รายงานผลการวจย

เร�อง

การสรรหาตวช� วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวน

รวมของชมชน กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม

Sustainable Historic Tourism Indicators Selection by Community

Participation: Case of Wiang Kum Kam, Chiang Mai

โดย

วราภรณ งามสมสข และ รตนา โพธสวรรณ

มหาวทยาลยแมโจ

2555

รหสโครงการวจย มจ.2-54-085

รายงานผลการวจย

เร�อง การสรรหาตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน

กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม

Sustainable Historic Tourism Indicators Selection by Community Participation: Case of

Wiang Kum Kam, Chiang Mai

ไดรบจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2554

จานวน 50,000 บาท

หวหนาโครงการ ดร.วราภรณ งามสมสข

ผรวมโครงการ ผชวยศาสตราจารย ดร. รตนา โพธสวรรณ

งานวจยเสรจส�นสมบรณ

1 ธนวาคม 2555

กตตกรรมประกาศ

ในการศกษาวจยคร� งน� ผวจ ยขอขอบพระคณ สานกวจยและสงเสรมวชาการ

การเกษตร มหาวทยาลยแมโจ ท�ไดใหทนสนบสนนการวจยในปงบประมาณ 2554 เพ�อเปนการ

พฒนาบคลากรของมหาวทยาลย และขอขอบคณ รศ.ดร.วราภรณ ปญญาวด ท�ปรกษาโครงการวจย

พรอมดวยผน าชมชนและชาวบานบานชางค� า หมท� 11 ต. ทาวงตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม ท�

อนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมลและเอ�ออานวยสถานท�ในการจดการประชมกลม เพ�อใชใน

การวจยในคร� งน� รวมถงคณวนเพญ ดวงมาราช และเจาหนาท�ฝายยทธศาสตรและประสานงานวจย

สานกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตรทกทาน ท�ใหคาปรกษาในทกเร�องระหวางการทาการวจย

น� ผวจยจงขอขอบคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน�

ท�งน� ผวจยขอขอบคณคณเก นนทะเสน ท�ใหความชวยเหลอในการประชมกลม

พรอมกบไดแสดงความคดเหนตางๆ ท�เก�ยวของ อนเปนประโยชนจนกระท�งทาใหงานวจยฉบบน�

เสรจสมบรณ

ผวจย

ก

สารบญ

หนา

สารบญตาราง ค

สารบญภาพ ง

บทคดยอ 1

Abstract 2

บทท� 1 บทนา 3

ความสาคญของปญหา 3

วตถประสงคของการวจย 5

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ 6

ขอบเขตของการวจย 6

บทท� 2 การตรวจเอกสาร 7

แนวคดและทฤษฏ Conjoint Analysis 7

ข �นตอนในการศกษา 9

การประยกตใชทฤษฏ Conjoint Analysis 11

แนวคดการจดการการทองเท�ยว 12

แนวคดการทองเท�ยวย �งยน 13

แนวคดการพฒนาแหลงทองเท�ยวย �งยน 15

แนวคดการมสวนรวมของชมชน 18

ปจจยท�มผลตอการมสวนรวมของชมชน 18

แนวคดการมสวนรวมของชมชนในการจดกาการทองเท�ยว 21

งานวจยท�เก�ยวของดานการทองท�ยว 22

ข

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท� 3 วธการวจย 28

ประชากรกลมตวอยางในการวจย 28

ประวตความเปนมาของเวยงกมกาม 29

เคร�องมอในการวจย 36

วธการเกบรวบรวมขอมล 36

การวเคราะหขอมล 36

บทท� 4 ผลการศกษา 38

สวนท� 1 ขอมลท�วไปของตวแทนผตอบแบบสอบถาม 38

สวนท� 2 การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการการทองเท�ยว 43

สวนท� 3 ความพงพอใจตอคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน 45

บทท� 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ 54

สรปและอภปรายผลการวจย 54

ขอเสนอแนะ 57

เอกสารอางอง 58

ภาคผนวก ก.ตารางผนวกตวช�วดความย�งยน 63

ภาคผนวก ข.แบบสอบถามท�ใชในการวจย 77

ภาคผนวก ค.ภาพประกอบการวจย 81

ค

สารบญตาราง

หนา

ตารางท� 4.1 เพศของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 38

ตารางท� 4.2 ชวงอายของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 38

ตารางท� 4.3 การนบถอศาสนาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 39

ตารางท� 4.4 สถานภาพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 39

ตารางท� 4.5 ระดบการศกษาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 40

ตารางท� 4.6 อาชพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 40

ตารางท� 4.7 รายไดท�งหมดของครวเรอนตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามกอนหกภาษ 41

ตารางท� 4.8 สถานในครวเรอนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 42

ตารางท� 4.9 สถานะในชมชนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 42

ตารางท� 4.10 ระยะเวลาท�อาศยอยในชมชนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 42

ตารางท� 4.11 ชาวบานในชมชนควรมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยว 43

ตารางท� 4.12 ชาวบานในชมชนเคยแสดงความคดเหนในการบรหารจดการการทองเท�ยว 43

ตารางท� 4.13 ครอบครวตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมรายไดจากการทองเท�ยว 44

ตารางท� 4.14 สมาชกในชมชนเขาเปนกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยว 44

ตารางท� 4.15 รปแบบการจดการการทองเท�ยวในปจจบนมความเหมาะสมหรอไม 45

ตารางท� 4.16 คาน� าหนกความสาคญท�ไดจากแบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะ

ตวช�วดความย�งยนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 46

ตารางท� 4.17 ผลวเคราะหแบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชง

ประวตศาสตรอยางย �งยนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 50

ตารางท� 4.18 คาความพอใจรวมของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามตอชดคณลกษณะ

ตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน 52

ตารางท� 5.1 ตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน 57

ง

สารบญภาพ

หนา

ภาพท� 1 ความสมพนธระหวางความพงพอใจกบระดบคณลกษณะท�มลกษณะเปนแบบเสนตรง

เปนแบบจดอดมคต และแบบไมตอเน�อง 8

ภาพท� 2 การประชมกลมตวแทนชาวบาน 81

ภาพท� 3 การประชมกลมตวแทนชาวบาน 81

ภาพท� 4 การประชมกลมตวแทนชาวบาน 82

1

การสรรหาตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย�งยน โดยการมสวนรวมของชมชน

กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม

Sustainable Historic Tourism Indicators Selection by Community Participation:

Case of Wiang Kum Kam, Chiang Mai

วราภรณ งามสมสข1 และรตนา โพธสวรรณ1

Waraporn Ngamsomsuke1 and Ratana Pothisuwan1

1คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290

บทคดยอ

การวจยน�ทาการสรรหาตวช� วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวม

ของชมชน กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม โดยทาการสอบถามกลมตวอยางท�เปนตวแทนชาวบาน

หมท� 11 บานชางค�า จานวน 178 ครวเรอน ดวยแบบสอบถาม ดวยวธ Conjoint Analysis ซ� งผลการ

วเคราะหคาสถต Pearson's R=0.893 และ Kendall's tau=0.739 แสดงวาคาท�ไดจากแบบจาลองความพง

พอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม มความเหมาะสมอยในระดบท�ด และทาใหทราบถง

ตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน ท�มาจากชาวบานในชมชน ประกอบดวยตวช� วด 4

ดาน คอดานเศรษฐกจ (3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว) ดานสงคม (สดสวนคา

เขาชมรอยละ 40 ท�นามาพฒนาชมชน และ 3 ใน 4ของคณะกรรมการจดการการทองเท�ยวมาจาก

ชาวบานในชมชน) ดานวฒนธรรม (ไดรบงบประมาณเพ�อการบรณะ ซอมแซมโบราณสถานรอยละ 20

เม�อเปรยบเทยบกบดานอ�นๆ) และดานส�งแวดลอม (ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน

ควรสงไดไมเกน 10 เมตร และระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน ควรต�งอยหางกนไม

นอย กวา 50 เมตร คาสาคญ: ตวช� วด การทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย�งยน การมสวนรวมของชมชน วธ Conjoint Analysis

2

Abstract

This research targets to select the sustainable historic tourism indicators by community

participation at Wiang Kum Kam, Chiang Mai province and 178 households of Moo 11 Ban Chang

Kham were represent residents sampling. The questionnaire and Conjoint Analysis were applied in

this research. The statistical results of Pearson's R equaled 0.893 and Kendall's tau equaled 0.739

showed that the satisfaction model was at good level. The Conjoint Analysis results presented the

sustainable historic tourism indicators by community participation in 4 dimensions: economic

dimension (3/4 of villagers earn from tourism), social dimension (40% of entrance fee is brought to

develop community and 3/4 of tourism management committees are from local villagers), cultural

dimension (20% of annual budgets is shared for historic restoration) and environmental dimension

(the height of the surrounding buildings should not high exceed 10 meters and the distance between

the historic sites and surrounding building should located not less than 50 meters). Keywords: Indicators, Sustainable Historic Tourism, Community Participation, Conjoint Analysis

4

บทท� 1

บทนา

ความสาคญของปญหา

ประเทศไทยเปนประเทศท�มทรพยากรธรรมชาตท�สวยงาม มความหลากหลายของแหลง

ทองเท�ยว รวมท�งเอกลกษณทางวฒนธรรมของชาวไทยท�มมตรไมตร ทาใหประเทศไทยมความ

พรอมดานการทองเท�ยวอยางมาก จากสถต พบวาในป พ.ศ. 2548 ประเทศไทยมรายไดจากการ

ทองเท�ยวสงถง 367.38 ลานบาท และเพ�มสงข�นถง 585.96 ลานบาทในป พ.ศ. 2553 โดยมอตราการ

เพ�มข�นเฉล�ยรอยละ 11.90 ตอป (กรมการทองเท�ยว, 2553) และเม�อมการจดต�งประชาคมเศรษฐกจ

อาเซยนในป พ.ศ.2558 องคการการทองเท�ยวโลกคาดการณวา จะมจานวนนกทองเท�ยวท�จะเดนเขา

มาทองเท�ยวในกลมประเทศอาเซยนประมาณ 120 ลานคน และจะทาใหจานวนประชากรของ

ประเทศกลมอาเซยนมประมาณ 600 ลานคน (หรอ 1 ใน 10 ของจานวนประชากรท�งโลก) สงผลให

ประเทศไทยซ�งต�งอยใจกลางของกลมประเทศ กลายเปนจดสนใจดานการคาและการลงทนกบตลาด

อ�นนอกภมภาคข�นมาทนท ทาใหนกลงทนชาวตางชาตใหความสนใจในการเขามาลงทนเพ�มมาก

ข�น โดยเฉพาะอตสาหกรรมการทองเท�ยว

ยทธศาสตรดานการทองเท�ยวเชงประวตศาสตร ซ�งระบในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบท� 10 (พ.ศ. 2550-2554) มงเนนจดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรใหมความเปนเลศ

เหนอคแขงในภมภาคเอเซยตะวนออก – แปซฟค รวมถงการอนรกษและพฒนามรดกทาง

วฒนธรรมใหคงอยอยางย �งยน โดยมงรกษาและใชประโยชนจากมรดกทางวฒนธรรม เพ�อเพ�ม

มลคาทางการทองเท�ยว ซ� งเปนการสรางนวตกรรมจากทนทางวฒนธรรม (Cultural Based

Creativity to Innovation) ท�ตรงกบแนวทางการพฒนาประเทศภายใตนโยบายดานเศรษฐกจ

สรางสรรค (Creative Economy) การสรางนวตกรรมจากทนทางวฒนธรรม (Cultural Based

Creativity to Innovation) เปนการหยบยกศลปวฒนธรรม มรกดกอนทรงคณคา อนเปนเอกลกษณ

ของชาตมาสรางสรรคใหเกดความนาสนใจในรปแบบใหม อาทเชน การนาเร� องราวสาคญทาง

ประวตศาสตรของสถานท�มาเรยบเรยงเลาเร�องใหม ใหมความนาสนใจย�งข�น

4

จงหวดเชยงใหม เมองท�ไดรบการขนานนามวา“นพบรศรนครพงค” หรอ “เวยงพงค” เปน

ศนยกลางการทองเท�ยวในเขตภาคเหนอตอนบน จงหวดเชยงใหมเปนจงหวดท�มศกยภาพดานการ

ทองเท� ยวสงมาก มท� งแหลงทองเท� ยวท� เปนธรรมชาต โบราณสถาน โบราณวตถ รวมถง

ขนบธรรมเนยมประเพณด�งเดมแบบลานนาไทย ตลอดจนน� าใจไมตรของชาวเชยงใหม ซ�งเปนท�

ดงดดใจใหนกทองเท�ยวมาเยอนจงหวดเชยงใหม ดงคาขวญของจงหวดเชยงใหมท�วา “ดอยสเทพ

เปนศร ประเพณเปนสงา บปผชาตลวนงามตา นามล�าคานครพงค” ซ�งในแตละปมนกทองเท�ยวท�ง

ชาวไทยและตางชาตเดนทางเขามาทองเท�ยวในจงหวดเชยงใหมเปนจานวนมาก จากรายงาน

บรรยายสรปจงหวดเชยงใหม พบวาในป 2553 มจานวนนกทองเท�ยวท�เดนทางมาทองเท�ยวใน

จงหวดเชยงใหมมากถง 5,040,917 คน เปนนกทองเท�ยวชาวไทยจานวน 3,345,629 คน (66.37%)

และนกทองเท�ยวชาวตางชาตจานวน 1,695,288 คน (33.63%) ซ�งคดเปนรายไดจากการทองเท�ยว

ท�งหมด 39, 507.03 ลานบาท (สานกงานจงหวดเชยงใหม) และจากการสารวจ World Best Award-

Top 10 Cities จากผอาน Travel and Leisure ในป พ.ศ. 2553 พบวา จงหวดเชยงใหมเปนเมองนา

ทองเท�ยวอนดบ 2 ของโลก โดยพจารณาจากสถานท� ทศนยภาพ ความสวยงามและรมร� น

ศลปวฒนธรรมและประเพณ อาหารการกน แหลงชอปป� ง ความเปนมตรของผคน ความคมคา

รวมถงของเงน เปนตน (คมชดลกออนไลน) อกท�งเวปทองเท�ยว Trip Advisor ไดทาการจดอนดบ

25 เมองนาทองเท�ยวท�สดในโลก ประจาป 2012 จงหวดเชยงใหมอยในอนดบท� 24 ของโลก

(ไทยรฐออนไลน)

เวยงกมกาม เปนหน� งในโบราณสถาน โบราณวตถ ท�มความสาคญและนาสนใจของ

จงหวดเชยงใหม จง ไดรบการสงเสรมใหเปนสถานท�ทองเท�ยงเชงประวตศาสตรของจงหวด เวยง

กมกามต�งอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของเมองเชยงใหม ประมาณ ก.ม. 3-4 ถนนเชยงใหม-ลาพน

ในเขตตาบลทาวงตาล อาเภอสารภ จงหวดเชยงใหม อยใกลฝ�งดานทศตะวนออกของแมน� าปง ซ�ง

เวยงกมกามมผงเปนรปส�เหล�ยมผนผามความยาวประมาณ 850 เมตร ไปตามแนวทศตะวนออกเฉยง

ใตสทศตะวนออกเฉยงเหนอ และกวางประมาณ 600 เมตร ตวเมองยาวไปตามลาน� าปงสายเดมท�เคย

ไหลไปทางดานทศตะวนออกของเมอง ดงน�นในสมยโบราณตวเวยงกมกามจะต�งอยบนฝ�งทศ

ตะวนตกหรอฝ�งเดยวกบเมองเชยงใหม แตเช�อกนวาเน�องจากกระแสของแมน� าปงเปล�ยนทศทาง จง

ทาใหเวยงกมกามเปล�ยนมาต�งอยทางฝ�งดานตะวนออกของแมน� าด�งเชนปจจบน โดยชวงเวลาของ

การเปล�ยนแปลงกระแสน� าดงกลาวคาดวานาจะอยระหวางพทธศตวรรษท� 23 การเปล�ยนแปลงของ

5

กระแสน� าคร� งน�น ทาใหเกดน� าทวมเวยงกมกามคร� งใหญจนเวยงกมกามลมสลาย และวดวาอาราม

จมอยใตดนทราย จนกลายเปนเมองรางไปในท�สด อยางไรกตาม อกหน� งสมมตฐานท�เวยงกมกาม

ถกท�งรางน�นอาจเปนไดวาเกดสงครามระหวางไทยกบพมาทาใหผคนหลบหนออกจากเมอง

เวยงกมกามเปนสถานท�ทองเท�ยวเชงประวตศาสตรท�มศกยภาพในการดงดดนกทองเท�ยว

เขาเย�ยมชม ซ�งแสดงถงการนาทนทางวฒนธรรมท�มอย มาเพ�มมลคาทางเศรษฐกจของจงหวด

เชยงใหม ท�งน� เปนการมงสการทองเท�ยวอยางย �งยน ไมอาจพจารณาเฉพาะดานมลคาทางเศรษฐกจท�

เพ�มข�นเพยงดานเดยว แตตองพจารณาถงดานสงคม ส�งแวดลอม และวฒนธรรมควบคไปดวย ท�งน�

เวยงกมกามต�งอยบรเวณพ�นท�เดยวกบเขตชมชน ดงน�นชมชนควรมสวนรวมในการแสดงออกซ�ง

ความคดเหน ขอเสนอแนะ ในการจดการทองเท�ยวในชมชนของตน เพราะชมชนจะทราบถงสภาพ

ท�แทจรงภายในชมชนของตนเอง และแสดงถงการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเท�ยว

อยางย �งยน (Community Based Tourism)

ในปจจบนภาครฐไดวางแผนการจดการทองเท�ยวในระยะยาว เปนแนวทางปฏบตเพ�อ

นาไปสความย �งยนของการทองเท�ยวเชงประวตศาสตร โดย Butler (1999) กลาววาการพฒนาเพ�อมง

สความย �งยนจะไรความหมาย หากปราศจากตวช�วด และหากนาตวช�วดความย �งยนจากตางพ�นท�มา

ใช อาจทาใหเกดความผดพลาด เน�องจากสภาพของสถานท�แตละแหงมความแตกตางกนและม

เอกลกษณเฉพาะในแตละพ�นท� ดงน�นการสรรหาตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน

โดยการมสวนรวมของชมชน ณ เวยงกมกาม จงควรไดรบการศกษาเปนอยางย�ง

วตถประสงคของงานวจย

1. เพ�อศกษาขอมลพ�นฐานของชมชนบานชางค�า หมท� 11 รวมถงสภาพเศรษฐกจ สงคม

2. เพ�อสรรหาตวช�วดความย �งยนของการทองเท�ยวเชงประวตศาสตร ณ เวยงกมกาม ท�งดาน

เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และส�งแวดลอม โดยการมสวนรวมของชมชน

6

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

1. หนวยงานท�เก�ยวของสามารถนาผลการศกษาไปใชประโยชนในการกาหนดแผนการ

จดการการทองเท�ยวในพ�นท�ศกษา

2. เพ�อพฒนาแผนการจดการการทองเท�ยวอยางย �งยน และเปนตนแบบดานการสรรหา

ตวช�วดแกสถานท�ทองเท�ยวเชงประวตศาสตรแหงอ�น

ขอบเขตของงานวจย

ดานเน�อหา ศกษาเฉพาะตวช�วดความย �งยนของเวยงกมกาม ดานเศรษฐกจ ดานสงคม

ดานวฒนธรรมและดานส�งแวดลอมเทาน�น

ดานพ�นท� เวยงกมกามในเขตพ�นท�หมท� 11 บานชางค� า ต. ทาวงตาล อ. สารภ จ.

เชยงใหม เทาน�น

ดานประชากร ศกษาเฉพาะชาวบานกลมตวอยางท�อาศยอยในหมท� 11 บานชางค�า ต. ทา

วงตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม เทาน�น

7

7

บทท� 2

การตรวจเอกสาร

แนวคดและทฤษฎ Conjoint Analysis

Conjoint analysis เปน Multivariate Technique ซ�งเปนเคร�องมอท�ถกนามาใชเพ�อการ

ประมาณความพงพอใจหรอความชอบในการเลอกคณลกษณะของสนคาและบรการ การศกษา

conjoint analysis ทาใหทราบความพงพอใจในคณลกษณะท�มความหลายหลายและสามารถ

นามาใชเปนขอมลในการท�จะปรบสนคาและบรการใหตรงกบความตองการของผบรโภค โดยวธ

ดงกลาวไดถกนามาประยกตใชในการศกษาดานการตลาด (Green and Rao, 1971) เพ�อวดความพง

พอใจของผซ�อหรอผใชบรการตอคณลกษณะสนคาหรอการบรการท�มความหลากหลาย ซ�งสมการ

พ�นฐานมลกษณะดงน� คอ

Y� = a + X� + X� + X� + ⋯ + X�

โดยท� Y� =คาความพอใจรวม a =คาคงท�

X� =คาความพงพอใจท�ผบรโภคใหแกคณลกษณะท� i

Bajaj (1999) กลาววาขอไดเปรยบของ Conjoint Analysis คอสามารถปรบตวแปรตาม

(Y�) เปน metric หรอ non-metric ได ซ�งแบบจาลองความพงพอใจม 3 รปแบบ คอ แบบเสนตรง

(Vector model หรอ linear model) แบบจดในอดมคต (Ideal-point model) และ แบบไมตอเน�อง

(Part-worth model หรอ discrete model)

แบบเสนตรง (Vector model หรอ linear model) เปนการแสดงความสมพนธของความ

พอใจในลกษณะ single linear function โดยอาจมลกษณะการเปล�ยนแปลงในทศทางท�เพ�มข� น

(linear more) หรอลดลง (linear less) ในลกษณะเสนตรง (ภาพท� 1)

8

แบบจดในอดมคต (Ideal-point model) เปนการแสดงความสมพนธของความพอใจกบ

ระดบคณลกษณะแบบเสนโคง เหมาะสาหรบคณลกษณะเชงคณภาพ ซ�งปรากฏออกมาในรปเสน

โคงคว �า (ideal-point) ซ�งสวนกลางของเสนโคงมคามากท�สด และเปนจดสงสดท�แสดงถงความ

พอใจตอคณลกษณะน�นๆ หรอปรากฏออกมาในรปเสนโคงหงาย (anti-ideal-point) (ภาพท� 1)

แบบไมตอเน�อง (Part-worth model หรอ discrete model) เปนการแสดงความสมพนธ

ของความพอใจท�งายท�สด เหมาะกบตวแปรคณลกษณะท�ไมสามารถบอกไดวาระดบคณลกษณะท�

เปล�ยนแปลงไป ความพอใจท�ไดจะมการเปล�ยนแปลงเพ�มข�นหรอลดลง (ภาพท� 1)

โดยท� t คอ จานวนของคณลกษณะสนคา

j คอ จานวนของ concept card

yjp คอ ระดบคณลกษณะท� pth สาหรบชดคณลกษณะท� jth

sj คอ ความพอใจรวมในชดคณลกษณะท� jth

wp คอ คาถวงน� าหนกความสาคญของผตอบในแตละคณลกษณะท� pth

xp คอ จดในอดมคต (ideal point) ของผตอบแตละคนท�ใหกบคณลกษณะ pth

dj2 คอ weighted squared distance และจะมความสมพนธตรงกนขามกบ sj

fp คอ function ของ part-worth สาหรบระดบการเปล�ยนแปลงชดคณลกษณะ pth

ท�มา : Green and Srinivason (1978)

ภาพท� 1 ความสมพนธระหวางความพงพอใจกบระดบคณลกษณะท�มลกษณะเปนแบบเสนตรง

เปนแบบจดอดมคต และแบบไมตอเน�อง

9

ข�นตอนในการศกษา Conjoint analysis

ข�นตอนในการศกษา Conjoint analysis ม 6 ข�นตอน (Bajaj, 1999) ดงน�

ข�นตอนท� 1 เปนการเลอกคณลกษณะและระดบคณลกษณะท�ใชในการศกษา ซ�งตอง

เลอกคณลกษณะอยางเหมาะสม ตรงประเดน และครอบคลมทกคณลกษณะ ท�ใชในการตดสนใจ

ซ�งผท�ทาการวจยควรท�จะกาหนดคณลกษณะเปนจานวนเทาไร ใหครอบคลมการศกษาท�งหมดและ

ตองเปนคณลกษณะท�มอยจรงในตวสนคา

ข�นตอนท� 2 เปนการสรางชดคณลกษณะ ซ�งเปนการนาเอาระดบของคณลกษณะท�ใชใน

การศกษาท�งหมดมาคณกน เชน ถามคณลกษณะท�ทาการศกษา 6 คณลกษณะ แตละคณลกษณะม 3

ระดบ ทาใหไดชดคณลกษณะท�ใชในการศกษาท� งหมด 3x3x3x3x3x3 จะไดเทากบ 729 ชด

คณลกษณะ และสามารถทาการลดชดคณลกษณะท� เปนไปไดท� งหมดโดยอาศยวธการ full

fractional factorial designs เพ�อใหไดชดคณลกษณะท�เหมาะสมสาหรบนามาใชในการศกษา

(Hair et al., 1998)

ข�นตอนท� 3 เปนวธการเลอกรปแบบการนาเสนอและวธการนาเสนอชดคณลกษณะ โดย

การนาเสนอชดลกษณะและการแสดงชดคณลกษณะตอผบรโภค ซ� งรปแบบการนาเสนอชด

คณลกษณะมใหเลอกอย 4 รปแบบ คอ

รปแบบท� 1 pairwise trade-off design การเกบรวบรวมขอมล โดยใหผตอบคาถามเลอก

ชดคณลกษณะคร� งละ 2 ชดเปรยบเทยบกน ผตอบคาถามถกถามเพ�อจดระดบในแตละคคณลกษณะ

จากพอใจมากท�สดถงพอใจนอยท�สด

รปแบบท� 2 full profile design โดยวธน� เปนการนาเสนอใหผตอบคาถามทาการให

คะแนนความพงพอใจ ชดคณลกษณะตางๆท�งหมดพรอมๆกน

รปแบบท� 3 hybrid conjoint design เหมาะสาหรบการศกษาท�มคณลกษณะเปนจานวน

มาก เปนการเกบรวบรวมขอมล 2 แบบพรอมกน ไดแก self-explicated data คอ การใหคะแนนใน

แตละคณลกษณะ ซ�งมคะแนนรวม 100 คะแนน และ full-profile stimuli rating คอ การวดความพง

พอใจในแตละระดบคณลกษณะ ซ�งมการใหคะแนนเปน 0-10 คะแนน

10

รปแบบท� 4 adaptive conjoint analysis design เปนวธการเกบรวบรวมขอมลโดยใช

คอมพวเตอรเปนเคร� องมอในการสอบถามผตอบคาถาม ใหผตอบคาถามเลอกเฉพาะระดบ

คณลกษณะท�พงพอใจสงท�สด

สาหรบวธการนาเสนอชดคณลกษณะแกผตอบคาถาม สามารถทาไดหลายวธ ไดแก การ

แสดงการดท�ใชขอความบรรยายคณลกษณะ การแสดงการดท�มรปภาพประกอบการบรรยาย การ

แสดงตวอยางผลตภณฑจรง ซ�งการใชการดรปภาพเปนท�นยมมากกวาวธอ�นๆ

ข�นตอนท� 4 เปนการวดความพงพอใจ ซ�งสามารถวดความพงพอใจได 2 วธ คอ การให

คะแนนความพงพอใจ (rating) โดยเปนการใหคะแนน 1-10 หรอ 1-100 ซ�งเปนการวดความพง

พอใจแบบ metric ทาใหทราบความพงพอใจของผตอบคาถามแตกตางกนมากนอยเพยงใดและ

ตางกนเทาใด สวนการเรยงระดบความสาคญ (ranking) เปนการวดความพงพอใจแบบ non-metric

ทาใหทราบวาผบรโภคมความพงพอใจตอสนคาแตละชนดอยในลาดบเทาใด แตไมทราบวามความ

พงพอใจแตกตางกนเทาใด

ข�นตอนท� 5 เปนการเลอกแบบจาลองความพอใจ ท�เหมาะสมกบการศกษา ซ�งแบบจาลอง

ความพงพอใจม 3 รปแบบ คอ แบบเสนตรง (Vector model หรอ linear model) แบบจดในอดมคต

(Ideal-point model) และ แบบไมตอเน�อง (Part-worth model หรอ discrete model) ซ�งไดกลาวไว

แลวดานบน

ข�นตอนท� 6 เปนการเลอกใชวธประมาณความพอใจของระดบคณลกษณะ คอ ถาการวด

ความพงพอใจเปนแบบ metric จะใชวธ ordinary least squares (OLS) ในการประมาณคาความพง

พอใจตอคณลกษณะของสนคา สวนการวดความพงพอใจท� เปนแบบ non-metric จะใชว ธ

MONANOVA หรอ LiNMAP แตถาการวดความพงพอใจแบบ choice-probability จะใชวธ

วเคราะหเชงถดถอย logit model หรอ probit model เปนตน สาหรบการศกษา traditional conjoint

analysis สามารถใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS ในการประมาณคาความพงพอใจตอคณลกษณะของ

สนคาไดท�งการวดความพงพอใจเปนแบบ metric และแบบ non-metric

11

การประยกตใชทฤษฎ Conjoint Analysis

Conjoint Analysis ถกพฒนาข�นจากการศกษาดานจตวทยาดวยวธทางคณตศาสตร ซ� ง

วธการน� เปนวธการท�นยมใชในประเมนความพงพอใจของผบรโภคในงานวจยดานการตลาดใน

เวลาตอมา ท�งน� เพ�อใชวดความพงพอใจของผบรโภคตอตวสนคา โดยการจาแนกตวสนคาน�น

ออกเปนคณลกษณะตางๆ อาทเชน ราคา คณภาพ รสชาต ขนาด ฯลฯ แตในปจจบนไดมการพฒนา

เพ�อนาไปประยกตใชกบงานวจยสาขาอ�นดวย เชน ดานส�งแวดลอม

จกรกฤษณ ถาคาต�บ (2554) ไดศกษาความพงพอใจของผบรโภคตอคณลกษณะเน�อไกสด

ท�จาหนายในรานคาปลกสมยใหมในจงหวดเชยงใหม โดยมชดคณลกษณะใหเลอก 20รปแบบ ซ�ง

ครอบคลมระดบตางๆท�เปนตวแทนคณลกษณะของเน�อไกสด คอ บรรจภณฑ ราคา ขอมล

พลงงานและสารอาหาร ปายประกนคณภาพ ตราสนคา และสวนตางๆของเน�อไกสด (ปก หนาอก

สะโพก นองและอ�นๆ) โดยอาศยวธ OLS ในการประมาณคา และไดทาตลาดจาลองโดยอาศยวธ

BTL ในการคานวณหาความนาจะเปนท�ผบรโภคจะเลอกซ�อเน�อไกสด ซ�งพบวา ความสดใหมและ

คณภาพของสนคาเปนปจจยท�สาคญท�สด รองลงมาไดแก ราคา ปายประกนคณภาพ และ ตรา

สนคา ตามลาดบ

วไลลกษณ กตสนทรอรณ (2547) ไดศกษาความพงพอใจของผบรโภคผกอนามย โดยมชด

คณลกษณะใหเลอก 31 รปแบบ ซ�งครอบคลมระดบตางๆท�เปนตวแทนคณลกษณะของผกท�งหมด

คอ บรรจภณฑ, สถานท�จดจาหนาย, ชนดของผก, ประเภทของผก, ผผลต และราคา โดยอาศยวธ

OLS ในการประมาณคา และไดทาตลาดจาลองโดยอาศยวธ BTL ในการคานวณหาความนาจะเปน

ท�ผบรโภคจะเลอกซ�อผก ซ�งพบวา ราคาเปนปจจยท�สาคญท�สด รองลงมาไดแกสถานท�จดจาหนาย

ชนดของผก แหลงผลต และบรรจภณฑ ตามลาดบ

อจฉรา ปาละวนนา (2547) ไดศกษาความพงพอใจตอคณลกษณะของสมเขยวหวานของ

ผบรโภคในจงหวดเชยงใหม โดยมชดคณลกษณะใหเลอก 22 รปแบบ โดยคณลกษณะท�ศกษาม

คณลกษณะดานพนธ รสชาต สผว ขนาดผล และปจจยดานราคา และไดทาการจาลองตลาด โดยใช

BTL ในการวเคราะหเพ�อใหทราบศกยภาพตลาดจาลองลกษณะตางๆ ซ�งพบวา ผบรโภคสวนใหญ

12

เลงเหนคณคาทางอาหารของสมเขยวหวานมากท�สด รองลงมาไดแกปจจยดานราคา เพราะ

ผบรโภคเหนวามราคาถกกวาผลไมชนดอ�นๆและสะดวกในการหาซ�อ

จตพล ชเกยรตขจร (2547) ไดศกษาความพงพอใจตอคณลกษณะขาวสารเจาของผบรโภค

ในเขตเทศบาลนครเชยงใหมโดยมชดคณลกษณะใหเลอก 20 รปแบบ ซ�งครอบคลมระดบตางๆท�

เปนตวแทนคณลกษณะของขาวสารเจาท� งหมด คอ บรรจภณฑ คณลกษณะดานพนธขาว

คณลกษณะมาตรฐานขาว คณลกษณะดานชนดขาว และราคา ไดทาการแบงสวนตลาดดวยการ

เทคนค cluster analysis โดยใชคาอรรถประโยชนของระดบคณลกษณะตางๆจากการวเคราะหผล

จาก conjoint analysis มาทาการแบงสวนตลาดออกเปน 3 สวนตลาด สวนการจาลองตลาดไดอาศย

วธ BTL ในการจาลองตลาดจานวน 9 ตลาด เพ�อวเคราะหศกยภาพของตลาด ซ�งพบวา ผบรโภคให

น� าหนกกบคณลกษณะพนธขาวมากท�สด รองลงมาไดแก ปจจยดานบรรจภณฑ ปจจยดานราคา

คณลกษณะมาตรฐานขาว และคณลกษณะชนดขาว ตามลาดบ

Shih et al. (2008) ศกษาความพงพอใจของผบรโภคกาแฟกระปองชาวไตหวน โดย

คณลกษณะท�ใชศกษาประกอบดวย ตราสนคา บรรจภณฑ รสชาต ปรมาณความจและราคา โดยผล

การศกษาพบวาผบรโภคใหความสาคญเร� องราคามากท�สด รองลงมาคอ ตราสนคา ปรมาณบรรจ

บรรจภณฑและรสชาต ตามลาดบ

ดวยวธ Conjoint Analysis น� ยงไมมการนามาประยกตใชกบงานดานการทองเท�ยวจงไม

ปรากฏในงานวจยท�ผานมา

แนวคดการจดการการทองเท�ยว

มนส สวรรณ (2539) สรปไววา การจดการทองเท�ยว หมายถง การกระทาอยางมเปาหมายท�

สอดคลองกบหลกการ ทฤษฏละแนวคด ท�เหมาะสม ย�งไปกวาน� ยงตองคานงถงสภาพท�แทจรง

รวมท�งขอจากดตางๆของสงคม และสภาพแวดลอม การกาหนดแนวทาง มาตรการ และแผนปฏบต

การท�ดตองคานงถงกรอบความคดท�ไดกาหนดไว มฉะน�นแลว การจดการทองเท�ยวจะดาเนนไป

อยางไรทศทาง และประสพความลมเหลว การพจารณาการจดการทองเท�ยวอยางเปนระบบและ

บรรลวตถประสงคหรอเปาหมายน�น จาเปนตองพจารณาระบบยอยหรอองคประกอบของการ

13

จดการทองเท�ยว บทบาทหนาท�ของแตละองคประกอบและความสมพนธระหวางองคประกอบ

เหลาน�น รวมถงการพจารณาสภาพแวดลอมของระบบการทองเท�ยวดวย ระบบการทองเท�ยวท�

สาคญจาแนกได 3 ระบบดงน� คอ

1. ทรพยากรทองเท�ยว (Tourism Resource) อนประกอบดวยแหลงทองเท�ยว ตลอดจน

ทรพยากรท�เก�ยวของกบกจกรรมทองเท�ยวสวนใหญจะหมายถงสภาพทางกายภาพ

ของธรรมชาต หรอส�งท�มนษยสรางข�น ตลอดจนวฒนธรรมของชมชน และทองถ�น

2. ส�งอานวยความสะดวกดานความปลอดภย เปนส�งอานวยความสะดวกท�รฐบาลให

ความปลอดภยท�งรางกายและทรพยสน การเดนทางแกประชาชนและนกทองเท�ยว

ดวยการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมและความเดอดรอนตางๆ ท�จะเกดข�น

เชน การโจรกรรม ปลนจ� ชงทรพย การกอความปลอดภยไมสงบและความปลอดภย

จากการบรการนกทองเท�ยว เปนตน

3. ส�งอานวยความสะดวกดานอ�นๆ เปนส�งอานวยความสะดวกท�เสรมหรอสนบสนน

เพ�มความสะดวกสบายแกนกทองเท� ยว เชนการบรการแลกเปล�ยนเงนตรา

ตางประเทศการบรการเสรมความงาม และบรการรกษาพยาบาล เปนตน

กลาวไดวา การทองเท�ยวในแตละระบบยอมมองคประกอบอกมากมายท�มบทบาทและ

หนาท�แตกตางกน และมความสมพนธตอกน นอกจากน� ยงมความสมพนธส�งแวดลอมนอกระบบ

เชน ลกษณะทางกายภาพท�วไปของแหลงทองเท�ยว ภมอากาศ ชมชน กจกรรมทางสงคมและ

กจกรรมทางเศรษฐกจอ�นๆ ในพ�นท� ระบบนเวศ ปาไม แหลงน� าและอากาศ ตลอดจนการบรหาร

และการจดการพ�นท�ทองเท�ยว ส�งแวดลอมนอกระบบเหลาน� อาจกระทบตอการทองเท�ยวไดท� ง

โดยตรงและโดยออม

แนวคดการทองเท�ยวอยางย�งยน

องคการทองเท�ยวโลก (World Tourism Organization, 1998) ไดมการกาหนดรปแบบการ

ทองเท�ยวไว 3 รปแบบหลกไดแก

1. รปแบบการทองเท�ยวในแหลงธรรมชาต (natural based tourism) ประกอบดวย

14

1.1 การทองเท�ยวเชงนเวศ (ecotourism)

1.2 การทองเท�ยวเชงนเวศทางทะเล (marine ecotourism)

1.3 การทองเท�ยวเชงธรณวทยา (geo-tourism)

1.4 การทองเท�ยวเชงเกษตร (agro tourism)

1.5 การทองเท�ยวเชงดาราศาสตร (astrological tourism)

2. รปแบบการทองเท�ยวในแหลงวฒนธรรม (cultural based tourism) ประกอบดวย

2.1 การทองเท�ยวเชงประวตศาสตร (historical tourism)

2.2การทองเท�ยวงานชมวฒนธรรมและประเพณ (cultural and traditional tourism)

2.3 การทองเท�ยวชมวถชวตในชนบท (rural tourism / village tourism)

3. รปแบบการทองเท�ยวในความสนใจพเศษ (special interest tourism) ประกอบดวย

3.1 การทองเท�ยวเชงสขภาพ (health tourism) หรอการทองเท�ยวเพ�อสขภาพ

และความงาม (health beauty and spa)

3.2 การทองเท�ยวเชงทศนศกษาและศาสนา (edu-meditation tourism)

3.3การทองเท�ยวเพ�อศกษากลมชาตพนธหรอวฒนธรรมกลมนอย (ethnic tourism)

3.4 การทองเท�ยวเชงกฬา (sports tourism)

3.5 การทองเท�ยวแบบผจญภย (adventure travel)

3.6 การทองเท�ยวแบบโฮมสเตย และฟารมสเตย (home stay & farm stay)

3.7 การทองเท�ยวพานกระยะยาว (longstay)

3.8 การทองเท�ยวแบบใหรางวล (incentive travel)

3.9การทองเท�ยวเพ�อการประชม (MICE หมายถง M=meeting/I=incentive/

C=conference / E=exhibition)

3.10 การทองเท�ยวแบบผสมผสาน เชน การทองเท�ยวเชงนเวศและเกษตร (eco–

agro tourism) การทองเท�ยวเชงเกษตรและ ประวตศาสตร (agro-historical tourism) การทองเท�ยว

เชงนเวศและผจญภย (eco-adventure travel) การทองเท�ยวเชงธรณวทยา และประวตศาสตร (geo-

historical tourism) การทองเท�ยวเชงเกษตรและวฒนธรรม (agro-cultural tourism) เปนตน

15

แนวคดการทองเท�ยวอยางย �งยน (World Tourism Organization, 1998) จะสามารถเปนไป

ไดตองประกอบไปดวย

1.ทรพยากรดานการทองเท�ยว จะตองไดรบการอนรกษ เพ�ออานวยประโยชนแกสงคม

ปจจบน อกท�งสามารถใชประโยชนไดอยางตอเน�องในอนาคต

2.ตองมการวางแผนและจดการการพฒนาการทองเท�ยวเพ�อปองกนมใหเกดปญหาทาง

ส�งแวดลอม สงคม และวฒนธรรมในพ�นท�แหงทองเท�ยว

3.คณภาพของส�งแวดลอมในแหลงทองเท�ยวโดยภาพรวมจะยงคงไดรบการรกษาและ

ปรบปรงใหดข�น

4.ตองรกษาระดบความพงพอใจของนกทองเท�ยวเอาไว เพ�อใหแหลงทองเท�ยวน�นคง

สามารถรกษาความเปนท�ทองเท�ยวอยได และสามารถทาการตลาดตอไปได

5. ผลประโยชนของการทองเท�ยวจะตองกระจายไปในทกภาคสวนของสงคม

แนวคดการพฒนาแหลงทองเท�ยวท�ย�งยน

การทองเท�ยวแหงประเทศไทย (2540) สรปไววา การพฒนาทองเท�ยวแบบย �งยน หมายถง

การทองเท�ยวท�มงเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และส�งแวดลอมควบคไป ในขณะเดยวกนกมงใน

ชมชนไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจจากทางทองเท�ยวอยางเสมอภาคเทาเทยมกน

บญเลศ จตต�งวฒนา (2542) สรปไววา ในชวงสองทศวรรษท�ผานมามนษยเร� มมความ

ตระหนกมากข�นวา ความกาวหนาและความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ สงคมและเทคโนโลยท�

มนษยไดสรางข�นไดกอผลกระทบรายแรงตอส�งแวดลอมของโลก ไมวาจะเปนปญหาน� าเสย ขยะ

อากาศเปนพษ หรอช�นโอนโซนในบรรยากาศถกทาลาย ความตระหนกในปญหาเหลาน� ไดนามาส

การต�นตวของการพฒนาอยางย �งยน และใหความสาคญวาเปนหนทางท�จะนาไปสความอยรอดของ

มนษยชาต ทาใหเกดแนวคดการพฒนาแบบย �งยนเปนท�สนใจกนแบบกวางขวางและไดม

นกวชาการใหขอนยาม ความหมายของการพฒนาการทองเท�ยวแบบย�งยนไวหลากหลายดงตอไปน�

16

1. การใชทรพยากรอยางย �งยน (Using Resource Sustainably) คอ การใชทรพยากรทาง

ธรรมชาต และวฒนธรรมอยางพอเพยงตอความจาเปนเทาน�น และมการอนรกษใหคงอย

ตลอดไป

2. การลดการบรโภคและของเสยท� เกดความจาเปน(Reducing Over-Consumption and

Waste) คอ บรโภคแตความเพยงพอของรางกาย เพ�อจากดปรมาณของเสยและปรมาณ

การใชจาย

3. การรกษาความหลากหลาย (Maintaining Diversity) คอ การรกษาความหลากหลายทาง

ชวภาพของส�งแวดลอม ทางวฒนธรรมเพ�อรกษาระบบนเวศ และความงดงามของ

วฒนธรรมใหคงอย

4. การรวมการพฒนาการทองเท�ยวเขาไวในแผนการพฒนา (Environmental Impact

Assessment-EIA) เพ�อใหเกดการขยายศกยภาพการทองเท�ยวตอไป

5. การสนบสนนเศรษฐกจทองถ�น (Supporting Local Communities) คอ การสงเสรม และ

รองรบกจกรรมเพ�อสนบสนนใหเปนสวนหน� งของการทองเท�ยว โดยพจารณาท�งดาน

รายได และการรกษาคณคาของส�งแวดลอม

6. การมสวนรวมของทองถ�น (Involving Local Communities) คอ การท�ประชาชนและ

องคการตางๆ ในชมชนตางมสวนรวมในการจดการทองเท�ยวอยางพรอมเพยงและเตม

กาลง ซ� งนอกจากจะทาใหเกดผลประโยชนรวมกนแลว ยงเปนการสรางมาตรฐาน

คณภาพการจดการทองเท�ยวไดอกดวย

7. การปรกษากนระหวางผ ม สวนเก� ยวของ และภาครฐ หรอมหาชน (Consulting

Stakeholders and the Public) คอ การพดคยปรกษาหารอ และประชม ระดมพลงความคด

และพลงงานกนของผมสวนรวมไดสวนเสย เชน องคกรสวนทองถ�น ประชาชน

ผประกอบการ และองคกรอ�นๆของรฐท�เก�ยวของเพ�อรวมกนกาหนดทศทางในการ

ดาเนนงาน และปองกนความผดพลาดท�จะสงผลกระทบตอส�งแวดลอม และศกยภาพใน

การประสานงาน เพ�อปองกนความขดแยงดานผลประโยชน

17

8. การฝกอบรมบคลากร (Training Staff) หมายถงการฝกอบรมในบคลากรในทองถ�นทก

ระดบใหมความรเก�ยวกบแนวคดในการพฒนาละปฏบต เพ�อการทองเท�ยวแบบย�งยน ซ�ง

จะทาใหไดมาตรฐานในการใหบรการ

9. การตอบสนองการตลาดเชงทองเท�ยวอนรกษ (Marketing Tourism Responsibly) ดวย

การเตรยมขาวสารขอมลท�ถกตองละเปนประโยชนตอการใชทรพยากรการทองเท�ยว เพ�อ

สรางความเขาใจใหกบท�งผเก�ยวของและนกทองเท�ยว

10. การวจยอยางมประสทธภาพ หมายถงการวจยท�งกอนและหลงการดาเนนการทองเท�ยว

เพ�อแกไขปญหาและเพ�มผลประโยชนใหกบแหลงทองเท�ยว กบผมสวนเก�ยวของทกฝาย

การทองเท�ยวมเปาหมายสาคญท�สดในการพยายามท�จะกอใหเกดการพฒนาท�ย �งยน ซ�ง

จะพจารณาไดจากองคประกอบ 4 ประการคอ

1. ตองดาเนนการในเร�องขอบเขตความสามารถของธรรมชาตชมชน ขนบธรรมเนยม

ประเพณวฒนธรรม วถชวตท�มตอขบวนการดานทองเท�ยว

2. ตองตระหนกตอการมสวนรวมของประชาชน ชมชน ขนบธรรมเนยมประเพณ

วฒนธรรม วถชวตท�มตอขบวนการดานทองเท�ยว

3. ตองยอมรบใหประชาชนทกสวนไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจท�เกดจากการ

ทองเท�ยวท�เสมอภาคเทาเทยมกน

4. ความปรารถนาของประชาชนทองถ�นและชมชนในชนบททองเท�ยวน�นๆ

วรรณพร วณชชานกร (2540) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวย �งยนวา เปนการ

ทองเท�ยวท�อยบนพ�นฐานของความตองการของบรบทของแหลงทองเท�ยวซ�งผมสวนไดสวนเสย

เปนผไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจความพงพอใจจากการทองเท�ยวเทาเทยมกน และเปนผมสวน

เสยเปนผมหนาท�รวมกนในการบรหารจดการ ดแล ตรวจสอบ และรกษาทรพยากรทองเท�ยวในคง

อยเพ�อเปนทรพยากรทองเท�ยวท�มศกยภาพของคนในอนาคตตอไป ในดานความย �งยนของการ

อนรกษสนทรพยประวตศาสตรน�นคอการการอนรกษสนทรพยประวตศาสตรจะเกดมและย �งยนอย

ไดน�นจาเปนตองข�นอยกบปจจยเหลาน�

18

1. ความตองการของคนในทองถ�น

2. มาตรการสงเสรมความสาเรจจากฝายรฐบาล

3. การจดต�งองคกรรบผดชอบท�งภาครฐและเอกชนชดเจนในทกระดบ

4. การอนรกษจะตองไมทาใหผใดเสยผลประโยชน

แนวคดการมสวนรวมของชมชน

Cohen and Uphoff (1977) นยามความหมายของการมสวนรวมของชมชนวาต�งอยบน

พ�นฐานของเหตผล คานยม ประเพณ ความผกพนและความเสนหา โดยม 4 มต ท�เก�ยวของคอ

1. การมสวนรวมการตดสนใจวาชมชนควรทาอะไรและทาอยางไร

2. การมสวนรวมเสยสละในการพฒนา รวมท�งลงมอปฏบตตามท�ไดตดสนใจ

3. การมสวนรวมในการแบงปนผลประโยชนท�เกดข�นจากการดาเนนงาน

4. การมสวนรวมในการประเมนผลโครงการ

ปจจยท�มผลตอการมสวนรวมของชมชน

ไพบลย สทธสภา (2542) สรปไววาประชาชนจะตองมสวนรวมในการพฒนามากข�น ซ�ง

อยกบการใชเทคโนโลยขอมลขาวสาร นอกจากเขาถงขอมลขาวสารแลว ประชาชนและในกลม

ชมชนตองมความสามารถในดานการวเคราะหปญหาอปสรรคงานพฒนาของตนเอง หาทางแกไข

ปญหาท�เปนไปได และตดสนใจแกไขปญหาเอง ไดรบขอมลขาวสารท�เปนประโยชน และรจก

วธการปฏบตเพ�อหาหนทางแกไขปญหาท�ถกตอง มการตดตอประสานงานกบสมาชกคนอ�นๆใน

ชมชนเพ�อการพฒนา มสวนรวมในชมชน ประเมนข�นตอนและผลการดาเนนงานและใชเปนขอมล

เพ�องานในอนาคต

การสงเสรมการมสวนรวมมไดหมายความวาหากรฐซ�งเคยมบทบาทหลกในการพฒนาอย

เดมลดบทบาทแลวภาคประชาชนจะมบทบาทในการพฒนามากข�นจาเปนท�จะตองสงเสรมและ

กระตนในเกดการมสวนรวมอยางกวางขวางซ�งควรพจารณาถงปจจยตางๆอนไดแก

19

1. ปจจยเก�ยวกบกลไกของรฐท�งในระดบนโยบาย มาตรการและในระดบปฏบตหนาท�

เอ�ออานวยหรอสรางชองทางมสวนรวมของประชาชน จาเปนท�จะตองการใหพฒนา

ระบบเปดท�มความเปนประชาธปไตย มความโปรงใส รบฟงความคดเหนแกทกฝาย

และมการตรวจสอบท�ด

2. ปจจยดานประชาชน มสานกตอปญหาและประโยชน สวนรวม มสา นก ตอ

ความสามารถและภมปญญาในการจดการปญหาซ� งเปนผลการประสบการณและการ

เรยนร รวมท�งมการสรางพลงและการเช�อมโยงในรปกลม องคกร เครอขาย และ

ประชาคม

3. ปจจยดานนกพฒนาและองคกรพฒนา มบทบาทในการกระตน สงเสรมอานวย

กระบวนการพฒนา สนบสนนขอมลขาวสารและทรพยากรตลอดจนรวมรกบสมาชก

ชมชน

ในกระบวนการมสวนรวมของประชาชนเพ�อใหเกดกระบวนการเรยนรอยางตอเน�องน�นจะ

เกดข�นไดจากปจจยและสภาพแวดลอมหลายประการ เชน

1. การมพ�นฐานของชมชนในทกๆดาน เพราะน�นหมายถง การรจกตนเอง มองเหนปญหา

ของทองถ�น และเขาใจความเช�อมโยงภายในสงคมของตนเอง อนเปนรากฐานสาคญ

ในการกระตนในผคนรวมกนคดและลงมอทากจกรรมในการแกไขปญหาสาธารณะ

รวมกน

2. การมความรความสามารถในการสรางองคความร ท� เอ�อตอการเปนประชาสงคม

เน�องจากในการวเคราะหปญหา การแสวงหาหนทางแกไขปญหาและกาหนดทศทาง

ขางหนารวมกนน�น ตองอาศยการสรางและการสะสมองคความร เพ�อสามารถปรบใช

และเปนพ�นฐานใหเกดการเรยนรเพ�มข�นตอไป

3. การมเทคนคและวธประชมระดมความคด เวทพบปะและการประชมระดมความ

คดเหนเปนกจกรรมท�สรางโอกาสใหเกดการมสวนรวมและเปนการเร�มตนของการเกด

กจกรรมสาธารณะดงน�นการมเทคนคและกระบวนการเพ�อสรางการมสวนรวมของ

ประชาชนทกระดบอยางแทจรงจงเปนเร�องท�ใหความสาคญอยางมาก

20

4. มระบบการตดตอและการส�อสารอยางตอเน� องและท�วถง ระบบการส�อสารม

ความสาคญตอกระบวนการมสวนรวมและการสรางกระบวนการเรยนรเปนอยางมาก

เน�องจากเปนชองทางท�กอใหเกดการแลกเปล�ยนขอมลขาวสาร เกดความเขาใจและ

เรยนรกลมอ�นๆ ท�อยรวมในสงคมเดยวกน ท�งยงเปนตวกระตนใหเกดความตระหนก

ในสถานการณปญหาและความเหนความจาเปนในการเขามามสวนรวมเพ�อสรางสรรค

สงคมรวมกน

ไพสฐ พาณชยกลและคณะ (2545) กลาวไววาการจดการทรพยากร อาจพจารณาโดยแบง

ออกเปนแตละแนวคด ไดดงน� คอ การจดการทรพยากรโดยรฐ เม�อพจารณาในชวงรชกาลท� 4 และ 5

รฐไทยตองปรบตวหลายประการ เพ�อสานประโยชนและเพ�อความอยรอดจากการรกรานลาอาณา

นคมของตะวนตก รฐไทยไดมการออกกฎหมายเพ�อใหสมปทานทาไมสกและไมประเภทตางๆ

เพ�อสงขายใหกบประเทศตะวนตก ดงน�นดน น� า ปา ของประเทศจงถกตตราเปนของรฐ รฐม

กรรมสทธ� ครอบครองและเปนผจดการกรรมสทธ� ใหกบเอกชนเขามาหาผลประโยชน ตอมาเม�อ

รฐบาลไดเขามาใชแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท� 1 ถงปจจบน รฐไดออกพระราชบญญตมากมายเพ�อ

ยดกรรมสทธ� ในทรพยากรธรรมชาต ท� งปา พนธสตวปา ตนน� าลาธาร ช�นคณภาพ และความ

หลากหลายทางชวภาพในปา ดงน�น การจดการโดยรฐสวนกลาง จงมเคร�องมอสาคญคอ การออก

กฎหมาย และมหนวยงานราชการท�งสวนกลางและสวนภมภาคเปนกลไกลปฏบต การท�รฐอางสทธ�

เหนอทรพยากรและโอนอานาจการควบคมการจดการท�งหมดมาเปนของรฐโดยเดดขาด ทาให

ทรพยากรท�งหมดตกเปนสมบตของสาธารณะหรอ “ของหลวง” ท�ชมชนไมมสวนรวมในการดแล

และไมมความรสกเปนเจาของ และในทางปฏบตกลบตกอยในภาวะเปนทรพยากรแบบเปดท�ใครก

ตามสามารถเขามาใชไดในขณะท�รฐไมมกาลงเพยงพอท�จะดแลไดอยางท�วถงทาใหทรพยากรเส�อม

โทรมลงไปในท�สด

21

แนวคดการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเท�ยว

สญญา สญญาววฒน (2541) สรปไววา การจดการทองเท�ยวน�น หากชมชนไมไดมสวน

รวมแลว อาจทาใหชมชนไมไดรบประโยชนจากการทองเท�ยวเทาท�ควร ย�งไปกวาน�นยงอาจทาให

ชมชนไดรบความเสยหายจากการทองเท�ยวไดอกดวย

การท�หลายฝายพยายามท�จะใหชมชนไดเขามามสวนรวมในการจดการทรพยากรทองเท�ยว

เน�องจากคนในทองถ�นยอมทราบในภาวการณตางๆ ลกษณะของทรพยากรฯ ปญหาท�สาคญคอม

ความรกและความผกพนกบส�งตางๆ ในพ�นท�อยเปนทนเดมจงเปนโอกาสอนดท�ชมชนจะไดมสวน

รวมในการจดการทรพยากรของตนเอง เม�อชมชนไดรบโอกาสใหเขามามสวนรวม ความรสกรก

ผกพน และหวงแหนทรพยากรฯ ในฐานะท�เปนเจาของกจะเพ�มพนข�น เกดความตระหนกในการ

ปกปองและอนรกษ นอกจากน� ชมชนยงมความรสกท�ดตอการไดรบเกยรตใหเปนสวนหน�งของการ

จดการงานตางๆดวย การจดการในท�น� จาเปนตองมประสทธภาพและประสทธผล ซ� งความม

ประสทธภาพและประสทธผลจะเกดข�นไดหากมส�งเหลาน� เชนการตดสนใจรวมกน ซ�งเปนหวใจ

สาคญของการรวมตวกน เพราะถาหากสมาชกไมมโอกาสตดสนใจรวมในฐานะท�เปนเจาของ

รวมอยดวยความเขมแขงกจะไมม และจะขาดความเปนน� าหน� งใจเดยวกน ขาดความเปนตระหนก

ในการเปนเจาของรวมกน และขาดการประคบประคองการชวยเหลอซ� งกนและกน ฉะน�นการ

จดการตางๆ สมาชกจะตองมสวนรวมในการตดสนใจดวย แตอยางไรกดสมาชกท�มสวนรวมในการ

ตดสนใจจะตองมความรเขาใจในเร�องน�นๆเปนอยางดเสยกอนหากสมาชกขาดความรความเขาใจ

ในเร�องจะตองตดสนใจแลวแมจะมสวนรวมในการตดสนใจกมไดกอใหเกดแตอยางใด ตรงกนขาม

ยงจะมผลเสยอกดวยการกาหนดโครงสรางและบทบาทหนาท� โดยท�วไปจะมการคดเลอกประธาน

รองประธาน เลขานการ ประชาสมพนธ และกรรมการอ�นๆ เพ�อจะไดมอบหมายหรอแบงบทบาท

หนาท�กน แตในการกาหนดโครงสรางจาเปนตองคานงถงเปาหมายและกจกรรมตางๆ ทจดหาวา

เปนอยางไร มปรมาณงานมากนอยเพยงใด จากน�นจะกาหนดโครงสราง มการส�อสารระหวางผนา

กบสมาชกชาวบาน ชวยใหเกดการรบรเขาใจ และรวมมอกนมากข�น หากไมมการส�อสารหรอมแต

นอย หรอมการส�อสารแตไขวเขวจากความเปนจรงกจะทาใหเกดปญหาได

22

ปรชา เป� ยมพงศสานต (2541) สรปไว การควบคมตรวจสอบ ในกจกรรมตางๆ ท�มการแบง

บทบาทหนาท�กนแลว ตองมการควบคมตรวจสอบกนอยางสม�าเสมอ เพ�อใหมการรบรอยาง

โปรงใสตามหลกการของธรรมมาภบาล (good governance) โดยเฉพาะในกจกรรมการจดการท�

เก�ยวของกบการเงน กจกรรมการเรยนรฝกฝนและปฏบตตามจรงเชน เร� องปาชมชน การอนรกษ

และฟ� นฟลมน� า การรกษาทรพยากรและการแกไขขยะเปนตน เปนส�งจาเปน ซ�งอาจมเพ�อแกปญหา

หรอชวยใหทรพยากรการทองเท�ยว ท�งส�งแวดลอมและธรรมชาต ตลอดจนวถชวตและวฒนธรรม

ของชมชนยงคงอยไดอยางมคณภาพและย �งยน ดงน�นเพ�อการดาเนนงานสามารถเปนไปไดดวยด

จาเปนท�จะตองระดมทนท�งภายในและภายนอกเพ�อใหสามารถทากจกรรมได โดยชมชนสามารถท�

จะระดมทนภายในชมชนกอนเม�อมงบประมาณไมเพยงพอจงคอยแสวงหางบประมาณจากภายนอก

หรอของบประมาณสนบสนนจากรฐ

งานวจยท�เก�ยวของดานการทองเท�ยว

งานวจยดานตวช�วดความย�งยนของการทองเท�ยว

ตวช� วดความย �งยนของการทองเท�ยวน�น WTO ไดทาการพฒนาข�นเพ�อเปนแนวทางแก

แหลงทองเท�ยวนาไปปรบใชใหเหมาะกบแหลงทองเท�ยวในแตละแหง โดยตวช� วดความย �งยนของ

การทองเท�ยวท�เปนแหลงทองเท�ยวทางวฒนธรรม แหลงทองเท�ยวท�เปนมรดกน�น WTO ไดพฒนา

ตวช� วดข� น โดยเนนท� 2 ประเดนสาคญคอ ดานการทานบารงแหลงทองเท�ยว ซ� งตวช� วดคอ

คาใชจายในการทานบารง ระดบมลภาวะท�อาจทาลายแหลงทองเท�ยว รวมท�งพฤตกรรมกอกวนท�

อาจมผลตอแหลงทองเท�ยว และดานความปลอดภยแกนกทองเท�ยว ซ� งตวช� ว ดคอ อตรา

อาชญากรรมและประเภทของอาชญากรรมท�เกดข�น (WTO,2004)

Choi and Sirakaya (2006) ศกษาตวช�วดความย �งยนในการจดการทองเท�ยวของชมชน โดย

มงไปท�ดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ระบบนเวศน การเมองและเทคโนโลย ซ�งผวจยไดแสดง

ความคดเหนเพ�มเตมวา การวางแผนจดการทองเท�ยวเปนส�งจาเปน หากชมชนตองการมงสการ

ทองเท�ยวอยางย �งยน

23

Tsaur and Wang (2007) เสนอแนวคดวา ตวช� วดดานความย �งยนเปนตวชวยในเช�อมโยง

กระบวนการตรวจสอบและประเมนผลการดาเนนงานของโครงการ อกท�ง Park and Jamieson

(2009) แสดงความคดเหนวา หากตองการจดการทองเท�ยวอยางย �งยนในพ�น ผมสวนรวมตองเขาใจ

ถงความเช�อมโยงกนในทกดานของระบบการทองเท�ยวและกจกรรมตางๆท�เกดข� นในแหลง

ทองเท�ยวน�น

W. Ngamsomsuke et al. (2011) ไดพฒนาตวช�วดการทองเท�ยวทางมรดกวฒนธรรมอยาง

ย �งยน ณ อทยานประวตศาสตรพระนครศรอยธยา โดยนาตวช� วดความย �งยนทางการทองเท�ยวท�

WTO พฒนาข� นเปนตนแบบ ซ�งไดปรบใหเหมาะสมกบสถานท�ทองเท�ยว ซ�งงานวจยน� พฒนา

ตวช�วดท�งส�ดานหลกคอ เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และส�งแวดลอม ประกอบดวยตวช� วดจานวน

20 ตวช�วด โดยนกทองเท�ยวเปนผมสวนรวมในการพฒนาตวช�วดท�งส�ดานเหลาน�

งานวจยน� จะศกษาตวช� วดจานวน 4 ดานคอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและส�งแวดลอม

โดยยดตวช� วดของ WTO (2004) และ Choi and Sirakaya (2006) เปนหลก เน�องจากงานวจยของ

Choi and Sirakaya (2006) มงไปท�การจดการการทองเท�ยวอยางย �งยนโดยชมชนเชนเดยวกน

งานวจยดานการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเท�ยว

จงรกษ อนทยนต (2545) ไดทาการวจยเร�อง การมสวนรวมของประชาชนในการจดการ

ทองเท�ยว:กรณศกษาบานโปงรอน ตาบลใหมพฒนา อาเภอเกาะคา จงหวดลาปาง ผลการวจยพบวา

การเขารวมการจดการของประชาชนในทองท�น�นมสวนรวมในการจดการแหลงทองเท�ยว ในดาน

การเสนอความคด การวางแผน และการตดสนใจ รวมท�งการปฏบตการ การแบงผลประโยชนจาก

การดาเนนงาน และการตดตามประเมนผล โดยรวมน�นอยในท�ระดบนอย จนถงระดบปานกลาง

นอกจากน�นผวจยยงไดเสนอแนวทางท�เหมาะสมในการเขาไปมสวนรวมในการจดการแหลง

ทองเท�ยวของประชาชน คอการกาหนดมาตรฐานและการช� วดการประเมนในระดบบคคล ชมชน

และสภาพแวดลอม ท�งน� เพ�อความเปนระบบหรอมาตรฐานในการจดการ การแบงบทบาทหนาท�

การจดสรรผลตอบแทนท�เหมาะสม โปรงใส ตรวจสอบได ท�งยงเปนการอนรกษแหลงทองเท�ยวให

ย �งยน

24

พนตตา สงหครา (2544) ไดทาการวจยเร� อง ศกยภาพของชมชนบานหวยฮ� ในการจดการ

ทองเท�ยวเชงนเวศแบบโฮมสเตยในแงสงคม ผลการวจยพบวา ชมชนมการแบงโครงสรางของ

องคกรและมการแบงหนาท�ความรบผดชอบเปนอยางดอกท�งผนาชมชนมความเขมแขง สามารถส�ง

และชกชวนใหสมาชกในชมชนรวมกนทางานใหสาเรจได ในเชงกายภาพพบวา การท�ชมชนต�งอย

บนท�สงทาใหไดเปรยบในแงของธรรมชาตและส�งแวดลอมรวมไปถงความหลากหลายในพนธพช

และสตวเปนจดขายท�สาคญในการทองเท�ยวแบบโฮมสเตยอยางสมบรณ

ประหยด ตะคอรมย (2544) ไดทาการวจยเร�อง แนวทางการบรหารและจดการการทองเท�ยว

โดยชมชน : กรณศกษา ตลาดรมน� าดอนหวาย จงหวดนครปฐม ผลการวจยพบวา ปจจยสาคญท�

ดงดดนกทองเท�ยวคอ รสชาตอาหารและความเปนเอกลกษณของตลาดรมน� า ในดานปญหาท�

เกดข�นในแหลงทองเท�ยว ไดแก ปญหาดานบรการการทองเท�ยวและเกดผลกระทบสภาพแวดลอม

ทางกายภาพ โดยเฉพาะแหลงน� าธรรมชาต ในดานปญหาการบรหารและจดการการทองเท�ยวของ

องคกรชมชน ไดแก การขาดการบรหารจดการท�ด การแบงหนาท�ความรบผดชอบไมชดเจน ปญหา

การจดเกบผลประโยชน ปญหาดานงบประมาณ การขาดการประสานงานกบองคกรอ�นๆ และ

ปญหาการมสวนรวมของประชาชนในชมชน ขอเสนอแนะในการจดองคกรในการแกปญหา ได

เสนอรปแบบการบรหารและจดการการทองเท�ยวชมชนใหม โดยเสนอให องคการบรหารสวน

ตาบลบางกระทก รวมกบคณะกรรมการท�ไดรบการเลอกต�งตามระบอบประชาธปไตย เปนองคกร

ดาเนนงาน โดยการออกขอบงคบและระเบยบท�ชดเจน ใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการ

นอกจากน� ยงไดเสนอแนะการเช�อมโยงการทองเท�ยวไปยงแหลงทองเท�ยวขางเคยง รวมท�งการวาง

แผนการทองเท�ยวชมชนเพ�อพฒนาแหลงทองเท�ยว โดยคานงถงความสมดลของสภาพแวดลอมตาม

หลกการการทองเท�ยวแบบย�งยน

อภวฒน ธรวาสน (2543) ไดทาการวจยเร� อง บทบาทของคณะกรรมการหมบานในการ

จดการแหลงทองเท�ยว กรณถ �าเมองออน ก�งอาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม โดยมวตถประสงคเพ�อ

ศกษาความเปนมาของการจดการแหลงทองเท�ยวของคณะกรรมการหมบาน จากอดตถงปจจบน

รวมไปถงการศกษาบทบาทศกยภาพและความพรอมของคณะกรรมการหมบานในการจดการแหลง

ทองเท�ยวในทองถ�น ผลการวจยพบวา แตเดมแหลงทองเท�ยวถ � าเมองออน ไดรบการพฒนา

25

เน�องมาจากความเช�อทางศาสนาแตภายหลงกไดรบการสนบสนนการพฒนาดวยงบประมาณของ

ทางราชการ อยางไรกตามในดานบทบาทการจดการทองเท�ยวน�นแตเดมรายไดท� เกดจากการ

ทองเท�ยวจะตองสงมอบใหอาเภอเปนผบรหารจดการและกาหนด กฎ ระเบยบตางๆข� น โดยม

คณะกรรมการหมบานและประชาชนเปนผรบทราบและอนมต

มนส สวรรณ และคณะ (2541) ไดทาการศกษา แนวทางการบรหารและจดการ การ

ทองเท�ยวในพ�นท�รบผดชอบขององคการบรหารสวนตาบล (อบต.) และสภาตาบล(สต.)เชยงใหม

ผลการวจยพบวา องคการบรหารสวนตาบล และ สภาตาบล ควรดาเนนการในการบรหารจดการ

ทองเท�ยวในพ�นท�รบผดชอบใน 5 ภารกจหลกดงน�

1. การโฆษณาและประชาสมพนธ องคการบรหารสวนตาบล และสภาตาบล ควรทาการ

โฆษณาและประชาสมพนธแหลงทองเท�ยวในพ�นท�ใหสาธารณชนไดรบทราบมากท�สด

2. การสารวจขอมลเก�ยวกบทรพยากรการทองเท�ยวท�มอยในพ�นท� เพ�อเปนขอมลในการ

ประชาสมพนธ

3. การปรบปรงและพฒนาการทองเท�ยว จดทาแผนงานโครงการเพ�อปรบปรงและพฒนา

แหลงทองเท�ยวใหเปนท�ดงดดนกทองเท�ยว

4. การบรหารแหลงทองเท�ยว กาหนดแนวทางทางการบรหารและการจดการแหลง

ทองเท�ยวในพ�นท�อยางเหมาะสมและเกดประโยชนสงสดตอสวนรวม

5. การรกษาความปลอดภยในแหลงทองเท�ยว วางระบบในการดแลรกษาความปลอดภยท�ง

ความปลอดภยในชวตและทรพยสนและความปลอดภยในชวตและทรพยสนและความปลอดภย

จากโรคภยใหแกนกทองเท�ยวท�เขามาในพ�นท�

การจดการทรพยากรโดยประชาชน ตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 น�น ประชาชนมอานาจใน

การรวมจดการได ท�งทางตรงและทางออมดงน�

อานาจโดยออม กลาวคอ ประชาชนสามารถมสวนรวมในการปกครองตนเองและการ

จดการทรพยากร โดยผานกลไกลของระบอบประชาธปไตยผแทนได ท�งน� การใชอานาจโดยผาน

ผแทนในองคกรปกครองสวนทองถ�นของประชาชนยงอาจกระทาข�นได นอกเหนอจากการไปใช

สทธเลอกต�งเพ�อใหตวแทนไปบรหารจดการทองถ�นแทนตนแลว ประชาชนในทองถ�นยงสามารถ

26

จดทารางขอบญญตทองถ�นท�เปนความตองการของตนเสนอตอสภาทองถ�นเพ�อใหพจารณาออกเปน

ขอบญญตทองถ�นได (มาตรา 287) ซ�งหมายรวมถงขอบญญตเก�ยวกบการจดการทรพยากรในชมชน

ดวย

อานาจโดยตรง กลาวคอ ประชนมอานาจในการมสวนรวมในการจดการทรพยากรไดดวย

ตนเองโดยตรง โดยไมผานองคกรปกครองทองถ�นดวยเชนกน ดงมาตร 46 ท�บญญตไววาบคคลท�

รวมกนเปนชมชนทองถ�นด�งเดมยอมมสทธอนรกษหรอฟ� นฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถ�น

ศลปะ หรอวฒนธรรมอนดของทองถ�นและชาตและมสวนรวมในการจดการบารงรกษาและใช

ประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมอยางสมดลและย �งยน น�นคอ การใหสทธและ

อานาจการมสวนรวมในการจดการทรพยากรแกองคกรชมชนโดยตรงน�นเอง

สนต จยะพนธ (2539) ไดทาการวจยเร�อง ความขดแยงในแนวคดระหวางรฐกบสงคมใน

เร�องสทธของประชาชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตในประเทศไทย ผลการวจยพบวา แนวคด

ของรฐกบแนวคดของสงคมมความแตกตางกนคอ รฐมแนวคดท�จะใหความสาคญกบศกยภาพของ

รฐและธรกจเอกชนในการเปนสวนนาพฒนาเศรษฐกจและสงคมเหนอภาคประชาชน ทองถ�น รฐจง

มองวาสทธของประชาชนควรอยใตขอบเขตการควบคมของรฐ ในขณะท�ภาคประชาชนเหนวา

ประชาชนและชมชนทองถ�นมศกยภาพและภมปญญาท�สอดคลองกบการพฒนาจดการทรพยากรใน

ทองถ�นรฐจงควรรองรบสทธของประชาชนในการพฒนาและจดการทรพยากรธรรมชาต องคกร

ปกครองสวนทองถ�นยอมมหนาท�บารงรกษาศลปะจารตประเพณภมปญญาทองถ�น หรอวฒนธรรม

อนดของทองถ�น ดงน�น องคกรปกครองสวนทองถ�นยอมมสทธท�จะจดการศกษาอบรมและฝก

อาชพตามเหมาะสมและความตองการภายในทองถ�น ซ�งตองคานงถงการบารงรกษาศลปะจารต

ประเพณ ภมปญญาทองถ�นและวฒนธรรมอนดของทองถ�นดวย (มาตรา 289 ) องคกรปกครองสวน

ทองถ�นมหนาท�ในการสงเสรมและรกษาคณภาพส�งแวดลอมท�มสาระสาคญคอ การจดการ การ

บารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมท�อยในเขตพ�นท� การเขา

ไปมสวนรวมในการบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมท�อยนอกเขตพ�นท� เฉพาะใน

กรณท�อาจมผลกระทบตอการดารงชวตของประชาชนในพ�นท�ของตน และมสวนรวมในการ

27

พจารณาเพ�อรเร�มโครงการหรอกจกรรมนอกเขตพ�นท�ซ�งอาจมผลกระทบตอคณภาพส�งแวดลอม

หรอสขภาพอนามยของประชาชนในพ�นท�

ปญญา สวสด� เสร (2539) ไดทาการวจยเร�อง ความคดเหนของประชาชนในเขตจอมทองท�ม

ตอบทบาทผนาชมชนกบ การมสวนรวมในการพฒนาชมชน พบวา ประชาชนมสวนรวมในการ

พฒนาชมชนในระดบคอนขางนอย และรปแบบลกษณะการมสวนรวมในการพฒนาชมชนกมกจะ

เปนการขอความรวมมอจากประชาชนในลกษณะรวมแรงงานรวมสละทรพยสนเปนสวนใหญ

อยางไรกตามบทบาทของผนาชมชนกมความสมพนธกบการมสวนรวมในการพฒนาชมชนของ

ประชาชน

กฤษดา ยะการ (2531)ไดทาการวจยเร�อง ความตองการมสวนรวมในการจดแหลงทองเท�ยว

เชงนเวศของประชาชนตาบลแมทราย อาเภอรองกวาง จงหวดแพร ผลการวจยพบวา ประชาชน

ตาบลแมทรายมความตองการในการมสวนรวมในการจดการแหลงทองเท�ยวเชงนเวศในระดบมาก

และการคาดหวงประโยชนท�ไดรบน�น สงผลตอการมสวนรวมในการจดการแหลงทองเทยวเชง

นเวศท�แตกตางกน นอกจากน�นยงพบวา การรบรขอมลขาวสารท�แตกตางกนในเร�องการทองเท�ยว

เชงนเวศทาใหมความตองการมสวนรวมในการจดการแหลงทองเท�ยวเชงนเวศท�แตกตางกนไปดวย

จากงานวจยท�เก�ยวของกบการมสวนรวมของประชาชน ช� ใหเหนวา ประชาชนน�นมความ

ตองการท�จะเขารวมในการจดการบรหารชมชนของตนเองหรอการมสวนรวมในการตดสนใจใน

เร�องท�สงผลกระทบตอชมชนดวยแตในทางปฏบตแลวน�นชมชนมสวนรวมในการบรหาร วางแผน

หรอตดสนใจคอนขางนอย นอกจากบทบาทของผนาชมชนมบทบาทสาคญในการจดการทองเท�ยว

28

บทท� 3

วธการวจย

ประชากรกลมตวอยางในการวจย

บรบทชมชน

เน�องการวจยคร� งน� ใชขอมลเฉพาะกลมตวอยางท�อาศยอยในหมท�11 บานชางค� า ต.ทาวง

ตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม เทาน�น คณะผวจยจงไดตรวจสอบขอมลเพ�มเตมจากผลการวจยของ พระ

วระเดช สนตกโร (วงคงาม) (2551) ท�ไดทาการวจยเร� องเร� อง “การมสวนรวมของชมชนในการ

จดการทองเท�ยวเวยงกมกาม ต.ทาวงตาล อ.สารภ จ.เชยงใหม ซ�งผลการวจยพบวาบานชางค� า หมท�

11 มเน�อท�ประมาณ 780 ไร อาณาเขตทศเหนอ จดหมบานเสารหน หม 3 ต.หนองหอย อ.เมอง ทศ

ใต จดหมบานกลาง หม 3 ต.ทาวงตาล อ.สารภ ทศตะวนออก จดหมบานหนองผ�ง อ.สารภ ทศ

ตะวนตก จดหมบานเจดยเหล�ยม หม 1 ต.ทาวงตาล อ.สารภ ประเพณท�สาคญของหมบานไดแกการ

สรงน� าพระธาต งานป� ใหมเมอง แหไมค � าวนสงกรานต รดน� าดาหว ทานกวยสลาก ปอยหลวง

เทศกาลวนสาคญทางศาสนา ฯลฯ ประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาพทธ ผลตภณฑท�สาคญของ

หมบาน คอ การแกะสลก การจกสาน การทาของท�ระลก ลกษณะภมประเทศเปนพ�นท�ราบ ไมม

ภเขา มแหลงน� าสาคญใชในการเกษตร คอ ลาเหมองทราย ลกษณะภมอากาศโดยท�วไป ม 3 ฤด คอ

ฤดฝน ฤดหนาว และฤดรอน ในฤดหนาวมอากาศหนาว ฤดฝนจะมฝนตกในปรมาณมาก สภาพทาง

เศรษฐกจ สรปไดวาอาชพหลก ประชากรในหมบานประกอบอาชพ รบจาง อาชพรอง คอ การทา

การเกษตร อาชพคาขาย 15 ราย อาชพดานชาง 10 ราย ผมอาย 18-60 ปมการประกอบอาชพและม

รายได คดเปนรอยละ 96.9 อาชพรอง ประกอบอาชพเกษตรกรรม รายไดเฉล�ยของประชากร

32,934.14 บาทตอคนตอป เฉล�ยอตราคาแรงตอวนผชายวนละ 150 บาท ผหญง วนละ 120 บาท

ครวเรอนมการออมรอยละ 91.6 ของครอบครวท�งหมด ประชาชนมไฟฟาใชทกครวเรอน มเสนทาง

ในการคมนาคมขนสงตลอดป สภาพทางสงคมสรปไดวา ครวเรอนมความม�นคงในท�อยอาศย

และบานเรอนมสภาพคงถาวร รอยละ 98.9 เดกอาย 3-5 ป ไดรบการเล�ยงด เตรยมความพรอมกอน

วยเรยน ผมอาย 6-15 ป ไดรบการศกษาภาคบงคบ 9 ป ทกคน ประชาชนสวนใหญมสขภาพด ผม

29

อาย 35 ป ข�นไปไดรบการตรวจสขภาพประจาปรอยละ 86.6 ประชาชนอาย 15-60 ป อานออกเขยน

ไดคดเปนรอยละ 100 ผสงอาย และผพการไดรบการดแลเอาใจใสจากคนในครวเรอนเปนอยางดคน

ในครวเรอนไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเพ�อเปนประโยชนของชมชนมสถานท�

ทองเท�ยวคอเวยงกมกามซ�งต�งอยบรเวณท�เขาใจวา เปนแนวคน� าคนดน ดานทศตะวนตกของเวยง

กมกาม อยลกลงไปจากปจจบนประมาณ 2 เมตร ประกอบดวยวหาร และเจดย อโบสถ และ

สวนประกอบปลกยอย เชน แทนบชาฐานผเส�อต�งอยดานหนา สวนองคพระเจดยมลกษณะเปน

ศลปะสมยสโขทย และแบบลานนารวมกน คอ มเรอนธาตสงรบองคระฆงขนาดเลก อายการสราง

เจดยป เป� ยนาจะอยในสมยของพญาตโลกราช คอ ในราย พ.ศ. 1988-2068 วดน�อยตดกบคน� าคนดน

ดานทศตะวนตกของเวยง อยลกลงไปในผวดนประมาณ 2 เมตร ประกอบดวยวหาร และเจดยต�งอย

บนฐานเดยวกน เปนแบบลานนา ตวเจดยอคางน� จงอยในชวงพทธศตวรรษท� 21 ในรชสมยของพระ

เจาเมองแกว ประมาณ พ.ศ. 2060

ดวยจานวนครวเรอนบานชางค� า หมท� 11 ต. ทาวงตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม มจานวน

ท�งส�น 309 ครวเรอน แตอาศยอยจรงจานวน 280 ครวเรอน ซ�งเม�อคานวณตามสตรการหาตวแทนท�

เหมาะสมในการเกบขอมลของ Taro Yamane ดงสตร

เม�อคานวณแลว ตองทาการเกบขอมลแบบสอบถามจากตวแทนชาวบานไมต �ากวา 175

ครวเรอน ดงน�นการวจยในคร� งน� ไดทาการเกบขอมลแบบสอบถามท�งหมดจานวน 178 ครวเรอน

จากจานวนท�งหมด 280 ครวเรอนท�อาศยอยจรง

ประวตความเปนมาของเวยงกมกาม

เวยงกมกาม เปนเมองโบราณ ท�พญามงราย (พอขนเมงราย) ทรงโปรดใหสรางข�นเม�อ พ.ศ.

1829 ต�งอยท� ตาบลทาวงตาล อาเภอสารภ จงหวดเชยงใหม โดยมระยะหางจากตวเมองเชยงใหมไป

ทางทศตะวนออกเฉยงใตประมาณ 5 กโลเมตร เวยงกมกาม สถาปนาข�นหลงจากท�พญามงรายได

ปกครองและพานกอยในนครหรภญชย (ลาพน) มาแลว 2 ป แตพระองคกทรงสรางไมสาเรจ เพราะ

เวยงน�นมน� าทวมอยทกป จนพญามงรายตองไปปรกษาพระสหาย คอ พอขนรามคาแหงแหง

สโขทย และ พญางาเมองแหงพะเยา หลงจากทรงปรกษากนแลวจงทรงตดสนใจไปหาท�สรางเมอง

30

ใหม ในท�สดจงไดพ�นท�นครพงคเชยงใหมเปนเมองใหม และ เปนเมองหลวงแหงอาณาจกรลานนา

ตอมา จงสรปไดวาเวยงกมกามน�น เปนเมองท�ทดลองสรางเพ�อเปนเมองหลวง (สรสวด, 255 1)

เวยงกมกามลมสลายลงเพราะเกดน� าทวมคร� งใหญ ในชวงป พ.ศ. 2101 - 2317 ซ�งตรงกบ

สมยพมาปกครองลานนา (ปกครองเปนเวลานานถงสองรอยกวาป) แตไมปรากฏหลกฐานท�กลาวถง

เวยงกมกาม ผลของการเกดน� าทวมน�ทาใหเวยงกมกามถกฝงจมลงอยใตตะกอนดนจนยากท�จะฟ� นฟ

กลบมา สภาพวดตางๆ และโบราณสถานท�สาคญเหลอเพยงซากวหารและเจดยรางท�จมอยดนใน

ระดบความลกจากพ�นดนลงไปประมาณ 1.50 -2.00 เมตร โดยวดท�จมดนลกท�สดคอวดอคาง

รองลงมาคอ วดป เป� ย และวดกปาดอม

ในป พ.ศ. 2527 เร�องราวของเวยงกมกามกเร�มเปนท�สนใจของนกวชาการ และประชาชน

ท�วไป ทาใหหนวยศลปากรท� 4 ขดแตงบรณะวดราง (ขดแตงวหารกานโถม ณ วดชางค� า) และ

บรเวณโดยรอบเวยงกมกามอยางตอเน�องจนถง พ.ศ. 2545 ปจจบนเวยงกมกามกไดรบการพฒนาให

กลายเปนสถานท�ทองเท�ยวแหงหน� งของเมองเชยงใหม เพราะเหนวาเวยงกมกามมความสมบรณ

และเปนแหลงความรการศกษาในแบบของเร�องราวทางสถาปตยกรรมและ ศลปกรรมตลอดจน

วฒนธรรมลานาตาง ๆ โดยศนยกลางของการนาเท�ยวชมโบราณสถานตางๆ ในเขตเวยงกมกามอยท�

วดชางค�า

เวยงกมกามมผงเปนรปส� เหล�ยมผนผามความยาวประมาณ 850 เมตร ไปตามแนวทศ

ตะวนออกเฉยงใตสทศตะวนออกเฉยงเหนอ และกวางประมาณ 600 เมตร ตวเมองยาวไปตามลาน� า

ปงสายเดมท�เคยไหลไปทางดานทศตะวนออกของเมอง ดงน�นในสมยโบราณตวเวยงกมกามจะ

ต�งอยบนฝ�งทศตะวนตกหรอฝ�งเดยวกบเมองเชยงใหม แตเช�อกนวาเน�องจากกระแสของแมน� าปง

เปล�ยนทศทาง จงทาใหเวยงกมกามเปล�ยนมาต�งอยทางฝ�งดานตะวนออกของแมน� าด�งเชนปจจบน

ชวงเวลาของการเปล�ยนแปลงกระแสน� าดงกลาวคาดวานาจะอยระหวางพทธศตวรรษท� 23

การเปล�ยนแปลงของกระแสน� าคร� งน�น ทาใหเกดน� าทวมเวยงกมกามคร� งใหญจนเวยงกมกามลม

สลาย และวดวาอารามจมอยใตดนทราย จนกลายเปนเมองรางไปในท�สด อกมมมองหน� ง นก

ประวตศาสตรหลายคนเช�อวา เหตท�เวยงกมกามถกท�งรางน�นอาจมาจากการเกดสงครามระหวาง

ไทยกบพมาทาใหผคนหลบหนออกจากเมองไปแลวท�งเมองใหเปนเมองราง

31

สภาพท�วไปทางภมศาสตรของเวยงกมกามต�งอยบรเวณแองท�ราบเชยงใหม-ลาพน มแมน� า

ปงเปนแมน� าสายสาคญ โดยมตนน� าอยท�ดอยถวย อาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม บรเวณแองท�

ราบแหงน� ซ�งเปนท�ราบท�มขนาดใหญท�สดในภาคเหนอตอนบน เปนท�ราบระหวางภเขา มอาณา

บรเวณครอบคลมเขตจงหวดเชยงใหม และลาพนรวม 13 อาเภอ (โดย 10 อาเภออยในจงหวดเชย

ใหมคอ แมแตง แมรม สนทราย ดอยสะเกด สนกาแพง เมอง สารภ หางดง สนปาตอง และจอมทอง

และอก 3 อาเภออยในจงหวดลาพนคอ เมอง (ลาพน) ปาซาง และบานโฮง) โดยมพ�นท�รวมท�งหมด

ประมาณ 940,000 ไร

จากการสารวจของ สรสวด อองสกล(2551) พบวามโบราณสถานอยมากกวา 40 แหง ท�งท�

เปน ซากโบราณสถาน และเปนวดท�มพระสงฆ โบราณสถานท�สาคญ ได แกวดเจดยเหล�ยม วดชาง

ค� าและซากเจดยวดกมกาม วดนอย วดป เป� ย วดธาตขาว วดอคางซ�งรปแบบทางศลปกรรมและ

สถาปตยกรรมน� มท�งแบบรนเกาและสมยเชยงใหม รงเรองปะปนกนไป โดยเฉพาะท�วดธาตขาวน�น

มเร�องเลาของ พระนางอ�วม�งเวยงไชย พระมเหสของพญามงราย พระนางไดมาบวชชท�น� แลวกได

ส�นพระชนมท�น�ดวย สาเหตกคอพญามงรายไดมพระมเหสพระองคใหม เม�อคร� งยกทพไปตพมา

พมายอมสวามภกด� และถวายพระธดาปายโคมาเปนมเหส แตส�งน�ทาใหพระนางอ�วม�งเวยงไชยทรง

เสยพระทยมาก เน�องจาก พระนาง และ พญามงราย ไดเคยสาบานกนในขณะท�พานกอยในเมอง

เชยงแสนวา จะมมเหสเพยงแคพระองคเดยว พระนางจงเสยพระทยมาก จงตดสนใจไปบวชช และ

ยงมเร�องอกวา สาเหตท�พญามงรายสวรรคตอสนบาตในระหวางท�ทรงเสดจไปตลาดน�น กเพราะ

สาเหตน�

ผลการสารวจของ หนวยกรมศลปากรท� 4 จงหวดเชยงใหมท�ไดไปทาการขดคนหาซาก

เมองและโบราณสถาน กไดคนพบวดตางๆ ท�จมอยใตพ�นดนเปนจานวนหลายวดดงตอไปน�

วดเจดยเหล�ยม (วดกคา) แตเดมวดน� ช�อวดกคา ก หมายถง พระเจดย คา หมายถง ทองคา

พญามงรายทรงโปรดใหกอสรางข�นเม�อป พ.ศ. 1831 โบราณวตถท�สาคญของวดคอ องค

พระเจดยประธานรปทรงมณฑปปลด 5 ช�น วดน�มความโดดเดนคอ เปนวดท�กษตรยสราง

และมรปแบบเจดยท�แสดงถงอทธพลรปแบบของรฐหรภญไชย โดยท�พญามงรายโปรดให

เอามากอสรางไวในเวยงกมกามระยะแรกๆ

32

วดกานโถม (ชางค�า) พญามงรายไดสรางวดแหงน� ข�นเม�อป พ.ศ. 1833 ประกอบดวยฐาน

เจดยฐานกวาง 12 เมตร สง 18 เมตร มซมคหาส�ทศ มการใชพระพทธรปซอนเปน 2 ช�น

(ช�นลาง- มพระพทธรปน�ง 4 องค ช�นบน- มพระพทธรปยน 2 องค) วหารและเจดยทรง

มณฑปบนฐานลานประทกษณเต�ย บรเวณฐานวหารพบพระพมพดนเผาแบบหรภญไชยฝง

ไวโดยรอบ นอกจากน� ยงมเจดยอก 1 องคลกษณะเปนเจดยทรงมณฑปยอดระฆง ในบรเวณ

วดกานโถมยงมตนพระศรมหาโพธ� ท�ไดอญเชญเมลดจากเมองลงกามาไวดวย

วดปเป� ย ถอเปนวดท�มความงดงามแหงหน� งในเวยงกมกาม รปแบบผงการสรางวด และ

รปแบบเจดยประธานมณฑปมสภาพคอนขางสมบรณ โบราณสถานประกอบดวยวหาร

สรางยกพ�นสง เจดย อโบสถ ศาลผเส�อ และแทนบชา พรอมท�งมลวดลายปนป� นประดบ

เจดยท�สวยงามมาก

วดอกาง (วดอคาง) ท�เรยกวาวดอคาหรออกางน�นเพราะเดมบรเวณวดเปนปารกรางและม

ฝงลงฝงคางใชซากวดแหงน� เปนท�อยอาศย ซ� งคางในภาษาทองถ�นเรยกวา “อกาง”

โบราณสถานประกอบดวยวหารและเจดยต�งอยบนฐานเดยวกน วหารมขนาดใหญ 20 ×

13.50 เมตร เจดยเปนแบบองคระฆงทรงกลม

วดพระธาตขาว (วดธาตขาว) ท�เรยกกนวาวดธาตขาวเน�องมาจากแตเดมน�นตวเจดยยงคง

ปรากฏผวฉาบปนสขาวน�นเอง โบราณสถานประกอบดวยวหาร เจดย อโบสถ และมณฑป

โดยมการกอสรางข�นมา 2 ระยะคอ ระยะแรกกอสรางเพยงเจดย วหาร อโบสถ แตตอมา

เกดการชารดจงตอเตมฐานเจดยใหใหญข� น ระยะท�สองมการกอสรางมณฑปสาหรบ

ประดษฐานพระพทธรป

วดพระเจาองคดา ต�งอยภายในเวยงกมกาม โดยอยใกลกบกาแพงเมองทางดานทศตะวนตก

เฉยงเหนอ กอนมการขดแตงน�นเปนสวนลาไย มพ�นท�เปนเนนดน 2 แหง ชาวบานเรยกวา

เนนพญามงราย และเนนพระเจาดา และสนนษฐานวาท�เรยกวดพระเจาองคดาน� เพราะวด

แหงน� เคยมพระพทธรปสดาประดษฐานอย โบราณสถานท�พบสวนใหญเปนวหารหลาย

หลง มซมประตโขงและแนวกาแพง ถดจากซมโขงเขามามวหารและเจดย

33

วดพญามงราย ต�งอยบรเวณใกลเคยงกบวดพระเจาองคดาทางทศตะวนออกเฉยงใต ช�อวด

พญามงรายน� เปนช�อเรยกท�ต�งข�นมาใหมโดยกรมศลปากร เน�องจากไมปรากฏหลกฐาน

กลาวถงประวตความเปนมาของวดน� แตเม�อพจารณาจากการท�เหนวาต�งอยใกลวดพระเจา

องคดามากท�สดจนดเหมอนเปนวดเดยวกน เอกลกษณของวดน� อยท�การสรางพระวหารท�

ไมมทางข�นลงหลกไวท�ดานหนา แตสรางไวท�ดานซาย (กรณท�หนหนาไปทางหนาวด) ใน

สวนพระเจดยพบรองรอยการตกแตงปนป� นลายชองกระจกสอดไส

วดหวหนอง ต� งอยภายในเวยงกมกามใกลกบกาแพงเมองทางดานเหนอ ภายใน

ประกอบดวยซมโขงประตใหญ อโบสถ มณฑป วหารและเจดย มลวดลายปนป� นประดบ

ซมประตวดเปนรปกเลน สงห หงสท�มความงดงาม

วดกมกาม ต�งอยภายในเวยงกมกามดานทศเหนอของวดกานโถม ส�งกอสรางภายในวด

ประกอบดวยวหารพรอมหองมลคนธกฏ และเจดยทรงแปดเหล�ยม

วดนอย (วดธาตนอย) ต�งอยทางทศตะวนตกของวดกานโถม กอนการขดแตงเปนเนนดน

สองแหง มชาวบานเขามาปลกบานอาศยบนโบราณสถานแหงน� และยงพบรองรอยกสาร

ขดหาทรพยสนดวย โบราณสถานประกอบดวยวหารและเจดย วหารต�งหนหนาไปทางทศ

ตะวนออกเฉยงเหนอมแผนผงเปนรปส�เหล�ยมผนผา มบนไดทางข�นดานหนาและดานขาง

1 แหง พ�นวหารปอฐ ดานหลงวหารเปนซมประดษฐานพระประธานปนป� น เจดยมฐาน

เปนรปส�เหล�ยมจตรสขนาด 13.35 × 13.35 เมตร สง 1.64 เมตร ตอข�นไปเปนองคเจดย เปน

รปส�เหล�ยมจตรสขนาด 6.20 × 6.20 เมตร ลกษณะเจดยมฐานใหญแตองคเจดยเลก

วดไมซง ต�งอยมมตะวนออกเฉยงใตภายในเวยงกมกาม บรเวณรอบวดเปนทงนา สถาพ

กอนการขดแตงเปนเนนดนรปส�เหล�ยมผนผา มตนไมใหญท�ชาวบานเรยกวาไมซงอย (เปน

ท�มาของช�อวด) โบราณสถาน ประกอบดวยวหารเจดยแปดเหล�ยม และฐานซมประตโขง

พรอมกาแพง

วดกขาว ต� งอยรมถนนเชยงใหม-ลาพน ตาบลหนองหอย อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม

สภาพรอบๆ วดกอนการขดแตงพบเจดยมความสงประมาณ 5 เมตร และรอบๆ องคเจดย

เปนเนนดน หลงจากขดลอกดนท�ทบถมอยไดพบโบราณสถาน 3 แหงคอ กาแพงแกวและ

34

ซมประตอยหลงเจดย, เจดยประธานเปนศลปะลานนา เรอนธาตมลกษณะสงกอทบตนท�ง

4 ดาน (ไมทาซมพระ) สวนยอดเจดยเปนฐานบวแปดเหล�ยมรองรบองคระฆง และวหารท�ม

มมฐานบวลกแกว ฐานชกชเดม และลายกลบบว

วดก ปาดอม ต� งอยทางทศตะวนตกเฉยงใตนอกเวยงกมกาม ช�อของวดน� ไดต�งช�อตาม

เจาของท�ดน โบราณสถานของวดมขนาดใหญประกอบดวย วหารฐานใหญ มบนไดทางข�น

วหาร มราวบนไดดานปลายเปนรปตวเหงา สวนเจดยเหลอเพยงฐานเทาน�น มกาแพงแกว

กอลอมรอบโบราณสถาน กาแพงแกวดานหนาทางเขาวหารมซมโขง วดแหงน� มอายอยใน

ราวพทธศตวรรษท� 21-22

วดโบสถ ต�งอยทางดานทศตะวนตกนอกเวยงกมกาม โบราณสถานประกอบดวยวหารซ�ง

เหลอเพยงฐาน และเจดยมฐานเปนรปส�เหล�ยมจตรส

วดกอายหลาน เปนวดขนาดเลกต�งอยทางดานเหนอของเวยงกมกาม ช�อวดเรยกตามเจาของ

ท�ท�ช�ออายหลาน โบราณาสถานประกอบดวยวหารท�หนหนาไปทางทศตะวนออก เจดย

ฐานเปนรปส�เหล�ยมจตรส แทนบชา กาแพงแกว และซมประตทางเขาดานทศตะวนออก

วดกอายส เปนวดขนาดเลก โบราณสถานประกอบดวย วหาร เจดย ซ�งเหลอเพยงฐาน และ

แทนบชา

วดกมะเกลอ ต�งอยภายในเวยงกมกามดานทศตะวนออก เรยกช�อวดตามช�อตนไมท�ข�นบน

โบราณสถาน หลงจากทาการขดลอกดนออกแลว พบเจดยและวหารต�งอยบนฐานเดยวกน

และหนหนาไปทางทศตะวนออก

วดกลดไม ต� งอยภายในเวยงกมกามดานใต วดน� เปนช�อท�ชาวบานเรกกนเน�องจากมตน

เพกา (ตนลดไม) ข�นอยบนเนนวด โบราณสถานประกอบดวยวหารหนหนาไปทางทศ

ตะวนออก เจดยดานหลงวหารเหลอเพยงฐาน และเจดยรปแปดเหล�ยม มซมประตโขงและ

กาแพงแกว

วดก จอกปอก ต� งอยนอกกาแพงเวยงกมกามทางทศตะวนออกฉยงใต โบราณสถาน

ประกอบดวยวหารและเจดย ซ�งเหลอเพยงฐาน

35

วดหนานชาง ต�งตามช�อเจาของท�ดน ดานหนาของวดอยใกลแมน� าปง ซมโขงมลายปนป� น

ประดบเลกนอย ถดจากซมโขงลงไปมทางเดนและมวหาร ซ�งท�ฐานพระประธานมลายปน

ป� น ดานหลงวหารมเจดยฐานทรงส�เหล�ยมจตรสซอนกนสองช�น เรอนธาตไดพงเสยหายไป

แลว เย�องกบเจดยเปนมณฑป ถดไปเปนอโบสถ

วดเสาหน ต�งอยเขตทองท�ตาบลหนองหอย อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม ในปจจบนยงไม

พบหลกฐานท�บนทกทางประวตศาสตรท�กลาวถงเร�องราวของวดน� ในอดต

วดหนองผ�ง ต� งอยทางฝ�งตะวนตกถนนเชยงใหม-ลาพน ตาบลหนองผ�ง อาเภอสารภ

จงหวดเชยงใหม เดมเปนวดในสมยเวยงกมกาม-เชยงใหม หรอบางทอาจจะมสภาพเปนวด

ด�งเดมอยกอนแลวต�งแตสมยหรภญไชย มการคนพบหลกฐานทางโบราณวตถประเภท

พมพแบบลาพน ส�งกอสรางท�สาคญของวดน� คอ วหารพระนอน เปนองคพระนอนหรอ

พระพทธไสยาสนขนาดยาว 38 ศอก (39 เมตร)

วดศรบญเรอง ต�งอยเขตตาบลหนองหอย อาเภอเมอง จงหวดเชงใหม เปนวดท�ไดรบการ

ฟ� นฟบรณะข�นมาใหมในสมยหลง ปจจบนวดน�มพระสงฆจาพรรษาอย

วดขอยสามตน อยในบรเวณดานตะวนออกเฉยงเหนอของเขตเวยงกมกาม ช�อวดน� ต�งตาม

จดสงเกตท�เปนตนขอยจานวน 3 ตน ท�ข�นเจรญเตบโตในพ�นท�บรเวณวด และไมปรากฏ

ความเปนมาในเอกสารและตวแทนทางประวตศาสตร

วดพนเลา อยในทองท�ตาบลหนองหอย อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เปนวดรางข�อด�งเดมท�

ชมชนเรยกสบทอดตอกนมา คาดวามาจากช�อวดท�มคานาหนาวา “พน” นาหนาน�น นาจะ

หมายถง ยศทางทหาร หรอขนนาง ท�เดมวดน�อาจเปนวดอปถมภของนายทหารหรอขนนาง

ช�อ “เลา” ต� งอย รมถนนทาวงตาลซ� งอยนอกเวยงกมกามทางดานทศเหนอ สภาพ

โบราณสถานมการกออฐกระจายหลายแหง พบช�นสวนของพระพทธรป และส�งกอสราง

ตางๆ ท�ไมสามารถระบไดชดเจนวาเปนอะไร และยงคงคาดวามอกหลายวดท�จมอยใต

พ�นดน และบานเรอนของชาวบานท�กาลงรอการบรณะข�นมา

จากการคนพบโบราณสถานและวดวาอารามตางๆมากมายทาใหเวยงกมกาม กลายเปน

สถานท�ทองเท�ยงเชงประวตศาสตรท�มความนาสนใจ มศกยภาพในการดงดดนกทองเท�ยวเขาเย�ยม

36

ชม ซ�งแสดงถงการนาทนทางวฒนธรรมท�มอย มาเพ�มมลคาทางเศรษฐกจของจงหวดเชยงใหม ท�งน�

เปนการมงสการทองเท�ยวอยางย �งยน

เคร�องมอในการวจย

การประชมกลมตวแทนชมชน

การประชมกลมตวแทนชมชนใชวธการถามแบบมสวนรวม โดยผวจยไดกาหนดประเดน

คาถามไวลวงหนา โดยคาถามมความยดหยน อกท�งสามรถเพ�มหรอลดประเดนคาถามไดตามสถาน

การณท�เปนจรง

แบบสอบถามแบบ (Questionnaire)

แบบสอบถาม (Questionnaire) ไดนามาใชเพ�อสอบถามตวแทนชาวบาน โดยแบบสอบถาม

น� ทาข� นหลงจากการประชมกลมตวแทนชมชน เพ�อใหไดแบบสอบถามท�มความเหมาะสมและ

ถกตองท�สด (ภาคผนวกท� 2)

วธการเกบรวบรวมขอมล

ในการวจยคร� งน� ผวจยไดทาการเกบรวบรวมขอมลทตยภมตาง เชน รายงาน ผลงานวจย

วารสาร จากแหลงขอมลตางๆ และศกษาสภาพท�แทจรงของชมชน เพ�อวางแผนการศกษาในพ�นท�

อยางถกตอง โดยนาขอมลท�ไดรบน�นทาออกแบบวธการศกษา ซ�งไดทาการประชมตวแทนชมชน

ในอนดบแรก เพ�อทราบขอมลท�เปนปจจบนกาลและแทจรงจากคนในชมชน และเพ�อนาขอมลท�

ไดรบจากตวแทนชมชน มาทาการออกแบบสอบถาม เพ�อสอบถามตวแทนชาวบานบานชางค� า หม

ท� 11 ต. ทาวงตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม จานวน 178 ครวเรอน (ภาคผนวกท� 3)

การวเคราะหขอมล

การวจยคร� งน� ไดทาการว เคราะหขอมลดวยโปรแกรม SPSS โดยการว เคราะห

แบบสอบถามในสวนท� 1 และ 2 ดวย Descriptive Statistics สวนวธการ Conjoint Analysis ไดนามา

วเคราะหในสวนท� 3 (ตามท�ไดอธบายข�นตอนไปแลวในบทท� 2) ซ�งเปนวธการวเคราะหความพง

37

พอใจเปนแบบ metric ดวยวธ Ordinary Least Squares (OLS) ในการประมาณคาความพงพอใจชด

คณลกษณะของตวแทนชาวบานท�มตอชดคณลกษณะเพ�อวดความทองเท�ยวอยางย �งยนและ

เหมาะสมตอชมชน

38

บทท� 4

ผลการศกษา

สวนท� 1 ขอมลท�วไปของตวแทนผตอบแบบสอบถาม

จากการสอบถามตวแทนชาวบานหมท� 11 บานชางค� า จานวน 178 ครวเรอน พบวา

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 60.67 ของตวแทน

ผตอบแบบสอบถามท�งหมด (ตารางท� 4.1) ในสวนของชวงอายของตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถาม พบวา ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามอยในชวงอาย 51-60 ปมากท�สด คดเปน

รอยละ 28.08 เน�องจากการเกบแบบสอบถามน� ทาการเกบในเวลากลางวนของทกวน ทาใหผตอบ

แบบสอบถามชวงอายดงกลาวซ�งไมไดออกไปทางานนอกบาน เปนตวแทนผตอบแบบสอบถาม

กลมใหญท�สด รองลงมาไดแกกลมชวงอาย 41-50 ป คดเปนรอยละ 25.84 (ตารางท� 4.2) ดานศาสนา

ท�นบถอของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม พบวา ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเกอบ

ท�งหมดเปนชาวไทยพทธ (รอยละ 99.44) มเพยง 1 ครวเรอนท�เปนชาวไทยมสลม (ตารางท� 4.3)

ตารางท� 4.1 เพศของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

เพศ จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ชาย 70 39.33

หญง 108 60.67

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

ตารางท� 4.2 ชวงอายของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

ชวงอาย จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ต �ากวา 20 ป 9 5.05

21-30 ป 23 12.92

31-40 ป 18 10.12

41-50 ป 46 25.84

39

51-60 ป 50 28.08

61-70 ป 26 14.62

ตงแต 71 ป ข�นไป 6 3.37

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

ตารางท� 4.3 การนบถอศาสนาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

ศาสนา จานวน (ครวเรอน) รอยละ

พทธ 177 99.44

อสลาม 1 0.56

รวม 178 100.00

เม�อทาการสอบถามถงสถานภาพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม พบวา ตวแทน

ชาวบานรอยละ 79.21 สมรสแลว และรอยละ 18.54 มสถานภาพโสด (ตารางท� 4.4) ดานระดบ

การศกษาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามพบวา เกนกวาคร� งหน� งของตวแทนชาวบาน

ผตอบแบบสอบถามมระดบการศกษาประถมศกษาหรอต�ากวา คอ รอยละ 57.86 อาจเน�องมาจาก

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามอยในชวงอาย 41-60 ป มจานวนเกนคร� งหน� งของตวแทน

ผตอบแบบสอบถาม รองลงมาคอตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามท�มการศกษาระดบ

มธยมศกษาคดเปนรอยละ 26.41 (ตารางท� 4.5) โดยอาชพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

เกอบคร� งหน�ง (รอยละ 46.07) มอาชพรบจางท�วไป รองลงมาคอเปนเจาของธรกจของตนเอง รอย

ละ 29.77 และตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามรอยละ 6.75 เปนผวางงาน (ตารางท� 4.6)

ตารางท� 4.4 สถานภาพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

สถานภาพ จานวน (ครวเรอน) รอยละ

โสด 33 18.54

สมรส 141 79.21

หมาย 4 2.25

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

40

ตารางท� 4.5 ระดบการศกษาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

ระดบการศกษา จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ประถมศกษาหรอต�ากวา 103 57.86

มธยมศกษา 47 26.41

ปวช./ปวส./อาชวศกษา 13 7.31

ปรญญาตร 14 7.86

ปรญญาโทหรอสงกวา 1 0.56

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

ตารางท� 4.6 อาชพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

อาชพ จานวน (ครวเรอน) รอยละ

นกเรยน/นกศกษา 7 3.94

เจาของธรกจ 53 29.77

ลกจางประจาหนวยงานราชการ 3 1.68

นกวชาการ/ผเช�ยวชาญ 1 0.56

แมบาน 19 10.67

รบจางท�วไป 82 46.07

วางงาน 12 6.75

เจาหนาท�รฐวสาหกจ 1 0.56

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

เม�อสอบถามถงรายไดท�งหมดของครวเรอนตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามกอนหก

ภาษ พบวา ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามรอยละ 47.76 มรายไดท�งหมดของครวเรอนต�ากวา

10,000 บาท และอกรอยละ 38.76 มรายไดท�งหมดของครวเรอนระหวาง 10,001-20,000 บาท โดย

41

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเพยง 1 ครวเรอนเทาน�นท�มรายไดท� งหมดของครวเรอน

มากกวา 50,001 บาท คดเปนรอยละ 0.56 (ตารางท� 4.7)

ตารางท� 4.7 รายไดท�งหมดของครวเรอนตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามกอนหกภาษ

รายได จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ต �ากวา 10,000 บาท 85 47.76

10,001-20,000 บาท 69 38.76

20,001-30,000 บาท 19 10.68

30,001-40,000 บาท 2 1.12

40,001-50,000 บาท 2 1.12

มากกวา 50,001 บาท 1 0.56

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

เม�อสอบถามถงสถานในครวเรอนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม พบวารอยละ

53.37 มสถานะเปนผอาศยในบานและรอยละ 46.63 มสถานะเปนเจาบาน ซ�งถอวามสดสวนท�ไมม

ความแตกตางกนมาก (ตารางท� 4.8) ดานสถานะในชมชนน� นพบวาตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามเกอบท�งหมด (รอยละ 93.82) มสถานะเปนลกบาน มตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามเพยงรอยละ 6.18 เทาน�นท�มสถานะเปนเจาหนาท�หนวยงานทองถ�น (ตารางท� 4.9)

เม�อสอบถามถงระยะเวลาท�อาศยอย ณ บานชางค� า หมท� 11 น� พบวา ตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามถงรอยละ 23.03 อยอาศยในหมบานมามากกวา 50 ป และมเพยงรอยละ 8.43 เทาน�น

ท�อยอาศยต�ากวา 10 ป (ตารางท� 4.10)

42

ตารางท� 4.8 สถานในครวเรอนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

สถานะในครวเรอน จานวน (ครวเรอน) รอยละ

เจาบาน 83 46.63

ผอาศย 95 53.37

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

ตารางท� 4.9 สถานะในชมชนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

สถานะในชมชน จานวน (ครวเรอน) รอยละ

เจาหนาท�หนวยงานทองถ�น 11 6.18

ลกบาน 167 93.82

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

ตารางท� 4.10 ระยะเวลาท�อาศยอยในชมชนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

ระยะเวลาท�อาศยอยในชมชน จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ต �ากวา 10 ป 15 8.43

10-20 ป 26 14.61

21-30 ป 40 22.47

31-40 ป 26 14.61

41-50 ป 30 16.85

มากกวา 50 ป 41 23.03

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

43

สวนท� 2 การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการการทองเท�ยว

ตารางท� 4.11 แสดงใหเหนวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามถงรอยละ 70.78 ทราบ

วาคนในชมชนควรมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยวในทองถ�นของตนเอง แตปรากฏวา

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเพยงรอยละ 21.35 เทาน�น ท�เคยแสดงความคดเหนในการ

บรหารจดการทองเท�ยว (ตารางท� 4.12) ดานการสรางรายไดจากการทองเท�ยวของคนในชมชนน�น

พบวา มตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเพยง 31 ครวเรอนเทาน�น (รอยละ 17.42) ท�มรายได

จากการจดการทองเท�ยวในพ�นท�ซ�งถอวาเปนสดสวนท�นอยมาก (ตารางท� 4.13) โดยมรายไดต�งแต

400-30,000 บาท ซ�งถอวามความแตกตางกนอยางมาก ซ�งผท�มรายไดสงอาจเปนผท�มรถมา รถราง

ใหบรการนกทองเท�ยว

ตารางท� 4.11 ชาวบานในชมชนควรมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยว

ทานทราบหรอไมวาชาวบาน

ชมชนควรมสวนรวมในการ

บรหารจดการการทองเท�ยว

จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ทราบ 126 70.78

ไมทราบ 52 29.22

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

ตารางท� 4.12 ชาวบานในชมชนเคยแสดงความคดเหนในการบรหารจดการการทองเท�ยว

ทานเคยแสดงความคดเหนใน

การบรหารจดการการ

ทองเท�ยวหรอไม

จานวน (ครวเรอน) รอยละ

เคย 38 21.35

ไมเคย 140 78.65

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

44

ตารางท� 4.13 ครอบครวตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมรายไดจากการทองเท�ยว

ครอบครวทานมรายไดจากการ

ทองเท�ยวหรอไม จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ม 31 17.42

ไมม 147 82.58

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามในสดสวนท�ไมแตกตางกนคอรอยละ 48.88 ท�ทราบ

วามสมาชกในชมชนเขาเปนกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยวเวยงกมกามและอกรอยละ 51.12

ไมทราบวามสมาชกในชมชนเขาเปนกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยวเวยงกมกาม (ตารางท�

4.14) และเม�อสอบถามถงรปแบบการจดการการทองเท�ยวในปจจบนมความเหมาะสมหรอไมน�น

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามถงรอยละ 73.03 ตอบวามความเหมาะสมแลว สวนอกรอยละ

26.97 ตอบวาไมมความเหมาะสม เน�องจากมเพยงชาวบานบางกลมเทาน�นท�ไดรบประโยชนจาก

การจดการการทองเท�ยวเวยงกมกาม (ตารางท� 4.15) ซ� งเม�อสอบถามตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามถงหนวยงานท�กากบดแลในการบรหารจดการโบราณสถานเวยงกมกาม รวมท�งการ

บรณะซอมแซม น�นตวแทนชาวบานตอบวา กรมศลปากรและเทศบาลตาบลทาวงตาล

ตารางท� 4.14 สมาชกในชมชนเขาเปนกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยว

ทราบหรอไมวาคนในชมชน ได

เขาเปนกรรมการบรหารจดการ

การทองเท�ยว

จานวน (ครวเรอน) รอยละ

ทราบ 87 48.88

ไมทราบ 91 51.12

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

45

ตารางท� 4.15 รปแบบการจดการการทองเท�ยวในปจจบนมความเหมาะสมหรอไม

รปแบบการจดการการ

ทองเท�ยวทองเท�ยวในปจจบน

เหมาะสมหรอไม

จานวน (ครวเรอน) รอยละ

เหมาะสม 130 73.03

ไมเหมาะสม 48 26.97

รวม 178 100.00

ท�มา : การสารวจ

สวนท� 3 ความพงพอใจตอคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย�งยน

การศกษาความพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบสอบถาม โดยอาศยวธการ Conjoint

Analysis ในการศกษาน� ไดอาศยการวเคราะหโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS ในการวเคราะห

แบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะตวช� วดความย �งยน ซ�งไดผลการวเคราะหแบบจาลองใน

ตารางท� 4.16

จากการวเคราะห ทาใหไดคาสถต Pearson’s R และ Kendall’s tau ซ�งคาสถตท�ง 2 น� จะ

แสดงใหเหนความสอดคลองของคาความพอใจท�พยากรณไดจากแบบจาลอง กบคาความพอใจท�ได

จากตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม หรอ คาสถตท�ง 2 น� แสดงถงคาสหสมพนธระหวางคาท�ได

จากตวอยาง กบคาท�ประมาณไดจากแบบจาลอง ซ�งจากการวเคราะหพบวา คา Pearson’s R เทากบ

0.893 และคา Kendall’s tau เทากบ 0.739 (คาสถตจากตารางท� 4.16) ดงน� นจงกลาวไดวา

แบบจาลองในการศกษาคร� งน� สามารถพยากรณคาความพงพอใจท�ไดจากแบบจาลองวาม

ความสมพนธกบความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ไดรอยละ 89.3 และ

สามารถพยากรณการตอบสนองความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามไดรอยละ

73.9 ซ�งจะเหนไดวาคาท�ไดจากแบบจาลองความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

มความเหมาะสมอยในระดบท�ด

46

ตารางท� 4.16 คาน� าหนกความสาคญท�ไดจากแบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะตวช� วดความ

ย �งยนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

คณลกษณะ

คาความสาคญ

(รอยละ)

สดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน 14.893

สดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจากการทองเท�ยว 15.999

สดสวนชาวบานในชมชนท�เขารวมเปนคณะกรรมการ

จดการการทองเท�ยว 13.566

สดสวนงบประมาณดานการบรณะซอมแซม

โบราณสถาน เปรยบเทยบกบดานอ�นๆ 19.518

ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน

(ควรสงไดไมเกน:เมตร) 17.798

ระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน

(ควรต�งอยหางกนไมนอยกวา:เมตร) 18.226

หมายเหต: คาสถต Pearson's R=0.893 Sig.=0.00, Kendall's tau=0.739 Sig.=0.00

ท�มา: การคานวณ

ผลการวเคราะหท�ไดจากตารางท� 4.16 เม�อทาการพจารณาน� าหนกความสาคญจะแสดงคา

น� าหนกท�ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ใหความสาคญตอคณลกษณะตางๆของตวช�วดความ

ย �งยน ซ�งผลการวเคราะหท�ได พบวา คณลกษณะดานสดสวนงบประมาณดานการบรณะซอมแซม

โบราณสถาน เปรยบเทยบกบดานอ�นๆ ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามใหความสาคญในการ

พจารณาความพงพอใจมากกวาคณลกษณะอ�นๆ ซ� งมคาเปนรอยละ 19.52 อนดบท� 2 คอ

คณลกษณะดานระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน (ควรต�งอยหางกนอยางนอย:

เมตร) ซ�งมคาเปนรอยละ 18.23 อนดบท� 3 คอ คณลกษณะดานความสงของส�งปลกสรางโดยรอบ

โบราณสถาน (ควรสงไดไมเกน:เมตร) ซ�งมคาเปนรอยละ 17.80 อนดบท� 4 คอ คณลกษณะดาน

สดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจากการทองเท�ยว ซ� งมคาเปนรอยละ 16 อนดบท� 5 คอ

คณลกษณะดานสดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน ซ�งมคาเปนรอยละ 14.90 โดยอนดบสดทาย

ไดแกคณลกษณะดานสดสวนชาวบานในชมชนท�เขารวมเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว

ซ�งมคาความสาคญรอยละ 13.57

เม�อพจารณาคาอรรถประโยชนในแตละระดบคณลกษณะท�ประมาณไดจากแบบจาลอง

โดยอาศยโปรแกรมสาเรจรป SPSS ในการวเคราะห ซ�งขอมลท�มคามากจะแสดงวาตวแทนชาวบาน

47

ผตอบแบบสอบถาม มความพงพอใจตอคณลกษณะน�นๆมาก และขอมลท�มคานอย จะแสดงวา

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอคณลกษณะน�นๆนอยเชนกน และเม�อ

พจารณาผลจากการวเคราะหจากตารางท� 4.17 พบวาคณลกษณะดานสดสวนงบประมาณดานการ

บรณะซอมแซมโบราณสถาน เปรยบเทยบกบดานอ�นๆซ�งเปนคณลกษณะท�ตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามใหความสาคญมากท�สด มคาอรรถประโยชนแบบงบประมาณรอยละ 20 เทากบ

0.365 งบประมาณรอยละ 40 เทากบ -0.227 และงบประมาณรอยละ 60 เทากบ -0.138 ซ�งแสดงวา

ตวแทนชาวบานผ ตอบแบบสอบถาม เหนวาสดสวนงบประมาณดานการบรณะซอมแซม

โบราณสถานหากไดรบรอยละ 20 จากงบประมาณ เม�อเปรยบเทยบกบดานอ�นๆมความเหมาะสม

คณลกษณะดานระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน (ควรต�งอยหางกนไม

นอยกวา: เมตร) ซ�งเปนคณลกษณะท�ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามใหความสาคญรองลงมา

คาอรรถประโยชนแบบ 100 เมตร มคามากท�สดเทากบ 0.334 แบบ 50 เมตรมคาเทากบ 0.042 และ

แบบ 75 เมตร จะมคานอยท�สดเทากบ -0.376 น�นหมายถง ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามม

ความพงพอใจในระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของตนเองท� 100 เมตร ซ�งหากเปล�ยน

จากแบบ 50 เมตร เปนแบบ 100 เมตร ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามจะมความพงพอใจท�

เพ�มข�น เปน 0.334 แตหากเปล�ยนจากแบบ 50 เมตร เปนแบบ 75 เมตร จะทาใหคาอรรถประโยชน

ลดลงเหลอเพยง -0.376 ผลการวเคราะหแสดงใหเหนวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

ตองการใหระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของตนเองมระยะอยางนอย 100 เมตร

คณลกษณะดานความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน (ควรสงไดไมเกน: เมตร)

ซ�งเปนคณลกษณะท�ผบรโภคใหความสาคญเปนอนดบท� 3 คาอรรถประโยชนแบบสงไดไมเกน 10

เมตร มคามากท�สดเทากบ 0.254 แบบสงไดไมเกน 15 เมตร มคาเทากบ 0.073 และสงไดไมเกน 12

เมตร จะมคานอยท�สดเทากบ -0.327 น�นหมายถง ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมความพง

พอใจความสงของส�งปลกสรางตองสงไมเกน 10 เมตร มากท�สด หากเปล�ยนจากความสงไดไมเกน

15 เมตร เปนสงไดไมเกน 10 เมตร จะทาใหระดบความพงพอใจของตวแทนผตอบแบบสอบถาม

เพ�มข�นเปน 0.254 แสดงใหเหนวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม เลงถงทศนยภาพโดยรอบ

โบราณสถาน

คณลกษณะดานสดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจากการทองเท�ยวซ�งเปนคณลกษณะท�

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ใหความสาคญเปนอนดบท� 4 คาอรรถประโยชนแบบ

48

ชาวบาน 3 ใน 4 ของชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว มคาเทากบ 0.370 แบบคร� งหน� งของชาวบาน

ในชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว มคาทากบ -0.048 และแบบ 1 ใน 4 ของชาวบานในชมชนม

รายไดจากการทองเท�ยว มคาเทากบ -0.323 แสดงใหเหนวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ม

ความพงพอใจถง 0.370 หากชาวบาน 3 ใน 4 ของชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว หากชาวบาน

เพยง 1 ใน 4 ของชมชน มรายไดจากการทองเท�ยว จะทาใหความพงพอใจของตวแทนชาวบาน

ผตอบแบบสอบถามลดลงเหลอเพยง -0.323 เทาน�น

คณลกษณะดานสดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน ซ� งเปนคณลกษณะท�ตวแทน

ชาวบานผตอบแบบสอบถาม ใหความสาคญเปนอนดบท� 5 พบวาคาอรรถประโยชนแบบคาเขาชม

รอยละ 20 นามาพฒนาชมชน มคาเทากบ 0.035 แบบคาเขาชมรอยละ 40 นามาพฒนาชมชน มคา

เทากบ 0.022 และแบบคาเขาชมรอยละ 60 นามาพฒนาชมชน มคาเทากบ -0.058 แสดงใหเหนวา

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามตองการใหนาเงนคาเขาชมโบราณสถานเวยงกมกามเพยงรอย

ละ 20 มาพฒนาชมชน ซ�งหากเพ�มเปนรอยละ 60 ทาใหความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามลดลงเปน -0.058

คณลกษณะดานสดสวนชาวบานในชมชนท�เขารวมเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว

ซ� ง เปนคณลกษณะท�ตวแทนชาวบานผ ตอบแบบสอบถามใหความสาคญนอยท� สด ค า

อรรถประโยชน แบบ คร� งหน�งของชาวบานในชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว มคา

เทากบ 0.151 แบบ 3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว มคาเทากบ

-0.333 และแบบ 1 ใน 4 ของชาวบานในชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว มคาเทากบ -

0.118 แสดงวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจท� 0.151 หากคร� งหน� งของ

ชาวบานในชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว แตหากมเพยง 1 ใน 4 ของชาวบานใน

ชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว จะทาใหความพงพอใจของชาวบานลดลงมคาเทากบ

-0.118

คาอรรถประโยชนท�ไดกลาวมา ชวยทาใหเราทราบถงความพงพอใจของตวแทนชาวบาน

ผตอบแบบสอบถามตอระดบคณลกษณะตางๆ เพ�อสามารถนาขอมลท�ไดมาใชประโยชนในดาน

การสรรหาตวช�วดความย �งยนของเวยงกมกามจากชาวบานในชมชน ท�มความเหมาะสมมากท�สด

ซ� งคาอรรถประโยชนในระดบคณลกษณะตางๆท�ไดจากการศกษา เราสามารถนาขอมลมา

คานวณหาคาความพงพอใจรวมของแตละชดคณลกษณะ เพ�อใหทราบถงความพงพอใจของตวแทน

49

ชาวบานผตอบแบบสอบถามท�มตอการดคณลกษณะในแตละใบ วาตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามใหความสาคญตอระดบคณลกษณะใดมากท�สด และใหความพงพอใจอยเทาใด เชน

การดคณลกษณะลาดบท� 18 มคาความพงพอใจรวมสงสด ประกอบดวย คาคงท� (9.500) + สดสวน

คาเขาชมรอยละ 40 ท�นามาพฒนาชมชน (0.022) + 3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนมรายไดจากการ

ทองเท�ยว (0.370) + 3 ใน 4ของคณะกรรมการจดการการทองเท�ยวมาจากชาวบานในชมชน (-

0.033) + ไดรบงบประมาณดานการบรณะ ซอมแซมโบราณสถานรอยละ 20 เม�อเปรยบเทยบกบ

ดานอ�นๆ (0.365) + ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน (ควรสงไดไมเกน 10 เมตร)

(0.254) + ระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน (ควรต�งอยหางกนไมนอยกวา 50

เมตร) (0.042) ดงน�น คาความพงพอใจในการดคณลกษณะลาดบท� 18 = 9.500 + 0.022 + 0.370 + (-

0.033) + 0.365 + 0.254 + 0.042 = 10.520 (ตารางท� 4.18)

50

คณลกษณะ ระดบคณลกษณะ คาอรรถประโยชน Std. Error

สดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน รอยละ 20 ของคาเขาชม 0.035 0.177

รอยละ 40 ของคาเขาชม 0.022 0.177

รอยละ 60 ของคาเขาขม -0.058 0.177

สดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจากการทองเท�ยว 1 ใน 4 ของชาวบานในชมชน -0.323 0.177

คร� งหน�งของชาวบานในชมชน -0.048 0.177

3 ใน 4 ของชาวบานในชมชน 0.370 0.177

สดสวนชาวบานในชมชนท�เขารวมเปนคณะกรรมการจดการการ

ทองเท�ยว 1 ใน 4 ของคณะกรรมการมาจากชาวบานในชมชน -0.118 0.177

คร� งหน�งของคณะกรรมการมาจากชาวบานในชมชน 0.151 0.177

3 ใน 4 ของคณะกรรมการมาจากชาวบานในชมชน -0.033 0.177

สดสวนงบประมาณดานการบรณะซอมแซมโบราณสถาน

เปรยบเทยบกบดานอ�นๆ 20% 0.365 0.177

40% -0.227 0.177

60% -0.138 0.177

ตารางท� 4.17 ผลวเคราะหแบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม

50

51

ท�มา: การคานวณ

คณลกษณะ ระดบคณลกษณะ คาอรรถประโยชน Std. Error

ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน (ควรสงไดไม

เกน: เมตร) 15 เมตร 0.073 0.177

12 เมตร -0.327 0.177

10 เมตร 0.254 0.177

ระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน (ควรต�งอย

หางกนไมนอยกวา: เมตร) 100 เมตร 0.334 0.177

75 เมตร -0.376 0.177

50 เมตร 0.042 0.177

คาคงท� 9.500 0.125

51

52

การด

คณลกษณะ

ลาดบท�

สดสวนคาเขา

ชม ท�นามา

พฒนาชมชน

สดสวนชาวบานใน

ชมชนท�มรายไดจาก

การทองเท�ยว

สดสวนชาวบานใน

ชมชนท�เขารวมเปน

คณะกรรมการจดการ

การทองเท�ยว

สดสวนงบประมาณ

ดานการบรณะ

ซอมแซม

โบราณสถาน

เปรยบเทยบกบดาน

อ�นๆ

ความสงของส�ง

ปลกสรางโดยรอบ

โบราณสถาน (ควร

สงไดไมเกน: เมตร)

ระยะหางจาก

โบราณสถานถงส�ง

ปลกสรางของทาน

(ควรต�งอยหางกน

ไมนอยกวา: เมตร)

คาความ

พงพอใจ

รวม

18 40% 3 ใน 4 ของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 20% 10 เมตร 50 เมตร 10.520

17 20% 3 ใน 4 ของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 40% 10 เมตร 100 เมตร 10.417

13 60% คร� งหน�งของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 20% 10 เมตร 100 เมตร 10.314

10 60% 3 ใน 4 ของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 60% 15 เมตร 50 เมตร 9.940

15 20% 1 ใน 4 ของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 20% 15 เมตร 100 เมตร 9.866

11 40% 3 ใน 4 ของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 20% 15 เมตร 75 เมตร 9.836

12 40% คร� งหน�งของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 40% 15 เมตร 100 เมตร 9.805

14 60% 3 ใน 4 ของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 60% 12 เมตร 100 เมตร 9.563

7 20% 1 ใน 4 ของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 20% 12 เมตร 50 เมตร 9.443

9 20% คร� งหน�งของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 60% 15 เมตร 50 เมตร 9.431

ตารางท� 4.18 คาความพอใจรวมของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามตอชดคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน 52

53

ท�มา: การคานวณ

การด

คณลกษณะ

ลาดบท�

สดสวนคาเขา

ชม ท�นามา

พฒนาชมชน

สดสวนชาวบานใน

ชมชนท�มรายไดจาก

การทองเท�ยว

สดสวนชาวบานใน

ชมชนท�เขารวมเปน

คณะกรรมการจดการ

การทองเท�ยว

สดสวนงบประมาณ

ดานการบรณะ

ซอมแซม

โบราณสถาน

เปรยบเทยบกบดาน

อ�นๆ

ความสงของส�ง

ปลกสรางโดยรอบ

โบราณสถาน (ควร

สงไดไมเกน: เมตร)

ระยะหางจาก

โบราณสถานถงส�ง

ปลกสรางของทาน

(ควรต�งอยหางกน

ไมนอยกวา: เมตร)

คาความ

พงพอใจ

รวม

16 60% คร� งหน�งของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 20% 12 เมตร 75 เมตร 9.207

6 20% คร� งหน�งของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 60% 10 เมตร 75 เมตร 9.109

5 40% 1 ใน 4 ของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 60% 10 เมตร 75 เมตร 9.090

3 60% 1 ใน 4 ของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 40% 10 เมตร 50 เมตร 9.070

8 40% 1 ใน 4 ของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 60% 12 เมตร 100 เมตร 9.035

2 20% 3 ใน 4 ของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 40% 12 เมตร 75 เมตร 8.942

1 40% คร� งหน�งของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 40% 12 เมตร 50 เมตร 8.844

4 60% 1 ใน 4 ของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 40% 15 เมตร 75 เมตร 8.556

53

53

บทท� 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

สรปและอภปรายผลการวจย

เวยงกมกามเปนสถานท�ทองเท�ยวเชงประวตศาสตรท�มศกยภาพในการดงดดนกทองเท�ยวเขา

เย�ยมชม ซ�งแสดงถงการนาทนทางวฒนธรรมท�มอย มาเพ�มมลคาทางเศรษฐกจของจงหวดเชยงใหม

ท�งน� เปนการมงสการทองเท�ยวอยางย �งยน ไมอาจพจารณาเฉพาะดานมลคาทางเศรษฐกจท�เพ�มข�นเพยง

ดานเดยว แตตองพจารณาถงดานสงคม ส�งแวดลอม และวฒนธรรมควบคไปดวย ท�งน� เวยงกมกามต�งอย

บรเวณพ�นท� เดยวกบเขตชมชน ดงน�นชมชนควรมสวนรวมในการแสดงออกซ� งความคดเหน

ขอเสนอแนะ ในการจดการทองเท�ยวในชมชนของตน เพราะชมชนจะทราบถงสภาพท�แทจรงภายใน

ชมชนของตนเอง และแสดงถงการม สวนรวมของชมชนในการจดการทองเท�ยวอยางย�งยน

(Community Based Tourism) Butler (1999) กลาววาการพฒนาเพ�อมงสความย �งยนจะไรความหมาย

หากปราศจากตวช�วด และหากนาตวช� วดความย �งยนจากตางพ�นท�มาใช อาจทาใหเกดความผดพลาด

เน�องจากสภาพของสถานท�แตละแหงมเอกลกษณเฉพาะในแตละพ�นท� ดงน�นการสรรหาตวช�วดการ

ทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน ณ เวยงกมกาม จงไดทาการศกษา

ผวจยทาการสอบถามกลมตวอยางท�เปนตวแทนชาวบานหมท� 11 บานชางค �า จานวน 178

ครวเรอน โดยการประชมกลมและแบบสอบถาม ซ�งนาขอมลท�ไดมาทาการวเคราะหดวยโปรแกรม

สาเรจรปทางสถต (SPSS) ดวยวธการ Conjoint Analysis ซ�งผลการศกษาพบวา ตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 60.67 ของตวแทนผตอบแบบสอบถามท�งหมด ท�ม

ชวงอายระหวาง 51-60 ปมากท�สด (28.08) ซ� งตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเกอบท�งหมดเปน

ชาวไทยพทธ อกท�งตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามถงรอยละ 23.03 อยอาศยในหมบานมามากกวา

55

50 ป ซ�งแสดงวา บานชางค�าแหงน� เปนหมบานท�ต�งมายาวนาน

เม�อสอบถามถงเร� องการจดการการทองเท�ยวของเวยงกมกาม ตวแทนชาวบานผ ตอบ

แบบสอบถามถงรอยละ 70.78 กลาววาคนในชมชนควรมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยวใน

ทองถ�นของตนเอง แตปรากฏวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเพยงรอยละ 21.35 เทาน�น ท�เคย

แสดงความคดเหนในการบรหารจดการทองเท�ยว โดยหวขอท�ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามได

แสดงความคดเหน ไดแก การบรหารจดการการทองเท�ยว การประชาสมพนธการทองเท�ยว การฟ� นฟ

บรณะโบราณสถาน การพฒนาหมบานเพ�อการทองเท�ยว ความเปนอย เอกลกษณของเวยงกมกาม เปน

ตน ดานการสรางรายไดจากการทองเท�ยวของคนในชมชนน� น พบวา มตวแทนชาวบานผตอบ

แบบสอบถามเพยง 31 ครวเรอนเทาน�น (รอยละ 17.42) ท�มรายไดจากการจดการทองเท�ยวในพ�นท�ซ� ง

ถอวาเปนสดสวนท�นอยมาก โดยมรายไดต �งแต 400-30,000 บาท ซ�งถอวามความแตกตางกนอยางมาก

ซ�งผท�มรายไดสงอาจเปนผท�มรถมา รถราง ใหบรการนกทองเท�ยว เม�อสอบถามถงรปแบบการจดการ

การทองเท�ยวในปจจบนมความเหมาะสมหรอไมน�น ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามถงรอยละ

73.03 ตอบวามความเหมาะสมแลว สวนอกรอยละ 26.97 ตอบวาไมมความเหมาะสม โดยใหเหตผลวา

เพราะมเพยงชาวบานบางกลมเทาน�นท�ไดรบประโยชนจากการจดการการทองเท�ยวเวยงกมกาม

การศกษาความพงพอใจตอคณลกษณะตวช� วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดย

วธการ Conjoint Analysis ไดผลการวเคราะหคาสถต Pearson’s R และ Kendall’s tau พบวา คา

Pearson’s R เทากบ 0.893 และคา Kendall’s tau เทากบ 0.739 จงกลาวไดวาแบบจาลองในการศกษา

คร� งน� สามารถพยากรณคาความพงพอใจท�ไดจากแบบจาลองวามความสมพนธกบความพงพอใจของ

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ไดรอยละ 89.3 และสามารถพยากรณการตอบสนองความพง

พอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามไดรอยละ 73.9 ซ�งแสดงวาคาท�ไดจากแบบจาลองความ

พงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม มความเหมาะสมอยในระดบท�ด

ผวจยนาขอมลท�ไดมาใชประโยชนในดานการสรรหาตวช� วดความย �งยนของเวยงกมกามจาก

ชาวบานในชมชน ท�มความเหมาะสมมากท�สด ซ� งคาอรรถประโยชนในระดบคณลกษณะตางๆท�ได

จากการศกษา เราสามารถนาขอมลมาคานวณหาคาความพงพอใจรวมของแตละชดคณลกษณะ เพ�อให

ทราบถงความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามท�มตอการดคณลกษณะในแตละใบ วา

56

ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามใหความสาคญตอระดบคณลกษณะใดมากท�สด ซ� งผลการ

วเคราะหทาใหทราบวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม มความพงพอใจคณลกษณะของการด

คณลกษณะลาดบท� 18 มากท�สด ประกอบดวย คาคงท� (9.500) + สดสวนคาเขาชมรอยละ 40 ท�นามา

พฒนาชมชน (0.022) + 3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว (0.370) + 3 ใน 4ของ

คณะกรรมการจดการการทองเท�ยวมาจากชาวบานในชมชน (-0.033) + ไดรบงบประมาณดานการ

บรณะ ซอมแซมโบราณสถานรอยละ 20 เม�อเปรยบเทยบกบดานอ�นๆ (0.365) + ความสงของส�งปลก

สรางโดยรอบโบราณสถาน (ควรสงไดไมเกน 10 เมตร) (0.254) + ระยะหางจากโบราณสถานถงส�ง

ปลกสรางของทาน (ควรต�งอยหางกนไมนอยกวา 50 เมตร) (0.042) ดงน�น คาความพงพอใจในการด

คณลกษณะลาดบท� 18 = 9.500 + 0.022 + 0.370 + (-0.033) + 0.365 + 0.254 + 0.042 = 10.520

เม�อเราแยกตวช� วดออกเปน 4 ดาน คอดานเศรษฐกจ (สดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจาก

การทองเท�ยว) ดานสงคม (สดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน และ สดสวนชาวบานในชมชนท�เขา

รวมเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว) ดานวฒนธรรม (สดสวนงบประมาณดานการบรณะ

ซอมแซมโบราณสถาน เปรยบเทยบกบดานอ�นๆ) และดานส�งแวดลอม (ความสงของส�งปลกสราง

โดยรอบโบราณสถาน(ควรสงไดไมเกน: เมตร) และระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของ

ทาน (ควรต�งอยหางกนไมนอยกวา: เมตร) ทาใหเราทราบถงตวช� วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตร

อยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน หมท� 11 บานชางค � า ประกอบดวย ต วช� ว ด 4 ดาน 6

คณลกษณะ ดงตารงท� 5.1

57

ตารางท� 5.1 ตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน

ตวช�วด คณลกษณะ

ดานเศรษฐกจ 3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว

ดานสงคม สดสวนคาเขาชมรอยละ 40 ท�นามาพฒนาชมชน

3 ใน 4ของคณะกรรมการจดการการทองเท�ยวมาจากชาวบานในชมชน

ดานวฒนธรรม ไดรบงบประมาณดานการบรณะ ซอมแซมโบราณสถานรอยละ 20 เม�อเปรยบเทยบ

กบดานอ�นๆ

ดานส�งแวดลอม ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน ควรสงไดไมเกน 10 เมตร

ระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางควรต�งอยหางกนไมนอยกวา 50 เมตร

ขอเสนอแนะ

งานวจยคร� งน� ทาการเกบขอมลเฉพาะตวแทนชาวบานหมท� 11 บานชางค� า จานวน 178

ครวเรอนเทาน�น ซ� งหมท� 6 น� เปนเพยงสวนหน� งของโบราณสถานเวยงกมกาม หากการวจยในคร� ง

ตอไป ควรทาการเกบรวบรวมขอมลในพ�นท�อ�นเพ�มเตม เพ�อความสมบรณของงานวจยย�งข�น

59

เอกสารอางอง

กรมการทองเท�ยว กระทรวงการทองเท�ยวและกฬา. 2555. สถตรายไดจากการทองเท�ยวป 2548-

2553. จาก http://123.242.133.66/tourism/th/home/place_detail.php?id=17 [3 สงหาคม

2555].

การทองเท�ยวแหงประเทศไทย 2540. นโยบายและแนวทางการพฒนาทองเท�ยวเชงอนรกษ.

สานกงานการทองเท�ยวแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ.

กฤษดา ยะการ. 2531. ความตองการมสวนรวมในการจดแหลงทองเท�ยวเชงนเวศของประชาชน

ตาบลแมทราย อาเภอรองกวาง จงหวดแพร. การคนควาแบบอสระศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการมนษยกบส�งแวดลอม. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม:

เชยงใหม.

คมชดลกออนไลน. 2555. เชยงใหมควาอนดบ 2 World Best Award-Top 10 Cities. จาก

http://www.komchadluek.net/detail/20100721/67342/67342.html [3 สงหาคม 2555].

จงรกษ อนทยนต. 2545. การมสวนรวมของประชาชนในการจดการทองเท�ยวกรณศกษาบานโปง

รอน ตาบลใหมพฒนา อาเภอเกาะคา จงหวดลาปาง. การคนควาแบบอสระศลปศาสตรมหา

บ ณ ฑ ต ส า ข า ว ช า ก า ร จ ด ก า ร อ ต ส า ห ก ร ร ม ท อ ง เ ท� ย ว . บ ณ ฑ ต ว ท ย า ลย

มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

จตพล ชเกยรตขจร. 2547. ความพงพอใจตอคณลกษณะขาวสารเจาของผบรโภคในเขตเทศบาล

นครเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตรเกษตร. บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

จกรกฤษณ ถาคาต�บ. 2554. ความพงพอใจของผบรโภคตอคณลกษณะเน�อไกสดท�จาหนายใน

รานคาปลกสมยใหมในจงหวดเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

เศรษฐศาสตรเกษตร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

ชาญณรงค ศรสวรรณ. 2545. สถาปตยกรรมในพ�นท�ประวตศาสตรเวยงกมกาม: กรณศกษา วดกาน

โถม. รายงานผลการวจย. มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

59

ไทยรฐออนไลน .2555. เ ชยงใหม ตดอนดบ 24 เมองนาทองเ ท� ยว ท� สดในโลก. จาก

http://www.thairath.co.th/content/region/257568 [16 พฤศจกายน 2555].

บญเลศ จตต�งวฒนา. 2542. การวางแผนพฒนาการทองเท�ยวแบบย�งยน. คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม : เชยงใหม.

ประหยด ตะคอรมย. 2544. แนวทางการบรหารและจดการการทองเท�ยวโดยชมชน: กรณศกษา

ตลาดรมน�าดอนหวาย จงหวดนครปฐม. วทยานพนธการวางแผนภาคและเมองมหาบณฑต

สาขาวชาผงเมอง. จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพฯ.

ปญญา สวสด� เสร. 2539. ความคดเหนของประชาชนในเขตจอมทองท�มตอบทบาทผนาชมชนกบ

การมสวนรวมในการพฒนาชมชน. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

ประชาสมพนธ. จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพฯ.

ปรชา เป� ยมพงศสานต. 2541. ส�งแวดลอมเพ�อการพฒนา. โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย:

กรงเทพฯ.

พนตตา สงหครา. 2544. ศกยภาพของชมชนบานหวยฮ�ในการจดการการทองเท�ยวเชงนเวศ แบบ

โฮมสเตย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการมนษยกบส�งแวดลอม.

มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

ไพสฐ พาณชยกล, จนทนา สทธจาร,และ ธนน อนมานราชธน. 2545. แนวทางการจดการความ

ขดแยงเก�ยวกบทรพยากรน�าในเขตอานาจขององคการบรหารสวนตาบล จงหวดเชยงใหม.

รายงานผลการวจย. มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

ไพบลย สทธสภา. 2542. ปจจยท�มผลตอการมสวนรวมในโครงการสงเสรมการเกษตรบนท�สงของ

เกษตรกรชาวเขาเผามเซอ อาเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงใหม.รายงานการวจย.

มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

มนส สวรรณ. 2539. นเวศวทยาของมนษย. สานกพมพโอเดยนสโตร: กรงเทพฯ.

มนส สวรรณ และคณะ. 2541. แนวทางการบรหารและจดการ การทองเท�ยวในพ�นท�รบผดชอบของ

องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) และสภาตาบล(สต.)เชยงใหม รายงานผลการวจย.

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม และ สถาบนดารงราชานภาพ สานกงาน

ปลดกระทรวงมหาดไทย กระทรวงมหาดไทย. มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

60

วรรณพร วณชชานกร. 2540. นเวศทองเท�ยว: การทองเท�ยวเชงอนรกษ. โรงพมพทรรปณศลป:

กรงเทพฯ.

วไลลกษณ ก ตสนทรอรณ. 2547. ปจจยท�มผลตอความพงพอใจของผบรโภคผกอนามย.

ว ท ย า น พ น ธ ว ท ย า ศ า ส ต ร ม ห า บ ณ ฑ ต ส า ข า ว ช า เ ศ ร ษ ฐ ศ า ส ต ร เ ก ษ ต ร .

มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

วรเดช สนตกโร (วงศงาม). 2551.การมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเท�ยวเวยงกมกาม

ตาบลวงตาล อาเภอสารภ จงหวดเชยใหม. วทยานพนธศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

สงคมวทยา. มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย: กรงเทพฯ.

สรสวด อองสกล. 2551. เวยงกมกาม: การศกษาประวตศาสตรชมชนโบราณในลานนา.โรงพมพ

WITHIN DESIGN CO., LTD: เชยงใหม.

สนต จยะพนธ. 2539.ความขดแยงในแนวคดระหวางรฐกบสงคมในเร�องสทธของประชาชนในการ

จดการทรพยากรธรรมชาตในประเทศไทย.วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต ภาควชาการ

ปกครอง. จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพฯ.

สญญา สญญาววฒน. 2541.การพฒนาชมชนแบบจดการ. บรษทเอม�เทรดด�ง: กรงเทพฯ.

สานกงานจงหวดเชยงใหม.ไมปรากฏป.บรรยายสรปจงหวดเชยงใหม. มหาวทยาลยเชยงใหม:

เชยงใหม.

อภวฒน ธรวาสน. 2543. บทบาทของคณะกรรมการหมบานในการจดการแหลงทองเท�ยว กรณถ�า

เมองออน ก�งอาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการมนษยกบส�งแวดลอม. มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

อจฉรา ปาละวนนา. 2547. ความพงพอใจตอคณลกษณะของสมเขยวหวานของผบรโภคในจงหวด

เชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตรเกษตร.

มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.

Bajaj, A. 1999. Conjoint analysis: a potential methodology for IS research. Available from:

http://nfp.cba.utulsa.edu/bajaja/MyInfo/index.html [2012 July 20].

Butler, R.W. 1999. Sustainable Tourism – A State of the art review. Tourism Geographies. 1(1):

7–25.

61

Choi, C. H. and E. Sirakaya, (2006). Sustainability indicators for managing community tourism.

Tourism Management. 27: 1274-1289.

Cohen, J.M. and N.T. Uphoff. 1977. Rural Development Participation: Concept and

Measures for Project Design Implementation and Evaluation. Rural Development

Committee Center for International Studies. Cornell University.

Green, P. E. and V. R. Rao. 1971. Conjoint measurement for quantifying judgmental data.

Journal of Marketing Research. 8: 355-361.

Green, P. E. and V. Srinivasan. 1978. Conjoint analysis in consumer research: issues and outlook.

Journal of Consumer Research. 5: 103-123.

Hair, J. F., R. E. Anderson, B. Tatham and W. M. Black. 1998. Multivariate Data Analysis.

Prentice Hall: New York.

Park, S. Y. and Jamieson, W. 2009. Developing a tourism destination monitoring system: A case

of the Hawaii tourism dashboard. Asia Pacific Journal of Tourism Research. 14(1):

39-57.

Shih, M. L., C. Y. Liu., B. W. Huang., S. Lin. and K. C. Peng. 2008. Conjoint analysis: A study

of canned coffee in Taiwan. International Journal of Computer Science and Network

Security. 8(8): 238-246.

Tsaur, S. H. and Wang, C. H. 2007. The evaluation of sustainable tourism development by

analytic hierarchy process and fuzzy set theory: An empirical study on the Green Island

in Taiwan. Asia pacific Journal of Tourism Research. 12(2): 127-145.

W. Ngamsomsuke, T.C.Hwang and C.J. Huang, 2011. Sustainable cultural heritage tourism

indicators. Proceeding of 2011 International Conference on Social Science and

Humanilty, Singapore, Feb. 26-28, 2011: 516-519.

World Tourism Organization. 1998. Guide for local authorities on developing sustainable

tourism. Madrid, Spain.

62

World Tourism Organization. 2004. Indicators of sustainable development for tourism

destination: A guidebook. Madrid, Spain.

63

ภาคผนวก ก. ตารางผนวกตวช�วดความย�งยน

ตารางผนวกท� 1 Towards a UNESCO culture and development indicators

Sustainability components

Economic Social Physical

Income distribution

‐ Percentage income seepage

into communities

‐ Employment and income

multipliers on tourism

expenditures

‐ Changes in rate of purchase of

local products, value and variety

‐ Percentage of tourism

contribution to local economy

‐ Comparative ratio of wages in

tourism sector to local average

wages

Capital formation in

communities/investment

‐ Percentage of local/foreign

ownership of tourism

establishments

Socio‐cultural fabric

‐ Retention of local customs and

language

‐ Changes in the satisfaction

with heritage

integrity and security

Cultural education

‐ Number and types of training

opportunities available for

heritage employees

‐ Level of promotion of heritage

tourism

‐ Quantity and quality of

heritage interpretative material

Local oriented Policy

‐ Incorporation and

implementation of

Preservation/Loss of heritage

resources

‐ Level of erosion, vandalism,

theft and destruction of heritage

‐ Level of protection of sites

and other heritage resources

Rate of ecosystem conservation

‐ Recycling rate

‐ Formal control required for

development of sites and use

densities

‐ Number of endangered species

‐ Level of loss of vegetation

Assessment of environmental

impact of tourism

‐ Natural environment

accounting and life cycle

64

‐ Percent of revenue/ profit

reinvested in community

development or heritage

management

‐ Entrepreneurial opportunities

for local communities

Demand for Heritage Products

‐ Percent of repeat visitors

‐ Consumer spending by

demographic variable

local ideas in heritage

management

‐ Presence of heritage authority

or planner

in local community

‐ Level of support for

conservation/development

projects in local communities

‐ Stakeholder collaboration

‐ Availability of resident

advisory boards

‐ Level of public‐private

partnership

analysis

‐ Use of renewable resources

‐ Recycling rate

‐ Use of environmental impact

assessment

‐ Per capita discharge of solid

waste

‐ Per capita discharge of waste

water

65

ตารางผนวกท� 2 Performance indicators for tourism destinations in Asia and the Pacific region

countries

Sources Indicators

Performance

indicators for

tourism

destinations in

Asia and the

Pacific region

countries

(WTO,2002)

12 dimensions (indicators)

Image and positioning (major tourist markets’ awareness, interest, desire to visit)

Tourism resources and attractions (natural features, attractions)

International and domestic access (various transportation mechanisms to/ from

destination)

Natural and cultural landscape (overall architectural character of a location, e.g. design,

high, usage of building)

Preservation, protection and pollution(quality of air, water; garbage disposal and

control; traffic, noise)

Transport, utility and urban infrastructure(services at airport, railways and bus termini;

system and capacity)

Tourism facilities and services(accommodation, restaurants, entertainment business;

tour services)

Tourism institutes and strategies (existence of and state of tourism policies and

agencies)

Stakeholders cooperation (inter-ministerial coordination and the functions)

Visitor satisfaction

Residents’ attitudes and opinions(attitudes towards tourists’ behavior, degree of

satisfaction with the form and scale of tourism

Factors specific to award category (unique appeal, user friendless, sustainability)

66

ตารางผนวกท� 3 Core Indicators of Sustainable Tourism

Indicators Specific Measures

1. Site protection Category of site protection according to IUCN* index

2. Stress Tourist numbers visiting site (annum/peak month)

3. Use Intensity Intensity of use – peak period (persons/hectare)

4. Social Impact Ratio of tourists to locals (peak period and over time)

5. Developing Control Existence of environmental review procedure of formal controls over

development of site and use densities

6. Waste Management Percentage of sewage from site receiving treatment (additional

indicators may include structural limits of other infrastructural capacity

on site such as water supply)

7. Planning process Existence of organized regional plan for tourist destination region

(including tourism component)

8. Critical ecosystems Number of rare/endangered species

9. Consumer satisfaction Level of satisfaction by visitors (questionnaire based)

10. Local Satisfaction Level of satisfaction by locals (questionnaire based)

11.Tourism Contribution

to Local Economy

Proportion of total economic activity generated by tourism only

A. Carrying Capacity Composite early warning measures of key factors affecting the ability

of the site to support different levels of tourism

B. Site Stress Composite measure of levels of impact on the site

C. Attractiveness Qualitative measure of those site attributes that make it attractive to

tourism and can change over time

67

ตารางผนวกท� 4 Cultural Sites - Built Heritage

Issue Indicators Suggested Measures

Site degradation Restoration costs

- estimated costs to maintain/restore

site per annum

Levels of pollutants affecting site - acidity of precipitation

Measures of behavior disruptive to

site

- traffic vibration (ambient level)

- number of incidents of vandalism

reported

Determining tourism

capacity

Use intensity -

Lack of safety Crime rate and type - number and type of crimes against

tourists reported**

** Maybe a function of change in level of crime or changes in level of reporting

Source: WTO (2004)

68

ตารางผนวกท� 5 Indicators of sustainable development for tourism destinations: A guidebook

Sources Indicators

Indicators of sustainable

development for tourism

destinations: A guidebook

(WTO, 2005)

Baseline indicators

Local satisfaction level with tourism

Ration of tourist of locals (average & peak period/days)

% of who believes that tourism has helped bring new services

or infrastructure

Number & capacity of social services available to the

community

Level of satisfaction by tourists

Percentage of return visitors

Perception of value for money

Tourist arrivals by month or quarter

Occupancy rates for licensed (official) accommodations by

month and % of all occupancy in peak quarter or month

% of business establishments open all year

Number and % of tourist industry jobs which are permanent or

full-year

Number of local people employed in tourism

Revenues generated by tourism as % of total revenues

generated in the community

Per capita consumption of energy from all resources

% of businesses participating in energy conservation programs,

69

or applying energy saving policy and techniques

% of energy consumption from renewable resources

Water use

Water saving

% of tourism establishments with water treated to international

potable standards

Frequency of water-borne illness during their stay

% of sewage from site receiving treatment

% of tourism establishments with water treated to international

potable standards

Frequency of water-borne illness during their stay

% of sewage from site receiving treatment

% of tourism establishment on treatment systems

70

ตารางผนวกท� 6 The development of indicators for sustainable tourism: results of a Delphi

surveys of tourism researchers

Sources Indicators

The development of

indicators for sustainable

tourism: results of a

Delphi surveys of

tourism researchers

(Miller, 2001), Tourism

Management

Environmental indicators

Resident attitude survey on air quality

Resident attitude survey on water quality

Resident attitude survey on noise pollution

Resident attitude survey on change in environmental quality

Resident attitude survey on congestion

Resident attitude survey on change in local culture

Resident attitude survey on access to local amenities

Employment indicators

% locals employed in tourism resort

Average wage of locals in tourism resort

% of males employed in tourism resort

Average male wage in tourism resort

Financial indicators

Amount of money leaving the tourism locality: total revenue

received by the resort

Customer satisfaction indicators

Results of customer satisfaction survey

Environmental impact assessment indicators

Was an EIA conducted?

What extent and coverage does the EIA have?

71

Will there be continuance and reappraisal of the EIA?

Economic dimension

Employment growth in tourism

Unemployment rate

Employment growth in general

Percent of income leakage from the community

Percent of foreign ownership of tourist establishments

Percent of profit /revenue reinvestment in community

development

Availability of local credit to local business

Entrepreneurial opportunities for local residents

72

ตารางผนวกท� 7 Sustainability indicators for managing community tourism

Sources Indicators

Sustainability

indicators for

managing

community tourism

(Choi and Sirakaya,

2006) Tourism

Management

Economic dimension

Comparative ratio of wages in tourism sector to local average wage

Local community economic stability

Existence of an adequate fee structure(e.g. higher entrance fee for

tourists and low entrance fee for locals and additional donations)

Hotel/motel tax

Social dimension

Host community satisfaction toward tourism development

Host community attitude toward tourism development

Resident/non-resident ownership of homes(2ndhomes/part time

residents)

Resident involvement in tourism industry

Change in social cohesion

Change in family cohesion

Percent employed in sex tourism

Community attitude toward sex tourism

Tourist satisfaction/attitude toward tourism development

Degradation/erosion of natural and cultural resources

Percent of managerial employment from local residents

Litter/pollution (air,water,etc.)

Crime rate

73

Public awareness toward value of tourism

Cultural dimension

Cultural sites maintenance level

Availability of cultural site maintenance fund and resource

Number of offcially designated sites and its management

Shift in level of pride in local cultural heritage

Percent satisfied with cultural integrity/sense of security

Type and amount of training given to tourism

Ecological dimension

Air quality index

Number of good air quality days

Frequency of environmental accidents related to tourism

Continues use of environmental impact assessment

Renewable resources used

Recycling rate

Type and amount of environmental education training given

employee (guide)

Stress level and loss of endangered species

Political dimension

Availability of development control policy

Presence of tourism authority or planner in local community

Intersectoral linkages at local/regional/national level

Local resident participation in planning process

Stakeholder collaboration

74

Level of cooperation among stakeholder groups

Availability of air, water pollution, waste management and policy

Tourism related master plan

Formal evaluation of implementation or/and process of sustainable

tourism plan

Existence of sustainable tourism plan

Attitude of local political and NGO leaders towards development

and conservation

Level of support for conservation/development projects at local level

Level of support for conservation/development projects at regional

level

Availability, type and level of committee/training program

Level of support for conservation/development projects at national

level

Level of support for conservation/development projects at local level

Level of support for conservation/development projects

75

ตารางผนวกท� 8 The evaluation of sustainable tourism development by analytic hierarchy process

and fuzzy set theory: An empirical study on the Green Island in Taiwan

Sources Indicators

The evaluation of

sustainable tourism

development by

analytic hierarchy

process and fuzzy set

theory: An empirical

study on the Green

Island in Taiwan

(Tsaur and Wang,

2007), Asia Pacific

Journal of Tourism

Research

Completeness of ecosystems

Vegetation cover

Biodiversity

Quantity of species

Spoiled coastline

Completeness of recreation related facilities

Recreation facilities

Accessibility

Waste and pollution management

Water pollution

Air pollution

Noise pollution

Waste treatment capacity

Recycle and reduction

Supply of energy and water resource

Supply of energy

Supply of water resource

Saving of water/ energy

Satisfaction towards tourism development

Tourists’ satisfaction

Residents’ satisfaction

76

Level of crowd

Travel safety

Frequency of accident

Frequency of criminality

Conservation and promotion of local culture

Cultural conservation

Tourists’ participation

Economic effects

Importance of tourism

Earning from tourism

Increase of employment opportunities

Number of employment

Percent of employment

77

ภาคผนวก ข. แบบสอบถามท�ใชในการวจย

การสรรหาตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย�งยนโดยการมสวนรวมของชมชน

กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม

สวนท� 1:

1. เพศ 1. ชาย 0. หญง

2. อาย _________ป

3. ศาสนา 1. พทธ 2.ครสต

3. อสลาม 4. อ�นๆ โปรดระบ_________

4. สถานภาพ 1. โสด 2. สมรส

3. อ�นๆ โปรดระบ_________

5. สถานะในครวเรอน 1. เจาบาน 2. ผอาศย

6. สถานะในชมชน 1. เจาหนาท�หนวยงานทองถ�น 2. ลกบาน

7. ระดบการศกษา 1. ประถมศกษาหรอต �ากวา 4. ปรญญาตร

2. มธยมศกษา 5. ปรญญาโทหรอสงกวา

3. ปวช./ ปวส./ อาชวศกษา

8. อาชพ 1. นกเรยน / นกศกษา 2. ธรกจสวนตว

3. นกวชาการ/ ผเช�ยวชาญ 4. เกษตรกร

5. แมบาน 6. รบจางท�วไป

7. ทหาร / ตารวจ 8. วางงาน

9. รายไดท�งหมดในครวเรอนกอนหกภาษ

1. ต �ากวา 10,000 บาท 2. 10,001-20,000 บาท

3. 20,001-30,000 บาท 4. 31,001-40,000 บาท

5. 41,001-50,000 บาท 6. มากกวา 50,000 บาท

10.ระยะเวลาท�อาศยอย ณ หมท� 11 บานชางค�า _________ป

78

สวนท� 2:

1. ทานทราบหรอไมวา ชาวบานในชมชน ควรมสวนรวมในการบรหารจดการทองเท�ยวในชมชนของ

ตนเอง

1. ทราบ 2. ไมทราบ

2. ทานเคยมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเก�ยวกบการทองเท�ยวของเวยงกมกามหรอไม

1. เคย เร�อง............................................................................. 2. ไมเคย

3. ครอบครวของทานมรายไดจากการเปดใหเวยงกมกาม เปนสถานท�ทองเท�ยว หรอไม (เชน นาเท�ยว

ขายของท�ระลก นวดแผนไทย บรการอ�นๆ)

1. มรายได จานวน..............................ตอเดอน 2. ไมมรายได

4. ทานทราบหรอไมวา คนในชมชนของทานไดเขาเปนคณะกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยว

1. ทราบ จานวน................................คน 2. ไมทราบ

5. งบประมาณในการบรณะซอมแซมโบราณสถานเวยงกมกามไดรบมาจากแหลงใด

1.................................................................................. จานวน ..................................บาท/ป

2.................................................................................. จานวน ..................................บาท/ป

3.................................................................................. จานวน ..................................บาท/ป

4.................................................................................. จานวน ..................................บาท/ป

6. หนวยงานใดเปนผดแล บรหารจดการโบราณสถานเวยงกมกาม

1....................................................................................................................

2.....................................................................................................................

3.....................................................................................................................

4.....................................................................................................................

7. ทานคดวา รปแบบการจดการทองเท�ยวเวยงกมกามในปจจบน มความเหมาะสมกบชมชนหรอไม

1. เหมาะสม เพราะ...................................................................................................

2. ไมเหมาะสม เพราะ...................................................................................................

79

8. ทานคดวา หากตองการใหการจดการทองเท�ยวเวยงกมกาม เกดความย�งยน รปแบบการจดการควร

เปนเชนใด

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

..........................................

79

การดคณ

ลษณะ

ลาดบท�

สดสวนคาเขาชม

ท�นามาพฒนา

ชมชน

สดสวนคนในชมชนท�มรายได

จากการทองเท�ยว

สดสวนคนในชมชนท�เขารวม

เปนคณะกรรมการจดการการ

ทองเท�ยว

สดสวนงบประมาณดานการ

บรณะซอมแซม

โบราณสถาน เปรยบเทยบ

กบดานอ�นๆ

ความสงของส�งปลก

สรางโดยรอบ

โบราณสถาน (ควรสงได

ไมเกน: เมตร)

ระยะหางจากโบราณสถาน

ถงส�งปลกสรางของทาน

(ควรต�งอยหางกนไมนอย

กวา: เมตร)

20% 1 ใน 4 ของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 20% 15 เมตร 100 เมตร

20% 1 ใน 4 ของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 20% 12 เมตร 50 เมตร

20% คร� งหน� งของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 60% 10 เมตร 75 เมตร

20% คร� งหน� งของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 60% 15 เมตร 50 เมตร

20% 3 ใน 4 ของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 40% 10 เมตร 100 เมตร

20% 3 ใน 4 ของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 40% 12 เมตร 75 เมตร

40% 1 ใน 4 ของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 60% 10 เมตร 75 เมตร

40% 1 ใน 4 ของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 60% 12 เมตร 100 เมตร

40% คร� งหน� งของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 40% 12 เมตร 50 เมตร

40% คร� งหน� งของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 40% 15 เมตร 100 เมตร

40% 3 ใน 4 ของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 20% 15 เมตร 75 เมตร

40% 3 ใน 4 ของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 20% 10 เมตร 50 เมตร

60% 1 ใน 4 ของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 40% 10 เมตร 50 เมตร

60% 1 ใน 4 ของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 40% 15 เมตร 75 เมตร

60% คร� งหน� งของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 20% 12 เมตร 75 เมตร

60% คร� งหน� งของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 20% 10 เมตร 100 เมตร

60% 3 ใน 4 ของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 60% 15 เมตร 50 เมตร

60% 3 ใน 4 ของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 60% 12 เมตร 100 เมตร

80

81

ภาคผนวก ค. ภาพประกอบการวจย

ภาพท� 2 ประชมกลมตวแทนชาวบาน

ภาพท� 3 ประชมกลมตวแทนชาวบาน

82

ภาพท� 4 ประชมกลมตวแทนชาวบาน