เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ หมายถึง สิ่งที่ที่มนุษย์สร้างขึ้นมาเพื่อตรวจสอบและบันทึกข้อมูลทางด้านภูมิศาสตร์

เครื่องมือภูมิศาสตร์ที่ส าคัญ ได้แก่ แผนที่ ลูกโลก เข็มทิศ รูปถ่ายทางอากาศ ภาพถ่ายจากดาวเทียม และเครื่องมือเทคโนโลยีเพื่อการศึกษา

เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อแสดงลักษณะที่ตั้งของสิ่งต่างๆที่อยู่บนพื้นผิว โลก โดยการย่อส่วน กับใช้สัญลักษณ์แทนสิ่งต่างๆลงในวัสดุพ้ืนแบนราบ

ความส าคัญของแผนที่ แผนที่เป็นที่รวบรวมข้อมูลประเภทต่างๆตามชนิดของแผนที่ จึงสามารถใช้ประโยชน์จากแผนที่ได้ตามวัตถุประสงค์ โดย ไม่จ าเป็นต้องเดินทางไปเห็นพื้นที่จริง แผนที่ช่วยให้ผู้ใช้สามารถรู้สิ่งที่ปรากฏอยู่บนพื้นโลกได้อย่างกว้างไกล ถูกต้อง และประหยัด

ชนิดของแผนที่ แบ่งตามการใช้งาน ได้ 3 ชนิด ได้แก่1. แผนที่ภูมิประเทศ2. แผนที่เฉพาะเรื่อง3. แผนที่เล่ม

ประโยชน์ของแผนที่1. น าไปเป็นข้อมูลเกี่ยวกับกิจกรรมทางการเมือง 2. น าไปเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม 3. น าไปใช้ในการส่งเสริมการท่องเที่ยว 4. น าไปเป็นข้อมูลในการสร้างสาธารณูปโภค 5. ใช้ประโยชน์ในกิจการทหาร ฯลฯ6. ช่วยให้ทราบข้อมูลเกี่ยวกับพื้นผิวโลก 7 . ประโยชน์ ในการศึกษาด้านต่างๆเช่น ลักษณะภูมิประเทศ ด้าน

ธรณีวิทยา สมุทรศาสตร์และการประมง ด้านทรัพยากรน้ า ด้านป่าไม้ ด้านสิ่งแวดล้อม ด้านการวางผังเมือง เป็นต้น

เป็นเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ที่ท าให้เห็นภาพรวมว่าโลกมีรูปร่างลักษณะอย่างไร ลูกโลกเป็นสิ่งจ าลองที่คล้ายโลกมากที่สุด

องค์ประกอบของลูกโลก1. เส้นเมริเดียน เป็นเส้นสมมติที่ลากจากขั้วโลกเหนือไปยังขั้วโลกใต้ ซึ่งก าหนดให้มีค่าเป็น 0 องศาที่เมือง

กรีนิช ประเทศอังกฤษ2. เส้นขนาน เป็นเส้นสมมติที่ลากไปรอบโลกในแนวนอน ทุกเส้นจะขนานกับเส้นศูนย์สูตร การใช้

ลูกโลก ลูกโลกใช้ประกอบค าอธิบายต าแหน่งหรือพื้นที่ของส่วนต่างๆของโลกโดยประมาณ

เป็นเครื่องมือส าหรับใช้ในการหาทิศทางของจุดหรือวัตถุ โดยมีหน่วยเป็นองศาเปรียบเทียบกับ จุดเริ่มต้น อาศัยแรงดึงดูดระหว่างสนามแม่เหล็กขั้วโลกกับเข็มแม่เหล็ก ซึ่งเป็นองค์ประกอบส าคัญที่สุด เข็มแม่เหล็กจะแกว่งไกวอิสระในแนวนอน เพื่อให้แนวเข็มชี้อยู่ในแนวเหนือ-ใต้ ไปยังขั้วแม่เหล็กโลกตลอดเวลา

ประโยชน์ของเข็มทิศ

ใช้ประโยชน์ในการเดินทาง ได้แก่ การเดินเรือทะเล เครื่องบิน การใช้เข็มทิศจะต้องมีแผนที่ประกอบ และต้องหาทิศเหนือก่อน เข็มทิศบางประเภทออกแบบมาเพื่อใช้ส าหรับวัดมุมเอียงของหิน หรือความลาดชันของพื้นที่ได้ด้วย เช่น เข็มทิศบรุนตัน

เป็นรูปหรือข้อมูลตัวเลขที่ได้จากการเก็บข้อมูลภาคพื้นดินจากกล้องที่ติดอยู่กับยานพาหนะ เช่น เครื่องบิน หรือดาวเทียม

รูปถ่ายทางอากาศ ภาพถ่ายทางดาวเทียม

ประโยชน์ของรูปถ่ายทางอากาศและภาพถ่ายจากดาวเทียม

รูปถ่ายทางอากาศและภาพถ่ายจากดาวเทียมให้ข้อมูลพื้นผิวของเปลือกโลกได้เป็นอย่างดี ท าให้เห็นภาพรวมของการใช้พื้นที่และ การเปลี่ยนแปลงต่างๆ ตามที่ปรากฏบนพื้นโลก เหมาะแก่การศึกษาทรัพยากรผิวดิน เช่น ป่าไม้ การใช้ประโยชน์จากดิน หิน และแร่

1. ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ ( GIS ) หมายถึง การเก็บ รวบรวม และบันทึกข้อมูลทางภูมิศาสตร์ด้วยระบบคอมพิวเตอร์ โดยข้อมูล

เล่านี้สามารถปรับปรุงแก้ไขให้ถูกต้องทันสมัย และสามารถแสดงผลหรือน าออกมาเผยแพร่เป็นตัวเลข สถิติ รูปภาพ ตาราง แผนที่ และข้อความทางหน้าจอคอมพิวเตอร์หรือพิมพ์อกมาเป็นเอกสารได้ประโยชน์ของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS)

ช่วยให้ประหยัดเวลาและงบประมาณ ช่วย ให้เห็นภาพจ าลองพื้นที่ชัดเจนท าให้การตัดสินใจวางแผนจัดการและพัฒนาพื้นที่ มีความสะดวกและสอดคล้องกับศักยภาพของพื้นที่นั้น และช่วยในการปรับปรุงแผนที่ให้ทันสมัย

2. ระบบพิกัดพื้นผิวโลก ( GPS)

เป็นเครื่องมือรับสัญญารพิกัดพื้นผิวโลก อาศัยระยะทางระหว่างเครื่องรับดาวเทียม GPS บนพื้นผิวโลกกับดาวเทียมจ านวนหนึ่งที่โคจรอยู่ในอวกาศ และระยะทางระหว่างดาวเทียมแต่ละดวง ปัจจุบันมีดาวเทียมชนิดนี้อยู่ประมาณ 24 ดวง เครื่องมือรับสัญญาณมีขนาดและรูปร่างคล้ายโทรศัพท์มือถือ เมื่อรับสัญญาณจากดาวเทียมแล้วจะทราบค่าพิกัด ณ จุดที่วัดไว้ โดยอาจจะอ่านค่าเป็นละติจูดและลองจิจูดได้ ความคลาดเคลื่อนขึ้นอยู่กับชนิดและราคาของเครื่องมือ

ประโยชน์ของเครื่องมือเทคโนโลยีเพื่อการศึกษาภูมิศาสตร์

จะคล้ายกับการใช้ประโยชน์จากแผนที่สภาพภูมิประเทศและแผนที่เฉพาะเรื่องเช่น จะให้ค าตอบว่าถ้าจะเดินทางจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหนึ่งในแผนที่จะมีระยะทางเท่าใด ถ้าทราบความเร็วของรถจะทราบว่าใช้เวลานานเท่าใด บางครั้งข้อมูลมีความสับสนมาก เช่น ถนนบางช่วงมีสภาพถนนไม่เหมือนกัน คือบางช่วงเป็นถนนกว้างที่สภาพผิวถนนดี บางช่วงเป็นถนนลูกรัง บางช่วงเป็นหลุมเป็นบ่อ

ท าให้การคิดค านวณเวลาเดินทางล าบากแต่ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์จะช่วยให้ค าตอบได้ บางครั้งระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ช่วยในการตัดสินใจของผู้บริหาร เช่น ต้องการพัฒนาแหล่งแร่ แต่มีปัญหาต่างๆมากมาย ระบบนี้จะช่วยในการวิเคราะห์ ข้อมูลที่หลากหลายและน าไปสู่การตัดสินใจได้

แผนที่โดยทั่วไปแบ่งออกเป็นกี่ชนิด อะไรบ้าง?

ดาวเทยีมมีประโยชน์อย่างไรบ้าง?