ชดท 1 : การด ารงชวตของพช หนา 1 ชดท 2 : การด ารงชวตของสตว หนา 6 ชดท 3 : รางกายมนษย หนา 12 ชดท 4 : สงมชวตกบสงแวดลอม หนา 23 ชดท 5 : สารในชวตประจ าวน หนา 29 ชดท 6 : สารละลายกรด – เบส หนา 40 ชดท 7 : แรงและการเคลอนท หนา 44 ชดท 8 : แสงและการมองเหน หนา 48 ชดท 9 : พลงงานไฟฟา หนา 53 ชดท 10 : บรรยากาศ และลมฟาอากาศ หนา 62 ชดท 11 : อวกาศ และปรากฏการณตางๆ ของโลก หนา 74 ชดท 12 : หน ดน แร หนา 78

คมอสรปเนอหาส าคญ เตรยมสอบวชาวทยาศาสตร

- 1 -

• พช จ ำแนกออกเปน 2 พวก คอ พชไรดอก และพชมดอก

• พชดอกจดจ ำแนกออกเปน 2 กลม คอ พชใบเลยงเดยว (monocot) และพชใบเลยงค (dicot) ม

โครงสรำงทส ำคญ 5 สวน คอ รำก(root) ล ำตน (stem) ใบ ดอก และผล

• ระบบรากของพช แบงออกเปนระบบรำกแกว และระบบ

รำกฝอย

• 1.ระบบรากแกว (tap root system)

- เจรญจำกรำกแรกเกด

- พบในพชใบเลยงค ประกอบดวย รำกแกว (tap root) และ

รำกแขนง (lateral root)

• 2. ระบบรากฝอย (fibrous root system)

- เกดขนภำยหลงจำกทรำกแรกเกดฝอไปหรอไมมกำรเจรญ -พบในพชใบเลยงเดยว

• รำกของพชบำงชนด ท ำหนำทพเศษ เรยกวำ รำกพเศษ ไดแก รำกสะสมอำหำร (เชน มนเทศ มนส ำปะหลง

กระชำย แครอท เปนตน) รำกสงเครำะหดวยแสง (เชน กลวยไม เปนตน) รำกค ำจน (เชน โกงกำง เปนตน)

รำกหำยใจ (เชน แสม ล ำพ เปนตน) และขยำยพนธ (เชน สะเดำ ปบ เปนตน)

• ล าตนมสวนประกอบ คอ ปลำยยอด ตำ กง

ขอ และปลอง

• ลกษณะของล ำตนจ ำแนกเปน 2 ประเภท คอ

ล ำตนเหนอดน และล ำตนใตดน

• ล ำตนบำงชนดท ำหนำทพเศษ เรยกวำ ล ำตนพเศษ ไดแก

1) ล ำตนสะสมอำหำร (เชน มนฝรง ขง ขำ เผอก กระเทยม หวหอม เปนตน)

2) ล ำตนทนลอยน ำ (เชน ผกกระเฉด เปนตน)

3) ล ำตนสงเครำะหดวยแสง

4) ล ำตนขยำยพนธทมกำรสรำงไหล (stolon)

• ใบ แบงออกเปน 2 ชนด คอ 1) ใบเดยว และ2) ใบประกอบ

• มคลอโรฟลลเปนรงควตถในกระบวนกำรสงเครำะหดวยแสง (photosynthesis)

6CO2 + 12H2O C6H12O6 + 6O2 + 6H2O แสง

คลอโรฟลล

ระบบรำกแกว ระบบรำกฝอย

เหงำ

ไหล (stolon)

ชดท 1 การด ารงชวตของพช

- 2 -

• ดอก ประกอบดวย 4 สวน - กลบเลยง กลบ

ด อ ก เ ก ส ร เ พ ศผ แ ล ะ เ ก ส ร เ พ ศ เ ม ย

- ใบท คล ำยกลบตดอย ต ำกว ำฐำนดอก

เรยกวำ ใบประดบ (bract)

• 1. กลบเลยง (sepal) เปนชนทอยนอกสด

• 2. กลบดอก (petal) มสสนสวยงำม

• 3. เกสรเพศผ (anther) ประกอบดวย

1) กำนชอบเรณ (filament)

2) อบเรณ (anther)ภำยในมโพรงเรณ (pollen sac) จ ำนวน 4 โพรง ท ำหนำทสรำงละอองเรณ (pollen)

ซงสรำงสเปรม2 เซลล

• 4. เกสรเพศเมย (pistil) -ชนในสด -ท ำหนำทสรำงไข (egg) -ประกอบดวย 3 สวน คอ

1) ยอดเกสรเพศเมย (stigma) มสำรเหนยวดกจบละอองเรณ

2) กำนเกสรเพศเมย (style) -ชยอดเกสรเพศเมย

- เปนทำงผำนของหลอดเรณเพอใหสเปรมลงไปปฏสนธกบไขและโพลำรนวคลไอ

3) รงไข -เปนกระเปำะ -มออวล (ovule) ซงหอหมถงเอมบรโอ (embryo sac) ทมเซลลทจะแบงเซลล

เปนไข และโพลำรนวคลไอ

• ดอก แบงเปน 2 ประเภท ตำมเกณฑกำรมองคประกอบตำงๆ คอ

1) ดอกสมบรณหรอดอกครบสวน (completeflower) -องคประกอบทง 4 สวนครบถวน

2) ดอกไมสมบรณหรอดอกไมครบสวน (incompleteflower) -องคประกอบไมครบทง 4 สวน

• ตวอยางของดอกสมบรณ ไดแก กหลำบ บวหลวง ชบำ ตอยตง มะมวง มะเขอ ผกบง เขม พรก ถว

มะล ฯลฯ

• ตวอยางของดอกไมสมบรณ ไดแก มะละกอ ต ำลง ฟกทอง ละหง แตงกวำ บวบ ขำวโพด มะพรำว

มะยม ฯลฯ

• ดอก แบงเปน 2 ประเภทตำมเกณฑกำรมเกสรทงสองเพศภำยในดอกเดยวกน คอ

1) ดอกสมบรณเพศ (perfect flower) -เกสรเพศผและเกสรเพศเมยในดอกเดยวกน

2) ดอกไมสมบรณเพศ (imperfect flower) --มเฉพำะเกสรเพศผหรอเกสรเพศเมยอยำงใดอยำงหนง

• ตวอยางของดอกสมบรณเพศ ไดแก กหลำบ บวหลวง ชบำ ตอยตง มะมวง มะเขอ ผกบง เขม พรก ถว

มะล ฯลฯ

โครงสรำงของดอกไม

- 3 -

• ตวอยางของดอกไมสมบรณเพศ ไดแก มะละกอ ต ำลง ฟกทอง ละหง แตงกวำ บวบ ขำวโพด มะพรำว

มะยม ฯลฯ

• ขนตอนการสบพนธของพชดอก ประกอบดวย กำรเจรญเตบโตของเซลลสบพนธ กำรถำยละอองเรณ

(pollination) กำรงอกของหลอดเรณ (pollen germination )กำร เจรญของละออง เรณ (pollen

development) กำรปฏสนธซอน (double fertilization)

• กำรถำยละอองเรณ

- ภำยในดอกเดยวกน (selfpollination)

- ขำมดอก (cross pollination)

- ปจจยทชวยคอ ลม น ำ แมลง สตวตำงๆ

รวมทงคน

• เมอละอองเรณตกลงบนยอดเกสรเพศเมย

สำรละลำยน ำตำลจะกระตนใหงอกหลอดเรณลงไปจนถงรของถงเอมบรโอ และมกำรแบงเซลลเปนสเปรม

2 เซลล

• การปฏสนธซอน

-สเปรมตวท 1 + ไข (egg) ไซโกต (zygote) เอมบรโอ (embryo)

-สเปรมตวท 2 + โพลำรนวคลไอ (polar nuclei) เอนโดสเปรม (endosperm) – อำหำรสะสม

ในเมลด

• ออวล เมลด (seed) - รงไข ผล (fruit)

• ผล (fruit) แบงไดเปน 3 ประเภท คอ 1) ผลเดยว (simple fruit) – เจรญมำจำก 1 ดอกทม1 รงไข

2) ผลกลม (aggregate fruit) – เจรญมำจำก 1 ดอกทมรงไขมำกกวำ 1 อน

3) ผลรวม (multiple fruit) – เกดจำกจำกหลำยดอกในชอดอกเดยวกนเจรญ

ขนเปนผล 1 ผล

• ตวอยางของผลเดยว คอ แตงโม สม มงคด ทเรยน ล ำไย ลนจ องน ละมด

พทรำ ฯลฯ (ผลไมสวนใหญ)

• ตวอยางของผลกลม คอ จ ำป จ ำปำ กำรเวก บวหลวง

กหลำบ นอยหนำ สตรอวเบอรร ฯลฯ (ผลไมทไมมแกนตรงกลำง

แตมหลำยผลยอย หลำยเมลด)

• ตวอยางของผลรวม คอ ขนน สำเก สบปะรด ยอ หมอน

ฯลฯ (ผลไมทมแกนตรงกลำง และแตละผลยอยตดอยทแกนนน ม

หลำยผลยอย หลำยเมลด)

- 4 -

• ผลไมบำงชนดมสวนอนนอกเหนอจำกรงไขเจรญเปนผลดวย เชน ฝรง ชมพ แอปเปล ทเจรญมำจำกฐำน

ดอก และขนน ทเจรญมำจำกกลบดอก

• การสบพนธแบบไมอาศยเพศของพช

1) ใชสวนตำงๆ ในพชบำงชนด ไดแก

- หนอ (เชน กลวย ไผ เปนตน)

- รำก (เชน มนเทศ กระชำย หวผกกำด แครอท เปนตน)

- ล ำตนใตดน (เชน ขง ขำ ขมน พทธรกษำ เผอก เปนตน)

- ใบ (เชน คว ำตำยหงำยเปน กหลำบหน โคมญปน เศรษฐพนลำน

เปนตน)

2) วธอนๆ เชน กำรปกช ำ กำรตอน กำรตดตำ กำรทำบกง กำรตอกง กำรเพำะเลยงเนอเยอพช ฯลฯ

• การเพาะเลยงเนอเยอพช (plant tissue culture) สำมำรถน ำเนอเยอบำงสวนของพช มำชกน ำใหเกด

กำรแบงเซลลเปนกลมเซลลทเรยกวำ แคลลส (callus)

และเกดกำรเจรญเตบโตเปนตนใหมดวยอำหำร

สงเครำะหในสภำวะปลอดเชอ พชทนยมท ำกำร

เพำะเลยงเนอเยอ ไดแก กลวยไม กลวย ปำลมน ำมน

และพชเศรษฐกจตำงๆ

• การเจรญเตบโตของพช ประกอบดวย กำรเตบโต (growth) (กำรเพมจ ำนวนเซลล และกำรเพมขนำด

ของเซลล) และกำรเจรญ (development) (กำรเปลยนแปลงรปรำงของเซลล)

• ปจจยทส าคญตอการเจรญเตบโตของพช ไดแก น ำ แสง อำกำศ อณหภม และธำตอำหำร

• วฏจกรของพชดอก

เมลดงอกรำก เจรญเปนตน ออกดอก ผสมพนธ เกดผล

น ำเมลดไปปลกเพองอกเปนพชตนใหม

• พชมกำรตอบสนองตอสงเรำตำงๆ -แสง เสยง กำรสมผส อณหภม ควำมชน แรงโนมถวงของโลก

- 5 -

ความแตกตางกนระหวางการสงเคราะหดวยแสง และการหายใจของพช

การสงเคราะหดวยแสง (photosynthesis) การหายใจ (cellular respiration) ตองใชแสงสวำง ไมตองใชแสงสวำง เกดขนเฉพำะกบเซลลทมคลอโรฟลล เกดขนกบเซลลทมชวตทกเซลล ใชพลงงำน ใหพลงงำน ใชแกสคำรบอนไดออกไซดและน ำเปนวตถดบ ไดแกสคำรบอนไดออกไซดและน ำเปนของเสย แปง และแกสออกซเจนถกสรำงขน แปง และแกสออกซเจนถกใชในกำรสนดำป มวลเพมขน เพรำะเปนกำรสงเครำะหสำร มวลลดลง เพรำะเปนกำรสลำยสำร

ความแตกตางกนระหวางพชใบเลยงเดยว และพชใบเลยงค

พชใบเลยงเดยว (monocot) พชใบเลยงค (dicot) มใบเลยง 1ใบ มใบเลยง 2ใบ เสนใบเรยงขนำนกน เสนใบสำนกนเปนรำงแห รำกเปนระบบรำกฝอย รำกเปนระบบรำกแกว ไมมกำรเจรญเตบโตทำงดำนขำงของล ำตน มกำรเจรญเตบโตทำงดำนขำงของล ำตน จ ำนวนกลบดอก และเกสรเพศผเทำกบ 3 หรอ

ทวคณของ 3 จ ำนวนกลบดอก และเกสรเพศผเทำกบ 4, 5 หรอ

ทวคณของ 4, 5

- 6 -

สตว คอ สงมชวตหลำยเซลลทไมสำมำรถสรำงอำหำรเองได ตองไดรบอำหำรจำกกำรกนเขำไปใน

รำงกำย สวนใหญสำมำรถเคลอนทได ตองกำรทอยอำศย สำมำรถสบพนธและออกลกไดสตวทอำศยอยบนบก

และในน ำมกำรปรบตวใหเขำกบสงแวดลอม เพอกำรด ำรงชวต หลบภยจำกศตร และกำรเคลอนทเหมำะสม

การปรบตวของสตวบก เชน กำรมสงปกคลมรำงกำย กำรปรบ

รปรำงลกษณะใหกลมกลนกบสภำพแวดลอม (กำรพรำงตว, กำร

เลยนแบบ เปนตน) กำรจ ำศลเพอหนหนำว (hibernation) หรอหนรอน

(estivation) เปนตน สวนกำรปรบตวของสตวน ำ เชน มรปรำงเรยว ยำว

กำรมครบ มรยำงคลกษณะเหมอนใบพำย กำรปรบระบบกำรหำยใจ กำร

รกษำสมดลเกลอแรในรำงกำย เปนตน

การตอบสนองของสตว เชน กำรตอบสนองตอกำรสมผส กำร

ตอบสนองตอแสง กำรตอบสนองตออณหภม กำรตอบสนองตอเสยง กำร

ตอบสนองตอกลน ควำมเครยด เปนตน

พฤตกรรมของสตว เปนกำรปรบตวของสตว (adaptation) ให

เหมำะสมกบสภำวะแวดลอมนนๆ เพอใหอยรอดและสบพนธได โดย

กำรศกษำพฤตกรรมสตวนน สำมำรถน ำไปใชประโยชนในกำรจดสภำพ

แวดอมทเหมำะสมแกสตวเลยง เพอใหไดผลตอบแทนอยำงคมคำ และ

เพอพฒนำอตสำหกรรมกำรเกษตร รวมทงกำรอนรกษสตวชนดตำงๆดวย

ชดท 2 การด ารงชวตของสตว

- 7 -

การสบพนธ (reproduction) คอ กระบวนกำรเพมจ ำนวนตวของสงมชวต แบงเปน 2 ประเภท คอ กำรสบพนธแบบอำศยเพศ (sexual reproduction) และกำรสบพนธแบบไมอำศยเพศ (asexual reproduction) การสบพนธแบบอาศยเพศ คอ กำรสบพนธโดยอำศยกำรรวมกนของเซลลสบพนธเพศผ (เซลลอสจ) และเซลลสบพนธเพศเมย (เซลลไข) เกดกำรปฏสนธจนไดเปนไซโกต และพฒนำไปเปนตวออนจนถงตวเตมวยตอไป ซงสตวทกชนดมกำรสบพนธแบบอำศยเพศ การสบพนธแบบไมอาศยเพศ คอ กำรสบพนธทสำมำรถใหก ำเนดสงมชวตตวใหมไดโดยไมใชเซลลสบพนธ เชน กำรแตกหนอของไฮดรำ กำรงอกเปนตวใหมของพลำนำเรยและดำวทะเล เปนตน

พารทโนเจเนซส (parthenogenesis) คอ กำรสบพนธแบบไมอำศยเพศแบบหนง ทเซลลไขสำมำรถเจรญไปเปนตวออนไดเลยโดยไมไดรบกำรปฏสนธ พบไดในผง ตอ แตน มด เปนตน

- 8 -

การปฏสนธ หมำยถง กำรทอสจของตวผไปผสมกบไขของเพศเมยจนเจรญเตบโตเปนสตวตวใหม ม 2 แบบ คอกำรปฏสนธภำยนอกและกำรปฏสนธภำยในสตวทมกำรปฏสนธภำยนอก กำรผสมระหวำงไขและตวอสจภำยนอกตวของสตวเพศเมย ไดแก สตวครงน ำครงบก ปลำตำง ๆ และสตวน ำทออกลกเปนไขทกชนด สวนสตวทมกำรปฏสนธภำยใน ตวอสจจำกสตวเพศผเขำผสมกบไขซงยงอยในตวของสตวเพศเมยไดแก สตวเลยงลกดวยนม สตวปก สตวเลอยคลำน แมลง ปลำทออกลกเปนตว เชน ปลำเขม ปลำหำงนกยง ปลำฉลำม

การผสมเทยม เปนกำรท ำใหเซลลอสจปฏสนธกบเซลลไข โดยสตวไมตองผสมพนธ กนเองตำมธรรมชำต สำมำรถท ำไดทงในสตวบกและสตวน ำ เพอท ำไดลกทพนธดตำมทเรำตองกำร

- 9 -

การถายฝากตวออน เปนกำรผสมพนธโดยกำรฉดฮอรโมนใหแมพนธตกไขจ ำนวนมำก แลวฉดอสจของตวผเขำไปผสมเทยม จนเจรญเปนตวออน แลวจงน ำตวออนไปฝำกไวกบตวเมยตวอน

โคลนนง (cloning) คอ กำรขยำยพนธแบบไมอำศยเพศ กำรสรำงสตวตวใหมขนมำโดยไมใชเซลลสบพนธของสตวเพศผหรออสจของสตวเพศผ แตใชนวเคลยสจำกเซลลเตมวยของเซลลรำงกำยของสตวเพศอะไรกไดใสลงไปทเซลลสบพนธของสตวเพศเมยหรอเซลลไขโดยน ำสำรพนธกรรม หรอ DNA ทมอยในเซลลสบพนธของเพศเมยหรอเซลลไขออกกอน แลวน ำเซลลสบพนธของเพศเมยหรอเซลลไขใสไปในตวเพศเมยเพอใหคลอดออกมำโดยสงมชวตทถกโคลนออกมำจะมลกษณะทำงพนธกรรม รวมถงมลกษณะทำงกำยภำพ เหมอนกบสงมชวตตนแบบทกประกำร

- 10 -

กำรเจรญเตบโตของสตววดไดจำกควำมสง น ำหนกของรำงกำย และขนำด เปนตน รปแบบกำรเจรญเตบโตของสตว แบงไดเปน 2 ประเภท ตำมระยะกำรเจรญเตบโตของสตวในระยะหลงเปนตวออน ไดแก กำรเจรญเตบโตโดยไมมกำรเปลยนแปลงรปรำง (ametamorphosis) และกำรเจรญเตบโตโดยมกำรเปลยนแปลงรปรำง (metamorphosis) การเจรญเตบโตโดยไมมการเปลยนแปลงรปราง (ametamorphosis) เปนสตวทเมอฟกออกจำกเซลลไขแลวมลกษณะรปรำงคลำยกบตวเตมวยทกประกำร เพยงมขนำดเลก และระบบสบพนธยงไมเจรญเตมท ไดแก สตวมกระดกสนหลงทกชนด (ยกเวนสตวครงบกครงน ำ) สตวไมมกระดกสนหลงสวนใหญ และแมลงทไมมปก (เชน แมลงสองงำม แมลงสำมงำม แมลงหำงดด)

การเจรญเตบโตโดยมการเปลยนแปลงรปราง (metamorphosis) คอ เปนสตวทเมอฟกออกจำกเซลลไขแลวมลกษณะรปรำงแตกตำงจำกตวเตมวย ม 2 รปแบบ คอ กำรเปลยนแปลงรปรำงแบบไมสมบรณ (incomplete metamorphosis) และกำรเปลยนแปลงรปรำงแบบสมบรณ (complete metamorphosis) การ เปล ยนแปลงรปร า งแบบไม สมบ รณ (incomplete metamorphosis) เปนกำรเจรญเตบโตทมกำรเปลยนแปลงรปรำง 3 ขน คอ ไข (egg) ตวออน (larva) และตวเตมวย (adult) โดยตวออนม 2 ระยะคอ ตวออนทอยในน ำและตวออนทอยบนบก ตวออนทอยในน ำใชเหงอกหำยใจไมมปก สวนตวเตมวย มปกอยบนบกหำยใจโดยใชทอลม ไมมระยะดกแด ไดแก แมลงปอ ชปะขำว จงโจน ำ และกำรเจรญเตบโตของกบ คอ ไข (egg) ลกออด (tadpole) และตวเตมวย (frog) การเปลยนแปลงรปรางแบบสมบรณ (complete metamorphosis) เปนกำรเจรญเตบโตทมกำรเปลยนแปลงรปรำง 4 ขน คอ ไข (egg) ตวออน (larva) ดกแด (pupa) และตวเตมวย (adult) ไดแก แมลงวน ดวง ผเสอ ยง เปนตน

- 11 -

สตว แบงออกเปน 2 ประเภท คอ สตวไมมกระดกสนหลง (invertebrate) และสตวมกระดกสนหลง (vertebrate) สตวไมมกระดกสนหลง ประกอบดวย ฟองน ำ ไฮดรำ ปะกำรง แมงกะพรน พลำนำเรย หนอนตวแบน หอย ไสเดอนดน พยำธ แมลง สตวทมขำเปนขอปลอง สตวทมผวหนงเปนหนำม สตวมกระดกสนหลง ประกอบดวย ปลำ (fish) สตวครงบกครงน ำหรอสตวสะเทนน ำสะเทนบก (amphibian) สตวเลอยคลำน (reptile) สตวปก (aves) และสตวเลยงลกดวยน ำนม (mammal) จลนทรย เปนสงมชวตทมองดวยตำเปลำไมเหน ตองใชกลองจลทรรศนสองด ไดแก แบทเรย ไวรส ยสต รำ เหด ปจจบน สตวสงวนของไทยม 19 ชนด ไดแก กระซ กวำงผำ เกงหมอ กปร ควำยปำ เตำมะเฟอง นกกระเรยน นกเจำฟำหญงสรนธร นกแตวแรวทองด ำ ปลำฉลำมวำฬ พะยน แมวลำยหนออน แรด ละองหรอละมง เลยงผำ สมน วำฬบรดำ วำฬโอมระ สมเสรจ

- 12 -

• รำงกำยคนเรำมกำรเจรญเตบโตจำกวยทำรกสวยเดก วยรน วยผใหญ ซงในแตละวยขนำดของรำงกำย

จะมกำรเปลยนแปลงแตกตำงกนไปกำรเจรญเตบโตของรำงกำย สงเกตไดจำกสงตอไปน ไดแก

น ำหนก สวนสง ควำมยำวของล ำตว ควำมยำวของชวงแขนเมอกำงเตมท ควำมยำวของเสนรอบวง

ศรษะ ควำมยำวของเสนรอบอก กำรขนของฟนแท

• อาหารหลก 5 หม ไดแก โปรตน คำรโบไฮเดรต ไขมน สำมหมนใหพลงงำนแกรำงกำย และผำนกำร

ยอยอำหำรกอนดดซมไปใช สวนเกลอแรและวตำมนเปนหมทไมใหพลงงำน แตรำงกำยจ ำเปนตอง

น ำไปใชในกำรเจรญเตบโต

• โปรตน (protein) เปนสำรอำหำรทพบมำกในเนอสตวตำงๆ นม ไข งำ ถวชนดตำงๆ รวมทงผลตภณฑ

จำกถว เชน เตำห เตำเจยว นมถวเหลอง เปนตนใหพลงงำน 4 กโลแคลอรตอกรม เสรมสรำงกลำมเนอ

และกระดก ชวยซอมแซมสวนทสกหรอ ชวยเสรมสรำงภมตำนทำนใหแกรำงกำย

• คารโบไฮเดรต (carbohydrate) พบมำกในขำว แปง น ำตำล เผอก มน ใหพลงงำน 4 กโลแคลอรตอ

กรม เปนแหลงอำหำรส ำคญทใหพลงงำน

• ไขมน (fat) เปนสำรอำหำรทไดจำกไขมนพชและไขมนสตว ใหพลงงำน 9 กโลแคลอรตอกรมให

พลงงำนแกรำงกำย ท ำใหรำงกำยเจรญเตบโตใหอบอนแกรำงกำย และเปนตวละลำยวตำมนเอ ด อ

และเค

• วตามน เปนสำรอำหำรทไดจำกผกและผลไมชนดตำงๆรวมทงเนอสตว นม ไข เครองในสตว ตบชวย

สรำงควำมเจรญเตบโตชวยสรำงภมตำนทำนตำงๆอำหำรหมนมกำกอำหำรมำก ท ำใหล ำไสท ำงำนเปน

ปกต สงผลดตอกำรขบถำย

• เกลอแร (mineral) เปนสำรอำหำรทไดจำกผก ผลไมชนดตำงๆ และพบในเนอสตว นม ไขแดง

อำหำรทะเลทกชนดอกดวยท ำใหเกดควำมเจรญเตบโตชวยสรำงภมตำนทำนโรคตำงๆมกำกอำหำร

ชวยใหกำรขบถำยเปนปกต

• ระบบยอยอาหาร (digestive system) ท ำหนำทยอยอำหำรทเรำกนเขำไปใหละเอยดจนรำงกำยของ

เรำสำมำรถดดซมสำรอำหำรทมอยในอำหำรผำนเขำสกระแสเลอด เพอล ำเลยงไปเลยงเซลลในสวน

ตำงๆ ของรำงกำย

• การยอยอาหาร (digestion) หมำยถง กระบวนกำรสลำยอำหำรทมโมเลกลใหญใหมโมเลกลเลกลง

แบงเปน 2 ประเภทคอ กำรยอยเชงกล และกำรยอยเชงเคม

ชดท 3 รางกายมนษย

- 13 -

• การยอยเชงกล (mechanical digestion) เปนกำรยอยสลำยอำหำรทมโมเลกลใหญใหเปนโมเลกลท

เลกลงโดยกำรบดเคยวของฟน กำรหดตวและคลำยตวของกลำมเนอของอวยวะ กำรท ำงำนของน ำด

• การยอยเชงเคม (chemical digestion) เปนกำรยอยสลำยอำหำรทมโมเลกลใหญใหเปนโมเลกลทเลก

ลงโดยกำรท ำงำนของเอนไซม หรอน ำยอยในปำก กระเพำะ และล ำไสเลก

• ทางเดนอาหาร (digestive tract หรอ alimentary canal) คอ อวยวะทอำหำรเคลอนผำน ประกอบดวย

ปำก หลอดอำหำร กระเพำะอำหำร ล ำไสเลก และล ำไสใหญ

• ปากเปนอวยวะสวนแรงของระบบยอยอำหำร ภำยในประกอบดวย ลน ฟน และตอมน ำลำย เมอเรำ

รบประทำนอำหำรเขำไป รมฝปำกและลนจะท ำหนำทสงอำหำรใหฟนบดเคยว และลนยงท ำหนำทรบ

รสชำตอำหำร และคลกเคลำอำหำรกบน ำลำยเพอใหอำหำรออนนม กลนสะดวก นอกจำกนในน ำลำย

ยงมน ำยอยชวยยอยอำหำรจ ำพวกแปงใหเปนน ำตำลดวย

• ฟน (teeth) มหนำทบดเคยวอำหำร เปนกำรยอยเชงกล ท ำใหอำหำรมขนำดเลกลง ฟนของคนเรำม 2

ชด คอฟนน ำนมและฟนแท

• ฟนน านม (deciduous teeth) เรมขนเมออำย 6 เดอน ขนครบเมออำย 3 ขวบ ดวยอตรำ 1 ซตอเดอน

ฟนน ำนมจะเรมหลดอำย 6 ป และจะหลดหมดอำย 13 ปฟนน ำนมมทงหมด 20 ซ ประกอบดวย

ดำนบน 10 ซ ดำนลำง 10 ซ แตละดำนประกอบดวย ฟนตด 4 ซ ฟนเขยว 2 ซ ฟนกรำม 4 ซ

• ฟนแท (permanent teeth) เรมขนเมออำย 6 ป และขนครบเมออำย 17-21 ป โดยฟนกรำมหลงซท 3

จะขนเปนทสดทำย บำงคนอำจไมขนจงมฟนแทเพยง 28 ซฟนแทมทงหมด 32 ซ ประกอบดวยฟน

ดำนบน 16 ซ ดำนลำง 16 ซ แตละดำนประกอบดวยฟนตด 4 ซ ฟนเขยว 2 ซ ฟนกรำมหนำ

4 ซ ฟนกรำมหลง 6 ซ

• ลน (tongue) เปนมดของกลำมเนอลำย (ภำยใตอ ำนำจจตใจ/นอกเหนออ ำนำจจตใจ) ขนำดใหญทอย

บรเวณฐำนของปำกเพอรองรบอำหำร และชวยในกำรเคยว กำรคลกเคลำอำหำรกบน ำลำย และกำร

กลน เปนอวยวะทส ำคญในกำรรบรส บร เวณพนผวของลนจะปกคลมไปดวยปม เรยกวำ

ปมรบรส (taste bud)

• ตอมน าลาย (salivary gland) ผลตน ำลำย 2 ชนด คอ ชนดใส (serous) กบชนดเหนยว (mucous) ใน

น ำลำยประกอบดวย น ำ น ำเมอก เอมไซมอะไมเลส (amylase: ท ำหนำทยอยแปงใหเปนน ำตำล

มอลโทส)

• ตอมน ำลำยของคนมอย 3 ค คอ

1) ตอมพำโรตด (parotid gland) อยบรเวณกกห เปนตอมน ำลำยทใหญทสด สรำงน ำลำยชนดใส ถำ

อกเสบจะปวด เรยกคำงทม

- 14 -

2) ตอมใตขำกรรไกร (submaxillary gland) สรำงน ำลำยชนดใสและเหนยว แตมชนดใสมำกกวำ

3) ตอมใตลน (sublingual gland) สรำงน ำลำยชนดเหนยวและใส แตมชนดเหนยวมำกกวำ

• หลอดอาหารเปนทอกลวงขนำดสน สวนตนตอจำกปำก สวนปลำยเชอมกบกระเพำะ หลอดอำหำรม

หนำทบบรดกอนอำหำรทเรยกวำโบลส (bolus) ใหเคลอนลงสกระเพำะอำหำรเรยกวำ peristalsis

สำมำรถบบตวใหหลอดอำหำรปด เพอปองกนไมใหอำหำรทอยในกระเพำะอำหำรไหลยอยกลบสหลอด

อำหำรอก แตถำหำกกำรหดตวของกลำมเนอเรยบนเกดยอนกลบเปนตรงกนขำม (antiperistalsis) จะ

ท ำใหอำเจยน

• หลอดอำหำรไมมหนำทในกำรยอยอำหำร แตท ำหนำทเปนทำงล ำเลยงอำหำรไปสกระเพำะอำหำร

เทำนน

• กระเพาะอาหาร อยบรเวณใตทรวงอกของคนเรำ มลกษณะเปนถงกลำมเนอเรยบซงอยนอกเหนอ

อ ำนำจจตใจ รปรำงคลำยตวเจ (J) สวนปลำยเชอมตอกบล ำไสเลก มลกษณะเปนกลำมเนอหรด เพอ

ปองกนไมใหอำหำรทอยในล ำไสเลกยอนกลบสกระเพำะอำหำรไดอก กระเพำะอำหำรท ำหนำทผลต

น ำยอยมำยอยอำหำรใหมขนำดเลกลง ซงผลตน ำยอยเพอยอยอำหำรพวกโปรตนเทำนน โดยกระเพำะ

อำหำรจะบบรดตว (กำรยอยเชงกล) ใหอำหำรคลกเคลำกบน ำยอย (กำรยอยเชงเคม)

• กระเพำะอำหำรสำมำรถดดซมยำและแอลกอฮอลไดดอำหำรจะเปลยนเปนของเหลวขนๆ เรยกวำ ไคม

(chyme) อำหำรทผำนเขำมำจะอย ในกระเพำะอำหำร 2-6 ชวโมง จำกนนจะถกสงตอไปท

ล ำไสเลก

• ล าไสเลกเปนสวนทยอยสำรอำหำรทกชนด ดดซมสำรอำหำรมำกทสด และเปนทสดทำยทมกำรยอย

ในระบบกำรยอยอำหำร ล ำไสเลกมพนทประมำณ 300 ตำรำงเมตร ม 3 สวน คอ ล ำไสเลกสวนตน

(duodenum) ล ำไสเลกสวนกลำง (jejunum) และล ำไสเลกสวนปลำย (ileum)

• ล ำไสเลกสวนตน หรอ ดโอดนม (duodenum) ยำว 30 เซนตเมตร อยตอจำกกระเพำะอำหร มรปรำง

โคงงอคลำยเกอกมำ ท ำหนำทเปลยนกรดทไดมำจำกกระเพำะใหเปนกลำง เพอปองกนไมใหกรด

ท ำลำยล ำไสสวนอนๆ เปนบรเวณทมกำรยอยมำกทสด เนองจำกมทอน ำยอยและของเหลวจำกตบ ตบ

ออนและถงน ำดมำเปดบรเวณน

• ล ำไสเลกสวนกลำงหรอ เจจนม (jejunum) ยำว 3-4 เมตร มกำรยอยอกเลกนอย มกำรดดซมมำกทสด

เพรำะผนงดำนในมวลลส (villus) หนำแนนมำกทสด

• ล ำไสเลกสวนปลำย หรอ ไอเลยม (ileum) ยำวประมำณ 4 เมตร เปนสวนทอยทำยสด ยำวทสดและขด

ตวมำกทสด ท ำหนำทดดซมวตำมนและเกลอแร อำหำรทยอยไมไดและออกมำจำกล ำไสเลกเรยกวำ

กำกอำหำร

- 15 -

• ล าไสใหญยำวประมำณ 1.5 เมตร มลกษณะเหมอนรปตว U กลบหว บรเวณตนล ำไสใหญทตอมำจำก

ล ำไสเลกจะมไสตง (appendix) เลกๆ หอยอย ล ำไสใหญท ำหนำทขบเมอกและดดซมสำรทยง

หลงเหลอในกำกอำหำร

• ล ำไสใหญมแบคทเรยตำงๆ ชวยสงเครำะหวตำมน เชน วตำมนเค วตำมนบ 12 เปนตน มจลนทรย

หลำยชนดทสำมำรถสรำงแกสตำงๆ เชน แกสไขเนำ (ไฮโดรเจนซลไฟด: H2S) ซงไดจำกกระบวนกำร

ยอยสลำยอำหำรของมน แกสเหลำนจะถกขบออกมำเปนตดนนเอง ไมมกำรยอยอำหำร ไมมตอมสรำง

น ำยอย มเฉพำะกำรดดซมเกลอแรและน ำจำกกำกอำหำร

• ตบออน ไมใชทำงเดนอำหำรสรำงฮอรโมนอนซลน ( insulin) เพอรกษำระดบน ำตำลในเลอดหลง

โซเดยมไฮโดรเจนคำรบอเนต (NaHCO3) ซงเปนเบส ท ำใหสภำพในล ำไสเลกเปนกลำงสรำงเอนไซม

เอนไซมเหลำนจะท ำงำนในสภำพเปนเบส โดยมทงเอนไซมทยอยโปรตน คำรโบไฮเดรต และไขมน

• ตบและถงน าด ไมใชทำงเดนอำหำร ตบผลตน ำดสงไปเกบทถงน ำด (gall bladder)น ำดไมใชเอนไซม

แตท ำใหไขมนแตกตวเปนเมดเลกๆ ถอเปนกำรยอยเชงกล

• ระบบหมนเวยนโลหตเปนระบบทท ำหนำทหมนเวยนโลหต หรอ เลอด ไปตำมสวนตำงๆ ของ

รำงกำย เพอล ำเลยงกำซออกซเจน (O2) และสำรอำหำรตำงๆ ไปหลอเลยงเซลลทกเซลลของรำงกำย

พรอมกบน ำกำซคำรบอนไดออกไซด (CO2) และของเสยตำงๆ ทรำงกำยสรำงขนออกมำนอกรำงกำย

• ระบบหมนเวยนโลหตของมนษยเปนแบบวงจรปด โดยไหลไปทำงเดยว ไมมกำรไหลยอนกลบ

กำรไหลเวยนของโลหตในรำงกำยนนเลอดทม O2 ต ำจำกเนอเยอทกสวนในรำงกำย -->หวใจหองบน

ขวำ -->หวใจหองลำงขวำ -->ปอด -->เลอด O2 สงจำกปอด -->หวใจหองบนซำย -->หวใจหองลำงซำย

-->เนอเยอในสวนตำงๆ ของรำงกำย -->เลอดทม O2 ต ำอกครง

• อวยวะและสวนประกอบส ำคญในระบบหมนเวยนเลอดไดแก หวใจ (Heart) หลอดเลอด (Blood

vessel) และ เลอด (Blood)

• หวใจเปนอวยวะทส ำคญทสดในระบบหมนเวยนโลหต ตงอยบรเวณกลำงทรวงอกระหวำงปอด

2 ขำง สวนปลำยของหวใจคอนไปทำงทรวงอกดำนซำย หวใจจะท ำงำนตลอดเวลำ

• หวใจประกอบดวยกลำมเนอทงหมด เรยกกลำมเนอนวำ กลำมเนอหวใจ (Cardiac muscle) หวใจม

รปรำงคลำยดอกบวตมมขนำดเทำกบก ำปนของเจำของ รอบๆ หวใจมเยอบำงๆ หอหมอย เรยกวำ

เยอหมหวใจ (pericardium)

• ภำยในหวใจมลกษณะเปนโพลง แบงเปน 4 หอง คอ หวใจหองบนซำย หวใจหองลำงซำย หวใจหอง

บนขวำ และหวใจหองลำงขวำ

• หวใจหองบน หรอ หองรบเลอด เรยกรวมวำ เอเตรยม (Atrium) หวใจหองลำง หรอ หองสบฉดเลอด

เรยกรวมวำ เวนตรเคล (Ventricle)ระหวำงหวใจหองบนและหองลำงทอยดำนเดยวกนจะม ลนหวใจ

- 16 -

(Valve) ท ำหนำทเปดใหเลอดไหลจำกหวใจหองบนลงสหวใจหองลำง และปดกนไมใหเลอดจำกหวใจ

หองลำงไหลยอนขนสหวใจหองบน

• หวใจท ำหนำทสบฉดเลอดไปเลยงสวนตำงๆ ของรำงกำย ซงหวใจหองลำง (Ventricle) เปนหองสบฉด

เลอดจะมผนงหนำกวำหองบน เพรำะตองสบฉดเลอดไปทวรำงกำย เมอหวใจคลำยตวกจะสบเลอดเขำ

มำ และเมอหวใจบบตวเปนกำรฉดเลอดออกไป กำรสบฉดเลอดนเปนกำรท ำงำนประสำนกนของหวใจ

ทง 4 หอง กำรสบฉดนจะเปนจงหวะ ซงสำมำรถวดเปนอตรำกำรเตนของหวใจ

• อตราการเตนของหวใจ วดจำกเสนเลอดแดงขนำดใหญทขอมอ ขอพบแขน หรอ บรเวณคอ เรยกวำ

ชพจร (pulse) คนในวยหนมสำวปกตชพจรจะเตนประมำณ 70-80 ครงตอนำท และจะเพมขนหรอ

ลดลงขนอยกบกจกรรมทท ำ เพศ และวย

• ความดนโลหต (blood pressure) คอ แรงดนเลอดซงเกดจำกกำรบบตวของหวใจ ม 2 คำ คอ ควำม

ดนซสโทลกเปนคำควำมดนเลอดสงสดขณะทหวใจบบตว และควำมดนไดแอสโทลก เปนคำควำมดน

เลอดขณะทหวใจคลำยตว ปกตมคำเทำกบ 120/80 ในเพศชำย และ 110/70 ในเพศหญง ทงนจะ

เพมขนหรอลดลงขนอยกบกจกรรมทท ำ เพศ และวย

• หลอดเลอด หรอ เสนเลอด เปนทอทล ำเลยนน ำเลอดไปสสวนตำงๆ ของรำงกำย มอยทวรำงกำย

หลอดเลอดม 3 ชนด คอ1. หลอดเลอดแดง หรอ หลอดเลอดอำรเทอร (Artery)2. หลอดเลอดด ำ หรอ

หลอดเลอดเวน (Vein)และ 3. หลอดเลอดฝอย หรอ หลอดเลอดแคปปลำร (Capillary)

• หลอดเลอดแดง มลกษณะเปนรปทรงกระบอกเปนทอ มผนงหนำ มกลำมเนอมำก มหนำทล ำเลยง

เลอดไปเลยงสวนตำงๆ ของรำงกำย เลอดทอยในหลอดเลอดแดงสวนใหญจะเปนเลอดทมออกซเจนสง

ยกเวนหลอดเลอดแดงทน ำเลอดออกจำกหวใจเทำนนทเปนเลอดทมออกซเจนต ำ

• หลอดเลอดด า มลกษณะเหมอนหลอดเลอดแดง แตผนงของหลอดเลอดด ำบำงกวำและกลำมเนอ

นอยกวำ และมลน (valve) กนอยเปนระยะๆ มหนำทล ำเลยงเลอดจำกสวนตำงๆ ของรำงกำยกลบส

หวใจ เลอดทอยในหลอดเลอดด ำสวนใหญเปนเลอดทมออกซเจนต ำ ยกเวนหลอดเลอดด ำทน ำเลอด

เขำสหวใจเทำนนทเปนเลอดทมออกซเจนสง

• หลอดเลอดฝอย เปนหลอดเลอดทแตกแขนงออกจำกหลอดเลอดแดง ซงจะรวมกนเปนหลอดเลอด

ด ำ มขนำดเลกมำก เปนหลอดเลอดทมกำรแลกเปลยนสำรตำงๆ ระหวำงเลอดในหลอดเลอดฝอยกบ

เซลล

• เลอด (blood) ประกอบดวย 2 สวนคอ สวนทเปนของเหลว และสวนทเปนของแขง

• สวนทเปนของเหลว เรยกวำ น ำเลอด หรอ พลำสมำ (Plasma) คดเปนสดสวน 55% ของเลอดทงหมด

โดยมน ำเปนสวนประกอบเกอบทงหมด ทเหลอเปนสำรตำงๆ ทละลำยในน ำ

- 17 -

• สวนทเปนของแขง คดเปนสดสวน 45% ของเลอดทงหมด ประกอบดวยเซลลเมดเลอดแดงเซลลเมด

เลอดขำว และเกลดเลอด

• เซลลเมดเลอดแดง (Red blood cell, erythrocyte) มอำยประมำณ 120 วน ภำยในเมดเลอดแดงจะม

สำรเคมทเรยกวำ ฮโมโกลบน (Hemoglobin) อย ซงชวยในกำรจบกำซออกซเจน (O2) โดยฮโมโกลบน

นมธำตเหลกเปนสวนประกอบส ำคญ

• เซลลเมดเลอดขาว (White blood cell, leucocyte) มอยหลำยชนด มหนำทในกำรปกปองรำงกำย

จำกแบคทเรยและจลนทรยตำงๆ ทเปนอนตรำยตอรำงกำย โดยกำรท ำลำยหรอลดพษจำกแบคทเรย

ใหหมดสภำพทจะเปนอนตรำยตอรำงกำย

• เกลดเลอด (Blood platelet) ไมใชเซลล มรปรำงไมแนนอน มอำยประมำณ 10 วน ชวยในกำรแขงตว

ของเลอดเมอเรำมบำดแผล เกรดเลอดจะจบเปนกอนแขงกนไมใหเลอดออก

• หนำทของเลอด คอ ล ำเลยงกำซออกซเจน (O2) จำกปอดไปยงเซลลทวรำงกำย และน ำกำซ

คำรบอนไดออกไซด (CO2) กลบไปปอดล ำเลยงสำรอำหำรล ำเลยงของเสย ไปยงอวยวะขบถำย เชน

ปอด ไต ตอมเหงอ และล ำเลยงสำรอนๆ

• ทางเดนหายใจ ไดแก จมก -->คอหอย -->หลอดลม -->ขวปอด -->แขนงขวปอด -->ถงลม

• ปรมำณกำซคำรบอนไดออกไซด (CO2) เปนตวควบคมอตรำกำรหำยใจCO2 มำก -->อตรำกำรหำยใจ

สง

• ปอดมอยสองขำง วำงอยในทรวงอก มรปรำงคลำยกรวยหนำทของปอด คอ กำรน ำกำซ CO2 ออก

จำกเลอด และน ำออกซเจนเขำสเลอด ปอดจงมรปรำงใหญ มลกษณะยดหยนคลำยฟองน ำ

• เนองจำกปอดเปนอวยวะทไมมกลำมเนอ จงไมสำมำรถหดตวและขยำยตวได ดงนนกำรน ำอำกำศเขำ

และออกจำกปอดจงตองอำศยกะบงลมและกระดกซโครงชวย

• กำรขบถำยเปนระบบก ำจดของเสยจำกรำงกำย และชวยควบคมปรมำณของน ำในรำงกำยใหสมบรณ

ประกอบดวย ไต ตบ และล ำไสใหญ เปนตน

• ไต (Kidney) มหนำทขบสงทรำงกำยไมไดใชออกจำกรำงกำยในรปของปสสำวะ อยดำนหลงของชอง

ทองใน 1 วน คนเรำจะขบปสสำวะออกมำประมำณ 1 – 1.5 ลตร

• ล าไสใหญ (Large Intestine) มหนำทขบกำกอำหำรทเหลอจำกกำรยอยของระบบยอยอำหำรออกมำ

เปนอจจำระ

• ผวหนงขบถำยของเสยในรปของเหงอ โดยขบออกมำทำงตอมเหงอซงอยบรเวณผวหนง

• ตอมเหงอทมขนำดใหญทสด คอ ตอมเหงอทใตรกแร

• ตอมเหงอบรเวณฝำมอและฝำเทำมหนำแนนกวำบรเวณอนๆ

- 18 -

• กำรสญเสยเหงอมำกๆ จะท ำใหเกดกำรสญเสยเกลอแรและน ำในรำงกำย เพรำะกำรก ำจดของเสยใน

รปของเหงอจะประกอบดวยกำรสญเสยน ำ 99% และสำรอนทรย เกลอแรอนๆ อก 1%

• กำรก ำจดของเสยทำงปอดนน น ำและกำซคำรบอนไดออกไซดทเกดจำกกระบวนกำรหำยใจ จะแพร

ออกจำกเซลลเขำสระบบกำรล ำเลยงเลอดไปยงปอด โดยแพรเขำสถงลมปอด แลวถกสงผำนหลอดลม

ออกจำกรำงกำยทำงจมก

- 19 -

ระบบยอยอาหาร

- 20 -

ระบบหมนเวยนโลหต •

•

- 21 -

ระบบหายใจ

- 22 -

- 23 -

ระบบนเวศ (Ecosystem) หมำยถง หนวยของควำมสมพนธของสงมชวตหลำยกลมในแหลงใดแหลง

หนง ซงมควำมสมพนธเกยวของซงกนและกนระหวำง สงมชวตกบสงไมมชวตในสงแวดลอม ดงเชนตวอยำงท

แสดงในรป นกเรยนจะเหนไดวำ สงมชวตตำงๆ ทงพช สตว โพรโทซว แพลงกตอน รวมทงแบคทเรย ม

ควำมสมพนธเกยวของกบพนดน หนองน ำ อำกำศ

กลมสงมชวต (Community) หมำยถง กลมของสงมชวตทกชนดทอำศยอยในสงแวดลอมเดยวกน (รปซำย) แหลงทอย (Habitat) หมำยถง สถำนททสงมชวตอำศยอยกระจดกระจำยตำมทตำงๆ (รปขวำ)

ชดท 4 สงมชวตกบสงแวดลอม

- 24 -

องคประกอบของระบบนเวศ องคประกอบทไมมชวต (Abiotic factor)

❖ อนนทรยสำร ประกอบดวยแรธำตและสำรอนนทรยตำงๆ ทเปนองคประกอบหลกทส ำคญใน เซลลสงมชวต เชน คำรบอน ออกซเจน ไฮโดรเจน น ำ คำรบอนไดออกไซด เปนตน

❖ อนทรยสำร คอ สำรอนทรยทจ ำเปนตอสงมชวต เชน โปรตน คำรโบไฮเดรต ไขมน เปนตน ❖ สภำพแวดลอมทำงกำยภำพ เชน อณหภม แสง อำกำศ ควำมชน ควำมเคม เปนตน

องคประกอบทมชวต (Biotic factor) ❖ ผผลต (Producer) หมำยถง สงมชวตทสำมำรถสงเครำะหอำหำรขนเองได โดยสวนใหญจะ

ใชพลงงำนจำกแสงอำทตย เชน พช สำหรำย แพลงกตอนพช ไดอะตอม แบคทเรยบำงชนด

- 25 -

❖ ผบรโภค (Consumer) หมำยถง สงมชวตทไมสำมำรถสรำงอำหำรเองได ตองไดรบอำหำรจำกกำรกนสงมชวตอน Herbivore = ผบรโภคพช เชน วว ควำย มำ กวำง กระตำย Carnivore = ผบรโภคสตว เชน เสอ สงโต สนขจงจอก จระเข Omnivore = ผบรโภคทกนทงพชและสตว เชน คน หม เปดหม ลง Detritivore = ผบรโภคซำกอนทรย เชน ไสเดอน กงกอ Scavenger = ผบรภคซำกสตว เชน นกแรง

❖ ผยอยสลาย (Decomposer) หมำยถง สงมชวตทไมสำมำรถสรำงอำหำรไดเอง แตจะรบ

สำรอำหำรโดยหลงเอนไซมออกมำยอยสลำยสำรอนทรยจำกซำกของสงมชวตใหเปนสำร

โมเลกลเลก(สำรอนนทรย)แลวจงดดซมไปใช เชน เหด รำ ยสต แบคทเรย

- 26 -

ความสมพนธในระบบนเวศ ควำมสมพนธระหวำงสงมชวตกบสงแวดลอมทำงชวภำพ

• ภาวะพงพา (Mutualism)(+,+) - สงมชวตทอยรวมกนทงสองชนดตางฝายตางไดประโยชนรวมกน โดยแยกจากกนไมได เชน โพรโทซว Trichonymphasp. ในล ำไสปลวก, ไลเคน (ควำมสมพนธรวมกนของรำและ สำหรำย), แบคทเรยในปมรำกถว

• การไดประโยชนรวมกน (Protocooperation)(+,+) - สงมชวตทอยรวมกนทงสองชนดตางฝายตางไดประโยชนรวมกน แตไมจ าเปนตองอยดวยกนตลอดไป เชน ดอกไมทะเลกบปลำกำรตน, ดอกไมทะเลกบปเสฉวน, นกเอยงกบควำย, แมลงกบดอกไม

- 27 -

• ภาวะองอาศย หรอภาวะเกอกล (Commensalism)(+,0) - สงมชวตทอยรวมกนทงสองชนดนน สงมชวตหนงไดประโยชน แตสงมชวตหนงไมไดและไมเสยประโยชน เชน เหำฉลำมกบปลำฉลำม, เฟนชำยผำสดำ กลวยไม หรอพชองอำศยกบตนไมใหญ, นกท ำรง บนตนไม, เหดบนขอนไม

• ภาวะปรสต (Parasitism) (+,-) - สงมชวตทอยรวมกนทงสองชนดนน สงมชวตหนงจะแยงหรอเกาะกนอาหารจากสงมชวตอกชนดหนง - ผไดประโยชน คอ ปรสต(parasite), ผเสยประโยชน คอ ผใหอาศย (host) เชนตนฝอยทองกบตนไมใหญ, ยงกนเลอดคน (ectoparasite), พยำธไสเดอนในล ำไสคน (endoparasite)

• ภาวะการลาเหยอ (Predation)(+,-) - สงมชวตทอยรวมกนทงสองชนด โดยสงมชวตหนงกนสงมชวตอกชนดหนงเปนอาหาร - ผไดประโยชน คอ ผลา(predator), ผเสยประโยชน คอ เหยอ (prey) เชนตวมงค (Mink) กนปลำเทรำต (Trout), สงโตลำกวำง, ปลำเสอพนน ำเพอลำแมลง

- 28 -

• ภาวะการแกงแยงแขงขน (Competition)(-,-) - เปนความสมพนธของสงมชวตทอยรวมกนทงสองชนด หรอทงสองตว ทตางฝายตางเสยประโยชนทงคซงสามารถเกดไดทงภายในสงมชวตชนดเดยวกน หรอสงมชวตคนละชนดกได เชน สตวเพศผสองตวตอสกนเพอแยงชงตวเมย, สงโตและไฮยนำแยงอำหำรกน การถายทอดพลงงานในระบบนเวศ 1. โซอาหาร (food chain) เปนกำรถำยทอดพลงงำนเปนขนๆ จำกสงมชวตหนงไปยงสงมชวตอกชนดหนง โดยปลำยของลกศรคอ สงมชวตทกนสงมชวตทำงดำนซำย

2. สายใยอาหาร (food web) คอ ควำมสมพนธของโซอำหำรมำกกวำ 1 สำยในระบบนเวศ

- 29 -

สำรรอบตวมมำกมำยหลำยชนด เปนสำรทใชทงอปโภคและบรโภค มทงใหคณและโทษ ดงนน เรำจ ำเปนตองเรยนรเรองสำรรอบตวทเรำใชในชวตประจ ำวน ตลอดจนกำรใชสำรใหถกตอง เพอใหเกดประโยชนแกตวเรำและกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอมใหนอยทสด ➢ สารรอบตว

เรมแรก นกเรยนจะตองท ำควำมเขำใจกบค ำวำ สสำรกบสำร ใหดเสยกอน สสาร (Matter) คอ สงใดๆ กตำมทมมวล ตองกำรทอย และสมผสได เชน อำกำศ อำหำร ดน หน หญำ หนงสอ เปนตน สาร (Substance) คอ สสำรททรำบสมบตชดเจน มองคประกอบทแนนอน เชน ทองแดง ทองค ำ น ำ ออกซเจน เกลอ น ำตำล เปนตน ➢ สถานะของสาร

สำรมได 3 สถำนะ ไดแก ของแขง (solid) ของเหลว (liquid) และแกส (gas) ซงแตละสถำนะมสมบตทวไปแตกตำงกนดงน

สมบต ของแขง ของเหลว แกส

อนภำค

อนภำคของของแขงเชอมกนแนน และอดกนแนนจนแขงแกรง

อนภำคของของเหลวอยชดตดกน แตมชองวำงระหวำงอนภำค ท ำใหเคลอนทไดบำง

อนภำคของแกสอยหำงกนมำก ท ำใหอนภำคฟงกระจำย

รปรำง มรปรำงทแนนอน มรปรำงไมแนนอน

เปลยนแปลงตำมภำชนะทบรรจ

มรปรำงไมแนนอน เปลยนแปลงตำมภำชนะทบรรจ

ปรมำตร มปรมำตรทแนนอน ไมสำมำรถกดอดใหมปรมำตรลดลงได

มปรมำตรทแนนอน ไมสำมำรถกดอดใหมปรมำตรลดลงได

ไมมปรมำตรทแนนอน สำมำรถกดอดใหมปรมำตรลดลงได

ชดท 5 สารในชวตประจ าวน

- 30 -

➢ สมบตของสาร สมบตของสำร หมำยถง ลกษณะประจ ำตวของสำร ไดแก สถำนะ ส กลน รส กำรละลำย กำรน ำไฟฟำ จดเดอด และกำรเผำไหม เปนตน

แบงเปน 2 ประเภท คอ 1. สมบตทางกายภาพ (Physical properties)คอ สมบตเฉพำะตวของสำรทสงเกตเหนไดงำยจำก

ลกษณะภำยนอก หรอกำรทดลองงำยๆ โดยไมเกยวของกบปฏกรยำเคม เชน สถำนะ รปรำง ส กลน รส กำรละลำย จดเดอด จดหลอมเหลว ควำมหนำแนน ฯลฯ

2. สมบตทางเคม (Chemical properties)คอ สมบตของสำรทเกยวของกบกำรเกดปฏกรยำเคม เชน กำรเกดสำรใหม กำรสลำยตวใหไดสำรใหม กำรเผำไหม กำรตดไฟ กำรระเบด ควำมเปนกรด-เบสของสำร และกำรเกดสนมของโลหะ ฯลฯ

- 31 -

➢ การจดจ าแนกสาร เรำสำมำรถจดจ ำแนกสำรไดโดยใชเกณฑตำงๆ ดงน

1. กำรใชสถานะเปนเกณฑ 2. กำรละลายน าเปนเกณฑ 3. กำรน าไฟฟาเปนเกณฑ 4. กำรใชเนอสารเปนเกณฑ

การใชสถานะเปนเกณฑสำมำรถจดจ ำแนกสำรออกเปน 3 กลม ดงน 1. ของแขง (solid) เปนสำรทมรปรำงและปรมำตรคงทอนภำคภำยในของของแขงอยชดตดกน และมควำมหนำแนนและแรงยดเหนยวระหวำงโมเลกลสงกวำของเหลวและแกส เชน ดำงทบทม เกลอแกง ทองแดง ทองค ำ เงน น ำแขง ฯลฯ 2. ของเหลว (liquid) เปนสำรทมรปรำงตำมภำชนะทบรรจ และมปรมำตรคงท โดยรปรำงเปลยนไปตำมภำชนะทบรรจอนภำคภำยในอยชดกนนอยกวำของแขงมกำรชนกนของสำรตลอดเวลำ ท ำใหมควำมหนำแนนสงกวำแกส และมสมบตเปนของไหล (fluid) เชน น ำ ปรอท แอลกอฮอล ฯลฯ 3. แกส หรอ กาซ (gas)เปนสำรทมรปรำงและปรมำตรทไมคงท โดยรปรำงเปลยนไปตำมภำชนะทบรรจ เพรำะมแรงยดเหนยวระหวำงโมเลกลนอยมำก จงฟงกระจำยไดเตมภำชนะมควำมหนำแนนต ำ และมสมบตเปนของไหลได (fluid) เชน แกสหงตม ไอน ำ อำกำศ ฯลฯ

- 32 -

หากใชการละลายน าเปนเกณฑสำมำรถจดจ ำแนกสำรออกเปน 3 กลม ดงน 1. สารทละลายน าได เชน เกลอแกง (NaCl) ดำงทบทม (KMnO4) ฯลฯ 2. สารทละลายน าไดบาง เชน แกสคลอรน (Cl2) แกสคำรบอนไดออกไซด (CO2) ฯลฯ 3. สารทไมสามารถละลายน าได เชน ก ำมะถน (S) เหลก (Fe) ฯลฯ หากใชการน าไฟฟาเปนเกณฑสำมำรถจดจ ำแนกสำรออกเปน 2 กลม ดงน 1. ตวน าไฟฟา หรอ สารทน าไฟฟาได เชน เงน (Ag) ทองแดง (Cu) อะลมเนยม (Al) น ำเกลอ ฯลฯ 2. ฉนวนไฟฟา หรอ สารทไมน าไฟฟา เชน หนปน (CaCO3) แกสออกซเจน (O2) ฯลฯ ถาใชเนอสารเปนเกณฑสำมำรถจดจ ำแนกสำรออกเปน 2 กลม คอ 1. สารเนอเดยว (Homogeneous substance) คอ สำรทมเนอสำรเหมอนกนทกสวน ท ำใหสำรมสมบตเหมอนกนตลอดทกสวน ไดแก สำรบรสทธ และสำรละลำย 1.1 สารบรสทธ (Pure substance) คอ สำรทประกอบดวยสำรเพยงชนดเดยว อำจเปนของแขง ของเหลว หรอแกส จ ำแนกไดเปน 2 ชนด คอ ธำต และสำรประกอบ 1.1.1 ธาต (Element) คอ สำรบรสทธทมองคประกอบอยำงเดยว ไมสำมำรถน ำมำแยกเปนสำรอนไดโดยใชวธกำรทำงเคมมทงของแขง (solid) ของเหลว (liquid) และแกส (gas)ธำตแบงเปน 3 ชนด คอ โลหะ (Metal) , อโลหะ (Non-metal) และกงโลหะ (Metalloid) 1.1.1.1 ธำตโลหะ (Metal) เปนธำตทมสถำนะเปนของแขง ยกเวน ปรอท มสถำนะเปนของเหลวมพนผวทมนวำวน ำควำมรอนและน ำไฟฟำไดดมจดเดอด (boiling point) และจดหลอมเหลว (melting point) สงเชน โซเดยม (Na) เหลก (Fe) แคลเซยม (Ca) ปรอท (Hg) อะลมเนยม (Al) แมกนเซยม (Mg) สงกะส (Zn) ดบก (Sn)

- 33 -

1.1.1.2 ธำตอโลหะ (Non-metal) เปนธำตทมไดทงของแขง ของเหลว และแกสมผวทไมมนวำวไมน ำไฟฟำและไมน ำควำมรอนจดเดอดและจดหลอมเหลวต ำเชน คำรบอน (C) ฟอสฟอรส (P) ก ำมะถน (S)โบรมน (Br) ออกซเจน (O2) ไฮโดรเจน (H2) คลอรน (Cl2) ฟลออรน (F2) 1.1.1.3 ธำตกงโลหะ (Metalloid) เปนธำตทมสถำนะเปนของแขงมสมบตเปนสำรกงตวน ำท ำตวเปนโลหะ เมอท ำปฏกรยำกบอโลหะท ำตวเปนอโลหะ เมอท ำปฏกรยำกบโลหะไดแก โบรอน (B) ซลกอน (Si) เจอรเมเนยม (Ge) สำรหน (อำรเซนก) (As) แอนตโมน (Sb) เทลลเรยม (Te) โพโลเนยม (Po) แอสทำทน (At)

ตารางแสดงสมบตของธาต

สมบต โลหะ อโลหะ กงโลหะ

สถานะ ของแข ง (ยก เ ว น ปรอท ทเปนของเหลว)

มทงของแขง ของเหลว และแกส

ของแขง

การน าไฟฟา น ำไฟฟำ (เชน เงน น ำไฟฟำไดดทสด)

ไ ม น ำ ไ ฟฟ ำ ย ก เ ว น แกรไฟต

บำงชนดน ำไฟฟำ เชน โบรอน

การน าความรอน น ำควำมรอนไดด ไมน ำควำมร อน หรอ น ำควำมรอนนอย

บำชน ดน ำควำมรอน บำงชนดไมน ำควำมรอน

จ ด ห ล อม เ ห ล ว จดเดอด

สง (ยกเวน ปรอท) ต ำ ยกเวน คำรบอนทเปนโครงผลกรำงตำขำย

บำงชนดต ำ บำงชนดคอนขำงสง

1.1.2 สารประกอบ (Compound) คอ สำรทเกดจำกกำรรวมตวของธำตตงแต 2 ชนดขนไปดวยวธกำรทำงเคมสำมำรถแยกสลำยใหเกดเปนสำรใหมหรอกลบคนเปนธำตเดมได และมสมบตเฉพำะตวทแตกตำงจำกธำตเดม เชน น ำ (H2O) น ำตำลทรำย (C12H22O11) ฯลฯ

- 34 -

1.2 สารละลาย (Solution)

คอ เปนสำรทเกดกำรรวมตวของสำร

ตงแต 2 ชนดขนไปทละลำยเปนเนอ

เดยวกนสำรทมปรมำณมำกกวำจะท ำ

หนำท เปน ตวท ำละลำย (Solvent)

และสำรทมปรมำณนอยกวำจะท ำหนำทเปน ตวถกละลำย (Solute)ขนำดของอนภำคมขนำดเสนผำนศนยกลำง

นอยกวำ 10-7เซนตเมตรและสำมำรถลอดผำนไดทงกระดำษกรองและกระดำษเซลโลเฟนได

2. สารเนอผสม(Heterogeneous substance) คอสำรทมเนอสำรแตกตำงกนในแตละสวน จนอำจท ำใหสำรนนไมรวมกนตลอดทกสวนประกอบดวยสำรละลำย คอลลอยด และสำรแขวนลอย 2.1 สารละลาย สำมำรถจดเปนสำรเนอผสมได เนองจำกเกดจำกกำรน ำสำร 2 ชชนดมำผสมรวมกน 2.2 คอลลอยด (Colloid) คอ สำรทเกดกำรรวมตวของสำรตงแต 2 ชนดขนไปทไมรวมเปนเนอเดยวกนขนำดของอนภำคมขนำดเสนผำนศนยกลำงระหวำง 10 -7 ถง 10-4 เซนตเมตรสำมำรถลอดผำนกระดำษกรองได แตไมสำมำรถลอดผำนกระดำษเซลโลเฟนได

อมลชน (Emulsion) คอ คอลลอยดทเกดจำกของเหลว 2 ชนดทไมรวมเปนเนอเดยวกน เมอเขยำดวยแรงทมำกพอ อนภำคของของเหลวทงสองจะแทรกกนอยไดเปนคอลลอยด แตเมอตงทงไวระยะหนงของเหลวทงสองจะแยกออกจำกกนเหมอนเดมสำรอมลซฟายเออร (emulsifier)จะท ำใหอมลชนอยรวมเปนเนอเดยวกน สำรนท ำหนำทเปนตวประสำน 2.3 สารแขวนลอย (Suspension) เปนสำรทเกดกำรรวมตวของสำรตงแต 2 ชนดขนไปทไมละลำยเปนเนอเดยวกนขนำดของอนภำคมขนำดเสนผำนศนยกลำงมำกกวำ 10-4เซนตเมตรไมสำมำรถลอดผำนไดทงกระดำษกรองและกระดำษเซลโลเฟน

- 35 -

ตารางเปรยบเทยบสมบตของสารละลาย คอลลอยด และสารแขวนลอย

สมบต สารละลาย คอลลอยด สารแขวนลอย

การผานกระดาษกรอง ผำนได ผำนไมได ผำนไมได การผานกระดาษ เซลโลเฟน

ผำนได ผำนไมได ผำนไมได

การตกตะกอน ไมตกตะกอน ไมตกตะกอน ตกตะกอน การกระเจงแสง ไมกระเจงแสง

(แสงทะลผำนไดเลย) กระเจงแสง ไมกระเจงแสง

(ทบแสง)

➢ การเปลยนสถานะของสาร สำรตำงๆ อำจอยในสถำนะกำซ ของเหลว หรอของแขงกได ขนอยกบชนดของสำร สำรแตละชนดจะมจดเดอดและจดหลอมเหลวตำงกน ซงเปนคณสมบตเฉพำะตวของสำร กำรเปลยนแปลงอณหภมจะมผลตอกำรเปลยนแปลงสถำนะของสำร โดยทพจำรณำตำมหลกกำร ดงภำพ

การหลอมเหลว (Melting)เปนกำรเปลยนสถำนะจำกของแขงเปนของเหลว เกดขนเมอมอณหภมอยทจดหลอมเหลว (melting point) โดยจดหลอมเหลวเปนอณหภมในขณะทของแขงก ำลงเปลยนสถำนะจำกของแขงไปเปนของเหลว เชน น ำแขงก ำลงหลอมเหลวเปนน ำ มอณหภมท 0 องศำเซลเซยส

การแขงตว (Freezing) เปนกำรเปลยนสถำนะจำกของเหลวเปนของแขง เกดขนเมอมอณหภมอยทจดเยอกแขง (freezing point) โดยจดเยอกแขงเปนอณหภมในขณะทของเหลวก ำลงเปลยนสถำนะจำกของเหลวไปเปนของแขง เชน น ำกลำยเปนน ำแขงทอณหภม 0 องศำเซลเซยส

- 36 -

การกลายเปนไอ (Evaporation) เปนกำรเปลยนสถำนะจำกของเหลวไปเปนไอหรอแกส เกดขนเมอมอณหภมอยทจดเดอด (boiling point) จดเดอดเปนอณหภมในขณะทของเหลวก ำลงจะเปลยนสถำนะเปนไอ เชน น ำกลำยเปนไอน ำทอณหภม 100 องศำเซลเซยส

การควบแนนหรอการกลนตว (Condensation)เปนกำรเปลยนสถำนะจำกแกสกลำยเปนของเหลว เกดขนเมอมอณหภมอยทจดกลนตวหรอจดควบแนน ซงจดควบแนนเปนอณหภมในขณะทไอก ำลงจะเปลยนสถำนะเปนของเหลว เชน ไอน ำกลำยเปนน ำทอณหภม 100 องศำเซลเซยส

การระเหด (Sublimation) เปนกำรเปลยนสถำนะของสำรจำกของแขงเปนแกส โดยไมไดเปนของเหลว พบในสำรบำงชนด เชน ลกเหมนหรอแนฟทำลน กำรบร พมเสน ฯลฯ ➢ พลงงานการเปลยนสถานะของสาร

- กำรเปลยนสถำนะจำกของแขงเปนของเหลว ของเหลวเปนแกส และของแขงเปนแกส เปนกำรเปลยนแปลงประเภทดดพลงงาน - กำรเปลยนสถำนะจำกของเหลวเปนของแขง แกสเปนของเหลว และแกสเปนของแขง เปนกำรเปลยนแปลงประเภทคายพลงงาน - ความรอนแฝงของการหลอมเหลว คอ คำพลงงำนควำมรอนทใชเปลยนสถำนะจำกของแขงเปนของเหลว - ความรอนแฝงของการกลายเปนไอ คอ คำพลงงำนควำมรอนทใชเปลยนสถำนะจำกของเหลวเปนแกส

- 37 -

➢ การแยกสาร

สำรตำงๆ ทผสมกนอย สำมำรถแยกออกจำกกนได โดยเรำจะตองทรำบสมบตของสำรทผสมกนอยกอน เพอทจะเลอกใชวธกำรแยกสำรไดอยำงถกตองและเหมำะสม ซงมหลำยวธ ไดแก

1. การกลน สำมำรถแยกของแขงทละลำยในของเหลว หรอของเหลวทละลำยในของเหลวทมจดเดอดตำงกนได ผลทเกดขน ท ำใหแยกของแขงออกจำกของเหลวได เชน กำรกลนน ำหวำน น ำเกลอ

2. การกลนแบบล าดบสวน ใชเพอแยกของเหลวทมจดเดอดตำงกนไมมำกนกทผสมกนอยเปนเนอเดยวกนออกจำกกน ผลทได ท ำใหไดน ำมนแตละชนดตำมจดเดอด เชน กำรกลนน ำมนปโตรเลยม

3. การใชกรวยแยกใชแยกของเหลวทไมแยกตอกนในของเหลว เชน กำรแยกน ำกบน ำมน ผลทไดจะสำมำรถแยกน ำมนออกทำงสวนบนของกรวยและแยกน ำออกทำงสวนลำงของกรวย

- 38 -

4. การกรอง สำมำรถใชแยกของแขงทไมละลำยน ำ โดยของแขงจะแยกออกจำกของเหลวตดบนผำกรองหรอกระดำษกรอง เชน กำรกรองน ำกะท กำรกรองทรำยในน ำ กำรกรองผงในน ำหนปน หลกกำรกรองน ำของเครองกรองน ำ ฯลฯ

5. การระเหยแหง สำมำรถแยกของแขงทละลำยในของเหลวได โดยถำแยกของแขงจำกของเหลวทเปนสำรละลำยอมตวจะเรยกวำ การตกผลก โดยอำจใชกำรเพมควำมรอนเปนตวชวย ในกระบวนกำรได ผลทไดจะไดผลกของแขงทเปนตวละลำย เชน กำรท ำนำเกลอ กำรตกผลกสำรสม ฯลฯ 6. การรอน เปนกำรแยกสำรเนอผสมทมสถำนะของแขงและของแขงออกจำกกน ซงสำรทผสมกนนนจะตองมขนำดทแตกตำงกน จงสำมำรถแยกโดยวธกำรรอนได โดยใชอปกรณทเรยกวำ ตะแกรง ซงเรำจะตองเลอกใชรตะแกรงทมขนำดของรเหมำะสมกบอนภำคของสำรนนๆ ดวย เชน กำรรอนแปงเพอใชในกำรท ำขนม กำรรอนทรำยละเอยดและทรำยหยำบออกจำกกนเพอใชในงำนกอสรำง ฯลฯ 7. การสกดดวยไอน า มกใชในกำรแยกน ำมนหอมระเหยจำกพชและดอกไมทมกลนหอม โดยน ำมนหอมระเหยนนจะมำรวมกบไอน ำแลวจงควบแนนเปนหยดน ำมนลอยอยบนน ำ

- 39 -

8. โครมาโทกราฟ (Chromatography)เปนกำรแยกสำรทมควำมสำมำรถในกำรละลำยและดดซบตวท ำละลำยไมเทำกนออกจำกกน สำมำรถใชแยกสำรสตำงๆ ตำมควำมสำมำรถในกำรดดซบและกำรละลำย เชน กำรแยกสในหมกด ำ สเมจก สผสมอำหำร สในใบไมและดอกไม ฯลฯ 9. การใชแมเหลกดด เปนกำรแยกสำรเนอผสมโดยสำรทผสมกนอยนนตองมสวนประกอบของเหลก จงสำมำรถใชแมเหลกดดออกได เชน กำรแยกผงตะไบเหลกออกจำกทรำย กำรแยกตะปออกจำกกองขยะ ฯลฯ

- 40 -

สำรตำงๆ ทใชในบำนมทงสำรทเปนประโยชนหรอโทษตอผใชเรำจงควรศกษำถงสมบตตำงๆ ของสำรทงควำมเปนกรด-เบส กำรน ำสำรไปใชท ำควำมสะอำดในบำน รวมทงอนตรำยทเกดจำกกำรใชสำรบำงชนด ความเปนกรด-เบสของสารทใชในบาน สำรตำง ๆทใชในบำนสำมำรถจ ำแนกได 3 ประเภท โดยใชสมบตควำมเปนกรดเบสเปนเกณฑ คอ สารทมสมบตเปนกรด เบส และกลาง กระดาษลตมสเปนสำรชนดหนงทใชบงควำมเปนกรดและควำมเปนเบสของสำร หรอเรยกกระดำษชนดนวำ อนดเคเตอร(indicator) สำรตำง ๆ เมอทดสอบกบกระดำษลตมส จะมสมบตดงน 1. สำรทเปลยนสกระดำษลตมสจำกน าเงนเปนแดงแสดงวำสำรมสมบตเปนกรด 2. สำรทเปลยนสกระดำษลตมสจำกแดงเปนน ำเงนแสดงวำสำรมสมบตเปนเบส 3. สำรทไมเปลยนสกระดำษลตมสทงสองประเภท แสดงวำ สำรมสมบตเปนกลำง

ตารางแสดงสมบตตางๆ ของสารละลายกรด-เบส

กรด เบส pH < 7 pH > 7

มรสเปรยว มรสฝำด เปลยนสกระดำษลตมสจำกสน ำเงนเปนแดง เปลยนสกระดำษลตมสจำกสแดงเปนสน ำเงน

กดกรอนสำรหลำยชนด เชน โลหะตำง ๆ หนปน พลำสตก เนอเยอ

เมอถกบฝำมอจะรสกลนมอ

ท ำปฏกรยำกบโลหะ เชน เหลก สงกะส และยงท ำปฏกรยำกบหนปนแลวเกดฟองกำซไฮโดรเจน

ท ำปฏกรยำกบอะลมเนยมแลวเกดฟองกำซ ท ำใหอะลมเนยมผกรอน

ท ำปฏกรยำกบสำรประกอบคำรบอเนต เชน หนปน (แคลเซยมคำรบอเนต) ไดกำซคำรบอนไดออกไซด

ท ำปฏกรยำกบแอมโมนยมไนเตรตจะเกดกำซทม กลนฉน คอกำซแอมโมเนย

และท ำปฏกรยำกบไขมนหรอน ำมนของพช หรอสตวจะไดสำรประเภทสบ

ชดท 6 สารละลายกรด - เบส

- 41 -

กรด (acid) หมำยถง สำรใดกตำมทละลำยน ำแลวใหไฮโดรเนยมไอออนออกมำ (H3O+) สำรทใชในบำนทมสมบตเปนกรด ไดแก น ำมะนำว น ำสมสำยช น ำมะขำม น ำอดลม เปนตนสำรทเปนกรดแบงออกได 2 ประเภท คอ กรดอนทรย และกรดอนนทรย 1. กรดอนทรย กรดอนทรยมกจะเกดจำกพชโดยตรงหรอจำกสงมชวต เชน น ำสมคน น ำมะนำวน ำมะกรด น ำผลไม และกรดบำงชนดไดจำกพชโดยทำงออมซงเกดจำกกำรหมกพช เชน น ำสมสำยช เปนกรดชนดทไดจำกธรรมชำต จงน ำมำบรโภคไดโดยไมเกดอนตรำยตอรำงกำย ปจจบนนกวทยำศำสตรสำมำรถสงเครำะหกรดประเภทนจำกแรธำตไดโดยมสมบตเชนเดยวกบทผลตไดจำกพช แตน ำมำบร โภคมำกไมได เพรำะ จะเกดอนตรำยตอรำงกำยได

➢ สมบตของกรดอนทรย 1) เมอทดสอบดวยเจนเชยนไวโอเลตทมสมวงจะไมเปลยนสของ เจนเชยนไวโอเลต 2) สวนใหญมสมบตเปนกรดออน มฤทธกดกรอนนอย 3) เปนกรดทสำมำรถใชในกำรปรงอำหำรแตงรสอำหำรหรอ เครองดมได 2. กรดอนนทรย กรดอนนทรย หรอกรดแร เปนกรดทไดจำกแรธำต กำรผลตกรดประเภทนตองใชกรรมวธทำงเคม โดยใชแรธำตเปนวตถดบในกำรผลต กรดประเภทนมหลำยชนด ไดแก กรดซลฟวรก กรดไฮโดรคลอรก กรดไนตรก เปนตนเนองจำกเปนกรดประเภททไดจำกแรธำต และมสมบตกดกรอนมำกจะเปนพษตอรำงกำยจงไมควรน ำมำรบประทำน

➢ สมบตของกรดอนนทรย 1) เมอทดสอบดวยเจนเซยนไวโอเลตทมสมวงจะเปลยนสของเจนเซยนไวโอเลตจำกสมวงเปน สเขยวหรอสน ำเงน 2) สวนใหญมสมบตเปนกรดแก มฤทธกดกรอนสง 3) เปนพษตอรำงกำยโดยสำมำรถกดกรอนเนอเยอ จงไมควรน ำมำใชเปน สำรปรงแตงรส อำหำร กรดประเภทนสวนใหญจะน ำไปใชในกระบวนกำร ผลตทำงอตสำหกรรมประเภท ตำงๆ เทำนน การน ากรดมาใชควรค านงถงสมบตของกรดทอาจเปนอนตราย ดงน 1. กรดมสมบตกดกรอนโลหะและพลำสตก แตไมกดกรอนภำชนะทผลตดวยแกวและกระเบองเคลอบ ดงนน ไมควรบรรจกรดในภำชนะทท ำดวยโลหะหรอพลำสตก นอกจำกนสำรทใชท ำภำชนะประเภทนบำงอยำงอำจมพษละลำยอยในกรดไดจะท ำใหบรโภคสำรพษทละลำยอยในกรดซงเปนอนตรำยตอรำงกำยได 2. กรดทไดจำกแรธำตจะผลตขนโดยกระบวนกำรทำงเคมเปนกรดแกทมอนตรำยตอรำงกำย จงไมควรน ำมำปรงแตงอำหำร ดงนนเรำควรเลอกใชกรดทไดจำกพชหรอทสงเครำะหขนและมสมบตเชนเดยวกบกรดทไดจำกพชเทำนน

- 42 -

เบส(Base) หมำยถง สำรทละลำยน ำแลวได ไฮดรอกไซดไอออนสำรทใชในบำนทมสมบตเปนเบส ไดแก ผงฟ (โซเดยมไฮโดรเจนคำรบอเนต) น ำปนใส(แคลเซยมไฮดรอกไซด) น ำข เถำ น ำยำเชดกระจก สำรละลำยปยยเรยสำรละลำยโซดำไฟ เปนตน คา pH ของสารละลายกรด - เบส pHมำจำก potential of hydrogen ion ซงสำมำรถใชบอกควำมเปนกรด-เบสของสำรละลำยได ซงคำ pH มควำมสมพนธกบควำมเขมขนของไฮโดรเนยมไอออน (H3O+) ซงปรมำณของไฮโดรเนยมไอออน ยงมำก (สำรละลำยกรด) คำ pH จะนอย แตถำปรมำณของไฮโดรเนยมไอออนนอย (สำรละลำยเบส) คำ pH จะมำก ซงคำ pH สำมำรถบอกควำมเปนกรด-เบส ไดดงน pH = 7 สำรละลำยมสมบตเปนกลำง pH <7 สำรละลำยมสมบตเปนกรด ยงม pH นอย ยงเปนกรดทแรงขน pH >7 สำรละลำยมสมบตเปนเบส ยงม pH มำก ยงเปนเบสทแรงขน

- 43 -

อนดเคเตอร คอ สำรทใชทดสอบควำมเปนกรด-เบสของสำรตำง ๆ และสของสำรนจะเปลยนไปเมอคำควำมเปนกรด-เบสเปลยนไปสำรประกอบทเปลยนสไดท pH เฉพำะตว จะถกน ำมำใชเปนอนดเคเตอรไดอนดเคเตอรส ำหรบกรด-เบส เปนสำรอนทรย อำจเปนกรดหรอเบสออนๆ ซงสำมำรถเปลยนจำกรปหนงไปเปนอกรปหนงได เมอ pH ของสำรละลำยเปลยน

➢ การทดสอบความเปนกรด - เบสของสารละลาย ควำมเปนกรด-เบส หรอคำ pH ของสำรละลำยสำมำรถทดสอบไดโดยใชอนดเคเตอรชนดตำงๆ ไดแก 1. กระดำษลตมส มสแดงกบสน ำเงน มกำรเกดขน ดงน - สำรละลำยกรด หรอสำรละลำยทมคำ pH ต ำกวำ 7 จะเปลยนสของกระดำษลตมสจำกสน ำเงนเปนสแดง แตไมเปลยนสของกระดำษลตมสสแดง - สำรละลำยเบสหรอสำรละลำยทมคำ pH สงกวำ 7 จะ เปลยนสของกระดำษลตมสจำกสแดงเปนสน ำเงนแตไมเปลยนสของกระดำษ ลตมสสน ำเงน - สำรละลำยเปนกลำงหรอสำรละลำยทมคำ pH เทำกบ 7 จะไมเปลยนสของกระดำษลตมสทงสแดงและสน ำเงน 2. สำรละลำยฟนอลฟทำลน เปนอนดเคเตอรทไมมส เมอหยดสำรละลำยกรด สของสำรละลำยจะคงเดม เมอหยดสำรละลำยเบส สของสำรละลำยฟนอลฟทำลนจะเปลยนเปนสชมพมวง แตถำเปนเบสแกจะเปลยนเปนสแดง 3. สำรละลำยยนเวอรแซลอนดเคเตอร เปนกำรน ำอนดเคเตอรหลำย ๆชนดทมกำรเปลยนสในชวง pH ตำงกนมำผสมกนในสดสวนทเหมำะสมจงสำมำรถบอกคำควำมเปนกรด - เบส ของสำรละลำยโดยบอกคำ pH ทละเอยด และถกตองยงขน

- 44 -

ความหมายของแรง แรง (Force) หมำยถง สงทมำกระท ำแลวกอใหเกดกำรเปลยนแปลงลกษณะทำงกำยภำพ หรอเกดกำรเคลอนทเชน เมอมแรงกระท ำตอวตถ วตถมควำมเรวเพมขนหรอลดลง เกดกำรเปลยนแปลงต ำแหนง มกำรหมนหรอหยดหมน แรง เปนสงทไมมตวตน สมผสไมได แตสามารถท างานใหเราได แรงตำงๆ ทกระท ำตอวตถอำจจะอยในรปของ แรงดง แรงดน แรงเสยดทาน หรอ แรงดงดดของโลก ซงในชวตประจ ำวน เรำทกคนตองออกแรงกร ำตอวตถตำงๆ มำกมำย เชน ยกของ ลำกเกำอ ผลกประต ดนโตะ เขนรถ เปนตน แรงเหลำนลวนแลวแตท ำใหวตถมกำรเคลอนท แตถงแมวตถทอยนงๆ ไมไดเคลอนทกมแรงดงดดของโลกกระท ำเชนกน หนวยเอสไอของแรง คอ นวตน (Newton: N)ตวอยำงของแรง เชน แรงตำน แรงเสยดทำน แรงดงดด แรงเนองจำกสนำมแมเหลก แรงลพธ แรงยอย คอ แรงหลำยๆ แรงมำกระท ำตอวตถกอนเดยวกน เรำเรยกแรงแตละแรงวำ แรงยอย หรอ แรงทเปนสวนประกอบของแรงลพธ แรงลพธ คอ ผลรวมของแรงยอยหลายๆ แรง ทกระท าตอวตถกอนเดยวกน ซงกำรรวมกนนนจะตองมกำรรวมกนทงขนำดและทศทำงของแรงเมอมแรงตงแต 2 แรงขนไปมำกระท ำตอวตถ โดยถำแรงทงสองมทศทำงเดยวกน จะท ำใหวตถเคลอนทไปตำมทศทำงของแรงทงสองนน แตถำแรงทงสองมขนำดเทำกนแตมทศทำงตรงขำมกน จะท ำใหวตถยงคงสภำพกำรเคลอนทเหมอนเดม ถำแรงทงสองมขนำดไมเทำกนและกระท ำในทศทำงตรงขำมกน วตถจะเคลอนทไปตำมทศทำงของแรงทมขนำดมำกกวำ

ชดท 7 แรงและการเคลอนท

- 45 -

แรงเสยดทาน แรงเสยดทาน (Friction)หมายถง แรงทเกดขนระหวางผวสมผสของวตถสองชน เปนแรงทพยำยำมตานการเคลอนทของวตถ มทศตรงขามกบทศการเคลอนทของวตถเสมอ โดยเกดไดทงวตถทอยนง และวตถทก ำลงเคลอนท สรปลกษณะส าคญของแรงเสยดทาน

1. เปนแรงทตานการเคลอนทของวตถ ท าใหวตถเคลอนทไดยากหรอชาลง 2. เกดขนระหวำงผวสมผสของวตถทสมผสกน 3.มทศทางตรงกนขามกบการเคลอนทของวตถ 4. วตถผวเรยบ จะท ำใหเกดแรงเสยดทำนนอย 5. วตถผวขรขระ จะท ำใหเกดแรงเสยดทำนมำก 6. แรงเสยดทำนไมขนอยกบ รปรางของวตถ ขนาดของผวสมผส และความเรวในการเคลอนท

- 46 -

แรงเสยดทานระหวางผวสมผสคหนง จะมากหรอนอยขนอยกบ 1. แรงกดตงฉากกบผวสมผส ถำแรงกดตงฉำกกบผวสมผสมำก จะเกดแรงเสยดทำนมำก ถำแรงกดตงฉำกกบผวสมผสนอย จะเกดแรงเสยดทำนนอย 2. ลกษณะของผวสมผส ถำผวสมผสหยำบหรอขรขระ จะเกดแรงเสยดทำนมำก ถำผวสมผสเรยบลนเปนมน จะเกดแรงเสยดทำนนอย 3. ชนดของผวสมผส ผวสมผสแตละคมความหยาบ ขรขระ หรอเรยบเปนมนแตกตางกน ท าใหเกดแรงเสยดทานไมเทากนเชน ไมกบไม คอนกรตกบไม คอนกรตกบเหลก

- 47 -

ประโยชนของแรงเสยดทาน 1. ชวยท ำใหรถยนตแลนไปขำงหนำได ยำงรถยนตมดอกยำงเพอเพมประสทธภำพในกำรยดเกำะถนน 2. กำรเดนบนพน ตองอำศยแรงเสยดทำนระหวำงรองเทำกบพน 3. นกวงเรวใชรองเทำพนตะป เพอเพมแรงเสยดทำน 4. กำรตอกหลกบนพนดนกใชประโยชนจำกแรงเสยดทำนในกำรยดหลกไวกบพนดนใหมกำรถอนไดยำก

โทษของแรงเสยดทาน 1. เกดควำมฝดในเครองจกรกล ท ำใหสนเปลองเชอเพลงมำกขน จงหำวธลดแรงเสยดทำนดวยกำร

ใสน ำมนหลอลน 2. อำกำศ ตำนกำรเคลอนทของรถยนต ท ำใหแลนชำกวำทควรจะเปนและแรงน ำตำนกำรเคลอนทของ

เรอ จงควรออกแบบพำหนะทมรปรำงเพรยวลม เพอลดแรงเสยดทำนทเกดจำกน ำและอำกำศ 3. กำรเคลอนวตถขนำดใหญไปบนพนจะท ำไดยำก เพรำะมมวลมำก แรงเสยดทำนจะมำกขนตำมไปดวย

จงตองมกระบวนกำรในกำรลดแรงเสยดทำน เชน กำรใชลอเลอน กำรใชผำแหงรอง

การลดแรงเสยดทาน การเพมแรงเสยดทาน กำรขดถผววตถใหเรยบ กำรท ำลวดลำยเพอใหผวขรขระ กำรใชสำรหลอลนพวกน ำมน กำรเพมผวสมผสกำรออกแบบหนำยำงรถยนตใหม

หนำกวำงพอเหมำะ กำรใชอปกรณตำงๆ เชน ตลบ ลกปน ลอ กำรลดแรงกดระหวำงผวสมผส เชน ลดน ำหนกสงบรรทกใหนอยลง หรอออกแบบยำนพำหนะใหมรปรำงใหอำกำศไหลผำนไดด

- 48 -

แสงเปนพลงงำนรปแบบหนง แสง เดนทำงในรปคลนแมเหลกไฟฟำทมอตรำเรวสง ซงสงมชวตสวนใหญบนโลกไมสำมำรถด ำรงชวตอยไดโดยไมมแสง แหลงก ำเนดแสงทส ำคญทสดของเรำ คอ ดวงอำทตย อยำงไรกตำม เรำสำมำรถผลตแสงไดเองโดยใชไฟฟำ

ล าแสง

ถำล ำแสงผำนควนหรอฝนละออง จะเหนล ำแสงน เปนเสนตรงดวยอตรำเรว 300 ,000 กโลเมตรตอวนำท แสงสำมำรถผำนวตถบำงชนดทเปน วตถโปรงใสและวตถโปรงแสง ได แตแสงไมสำมำรถผำนวตถทบแสงได

• วตถโปรงใส หมำยถง วตถทยอมใหแสงเคลอนทผำนเปนเสนตรงได เชน แกว กระจกใส น ำ พลำสตกใส

• วตถโปรงแสง หมำยถง วตถทแสงเคลอนทผำนได แตจะกระจำยแสงออกไปโดยรอบ ท ำใหแสงเคลอนทไมเปนเสนตรงเมอเคลอนทผำนวตถโปรงแสง เชน กระดำษไข กระจกฝำ

• วตถทบแสง หมำยถง วตถทไมยอมใหแสงผำนได เชน กระจกเงำ พลำสตกสตำงๆ ไม หนงสอ กระดำษแขง

แสงจำกดวงอำทตยเปนแสงขำว ซงประกอบดวยแสง 7 ส ผสมอยดวยกน ซงเรำสำมำรถใชปรซมแยกล ำแสงขำวออกเปนแสงทง 7 สได แถบของแสงสทงหมดทเรยงตดกน เรยกวำ สเปกตรม (Spectrum) โดยในธรรมชำต ภำยหลงฝนตก เมอแสงอำทตยสองกระทบหยดน ำหรอละอองน ำ เรำจะเหนเปนแถบสทง 7 ส ปรำกฏขนบนทองฟำ เรยกวำ รงกนน ำ

ชดท 8 แสงและการมองเหน

- 49 -

การสะทอนของแสง เมอแสงตกกระทบวตถทบแสงผวเรยบ เมอลำกเสนทำงเดนของแสงเมอตกกระทบวตถจะเกดมม 2 มม คอ มมตกกระทบ กบ มมสะทอน กฎการสะทอนแสง 1. รงสตกกระทบ เสนปกต และรงสสะทอน อยในระนำบเดยวกน 2. มมตกกระทบ เทำกบ มมสะทอน

การหกเหของแสง

เมอแสงเคลอนทจำกอำกำศไปยงตวกลำง หรอจำกตวกลำงไปยงอำกำศ หรอผำนตวกลำง 2 ชนด จะท ำใหอตรำเรวของแสงและทศทำงกำรเคลอนทของแสงเปลยนแปลงไป เรำเรยกวำ แสงเกดกำรหกเห

กฎการหกเหของแสง 1. แสงเคลอนทจำกตวกลำงทมควำมหนำแนนมำกกวำไปสตวกลำงทควำมหนำแนนนอยกวำ แสงจะหกเหเขำหำเสนปกต 2. แสงเคลอนทจำกตวกลำงทมควำมหนำแนนนอยกวำไปสตวกลำงทมควำมหนำแนนมำกกวำ แสงจะหกเหออกจำกเสนปกต

- 50 -

การสะทอนกลบหมด เมอแสงผำนจำกน ำออกสอำกำศ แสงบำงสวนผำนออกมำ แตบำงสวนสะทอนกลบ กำรสะทอนกลบไดมำกนอยเพยงใดขนอยกบมมของล ำแสง เกดเปนกำรสะทอนกลบหมด

มราจ (mirage) หรอ ภาพลวงตา ม ร ำ จ ห ร อ ภ ำ พ ล ว ง ต ำ เ ป นปรำกฏกำรณเกดจำกกำรหกเหของแสง เนองจำกชนของอำกำศทแสงเดนทำงผำนมอณหภมตำงกน แลวเกดกำรสะทอนกลบหมด

การเกดรงกนน า(Rainbow) กำรเกดรงกนน ำเปนปรำกฏกำรณทำงธรรมชำตทเกดหลงฝนตกใหมๆ เกดจำกแสงจำกดวงอำทตยทสองลงมำกระทบกบหยดน ำฝนหรอละอองน ำเกดกำรหกเหและกำรสะทอนของแสง ท ำใหเกดเปนแถบสบนทองฟำ โดยกำรหกเหของแสงในหยดน ำจะแยกสเปกตรมของแสงขำวจำกแสงแดดออกเปนแถบส รงกนน ำ

- 51 -

การเกดภาพจากกระจกและเลนส ภำพ เกดจำกกำรตดกนหรอเสมอนตดกนของรงสของแสงสะทอนมำจำกกระจกหรอหกเหผำนเลนส ภาพจรง เกดจำกรงสของแสงตดกนจรง เกดดำนหลงกระจกหรอเลนส ตองมฉำกมำรบจงจะมองเหนภำพ ลกษณะเปนภำพหวกลบ มทงขนำดใหญกวำวตถ เทำกบวตถ และเลกกวำวตถ ซงขนำดของภำพจะสมพนธกบระยะวตถ ภาพเสมอน เกดจำกรงสของแสงตดกน ท ำใหเกดภำพดำนหนำกระจกหรอเลนส มองเหนภำพไดโดยไมตองใชฉำกรบภำพ

การเกดภาพบนกระจกเงา ภาพจากกระจกเงาราบ

เมอมวตถวำงหนำกระจกเงำรำบ ภำพทเกดขนจะเปนภำพเสมอนหวตงอยหลงกระจก มระยะวตถเทำกบระยะภำพ และขนำดของวตถเทำกบขนำดของภำพ แตมลกษณะกลบซำยเปนขวำจำกวตถจรง

ภาพจากกระจกนนและกระจกเวา

- 52 -

เลนส (Lens) เลนส คอ วตถโปรงใสผวโคงดำนหนงหรอโคงทงสองดำน เมอแสงจำกวตถหกเหผำนเลนสจะท ำใหเกดภำพ ม 2 ชนด คอ เลนสนน กบ เลนสเวำ

- 53 -

พลงงาน (Energy) หมำยถง สงทสำมำรถท ำงำนได หรอท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงตำมกระบวนกำรของพลงงำน พลงงานไฟฟา หมำยถง พลงงำนรปแบบหนงซงสำมำรถเปลยนไปเปนพลงงำนอกรปแบบหนงได เกดจำกแหลงก ำเนดหลำยประเภท สำมำรถท ำใหเครองใชไฟฟำตำงๆ ใชงำนได ชวยอ ำนวยควำมสะดวกในกำรด ำเนนชวต และเพอประโยชนในกำรใชงำนในดำนตำงๆ เชน ใหแสงสวำง ใหควำมรอน เปนตน เครองใชไฟฟา เครองใชไฟฟา หมำยถง สงประดษฐทำงเทคโนโลย หรออปกรณไฟฟำทสำมำรถเปลยนพลงงำนไฟฟำเปนพลงงำนรปแบบอนๆ ได 1. เครองใชไฟฟำทใหแสงสวำง 1) หลอดไส หรอ หลอดธรรมดำ 2) หลอดเรองแสง หรอ หลอดฟลออเรสเซนต 2. เครองใชไฟฟำทใหควำมรอน เชน เตำรด เปนตน 3. เครองใชไฟฟำทใหพลงงำนกลเชน พดลม เปนตน ประจไฟฟา ธรรมชำตของสสำร ประกอบดวยหนวยยอยๆ ทมลกษณะและมสมบตเหมอนกนทเรยกวำ อะตอม(atom) ภำยในอะตอม จะประกอบดวยอนภำคมลฐำน 3 ชนดไดแก โปรตอน (proton) นวตรอน (neutron) และ อเลกตรอน (electron) โดยทโปรตอนมประจไฟฟำบวกกบนวตรอนทเปนกลำงทำงไฟฟำรวมกนอยเปนแกนกลำงเรยกวำนวเคลยส (nucleus) สวนอเลกตรอน มประจไฟฟำลบ จะอยรอบๆนวเคลยส ตวน าไฟฟาและฉนวนไฟฟา ตวน าไฟฟา หมำยถง วตถหรอวสดทยอมใหกระแสไฟฟำไหลผำนไดด มควำมตำนทำนนอยมำก ซงสวนใหญจะเปนโลหะเชน โลหะ โดยโลหะทน ำไฟฟำไดดทสด 3 อนดบแรก คอ เงน ทองแดง อะลมเนยม ฉนวนไฟฟา หมำยถง วตถหรอวสดทไมยอมใหกระแสไฟฟำไหลผำน (หรอไหลผำนไดนอยมำก) ในสภำวะปกตเรำมกใชสำรทเปนฉนวนไฟฟำหมหรอเคลอบตวน ำไฟฟำเชน อโลหะ

ชดท 9 พลงงานไฟฟา

- 54 -

วงจรไฟฟา วงจรไฟฟา หมำยถง เสนทำงส ำหรบกำรไหลของกระแสไฟฟำ ซงไหลมำจำกแหลงก ำเนดผำนตวน ำ และเครองใชไฟฟำหรอโหลด แลวไหลกลบไปยงแหลงก ำเนดเดม ปรำกฏกำรณทำงไฟฟำตำงๆ เกดจำกกำรไหลของไฟฟำ ผำนลวดตวน ำ คอ โลหะทองแดงและอะลมเนยม อะตอมของโลหะมอเลกตรอนอสระ ไมยดแนนกบอะตอม จงเคลอนไหวไดอยำงอสระ ถำมประจลบเพมขนในสำยไฟ อเลกตรอนอสระ 1 ตวจะถกดงเขำหำประจไฟฟำบวก แลวรวมตวกบประจไฟฟำบวกเพอเกดควำมเปนกลำงทำงไฟฟำ ดงนน อเลกตรอนจะเคลอนท เมอเกดสภำพขำดอเลกตรอนจงจำยประจไฟฟำลบออกไปแทนท ท ำใหเกดกำรไหลของอเลกตรอนในลวดตวน ำจนกวำประจไฟฟำบวกจะถกท ำใหเปนกลำงหมด กำรเคลอนทของอเลกตรอนหรอกำรไหลของอ เลกตรอนในสำยไฟนเรยกวำ กระแสไฟฟา (Electric Current)

สญลกษณในวงจรไฟฟาทควรทราบ

E คอ แหลงก ำเนดไฟฟำ เชน ถำนไฟฉำย S คอ สวตชไฟฟำ R คอ อปกรณไฟฟำ หรอควำมตำนทำน

ทมา: http://webhtml.horhook.com/wbi/ec/1circuit-

- 55 -

การตอวงจรไฟฟา 1. แบบอนกรม กระแสไฟฟำไหลผำนทำงเดยวไมไดแยกไหลไปสวนอนของวงจร หำกเกดเครองใชไฟฟำตวใดตวหนงเปดวงจรหรอขำด จะท ำใหวงจรทงหมดไมท ำงำน 2. แบบขนาน เปนวงจรไฟฟำทตออปกรณไฟฟำเครองใชไฟฟำตำง ๆ แตละตวครอมกบแหลงก ำเนดของวงจร กระแสไฟฟำแยกไหลผำนอปกรณแตละตว 3. วงจรผสม เปนวงจรทน ำเอำวธกำรตอแบบอนกรม และวธกำรตอแบบขนำนมำรวมใหเปนวงจรเดยวกน การไหลของวงจรไฟฟา

แบบอนกรม

แบบขนาน

ทมา: https://webhtml.horhook.com

- 56 -

อปกรณไฟฟา อปกรณไฟฟา หมำยถง สงทใชประกอบวงจรไฟฟำใหครบวงจร หรอท ำใหวงจรไฟฟำมควำมสมบรณในกำรใชงำน 1. สายไฟ เปนอปกรณส ำหรบสงพลงงำนไฟฟำ สำยไฟท ำดวยสำรทมคณสมบตเปนตวน ำไฟฟำ สำยสงไฟฟำแรงดนสง ท ำจำก อะลมเนยม เพรำะ รำคำถกกวำเงนและทองแดง และน ำหนกเบำกวำ รวมทงอะลมเนยมขนำดใหญจะมควำมตำนทำนนอยมำก จงสญเสยพลงงำนไฟฟำนอยมำก 2. ฟวส หมำยถ ง อปกรณไฟฟ ำส ำหรบตดวงจรไฟฟำอตโนมต เมอกระแสไฟฟำไหลผำนวงจรมำกเกนไป ซงอำจเกดจำกไฟฟำลดวงจร โดยฟวสขนำดเลกจะหลอมละลำยไดเรวกวำฟวสขนำดใหญ ฟวสเปนโลหะผสมระหวำง ตะกว (Pb) ดบก (Sn) และ บสมส (Bi) มจดหลอมเหลวต ำ เมอใชกระแสไฟฟำมำกเกนก ำหนด ฟวสจะหลอมละลำย เปนกำรตดวงจรไฟฟำภำยในบำน 3. สะพานไฟ หมำยถง อปกรณไฟฟำทใชส ำหรบตดหรอตอวงจรทงหมดหรอบำงสวนของบำน เพอตดตงเครองใชไฟฟำหรออปกรณไฟฟำในวงจร สะพำนไฟท ำจำกกระเบองทเปนฉนวนไฟฟำ และมฟวสเปนสวนประกอบส ำคญในสะพำนไฟ

4. สวตซ หมำยถง อปกรณไฟฟำใชส ำหรบตดตอวงจร หรอปด-เปดวงจรไฟฟำเมอตองกำรใชงำนหรอเลกใชงำน สวตซ ตองตอแบบอนกรมกบวงจรเทำนน

ทมา: https://sites.google.com/site/physicsden/fourth-

สะพานไฟ

สวตซ

- 57 -

ความปลอดภยในการใชไฟฟา 1. ตรวจดสำยไฟอยเสมอ 2. ถำไมมควำมรเรองไฟฟำ อยำแก

เครองใชไฟฟำเองเปนอนขำด 3. อยำใชฟวสผดขนำด หรอใชโลหะอนแทน

ฟวส 4. เมอใชเครองใชไฟฟำทใหก ำลงไฟสง ควรตอ

สำยดนดวย 5. เมอรำงกำยเปยกแฉะ อยำแตะสวตซเดดขำด 6. ไมเลนวำวใกลสำยไฟ 7. ไมใชไฟฟำจบสตวน ำ

ความตางศกยไฟฟา ศกยไฟฟา เปนปรมำณของพลงงำนศกยไฟฟำทประจไฟฟำทจดหนงเดยวนนจะพงมควำมแตกตำงกนของปรมำณศกยไฟฟำท ำใหเกดเปนควำมตำงศกยไฟฟำ ใชแทนดวยตว V มหนวยเปนโวลต (Volt: V) กระแสไฟฟา กระแสไฟฟา คอ กำรเคลอนทของอเลกตรอนในวงจรไฟฟำ จะไหลมำกหรอนอยขนอยกบควำมตำนทำนของวงจร ใชแทนดวยตว I มหนวยเปนแอมแปร (Ampere: A) ความตานทานไฟฟา ความตานทานไฟฟา เปนกำรตำนทำนกำรไหลของกระแสไฟฟำใหไหลในจ ำนวนจ ำกด ใชแทนดวยตว R มหนวยเปนโอหม (Ohm: Ω) ก าลงไฟฟา ก าลงไฟฟา หมำยถง พลงงำนไฟฟำทเครองใชไฟฟำ ใชในเวลำ 1 วนำทเครองใชไฟฟำแตละชนด เชน หมอหงขำว เตำรด เครองปรบอำกำศ หลอดไฟฟำ พดลม ฯลฯ จะมตวเลขก ำกบไวทเครองใชไฟฟำ ก ำลงไฟฟำของเครองใชไฟฟำ ค ำนวณไดจำกปรมำณกระแสไฟฟำทไหลผำนเครองใชไฟฟำ ถำมกระแสไฟฟำไหลผำนมำก แสดงวำ เครองใชไฟฟำนนใชพลงงำนไฟฟำมำก แสดงวำ ใชก ำลงไฟฟำมำกมหนวยเปนวตต (Watt: W)

- 58 -

เครองมอวดคาตางๆ ทางไฟฟา

โวลตมเตอร โวลตมเตอร คอ เครองมอทใชวดควำมตำงศกยระหวำงจด 2 จดในวงจรควำมตำนทำนภำยในของเครองโวลตมเตอรมคำสง วธใชตองตอขนำนกบวงจรคำทวดไดมหนวย โวลต แอมมเตอร แอมมเตอร คอ เครองมอทใชวดกระแสไฟฟำระหวำงจด 2 จดในวงจรควำมตำนทำนภำยในของเครองแอมมเตอรมคำต ำ วธใชตองตออนกรมกบวงจรคำทวดไดมหนวย แอมแปร กลวานอมเตอร เครองมอวดทใชส ำหรบตรวจสอบกระแสหรอแรงดนไฟฟำ วำมคำเปนศนยหรอไมโดยโครงสรำงภำยในจะเหมอนกบเครองวดแบบขดลวดเคลอนท จะแตกตำงกนทต ำแหนงชของเขมชเทำนน กลำวคอ ในสภำวะปกตเขมชจะชทเลขศนย ซงอยกงกลำงสเกล ดำนซำยและดำนขวำของต ำแหนงเลขศนย จะมสเกลเพมขนเปนลบและเปนบวกเทำๆ กน ขนอยกบทศทำงของกระแสทไหลผำนขดลวดเคลอนท แตจะบำยเบนมำกหรอนอย ขนอยกบปรมำณกระแสไฟฟำทไหลผำน เซลลไฟฟา เซลลปฐมภมคอเซลลไฟฟำทปฏกรยำเคมภำยในเซลลเกดขนอยำงสมบรณไมสำมำรถเปลยนผลตภณฑ กลบมำเปนสำรตงตนไดคอ ใชแลวหมดไปไมสำมำรถน ำกลบมำใชไดอก เชน ถำนไฟฉำย ถำนอลคำไลน เปนตน เซลลทตยภมคอเซลลไฟฟำทเมอน ำไปใชแลวสำมำรถท ำใหเกดปฏกรยำยอนกลบไดโดยกำรอดไฟ หรอประจไฟ แลวจงสำมำรถน ำกลบมำใชใหมได เชน แบตเตอรรถยนต แบตเตอรโทรศพทมอถอ เปนตน ไฟฟาสถต ไฟฟาสถต (Static electricity) คอควำมไมสมดลของประจไฟฟำภำยในหรอบนพนผวของวสดหนง ประจยงคงอยกบทจนกระทงมนสำมำรถจะเคลอนทโดยอำศยกำรไหลของอเลกตรอน (กระแสไฟฟำ) หรอมกำรปลดปลอยประจ (electrical discharge) การน าไปใชประโยชน

• ใชในเครองถำยเอกสำร มหลกกำรท ำงำนทส ำคญคอแผนฟลมทฉำบดวยวสดตวน ำทมคณสมบตเปนตวน ำเมอถกแสงและเปนฉนวนเมอไมไดถกแสง

• ใชในกำรพนส เครองพนสใชส ำหรบพนผงหรอละอองสเพอใหสเกำะตดชนงำนไดดกวำกำรพนแบบธรรมดำใชหลกกำรท ำผงหรอละอองสกลำยเปนอนภำคทมประจไฟฟำขณะผงถกพนออกจำกเครองพนมผลใหผงหรอละอองสทมประจไฟฟำนนมแรงดงดดกบผวชนงำนและจะเกำะตดชนงำนนนไดด

• ใชในเครองพมพ Inkjet

- 59 -

• ใชกบไมโครโฟนแบบตวเกบประจ ไมโครโฟนแบบตวเกบประจนเรำสำมำรถน ำไปใชกบกำรรองเพลง กำรพด จะไดเสยงทชดเจน และเปนไมโครโฟนทนยมใช

ไฟฟากระแส ไฟฟากระแส เกดจำกกำรเคลอนทของอเลกตรอนจำกทหนงไปสอกทหนงของวงจรไฟฟำ แบงไดเปน 2 ชนด คอ 1. ไฟฟากระแสตรง (Direct current: DC) เปนไฟฟำกระแสทมทศทำงกำรเคลอนทของกระแสไฟฟำไปในทศทำงเดยวกน เปนวงจรจำกขวบวกไปสขวลบ แหลงก ำเนดไฟฟำกระแสตรงประกอบดวยขวบวกและขวลบ เชน กระแสไฟฟำจำกแบตเตอร ถำนไฟฉำย เซลลสรยะ ไดนำโมกระแสตรง เปนตน 2. ไฟฟากระแสสลบ (Alternating current: AC) เปนไฟฟำกระแสทมทศทำงไปและกลบตลอดระยะเวลำ มกำรสลบขวบวกและลบกนอยตลอดเวลำไฟฟำกระแสสลบจงเปนไฟฟำทเหมำะส ำหรบบำนเรอนหรอธรกจอตสำหกรรมทใชไฟฟำปรมำณมำกๆ ประเทศไทยใชไฟฟำทควำมตำงศกยไฟฟำ 220 V และควำมถ 50 Hz แมเหลกและสนามแมเหลก แมเหลก คอ สำรทสำมำรถดดเหลกหรอเหนยวน ำใหเหลกหรอสำรแมเหลกเปนแมเหลกได แบงเปน 2 ชนด คอ 1. แมเหลกถาวร (Permanent Magnetic) คอ แมเหลกทมคณสมบตเปนแมเหลกตลอดไป เชน แมเหลกทใชในล ำโพงเปนตนซงไดมำจำกกำรน ำเอำลวดทองแดงอำบน ำยำพนรอบแทงเหลกกลำแลวปลอยกระแสไฟฟำผำนเขำไปในขดลวดท ำใหเกดสนำนแมเหลกไปดดเหลกผลกโมเลกลภำยในแทงเหลกกลำใหมกำรเรยงตวของโมเลกลอยำงเปนระเบยบตลอดไปเหลกกลำดงกลำวกจะคงสภำพเปนแมเหลกถำวรตอไป 2. แมเหลกไฟฟา หรอ แมเหลกชวคราว (Electro Magnetic) เปนแมเหลกทเกดขนในลกษณะเดยวกนกบแมเหลกถำวรแตเหลกทน ำมำใชเปนเพยงเหลกออนธรรมดำ เมอมกำรปอนกระแสไฟฟำผำนเขำไปในขดลวดทพนอยรอบแทงเหลกออนนนแทงเหลกออนกจะมสภำพเปนแมเหลกไปทนทแตเมอหยดจำยกระแสไฟฟำเขำไป อ ำนำจแมเหลกกจะหมดไปดวย เชนอปกรณจ ำพวกรเลย (Relay) โซนนอยด (Solenoid) กระดงไฟฟำ เปนตน คณสมบตของแมเหลก 1. ถำแขวนแทงแมเหลกใหเคลอนทอยำงอสระ เมอหยดนงแลวจะชตำมแนวทศเหนอ ทศใต ขวทชไปทำงทศเหนอ เรยกวำขวเหนอ(N) ขวทชไปทำงทศใต เรยกวำ ขวใต(S) 2. ขวแมเหลกทงขวเหนอและขวใตจะดดสำรแมเหลกเสมอ 3. ขวเหมอนกนเขำใกลกนจะเกดแรงผลกกน และขวตำงกนเมอเขำใกลกนจะเกดแรงดด 4.อ ำนำจแรงดงดดจะมมำกทสดทบรเวณขวทงสองแมเหลก. 5. เสนแรงแมเหลกมทศทำงออกจำกขวเหนอไปยงขวใต

- 60 -

แมเหลกไฟฟา แมเหลกไฟฟา (Electromagnets) หมำยถง อ ำนำจแมเหลกทเกดจำกกำรทกระแสไฟฟำไหลผำนในวตถตวน ำหมำยควำมวำถำปลอยใหกระแสไฟฟำไหลในวตถตวน ำจะท ำใหเกด สนำมแมเหลกรอบ ๆ ตวน ำนน เมอมกระแสไฟฟำไหลผำนเสนลวดตวน ำจะเกดเสนแรงแมเหลกขนรอบๆ เสนลวดตวน ำนนแตอ ำนำจแมเหลกทเกดขนมเพยงจ ำนวนเลกนอยซงไมสำมำรถน ำไปใชประโยชนได กำรจะเพมคว ำมเขมของสนำมแมเหลกท ำไดโดยกำรน ำเสนลวดตวน ำมำพนเปนขดลวดเสนแรงแมเหลกทเกดในแตละสวนของเสนลวดตวน ำจะเสรมอ ำนำจกนท ำใหมควำมเขมของสนำมแมเหลกเพมขน ควำมเขมของสนำมแมเหลกไฟฟำ จะขนอยกบสวนประกอบตำงๆ ดงน

1. จ ำนวนรอบของกำรพนเสนลวดตวน ำกำรพนจ ำนวนรอบของเสนลวดตวน ำมำกเกด สนำมแมเหลกมำกในทำงกลบกนถำพนจ ำนวนรอบนอยกำรเกดสนำมแมเหลกกนอยตำมไปดวย 2. ปรมำณกำรไหลของกระแสไฟฟำผำนเสนลวดตวน ำ กระไฟฟำไหลผำนมำกสนำ ม แมเหลก เกดขนมำกและถำกระแสไฟฟำไหลผำนนอยสนำมแมเหลกเกดนอย 3. ชนดของวสดท ใชท ำแกนของแทงแมเหลกไฟฟำ วสดต ำงชนดกนจะใหควำมเขมของ สนำมแมเหลกตำงกนเชนแกนอำกำศจะใหควำมเขมของสนำมแมเหลกนอยกวำแกนทท ำจำกสำร เฟอโรแมกเนตก (Ferromagnetic) หรอสำรทสำมำรถเกดอ ำนำจแมเหลกได เชน เหลกเฟอรไรท เปนตนสำรเหลำนจะชวยเสรมอ ำนำจแมเหลกในขดลวดท ำใหมควำมเขมของสนำมแมเหลกมำกขน 4. ขนำดของแกนแทงแมเหลกไฟฟำ แกนทมขนำดใหญจะใหสนำมแมเหลกมำก สวนแกนทมขนำด เลกจะใหสนำมแมเหลกนอย

ประโยชนของแมเหลกไฟฟา (Applications of electromagnets) แมเหลกไฟฟำมประโยชนมำกมำยใชหลกกำรทแมเหลกดดแผนโลหะเมอวำงวงจรปดซงเปนกำรเปลยนพลงงำนไฟฟำเปนพลงงำนกล เชนพลงงำนเสยงจำกออดไฟฟำ, หฟง หรอใชเกยวกบปนจน และรถไฟควำมเรวสงอกดวย

- 61 -

ไฟฟาลดวงจร ไฟฟาลดวงจร (short circuit) เกดจำกลวดตวน ำในสำยไฟแตละสำยมำแตะกน จงท ำใหมกระแสไฟฟำปรมำณมำกผำนบรเวณทสำยไฟแตะกนท ำใหเกดควำมรอนสง ถำวงจรไมถกตดสำยไฟอำจลกไหมและเกดอคคภยได

- 62 -

บรรยากาศ (atmosphere) หมำยถง อำกำศทอยรอบตวเรำและปกคลมโลกทงหมดมขอบเขตจำกระดบน ำทะเลขนไปประมำณ 1,000 กโลเมตร อยภำยใตแรงโนมถวงของโลก ซงเปนแรงทดงดดอนภำคตำงๆ ไวไมใหหลดลอยออกนอกโลกบรรยำกำศแบงออกเปนชนๆ โดยในแตละชนจะมองคประกอบทแตกตำงกน และมควำมส ำคญตอสงมชวตบนโลก อากาศ (weather) หมำยถง บรรยำกำศบรเวณใกลพนผวโลก และทอยรอบๆ ตวเรำอำกำศปกคลมพนทนอยกวำบรรยำกำศประกอบดวยแกสชนดตำงๆ รวมทงไอน ำ ทมควำมจ ำเปนตอกำรด ำรงชวตของสงมชวตไอน ำในอำกำศท ำใหเกดปรำกฏกำรณตำงๆ ทำงลมฟำอำกำศ เชน ฝน พำย ฟำแลบ ฟำรอง ฯลฯอำกำศทไมมไอน ำผสม เรยกวำ อากาศแหง สวนอำกำศทมไอน ำผสม เรยกวำ อากาศชน ประโยชนของชนบรรยากาศ

1. ท ำใหอณหภมบนพนผวโลกกลำงวนกบกลำงคนไมแตกตำงกนมำกนก 2. ชวยกรองหรอสกดกนรงสบำงอยำง เชน รงสอลตรำไวโอเลต 3. ชวยในกำรสะทอนคลนวทย 4. ชวยปองกนอนตรำยตำงๆ จำกวตถทมำจำกนอกโลก เชน อกกำบำต 5. ชวยใหเกดกระบวนกำรบำงอยำงทจ ำเปนตอกำรด ำรงชวตของสงมชวต เชน แกสออกซเจน ใชในกำร

หำยใจ และชวยใหไฟตด แกสคำรบอนไดออกไซด ใชในกระบวนกำรสงเครำะหดวยแสงของพช

ชดท 10 บรรยากาศ และลมฟาอากาศ

- 63 -

สวนประกอบของอากาศ การแบงชนบรรยากาศ มกำรแบงชนบรรยำกำศโดยใชเกณฑแตกตำงกน ดงน 1. กำรแบงชนบรรยำกำศโดยใชอณหภมของอากาศเปนเกณฑ 2. กำรแบงชนบรรยำกำศโดยใชสมบตของแกส หรอสวนผสมของอากาศเปนเกณฑ 3. กำรแบงชนบรรยำกำศโดยใชสมบตทางอตนยมวทยาเปนเกณฑ

- 64 -

กำรแบงชนบรรยำกำศ โดยใชสมบตทำงอตนยมวทยำเปนเกณฑ แบงออกเปน 5 ชน คอ

1. บรเวณทมอทธพลของควำมฝด = ระยะ 2 กโลเมตรจำกผวโลก กำรไหลเวยนของมวลอำกำศในบรเวณนไดรบอทธพลจำกควำมฝดและจำกลกษณะของพนผวโลก

2. โทรโพสเฟยร = มควำมฝดลดลง อำกำศไหลเวยนด และมไอน ำมำก 3. โทรโพพอส = เปนเขตทแบงชนระหวำงชนทมไอน ำกบชนทไมมไอน ำ 4. สตรำโตสเฟยร = อำกำศไมแปรปรวน และไมมไอน ำ 5. บรรยำกำศชนสง = อยเหนอชนสตรำโตสเฟยรขนไป

- 65 -

การเกดลม ลมและพาย ลมเกดจำกกำรเคลอนทของอำกำศจำกบรเวณทมอณหภมต ำ ( ควำมกดอำกำศสง) ไปสบรเวณทมอณหภมสง ( ควำมกดอำกำศต ำ ) สาเหตของการเกดลม ลมเกดขนจำกกำรทบรเวณ 2 บรเวณมอณหภมแตกตำงกนโดยบรเวณทมอณหภมสงอำกำศรอนจะขยำยตว ควำมหนำแนนลดควำมกดอำกำศต ำ จะลอยตวขนสเบองบน สวนบรเวณทมอณหภมต ำกวำอำกำศเยนจะหดตว ควำมหนำแนนเพม ควำมกดอำกำศสงจะไหลมำแทนทอำกำศรอนท ำใหเกดลมขน ลมมรสมในประเทศไทย ลมมรสมเปนกำรหมนเวยนสวนหนงของลมทพดตำมฤดกำล คอลมประจ ำฤดเปนลมแนทศและสม ำเสมอ ค ำวำ “มรสม” หรอ monsoon มำจำกค ำวำ mausimในภำษำอำหรบ แปลวำ ฤดกำล (season) สำเหตใหญๆ เกดจำกควำมแตกตำงระหวำงอณหภมของพนดนและพนน ำในฤดหนำวอณหภมของพนดนเยนกวำ อณหภมของน ำในมหำสมทรอำกำศเหนอพนน ำจงมอณหภมสงกวำ และลอยตวขนสเบองบน อำกำศเหนอทวปซงเยนกวำไหลไปแทนทท ำใหเกดเปนลมพดออกจำกทวป พอถงฤดรอนอณหภมของดนภำคพนทวปรอนกวำน ำในมหำสมทรเปนเหตใหเกดลมพดในทศทำงตรงขำม ลมมรสมทมก ำลงแรงจดทสดไดแกลมมรสมทเกดในบรเวณภำคใต และภำคตะวนออกเฉยงใตของทวปเอเชย ประเทศไทยอยภำยใตอทธพลของลมมรสม 2 ชนด คอ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตและลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ

- 66 -

ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตมรสมตะวนตกเฉยงใตพดปกคลมประเทศไทย ระหวำงกลำงเดอนพฤษภำคมถงกลำงเดอนตลำคมโดยมแหลงก ำเนดจำกบรเวณควำมกดอำกำศสง ในซกโลกใตบรเวณมหำสมทรอนเดยซงพดออกจำกศนยกลำงเปนลมตะวนออกเฉยงใต และเปลยนเปนลมตะวนตกเฉยงใตเมอพดขำมเสนศนยสตรมรสมนจะน ำมวลอำกำศชนจำกมหำสมทรอนเดยมำสประเทศไทย ท ำใหมเมฆมำกและฝนชกทวไปโดยเฉพำะอยำงยงตำมบรเวณชำยฝงทะเล และเทอกเขำดำนรบลมจะมฝนมำกกวำบรเวณอน ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอหลงจำกหมดอทธพลของมรสมตะวนตกเฉยงใตแลว ประมำณกลำงเดอนตลำคมจะมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอพดปกคลมประเทศไทย จนถงกลำงเดอนกมภำพนธมรสมนมแหลงก ำเนดจำกบรเวณควำมกดอำกำศสงบนซกโลกเหนอ แถบประเทศมองโกเลยและจนจงพดพำเอำมวลอำกำศเยน และแหงจำกแหลงก ำเนดเขำมำปกคลมประเทศไทยท ำใหทองฟำโปรง อำกำศหนำวเยนและแหงแลงทวไป โดยเฉพำะภำคเหนอและภำคตะวนออกเฉยงเหนอสวนภำคใตจะมฝนชกโดยเฉพำะภำคใตฝงตะวนออก เนองจำกมรสมนน ำควำมชมชนจำกอำวไทยเขำมำปกคลมกำรเรมตนและสนสดมรสมทงสองชนดอำจผนแปรไปจำกปกตไดในแตละป สภาพอากาศเหนอพนดนและพนน า ในเวลำกลำงวนอณหภมของอำกำศเหนอพนดนจะสงกวำพนน ำ เพรำะพนดนรบควำมรอนไดดกวำพนน ำสวนในเวลำกลำงคนอณหภมของอำกำศเหนอพนดนจะต ำกวำเหนอพนน ำเพรำะพนดนคำยควำมรอนไดดกวำพนน ำ

- 67 -

การเกดลมบก ลมทะเล กำรเกดลมบกและลมทะเลเกดขนเนองจำกพนดนและพนน ำมควำมสำมำรถในกำรดดและคำยควำมรอนทไดรบจำกดวงอำทตยแตกตำงกน ลมทะเล (Sea breeze) เปนลมทเกดขนในเวลำกลำงวนเนองจำกพนดนรบและคำยควำมรอนไดเรวกวำพนน ำท ำใหอำกำศเหนอพนดนมอณหภมสงกวำ (ควำมกดอำกำศต ำ) จงเบำและยกลอยขน สวนอำกำศเหนอพนทะเลมอณหภมต ำกวำ (ควำมกดอำกำศสง) จะเคลอนทมำแทนทจงเกดลมพดจำกทะเลเขำสบก (ฝง) ในตอนสำยของแตละวน ลมบก (Land breeze) เปนลมทเกดขนในเวลำกลำงคนเนองจำกพนน ำรบและคำยควำมรอนไดชำกวำพนดนท ำใหอำกำศเหนอพนน ำมอณหภมสงกวำ (ควำมกดอำกำศต ำ) จงเบำและยกตวลอยขน สวนอำกำศเหนอพนดนมอณหภมต ำกวำ (ควำมกดอำกำศสง) จะเคลอนทไปแทนทจงเปนลมพดจำกบก (ฝง) ออกสทะเลในตอนหวค ำของแตละวน ประโยชนของลมบก ลมทะเล ประโยชนของลมบก ลมทะเล จะชวยในกำรเดนเรอของชำวประมงเมอออกจำกฝงในเวลำกลำงคนโดยอำศยลมบกและลมทะเลชวยพดพำเรอเขำสฝงในตอนเชำ ลมพำยเกดจำกบรเวณ 2 บรเวณมอณหภมแตกตำงกนมำกเปนผลท ำใหควำมกดอำกำศตำงกนมำก อำกำศจะไหลเรวขน ถำลมพำยพดวนรอบจดศนยกลำงเรำเรยกลมพำยชนดนวำ “ พายหมน ”

- 68 -

ลมภเขา ลมหบเขา ความกดอากาศแบงเปน 2 ประเภท 1. ความกดอากาศสงคอบรเวณทมควำมกดอำกำศสงกวำบรเวณขำงเคยง บรเวณทมควำมกดอำกำศสงนจะมทองฟำแจมใสและมอำกำศหนำวเยนกระแสลมจะพดเวยนออกจำกศนยกลำงในทศทำงตำมเขมนำฬกำอทธพลของควำมกดอำกำศสงจำกประเทศจนท ำใหประเทศไทยมอำกำศหนำวเยนในชวงฤดหนำ 2. ความกดอากาศต า คอบรเวณทมควำมกดอำกำศต ำกวำบรเวณขำงเคยง กระแสลมจะพดเวยนเขำหำศนยกลำงในทศทำงทวนเขมนำฬกำบรเวณทมควำมกดอำกำศต ำนทองฟำจะมเมฆมำก ชนดของลม 1. ลมประจ าถน เปนลมทปรำกฏเดนชดในบรเวณหนงบรเวณใดและในชวงเวลำหนงเวลำใดโดยเฉพำะ ไดแก ลมมรสม หรอลมประจ ำฤดลมบกลมทะเล ลมภเขำ ลมหบเขำ ลมสนคำ ลมขวโลก เปนตนบรเวณเสนศนยสตรจะมเขตลมสงบซงเรยกวำ โดลดรม (Doldrum) 2. ลมพายฟาคะนอง (Thunderstrom) เปนลมพำยฝน เกดจำกอำกำศรอนลอยตวสงขน ควำมกดอำกำศต ำลงจงขยำยตวและเยนลงจนไอน ำควบแนนเปนฝนตกลงมำ ขณะทฝนตกผำนอำกำศอำกำศจะเยนตวและหดตวเขำหำกนเกดเปนศนยกลำงของพำยฝนขนดงกลำวขณะมลมพำยฟำคะนองมกจะเกดลกเหบ (hail) ตกลงมำดวยเสมอ 3. ลมพายหมนเขตรอน ( Tropical cyclone ) เปนลมทพดหมนเขำสบรเวณจดศนยกลำงของหยอมควำมกดอำกำศต ำในทศทำงทวนเขมนำฬกำโดยเกดขนตรงบรเวณเหนอทะเลหรอมหำสมทรใน เขตรอนซงอยระหวำงละตจด 300 N ถง 300 S ประเภทของลมพายหมนเขตรอน องคกำรอตนยมวทยำโลก ( WMO )ไดก ำหนดกำรเรยกชอประเภทของลมพำยหมนเขตรอนโดยใชควำมเรวลมสงสดใกลศนยกลำงเปนเกณฑ ดงน 1. พายดเปรสชน (Depression) เปนลมพำยทมก ำลงออน ควำมเรวลมสงสดใกลศนยกลำงนอยกวำ 63 กโลเมตร/ชวโมง ขณะเกดพำยดเปรสชนจะมฝนตกหนก 2. พายโซนรอน (Tropical storm) เปนพำยทมก ำลงปำนกลำง ควำมเรวลมสงสดใกลศนยกลำงระหวำง 63-118 กโลเมตร/ชวโมง

- 69 -

3. พายไตฝน (Typhoon) เปนพำยทมควำมรนแรงทสด ควำมเรวลมสงสดใกลศนยกลำงมำกกวำ 118 กโลเมตร/ชวโมง นอกจำกนประเภทของลมพำยหมนเขตรอน ยงมกำรเรยกชอตำงๆ กนตำมบรเวณทเกดไดอก ดงน 1. ไซโคลน (Cyclone) เปนลมพำยทเกดในอำวเบงกอล และมหำสมทรอนเดยถำพำยไซโคลนมลกษณะทรงกรวยฐำนกรวยตงขน หมนไปตำมพนดนบรเวณตะวนออกเฉยงใตของสหรฐอเมรกำ เรยกวำทอรนาโด ( Tornado )ถำเกดในทะเล เรยกวำวอเตอรสเปาท (Water spout) 2. เฮอรรเคน (Hurricane) เปนลมพำยทเกดในมหำสมทรแอตแลนตก ทะเลแครเบยน อำวเมกซโก 3. บาเกยว (Baguio) เปนลมพำยทเกดขนในประเทศฟลปปนส 4. วลล-วลล (Willy-willy) เปนลมพำยทเกดขนในประเทศออสเตรเลย 5. ไตฝน (Typhoon) เปนลมพำยทเกดขนในทะเลจน บรเวณทำงตะวนตกของมหำสมทรแปซฟกและบรเวณทงหมดในมหำสมทรแปซฟกใต ชอลมของคนไทย ลมทคนไทยรจกกนมำตงแตโบรำณ และใชเรยกชอกนอยตำมชนบททวไป มดงน 1. ลมวาว เปนลมทพดจำกทศเหนอไปสทศใตปรำกฏในตนฤดหนำว 2. ลมตะเภา เปนลมทพดจำกทศใตไปทำงทศเหนอ ปรำกฏในกลำงฤดรอน 3. ลมตะโก เปนลมทพดจำกตะวนตกเฉยงเหนอไปสทศตะวนออกเฉยงใตปรำกฏในปลำยฤดฝน 4. ลมพทยา เปนลมทพดจำกทศตะวนตกเฉยงใตไปทำงทศตะวนออกเฉยงเหนอ ปรำกฏในตนฤดฝน 5. ลมสลาตน เปนลมทพดจำกทศตะวนตกเฉยงใตไปทำงทศตะวนออกเฉยงเหนอปรำกฏในปลำย ฤดรอน 6. ลมบาหม มลกษณะหมนเปนวงขนไปในอำกำศ โดยมผงฝนและเศษสงของตำง ๆ ปลวหมนขนไปดวย ปรำกฏในฤดรอน 7. ลมกรด เปนลมทพดแรงจดมำก ซงสำมำรถพดตนไมใบหญำใหขำดหลดออกไปไดเหมอนคมดำบ 8. ลมงวง เปนลมพำยชนดหนงเกดในทะเล มลกษณะเปนงวงหอยลงมำจดผวน ำซงทำงอตนยมวทยำเรยกวำ วอเตอรสเปาท ( Water spout ) เครองมอตรวจลม กำรตรวจลมตองตรวจทงทศทำงและควำมเรว โดยใชเครองมอดงตอไปน 1. ศรลม (Wind Vane) เปนเครองมอทใชส ำหรบตรวจทศทำงของลมมลกษณะเปนแทงโลหะเบำมแพนหำงตงตรง ศรลมหมนไดรอบตวโดยหวลกศรลมจะชทศทำงทลมพดมำเสมอ 2. มาตรวดความเรวลมหรออะนโมมเตอร (Anemometer) เปนเครองมอทใชส ำหรบตรวจวดควำมเรวลม ประกอบดวยโลหะเบำ 3 หรอ 4 ใบ หนตำมกนอยบนแกนทหมนได เมอลมพดถวยจะหมนรอบแกนซงท ำใหเรำสำมำรถอำนควำมเรวลมไดจำกตวเลขหนำปดของเครอง

- 70 -

ลกษณะของเมฆบนทองฟา กำรจ ำแนกชนดของเมฆตำมลกษณะมอย 5 กลม คอ 1. เซอโร (Cirro) หรอเมฆระดบสง 2. อลโต (Alto) หรอเมฆระดบกลำง 3. ควมลส (Cumulus) หรอเมฆเปนกอนกระจก 4. สเตรตส (Stratus) หรอเมฆเปนชนๆ 5. นมบส (Nimbus) หรอเมฆทกอใหเกดฝน ชนดของเมฆ ลกษณะ ตวอยางเมฆ เมฆระดบสง เปนร วบำงๆ เปนปย

เหมอนขนนกสขำวเปนเสนเรยงสวย ลอยอยสงบนทองฟำ จะพบเมฆชนดนในวนทท อ งฟ ำโปรง

1. เซอโรควมลส รปรำงเปนกอนกระจกเลกๆ แผเปนแนวสขำว มลกษณะคลำยคลนหรอเกลดปลำ ไมมเงำเมฆ ประกอบดวยผลกน ำแขง หรอบำงครงอำจเปนหยดน ำทเยนจด 2. เซอโรสเตรตส มลกษณะเปนแผนสขำวบำงๆ โปรงแสง ประกอบดวยผลกน ำแขง มกปกคลมทวทองฟำ และสำมำรถท ำใหเกดพระอำทตยทรงกลดได 3. เซอรส มลกษณะบำงๆ มองดคลำยขนนกสขำว เปนรวโคงๆ ยำวพำดกลำงทองฟำ ประกอบดวยผลกน ำแขง เมฆนเปนสญญำณแสดงวำ อำกำศก ำลงจะเลวลง

เมฆระดบกลำง เปนชนหนำเหมอนผำหม มสเทำ ทอดตวใกลกบพนโลก อำจพบเปนหยอมๆ เมฆชนดนมกไมกอใหเกดฝน

1. อลโตสเตรตส มควำมสงอยระหวำง 2,500-6,500 เมตร มสเทำปนขำวหรอสเทำปนน ำเงน มลกษณะเปนแผนๆ แตหนำกวำและต ำกวำเซอโรสเตรตส บำงครงสำมำรถเหนแสงอำทตยสองผำนมำไดแบบมวๆ 2. อลโตควมลส มรปรำงคลำยมำนสฟำหรอสเทำปกคลมทองฟำเปนบรเวณกวำง สำมำรถมองเหนแสงอำทตยลอดมำไดโดยไมเกดพระอำทตยทรงกลด

เมฆระดบต ำ เ ป น กอนหร อกร ะจ กคลำยภเขำ สขำว หำกดำนลำงมสด ำคล ำหรอมด คำดวำจะมฝนตก

1. สเตรตส รปรำงคลำยคลนในน ำทะเล มสขำวหรอทำ และมเงำ ประกอบดวยน ำเปนสวนใหญและบำงครงอำจมผลกน ำแขงอยดวย 2. สเตรโตควมลส พบในระดบต ำกวำ 2,500 เมตร ประกอบดวยน ำ ตำจพบหมะและผลกน ำแขงอยดวย 3. นมโบสเตรตส รปรำงเปนชนหนำทบสด ำ มฐำนทไมเรยบ สำมำรถบดบงดวงอำทตยไดมด และท ำใหมฝนและหมะตกไดตอเนองนำนหลำยชวโมง จงเรยกเมฆนวำ เมฆฝน 4. ควมลส มสวนฐำนแบนและมกมสเขม สวนบนนนขนคลำยดอกกะหล ำขนำดใหญ เมอมแสงสองกระทบจะเหนแสงสวำงสขำว พบในวนททองฟำแจมใส แดดจด เมฆนไมกอใหเกดฝน แตอำจเปลยนแปลงไปเปนเมฆควมโลนมบสได 5. ควมโลนมบส เปนเมฆขนำดใหญ แนนเปนแผนหนำและมลกษณะเปนภเขำหรอรปทง จงเกดเปนฝนฟำคะนองหรออำจรนแรงเปนพำยฝนฟำคะนองได จงเรยกเมฆนวำ เมฆฝนฟำคะนอง

- 71 -

หยาดน าฟา (Precipitation) คอ สงทเกดขนจำกกำรควบแนนของไอน ำในอำกำศและ ตกลงมำจำกทองฟำสพนดนสภำวะทเปนน ำหรอน ำแขง เชน ฝน หมะ หรอลกเหบ ซงตองอำศยเมฆในกำรเกดและหยำดน ำฟำมหลำยชนด ชนดของหยาดน าฟาในประเทศไทย ม 4 ชนด คอ 1. ฝน เปนหยดน ำมขนำดประมำณ 0.5 – 5 มลล เมตร ฝนสวนใหญตกลงมำจำกเมฆ นมโบสเตรตส และเมฆควมโลนมบสหำกเกดเปนพำยฝนฟำคะนองจะเปนฝนทเกดขนพรอมกบพำย ฟำแลบ ฟำรอง และฟำผำ 2. ฝนละออง (Drizzle) เปนหยดน ำขนำดเลกกวำ 0.5 มลลเมตร เนองจำกมขนำดเลกมำก จงดคลำยเปนละอองปลวลงมำ เกดจำกเมฆสเตรตส 3. ละอองหมอก (Mist) เปนหยดน ำขนำด 0.005 – 0.05 มลลเมตร เกดจำกเมฆสเตรตส ท ำใหเรำรสกชนเมอเดนผำนมกพบบนยอดเขำสง 4. ลกเหบ (Hail) เปนกอนน ำแขงสวนใหญมขนำดใหญกวำ 5 มลลเมตร เกดขนจำกกระแสในอำกำศไหลขน ( updraft) และไหลลง (downdraft) ภำยในเมฆควมโลนมบส พดใหผลกน ำแขงปะทะกบอำกำศเยนกลำยเปนกอนน ำแขง และตกลงมำได หมอก คอ ละอองน ำขนำดเลกทมองเหนไดดวยตำเปลำซงละอองน ำเหลำนเกดจำกกำรกลนตวของไอน ำทลอยอยในอำกำศใกลกบพนดน หมอกมกจะเกดขนเมออำกำศอนและชนมำปะทะกบอำกำศเยนไอน ำจะกลนตวเปนหมอก ดงนนหมอกคอเมฆทเกดใกลผวดนนนเอง น าคาง เกดจำกอณหภมของอำกำศลดต ำลง ไอน ำทปรำกฏอยตำมใบไมยอดหญำ หรอวตถตำง ๆ ทอยใกลกบพนดนจะกลนตวกลำยเปนหยดน ำ น ำคำงจะเกดขนในตอนกลำงคน และสวนใหญจะเกดขนในเวลำใกลรง ซงเปนชวงเวลำทอณหภมของอำกำศลดลงต ำสดในรอบวน

น าคางแขง เกดขนในชวงทอณหภมของอำกำศใกลพนดนลดลงต ำกวำจดเยอกแขง ไอน ำในอำกำศ

จะแขงตวกลำยเปนเกลดน ำแขงและเกำะอยตำมใบไม ใบหญำ หรอวตถตำง ๆ ชำวบำนจะเรยกวำ เหมยขำบหรอแมคนง

ปรากฎการณเรอนกระจก (Greenhouse Effect)

ค ำวำ เรอนกระจก (greenhouse) หมำยถง อำณำบรเวณทปดลอมดวยกระจกหรอวสดอนซงมผลในกำรเกบกกควำมรอนไวภำยในในประเทศเขตหนำวนยมใชเรอนกระจกในกำรเพำะปลกตนไมเพรำะพลงงำนแสงอำทตยสำมำรถผำนเขำไปภำยในไดแตควำมรอนทอยภำยในจะถกกกเกบโดยกระจกไมใหสะทอนหรอแผออกสภำยนอกไดท ำใหอณหภมของอำกำศภำยในอบอน และเหมำะสมตอกำรเจรญเตบโตของพชแตกตำงจำกภำยนอกทยงหนำวเยนนกวทยำศำสตรจงเปรยบเทยบปรำกฏกำรณทควำมรอนภำยในโลกถกกบดกควำมรอนหรอกำซเรอนกระจก (Greenhouse gases) เกบกกเอำไวไมใหสะทอนหรอแผออกสภำยนอกโลกวำปรำกฏกำรณเรอนกระจก

- 72 -

สำเหตส ำคญของกำรเกดปรำกฎกำรณเรอนกระจกมำกจำกกำรเพมขนของกำซเรอนกระจกประเภทตำงๆ ไดแก คำรบอนไดออกไซด (CO2) ไอน ำ (H2O) โอโซน (O3) มเทน (CH4) ไนตรสออกไซด (N2O) และคลอโรฟลออโรคำรบอน (CFCs) ในสวนของกำซคำรบอนไดออกไซดจะเกดกำรหมนเวยนและรกษำสมดลตำมธรรมชำตปญหำในเรองปรำกฎกำรณเรอนกระจกจะไมสงผลกระทบทรนแรงตอมนษยชำตโดยเดดขำด

กจกรรมตำง ๆ ทท ำใหเกดกำรเพมขนของกำซเรอนกระจกมดงนคอ 57% เกดจำกกำรเผำไหมของเชอเพลงฟอสซล (น ำมนเชอเพลงถำนหนและกำซธรรมชำต) 17% เกดจำกกำรใชสำร คลอโรฟลออโรคำรบอน 15% เกดจำกกำรผลตในภำคเกษตรกรรม 8% เกดจำกกำรตดไมท ำลำยปำ สวนอก 3% เกดจำกกำรเปลยนแปลงตำมธรรมชำต

มาตรการปองกนผลกระทบจากการเกดปรากฎการณเรอนกระจก • สงเสรมกำรสงวนและกำรใชพลงงำนอยำงมประสทธภำพสงสดดงจะยกตวอยำงในบำนเมองของเรำก

เชน กำรใชเครองไฟฟำทมสลำกประหยดไฟหรอกำรเลอกใชหลอด ฟลออเรสเซนต ชนดหลอดผอมเปนตน

• หำมำตรกำรในกำรลดปรมำณคำรบอนไดออกไซด เชนก ำหนดนโยบำยผท ำใหเกดมลพษตองเปนผรบผดชอบคำใชจำยในกำรบ ำบดในบำงประเทศมกำรก ำหนดใหมกำรเกบภำษผทท ำใหเกดกำซคำรบอนไดออกไซดใหมำกขน ทงนจะสงผลตอกำรประหยดพลงงำนของประเทศทำงออมดวย

• เลกกำรผลตและกำรใชคลอโรฟลออโรคำรบอน (CFCs) รวมทงคนหำสำรอนมำทดแทนคลอโรฟลออโรคำรบอนในบำงประเทศก ำหนดใหใชไฮโดรฟลออโรคำรบอน(HFCs) แทนส ำหรบประเทศไทยของเรำมกำรสงเสรมกำรสรำงคำนยมในกำรใชสเปรยและอปกรณทอยในประเภททปรำศจำกคลอโรฟลออโรคำรบอน (Nom-CFCs) เปนตน

• หนมำใชเชอเพลงทกอใหเกดคำรบอนไดออกไซดในปรมำณทนอยกวำเมอเทยบกบคำพลงงำนทได เชนกำรกอสรำงโครงกำรรถไฟฟำของกรงเทพมหำนครจะชวยลดกำรใชน ำมนเชอเพลงจำกกำรขนสงมวลชนในแตละวนไดอยำงดและประสทธภำพทสด

• สนบสนนกำรวจยเกยวกบแหลงพลงงำนทดแทนอน ๆ เชนพลงงำนแสงอำทตยและพลงงำนนวเคลยรใหเกดเปนรปธรรมและไดรบควำมเชอมนจำกประชำชนวำจะไมกอใหเกดมหนตภยมวลมนษยชำตดงทเกดขนในเชอรโนบวล

• หยดยงกำรท ำลำยปำไมและสนบสนนกำรปลกปำทดแทนส ำหรบในประเทศไทยกำรรณรงคในเรองกำรปลกปำเฉลมพระเกยรตนบเปนโครงกำรทนำสนบสนนอยำงสง

- 73 -

ฝนกรด (Acid rain)

น ำฝนทม pH ประมำณ 5.6 - 6.0 ซงมภำวะเปนกรดออนๆ ปจจบนในประเทศอตสำหกรรม pH ของน ำฝนมคำต ำกวำ 5.6 ทงนเนองจำกมกำรเผำไหมเชอเพลงเชน ถำนหน น ำมน เปนตน ซงเชอเพลงเหลำนมสำรซลเฟอร (S) อย ท ำใหเกดแกส SO2ซงเมอถกปลอยออกมำสบรรยำกำศ และละลำยในน ำ หรอถกออกซไดสตอเปน SO3แลวละลำยในน ำฝนไดกรด H2SO4แลวจะไปเพมควำมเปนกรดใหกบน ำฝน ซงอำจจะท ำให pH ต ำกวำ 3 ในบรเวณทมสภำพแวดลอมไมด

SO3 (g) + H2O (l) H2SO4 (aq)

ผลทเกดขนคอฝนกรดจะไปท ำลำยตนไม ท ำลำยชวตสตวน ำ ท ำใหโลหะเกดกำรผกรอนหนถกกดเซำะ เปนตน SO2อำจจะรวมกบน ำไดเปน H2SO3และนอกจำกสำรประกอบของซลเฟอรแลวกอำจมสำรประกอบของ N ซงจะถกเปลยนเปน NO2, HNO2และ HNO3ไดเชนกนซงเมอละลำยในน ำฝนกจะไปเพมควำมเปนกรดใหกบน ำฝนได ปฏกรยำทเกดขนคอ

2NO (g) + O2 (g) 2NO2 (g)

2NO (g) + H2O (l) HNO2 (aq) + HNO3 (aq)

ควำมเปนกรดเบสของน ำและดนมควำมส ำคญตอกำรเพำะปลกและกำรเลยงสตวน ำเชน กง ซงในกำรเลยงกง pH ของน ำตองเปนกลำง กงจงจะเจรญเตบโตไดดเปนตน และโดยทวไปดนทม pH ต ำ เกนไปอำจจะไมเหมำะสมตอกำรเจรญเตบโตของพชพชแตละชนดจะเตบโตในภำวะทตำงกน ขำวจะเจรญเตบโตในดนเปรยวคอ เปนกรดเลกนอย ดงนน จงตองมกำรตรวจวด pH ของดนและน ำเพอชวยใหเกษตรสำมำรถจดกำรกบกำรเพำะปลกไดด เชน ถำ pH ต ำมำกกอำจใชปนขำวหรอขเถำโรยลงไปในดนเพอลดควำมเปนกรดของ ดนได

- 74 -

ระบบสรยะ (Solar System) ประกอบดวยดวงอำทตยและวตถอน ๆ ทโคจรรอบดวงอำทตยเนองจำกแรงโนมถวง ไดแกดำวเครำะห 8 ดวงกบดวงจนทรบรวำรทคนพบแลวของดำวตำงๆ166 ดวงดำวเครำะหแคระ 5 ดวงกบดวงจนทรบรวำรทคนพบแลว 4 ดวง กบวตถขนำดเลกอน ๆ อกนบลำนชน ซงรวมถงดำวเครำะหนอย วตถในแถบไคเปอร ดำวหำงสะเกดดำว และฝนระหวำงดำวเครำะห โดยทวไปแลวจะแบงยำนตำง ๆ ของระบบสรยะ นบจำกดวงอำทตยออกมำดงนคอ ดำวเครำะหชนในจ ำนวน 4 ดวงแถบดำวเครำะหนอย ดำวเครำะหขนำดใหญรอบนอกจ ำนวน 4 ดวง และแถบไคเปอรซงประกอบดวยวตถทเยนจดเปนน ำแขง พนจำกแถบไคเปอรออกไปเปนเขตแถบจำนกระจำยขอบเขตเฮลโอพอส (เขตแดนตำมทฤษฎทซงลมสรยะสนก ำลงลงเนองจำกมวลสำรระหวำงดวงดำว) และพนไปจำกนนคอยำนของเมฆออรต กระแสพลำสมำทไหลออกจำกดวงอำทตย (หรอลมสรยะ) จะแผตวไปทวระบบสรยะ สรำงโพรงขนำดใหญขนในสสำรระหวำงดำวเรยกกนวำ เฮลโอสเฟยร ซงขยำยออกไปจำกใจกลำงของแถบจำนกระจำย ดำวเครำะหทง 8 ดวงในระบบสรยะ เรยงล ำดบจำกใกลดวงอำทตยทสดออกไป มดงนคอ ดำวพธดำวศกร โลก ดำวองคำร ดำวพฤหสบด ดำวเสำร ดำวยเรนส และดำวเนปจน นบถงกลำงปค.ศ. 2008 วตถขนำดยอมกวำดำวเครำะหจ ำนวน 5 ดวง ไดรบกำรจดระดบใหเปนดำวเครำะหแคระไดแก ซรสในแถบดำวเครำะหนอย กบวตถอก 4 ดวงทโคจรรอบดวงอำทตยอยในยำนพนดำวเนปจน คอ ดำวพลโต (ซงเดมเคยถกจดระดบไวเปนดำวเครำะห)เฮำเมอำมำคมำคและอรส มดำวเครำะห 6 ดวง และดำวเครำะหแคระ 3 ดวง ทมดำวบรวำรโคจรอยรอบ ๆ เรำเรยกดำวบรวำรเหลำนวำ "ดวงจนทร" ตำมอยำงดวงจนทรของโลก นอกจำกนดำวเครำะหชนนอกยงมวงแหวนดำวเครำะหอยรอบตวอนประกอบดวยเศษฝนและอนภำคขนำดเลก

ชดท 11 อวกาศ และปรากฏการณตางๆ ของโลก

- 75 -

ปรากฏการณสรยปราคา (Solar eclipse)

- 76 -

ประเภทของจนทรปราคา

- 77 -

ประเภทของสรยปราคา ปรากฏการณจนทรปราคา (Lunar eclipse)

- 78 -

หน (Rocks) คอ กอนวตถแขงทประกอบขนดวยแรชนดเดยวกนหรอหลำยชนดรวมตวกนอยตำมธรรมชำต โดยหนม 3 ประเภท คอ 1. หนอคน คอ หนทเกดจำกกำรเยนตวและแขงตวของหนหนดทรอนจด 2. หนตะกอน หรอ หนชน คอ หนทเกดจำกกำรตกตะกอนของเมดแรทไดจำกผพงของหนชนดใดกไดทผวโลก และถกพดพำไปโดยน ำ ลม ธำรน ำแขง แลวจบตวกนแขงเปนหน หรอ เกดจำกกำรตกตะกอนทำงเคมของสำรละลำยจำกในน ำ ในล ำธำร ทะเลหรอมหำสมทร เนองจำกปฏกรยำทำงเคมหรอกำรระเหยของน ำทอณหภมปกตบนผวโลก 3. หนแปร คอ หนทแปรสภำพไปจำกกำรกระท ำของควำมรอน แรงดน หรอปฏกรยำเคมตำงๆ วฏจกรหน (Rock cycle) นกธรณวทยำแบงหนออกเปน 3 ประเภท ตำมลกษณะกำรเกดคอ หนอคน หนตะกอน และหนแปร เมอหนหนดรอนภำยในโลก (Magma) และ หนหนดรอนบนพนผวโลก (Lava) เยนตวลงกลำยเปน “หนอคน” ลมฟำอำกำศ น ำ และแสงแดดท ำใหหนผพงสกกรอนเปนตะกอน ทบถมกนเปนเวลำนำนหลำยลำนปแรงดนและปฏกรยำเคมท ำใหเกดกำรรวมตวเปน “หนตะกอน” หรอเรยกอกอยำงหนงวำ “หนชน” กำรเปลยนแปลงของเปลอกโลกและควำมรอนจำกแมนเทลขำงลำง ท ำใหเกดกำรแปรสภำพเปน “หนแปร” กระบวนกำรเหลำนเกดขนเปนวงรอบเรยกวำ “วฏจกรหน” (Rock cycle) อยำงไรกตำมกระบวนกำรไมจ ำเปนตองเรยงล ำดบ หนอคนหนชน และหนแปร กำรเปลยนแปลงประเภทหนอำจเกดขนยอนกลบไปมำไดขนอยกบปจจยแวดลอ ตำมทแสดงในภำพ

ชดท 12 หน ดน แร

- 79 -

หนอคน (Igneous rocks)

• หนอคนมสวนประกอบเปนผลกของแรหลำยชนดรวมกนอยขนำดของผลกของแรทเกดขนในหนอคนจะมขนำดเลกหรอใหญ ขนอยกบระยะเวลำในกำรเยนตวของหนหนดหนหนดเยนตวชาจะไดผลกขนำดใหญและหนหนดเยนตวเรวจะไดผลกขนำดเลก เรำสำมำรถแบงหนอคนออกเปน 2ประเภท ตำมแหลงทมำ คอ

• หนอคนแทรกซอน (Intrusive igneous rocks) • หนอคนพ (Extrusive igneous rocks)

หนอคนทส าคญ หนแกรนต (Granite) เปนหนอคนแทรกซอนทเยนตวลงภำยในเปลอกโลกอยำงชำๆ จงมเนอหยำบซงประกอบดวยผลกขนำดใหญของแรควอรตซสเทำใส แรเฟลดสปำรสขำวขน และแรฮอรนเบลนด หนแกรนตแขงแรงมำก ชำวบำนใชท ำครก เชน ครกอำงศลำ ภเขำหนแกรนตมกเตยและมยอดมน เนองจำกเปลอกโลกซงเคยอยชนบนสกกรอนผพง เผยใหเหนแหลงหนแกรนตซงอยเบองลำง หนบะซอลต (Basalt) เปนหนอคนพ เนอละเอยด เกดจำกกำรเยนตวของลำวำ มสเขมเนองจำกประกอบดวยแรไพรอกซนเปนสวนใหญ อำจมแรโอลวนปนมำดวย เนองจำกเกดขนจำกแมกมำใตเปลอกโลก หนบะซอลตหลำยแหงในประเทศไทยเปนแหลงก ำเนดของอญมณ (พลอยชนดตำงๆ) เนองจำกแมกมำดนผลกแรซงอยลกใตเปลอกโลก ใหโผลขนมำเหนอพนผว หนไรโอไลต (Ryolite) เปนหนอคนพซงเกดจำกกำรเยนตวของลำวำ มเนอละเอยดซงประกอบดวยผลกแรขนำดเลก มแรองคประกอบเหมอนกบหนแกรนต แตทวำผลกเลกมำกจนไมสำมำรถมองเหนได สวนมำกมสชมพ และสเหลอง หนแอนดไซต (Andesite) เปนหนอคนพซงเกดจำกกำรเยนตวของลำวำในลกษณะเดยวกบหนไรโอไรต แตมองคประกอบของแมกนเซยมและเหลกมำกกวำ จงมสเขยวเขม

- 80 -

หนออบซเดยน (Obsidian) เปนหนแกวภเขำไฟซงเยนตวเรวมำกจนผลกมขนำดเลกมำก เหมอนเนอแกวสด ำ หนพมมซ (Pumice) เปนหนแกวภเขำไฟชนดหนงซงมฟองกำซเลกๆ อยในเนอมำกมำยจนโพรกคลำยฟองน ำ มสวนประกอบเหมอนหนไรโอไลต มน ำหนกเบำ ลอยน ำได ชำวบำนเรยกวำ หนสม ใชขดถภำชนะท ำใหมผววำว หนสคอเรย (Scoria) เปนหนอคนผ (เกดจำกกำรเยนตวของลำวำอยำงเฉยบพลน)เนอหนจงมรพรนและสำกเหมอนกระดำษทรำย แขงแตเปรำะ มน ำหนกเบำลอยน ำได ไมทนทำนตอกำรสกกรอน มสเขมคอนขำงด ำ พบมำกตำมชำยฝงทะเลโดยพบปนกบหนบะซอลตนยมใชในกำรท ำหนขด หนตะกอน (Sedimentary rocks) แมวำหนจะเปนของแขงแตกไมสำมำรถด ำรงอยไดอยำงถำวร หนเมอถกแสงแดด ลมฟำอำกำศและน ำ หรอ ถกกระแทก กแตกเปนกอนเลกๆ หรอผกรอน เสอมสภำพลงเศษหนทผพงทงอนภำคใหญและเลกถกพดพำไปสะสมอดตวกน เปนชนๆเกดควำมกดดนและปฏกรยำเคมจนกลบกลำยเปนหนอกครง หนทเกดใหมนเรำเรยกวำ “หนตะกอน” หรอ “หนชน” ปจจยทท ำใหเกดหนตะกอนหรอหนชน คอ การผพง (Weathering) การกรอน (Erosion) และการพดพา (Transportation) ตวอยางหนตะกอนอนภาค

- 81 -

ตวอยางหนตะกอนเคม

หนตะกอนอนทรย (Organic sedimentary rocks) ไดแก ถานหน (Coal)เกดจำกกำรทบถมของซำกพชทยงไมเนำเปอยไปหมดเนองจำกสภำวะออกซเจนต ำสภำวะเชนนเกดตำมหวยหนองคลองบง ในแถบภมอำกำศแบบเสนศนยสตรกำรทบถมท ำใหเกดกำรแรงกดดนทจะระเหยขบไลน ำและสำรละลำยอนๆออกไปยงมปรมำณคำรบอนมำกขนถำนหนจะยงมสด ำ ลกไนต (Lignite) เปนถำนหนคณภำพปำนกลำง มมำกทเหมองแมเมำะ จ.ล ำปำง แอนทรำไซต (Anthracite) เปนถำนหนคณภำพสง ตองน ำเขำจำกตำงประเทศ หมำยเหต น ำมนและกำซเชอเพลง เกดจำกกำรทบถมของสงมชวตเลกๆในทะเล เชน ไดอะตอม (Diatom) และสำหรำยเซลลเดยว (Algae) เกดตะกอนใตมหำสมทรตะกอนโคลนเหลำนขำดกำรไหลถำยเทของน ำ กำรเนำเปอยผพงจงหยดสนกอนเนองจำกออกซเจนหมดไปตะกอนทถกทบถมไวภำยใตควำมกดดนและอณภมสง เปนเวลำนำนหลำยรอยลำนปจงกลำยเปนน ำมน (Oil)

ประเภทของถานหน

- 82 -

หนแปร หนแปร คอ หนทแปรสภำพไปจำกกำรกระท ำของควำมรอน แรงดนของโลกกระท ำใหสมบตเดมของหนนนเปยนแปลงไป หนแปรชนดหนงๆ จะมองคประกอบเดยวกนกบหนตนก ำเนด แตอำจจะมกำรตกผลกของแรใหม เชน หนชนวนแปรมำจำกหนดนดำน หนออนแปรมำจำกหนปน เปนตน กำรแปรสภำพของหนแปร

• การแปรสภาพสมผส (Contact metamorphism) เปนกำรแปรสภำพเพรำะควำมรอน เกดขน ณ บรเวณทหนหนดรอนหรอแมกมำแทรกดนขนมำสมผสกบหนทองถน ควำมรอนจำกแมกมำท ำใหหนทองถนแปรสภำพผดไปจำกเดม

• ก า ร แ ป ร ส ภ า พ บ ร เ ว ณ ไ พ ศ า ล ( Regional metamorphism)เปนกำรแปรสภำพของหนซงเกดเปนบรเวณกวำงใหญไพศำลเนองจำกอณหภมและควำมกดดน โดยปกตกำรแปรสภำพแบบนจะไมมควำมเกยวพนกบมวลหนอคน และมกจะม “ร วขนำน ”(Foliation) มองเหนเปนแถบลำยสลบส บดตวแบบลกคลน ซงพบในหนชสต หนไนส ทงนเปนผลมำจำกกำรตกผลกใหมของแรในหน รวขนำนทเกดขนอำจแยกออกไดเปนแผน และมผวหนำเรยบเนยน เชน หนชนวน

- 83 -

ตวอยางของหนแปร

- 84 -

ดน (Soil) ดน หมำยถง วตถทเกดขนตำมธรรมชำตจำกกำรสลำยตวทำงกำยภำพและทำงเคมของหนและแร รวมกบสำรอนทรยทเกดจำกกำรสลำยตวของซำกพชซำกสตวเปนผวชนบนทหมหอโลกซงดนจะมลกษณะและคณสมบตตำงกนไปในทตำงๆ ตำมสภำพภมอำกำศภมประเทศ วตถตนก ำเนด สงมชวตและระยะเวลำกำรสรำงตวของดน สวนประกอบของดน ดนแบงออกเปน 3 ประเภทตำมกษณะของเนอดน ไดแก ดนเหนยว เปนดนทมเนอละเอยด ในสภำพดนแหงจะแตกออกเปนกอนแขงมำก เมอเปยกน ำแลวจะมควำมยดหยน สำมำรถปนเปนกอนหรอคลงเปนเสนยำวได เหนยวเหนอะหนะตดมอ เปนดนทมกำรระบำยน ำและอำกำศไมด แตสำมำรถอมน ำ ดดยด และแลกเปลยนธำตอำหำรพชไดด เหมำะทจะใชท ำนำปลกขำวเพรำะเกบน ำไดนำน ดนรวน เปนดนทเนอดนคอนขำงละเอยดนมมอในสภำพดนแหงจะจบกนเปนกอนแขงพอประมำณ ในสภำพดนชนจะยดหยนไดบำง เมอสมผสหรอคลงดนจะรสกนมมอแตอำจจะรสกสำกมออยบำงเลกนอย เมอก ำดนใหแนนในฝำมอแลวคลำยมอออก ดนจะจบกนเปนกอนไมแตกออกจำกกน เปนดนทมกำรระบำยน ำไดดปำนกลำง จดเปนเนอดนทมควำมเหมำะสมส ำหรบกำรเพำะปลก ดนทราย เปนดนทมอนภำคขนำดทรำยเปนองคประกอบอยมำกกวำรอยละ 85 เนอดนมกำรเกำะตวกนหลวมๆ มองเหนเปนเมดเดยวๆ ได ถำสมผสดนทอยในสภำพแหงจะรสกสำกมอ เมอลองก ำดนทแหงนไวในองมอแลวคลำยมอออกดนกจะแตกออกจำกกนได แตถำก ำดนทอยในสภำพชนจะสำมำรถท ำใหเปนกอนหลวมๆ ได แตพอสมผสจะแตกออกจำกกนทนท ชนของดน แบงออกเปน 2 ชน คอ 1. ดนชนบน เปนชนทมซำกพชซำกสตว (ฮวมส) ปะปนอยมำก มสคล ำ ดนชนนมประโยชนทำงเกษตรกรรมมำก 2. ดนชนลาง เปนชนทมกรวดและหนปะปนอยมำก เปนดนเนอแขง มแรธำตสำรอำหำรของพชนอย ไมเหมำะแกกำรเพำะปลก

- 85 -

ประโยชนของดน – ดนมประโยชนในแงของกำรท ำกำรเกษตร ปลกพชทกชนด เพรำะพชทกประเภทจะมลกษณธะทตองพงพำอำศย หำสำรอำหำรทอยในดน เพอหลอเลยงเซลลตำงๆ ของล ำตน นอกจำกนนยงมประโยชนเกยวเนองไปถงขนตอนกำรเลยงสตวของมนษย เพรำะสตวบำงประเภทจะใหผลตผลทด หำกไดรบอำหำรและแรธำตจำกพชบำงชนดทท ำกำรเพำะปลกไดโดยอำศยดนทมคณภำพสง – ดนเปนสงส ำคญในกำรกอสรำง ทอยอำศย อำคำรบำนเรอนของมนษย เพรำะไมวำจะเปนสงกอสรำงแบบไหน จ ำเปนจะตองอำศยดน ในกำรวำงฐำนรำกเสมอ ยงดนบรเวณนนเปนดนทมควำมแขงแกรง และคณภำพด กจะชวยใหสภำพของอำคำรนนๆ มคณภำพทด มควำมคงทนมำกยงขนตำมไปดวย นอกจำกนนแลว มนษยยงไดอำศยดนในกำรเปนสวนประกอบของโครงสรำงอำคำรอกดวย เชน กำรใชทรำย ทเปนดนประเภทหนง ในกำรผสมคอนกรต เพอกอสรำงอำคำรสง กำรใชอฐดนเผำเพอกอผนงบำน เปนตน – ดนเปนวตถดบทส ำคญในกำรผลตภำชนะใสอำหำรแทบจะทกประเภทของมนษย โดยจะมกรรมวธทขนรปดนเปนภำชนะรปแบบตำงๆ กอนใชสำรเคลอบเพอสรำงผวสมผสทคงทนใหกบภำชนะนนๆ ภำชนะทท ำจำกดนกเชน จำนกระเบอง ถวย ชำม เปนตน – ดนเปนแหลงส ำหรบเกบสำธำรณปโภคตำงๆ ทใชในกำรด ำรงชวตของมนษยในปจจบน เชน กำรขดสระเพอกกเกบน ำไวใชในครวเรอน หรอกำรขดสระเพอเลยงปลำ กำรสรำงเขอนดนเพอเกบน ำไวใชในภำคกำรเกษตร เปนตน โดยน ำทไดรบกำรกรองจำกดนจะมแรธำตทจ ำเปน และสะอำดพอเพยงส ำหรบกำรด ำเนนกจกรรมตำงๆ – ดนเปนแหลงหมนเวยนแรธำตทส ำคญ โดยเฉพำะเมอมนษยหรอสตวตำยลง แลวน ำไปฝง ดนจะมกำรปรบและดดซมเอำแรธำตจำกซำกพชซำกสตวททบถมกน แลวน ำกลบมำใชงำนส ำหรบกำรเกษตรกรรมอกครง ดนทมคณภำพด แรธำตในดนสง จะใหผลผลตทมคณภำพ ถอเปนกำรหมนเวยนทำงระบบนเวศนวทยำอยำงหนง สรปแลว ดนเปนสวนประกอบทส ำคญ ทมควำมหมำย มประโยชนตอกำรด ำรงชวตทงของคน สตว และพชมำก ดงนนมนษยจงจ ำเปนตองรกษำคณภำพของดนใหคงอย ไมใชทรพยำกรอยำงสนเปลอง ไมท ำลำยหนำดนดวยกำรเผำ เพอใหดนนนสำมำรถใหประโยชนตอเรำไดไมมทสนสด สาเหตทท าใหดนเสอมคณภาพ ดนเปนทรพยำกรทมคำมำก แตคงเสอมคณภำพไป หมำยถง ดนจะสญเสยควำมอดมสมบรณของแรธำตและอำหำรในดน โดยมสำเหตดงน 1. เปนไปโดยธรรมชำตสำเหตเกดจำกกระแสน ำกดเซำะ กระแสลมพดพำท ำใหผวหนำดนหลดลอยไป 2. เปนไปโดยกำรกระท ำของมนษย -กำรตดไมท ำลำยปำ ท ำใหพชคลมดนหมดไป เมอฝนตกลงน ำฝนจะไหลไปบนผวดน เกดกำรกดเซำะผวหนำดนอยำงรวดเรว -ท ำกำรเกษตรกรรมไมถกวธ เชนไถพรวนขณะทดนไมแหง กำรปลกพชชนดเดยวในทดนเดมเปนเวลำนำน กำรท ำไรเลอนลอยกำรใชปยเคมและสำรเคมก ำจดแมลง ตดตอกนเปนระยะเวลำนำน กำรเผำปำ -กำรขดหนำดนไปขำย รวมทงกำรทงขยะ ของเสยตำงๆหรอสำรทไมยอยสลำยเชน พลำสตก โลหะ ลงไปในดนท ำใหดนเสยและมเชอโรค ไมเหมำะแกกำรเพำะปลกอกตอไป

- 86 -

การบ ารงรกษาดน 1. การปลกพชคลมดน เพอรกษำหนำดนไมใหเกดกำรพงทลำยและยงชวยเกบน ำไวใหดนมควำมชมชนอยเสมอ 2. การปลกพชแบบขนบนไดบนเนนเขา เปนกำรปองกนกำรพงทลำยของดน 3. การปลกหญาแฝก เพอปองกนกำรกดเซำะของหนำดน 4. การปลกพชหมนเวยน โดยเฉพำะอยำงยง ปลกพชตระกลถวสลบกบพชชนดอน เพรำะพชตระกลถวมแบคทเรย Rhizobium อำศยอยในปมรำก สำมำรถตรงไนโตรเจนจำกอำกำศได จงชวยใหดนมแรธำตมำกขนนนเอง

แร แร หมำยถง สำรเคมทเกดขนตำมธรรมชำต ประกอบดวยธำตหรอสำรประกอบ ซงมลกษณะเปนของแขง มรปผลกแบงเปน 5 ชนด คอ แรโลหะ แรอโลหะ แรรตนชำต แรกมมนตรงส และแรเชอเพลง แรโลหะ หมำยถง แรทองคประกอบสวนใหญเปนธำตโลหะ เชน แรเหลก แรเงน แรทองค ำ แรทองแดง เปนตน แรอโลหะ หมำยถง แรทมลกษณะเปรำะ แตก หรอหกงำยโปรงแสง ยอมใหแสงหรอรงสผำนได ไมเปนตวน ำควำมรอนหรอไฟฟำเมอเคำะไมมเสยงดงกงวำนแรอโลหะเปนกลมธำตทมควำมส ำคญในกำรท ำอตสำหกรรมหลำยชนด เชนอตสำหกรรมท ำปย กำรกอสรำง เคม เครองปนดนเผำ และท ำสเปนตน มหลำยชนด เชน หน ทรำย ยปซม แบไรต ดนขำว เพชรพลอยเกลอ ก ำมะถน ปน เฟลสปำร ซลกำ แคลเซยม ไนโตรเจน ฟอสฟอรสโปแตสเซยม ฯลฯ แรรตนชาต หรอทเรยกวำ อญมณ สวนมำกเกดในรปของผลก ประกอบดวย แรชนดเดยว มสสวย ควำมแขงสง เมอน ำมำขดมน หรอเจยระไนแลว ท ำใหเกด กำรกระจำยแสง เปนประกำยแวววำว งดงำมแรรตนชำตสวนใหญมลกษณะเปนรปผลกตำงๆ มคณสมบตพเศษ คอ โปรงแสง และสะทอนแสงได แขงทนทำน มกใชเปนเครองประดบตำงๆเชน เพชรมรกต ทบทม พลอย ไขมก นล บษรำคม โอปอ โกเมน เปนตน แรกมมนตรงส เปนแรทใหพลงงำนมหำศำลมหลำยชนดสำมำรถสลำย ตวใหรงสตำงๆ ไดแก แร โคบอลต - 60 ปจจบนมกำรน ำแรนมำใช ประโยชน เชน แรโคบอลต - 60 ดำนกำรแพทย ใชรกษำโรคมะเรง ดำนวศวกรรมพลงงำนใชผลตกระแสไฟฟำในโรงไฟฟำนวเคลยร ดำนชววทยำใชศกษำกำรเปลยนพนธกรรมของสตวบำงชนด ดำนกำรเกษตรใช ชะลอกำรเนำเสยของผลผลตทำงกำรเกษตร เปนตน นอกจำกนแรโคบอลต - 60 ยงน ำไป สรำง อำวธระเบดปรมำณทมอ ำนำจในกำรท ำลำยสง รงสทแผออกจำกแรกมมนตรงส มอย 3 ชนด คอรงสแอลฟำรงสบตำ และรงสแกมมำ ประโยชนของธาตกมมนตรงส 1. ท ำระเบดนวเคลยร 2. ใชพลงงำนจำกธำตกมมนตรงสในกำรผลตกระแสไฟฟำ 3. ใชพลงงำนในกำรเดนเรอ 4. ใชค ำนวณอำยของวตถโบรำณ หรออำยของซำกสงมชวตดกด ำบรรพ

- 87 -

5. เปลยนแปลงโครโมโซมของสงมชวต 6. ใชในกำรแพทย เชน รกษำโรคมะเรง เปนตน แรเชอเพลง แรเชอเพลงมธำตคำรบอนและธำตไฮโดรเจนเปนองคประกอบหลกเชน ถำนหน น ำมนปโตรเลยม กำซเชอเพลงตำงๆเปนตน ถานหน คอ เชอเพลงทมสถำนะเปนของแขงทมธำตคำรบอนเปนองคประกอบหลก ซงแบงออกเปน 4 ชนด ตำมจ ำนวนของธำตคำรบอนทมอยในถำนหน คอ 1. พท มคำรบอน 60 % 2. ลกไนต มคำรบอน 67 % 3. บทมมส มคำรบอน 88 % 4. แอนทรำไซต มคำรบอน 94 %