๒๕๕๖

สงความสขสคณภาพการศกษา

ผเขยน ศ. นพ. วจารณ พานช

บรรณาธการและออกแบบ

ชตมา อนทรประเสรฐ

จดพมพโดย มลนธสถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม ๑๑๖๘ ซอยพหลโยธน ๒๒ ถนนพหลโยธน แขวงจอมพล เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐ โทรศพท : ๐ ๒๕๑๑ ๕๗๕๘ โทรสาร : ๐ ๒๕๑๑ ๕๗๕๙

พมพครงท๑ พฤศจกายน ๒๕๕๕

จ�านวนพมพ ๓,๐๐๐ เลม

ราคา ๒๕๐ บาท

พมพท บรษท ซโน พบลชชง (ประเทศไทย) จ�ากด

ISBN 978-616-91478-0-0

สงความสข สคณภาพการศกษา ๒๕๕๖

สคส.-สคศ.

สารบญ

การศกษาไทย

สภามหาวทยาลย

ครเพอศษย

อดมศกษาไทย

๑ - ๗๔

๑๕๗ - ๒๒๒

๗๕ - ๑๔๖

๒๒๓ - ๓๓๒

หากเปรยบเทยบความพเศษของหนงสอเลมน กคงจะเหมอนกบ

“กระจกวเศษ” ของแมมดในนทานเรอง สโนไวทกบคนแคระทงเจด

ทสามารถสะทอนความเปนจรงของภาพทอยเบองหนาใหกบเจาของได

อยางชดเจนตรงไปตรงมา เหมอนกบหนงสอเลมททานก�าลงจะอาน

ตอไปน ททานผเขยน คอ ศ. นพ. วจารณ พานช ไดสะทอนภาพ

ความเปนจรงของระบบการศกษาไทย ใหผอาน ทบางทานอานแลว

อาจรสกอดอดขดใจ รบไมไดเหมอนแมมด และมบางเรองอานแลว…

อง….กขอใหเปดใจ ยอมรบความเปนจรง แตกมหลายๆ เรองทอาน

แลว…ชนใจ เหนแสงปลายอโมงค “ส... ทางรอดการศกษาไทย”

บนทกเรองราวตามความเปนจรงหลากหลายมต สอดแทรกการ

ตความจากประสบการณตรงของทานผเขยน ในฐานะนกปฏบต (ระดบ

นโยบาย/กลยทธ) หรอ ภาษา KM เรยกวา “คนหนางาน” ทไดปฏบตงาน

ในต�าแหนงทมบทบาทส�าคญตอการศกษาไทย อาท นายกสภา

มหาวทยาลยมหดล, (อดต) ประธานกรรมการคณะกรรมการอดมศกษา,

(อดต) ผอ�านวยการส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ผกอตงสถาบน

สงสรมการจดการความรเพอสงคม เปนตน ท�าใหบนทกเรองราวจาก

การปฏบตน สามารถถายทอดใหเหนโครงสรางของระบบการศกษา ทม

บรรณาธการ

ความซบซอน ทงมมลก มมกวาง และเหนหนอหรอทนทางปญญาของ

ชาตบานเมองทพอมอยบางแลวอยางครอบคลม ท�าใหผอานไดเขาใจ

ระบบ เงอนไขปจจยส�าคญ ความสมพนธ ในทกระดบของวงการ

การศกษาไทย ตงแตระดบปฏบตจนถงนโยบาย อนบาลจนถง

อดมศกษา เพอใหตระหนกวา ถงเวลาทตอง ผสานความรวมมอ

มงสเปาหมายรวมทชดเจน คอ ความรก ความหวงใย อยากเหนลกหลาน

ไทย และบานเมองเจรญ พฒนา มความเปนธรรมของสงคมและระบบ

การศกษา มความสามารถในการแขงขนกบประเทศอนไดใน

สถานการณโลกทผนแปรในปจจบน

นคอ...ความทาทายอยางยง ในการเดนสวถทางรอดของการศกษา

ไทย ทานผเขยนไดเนนย�าวา แนวทางรอดทเหลออยน จะถกปลอย

ใหเปนความรบผดชอบของนกการศกษาและนกการเมองเพยงเทานน

ไมได ทกฝายตองชวยกน เพราะตองพลกทงระบบ

สดทายน ขอขอบพระคณ ศ. นพ. วจารณ พานช ทานผเขยน

ทใหโอกาสมสวนในการรวมจดท�าหนงสอทมคณคา และมคณปการ

ตอบานเมองเลมน และเชอวา สารทส�าคญตอบานเมองเชนน จะถก

สอสารไปในวงกวาง และสามารถชชวน ทานผมใจและทนทาง

ปญญา ทกระดบ ทกวงการ มารวมกนขบเคลอนการศกษาไทย

เพอลกหลานไทยสบไป

ชตมาอนทรประเสรฐ

ชอหนงสอ สคส. - สคศ. ๒๕๕๖ ฉบบเตมคอ “สงความสข

สคณภาพการศกษา ๒๕๕๖” เปนหนงสอทผมและกลยาณมตรรวมกน

จดท�า เพอจดสงเปน สคส. ปใหม มอบแกญาตมตร อยางสม�าเสมอทกป

เรยกวาหนงสอชด “ครเพอศษย” ด�าเนนการเขาปท ๔ แลว ถอเปน

“สคส. ทางปญญา” โดยปนจดท�าโดยทมงานของ สคส. (สถาบนสงเสรม

การจดการความรเพอสงคม) มคณชตมา อนทรประเสรฐ เปนหวหนาทม

เชนเดยวกบในปแรก มมลนธสยามกมมาจล และมลนธสดศร - สฤษดวงศ

รวมสนบสนนการจดพมพสวนหนง

หนงสอเลมนจดวางขายตามรานหนงสอดวย เพอเปนชองทาง

เผยแพรอยางกวางขวาง และเพอน�ารายไดเขา “กองทนเพอสงคม” ของ

สคส. ส�าหรบน�ามาใชจายในการจดหลกสตรฝกอบรมโดยไมคดคา

บรการ หรอกจการเพอสงคมในรปแบบอนๆ ทจะคดขนภายหลง รวมทง

มใหบรการ ดาวนโหลดฟร ทเวบไซตของมลนธสดศร - สฤษดวงศ

ท www.thaissf.org และทเวบไซตของมลนธสยามกมมาจล ท

www.scbfoundation.com

การจดท�าหนงสอชด “ครเพอศษย” เลม ๔ น เปนการรวบรวมและ

คดเลอกบทความทผมเขยนลงใน บลอก Gotoknow ในชวงเดอน

สงหาคม ๒๕๕๔ ถงกรกฎาคม ๒๕๕๕ น�ามาจดหมวดหม โดย

คณชตมา ท�าหนาทบรรณาธการ

ค�าน�า

เนองจากเปนหนงสอรวบรวมบทความทเขยนลง บลอก จงอาจ

มขอดอยดานความตอเนอง และมสไตลการเขยนแบบเลาเรอง หรอไม

เปนทางการ รวมทงเปาหมายของการเขยนบนทกลง บลอก คอการ

แลกเปลยนเรยนรประเดนตางๆ ทมาจากความคดเชงสรางสรรค ซง

หมายความวาขอความในบนทกอาจยงไมมหลกฐานขอพสจนความ

ถกตอง หรอความนาเชอถอ ทานผอานจงพงอานหนงสอเลมนอยาง

ระมดระวงดานวจารณญาณ อยาเพงเชองายๆ

ชอหนงสอ สงความสข สคณภาพการศกษา สอความหมายอยาง

ชดเจนแลววา หนงสอเลมนจดท�าขนเพอสอสารแนวคดและแนวปฏบต

เพอชกชวนใหคนไทยลกขนมารวมกนด�าเนนการยกระดบ หรอกอบก

คณภาพการศกษา เพออนาคตของบานเมองอนเปนทรกและหวงแหน

ของเรา

ผมขอขอบคณคณชตมา อนทรประเสรฐ และคณวนดา นรานพงศ

แหง สคส. คณวรรณา เลศวจตรจรส แหงมลนธสดศร - สฤษดวงศ ทรวม

กน ออกความคดและรวมกนจดท�าหนงสอเลมน ขอบคณมลนธสดศร -

สฤษดวงศ และมลนธสยามกมมาจล ทรวมจดพมพ และขอบคณ

กลยาณมตรทรวมเขยนบทตความ

เนองในศภวาระปใหม พ.ศ. ๒๕๕๖ น ขอใหทานผอานและ

กลยาณมตรทกทานประสบความสขจาก ธรรม พร เมตตา และปญญา

ปฏบต ทวหนากน ... สาธ

วจารณพานช

หนงสอของคณหมอวจารณ พานช ขายดทกเลมเพราะเนอหาเตมไปดวยสาระและความหลากหลายของขอมล แงคด และความเหนสวนตว ส�าหรบเลมนคอ “สงความสข สคณภาพการศกษา ๒๕๕๖” กเขาลกษณะเดยวกนอกเชนกน

สงทท�าใหหนงสอของคณหมอขายด ผมขอวเคราะหวานอกจากเนอหาในตวของมนเองแลว ชอของคณหมอเปนสงประกนคณภาพ และการทชอของคณหมอมบทบาทส�าคญกมสาเหตจากอยางนอย ๓ ปจจย กลาวคอ (๑) ความศรทธาทผคนมใหคณหมอ เพราะรวาทกสงททานเขยนนนออกมาจากใจจรง ตรงไปตรงมาอยางไมมวาระแอบแฝง (๒) ความรความสามารถของคณหมอในการวเคราะห สรรพสงอยางลกซงโดยเฉพาะสงทหลายคนมองขาม (๓) ความจรงใจในการทมเทชวตของทานเพออนาคตของเดกไทยผานระบบการเรยนรทเหมาะสม

“สงความสข สคณภาพการศกษา ๒๕๕๖” แตกตางจากเลมอนในความหลากหลายยงขนของขอมลอนเนองมาจากงานทคณหมอไดท�า สงทคณหมอไดประสบ และสงทไดอานศกษาจากหลากหลายสาขา อกทงยงมบทวเคราะหการท�างานของระบบการศกษาไทยในหลายระดบอยางนาสนใจยง

ค�านยม

ผมยงไมเคยอานหนงสอเกยวกบการศกษาไทยเลมใดทมความหลากหลายในแงมมใหคดนบตงแตระดบเดกเลกจนถงระดบสภามหาวทยาลยดงเลมน ดงนนจงเปนหนงสอททนตอเหตการณและทรงคณคา แตขอเตอนวาใครเปนโรคหวใจขนรนแรงตองระวงสกหนอย เพราะผเขยนทานซอสตยกบความคดของทาน ดงนนจงเปนบทเขยนทมความตรงไปตรงมาสง ไมก�ากวมอยางฉาดฉานและลนไหลในค�าวจารณ หากตรงเปาชนดกระสนทะลอกบคคลและสถาบนเพอกระตนใหคดอยางสรางสรรค

ดร.วรากรณสามโกเศศอธการบดมหาวทยาลยธรกจบณฑตย

เมออานหนงสอเลมนจบและมองภาพรวมพบวา สามารถจดกลม

สาระความร ขอคดเหน ขอวพากษและขอเสนอแนะทอาจารยหมอวจารณ

ไดถายทอด น�าเสนอ เปดประเดน กระตนใหผอานอยากสบคนตอ คดตอ

อภปรายถกเถยงและน�าไปปฏบต ดงน

๑. ภาวะคณภาพการศกษาไทยดานความกาวหนาของการ

จดการศกษาและการเรยนร ระดบการศกษาขนพนฐานและระดบ

อดมศกษา และดานปญหาอปสรรค สงทตองแกไข ปรบปรง ยกเลก

หรอเปลยนแปลงอยางจรงจง

๒. สภาวะคณภาพการเรยนรของเดก เยาวชนไทยและทศทาง

การพฒนาการศกษาและการเรยนรใหเชอมโยงกบบรบททางสงคม

วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมอง การปกครองในศตวรรษท ๒๑ รวมทง

การเขาสประชาคมอาเซยน เพอยกระดบคณภาพชวตของเดกเยาวชน

ไทย

๓. แนวคดเกยวกบการเรยนรในศตวรรษท ๒๑ เปนแนวทางการ

บรหารจดการดานวชาการและดานการพฒนาบคลากร เพอสงเสรมการ

บนทกตความ

เรยนรทกษะศตวรรษท ๒๑ การก�าหนดตวชวด การวดและประเมนผล

ผเรยน รวมทงการประเมนครอาจารย การประเมนการบรหารจดการ

เชน การประเมนการสรรหาผบรหารของมหาวทยาลย

๔. กระบวนการ วธการ และ เครองมอสงเสรมการเรยนรทกษะ

ศตวรรษท ๒๑ เชน PLC ส�าหรบคร/อาจารยพฒนาตนเอง หรอระบบ

การเรยนรออนไลนส�าหรบผเรยน

๕. แหลงอางองทางวชาการและแหลงเรยนรในชองทางปกต เชน

หนงสอ เอกสารวชาการ และชองทางออนไลน เชน Gotoknow

๖. บคคลและสถานทศกษา ตวอยางหรอตนแบบ ทแสดงความ

รปฏบตหรอขอมลเชงประจกษของการเรยนรทกษะศตวรรษท ๒๑ เชน

อาจารยหมอวจารณแสดงวธการเรยนรในทกโอกาส ทกสถานทจาก

การอาน การศกษาดงาน การเปนประธาน วทยากรหรอผรวมการ

ประชม แลวน�าสาระความรทไดมาตความ สะทอนความคด บนทก

เผยแพร แลกเปลยนเรยนร สรปไดวาทานเปนบคคลแหงการเรยนร

ตลอดชวต สวนตวอยางสถานศกษา เชน โรงเรยนเพลนพฒนา โรงเรยน

ล�าปลายมาศพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน มหาวทยาลยชมพร

(ในอนาคต)

เมอน�าสาระขางตนมาพจารณาเปนรายเรอง พบวามมากมาย

และหลากหลายประเดน ขอน�าเสนอการตความและสะทอนความคด

บางประเดน ดงน

“.....ในโลกยคใหม ยคศตวรรษท ๒๑ ครตองไมสอน เปลยนไป

ชวนศษยคด และทดลองท�า เพอใหศษยเรยนร จากการลงมอท�า”

(หนา ๔๑)

ดฉนนบตวเองเปนศษยคนหนงของอาจารยหมอวจารณในเรอง

การจดการความร (KM) ทานเปนผชกชวนใหอยากรจก KM การไป

ศกษาดงานสาธารณสขทใช KM การอานเรอง KM ในหลายมต และ

การรวมประชมหลายครงกยงเขาใจไมพอเพยงทจะน�าไปใช ดฉนกบ

คณะจงตงทมรวมกบโรงเรยน ๗๘ แหง ส�านกงานเขตพนทการศกษา

๑๗ เขต ใน ๑๗ จงหวด ๔ ภมภาค ด�าเนนโครงการวจยและพฒนา

นวตกรรมการเพมประสทธภาพองคกรทางการศกษาดวยการจดการ

ความร (พ.ศ. ๒๕๔๙ – ๒๕๕๑) (๑) โดยมทมรวมวจย จากส�านกงาน

เลขาธการสภาการศกษา (สกศ.) ทมทปรกษา KM จาก สถาบนสงเสรม

การจดการความรเพอสงคม (สคส.) และ ทนสนบสนนจาก ส�านกงาน

กองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ถงแมจะมทม สคส. ชวยน�าทางในเบองตน พวกเรากยงเหมอน

คนตาบอดคล�าชาง (KM) ตองคดมากๆ ท�าจรงจง แตตองรอบคอบเพราะ

มเดกเกยวของ ตองฝกความอดทนตอความแตกตางหลากหลายความ

คดเหน ทงจากการอาน การอภปราย ถกเถยงกน แตขณะเดยวกน

ไดรจกและเลอกใชเครองมอ KM ทใชบอยมาก คอ เรองเลาเราพลง การ

ทบทวน กอน ระหวาง และหลงปฏบตการ ไดเรยนรและท�างานเปนทม

ไดแลกเปลยนเรยนร สรางความรปฏบต ประมวล สรป บนทกและ

น�าความรปฏบตใหมๆ ไปใช ตอยอดความรเดม สงผลใหครปรบเปลยน

วธการจดประสบการณการเรยนรใหกบนกเรยน ผบรหารใหความ

ส�าคญและสนบสนนความสมพนธแนวราบของบคลากรกบบคลากร

ท�าใหประสทธภาพการท�างานของโรงเรยนมมากขน

เมอสนสดโครงการ นอกจากสามารถตอบวตถประสงคและโจทย

วจยไดแลว ทกคนทมสวนรวม (ทมและแกนน�าของโรงเรยน ๖๐๐ คน

ทมสวนกลาง ๘ คน) สามารถเรยกตวเองอยางภาคภมใจวา เปนนกจดการ

ความร และมความสขทนกเรยนทมปญหาไดรบความชวยเหลอ นกเรยน

มชองทางการเรยนรเพมขน และมผลสมฤทธทางการเรยนสงขน

พวกเรา (ศษย) ขอคารวะอาจารยหมอวจารณ (คร) ทไมสอน แต

สงเสรมศษยใหเรยนรการจดการความร ดวยการลงมอจดการความร

เอง และขอขอบคณทม สคส. สกว. และ สกศ. ทใหการสนบสนน

พวกเราจงเปนตวอยาง มความรปฏบตและขอมลเชงประจกษ

ทพสจนแลววาค�ากลาวขางตน (หนา ๔๑) เปนแนวคดแนวทางทท�าได

และควรตองท�าอยางยง

“บญญต ๗ ประการ ขอ ๔ ถามค�าถามทถกตอง” (หนา ๙๕ – ๙๖)

เพยง ๔ ค�าถาม อาจชวยใหเปนโรงเรยน/วทยาลย/มหาวทยาลย

ทดได นอกจากใหผบรหารและทมแกนน�าจากชมชนเรยนรครเพอศษย

เปนผตอบแลว สถานศกษาอนกควรตอบดวย และควรมค�าถามอกชด

ส�าหรบใหคณะคร/คณาจารยตอบเพอชวยใหจดการเรยนรของผเรยน

ไดดกวาเดม โดยยดเปาหมายทการเรยนรของผเรยน ใหเปนการเรยนร

ทสรางเสรมความงอกงามในตนและเกดทกษะชวต รวมทงทกษะการ

คดอยางมวจารณญาณ ซงเปนทกษะเรงดวนทเดกเยาวชนไทยทกคน

ตองฝกฝนใหเกดขน ชดค�าถามเพมเตม (๒) ควรเปนดงน

๑. แตละแผนการเรยนร ตองการใหผเรยนไดหรอเขาถงความ

รและทกษะอะไร และเรยนรดวยวธการอะไร อยางไร

๒. ในระหวางและหลงการเรยนร รไดอยางไรวาผเรยนแตละคน

เรยนรอยางเขาใจ

๓. เมอผเรยนเขาใจแลว รไดอยางไรวา ผเรยนไดคดใครครวญ

ตรวจสอบ ประเมนขอมล/สารสนเทศ/ ความร ดวยหลกเหตผล สามารถ

เลอกและสรปเปนหลกการและแนวปฏบตทเหมาะสม

๔. รไดอยางไรวา ผเรยนน�าความร ความเขาใจและแนวปฏบต

ไปประยกตใชอยางมวจารณญาณ

๕. รไดอยางไรวา ผเรยนสามารถสอสารหลกการ ความรปฏบต

หรอขอเทจจรง เชน น�าเสนอ เผยแพร อภปรายสาธารณะ ชกชวน

ตอรอง หรอรณรงคการปฏบตทเหมาะสมไดอยางมวจารณญาณ เพอ

แกปญหา ลดความเสยง สรางสรรคและเพมคณภาพชวตของตนและ

ผอน

เนองจากผเรยนมความแตกตาง เมอคร/อาจารยรจกผเรยนของ

ตนดแลว ควรรวมกบฝายบรหารและเพอนคร/อาจารย ชวยกนถาม-

ตอบอก ๒ ค�าถาม ดงน

๑. รไดอยางไรและท�าอยางไร หากผเรยนบางคนไมไดเขาถง

เขาใจ ประเมนความรและทกษะทก�าหนดไว และไมสามารถน�าผลการ

เรยนรไปใชและสอสาร

๒. ท�าอยางไรส�าหรบผเรยนทกาวหนาไปไดแลว

หากคณะคร/คณาจารยและผบรหารสถานศกษาใสใจและจรงจง

กบค�าถามทง ๗ ขอน การยกระดบคณภาพผเรยนและการศกษาไทย

โดยรวมกนาจะสงขน ทนตอการเปลยนแปลงในศตวรรษท ๒๑

“..... จะท�าใหการเรยนรวทยาศาสตรในโรงเรยนเชอมโยงกบชวต

จรงไดอยางไร” (หนา ๑๑๐)

เปนเรองทนาเสยดายทงเวลาและปญญา ทตองมการถามและ

การตอบค�าถามท�านองนบอยครง เพราะแทจรงแลวธรรมชาตหรอ

วญญาณวทยาศาสตร (๓) มอยในตวเราทกคนเปนวญญาณของความ

กระตอรอรน ใครร ใครเรยน ตองการเขาใจ รเหนสงรอบตวทเชอมโยง

กบวถชวต จงชอบสงเกต ซกถาม อยากทดลอง น�าไปใชตามจนตนาการ

ของตน แตธรรมชาตหรอวญญาณวทยาศาสตรทเปนแรงบนดาลใจใน

การเรยนรของคนเรามกเหอดหายไปตามวยทมากขน สาเหตส�าคญ

ทท�าใหเกดการสญเสย มกมาจากการเลยงด การอบรมบมนสย และ

การจดประสบการณการเรยนรและการพฒนาตงแตในวยเดก เรอยมา

อยางขาดความร ความเขาใจและการปฏบตของผเกยวของในเรองการ

เจรญเตบใต มพฒนาการและการเรยนรทควรเกดขนอยางสมดล

เปนสขภาวะทงทางกาย ใจ สงคมและปญญา

การตอบค�าถามขางตนจงควรอยทการชวยกนน�าแรงบนดาลใจ

หรอ วญญาณวทยาศาสตรกลบคนมายงเดกเยาวชนอนาคตของชาต

ใหพวกเขาได “.... เรยนรเพอสรางรากฐานชวตใหแกตนเอง ทจะ

ท�างานใหสนก ทจะสรางสรรคสงทมคณคาใหแกบานเมอง” (หนา ๕๒)

โดยใหครอบครว สถานศกษา ตวเดกเยาวชนเองและสงคมมสวนรวม

แสดงความรบผดรบชอบ (Accountability) ขบเคลอนการเปลยนแปลง

ในวถการอบรมเลยงด การสงเสรมการเรยนรและพฒนาการตามวย

ของเดกเยาวชน และยกระดบคณภาพระบบการศกษาไทยอยางจรงจง

ใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงในศตวรรษท ๒๑

เอกสารอางอง

๑. สวฒน เงนฉ�าและคณะ. (๒๕๕๒). การวจยและพฒนา

นวตกรรมการเพมประสทธภาพขององคกรทางการศกษาดวย

การจดการความร. กทม. , ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา.

๒. สวฒน เงนฉ�าและคณะ. (๒๕๕๓). แนวทางการพฒนาความ

ฉลาดทางสขภาวะของเดก เยาวชนและครอบครวดวยพลง

เครอขายการศกษา. กทม. , ส�านกงานเลขาธการสภาการ

ศกษา.

๓. ยงยทธ ยทธวงศ. (๒๕๕๔).วทยาศาสตรเพออะไร. กทม. ,

บรษท นานมบคสพบลเคชนส จ�ากด.

ดร.เลขาปยะอจฉรยะอดตเจาหนาทบรหาร

องคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF)

อานหนงสอ “สคส.- สคศ. สงความสข สคณภาพการศกษา

๒๔๔๖” ทรวบรวมจากบทความท ศ. นพ. วจารณ พานช เขยนลง

ใน บลอก Gotoknow แลวมความสขมากๆ สมความตงใจของ

คณะผจดท�า เพราะ สงทสอสารออกมาในหนงสอเปนขมพลงปญญาท

ใหสตแกสงคม ถงความ จ�าเปนตองยกเครองการศกษาไทย โดย

เฉพาะการเปลยนแปลงระบบการเรยนรเพอประโยชนส�าหรบผเรยน

และทส�าคญมขอเสนอแนวทางปฏบตเพอยกระดบคณภาพการเรยนร

(โดยเฉพาะหากใครเปนครสอนวทยาศาสตร หนงสอเลมนเปนเสมอน

ลายแทง เพราะไดใหรายละเอยดทน�าไปใชไดเลย) ซงไมแตเฉพาะ

การศกษาขนพนฐานแตยงรวมถงอดมศกษา ขอมล ความรและ

ขอเสนอแนะตางๆ ทรวบรวมไวในหนงสอ เลมน ไดมาจากประสบการณ

ทสงสมมาของอาจารยทงในแงการเปนอาจารยผสอน นกวจย ผบรหาร

มหาวทยาลย ผบรหารองคกร ประธานและกรรมการกรรมการบรหาร

ฯลฯ รวมทงความรจากการทเปนคนรกการอาน รกในการคนควาความร

จากแหลงตางๆ และแนนอนรวมถงขอมลทไดจากภาคสนามทเปนของ

จรง รวมทงการเปนผฟงทด (น�ามาเลาเรอง และการวเคราะห) ฯลฯ

หนงสอเลมนยงสะทอนตวตนของอาจารย คอผ ยดมนในหลกการ

บนทกตความ

ไดเปนอยางด (กรณลาออกจากประธาน กกอ.) ในหลายตอนหลาย

เรอง มขอเสนอแนะหนงสอหรอแหลงความรดๆ จาก Website ตางๆ

ทเสนอแนะไวใหคร/อาจารย ผเกยวของทงหลายควรอานและผบรหาร

การศกษาระดบตางๆ โดยเฉพาะผบรหารอดมศกษาตองอาน ซง

ชวยใหผอานสามารถคนควาใหลกซงตอไปไดอยางสะดวก อยางไร

กตามหนงสอนจะมคณคามากยงขนหากผอานตความ พนจพเคราะห

และน�าไปใชประโยชนในสวนทเกยวของ ซงคดวา อาจารยคงสมหวง

ตามเจตนารมณของการถายทอดความร ความคด ซงตนเองเคยไดยน

ค�ากลาววา สงทคดและขอเสนอแนะจะมคณคาเพมขนเมอสอสารออก

ไปในวงกวางแทนการเกบไวเอง

หนงสอเลมน แมวาจะเปนการรวบรวมจากบทความทเขยนใน

รอบป แตไดเหนถงความตอเนองการยนหยดถงความคดและขอมลท

ตองการสอสารหลายประการ ประการแรกคอ การเรยนรในยคใหม

ตองใหไดทกษะทจ�าเปนอยางยงส�าหรบการด�ารงชวตทดในศตวรรษท

๒๑ ซงตองอาศยการเรยนรในรปแบบโครงงาน PBL (Project Based

Learning) ทนกเรยนไดลงมอปฏบตจรง ท�าใหเกดปญญาจากตว

ผเรยนเอง ซงอาจารยไดแนะไววา การท�า PBL ตองท�าใหลกกวาท

คนเคยกนอย (ดงทพบเหนทวไปในสถานศกษา) กลาวคอตองใหลก

และเชอมโยง มทงลงมอท�า ตรวจสอบกบความรเชงทฤษฎ และ

ไตรตรองทบทวนเปนระยะ มตวอยางทดๆ ของการจดการเรยนรแบบ

PBL ทท�าใหเกดผลลพธตอผเรยน (Learning outcomes) เพอศตวรรษ

ท ๒๑ เชน รปแบบการจดการเรยนรของครเรฟ รร.ล�าปลายมาศพฒนา

รร.เพลนพฒนา รร.ดรณสกขาลย รวมถงโครงการ LLEN ทด�าเนนการ

ในบางจงหวดกประสบผลด เพราะเมอมการเปลยนรปแบบการจดการ

เรยนการสอนแบบ PBL แทนการสอนแบบใหสาระเนอหาเพอทองจ�า

นกเรยนสนกและสนใจกบการเรยนเพมขนมาก (เดกทเคยเกเร อยาก

มาโรงเรยนเพอรวมกจกรรม) มผลลพธในการเรยนดขน อาจารยชให

เหนวา การเรยนแบบ PBL มไดใชเฉพาะการเรยนรในระดบการศกษา

ขนพนฐานเทานน แตรวมถงในระดบอดมศกษาดวย การทนกศกษารวม

กลมเรยนแบบ PBL (ท�างานจรง เกบขอมลทนาเชอถอและน�ามา

วเคราะหสงเคราะห) จะไดความรใหมจากการปฏบตจดเปนผลงานแบบ

Implementation Research ประเดนนตรงกบประสบกาณจากตนเอง

ทเคยดงานทมหาวทยาลยแหงชาตสงคโปร ทใหนกศกษา ๓ คนจาก

ตางสาขา จ�าไดวาเปน สาขาวศวกรรมศาตร สาขาการตลาด และ

สาขาสดทายจ�าไมไดแนชดวาเปน เศรษฐศาสตรหรอสถาปตยกรรม

รวมกนท�าโครงงานทมผลตผลสามารถน�าออกสตลาดได อกทงอาจารย

ยงไดชวยชแนะวาการเรยนแบบ PBL ทเอาทฤษฎไปจบกบการปฏบต

จรงในสถานบรการสขภาพ ท�าใหเกดการเปลยนแปลงการเรยนรใน

ระบบสขภาพ

ประการทสอง เรองเกยวกบตวคร ซงถาใครทตดตามผลงาน

อาจารยจะทราบวา อาจารยเปนผเผยแพรผลงานการจดการเรยน

การสอน ของครเรฟ ซงเปนครเพอศษยทมชอเสยงมาก ใหความส�าคญ

แกนกเรยนทกคนเปนอยางด มากกวาใหความส�าคญในสาระวชา

สามารถจดการเรยนการสอนแบบนอกกรอบ แตท�าใหลกศษย (สวน

ใหญเปนเดกทมฐานะทางเศรษฐกจสงคมไมสง) ไดทกษะชวตตาม

ศตวรรษท ๒๑ รกและสามารถเรยนรตอเพอประกอบอาชพตอไปได

อยางด อาจารยไดใหความหมายของ “ครเพอศษยไว” หลายตอน

โดยสรปทส�าคญ คอ ครเพอศษยเปนครทท�าใหศษยพรอมจะเรยนร

ท�าใหลกศษยแขงแรงทจะตอสเพอชวตทมคณคาในอนาคตได ทงนจะ

ตองเปนครทจะสามารถออกแบบการเรยนการสอนดวยวธการหลาก

หลายทงงายและซบซอนเพอสรางความทาทายทใหลกศษยไดเรยนรได

ลงมอปฏบตจรงมทกษะส�าหรบศตวรรษท ๒๑ ไดมโอกาสตดตาม

อาจารยลงสภาคสนาม เหนภาพทอาจารยคยกบเดกนกเรยน การถาม

ค�าถามเดก จะเหนวาเปนการตงค�าถามทฝกใหเดกคด คนหาค�าตอบ

แรกๆ เดกจะองไป (อาจเครยดนอยๆ) เพราะไมชนกบการมใครตง

ค�าถามลกษณะนมากอน แตพอเดกตงตวได เรมเหนบรรยากาศท

เปลยนแปลงไป เดกกลาทจะตอบ เรมสนกกบการคด ถงกบยกมอ

เพอแขงกนขอตอบ สงนเปนรปธรรมมาก ถงกบท�าใหตวเองคดตอไปวา

ในกระบวนการผลตครกดหรอการพฒนาครกด จะมกระบวนการให

ครไดฝกคด ฝกตงค�าถามเพยงพอหรอไม เพอน�าไปใชไดในการจดการ

เรยนการสอนจรงๆ เพราะไดยนมาหลายครงแลว เรองการฝกใหเดก

คดวเคราะห วาจะท�าอยางไร ถาคร (รวมทงอาจารยในมหาวทยาลย)

ไมเรมคดเปนกอน ตงค�าถามเปน ไฉนจะใหลกศษยคดเปนไดเลา

คลายคลงกบรายงานสภาวการณวา เดกไทยอานหนงสอนอยมากถง

กบมการรณรงคใหเดกไทยรกการอาน ควรส�ารวจดวยเชนกนวา

ครไทยหรอผบรหารโรงเรยนอานหนงสอมากนอยเพยงใด ทงนไมควร

นบหนงสอสงการหรออานเพอสอบ

สงทอาจารยพยายามสรางการเปลยนแปลงขนในระบบการ

ศกษาทพบทงในหนงสอและกจกรรมทผลกดนและรวมมอกบองคกร

ตางๆ อาท สกว. สคส. สสค. มลนธสดศรฯ มลนธสยามกมมาจล เพอ

ใหเกดผล คอ ขอเสนอการรวมตวของครเพอศษย (ชมชนเรยนรคร

เพอศษย หรอ PLC) เพอการแลกเปลยนเรยนร ท�างานเปนทม เรยน

เปนทมเพอพฒนาใหเรยนรใหดยงขนไปเรอยๆ และการทครทรวมตว

กนเปนชมชนเรยนรหรอ PLC น จะน�าไปสการเปลยนแปลงวฒนธรรม

การท�างานในโรงเรยน เปนการท�างานเปนทม ซงอาจารยเรยกวา

วฒนธรรมแบบรวมหมซงตองมการเปลยนโครงสรางระบบการท�างาน

ระบบการจดการเรยนการสอน เพอรวมกนด�าเนนงานไปสจดเปาหมาย

รวมกน อกทงยงไดเสนอแนะวา PLC นไมจ�ากด เฉพาะครประถม

และมธยมศกษาเทานนทจะสรางชมชนการเรยนรไดเทานน PLC กเปน

ประโยชนตอการแลกเปลยนเรยนรระหวางอาจารยในมหาวทยาลยดวย

เชนกน เพอพฒนาตอไปใหลกซงขน

ขอเสนอหลายตอนทไดเนนไวดวยคอ การปรบระบบการวดผล

การศกษาใหม คอเรองการประเมนวา การประเมนตองสามารถวดผล

ลพธ Learning Outcomes คอทกษะทเกดขนทตวนกเรยนตามทกษะ

ทตองการในศตวรรษ ๒๑ ได และการประเมนเพอการพฒนาและสง

เสรมการเรยนร นอกจากน ยงไดฝากขอคดเกยวกบการประเมนผล

ของ สมศ. วา จะตองเนนประเมนเพอพฒนามากขน ไมวาจะเปนการ

ศกษาระดบใดกตาม ขอมลจากการประเมนน�าไปสการการปรบปรงให

ดขนไดอยาง ถาไมมสวนชวยยกระดบคณภาพการศกษากจะเปนการ

สนเปลอง นอกจากนยงมขอเสนอเรองการประเมนเพอเลอนวทยฐานะ

ครซงระบบปจจบนเปนอปสรรคตอการพฒนาคณภาพการศกษาดวย

ในขอเขยนเกยวกบระดบอดมศกษา สงทเปนประโยชนอยางยง

ส�าหรบชาวมหาวทยาลย หรอบคคลวงนอกทไดเขามามสวนรวมใน

แวดวงอดมศกษา ควรตองอานและทบทวนอยางยงคอ บทบาทและ

หนาทความรบผดชอบของสภามหาวทยาลย แนวทางการประเมน

สภามหาวทยาลย การสรรหาอธการบดเพอใหไดอธการบดทเหมาะสม

ทสดมาเปนผ น�าองคกร บทบาทและหนาทของคณะกรรมการ

อดมศกษา (กกอ.) เพอรวมกนท�าใหระบบและกลไกอดมศกษา

ขบเคลอนไปสประสทธภาพและประสทธผลมากขน

สวนภาพรวม หนงสอไดสะทอนขอคดเหนถงบทบาทของ

มหาวทยาลยกบการพฒนาประเทศ โดยไดชมรรค ๘ เพอบรรล

เปาหมาย ทงในดานการเพมขดความสามารถในการแขงขน ความ

เปนธรรมของสงคม เปนการศกษาเพออนาคตและปลดพนธนาการ

จากความลมเหลวของระบบการศกษา เมอโยงไปกบระบบการบรหาร

จดการ การมสภามหาวทยาลยทท�าหนาทตามบทบาททควรเปนได

การสรรหาไดอธการบดทเปนผน�าองคกรทด อดมศกษาไทยคงกาวหนา

ขน ซงเปนความหวงของสงคม

ยงมอกหลายประเดนทนาสนใจ ซงอาจารยไดเสนอไวเพอใหม

การขบคด แลกเปลยนเรยนรเพอหาทางออกใหแกระบบการศกษาไทย

อาท ตวถวงคณภาพการศกษาไทย อนไดแก ระบบการประเมน

วทยาฐานะคร การเขาสต�าแหนงของผบรหารโรงเรยน การบรหารแบบรวม

ศนยอ�านาจ เปนอาท การปฏรประบบการเงนเพอการศกษาเพอความ

เปนธรรมและประสทธภาพและประสทธผลของการจดการศกษา

การใชพลงของ ICT เพอประโยชนทางการศกษาเพมขน รวมทง

ความทาทายของคลนลกทส ในระบบอดมศกษาไทย ฯลฯ

ความทมเทและความเอาใจใสตอการเปลยนแปลงการเรยนร

เพออนาคตของเดกและของชาตทอาจารยยนหยดมาโดยตลอด

ในลกษณะ และรปแบบตางๆ รวมทงขอมลหรอสนทรพยทางปญญา

ทมในหนงสอน กคงไดรบพรจากความทมเทเฉกเชน ครทไดรบพร

จากการเปนครททมเทเพอศษยเชนกน

ทายสดน ตองขออภยอาจารยและผอาน ณ ทนดวย หากการ

ตความจากการอานหนงสอเลมนมขอผดพลาด ไมครบถวน เพราะโดย

สตปญญาและประสบการณอยหางไกลจากอาจารยมาก แตยนดท�า

อยางยงเพราะรสกไดรบเกยรตจากผจดท�าหนงสอ และความชนชมใน

ตวอาจารยซงเปรยบเสมอนครทานหนง (โดยททานไมไดสอนโดยตรง)

ตลอดเวลาทไดมโอกาสท�างานกบอาจารยในระยะ ๒-๓ ปหลงน

ดร.เจอจนทรจงสถตอย

อดตรองเลขาธการคณะกรรมการการศกษาแหงชาต

และผตรวจราชการกระทรวงศกษาธการ

เมออานหนงสอเลมนถงหนา ๒๓ เราจะปดหนงสอทตรงนเลย

กได เพราะทานอาจารยไดพดถงค�าส�าคญ ๒ ค�าทมใชเพยง ปฏรป

การศกษา แตคอ ปฏรปประเทศ นนคอ Accountability และ Freedom

ผมคดเสมอมาวาหากผอ�านวยการโรงพยาบาลใดๆ ตองรบผดชอบ

ตอประชาชนในพนท พดงายๆ วาประชาชนเปนผใหคณใหโทษ

ผอ�านวยการ โรงพยาบาลตางๆ ทวประเทศจะไมแออดมากมาย เชน

ทกวนน ในท�านองเดยวกน หากผอ�านวยการโรงเรยนตองรบผดชอบ

ตอพอแมและเดกนกเรยน ยอมไมมนกเรยนถกทงไวขางหลง แตฝมอ

ของผอ�านวยการโรงเรยน (และผอ�านวยการโรงพยาบาลหรอหวหนา

สวนราชการอนใด) กตองมากบเสรภาพในการบรหารดวย การบรหาร

การศกษาแบบรวมศนยสงการเปนความผดพลาด

เมออานถงหนา ๒๙ เรองการศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง

ผมเคยขบคด (ไมออก) เสมอมาวาความเปนพลเมองในชนเดกเลกคอ

อะไร เวลาเราพดถงความเปนพลเมองและการเคารพความเหนท

แตกตาง เรามกพดถงเรองชาตพนธหรอความคดเหนทางการเมอง แลว

ในชนเดกเลกคออะไร จากททมการศกษาของมลนธฯ ไดท�างานรวมกบ

โรงเรยนล�าปลายมาศพฒนา และจากงานประจ�าของผมเองทตอง

บนทกตความ

ดแลการทดสอบสตปญญาหรอคนหาเดกพเศษ ทโรงเรยนตางๆ ชอบ

พาเดกทเรยนหนงสอไดไมดมาใหตรวจคราวละมากๆ ท�าใหตระหนกวา

ทแทความเปนพลเมองอยตรงหนาเรานเอง โรงเรยนล�าปลายมาศ

พฒนาสามารถจดการใหเดกสตปญญาบกพรอง เดกเรยนรชา เดก

พการ เดกทดคลายจะมาจากบานทครอบครวแตกแยกและมปญหา

ทางพฤตกรรม สามารถเรยนรวมกลมกบเดกคนอนๆ และเดกคนอนๆ

เรยนรทจะอยรวมกบความแตกตาง หากโรงเรยนตางๆ คดเรองน

ออกแคเรองเดยว เราจะกาวขามทงทกษะเรยนร ทกษะชวต และ

ความเปนพลเมองไปพรอมๆ กน แคคดกสนกเสยแลว

เมออานถงหนา ๑๒๕ ททานอาจารยเลาเรองผบรหารทานหนง

ลงนามทายเอกสารกงวชาการชนหนงเพยงวา “ทราบ” แลวเซนชอ

ท�าใหไดคดวา นอาจจะเปนคอขวดของการศกษาไทย พอๆ กบทเรา

มกพดกนวาการสอบเปนคอขวดของการศกษาไทย ขอสอบเปน

อยางไร เรากไดครสอนแบบนนและไดนกเรยนแบบนน

ค�าวา “ทราบ” มความหมายไดหลากหลาย แตเชอได (ดวย

ประสบการณ) วาสวนใหญแลวเปนการเขยนไปตามพธกรรมเพอให

หนงสอราชการฉบบหนงผานสายพานไป หากทคอขวดท�างานเปน

สายพาน กอนหนาจะถงคอขวด เรากอาจจะก�าลงท�างานแบบสายพาน

เชนกน กลาวคอเราผลตนกเรยนเสมอนผลตสนคาชนหนง จากอนบาล

หนงถงจบมธยมหก ดวยการวางเดกๆ ลงบนสายพานทละปๆ

การศกษายอมมใชสายพานการผลตเดกอยางแนนอน

ผมจ�าไดวาในการประชมครงหนงท มลนธสดศร-สฤษดวงศ เรอง

การศกษาไทย เปนครงแรกทผมไดฟงทานอาจารยเลาเรอง 21st Century

Skills และครเพอศษย ทานอาจารยพดค�าหนงวา “อะไรทพวกเรา

ก�าลงท�านน ผดหมดเลย” เวลานนผมรสกตนเตนมากทไดยนค�าพดน

เสยท หลงจากรอมานาน เพราะผมมความเชอโดยสวนตวมานาน

แลววา การเรยนหนงสอในประเทศไทยทเปนอยน “ผดหมดเลย”

มหลายครงทผมพดในการบรรยายของตวเองวา การศกษาท

เปนอยนท�าใหผมเปนผชนะ ผนตวเองจากเดกขายน�าเกกฮวยมาเปน

นายแพทยและมสถานะในสงคมสงไดส�าเรจ แตชวยเหลออะไรประเทศ

ชาตไดนอยมาก ทผมพดไปเปนเพยงการพดไปตามปรากฏการณทเหน

แตไมเคยอธบายไดวา ท�าไม จนกระทงมาไดยนทานอาจารยพดวนนน

วา “ผดหมดเลย” แลวขยายความตอไปวาการศกษาทผานมานนตอบ

สนองความตองการของศตวรรษท ๒๐ อยางไร และปจจบนเราควร

กาวเขาสศตวรรษท ๒๑ อยางไร จงไดเขาใจและเหนทะลความ

ผดพลาดทงหมดทการศกษาไทยท�ากบเดกนกเรยน

รายละเอยดของการศกษาในศตวรรษท ๒๑ และครเพอศษย

ปรากฏในหนงสอชดครเพอศษยททานอาจารยกรณาเขยนตงแตเลม ๑

จนถงเลมททานถออยนเปนเลม ๔ แลว

เมออานตอไปถงหนา ๑๓๗ ทสตฟ จอบสเลาเรองครเทดด

เปลยนแปลงเขาอยางไร ผมกควาเอาบทนขนมาเขยนซ�าไวทนโดยไม

ลงเลเลยวาคณครทกคนโปรดทราบ อะไรททานท�า ทานพด มผลกระทบ

ตอเดกนกเรยนสกคนในระดบพลกชวตเขาโดยคณครไมรตวไดเสมอ

ครงทผมเรยนประถมศกษาปท ๓ ผมเดนเขาประตโรงเรยนและ

หยดท�าความเคารพครทยนอย คณครผหญงซงเปนคณครประจ�าชนของ

ผมเอง ไดยนนตยสารชยพฤกษททานอานแลวใหผม แลวบอกวาให

ไวอานตอ เวลาผานมาหลายสบป ผมจ�าชอและใบหนาของคณครทานน

ไมไดอกตอไปแลว และไมเขาใจดวยวาครคนหนงจะยนนตยสารดๆ เลม

หนงใหเดกปอสามท�าไม แตผมกลายเปนคนทอานหนงสอทกอยาง

เกอบตลอดเวลามาตลอดชวต เพราะสงทคณครท�าในวนนน ย�าอกครงวา

ทานไมไดเครดตอะไรเลยเพราะผมจ�าไดเพยงวาครเปนคนผวคล�า

ตดผมสน เทานนเอง นคอ “ครเพอศษย”

จะเหนวาพลงของครนนมมากมายและบอยครงทไดสรางความ

เปลยนแปลงใหแกเดกๆ โดยไมรตว หากคณครทกทานไดไลอานหนงสอ

ชดครเพอศษยนตงแตเลม ๑ ถงเลม ๔ แลวยอมรบวาอะไรทตนเองก�าลง

ท�านนผดแลว อะไรทหนงสอชดนแนะน�าใหท�านาจะลองท�า ขอใหเชอ

ไดเลยวาพลงแหงการเปลยนแปลงนนมมากมายแนนอน

หนงสอครเพอศษยเลม ๔ นมเรองสภามหาวทยาลยและ

อดมศกษาในตอนทายดวย ซงผมควรเขยนถงบางเพอใหครบสมบรณ

ทานอาจารยเขยนถงโรงเรยนแพทยไดอยางกระชบ กลาวคอควร

เปลยนจาก Subject-Based เปน Competency-Based ถามวาท�าไม

ค�าตอบคอเพราะดวยการเรยนแบบ Competency-Based ทดภายใต

บรบททเปนจรง เราจะไดนกศกษาแพทยทม “ฝมอ” ครบถวน

ตามมาตรฐานทหมอควรจะม ในขณะเดยวกนระหวางทเรยนนน

นกศกษาแพทยจะไดท�าความรจกผปวยคอชาวบาน รจกบานทผปวย

อยคอชมชน และคณหมอจะเปนอนหนงอนเดยวกนกบชมชนไมแปลก

แยกออกมาเหมอนทเปนอย

นอกจากนหากโรงเรยนแพทยของมหาวทยาลยจะสามารถเคยง

บาเคยงไหลฝายบรการและฝายประชาสงคมไดจรง โรงพยาบาลของรฐ

ในสวนภมภาคเพอการผลตแพทยกจะเปนคณประโยชนมหาศาลตอ

ประชาชนสวนใหญ แตสถานการณปจจบนแพทยศาสตรศกษาใน

สวนภมภาคเดนตามรอยหลกสตรแพทยทเปน Subject-Based อยาง

เครงครด การผลตแพทยเพมจงตอบสนองเพยงประโยชนของคนกลม

นอยทงทใชงบประมาณมหาศาล สถานการณจงนาเปนหวงพอๆ กบ

การศกษาขนพนฐาน

แนวคด 21st Century Skills และครเพอศษยน�ามาซงค�าถามและ

ความไมรมากมาย เชน พอใหเสรภาพแกเดกในการเรยนรมากๆ กมก

จะไดเดกทไมเรยบรอย ลมมารยาทไทย ไหวไมเปน หรอ ครท�างานกบ

นกเรยนกพอแลวไมไดหรอ จ�าเปนมากนอยเพยงไรทครตองท�างาน

รวมกนกบพอแมของเดกนกเรยนดวย หรอ ครทดตองอทศมากเทาไร

จ�าเปนดวยหรอทครตองรวมตวกนเพอคยกนเรองความกาวหนาของ

นกเรยนในทกๆ วน เปนตน

หากจะใหเขยนขอสงสยทงหมด นาจะเขยนไดอกสองสามหนา

ค�าถาม และความไมรเหลาน เปนเรองทาทายวงการครและวงการ

ศกษาไทยอยางมาก บางค�าถามทานอาจารยไดชวนคยไวแลวใน

หนงสอเลมน บางค�าถามอาจจะยงไมมการพดถง อยางไรกตาม

เมออานไปถงหนา ๑๕๒ เรากจะพบเรอง “สนกกบความไมร”

เรายงมเรองไมรเกยวกบการศกษาไทยอกมากพอๆ กบคณครทก

คนมเรองทตวเองไมรมากมาย หากเราเหนตรงกนวาความไมรเปน

ความสนก การศกษามหนาทเปลยนความไมรเปนความร การปฏรป

การศกษายอมประสบความส�าเรจ

นายแพทยประเสรฐผลตผลการพมพ

เลขาธการมลนธสดศร-สฤษดวงศ

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การศกษาไทย๑

การศกษาไทย

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การศกษาไทยวนนในภาพรวม การศกษาไทยอยในสภาพทาทายคนไทยทงประเทศ

วาจะชวยกนฟนฟสภาพทตกต�าของ ผลลพธทางการศกษาของเยาวชนไทยอยางไร หลกฐานของสภาพตกต�าอยทผลลพธทางการศกษา ทชดเจนอยางยง ยนยนโดยผลการทดสอบ PISA (Programme for International Student Assessment) เปรยบเทยบกบประเทศตางๆ ทวโลก ผลการทดสอบเดกไทยอยในกลมต�าสดทกวชา ในทกๆ ๓ ปทมการทดสอบ

การฟนฟระบบการศกษาของชาต ตองเปนวาระแหงชาต (National Agenda) ทคนไทยทกหมเหลาเขามารวมกนฟนฟ การศกษามความส�าคญเกนไป ทจะปลอยไวในความรบผดชอบของนกการศกษาและนกการเมองเทานน ทกคนตองรวมกน รบผดชอบ เพราะการศกษาในวนนตองการกระบวนทศนใหม ในการด�าเนนการ หลกวชาดานการศกษาสมยกอนใชไมได อกตอไป เนองจากการเปลยนแปลงของสงคม ของเทคโนโลย เพอการเรยนร และการเปลยนแปลงของคน

การศกษายคใหมจงไดชอวา การเรยนรส�าหรบศตวรรษท ๒๑ ซงมความหมายวา แตกตางจากการเรยนร ในศตวรรษท ๒๐ และ ๑๙ อยางสนเชง วธการหลายอยางทเคยใชไดผลดถอเปนวธการท ลาสมย เชน การสอนหนาชนโดยครบอกสาระวชาใหนกเรยนจด หรอ

๓ >>

การศกษาไทย

การสอนแบบบรรยายหนาชน (เลกเชอร) ในมหาวทยาลย ถอเปน วธการเรยนแบบนกเรยนเปนผรบถายทอดสาระหรอเนอความร ดวยเหตผลหลากหลายประการ การเรยนรทไดผลดตองเปนวธการทนกเรยนเปนผลงมอท�า (Learning by Doing) ไมใชนกเรยนเปนผฟงและจด-จ�า

วธเรยนรแบบลงมอท�าตกผลกเปน “การเรยนรแบบโครงงาน” (Project-Based Learning เรยกยอวา PBL) ทใชโจทยและกจกรรมท�าโครงงานเปนกศโลบายใหนกเรยน (และนสตนกศกษา) เรยนรอยางลกจากสมผสตรงของตนเอง เกดการเรยนรงอกงามจากภายในตน เปนความรมอหนงของตนเอง ไมใชรบถายทอดความรมอสองมาจากคร

ย�าวา การเรยนรแหงศตวรรษท ๒๑ นกเรยน (หรอผเรยน) ตองเนนสรางความรขนภายในตนเอง เปนความรทงอกงามขนภายในตน จากการลงมอท�ากจกรรม แลวเกดความร (จรงๆ แลวเนนใหเกดทกษะ) จากสมผสตรงของตนเอง ไมใชรบถายทอดความรส�ารจรปจากคร หรอจากต�ารา

เปาหมายทส�าคญของ PBL คอการเรยนรแบบทเกดการพฒนาและสงสมทกษะ (และฉนทะ) ขนภายในตวผเรยน ไมใชเพยงมความรแบบจ�าไดอธบายไดตอบขอสอบไดแตใชไมเปน แบบทเรยนกนอยในปจจบน ย�าวาการเรยนรในศตวรรษท ๒๑ ตองเลยการเรยนเนอวชา (Content/Knowledge) ไปสการพฒนาทกษะ (Skills) ทหลากหลาย ทเรยกวาทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ทมความซบซอนมาก อานรายละเอยดไดจากหนงสอ ทกษะแหงอนาคตใหม เพอการศกษาในศตวรรษท ๒๑ แปลโดย วรพจน วงศกจรงเรอง และอธป จตตฤกษ จากหนงสอ 21st Century Skills : Rethinking How Students Learn จดพมพโดยส�านกพมพ Openworlds จดจ�าหนายโดย บรษท ซเอดยเคชน จ�ากด (มหาชน)

<< ๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ครจงตองเปลยนบทบาทจากครสอน ไปเปนครฝก (โคช) หรอวทยากรกระบวนการ (facilitator) ซงจะฝนใจครเปนอยางยง ครจะไมคนเคยกบการท�าหนาทใหมน หากไมระวงจะเปนคลายๆ การลดบทบาทหรอความส�าคญของครลงไป ซงไมจรง จรงๆ แลวบทบาทของครยงมากขน ส�าคญยงขน ทาทายยงขน โดยตองท�าหนาทคลายๆ “ผจดการเรยนร” ของนกเรยน เรมตงแตการท�า SWOT Analysis ของกลมนกเรยนในชนของตนหรอท�าความรจกนกเรยนของตนนนเอง ทงดานจดแขง (Strength) จดออน (Weakness) โอกาส (Opportunity) และความทาทาย (Threat) เพอใหครทราบพนฐานความร (และทกษะ) รวมทงความแตกตางหลากหลายของนกเรยนในชนของตน เพอน�ามา ใชวางแผนการจดกจกรรมหรอออกแบบโจทย PBL ใหนกเรยนเรยนรโดยการลงมอท�า และท�าเปนทม เพอใหไดทกษะการท�างานเปนทม ซงจะน�าไปสทกษะชวตอยางอนอกหลากหลายทกษะ ดงเลาในหนงสอ ครนอกกรอบกบหองเรยนนอกแบบ : สรรพวธและสารพดลกบาในหอง ๕๖ เขยนโดยครเรฟ เอสควท แปลโดยกรรณการ พรมเสาร จดพมพเผยแพรโดย ส�านกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนรและ คณภาพเยาวชน (สสค.)

ครเรฟในหนงสอดงกลาว (ดวดโอหองเรยนของครเรฟไดทาง YouTube เชนท http://www.youtube.com/watch?v=ddqhFhSe7bw) เปนขอยกเวน ทกลาแหวกแนวออกมาจากวธสอนทใชกนโดยทวไป โดยท�าคนเดยว แตส�าหรบครโดยทวไป การเปลยนรปแบบการจดการเรยนร ใหศษยไดเรยนรและพฒนาทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ตองการการรวมตวกนของคร เพอปรกษาหารอและแลกเปลยนเรยนร วธการออกแบบการเรยนร และท�าความเขาใจ ผลของการท�าหนาทใหม

๕ >>

การศกษาไทย

(โคชหรอวทยากรกระบวนการ) ของตน ส�าหรบพฒนาวธท�าหนาทครแนวใหมของตน คอครตองเปลยนแปลงตนเองจาก “ผร ” มาเปน “ผเรยน” เรยนรวธท�างานแนวใหมของตนเอง โดยรวมตวกนเปน ชมชนเรยนรของคร ทในวงการศกษาตางประเทศเรยกวา PLC (Professional Learning Community) ซงหวใจคอ ครตองเลกท�างาน แบบศลปนเดยว เปลยนมาเปนท�างานเปนทมและเรยนร เปนทม Richard DuFour และคณะผแตงหนงสอ Learning by Doing ถงกบแนะน�าใหเปลยนโรงเรยนเปน PLC และเปลยนเขตการศกษาเปน PLC คอเปลยนจาก องคกรทมการจดการแบบก�าหนดแผนและสงการจากเบองบน มาเปนองคกรทสมาชกรวมตวกนท�างานเปนทมและเรยนรรวมกน มการสอสารแนวราบมากกวาแนวดงอยางทเปนอยในปจจบน

การศกษาไทยในวนนตองการการเปลยนแปลงแบบถอนรากถอนโคน เปลยนทงระดบกระบวนทศน และระดบปฏบต การเรยนรในโรงเรยนและมหาวทยาลยเปลยนจากการนงฟง (และจด) นงๆ มาเปนการมปฏสมพนธกบเพอนและคร โดยอาศยเครองมอสอสารสารพดแบบ เปลยนจากการทองจ�าเนอวชา มาเปนคนหาความรเอามาทดลองใช เพอเรยนรในมตทลกระดบใชงานและสรางนวตกรรม เปลยนจากเรยนคนเดยว มองการเรยนรเปนกจกรรมเฉพาะตน มาเปนเรยนเปนกลม เพอเรยนรและพฒนาทกษะดานความรวมมอ และความเขาใจและยอมรบความแตกตางหลากหลาย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/476206

<< ๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

บรพาภวตน : จดประกายความคด

กบทศทางการศกษาไทย...จรงๆ แลวการศกษาตองมเปาทสงสงกวานน คอตอง

จดการศกษาเพอสงคมทมความกาวหนาอยางสมดล เปนสงคมทผคนอยรวมกนอยางสนต มชวตทมสขภาวะ ทงทางกายใจ สงคมและจตวญญาณ โดยทแตละคนไดมโอกาสพฒนาตนเองอยางเตมศกยภาพ และด�าเนนการพฒนาตนไปตลอดชวต ...

บายวนท ๓๑ ม.ค. ๕๕ นสพ. กรงเทพธรกจ และหนวยงานพนธมตรจดการเสวนา “บรพาภวตน : จดประกายความคดกบทศทางการศกษาไทย” โดยผประสานงานตงประเดนใหผมเตรยมไปให ความเหนดงตอไปน

ศ. นพ. วจารณ พานช

• การเปลยนแปลงของเศรษฐกจโลกครงน สงผลกระทบอยางไร ตอประเทศไทย ในดานใดบาง และควรรบมอกบสถานการณ ทเปลยนแปลงนอยางไร

• ในฐานะนกการศกษา ทานเหนวาแนวทางการศกษาของไทย ขณะนมจดออน จดแขง หรอสอดรบกบการเตบโตของ เศรษฐกจโลกทก�าลงเปลยนถายสเอเชยนอยางไรบาง

๗ >>

การศกษาไทย

• ประเทศไทยควรมการปรบตวดานการศกษาอยางไร เพอรบ กบเศรษฐกจโลกทก�าลงจะพลกขวอ�านาจสเอเชย

• ศกยภาพของคนไทยในสายตาของทาน เหนวาเปนเชนไร และควรเพมเตมในดานใด

• กระบวนการหรอกลไกดานการศกษา (ทงในระบบและนอก ระบบ) ทจะชวยพฒนาศกยภาพของคนไทย ใหสามารถเปน “ทนมนษย” ทมคณภาพใหกบเศรษฐกจ

• มหาวทยาลยมหดล ใหความส�าคญกบการพฒนาศกยภาพ บคลากรของประเทศ เพอรบมอกบการเปลยนแปลงนอยางไรบาง

กอนประชม ๑๐ วน คณยวด คาดการณไกล อเมล มาบอกวาคนลงทะเบยนเขารวมแลวถง ๖๐๐ คน คาดวาจะเพมถง ๗๐๐ คน

ผมเตรยมไป “ตอบแบบไมตอบ” ตรงๆ ดงตอไปน

ทจรงเรองการศกษาหลายสวนเปนเรองของ การปรบตวเชง Global Megatrends และอกหลายสวนเปนการปรบตว สนองและ ชน�าการปรบตวเชง Local และ Regional Megatrends ดวย

ในเรองแนวโนมใหญของโลก หรอ Global Megatrends มการท�านายมากวา ๑๕ ปแลว โดย John Naisbitt ในหนงสอ Megatrends Asia วา โลกยตศตวรรษท ๒๑ จะเปนยคทเอเซยผงาด และค�าท�านายนนกยงชดเจนขนเรอยๆ วาเปนจรง ดงระบในหนงสอ บรพาภวตน : ภม-รฐศาสตรและเศรษฐกจโลกใหม

ผมไดเขยนในค�านยมของหนงสอเลมนวา “การศกษาตงแตอนบาลขนมาจนถงระดบปรญญาตร โท เอก ตองกระตนการเปลยนโลกทศน

<< ๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

น รวมทงนโยบายเชงยทธศาสตร ในการพฒนาประเทศกตองมมตโลกมากกวาทเปนอยในปจจบน ประเทศไทยจะลาหลงตามไมทนการเปลยนแปลงของโลก โดยเฉพาะโลกทก�าลงเดนส “บรพาภวตน” หากเราไมเปลยนกระบวนทศน และปฏบตการสโลกกวางอยางมยทธศาสตร”

ถามถงจดออนจดแขงของการศกษาไทย เรามทงจดออนและ จดแขง จดออนอยทกระทรวงศกษาธการ ทบรหารการศกษาของประเทศดวยวธการหรอยทธศาสตรทผด คอใชการควบคมและสงการ (Command & Control) ในขณะทวธการจดการทถกตอง (ในความเหนของผม) คอ Empowerment ใหโรงเรยนและครสรางนวตกรรมการเรยนรของศษยตามแนวทางของหนงสอ ทกษะแหงอนาคตใหม : การศกษาเพอศตวรรษท ๒๑ หนงสอ ครนอกกรอบกบหองเรยนนอกแบบ : สรรพวธและลกบาในหอง ๕๖ และหนงสอ วถสรางการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท ๒๑

จดออนของการศกษาไทยกคอ กระทรวงศกษาธการก�าลง บรหารการศกษาของประเทศ ตามแนวทางของครสตศตวรรษท ๒๐ และ ๑๙ ไมใชตามแนวทางการศกษาของศตวรรษท ๒๑ แนวทางของกระทรวงศกษา ลาหลงอยอยางนอย ๑๐๐ ป ถาอยากทราบวา ลาหลงอยางไรใหไปอานหนงสอ ๓ เลมทเอยชอขางตน

แตเรากมจดแขงอยดวย แตจดแขงจะอยทโรงเรยนทคอนขางปลอดจากการควบคมและสงการ จากกระทรวงศกษาธการ คอโรงเรยนราษฎร และโรงเรยนสาธตในสงกดมหาวทยาลย จดแขงเหลานพสจนโดยผลการทดสอบผลสมฤทธทางการศกษาของประเทศ และของ PISA และ TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study)

๙ >>

การศกษาไทย

ในยคประจมาภวตน คนทวไปและพอแมเชอวา “การไปเรยนตางประเทศ” เปนการวางพนฐานอนาคตของชวตของบตรธดา โดยเนนวา “ตางประเทศ” หมายถงประเทศตะวนตก หรอประเทศทกาวหนาตามแนวทางตะวนตก (ญปน, ออสเตรเลย, นวซแลนด) เนนวายคกอนความกาวหนาของวทยาการอยทประเทศตะวนตก

บดน โลกเปลยนไป ความหมายของ “ความกาวหนาทางวทยาการ” เปลยนไป โลกวทยาการไมไดมขวเดยว (คอขวตะวนตก) อกตอไป โลกตะวนออกไดผงาดขนมาดวย

ความเขมแขงของวทยาการแบบ “การพฒนาแบบเสนตรง” (Linear Model of Academic Development) ก�าลงถกทาทายโดย การพฒนาวทยาการแบบซบซอนและปรบตว (Complex-Adaptive Model of Academic Development) ซงหมายถงการสรางฐานวชาการจากวงการนกปฏบต หรอจากชวตจรง

ถาถามวาความแตกตางระหวางวชาการแหงศตวรรษท ๒๐ (และ ๑๙) และวชาการแหงศตวรรษท ๒๑ คออะไร ค�าตอบ คอวชาการแหงศตวรรษท ๒๐ เปนวชาการแหงการควบคมตวแปร เปนวชาการในหองปฏบตการ หรอในสถานการณทนกวจยหรอนกวชาการควบคมสถานการณไดทงหมด เพอใหไดผลการทดลองทแมนย�าเชอถอได

แตนกวชาการแหงศตวรรษท ๒๑ กาวหนากวานน พลงของ ไอซท พลงของวธวทยา (Methodology) สมยใหมชวยใหนกวชาการเกบขอมลจากชวตจรงได และสามารถวเคราะหหรอประมวลขอมลทซบซอน (ทไมเคยประมวลไดมากอน) ได

<< ๑๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ในยคปจจบนหรอศตวรรษท ๒๑ การศกษาททรงพลงจง เชอมโยงอยกบการปฏบตอยางไมเคยมมากอน หรอกลาวใหมวาการสรางทฤษฎความรในปจจบนจงเชอมโยงกบการปฏบต ภาคการศกษากบภาคชวตจรง การท�างานจรง จงเชอมโยงแนบแนนกวาในยคกอน

กลาวใหมวา ในยคปจจบนการเรยนรตองเชอมโยงกบภาค ชวตจรง จงจะเปนการเรยนรททรงพลงหรอทรงคณคา

จงเกดประเดนวา จะจดการเรยนรทเชอมโยงกบภาคชวตจรง (Relevance) และไดประเดนเรยนรทลก (Depth) และหลากหลาย (Diversity) ไดอยางไร ตอค�าถามนเราไมมค�าตอบส�าเรจรป แตเปนความทาทายตอวงการศกษา

กลบมาทโลกเปลยนขว มารงโรจนทตะวนออก

ค�าถามคอ การศกษาจะชวยใหคนไทยยคใหมรจกโลกตะวนออก แคไหน ชวยใหคนไทยเปลยนจากมายาเทดทนบชาโลกตะวนตกมากเกนไป มาสการใหคณคาความเขาใจโลกตะวนออกดวยไดอยางไร ชวยใหคนไทยออกไปด�ารงชวต และท�างานในโลกกวางกวาขวานทอง สสงคมตะวนออก (และสงคมตะวนตก) อยางมความสข มความมนใจตนเอง และอยางมคณคาตอสงคมทตนไปอยไดอยางไร

ขางตนนน เขยนเมอวนท ๒๙ ม.ค. เชาวนท ๓๑ ม.ค. ผมทบทวนสาระทส�าคญเกยวกบการศกษา ดงโจทยขางตน แลวคดวาโจทยผด เพราะไปเอาการศกษารบใชเศรษฐกจ มองคนเปน “ทนมนษย” เทานน จรงๆ แลว การศกษาตองมเปาทสงสงกวานน คอตองจดการศกษาเพอสงคมทมความกาวหนาอยางสมดล เปนสงคม

๑๑ >>

การศกษาไทย

ทผคนอยรวมกนอยางสนต มชวตทมสขภาวะทงทางกาย ใจ สงคม และจตวญญาณ โดยทแตละคนไดมโอกาสพฒนาตนเองอยางเตมศกยภาพ และด�าเนนการพฒนาตนไปตลอดชวต (อยางทผมก�าลงหมนเพยรพฒนาตนเองอยนแหละ)

การศกษาในสงคมยคใหมตองการการนยามใหม ท�าใหม ในหลากหลายมต ทส�าคญคอตองไมคดและท�าจ�ากดอยเฉพาะชวงท เปนเดกและเยาวชนเทานน แตตองขยายใหครอบคลมตลอดชวต การเรยนรในสถาบนการศกษาตองเตรยมความพรอม เตรยมทกษะ (และฉนทะ) ของการเรยนรตลอดชวตไว

มจฉาทฐทกอความเสยหายทสด คอการเรยนรแบบตนยดมนถอมนกบวชาหรอความร (knowledge) การศกษาหรอการเรยนรสมยใหมตองไปใหถงการพฒนาทกษะ (skills) ทเรยกรวมๆ วาทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ย�าวาการศกษาสมยใหม ตองเลงเปาหมายเลยจากเนอหาวชา ไปสการพฒนาทกษะ น�าไปสการเปลยนแปลงวธจดการเรยนรโดยสนเชง

คอเปลยนจากเนนการสอน เปนเนนการเรยน และเนนการเรยนโดยการลงมอท�า (Learning by Doing) และเรยนเปนกลมหรอ เปนทม เพอพฒนาทกษะการท�างานเปนทม และทกษะความรวมมอกบผอน ทกษะการอยกบความแตกตางหลากหลาย ทกษะในการคนควาหาความรมาลองใช เปนตน

ค�าถามเกยวกบมหาวทยาลยมหดล ท�าใหผมมโอกาสใหความเหนเกยวกบมหาวทยาลยยคใหม วาหวใจ คอ สถาบนอดมศกษาตองแตกตางกน สถาบนอดมศกษาสวนใหญ (รอยละ ๘๐) ตองเนน

<< ๑๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การจดการศกษาเพอ ออกไปท�างานประกอบสมมาชพ เปนพลเมองดของสงคม บณฑตเหลานตองมทง ความรวชาทเปนแกน บวกกบทกษะอก ๓ กลม คอ (๑) ทกษะชวตและทกษะอาชพ (๒) ทกษะการเรยนร (๓) ทกษะดานสารสนเทศ สอ และเทคโนโลย บณฑตเหลานไมไดเรยนเนนวชาการจาอยางทมหดล จฬาฯ และมหาวทยาลยกลมทเรยกวา มหาวทยาลยวจย

มหาวทยาลยมหดล จะท�าหนาทสรางตวขนเปนมหาวทยาลยวจยระดบโลก (World Class Research University) ใหแกประเทศ ซงหมายความวา เราจะเปนตวแทนของประเทศไทย อดมศกษาไทย ออกไปเคยงบาเคยงไหลกบวงการวชาการระดบโลก และท�าหนาทดงดดวงการวชาการระดบยอดของโลกสประเทศไทย หรอสการ ขบเคลอนสงคมไทย เพอใหสงคมไทยไดใชพลงปญญาของทงโลก เอามาสรางสรรคสงคมไทย ในลกษณะรวมมอเคยงบาเคยงไหลกน ไมใชเราเปนฝายรบถายทอดเทคโนโลยแตถายเดยว

การเปนมหาวทยาลยวจยระดบโลก ตองเปนสมาชกเครอขายในวงการวชาการนานาชาต และในขณะเดยวกน กตองผสานกบวงการวชาการภายในประเทศ ทเปนวงการวชาการรบใชสงคม ท�างานวชาการจากฐานสงคมไทย นกศกษา บณฑต และอาจารยของมหาวทยาลยมหดล จงมความทาทาย ทจะตองทงองอาจผงผายในวงนานาชาต และทงตดดน เราจะตองหาวธสงเสรมใหนกศกษาของมหาวทยาลยมหดลไดเรยนร และพฒนาทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ตามจดเนนของมหาวทยาลยมหดล

๑๓ >>

การศกษาไทย

การเรยนรสมยใหม ตองกาวขามจาก Informative Learning และ Formative Learning ไปส Transformative Learning ใหได นคอความทาทายวงการศกษา วาจะจดการเรยนอยางไรใหไดคณสมบตน และรไดอยางไรวาบณฑตมคณสมบตน Informative Learning เปนการเรยนรในระดบทรเนอหาวชา ตอบขอสอบทถามเนอความรได Formative Learning เรยนประยกตใชความร เอาไปประกอบอาชพได สวน Transformative Learning เรยนใหเกดการ เปลยนแปลงในตน จนเกดภาวะผน�า มทกษะในการน�าการเปลยนแปลง (Change Agent) โลกปจจบนและอนาคต เปนโลก ของการเปลยนแปลง บณฑตตองมทกษะในการเขาไปเปนสวนหนงของกระบวนการเปลยนแปลง ในระดบเปนสวนหนงของผน�า ทกษะภาวะผน�าจงเปนสวนประกอบส�าคญของบณฑตแหงศตวรรษท ๒๑

บนทกหลงการประชม ผมเสวนารวมกบ ดร. อาทตย อไรรตน โดยมผด�าเนนการอภปรายตงค�าถาม การอภปรายของผมกมสาระ ไปในแนวทางขางบน แตไมละเอยดเทา

คณเจรญชย ไชยไพบลยวงศ ฟงการอภปรายแลวเกดแรง บนดาลใจ น�าไปเขยนตความตออานไดท http://www.siamintelligence.com/education-reform-21-century/

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/479712

<< ๑๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

จดบอดการศกษาไทยทานลองนกดวา เราก�าหนดเปาผด แลวยงถกเปา ไดคะแนน

สง แตเปาทก�าหนดนนผด ผลกคอการด�าเนนการทงหมดนนยอมไมสงผลตามทตองการ นคอสภาพทผมตความวาวงการศกษาของเราก�าลงเผชญอยโดยไมรตว

การศกษาไทยหากเทยบกบคน กถอไดวาอยในอาการปวยหนกใกลตาย คนไทยทกคนตองเขาไปรวมกน เยยวยา หาทางฟนชพ เพราะหากปลอยไว กจะคงสภาพอยางนตอไป ผลคอตวเองไมตาย แตชาตตาย เพราะจะท�าใหคนไทยรนใหมเปนคนสตปญญาต�า ทงๆ ทตอนเกดมาฉลาดด แตเมอเขาไปผานระบบการศกษา กลบเปนคนโง

ผมตองขออภยทานทอยในวงการศกษา ทกลาวค�าเชนน ผมไมมเจตนาลบหลดหมน มแตเจตนาเพอความเจรญของชาตบานเมอง และเพอชวยออกความเหน เพอเปลยนระบบการศกษาออกจาก ระบบทผดพลาด

การใหความเหนแบบสดโตงเชนน ผมอาจเปนผผด มความเหนเปนมจฉาทฐเสยเองกได ทานผอานพงอานอยางมวจารณญาณ อยาเชองายๆ

ผมมขอสงเกตวา มหลากหลายฝายพยายามเขาไปชวยกน แกไขเยยวยาการศกษาของประเทศ แตผมเดาวาสวนใหญจะให ผลนอย หรอไมไดผลเลย

ทเปนเชนนนกเพราะ กจกรรมสวนใหญเขาไปสงเสรม “กจกรรมรายทาง” ทจะไมมผลกระทบโดยตรง ตอผลสมฤทธของการเรยนร

๑๕ >>

การศกษาไทย

(Learning Outcome) ของนกเรยน เราเสยเวลาและทรพยากรตางๆ

ไปกบกจกรรมทไมส�าคญ ไมใชเงอนไขหลกหรอปจจยหลกทจะสงผล

ใหได Learning Outcome ทด

ยงไปกวานน ผมเขาใจวา Learning Outcome ทก�าหนดโดย

กระทรวงศกษาธการ เปน Learning Outcome ทลาสมย เปน

Learning Outcome แหงศตวรรษท ๒๐ ไมใช Learning Outcome

แหงสมยปจจบน ทเปนศตวรรษท ๒๑

ทานลองนกดวา เราก�าหนดเปาผด แลวยงถกเปา ไดคะแนนสง

แตเปาทก�าหนดนนผด ผลกคอการด�าเนนการทงหมดนนยอมไมสงผล

ตามทตองการ นคอสภาพทผมตความวา วงการศกษาของเราก�าลง

เผชญ อยโดยไมรตว

เปาทวงการศกษาไทยเลงอยนนเปน “เปาทตยภม” ทเราเชอกน

วาหากยงถกเปาน ผลสมฤทธทางการศกษา (Learning Outcome)

จะดขน แตในความเปนจรงแลว สงผลตอผลสมฤทธทางการศกษา

นอยมาก หรอบางเปาไมมผลเลย คอเปนเปาทผดนนเอง

จดพลกของการศกษาไทย จงอยทการด�าเนนการเลงเปาจรง

หรอเปาปฐมภม คอ ผลสมฤทธทตวเดก หรอหากจะอางวาเปา

ทตยภมทตนก�าลงเลงอยนน จะสงผลตอผลสมฤทธทางการศกษา

ของเดก กตองท�าวจย เกบขอมล เพอพสจน ตองไมอางลอยๆ และ

ตองไมลมวา ตองเปนผลสมฤทธสมยใหม คอทกษะแหงศตวรรษ

ท ๒๑

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/483718

<< ๑๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ทบทวนตวถวงคณภาพการศกษาชวตยามอาย ๗๐ ของผม วนเวยนอยกบการท�างานเกยวของ

กบระบบการเรยนร หรอระบบการศกษา

ผมจงทบทวนกบตวเองวา อะไรคอตวถวงตวโตๆ ทฉดรงการศกษาไทยใหลาหลง และน�ามา ลปรร. โดยผมไมรบรองวา ความคดเหนของผมจะถกตองเสมอไป

ตวถวงใหเกดความลาหลงของวงการศกษาไทย ไดแก

๑. การเรยกรองและการจายเงนเพอต�าแหนงทางการศกษา หากมจรง เปนความชวรายทกดกรอนสงคมไทย และกดกรอนวงการศกษา เรมตงแตต�าแหนง รมต. ศกษา ทตองจายใหพรรคการเมอง ต�าแหนงบรหารระดบอนๆ ทตองจายแกผมอ�านาจแตงตง เปนตวบนทอนความถกตองในสงคมและในวงการการศกษา และท�าใหการด�ารงต�าแหนงไมไดขนกบการท�างาน เพอผลงานทมคณคาตอสงคมอยางแทจรง

๒. การใชระบบประเมนแบบเนนได-ตก (Summative Evaluation) เปนหลก ละเลยคณคาของการประเมนเพอพฒนา (Formative Evaluation)

๓. ระบบเลอนวทยะฐานะครแบบ “ท�าผลงาน” ในกระดาษ แยกตวจากผลงานทแทจรงคอ ผลสมฤทธของการเรยนรของศษย

๔. หลกสตรแบบ “ครเปนศนยกลาง” ทใชกนอยในปจจบน เชอมโยงกบ “การสอนเปนศนยกลาง” ไมใชการเรยนรเปนศนยกลาง

๕. การเรยนแบบ “เนนวชา” ไมใชแบบเนนทกษะการเรยนร

๑๗ >>

การศกษาไทย

๖. การท�าหนาทคร ทเนนสอนวชา ไมเนนสอนศษย และเนนสรางเสรมแรงบนดาลใจในชวตของศษย

๗. การท�าหนาทครแบบตวใครตวมน ไมรวมตวกนออกแบบการเรยนรทศษยเรยนรจากการท�าโครงงานเปนทม และรวมกนเรยนรและปรบปรงวธท�าหนาทโคชหรอวทยากรกระบวนการ

๘. แนวความคดวาครคอ “ผร” แทนทจะถอวา ครคอโคช หรอวทยากรกระบวนการจดและสงเสรมการเรยนรของศษย และครรวมตวกนเปน “ชมชนการเรยนรของคร”

๙. ระบบเขาสต�าแหนง และด�ารงต�าแหนงผบรหารโรงเรยนแบบทผอ�านวยการโรงเรยน ไมตองมความรเกยวกบ การเรยนการสอน ไมตองมความสามารถในการแนะน�าคร ในดานการจดการเรยนรแกศษยไมตองรบผดชอบตอผลการเรยน ของนกเรยนในโรงเรยน

๑๐.การทการเมองเขาแสวงหาผลประโยชน จากวงการศกษาทงดานอ�านาจ และดานผลประโยชนเปนเงน นคอคอรปชนทาง การศกษาทกดกรอนความเจรญของบานเมองอยางนาตกใจ

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/473412

<< ๑๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การศกษาทางรอด เวทปฏรปการเรยนรสการศกษาเพอคนทงมวล ครงท ๔ เรอง

การศกษาทางเลอก : ทางหลกของหลายคน โดยกลมเพอนปฏรป จดโดย สสค. (www.qlf.or.th) ทสถาบนวจยจฬาภรณ เมอบายวนท ๑ พ.ค. ๕๕ ผเขารวมประชมบอกวา แนวทางจดการเรยนรของโรงเรยนกลมทเรยกวา “โรงเรยนทางเลอก” นนแหละทควรจะกลายเปนโรงเรยนกระแสหลก

แตผมคดวาควรจะเรยกโรงเรยนเหลานวาเปน “การศกษาทางรอด” คอจะชวยกอบกบานเมองจากทางหายนะทรปแบบการศกษาในปจจบนก�าลงกอใหแกบานเมอง

ทส�าคญคอ การจดการศกษาแนวใหมน ผลสมฤทธของผเรยนดกวา และคาใชจายกถกกวาของโรงเรยนในสงกดกระทรวงศกษาธการดวย

โรงเรยนทมาน�าเสนอวธจดการเรยนรม ๒ โรงเรยน คอ โรงเรยนล�าปลายมาศพฒนา (www.lpmp.org) กบ โรงเรยนหมบานเดก (http://www.ffc.or.th/mbd/th/index.php) มาพรอมกบเครอขายจ�านวนหนง

และ อ. ปกปอง จนวทย มาเสนอผลการวจยเรองการศกษาทางเลอกทท�าให ทดอารไอ ดวย อานรายงานผลการวจยไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/s4.pdf และด PowerPoint น�าเสนอไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/SEC_4.2.pdf รวมทงเขาไปฟงเสยงการน�าเสนอผลการวจย และค�า

๑๙ >>

การศกษาไทย

วพากษไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/SEC_ 4.mp3 ผมขอเชญใหทานผสนใจโรงเรยนทางเลอกจรงๆ เขาไปฟงเสยงการน�าเสนอ พรอมกบอาน PowerPoint ไปพรอมๆ กน จะไดรบความรมาก ผมชอบทงการน�าเสนอของ อ. ปกปอง และค�าอภปรายของ ดร. เดชรต สขก�าเนด รวมทงการน�าเสนอของคณมชย วระไวทยะ เรองเสนทางสายใหมในการสรางคนรนใหม ขอเชญชวนใหเขาไปอาน PowerPoint และค�าอภปรายของคณมชย เรองโรงเรยนมชยพฒนา ท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/SEC_4.1.pdf ท�าใหผมคดตอวา ค�าพดของทานใชกบมหาวทยาลยไดดวย โดยเฉพาะ มหาวทยาลยเพอการพฒนาชวตความเปนอย

ผมชอบค�าอภปรายของ ดร. เดชรต ทเลาประสบการณสวนตว ทพอใจวาลกของตนทเรยนชน ป. ๖ โรงเรยนเพลนพฒนา เรยนแลว ไดทกษะการท�างานและเรยนเปนทม ไดเรยนรการเปนผน�า และเปนผตาม และทกษะอนๆ ทการศกษากระแสหลกไมเอาใจใส ผมต ความวา นคอสวนหนงของ 21st Century Skills

การศกษาทางรอดคอ การศกษาทเชอมโยงกบชวตจรงของผคน ท�าประโยชนตอสงคมไปพรอมๆ กบการเรยนรของนกเรยนและของทกคน (ทกฝาย) ทเกยวของ การจดการศกษาไมใชเปนแคการมคาใชจาย แตมรายไดดวย เพราะการเรยนในชวตจรง การปฏบตจรง ออกแบบใหเกดรายไดไดดวย ซงจะท�าใหเกดการเรยนทกษะดานการจดการ และการเปนผ ประกอบการ ซงเปนสวนหนงของทกษะชวตทส�าคญ

<< ๒๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ขอสรปส�าคญในเวทปฏรปวนน คอตองหาทางขยายการศกษาทางเลอกใหเปนการศกษาทางหลก โดยทดลองท�าในพนท ๑ จงหวด หรอ ๑ เขตพนทการศกษา ไดตงคณะท�างาน “สามดรณ” คอ คณวลยรตน ดร. เจอจนทร และ ดร. ศรวการ เพอใชการปรบทรพยากรงบประมาณเปนเครองมออยางหนง

เงอนไขส�าคญของความส�าเรจของ “โรงเรยนทางรอด” คอ ความเปนอสระทจะคดและท�านอกกรอบ เพอการเรยนรแนวใหม ใชหลก 21st Century Learning, PBL และ PLC

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/490318

๒๑ >>

การศกษาไทย

การสมมนาวชาการ “ยกเครองการศกษาไทย: สการศกษา ทมคณภาพอยางทวถง”

นคอการประชมประจ�าปของ ทดอารไอ เมอวนท ๑๕ ก.พ. ๕๕ ทตองการสอตอสงคมไทยวา การศกษาไทยเขาขนโคมา เกนก�าลงของคนในวงการศกษาจะแกไหว เราตองชวยกนเขาไปชวยกน “ยกเครอง” การศกษาไทย ทานทสนใจรายละเอยด อานเรองราวและ ดาวนโหลด เอกสารประกอบการประชม ไดท http://www.tdri.or.th/th/php/download_yend.php?n=2011#download09

ผมไดรบเชญเปนประธานการประชมชวงท ๑ ระหวางเวลา ๙.๐๐ - ๑๐.๓๐ น. จงไดอานเอกสารประกอบการประชมของชวงน เรอง การปฏรปการศกษารอบใหม : สการศกษาทมคณภาพอยางทวถง โดย อมมาร สยามวาลา, ดลกะ ลทธพพฒน และสมเกยรต ตงกจวานชย ลวงหนา อานหรอดาวนโหลดเอกสารนไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/s1_ammar.pdf และท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/s1_dilaka.pdf และดาวนโหลดหรออาน PowerPoint ประกอบการน�าเสนอไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/SEC_1.1.pdf และฟงเสยงการประชมชวงนไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/SEC_1.mp3

<< ๒๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

จะเหนวาประเทศไทยลงทนดานการศกษาสง เหมอนประเทศ อนๆ ทเอาใจใสการศกษา และผลการสมฤทธทางการศกษาสง แตผลสมฤทธทางการศกษาของไทยต�า และลดต�าลงเรอยๆ รวมทงมอตราการออกจากการเรยนในชวงมธยมศกษาสง แสดงวาระบบการศกษาของเราจะตองท�าอะไรผดทางอยางแนนอน

แตเรากมโรงเรยน และนกเรยนทมผลสมฤทธทางการศกษาสง เปนขาวอยบอยๆ แตนนเปนสวนนอยมาก แสดงวา ระบบการศกษาของเรามทงสวนทคณภาพต�า และสวนทคณภาพสงหรอสงมาก (กลมโรงเรยนสาธต) สะทอนภาพความไมเปนธรรมในสงคมดานการศกษา

สาระของการประชม มรายละเอยดและความซบซอนมาก ขอสงเกตหรอขอคดเหน และค�าถามจากผเขารวมประชม กมคามาก ยากแกการสรป แตผมกสรปวา หวใจของการยกระดบการศกษาใหมคณภาพอยางทวถง (Quality & Equity) ตองท�า ๒ อยาง คอ

๑. Accountability ทตองเปลยนจดความรบผดรบชอบ จากรบผดรบชอบตอหนวยเหนอ ไปสรบผดรบชอบตอนกเรยนและผปกครอง และรบผดรบชอบทผลสมฤทธทางการศกษา

๒. จดใหม Freedom หรออสรภาพของโรงเรยน ดานการใชงบประมาณ และดานการจดหลกสตรการเรยนการสอน โดยเปนอสรภาพทมการตรวจสอบ

ผมเพมเตมวา เพอใหบรรลการศกษาทมเปาหมาย พฒนาความสามารถและความเปนมนษย ตองตความเปาหมายนใหชด โดยทมผลการวจยมากมายเปนเวลากวาสบป สรปออกมาเปนหนงสอ 21st Century Skills ทแปลเปนไทยในชอ ทกษะแหงอนาคตใหม : การศกษา

๒๓ >>

การศกษาไทย

เพอศตวรรษท ๒๑ สรปไดสนๆ วาตองเรยนใหบรรลทกษะ (ในการใชความร) ไมใชแคมความรทจ�าได ทเรยกวาทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ โดยเนนจดการเรยนรแบบ PBL และครตองรวมตวกนเรยนรวธท�าหนาทคร ทเรยกวา PLC

ในเวบไซตของ ทดอารไอ มบทความดๆ ดานการศกษาหลายบทความ เชนเรอง ความลมเหลวของระบบการประเมนผลการศกษาไทย : สาเหตและขอเสนอแนะ (อานไดท http://www.tdri.or.th/down-load/news/than2012_02_14.pdf) ผมตความบทความนวา การประเมนผลทไมเอาผลการประเมนไปใชประโยชน เปนความสญเปลา หรอเอาไปใชประโยชนอยางไมคมคา กเปนการลงทนทไมคม จงท�าใหระบบการศกษาไทยใชเงนมาก แตมผลสมฤทธต�า รวมทงมผลการวจยของ UNICEF บอกวา งบประมาณดานการศกษาทเพมขนนน ไปลงทโครงสรางพนฐานมากกวาดานทรพยากรการเรยนร

นสพ. บางกอก โพสต วนท ๑๗ ก.พ. ๕๕ ลงบทบรรณาธการเกยวของกบเรองน อานไดท http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/280211/remove-stain-of-tea-money

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/481456

<< ๒๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ความเชอมโยงระหวาง สถานศกษากบตลาดแรงงานนคอชวงท ๒ ของการประชมวชาการประจ�าปของ ทดอารไอ

เมอวนท ๑๕ ก.พ. ๕๕ ซงเขาไปฟงเสยงการน�าเสนอและอภปรายไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/SEC_2.mp3 อานหรอดาวนโหลดบทความฉบบเตมไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/s2.pdf และ http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/s2_yongyuth.pdf และอานหรอดาวนโหลด PowerPoint ประกอบการน�าเสนอไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/SEC_2.1.pdf

ผมขอแสดงความชนชมวธจดการประชม แบบใช เวบไซต ใหบรการขอมลแกผเขารวมประชม และแกสาธารณชนทไมมโอกาสเขาประชม ของ ทดอารไอ วาเกดประโยชนตอสงคมวงกวางอยางยง และนาจะกอผลสะเทอนเชงระบบ ทประเทศไทยจะตองยกเครองระบบการศกษาใหม โดยตองยอมรบวา วธการปฏรปการศกษาแบบทด�าเนนการมาตงแตป ๒๕๔๒ นน ลมเหลวโดยสนเชง เมอมองจากผลสมฤทธทางการศกษา

จากการอ�านวยความสะดวกทง เอกสารบทความ ไฟลเสยง และ PowerPoint ท�าใหผมไดตดตามรบรการประชมชวงท ๒ - ๔ ทผมไมไดอยในทประชม เพราะตองไปประชมสภามหาวทยาลยมหดลทศาลายา

๒๕ >>

การศกษาไทย

ผมใชวธอานบทความและ PowerPoint กอน แลวจงเขาไปฟงเสยงการประชมไปพรอมๆ กบด PowerPoint ประกอบ ไดสาระและรสชาตเกอบเหมอนไปรวมประชม

ทจรงหากมองจากมมขยายโอกาสทางการศกษา ประเทศไทยประสบความส�าเรจสงมาก ทงการศกษาระดบพนฐาน และระดบอดมศกษา ทไมส�าเรจคอ ดานอาชวศกษา

การขยายโอกาสดานอดมศกษา ท�าใหมการขยายการผลตบณฑตในสาขาทมความตองการสง และมอตราวางงานของบณฑตบางสาขาสงดวย เพราะเหตทเปนบณฑตทคณภาพต�า ไมมคณลกษณะและทกษะทนายจางตองการ

น�าไปสประเดนคณภาพการศกษาระดบอดมศกษา ทไมสม�าเสมอ มความแตกตางกนมาก ตงแตคณภาพสง ไปจนต�ามาก ไมมใครอยากจาง จงมบณฑตจ�านวนหนงตองยอมท�างานในวฒทต�ากวา

ตรงน ฝายธรกจเอกชนบอกวา คณภาพสวนทเขาเนนคอดานคณลกษณะ (Character) ทผมเรยกวาทกษะชวต ไมใชคณภาพดานทกษะในการท�างาน (ทกษะอาชพ) เพราะสวนนเขาฝกได แตดานคณลกษณะฝกยาก หรอไมไดเลย

ผมตความวา คณลกษณะหรอทกษะชวตทตองการไดแก ความรบผดชอบ ซอสตย ขยน อดทน ตรงตอเวลา มวนยในตนเอง มแรงบนดาลใจและความมงมน จงรกภกดตอหนวยงาน สขภาพด จตใจด เออเฟอเผอแผ มไมตรจต ท�างานรวมกบ ผอนได เคารพผอน ออนนอมถอมตน มความเชอมน ยดมนในคณธรรม และมทกษะและฉนทะในการเรยนร

<< ๒๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มคนเขาใจผดวา คณลกษณะดงกลาวนน โรงเรยนหรอ มหาวทยาลยจดการเรยนรใหไมได เพราะสอนไมได ท�าไดเพยงใหมตวอยางทด (Role model) ซงกหายากเสยอก ย�าวาประโยคแรกนนเปนความเขาใจผด คณลกษณะเหลานนสอนแบบสงสอนหรอบรรยายไมไดผล แตจดใหนกเรยนนกศกษาเรยนรไดจากการปฏบตของตนเอง (Learning by Doing) ดวยการเรยนรแบบ PBL เปนทม ทานทไมเชอผม ใหอานหนงสอ ครนอกกรอบกบหองเรยนนอกแบบ และทกษะแหงอนาคตใหม : การศกษาเพอศตวรรษท ๒๑ รวมทง วถสรางการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท ๒๑

ทนาตกใจคอ บณฑตไทยโดยเฉลยคณภาพสบณฑตตางประเทศไมได ทงดานทกษะชวตและทกษะอาชพ นายจางจงตองจางบณฑตตางชาตมาท�างานในประเทศไทย หรอในบรษทไทย ตอไปเมอมการเปดกวางใหแรงงานทกระดบ เคลอนยายไปท�างานในประเทศอนไดโดยเสร แรงงานไทยกจะไมสามารถแขงขนได นคอความทาทายของอดมศกษาไทย วาจะเกดการไหลบาของแรงงานระดบ knowledge worker เขามาแยงงานคนไทย

และทนาตกใจยงกวานน คอผลการวจยของ ดร. ดลกะ ทสรปไดวา “ทนาประหลาดใจมากกคอ ในชวงป ๒๕๔๒-๒๕๕๒ ทมการขยายจ�านวนนกเรยนและนกศกษา ตงแตระดบมธยมจนถงระดบอดมศกษา อยางขนานใหญ แตกลบไมปรากฏวา การศกษากอใหเกดผลกระทบภายนอกในทางบวกตอ สงคม” ระบบการศกษาไทยพการมากกวาทเราเหนดานคณภาพผจบการศกษาทตกต�าลง

๒๗ >>

การศกษาไทย

ผมขอเชญชวนใหอานตารางท ๓.๒ ของบทความ ทระบสาเหต ๕ กลมทท�าใหผส�าเรจการศกษามคณภาพต�า และไมตรงความตองการของตลาดแรงงานใน PowerPoint ระบชดเจนวา ดชน คณภาพทรพยากรมนษยของไทยลดลง สอดคลองกบอตราขยายตวของ จดพ ลดลง นาจะเปนสญญาณความเสอมของสงคมไทยทงสงคม นอกเหนอจากทเราเหนความขดแยงแบงขวกน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/481759

<< ๒๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การศกษาเพอสราง ความเปนพลเมอง

สภาการศกษา ไดก�าหนดยทธศาสตรการศกษา เพอสรางความเปนพลเมอง พ.ศ. ๒๕๕๓ - ๒๕๖๑ เมอตนป ๒๕๕๔ อานสาระส�าคญไดท http://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.php?NewsID =22721&Key=news_research แปลกมากทผมคนหาเอกสารนบนอนเทอรเนตไมพบ รวมทงคนใน http://www.onec.go.th/ กไมพบ

ประเดนทผมขอเสนอความเหนไว คอเรองวธการจดใหนกเรยนนกศกษาไดเรยนรพฒนาความเปนพลเมอง ผมขอฟนธง (ไมทราบวาถกหรอผด) วาตองไมใชสรางวชา “ความเปนพลเมอง” ขนมาสอน แตตองใหนกเรยน/นกศกษา ไดเรยนรซมซบจากทกกจกรรมในโรงเรยน ทบาน และในสงคม

ย�าวา ตองไมเนนสอน แตเนนใหนกเรยน/นกศกษา ไดเรยนรจากการปฏบตของตนเอง ของคร และของผคนรอบขาง

วธการจดการเรยนรใหนกเรยน/นกศกษา ไดงอกงามส�านกความเปนพลเมองทดทสด คอการเรยนร แบบ PBL (Project-Based Learning) แทรกอยในการเรยนรเพอใหเกด 21st Century Skills (http://www.gotoknow.org/blogs/posts/415058) โดยทส�านกและทกษะความเปนพลเมองเปนสวนหนงของทกษะชวต (Life skills) ส�าหรบเปนพลเมองในศตวรรษท ๒๑

๒๙ >>

การศกษาไทย

โดยครตองเปลยนกระบวนทศนใหม เปลยนบทบาทของตนเองเปนโคชหรอครฝก และเรยนรการท�าหนาทนจากการ ลปรร. กบเพอนครดวยกนใน PLC (http://www.gotoknow.org/blogs/posts/422918)

ถาอยากเหนตวอยางการจดการเรยนรตามทผมเสนอ ใหไปดทโรงเรยนล�าปลายมาศพฒนา (http://www.gotoknow.org/blogs/posts/tag/โรงเรยนล�าปลายมาศพฒนา) โรงเรยนเพลนพฒนา (http://www.gotoknow.org/blogs/posts/tag/โรงเรยนเพลนพฒนา) และโรงเรยนรงอรณ (http://www.gotoknow.org/blogs/posts/tag/โรงเรยนรงอรณ) รวมทงโรงเรยนในเครอขายโรงเรยนไทยไท (http://www.arsomsilp.ac.th/index.php?option=com_content&view=article&id=385&Itemid=322) อกหลายโรงเรยน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/475279

<< ๓๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การศกษา ภารกจส�าคญของ องคกรปกครองสวนทองถน

ผมสงสยมานานแลว วาท�าไมนกการเมองทองถนไมหยบยกเอา

เรองคณภาพการศกษา มาเปนเรองผกใจประชาชนผมสทธเลอกตง

ในพนท มาเหนวาจรงๆ แลวมนกการเมองทองถนจ�านวนหนง

ท�าอยางทผมคด ดงกรณ ๒ เทศบาลนครในภาคใต คอเทศบาลนคร

ภเกต และเทศบาลนครยะลา นายกเทศมนตรของทง ๒ เทศบาล

ใชผลงานดานการศกษา สรางความพงพอใจแกผเลอกตงในพนท

โดยชกชวนคนในพนทรวมกนตงเปาหมายพฒนาคณภาพของโรงเรยน

แลวชกชวนผปกครองชวยกน “ลงขน” เพอเอามาเปนคาใชจายด�าเนน

การพฒนาคณภาพการศกษา ตามเปาหมายนน

ผมฟงเรองนเมอบายวนท ๕ ม.ย. ๕๕ ใน เวทปฏรปการเรยนรส

การศกษาเพอคนทงมวล ครงท ๕ ของ สสค. (http://www.scribd.com/

doc/99306910/FACTSHEET องคกรปกครองสวนทองถนกบการ

จดการเรยนรระดบพนท)

ฟงแลวผมบอกตวเองวา อปท. ในยคปจจบนและอนาคตตองมง

“บ�าบดทกข บ�ารงสข” ของประชาชนในเขตพนทของตน โดยตความ

เรอง ทกข-สข ใหตรงตามสภาพสงคมทเปนอย หรอใหตรงใจของ

ประชาชนผมสทธเลอกตง และแนนอนทสดวา การศกษาและอนาคต

ของลก เปนเรองใหญทสดเรองหนงของคนทวไป นายกเทศมนตรท

๓๑ >>

การศกษาไทย

ฉลาดอยางทงสองทานทมาเลาเรองราวการจดการศกษาของตน สามารถ

ใชการจดการเปนเครองมอ และจดการตามหลกการทก�าหนดไวใน พรบ.

การศกษาแหงชาตนนเอง คอหลกการ All for Education เปดโอกาส

ใหคนในพนท (โดยเฉพาะอยางยง คนทมลกทตองการเขาโรงเรยน

ดๆ) มาชวยกนสรางโรงเรยนทมคณภาพด

เมอวนท ๒ ก.ค. ๕๕ อาจารยจาก มรภ. สราษฎรธาน เลาวา

เทศบาลเกาะสมย เปดประมลวาจางพฒนาคณภาพครและนกเรยนใน

๔ โรงเรยนในเกาะสมย และ มรภ. สราษฎรฯ ประมลไดในราคา ๔

ลานบาท ใชเวลา ๑ ป แสดงวา ม อปท. จ�านวนมากขนทเหนความ

ส�าคญของคณภาพการศกษา วา อปท. ตองมสวนเขาไปเกอหนน

นคอแสงสวางจากมมหนงของสงคมไทย ทสองไปยงระบบการ

ศกษาของประเทศ

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/494571

<< ๓๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สรางความรบผดชอบในการ จดการศกษาดวยมาตรการ

การเงนและการบรหาร...นคอตวอยางทเจบปวด ของการจดการทผดพลาดใน

ระดบประเทศ ทเปนการจดการท ไมมกลไกปรบตว ไมมกลไกใหเรยนร...

นคอคาบท ๓ ของการประชมประจ�าป ของ ทดอารไอ เมอวนท ๑๕ ก.พ. ๕๕ ตอเนองจากคาบท ๑ และคาบท ๒ ทบอกวาคณภาพการศกษาของไทยทกระดบดอยลง แมประเทศไทยจะลงทนดานการศกษาสงขน และทมวจยของ ทดอารไอ เสนอวา เพอยกระดบคณภาพ ผลสมฤทธทางการศกษาตองใหมการรบผดรบชอบ (Accountability) ตอนกเรยนและผปกครองเปนหลก

นอกจากคณภาพในภาพรวมลดลง ยงพบวาคณภาพยงแตกตางกนมาก ระหวางโรงเรยนทคณภาพสง ซงมจ�านวนนอย กบโรงเรยนสวนใหญของประเทศ ความเหลอมล�าดานคณภาพการศกษาน สะทอนความไมเปนธรรมทางการศกษา และความไมเปนธรรมทางสงคม

อานบทความประกอบการประชมไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/s3.pdf อาน PowerPoint ทเสนอในการประชมไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/

๓๓ >>

การศกษาไทย

SEC_3.1.pdf และฟงเสยงของการประชมไดท http://www.tdri.or.th/download/year-end/ye_11/SEC_3.mp3

ผมขอแนะน�าใหคนทสนใจระบบการศกษาของประเทศ และพศวงวาท�าไมประเทศไทยลงทนดานการศกษาเพมขนอยางมากมายในชวง ๑๐ ปทผานมา แตผลสมฤทธของการศกษากลบเลวลง ฟงเสยงการน�าเสนอของ ดร. สมเกยรต ตงกจวาณชย ทน�าเสนออยางชดเจน ฟงงาย ยงฟงไปด PowerPoint ไป กจะยงกระจาง

ผมฟงแลวไดขอสรปกบตนเองวา นคอตวอยางทเจบปวด ของการจดการทผดพลาดในระดบประเทศ ทเปนการจดการท ไมมกลไกปรบตว ไมมกลไกใหเรยนร ผมรสกขอบคณ ทดอารไอ แทนประเทศไทย ทเขามาจบเรองน และเสนอผลการวจยทนาเชอถอ และมความชดเจน วาจะตองปรบระบบการจดการการศกษาของชาตเสยใหมอยางไร

หวใจคอ ตองใหโรงเรยนและครตองรบผดและรบชอบตอผลสมฤทธทางการศกษาของเดกของตน โดยตองมการทดสอบกลางหรอการทดสอบมาตรฐานในทกชน เพอใหเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนกนได และจดใหสายการรบผดชอบสน ไมยาวไปสกระทรวงศกษาธการทสวนกลางเพยงทเดยว นนคอใหรบผด รบชอบตอนกเรยนและตอผปกครองของโรงเรยน โดยเอกสาร PowerPoint และการเสนอผลการวจย มตวอยางวธการทใชในตางประเทศอยางชดเจนมาก

วธการสรางกลไกความรบชอบ มความซบซอนมาก ตองมวธการใหความชอบอยางซบซอนดวย โดยมเปาหมายคอ ใหกลไกไดรบความชอบ (ทงแบบ Extrinsic คอใหเงน กบแบบ Intrinsic คอใหเกยรต

<< ๓๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

และใหโอกาส) ชวยสงเสรมใหโรงเรยนและครเอาใจใสผลการเรยนรทแทจรงของนกเรยนทงหมด ไมใชเอาใจใสแตนกเรยนทเรยนเกง

ผมมองวา สมศ. กตองปรบหลกการ และเกณฑการประเมนดวย ผมฟนธงวา เกณฑของ สมศ. รอบ ๔ ตองใหน�าหนกผลสมฤทธทางการศกษา รอยละ ๖๐ - ๗๐ สวนตวชวดอนๆ ใหน�าหนกเพยง รอยละ ๓๐ - ๔๐ ซงจะท�าใหคาใชจายในการประเมนภายนอกของ สมศ. ลดลงดวย รวมทง สมศ. ตองเนนประเมนเพอพฒนา ใหมากขน

แต รศ. ดร. วรากรณ สามโกเศศ ผวจารณบทความวจย บอกวาสาเหตของความตกต�าของการศกษาไทย มมากกวาท ดร. สมเกยรตเสนอ ทานใหสาเหตเพมเตมอก ๔ ประเดน คอ

๑. การเมองเขาไปใชประโยชนจากการศกษา แทนทคนในวงการศกษาจะรบใชบานเมอง กลบรบใชการเมอง

๒. ผบรหารในวงการศกษาม Mindset ของการเปน Bureaucrat สงมาก มงรกษาอ�านาจและผลประโยชนของตวเอง

๓. ภาครฐครอบง�าการศกษาอยางสมบรณแบบ ภาคเอกชนรวมจดไดยาก เพราะขอบงคบตอ รร. ราษฎร ไมเปนธรรม

๔. ระบบบรหารรวมศนยอยางรนแรง

ในชวงตอบค�าถาม หรอรบฟงความเหนจากผเขารวมประชม มผถามวา จะใหโรงเรยนและครรบผดรบชอบตอผลสมฤทธของผเรยน แลวผบรหารสวนกลางตองรบผดรบชอบไหม ทบรหารการศกษาของประเทศ จนตกต�าเชนน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/481849

๓๕ >>

การศกษาไทย

การเรยนรสมยใหมตองกลบทางการเรยนร : เรยนทบาน ท�าการบานทโรงเรยน

การเรยนรสมยใหมตองกลบทางการเรยนร : เรยนทบาน ท�าการ

บานทโรงเรยน

โปรดชม TED Talk เรองนท http://www.youtube.com/

watch?v=gM95HHI4gLk จะเหนวาการเรยนรสมยใหมตองหา

ทางใชประโยชนจาก ICT ใหมากทสดเทาทจะท�าได โดยเฉพาะ

อยางยงใชตรงความสนใจของนกเรยนอยกบเรองทเปนประโยชน

ซงจะชวยใหนกเรยนไมโดนดงดดไปใชเวลากบเรองไมเปนเรอง

หรอเรองเสอมเสย (อบายมข)

ปจจบน ICT และหนงสอ ชวยใหนกเรยนคนหาและเรยนรเชง

เนอหาวชาไดเอง กจกรรมนเปนสวนทงาย จงควรท�าทบาน... เรยนเนอ

วชาทบาน แตยงมสวนของการเรยนรทส�าคญกวา ทรงพลงกวา เกด

การเรยนรทแทจรงกวา คอการท�าแบบฝกหด หรอการฝกประยกตใช

ความรในการแกปญหา การเรยนเปนทมกบเพอน การชวยอธบาย

สวนทเพอนไมเขาใจใหแกเพอน (สอนผอน) การท�าความเขาใจวา

เนอหาสาระวชานนมความส�าคญอยางไรในชวตจรง สวนนแหละท

ตองเรยนทโรงเรยน โดยมครเปน facilitator หรอเปนโคช

<< ๓๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

วดโอทผมแนะน�าขางบน บอกวา ตอง flip และ humanize the

classroom คอกลบทางหองเรยน ให “เรยนทบาน ท�าการบานท

หองเรยน” และท�าใหหองเรยนเปนททนกเรยนแตละคนเรยนตามอตรา

เรวของตนเอง (เพราะธรรมชาตของคนแตละคนไมเหมอนกน) โดย

ICT ชวยใหครสามารถตดตามประเมนความกาวหนาในการเรยนของ

ศษยในชนเรยนไดเปนรายคน โปรดดวดโอเรอง Khan Academy :

The Future of Education ในตอนทายๆ ของเรอง จะเหนหองเรยน

ทดลอง ทนกเรยนท�า “การบาน” หรอแบบฝกหดใน MacBook ใน

หองเรยน ครถอ iPad ทบนจอมแผนภมบอกความกาวหนาในการเรยน

ขณะนนของนกเรยนแตละคนในชนเรยน นคอ real time assessment

ท ICT ชวยใหครเอาใจใสนกเรยนไดเปนรายคน และเขาไปชวยเหลอ

นกเรยนทลาหลงหรอมปญหาในการเรยนได

แตนกยงเนนทการเรยนวชาเทานน การเรยนรสมยใหมตองเรยน

ใหครบเครอง ฝกทกษะใหครบชดของทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ซงจะ

ตองออกไปเรยนนอกหองเรยน ออกไปเรยนในชมชน และพนทเรยน

รอนๆ อกดวย ดงทระบไวในหนงสอ วถสรางการเรยนรเพอศษยใน

ศตวรรษท ๒๑

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/481849

๓๗ >>

การศกษาไทย

มายาความรสรรพสงยอมมหลายดาน ความรกเชนเดยวกน มทงทเปนคณ

และเปนโทษ สวนทเปนโทษอยางหนง คอ มนกลายเปนความเชอท

ครอบง�า ทงๆ ทความรนนผด แตกถอนตวจากมายานนยาก เพราะ

“ผร” ทงหลาย ตางกเชอมนวาทยดถอกนนนเปนความรทถก

ดงตวอยางนกวจยรางวลโนเบล ศาสตราจารย แบร เจ. มารแชลล

เลาใหทประชม “Mahidol International Conference on Infection

and Cancers 2012” เมอเชาวนท ๖ ก.พ. ๕๕ วาทานสงรายงานผล

การวจยไปขอเสนอในทประชมวชาการ ในป ค.ศ. ๑๙๘๓ กไดรบ

ค�าตอบปฏเสธ

ศ. มารแชลล เรมการบรรยายดวยค�าคมของ Daniel Boorstin

(นกประวตศาสตร) วา “The greatest obstacle to knowledge is not

ignorance, it is the illusion of knowledge”

มายาความรทรนแรงแพรหลายทสดในอดต คอความเชอวา

พระอาทตยหมนรอบโลก ทกาลเลโอถกพระสนตปาปาหามสอน

ความรน และบงคบใหสารภาพวาเปนความคดทผด เพอไมถกลงโทษ

เผาทงเปน

ความรทเชอถอ หรอสอนตอๆ กนมา มโอกาสเปนมายา

ไดเสมอ ดงนน แนวคดเชงวทยาศาสตรทถามหาหลกฐานเชงประจกษ

(Evidence) จงชวยใหเราไมหลงงมงายอยกบมายาความร

<< ๓๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

คนทเปนอาจารย ตองหมนถามตวเอง วาความรทตนน�า

มาสอนนน เชอถอไดเพยงใด มขอจ�ากดไหม มความรชดใหม

ทแตกตางหรอไม รวมทงตองหมนตรวจสอบความรชดทมอย

วาใชไดจรงกบสภาพการณตางๆ หรอกบบรบททแตกตางหลาก

หลายหรอไม การตรวจสอบนนเรยกวาการวจย

หากคดเชนน มหาวทยาลยทไมท�าวจยยอมไมม อาจารย

มหาวทยาลยทไมท�าวจยยอมไมม เพราะการวจยเปนเครองชวยลด

มายาความร

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/496353

๓๙ >>

การศกษาไทย

คณคาของครดร. เจอจนทร จงสถตอย กรณาแนะน�าบทความเรอง The

Value of Teachers ในเวบไซตของ นสพ. The New York Times ซงอานไดท http://www.nytimes.com/2012/01/12/opinion/kristof-the-value-of-teachers.html?_r=2&src=me&ref=general สรปไดวาครดมคาสงอยางเปนรปธรรม ตามผลการวจยตดตามเดก ๒.๕ ลานคน ตงแตเรยนชน ป. ๓ - ๘ ไปจนเปนผใหญ โดยนกวจยของมหาวทยาลย ฮารวารดและโคลมเบย และครไมดกกอผลรายแกเดกอยางเปนรปธรรม จรงๆ ตามผลการวจย ในบลอกเขาบอกวา หากพอแมของเดกรวา ครดจะยายโรงเรยน พอแมของเดกนกเรยนชนนนควรเรยไรเงน ๑๐๐,๐๐๐ เหรยญ จางครคนนนใหอยตอ เขาบอกวาจะไดผลดตอลกคมคาเงน

และในทางตรงกนขามหากเจอครไมด หากเรยไรเงน ๑๐๐,๐๐๐ เหรยญ จางใหไปเสยใหพนๆ กคมเหมอนกน

บทความนอางถงบทวจารณใน Shanker Blog เรอง The Persistence of Both Teacher’s Effects and Misinterpretation of Research about Them (http://shankerblog.org/?p=4708) แลวผมกตามไปพบรายงานผลการวจยตวตนฉบบท http://obs.rc.fas. harvard.edu/chetty/value_added.pdf

นโยบายใหความมนคงในวชาชพแกครโดยไมแยกแยะ วาเปนครดหรอครเลว นาจะกอผลรายตอสงคมมาก จนเราไมนาจะยอมรบนโยบายดงทใชอยในประเทศไทย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/477351

<< ๔๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เปลยนสญชาตญาณครค�าวา “เปลยนสญชาตญาณคร” มาจาก รศ. ดร. สธระ

ประเสรฐสรรพ จากการคยกบผมเมอเชาวนท ๓๐ ม.ค. ๕๕ ตอนเราไปรวมการประชม พลงเครอขายการเรยนรสศตวรรษท ๒๑ ทจดโดย สกว.

สญชาตญาณครในอดตจนถงปจจบนคอ “สอน” แตในโลกยคใหม ยคศตวรรษท ๒๑ ครตอง “ไมสอน” เปลยนไปชวนศษยคดและทดลองท�า เพอใหศษยเรยนรจากการลงมอท�า

วธเปลยนสญชาตญาณครทไดผลทสดคอเปลยนระบบใหคณ (Reward Systems) เปลยนการคดปรมาณและคณภาพงาน จากคด ทการสอน มาเปนคดทการรวมกนออกแบบการเรยนรของศษย และรวมกนประเมนความกาวหนาของการเรยนรของศษย สวนนให น�าหนก ๕๐%

อก ๕๐% ของการตอบแทนพเศษ มาจากผลการเรยนร (Learning Outcome) ของศษย ทมการวดอยาง แมนย�าจรงจง และวดท 21st Century Skills ไมใชวดตวความร

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/486990

๔๑ >>

การศกษาไทย

สญญาณบอกความจ�าเปน เรงดวนตอการเรยนร 21st Century Skills

คนทไมไดฝกทกษะชวต เพอการด�ารงชวตในศตวรรษท ๒๑ จะตกเปนเหยอของสภาพแวดลอม หลากหลายอยาง ทมงเอาคนออนแอเปนเหยอ คนออนแอในยคใหมอาจเปนคนทฉลาดปราดเปรอง แตควบคมความอยากบางอยางของตนเอง ไมได เพราะไมไดรบการฝก EF อยางเพยงพอ

ครใหม (วมลศร ศษลวรณ) บนทกสญญาณเตอนทแรงและเรงเรา ใหวงการศกษาไทยตนขนมาจดการศกษาใหม ใหเปนการเรยนรท ผ เรยนไดฝกทกษะในการด�ารงชวตในโลกยคใหม ทเรยกวา 21st Century Skills ไวดงน

เมอวนท ๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๕ คณะครจากโรงเรยนเพลนพฒนา มโอกาสไดไปกราบขอพรจาก ทานอาจารยเกษม วฒนชย เนองในวนปใหมของไทย ทท�าเนยบองคมนตร

ทานชวนตงประเดนวา การใช Digital Technology ท�าใหคน ยคนมความเปนสวนตวสง เดกสมยนจงเชอในโลกเสมอนจรง มากกวาทจะเชอในความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย

การสอบ PISA ป ๒๐๐๙ ซงกคอ O-Net ของโลก ครงทผานมา จนอยในล�าดบท ๑ สหรฐอเมรกาตกลงไปอยในอนดบท ๑๔ สวนไทย

<< ๔๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

อยในล�าดบท ๔๐ กวา แตคนไทยไมมใครอาย ทไหนไมมหรโอตปปะ ทนนกแย

ผลรายของเทคโนโลย

ในขณะทอเมรกาเรมสนใจวา อะไรเปนสาเหตทท�าใหการศกษาตกต�าลง นตยสาร Newsweek ลงบทความเรอง “Texing make us stupid” ทประมวลมาจากค�าถามทไปถามเดกอายระหวาง ๑๔ - ๑๗ ปวา

• แตละวนท�าอะไรบาง

• เดอนทแลวอานหนงสอกเลม

ค�าตอบทไดคอ ไมไดท�าอะไร ไมไดพดกบใคร แตรบขอความทสงมาวนละประมาณ ๓,๐๐๐ ขอความ ตอบกลบวนละ ๒,๖๐๐ ขอความ และ ไมไดอานหนงสอเลย

อกเรองหนงททานเลาใหฟง มาจากประสบการณชวตของ เพอน ทเปนอดตประธานบรษทคอมพวเตอรแหงหนง

ปจจบนนลกสาว ลกชาย และลกสะใภ นงกนอยทหนาจอคอมพวเตอรทงวน หลานไมมพอแมดแล ถกทงใหอยกบพเลยง หองนอนของพอสกปรกเหมอนรงหน เสอผาขาดเกา กไมมลกมาดแล พอจะมอาหารทานหรอไมกไมมลกคนไหนสนใจ แมแตลกทยงเลกกไมมใครสนใจ

เมอทนอยในสภาพนนไมไดอกตอไปแลว เพอนอาจารยจงยายออกไปอยคนเดยวทคอนโด เพราะเหนแลววาไมมประโยชนอะไรท

๔๓ >>

การศกษาไทย

ตวเองจะอยในบานหลงนนตอไป หลานมปแตกเหมอนไมมป มพอแมแตกเหมอนไมมพอแม

คณปอกทานหนงเลาใหฟงวา ทกวนนหลานไมพดดวย บอกวาปพดไมรเรอง

ทกวนนวถชวตทเนนเรองความเปนครอบครว หายไป สงคมไทยเปนครอบครวขยาย ทเนนการรวมตวมากกวาการแยกเดยวของปจเจก เทคโนโลยสมยใหมท�าใหคนละทงจากญาตมตร ตดขาดจากเครอเถาของครอบครวไปโดยไมรตว

การรงแกกนในชนเรยน

ปญหาเรองเดกรงแกกน เปนอกปญหาหนงทรนแรงขนทกวน หลานสาวของอาจารยทเคยเปนเดกราเรง แจมใส ตองยายออกจากโรงเรยนขนาดใหญแหงหนงเพราะโดนเพอนรงแก

CNN ท�าสารคดชดหนงออกมา เพอสะทอนใหสงคมเหนวามเดกทฆาตวตายเพราะโดนเพอนแกลงมากมาย เดกทแกลงเพอนมกเปนเดกทเตบโตขนมาในสงคมทมความรนแรง สวนเดกทยอมแพ ตองลาโลกไปกเพราะขาดทกษะชวต และขาดจากความอบอนของครอบครว จตใจจงไมมหลกยด

ชวตทไมมเครอเถาของญาต กเหมอนตนไมทถกตดราก และเปนชวตทแหงแลง บานเดมของอาจารยอยทพจตร คณนากบคณแมจะผลดกนไปมาหาส ท�าใหอาจารยสนทกบลกของคณนา มาจนถงทกวนน

<< ๔๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ระบบการศกษาควรเปนไปเพออะไร

การเรยนรแบบไหน ทจะชวยใหเดกไดสมผสใกลชดกบธรรมชาต ดงเดกออกจากหองสเหลยม และจอสเหลยมของคอมพวเตอร เพอออกไปสชวตจรงมากขน เพราะประสบการณจะชวยใหคนแกรง

ไมนานมานอาจารยไปเทยวทตลาดน�ากบภรรยา ไดยนเสยงเดกคนหนงถามขนมาวา “พอนอะไร” เสยงพอตอบวา “หวเผอกไงลก”

ค�าถามสดทายทอาจารยฝากไวใหคด คอ ระบบการศกษาควรเปนไปเพออะไร การศกษาตองเปนระบบทไมท�าใหคนหลดจากรากเหงา และเปนไปเพอการสรางคนด คนเกง ทมความผกพนกบบานเมอง การศกษาจงเปนเรองใหญเพราะเปนการปลกฝงอนาคตของชาตใน วนขางหนา

เมอกราบลาอาจารย ทานยงไดย�าอกครงวา “การศกษาเปนเรองส�าคญยงของประเทศ แตขณะนจะหาทพงทชดเจนกไมม ขอให พวกเราตงใจท�างานดวยความเขมแขง และขอฝากบานเมองไวกบพวกเราดวยนะ”

อานตนฉบบบนทกของครใหมไดท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/484310

คนทไมไดฝกทกษะชวต เพอการด�ารงชวตในศตวรรษท ๒๑ จะตกเปนเหยอของสภาพแวดลอม หลากหลายอยาง ทมงเอาคนออนแอเปนเหยอ คนออนแอในยคใหมอาจเปนคนทฉลาดปราดเปรอง แตควบคมความอยากบางอยางของตนเองไมได เพราะไมไดรบการฝก EF อยางเพยงพอ อานเรอง EF ไดท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/463212

๔๕ >>

การศกษาไทย

ระบบการศกษาไทยในปจจบน ไมมเครองมอปองกนเดกขมเหงรงแกกน หรอลอเลยนกดดน ซงกนและกน แตเรามโรงเรยนกระแสทางเลอก เชน โรงเรยนล�าปลายมาศพฒนา ทนกเรยนไมรงแกกนเลย เพราะนกเรยนไดรบการปลกฝง 21st Century Skills ตงแตชนอนบาล และเรยนตอเนองขนไปทกชน และยงมโรงเรยนกระแสทางเลอกอกหลายโรงเรยน ทเปนเชนเดยวกน

ปญหาตามททานองคมนตร ศ. นพ. เกษม วฒนชย ปรารภ มทางแกไดดวยการเรยนรแบบฝกฝนทกษะ ส�าหรบการด�ารงชวตในโลกยคใหม ตามทระบไวในหนงสอ วถสรางการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท ๒๑ ซงดาวนโหลดไดฟรท http://learning.thaissf.org/document/media/media_396.pdf

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/484596

<< ๔๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การเรยนรยคใหม ส�าหรบสงคมไทย

ผมเฝาหาทางเรยนรวา คนในวงการศกษาไทย มความเขาใจ

การศกษาในปจจบน วามนแตกตางจากการศกษาแหงศตวรรษท ๒๑

อยางไร มาไดจดส�าคญระหวางนงฟง Workshop ครเพอศษย

ครงท ๓ ของ มสส. เมอวนท ๒๐ เม.ย. ๕๕ ทมเปาหมาย สราง Change

Agent ของการเปลยนแปลงการเรยนรในโรงเรยน ดวยเครองมอ ๓

ชนด คอ PBL, PLC, และ 21st Century Skills

เหมอนกบไดเขา แลบ (lab) ปฏบตการทางสงคม เพอเรยนร

กระบวนทศนทางการศกษา ของคนในวงการศกษาไทย

ผมไดตระหนกวา แมจะมการเผยแพรหนงสอ การบรรยาย การ

ประชมปฏบตการ เกยวกบเครองมอทง ๓ ไปแลวพอสมควร ครและ

คนในวงการศกษากยงเขาใจเรองดงกลาวนอยมาก คนทเคยฟงแลว

หลายๆ ครง และไดรบแจกหนงสอไปแลว กยงไมเขาใจชด

แสดงวา กระบวนทศนการศกษาแหงศตวรรษท ๒๐ ยงครอบง�า

ระบบการศกษาไทยอยอยางมดมด

ครอบง�าใหประพฤตปฏบตแบบเดมๆ โดยไมรตว ไมรวา ตอง

ชวยกนหาทางปฏบตแนวใหม เพอใหศษยไดเรยนร ทกษะแหง

ศตวรรษท ๒๑

๔๗ >>

การศกษาไทย

จงเปนโอกาสสอสาร หรอ ลปรร. ความเขาใจของผม วาการ

เรยนรยคใหม (ยคศตวรรษท ๒๑) แตกตางจากการเรยนรยคเกา

คอยคศตวรรษท ๒๐ ทเรายงยดถอปฏบตกน โดยในบนทกน

ขอเสนอเพยง ๒ ประเดน คอ (๑) รปแบบการเรยนร (Learning

Mode) ทไดผลด ตามแนวทางใน Learning Pyramid (๒) สงท

เรยนร ตามแนวทาง 21st Century Skills

รปแบบการเรยนรทไดผลด

โปรดดภาพ Learning Pyramid หนา ๔๙ (ซงคนมาจาก อนเทอรเนต

และแจงแหลงทมาในภาพแลว) จะเหนวา รปแบบการเรยนร

(Instruction Mode) ทใชมากในปจจบน อยทชนบนๆ ของปรามด

ไดแกการบรรยาย การอาน การดโสตทศน และการดการสาธต ซง

นกเรยนจะเขาใจและจดจ�า (Retention Rate) ไดนอย รปแบบการ

เรยนรทไดผลด ตองอยทสวนฐานของประมด ไดแก การสอนผอน/

ใชงานทนท (หรอการแลกเปลยนเรยนร) การปฏบต และการอภปราย

กลม ในภาพระบวา รปแบบการเรยนรกลมแรก (อยทสวนบน

ของประมด) เปนการเรยนรแบบรบถายทอดความรจากภายนอก

(Outside-in) เชนจากครหรอต�ารา สวนรปแบบการเรยนรกลมหลง

เรยกวาเปนการเรยนรแบบงอกงามจาก ภายในตน (Inside-out)

การเรยนรแหงศตวรรษท ๒๑ ตองเนนรปแบบการเรยนรกลมหลง

<< ๔๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สงทเรยนร

ตามรป 21st Century Skills ในหนา ๕๐ จะเหนวาเปาหมาย

ของการเรยนรในระบบโรงเรยนปจจบน จ�ากดอยแควงต�าแหนงท ๑

คอ เนอหาสาระวชา เทานน ไมรวมอก ๓ กลมทเปนต�าแหนงท ๒

ต�าแหนงท ๓ และต�าแหนงท ๔ คอทกษะชวตและอาชพ ทกษะการ

เรยนรและนวตกรรม และทกษะดานสารสนเทศ สอและเทคโนโลย

ตามล�าดบ

๔๙ >>

การศกษาไทย

เพราะการศกษาไทยในปจจบน เนนเฉพาะเปาหมายวชา คอเนอหาสาระวชาเทานน ไมครอบคลมทกษะชวต ครจงรสกเฉยๆ เมอเหนศษยวยรนของตนเสยคนไปตอหนาตอตา ไมคดวานนคอหลกฐานเชงประจกษวานนคอตวบอกความออนแอของการศกษา ทไมบมเพาะทกษะชวตแกเดก ใหมความสามารถเอาชนะแรงดงฝายต�า และ แรงสบฉดฮอรโมนวยรนได

การศกษาในยคใหม ตองบมเพาะ งอกงาม ทเลยจากการรวชา สการมทกษะ ๓ กลมดงภาพขางบน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/488818

<< ๕๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

พลงเครอขายการเรยนร สศตวรรษท ๒๑

วนท ๓๐ - ๓๑ ม.ค. ๕๕ ผมไปรวมประชม พลงเครอขายการเรยนรสศตวรรษท ๒๑ ซงจดโดย สกว. ทโรงแรมรามาการเดนส ดาวนโหลดเอกสารประกอบการประชมไดท http://www.trf.or.th/index.php?option =com_rubberdoc&view=category&id=89&Itemid=224

การประชมนคอการประชมใหญ ปดโครงการ LLEN (http://www.gotoknow.org/blogs/posts/tag/llen) นนเอง หลงจากจบการประชมวนแรก ผมกไปแสดงความยนดตอ ดร. เจอจนทร จงสถตอย ผประสานงานโครงการ LLEN ของ สกว. ในความส�าเรจ ทโครงการ LLEN สามารถสอสารตอสงคมไทยไดอยางทรงพลงมาก วาฝาย ตางๆ ในพนท สามารถรวมตวกนฟนสภาพของการศกษาในพนท ใหสามารถยกระดบผลสมฤทธทางการศกษาได โดยไมตองรอค�าสงจากหนวยเหนอ

ผรวมโครงการ LLEN ทงจากมหาวทยาลย และจากโรงเรยน ตางกบอกวา จรงๆ แลวทรพยากร เพอการศกษาในพนทมอยไมนอย ตองมการจดการดงเอามารวมตวกนเปนเครอขาย หนนเสรมการ พฒนาคณภาพการศกษาในพนท

ผมตความกบตวเองวา สงทขาดแคลนอยางยง ทงๆ ทเปนของฟร ทถาสรางเปนกไดมางายๆ สงนนคอ แรงบนดาลใจ

๕๑ >>

การศกษาไทย

ทจะเรยนรเพอสรางรากฐานชวตใหแกตนเอง ทจะท�างานใหสนก ทจะสรางสรรคสงทมคณคาใหแกบานเมอง นคอสงท เวลานขาดแคลนอยางยงในวงการศกษาไทย และการศกษาไทยไมไดมเปาหมายของการเรยนร เพอใหเกดทกษะของแรงบนดาลใจ นคอจดออนทสดของการศกษาไทย หรอมองมมกลบวาเปนความทาทายอยางยง ทการศกษาไทยจะตองท�าใหเกดใหจงได

เปาหมายส�าคญทสดของการศกษาคอแรงบนดาลใจ

เชาวนท ๓๑ ผมไปถงทประชมแตเชา กมชายหนมมาแนะน�าตว วาชอ ร.ต.ต. สนทร พรมพศ นายต�ารวจสงกดส�านกงานพสจนหลกฐาน ต�ารวจ บอกวาตอนเรยนอยโรงเรยนวดสทธวราราม ไดเขาโครงการคายคลนอนาคตของ สกว. เขาโครงการเรยนรควจย เมอเขามหาวทยาลยไดเรยนเคมท มจธ. และก�าลงเรยน ป. โท สาขาเคมเชงฟสกส กสอบเขาท�างานไดทกองพสจนหลกฐานต�ารวจ ทมารวมงานในวนนเพราะเขาไปทราบขาวจาก เวบไซต สกว. จงมาหาทางรวมมอเพอท�างานใหแกโรงเรยนใน กทม. ด�าเนนการโครงการคลายๆ กบทตนเองเคยผาน และท�าใหไดแรงบนดาลใจลกโชนมาจนบดน

ผมมความสขมาก ทตวอยางตวจรงของคนทไดรบแรงบนดาลใจจากกระบวนการเรยนร ทถกตอง มาแสดงตวใหเหนตงแตเชา ทงทาง สกว. และ สพฐ. ตางกเตรยมรวมมอเปนเครอขายขบเคลอนการเรยนวทยาศาสตรกบ ร.ต.ต. สนทรตอไป

มาอกทานหนงครบ ศ. ดร. อทมพร จามรมาน มาบอกวาอยากพบ จงมาพบในงาน เพราะ ศ. ดร. ศรราชา เจรญพานช ผตรวจการ

<< ๕๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

แผนดน ตองการใหท�าเรองพฒนาวธการประเมนผลการเรยนรทเปนทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ คนทมแรงบนดาลใจทจะท�าประโยชนแก บานเมองเดนทางมาหากน เปนพลงเครอขายทเหมอนกบมชวต

เชาวนท ๓๑ น ทมจดงานแจกเอกสารแผนเดยว ชอ กรอบแนวคดเพอการเรยนรในศตวรรษท ๒๑ ทมประโยชนมาก ควรพมพขยายใหญเอาไปตดไวในทตางๆ ของโรงเรยน เอกสารนจดท�าโดย มสส. จงน�ามาเผยแพรตอ ดาวนโหลดไดท http://ahph9thi.gotoknow.org/assets/media/files/000/803/824/original_21CS.pdf

เชานผมบรรยายเรอง กาวตอไปของเครอขายการเรยนรเพอเดกและเยาวชนไทยสศตวรรษท ๒๑ ทานทตองการชม Narrated PowerPoint การบรรยายน เขาไป ดาวนโหลดไดจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/486935 ขอเพมเตมวา ผมพดเรอง PLC ตกไป ตรงทสมาชกของ PLC ตองไมจ�ากดอยในกลมครเทานน ผบรหารโรงเรยน ผบรหารเขตพนท ผปกครองนกเรยน กรรมการ สถานศกษา ผน�าในพนท ฯลฯ ตองเขามารวมเปนสมาชกหรอผ สนบสนน PLC ดวย

หลงจากนน ดร. สลาภรณ บวสาย รอง ผอ. สกว. ผออกแบบ LLEN เลาเบองหลงของการออกแบบโครงการ และแนวทางด�าเนนการเครอขายในอนาคต ตามดวยการประชมกลมแบบโตะจน มทมของมลนธสดศรฯ (http://learning.thaisss.org) เปนวทยากรกระบวนการ เพอใหแตละกลมจงหวด AAR และ BAR เครอขายการเรยนรสศตวรรษท ๒๑ ไดผลของการ ลปรร. ทมพลงยง พลงแหงแรงบนดาลใจ

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/486935

๕๓ >>

การศกษาไทย

วงการศกษาใชพลงไอซท นอยทสด

หนงสอ สตฟจอบส เขยนโดย Paul Isaacson ฉบบแปล ระบค�า

พดของ จอบส ทพงพอใจในบทบาทการเปลยนโลกของตนเอง และ

วงการ ไอซท และบอกวาวงการศกษาดดซบพลงของไอซทเอาไปใช

ประโยชนไดนอยทสด ยงกองอยในใจผม

เมอตนป ๒๕๕๔ ผมไดสมผสนวตกรรมการเรยนรทใช ไอซท เปน

พลงขบเคลอนท�าใหคณภาพการเรยนรสงขน แตคาใชจายนอยลง

เรยกวา Academic Transformation

วนน (๙ ม.ค. ๕๕) อาน นสพ. The Wall Street Journal ฉบบ

วนท ๙ ม.ค.๕๕ หนา ๓๐ คอลมน Management พบเรอง B-Schools

Send Rejections...to Alumni : In a Hunt for Uniformity, Admissions

Interviews by Graduates Give Way to Direct Meetings in Person

or by Skype ทบอกวา Business Schools ในสหรฐอเมรกา เรมเอา

เครองมอไอซทมาใชในการสมภาษณผสมครเขาเรยนโดยตรง โดยใช

Skype เลกใชศษยเกาเปนผสมภาษณ

นคอตวอยางของการใช ไอซท เปลยนวถการท�างานในวงการ

ศกษา เพราะเวลานพลง ไอซท ไดชวยใหการสอสารสองทาง

(Inter-active Communication) ท�าไดงายและราคาถกหรอชวยให

ประหยดคาใชจาย

<< ๕๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

แตบทความนบอกวา เปาหมายหลกของการเปลยนวธสมภาษณ

จากใชศษยเกาทอยตามเมองตางๆ ทวโลก หนมาใชนกสมภาษณ

เพยง ๘ คนกระจายไปสมภาษณตามเมองใหญทวโลก หรอสมภาษณ

โดย Skype กเพอความแมนย�าและสม�าเสมอของผลสมภาษณ เพราะ

เขายกระดบขอสอบสมภาษณใหเปน Behavioral Interview Questions

เชนถามวา ใหเลาประสบการณในการเจรจาตอรอง ใหเลาประสบการณ

การจดการบคคลทอาวโสกวาตนเอง เปนตน

ผมขอเตมขอสงเกตของผมเองวา ตวอยางค�าถามในการสมภาษณ

บอกเราวา ความรทส�าคญในยคนคอ ความรปฏบต (Phronesis)

บทความนบอกวาการใชค�าถามสมภาษณแบบ Behavioral

Interview และใชวธสงคนไปสมภาษณ ๘ แหงทวโลกของ Wharton

School of Business, U of Penn นเปนการเพมคาใชจาย แตจะชวย

ใหเขาไดนกศกษาทคณภาพสงยงขน สวน The Anderson School

of Management, UCLA ใชวธสมภาษณผาน Skype ชวยลดคาใช

จาย พรอมกบชวยเพมความแมนย�า และสม�าเสมอของคะแนนสมภาษณ

แสดงวาวงการอดมศกษาเรมใชพลง ไอท มากขน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/477002

๕๕ >>

การศกษาไทย

เรยนรวธใชการประเมนเพอพฒนาผมเคยบนทกวา วงการการศกษาไทยตาบอดเรองการ

ประเมน (ทจรงสมองบอด) ทเราจะชวยกนแกการศกษาไทย

ทเดนผดทางไดอยางไร น หรอทจรงยงกวาบอด คอมมจฉาทฐ

หรอเดนผดทาง

เราหลงใชการประเมนเพอใชตดสนได-ตก (Summative

Evaluation) เปนหลก ในทางจตวทยา นคอผลจากการทสงคมมจรต

แบบอ�านาจนยม บคคลหรอหนวยงานผมอ�านาจ แสดงอ�านาจผาน

การประเมน ท�าใหบคคลหรอหนวยงานทถกประเมนรสกถกบบคน

กดข เมอหาทางตอสไมไดกหาทางหลอกเสยเลย เราจงมผลการ

ประเมนแบบหลอกๆ เตมแผนดน เชนประเมน “ผลงาน” เพอประเมน

เขาสต�าแหนง คศ. ประเมนตามเกณฑ กพร. เพอใหไดโบนส ประเมน

ตามขอก�าหนดของ สมศ. เปนตน

ผลรายยงกวาผลกระทบจากการประเมนหลอกๆ คอ มนสราง

วฒนธรรมตอแหล ท�าใหเรามวฒนธรรมตอแหลเตมแผนดน เปนผล

รายตอสงคมอยางยง

ขออภยครบ ทเขยนบนทกผดกตกาการเขยน บลอก ทตองเนน

เชงบวก ตอไปนเปนเชงบวกครบ

เชาวนท ๓ ส.ค. ๕๔ ผมไปรวมงาน Quality Day ทศรราช

และเกดความเขาใจเทคนควธการใชการประเมนเชงบวก ทเรยกวา

Empowerment Evaluation ซงเปนลกษณะหนงของการประเมนเพอ

<< ๕๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

พฒนา (Formative Evaluation) ทกอผลตอศรราชอยางนาตนตา

ตนใจ กอผลเชงพฒนา เชงการเรยนรตอเนอง ทจะท�าใหศรราชมการ

พฒนาคณภาพอยางยงยน เปนการสรางวฒนธรรมคณภาพของแท

ทศรราชมงาน Quality Day ราวๆ เดอนสงหาคมทกป ใครอยากเขาใจ

Empowerment Evaluation ใหไปสมผสของจรงทนน จดส�าคญคอ

เปนการประเมนทมเปาหมายเชงปฏบตอยางชดเจน และประเมนท

การปฏบตจรง ไมใชทรายงาน (หลอกๆ) อยางทหลายหนวยงานท�ากน

เพราะมการสรางสมมาทฐตอการประเมน คอรวาประเมนแลว

หนวยงานและตนเองมแตไดกบได คอไดเหนโอกาสพฒนา หรอถา

ผานเกณฑกไดรบการยกยอง เจาหนาทของศรราชจงตองการรบการ

ประเมน ดงตวอยางเมอคณะผตรวจเยยมของ สรพ. ไปเยยมเพอ

ประเมน HA ครงท ๓ หนวยงานตางแยงกนเสนอตวเขารบการตรวจ

เยยม และเมอคณะตรวจเยยมไปตรวจดวยเวลาจ�ากด และตรวจไม

ทวถง กมเจาหนามาขอรอง “ไปตรวจของหนหนอย อยากใหชวยดเพอ

ขอค�าแนะน�า”

ผมตความวา เคลดลบคอ ทศรราชใชการประเมนดวยทาท

ทไมใชอ�านาจ ไมใชการประเมนเปนเครองมอของผมอ�านาจ

แตใชเปนเครองมอของคนท�างาน ผบรหารมทาทวา ก�าลงรอ

วาเมอไรจะไดชนชมหนวยงานน

ผมกระเซาทานคณบด ศ. (คลนก) นพ. ธรวฒน กลทนนทน วา

ทานมความสามารถยมสดชนไดตลอดเวลาทแจกโลแจกรางวลกวา

๒๐๐ รางวล ทานบอกวาทานปลมใจกบผไดรบรางวลจรงๆ ถอเปน

๕๗ >>

การศกษาไทย

วนส�าคญ เวลาส�าคญของทานเหลานน นคอตวอยางของผบรหาร

สงสดใช Empowerment Attitude

เชาวนเสารท ๖ ส.ค. ๕๔ ผมก�าลงนงสบายอารมณทระเบยงบาน

คดเตรยมการณเขยนบนทกน ลกสาวคนโตเปดประตรวหนาบาน

เขามา กมการทกทายกนวาคดวาจะไมมาเสยแลว เขาบอกดวยความ

สดชนวาตองมาเพราะมของมาอวด เขาไดรบโลรางวลอาจารยทมผล

งานวจยทไดรบการอางองสงทสดในคณะ ในชวงป ๒๕๕๒ - ๒๕๕๔

โดยททงเนอทงตวเพงมผลงานวจยตพมพเรองเดยว ซงอานไดท http://

jada-plus.com/content/140/4/455.short เมอประกาศผลกมคนสงสย

วาคณะกรรมการตรวจสอบขอมลผดหรอเปลา เพราะเขาไมไดมชอ

เสยงดานการวจยเลย ผมเขาไปคน Google Scholar อานบทความ

และบอกสาวนอยวา ไดลงใน JADA เชยวนะ สาวนอยถามวา JADA

(The Journal of American Dental Association) คออะไร ผมบอก

วากคอ JAMA ในวชาชพทนตแพทย

ค�าสนทนานหมายความวา ลกสาวเขาสงผลงานวจยไปลงวารสาร

คณภาพสง ลงตพมพยาก เมอไดลงกยอมเปนตวบงชคณภาพทางหนง

แลว ยนยนโดยจ�านวนครงทไดรบการอางอง

ผมบอกเขาวาท�าวจยอกซ ท�าคลายๆ กนนแหละ ซงกคลายๆ

กบทแมเคยท�าสมยท�างานอยท มอ. จะเหนวาไมยากเยนอะไร

เขาตอบวาก�าลงคด แลวจะขอปรกษา

“แลวจะปรกษา” นคอประโยคทใหความสขความชมชนแกพอ

เพราะทผานมาพอมลกทเปนอาจารยเหมอนพอแมอยคนเดยว และ

<< ๕๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

พอแมมประสบการณทจะใหค�าแนะน�าไดมากมาย แตไมกลาเอย

เพราะเกรงจะกอความเครยดใหลก วาเราไปเรงรดใหเขาท�าวจย

ซงเปนสงทเขาไมชอบ

จะเหนวาลกสาวคนโตของผมไดรบก�าลงใจ หรอกระตนแรง

บนดาลใจ อยางแรง จากการประเมนแบบ Empowerment Evalua-

tion เขาเกดความคดทจะท�าวจยเรองอนตออก ซงจะกอผลดทงตอตว

เขาเอง และตอคณะทนตแทพยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/458583

๕๙ >>

การศกษาไทย

ก�ากบดแลองคกรโดยการส�ารวจ ตรวจสอบสขภาพขององคกร เรยนรจาก SCB

มองเชงบวก ธปท. ใหบรการท�า Data Processing for Risk

Management ใหแก SCB และธนาคารพาณชยทงหลาย

สขภาพขององคกรธรกจจะวาตรวจสอบงาย กงาย จะวายาก

กยาก ระหวางผมนงประชมคณะกรรมการธนาคารไทยพาณชยเชา

วนท ๑๙ ม.ค. ๕๕ ผมเหนวา SCB สขภาพด เมอมองจากหลากหลาย

ตวชวด โดยทตวชวดตวส�าคญทสด คอผลก�าไรสทธ ซงของป ๒๕๕๔

เทากบ ๓๖,๓๐๐ ลานบาท เพมขนจากปทแลวรอยละ ๔๙

แตนนคอ ดชนบอกสขภาพในอดตมาจนถงปจจบน ตวเลขนไม

บอกสขภาพในอนาคต

ปฏสมพนธระหวาง ธปท. กบธนาคารพาณชย มองในเชง

สรางสรรคนาสนใจมาก ธปท. ท�าหนาทตรวจสอบธนาคารไทยพาณชย

และรายงานมาใหคณะกรรมการธนาคารรบทราบ โดยกรรมการทก

คนตองลงนามรบทราบสงกลบไปท ธปท. ประเดนหนงทคณะกรรมการ

SCB น�ามาหารอกนคอ รายงานกลบมาจาก ธปท. วา SCB มตรงไหน

บางทตองระมดระวง คณะกรรมการ SCB อภปรายกนวา ตอง

ระมดระวงอยางไรจงจะพอดไมหยอนไปหรอตงไป

<< ๖๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ผมไตรตรองพฤตกรรมหรอบทบาทของ ธปท. จากมมของ SCB

แลว ผมตความวา ธปท. ท�าหนาทรบใช SCB โดยเอาขอมลมา

วเคราะหตามหลกวชาการ มองจากมมทตางจากมมของ SCB แลว

สงกลบมาให SCB ใชประโยชน เพอความระมดระวงในการท�าธรกจ

มองเชงบวก ธปท. ใหบรการท�า Data Processing for Risk

Management ใหแก SCB และธนาคารพาณชยทงหลาย

ท�าใหผมหวนคดมาทระบบอดมศกษาและระบบการศกษาใน

ภาพใหญ เราไมมกลไกแบบท ธปท. ท�าใหแกสถาบนการเงน กลไก

ท สกอ. และ สมศ. เปนคนละกลไก ไมใชการใหบรการ Data

Processing for Risk Management ของมหาวทยาลยและสถาบน

การศกษา แตเปนการประเมนแบบเนนได-ตก ไมใชเนนประเมนเพอ

ความระมดระวงและปรบปรงองคกร

ธนาคารพาณชยตองตรวจสอบระมดระวงตนเองอยตลอดเวลา

โดยตระหนกวา มความเสยงรอบตว ทงภายในตนและสถานการณ

ภายนอก รวมทงคแขงและคคา แตสถาบนการศกษาไมคดวาตนเอง

ม Risk เพราะอยใน Comfort Zone จนเคยชน จงไมมความคดเรอง

Risk Management เลย

การตรวจสอบสขภาพของตนเอง จงไมเปนวฒนธรรมของสถาบน

การศกษา ยกเวนสถาบนการศกษาเอกชน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/479337

๖๑ >>

การศกษาไทย

ไปตามหาสนทรพยของชาตดานการศกษา

วนท ๑๙ เม.ย. ๕๕ ผมตดตามมลนธสยามกมมาจลไปเยยมชนชมกจการของโรงเรยนดรณสกขาลย ซงจดการศกษาแบบ “การศกษาทางเลอก” (Alternative Education)

มการน�าเสนอ เสวนา และเยยมชมกจการอยางสนกสนาน และมความสข อยเกอบ ๔ ชวโมง ในชวง ๘.๓๐ - ๑๒.๓๐ น. แลวผมไปท�างานอนอก ๒ งาน แลวไปงานสวดศพคณไพบลย วฒนศรธรรม ทวดธาตทอง เมอกลบมาบานในตอนค�า ผมบอกตวเองวา ทโรงเรยนดรณสกขาลย ผมพบ National Assets (สนทรพยของชาต) ส�าหรบตอยอดไปสการเปลยนแปลงระบบการศกษาของชาต แบบเปลยน กระบวนทศน

ผมขอกราบขอบพระคณ ผอ�านวยการโรงเรยนดรณสกขาลย คอคณพารณ อศรเสนา ณ อยธยา ผชวยครใหญ คอคณสนต ทสยากร และคณะครทใหการตอนรบและแบงปนปญญาอยางดเยยม เราจะ รวมมอกนขบเคลอนการศกษาของชาตตอไปอยางอดทน ไมหยดยง ขอหมายเหตวา ทงคณพารณ และคณสนต เปนวศวกร ทประสบความส�าเรจในอาชพวศวกรมาแลว และคณสนตเปนเพอนรวมรนโรงเรยนเตรยมอดมศกษากบนองชายคนหนงของผม คอคณวจย พานช ซงประกอบสมมาชพเปนเกษตรกรอยทชมพร

<< ๖๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ผมเชอวาระบบการศกษาของไทยทเปนอยในปจจบน ก�าลง สนคลอนอยางหนก ทงจากแรงกดดนจากปจจยภายนอก ทสงคม เปลยนไปอยางสนเชง และจากพลงของความเนาเฟะโสโครกในระบบ ในงานศพคณไพบลย มผใหญของบานเมองและเปนผนาเคารพนบถอทานหนง เลาความนารงเกยจในระบบการศกษา ทมการแสวงหาผลประโยชนบนความเสยหายทรดโทรมของบานเมอง ทงดานการศกษาและดานคณธรรมจรยธรรม ทท�ากนเปนขบวนการ มเครอขายใหญโตกวางขวาง ทานเอยชอคนดวย

มผสงลงคทเขยนเลาความโสโครกในวงการศกษาท http://voic-es.yahoo.com/education-thailand-terrible-failure-889841.html

ผมจงเชอวา ระบบการศกษาไทยก�าลง “รอวนฟน” ระบบทเปนอยในปจจบนจะตองสญสลายไป เพราะเปนระบบทท�ารายบานเมอง ท�ารายนกเรยน ท�ารายคนไทย เพราะเปนระบบท บมเพาะพลเมองทออนแอ บนทอนศกยภาพของมนษย

เราจงตองระดมพลง ชวยกนคนหา “สนทรพยของชาต” ดานการศกษา หรอการเรยนร เอาไว “กชาต” ยามบานเมองลมจม เปนการกชาตจากพลงคนเลกคนนอย

ผมจงบอกตวเองวา โรงเรยนดรณสกขาลย เปนสนทรพยทางปญญาดานการศกษาของชาต เปนสนทรพยทคณพารณ และคณะสรางขน ตามปณธานในชวตของทานหลงเกษยณจากงานประจ�า โดยค�าวา “โรงเรยนดรณสกขาลย” ตองหมายเหตวา รวมเครอขายทม

๖๓ >>

การศกษาไทย

อยทวประเทศ ทงทเปนโรงเรยน และเปนชมชนเรยนร โดยมดาวเดนดานชมชนคอบานสามขา จ. ล�าปาง

ทส�าคญยงคอ เครอขาย รร. ดรณสกขาลย มความเชอมโยงกบตางประเทศ จงเทากบท�างานอยท พรมแดนความรดานการศกษาของโลก เปนงานสรางตนแบบ และท�างานวจยและพฒนาดานการเรยนร ตอเนอง ยงไตรตรอง ผมยงเหนคณคาของเครอขายโรงเรยนดรณสกขาลย

ผมจงดใจมากทในวนนมคณ… ทเคยเปนคร และเวลานเปน นกเขยนอสระมารวมประชมเพอ “จบภาพ” กจกรรมของโรงเรยน เอาไปเขยนหนงสอเผยแพร ผมคดวาควรมการเผยแพรแนวทางและ วธการจดการเรยนร ของโรงเรยนดรณสกขาลย ใหกวางขวางกวาน

คณเปา (ปยาภรณ มณฑะจตร) ผจดการมลนธสยามกมมาจล กระซบกบผมวา โรงเรยนดรณสกขาลยกบ โรงเรยนล�าปลายมาศพฒนา ใชหลกการเรยนรเดยวกนคอ ชวยอ�านวยความสะดวกใหนกเรยนเรยนแบบงอกงาม จากภายในตน ไมสอนแบบปอนความร ตางกนทบรบท ทดรณสกขาลยเปนโรงเรยนในเมอง และนกเรยนเปนลกคนมฐานะ สวนล�าปลายมาศพฒนาเปนโรงเรยนในชนบท นกเรยนเปนลกชาวบาน

โรงเรยนดรณสกขาลย เนนเรยนแบบ Constructionism และเนนใชคอมพวเตอรชวยใหนกเรยนไดเรยนร แบบไมรสกตว

ทงสองโรงเรยนเนนใหนกเรยนเกดการเรยนรแบบไมรสกตว

เราคยกนวา แผนตอยอดคอ มลนธสยามกมมาจล กบมลนธ เอสซจ (คณโก - สรนช ธงศลา) จะรวมกนสนบสนน การพฒนาวธ

<< ๖๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การประเมนการเรยนรแนวใหม ทเนนประเมนทกษะ และเนนประเมนเพอพฒนา โดยทภาคทเขารวมพฒนาตองม ๓ ฝายเปนอยางนอย คอคร นกเรยน และผปกครอง และผมคดวา นาจะชวนคนทางสอมวลชนทสนใจการศกษาเขารวมดวย เพอสอสารสงคม วาสงคมไทยตองมการรอปรบระบบการประเมนทางการศกษาใหม

วธประเมนทางการศกษาแบบใหม จะเปนสนทรพยของชาตทางการศกษาทมคายง โดยจะตองเนนการประเมนเพอ สงเสรมการเรยนรของเดก และเนนประเมนวาผเรยนเกดทกษะตามทตองการหรอไม ไมใชเนนประเมนตวความร

ทจรงพอแมหรอผปกครอง กเปนสนทรพยของชาตดานการศกษา พอแมทเขาใจวา แนวทางทถกตองในการวางพนฐานชวตแกลกเปนอยางไร การศกษาทถกตองส�าหรบวางพนฐานชวตของลกเปนอยางไร จะเปน “สนทรพย” ทส�าคญของชาต ในการรวมกนขบเคลอนการศกษาสสภาพใหม หรอทเรยกวา การปฏรปการศกษา/ปฏรปการเรยนร การปลอยใหกระทรวงศกษาธการ และคนในวงการศกษารบผดชอบเรองนเพยงฝายเดยว เปนสงทไมถกตอง ทถกตองคอ All for Education, Education for All

ในการประชมวนน มฝายผปกครองและนกเรยนมารวมดวย ๓ ครอบครว ครอบครวหนงมาแมกบลกชายระดบอนบาล อกครอบครวหนงมาแมกบลกชายทเขามหาวทยาลยแลว และลกสาวเรยนชนประถม อกครอบครวหนงภรรยากบสามยงไมมลก ฟงค�าพดของแมและพอแลว ผมคดวา เรายงใชพลงพอแมเขามารวมขบเคลอนการเปลยนแปลง

๖๕ >>

การศกษาไทย

ในระบบการศกษานอยไป ทานเหลานมฐานะ มความร และมความหวงใยลกของตน และหวงคณภาพเยาวชน สามารถเขารวมขบวนการปฏรปการศกษา โดยรวมกนก�าหนดเปาหมายผลลพธทางการศกษาทตองการส�าหรบเยาวชน ทจะเตบโตเปนพลเมองในศตวรรษท ๒๑

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/489094

<< ๖๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เรยนรการศกษาของฟนแลนดระบบการศกษาของฟนแลนดไมเหมอนใคร ไมเอาอยางใคร

และเมอมการวดคณภาพเปรยบเทยบโดยโครงการ PISA กประหลาด

ใจไปตามๆ กนวาคณภาพอนดบ ๑ ของโลก นตยสาร The

Smithsonian ไปศกษาเอามาตพมพในฉบบประจ�าเดอน ก.ย. ๕๔ เรอง

A+ for Finland : Why Are Finland Schools Successful?

อานบทความนแลว ผมตความวา หวใจของความส�าเรจของ

ระบบการศกษาของฟนแลนดคอ เขาเอาใจใสเดกมปญหาการเรยน

มากกวาเดกเกง เพราะเดกเกงชวยตวเองไดอยแลว

พฤตกรรมนมนฝงอยในวฒนธรรม ทตองการสรางความเทา

เทยมกนของคนในสงคม ไมใชวาจะเกดในสงคมอนไดงายๆ มนมา

กบประวตศาสตรของประเทศ สงสมกนมายาวนาน จนครจะยดถอ

เหมอนกนหมด คอชวยเหลอศษยใหไดมผลสมฤทธทางการเรยน

ศษยหวด มาจากครอบครวด เรยนไดดอยแลว ครกไมตองเปลองแรง

จะไดมเวลาและความเอาใจใส พงไปชวยเดกตางดาว เดกพเศษ

หรอเดกดอยโอกาส

เพราะกระบวนทศนแบบน โรงเรยน ๓,๕๐๐ แหงทวประเทศ

ไมวาจะเปนโรงเรยนในเมองหลวง หรอทอยท Lapland อนหางไกล จง

ม คณภาพทดเทยมกน เรยนทไหนกสบายใจไดวาครสอนอยางมคณภาพ

เพราะจะเปนครได ตองมาจากบณฑตทผลการเรยนอยใน

รอยละ ๑๐ บนของชนเทานน แลวไปเรยนปรญญาโทดานการศกษา

๖๗ >>

การศกษาไทย

ในฟนแลนดครไดรบการยกยองและรายไดเทากบหมอและนกกฎหมาย

ครจะท�างานเปนทม ปรกษาหารอกน เพอชวยเหลอนกเรยนท

เรยนออน หรอดอยโอกาสบางอยาง นกเรยนทเรยนระหวางเกรด ๑ - ๙

รอยละ ๓๐ จะเคยไดรบการดแลเอาใจใสพเศษในเรองใดเรองหนง

เขาไมสอบวดผลเพอเปรยบเทยบผลของตางโรงเรยน ไมมการ

สอบแขงขน ไมม Ranking มการสอบเพอผานหรอไมผานเฉพาะตอน

จะจบชน ๑๒ ครงเดยว คอใหความไววางใจครใหสอบตดตามผลการ

เรยนของศษยเอาเอง คอเมอครมคณภาพ มความรบผดชอบ และ

มวธท�าหนาททถกตอง (เอาใจใสเดกเรยนออน) กระทรวงศกษาธการ

กไมตองเขาไปบรหารแบบ Top-down

ทส�าคญ เขาไมไดท�างานเพอผลการทดสอบ PISA หรอผลการ

ทดสอบใดๆ เขาท�างานเพอการเรยนรของศษยเปนเปาหมายส�าคญ

เขาบอกวา การบาอวดผลการทดสอบ ท�าใหหยอนยานดานมตของ

ความเปนมนษยดานการศกษา ลองอานบทความเอาเองนะครบ

จะไดรสชาตกวาทผมเกบมาเลา

ผมอานระหวางบรรทดไดวา ครของเขาภาคภมใจและไดรบ

การยอมรบนบถอทฝมอการสอนและดแลนกเรยน โดยเฉพาะ

อยางยง การชวยเหลอเดกทเรยนออน หรอมาจากครอบครวทยาก

ล�าบาก ไมทราบวาผมตความถกหรอผด

ทกพรรคการเมองของฟนแลนด ยดถอหลกความเทาเทยมกน

(Equality) ของการศกษา และรอยละ ๙๓ ของประชากรจบชนมธยม

<< ๖๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สายวชาการหรอสายวชาชพ โดยรอยละ ๖๖ เรยนตอระดบอดมศกษา

(สงทสดใน อย) นกเรยนชนมธยมรอยละ ๔๓ เรยนสายอาชพ

นกเรยนมชวโมงเรยนนอยกวาประเทศอน เนนการเลน เพราะ

เชอวาการเลนคอการเรยนอยางหนง และครกมชวโมงสอนนอย เพราะ

จะไดมเวลาตรวจการบาน และรวมกนวางแผนการเรยน เพราะเชอวา

นนคอบทบาทส�าคญตอผลการเรยนของนกเรยน

มการเลาถงเดกไทยทเขามาเรยนโดยไมรภาษาฟนแมแตค�าเดยว

เดกตางดาวเหลาน ไดรบการดแลพเศษโดยครทเชยวชาญดานการ

ศกษาหลายวฒนธรรม โดยทรฐบาลมงบประมาณ Positive

Discrimination Fund ชวยเหลอ

ตองอานรายละเอยดตาม link เอาเองนะครบ จงจะไดสาระ

เชงลก

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/464305

๖๙ >>

การศกษาไทย

เรองการศกษาใน นสพ. วนท ๒๑ ก.พ. ๒๕๕๕ นงเครองบนไปเชยงใหม พบเรอง

นาสนใจดานการศกษาใน นสพ. จงน�ามาบนทกไว

เรองแรก เพมชวโมงเรยน เพมคณภาพตรงไหน? ในมตชนราย

วน เขยนโดย สายพณ แกวงามประเสรฐ ผมเชยรสายพณเตมท

ตอนนบทความในมตชนไมเปดใหอานทางเนต แตกมเรองเกยวของ

ทน นาเสยดายและนาเศรา ท สพฐ. ยงตกอยในความมดบอดหลง

ปรมาณ ไมเนนคณภาพ

ผลงานวจยของ ทดอารไอ ทน�าเสนอในการประชมวชาการประจ�า

ป ๒๕๕๔ เมอวนท ๑๕ ก.พ. ๕๕ บอกวา เวลาเรยน (ทจรงคอเวลา

สอน) ในโรงเรยนไทยมากกวาประเทศอนๆ แตผลสมฤทธทางการ

ศกษาต�ามาก ในขณะทประเทศฟนแลนด เวลาเรยนนอย แต

ผลสมฤทธทางการศกษาเปนท ๑ ของโลก แสดงวาค�าวา “เวลา

เรยน” ทก�าหนดโดยกระทรวงศกษาไทย เปนมายา ไมใชเวลาเรยน

ทแทจรง

เรองทสอง Perspectives on Future Economics from WEF,

Davos ใน เดอะ เนชน เขยนโดย ดร.โชตชย สวรรณพร แหง ปตท.

(อานไดทhttp://www.nationmultimedia.com/opinion/Perspectives-

on-future-economics-from-WEF-Davos-30176286.html) นาอาน

<< ๗๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มาก โดยเฉพาะอยางยงมมมองใหมดานการศกษาในยอหนาท ๔ - ๘

ซงผมตดใจมาก ในสวนทบอกวา นกเรยนตองเรยนทกษะผประกอบ

การตงแตชนประถม

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/482141

๗๑ >>

การศกษาไทย

วธดงดดผจบบณฑตศกษา สายวทยาศาสตรไปเปนครวทยระดบ ม. ปลาย

ค�าตอบคอ ฟนแลนดสรางระบบการท�างานทใหเกยรตภม

ตอคร ท�าใหฐานะในสงคมของครสง มการจดตง Teacher -

Researcher Network เพอใหครวทยาศาสตร ม. ปลายไดรวมกบ

อาจารยมหาวทยาลยในการวจยดานการเรยนร ท�าใหครของ

ฟนแลนดมบทบาทโดยตรง ในการเปลยนแปลงหลกสตรการ

ศกษาซงมผลตอฐานะทางสงคมของคร

ผมไดแรงบนดาลใจในการเขยนบนทกน จากการอานบท

บรรณาธการเรอง Empowering Science Teachers เขยนโดย Shei-

la Tobias (นกเขยนดานการศกษาวทยาศาสตรและคณตศาสตร) and

Anne Baffert (ครเคม) ในวารสาร Science ฉบบวนท ๔ พ.ค. ๕๕

เรองทเขาเขยนเปนเรองของประเทศสหรฐอเมรกา แตเหมอน

ของไทยอยางไมนาเชอ…วงการศกษาจดการแบบ Empowerment

ไมเปน

เขาเรมโดยบอกวา สหรฐอเมรกา ขาดแคลนคร ม. ปลายสาย

วทย ทงๆ ทแตละป สหรฐอเมรกาผลตบณฑตระดบ ป. โท - เอก สาย

วทยาศาสตรสาขาเคม, ฟสกส, Earth Sciences, ชววทยา จ�านวนมาก

ทอยากประกอบอาชพครแตไมเลอกเปนคร เขาบอกวา สหรฐอเมรกา

<< ๗๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ตองหนไปดตวอยางประเทศฟนแลนด ทสามารถดง “The Best and

the Brightest” มาเปนครวทยในระดบ ม. ปลาย แตสหรฐฯ ลมเหลว

ในเรองน คอคนทจบบณฑตศกษาสายวทยาศาสตรไมนยมประกอบ

อาชพคร มงไปเปนนกวจยเปนเปาหมายหลก จงควรศกษาวาฟนแลนด

ท�าอยางไร

ค�าตอบคอ ฟนแลนดสรางระบบการท�างานทใหเกยรตภม

ตอคร ท�าใหฐานะในสงคมของครสง มการจดตง Teacher -

Researcher Network เพอใหครวทยาศาสตร ม. ปลาย ไดรวมกบ

อาจารยมหาวทยาลยในการวจยดานการเรยนร ท�าใหครของฟนแลนด

มบทบาทโดยตรงในการเปลยนแปลงหลกสตรการศกษา ซงมผลตอ

ฐานะทางสงคมของคร

แตวงการศกษาในสหรฐอเมรกา เดนไปในทางตรงกนขาม

ครจ�านวนมากท�างานภายใตบรรยากาศ “Command-and-Control”

โดยผบรหารทขาดความเขาใจแทจรงวา จะพฒนาระบบการเรยนร

อยางไร ครทปฏบตและร จรงในการยกระดบการเรยนร ไมไดรบ

Empowerment ใหท�าหนาทผน�าการเปลยนแปลง ผลการสอบถาม

ความพงพอใจในการเปนครในสหรฐอเมรกา จงไมแปลกทครเพยง

รอยละ ๔๔ พอใจ

ใน สหรฐอเมรกา มเขตการศกษาทงหมด ๑๔,๐๐๐ เขต

มนอยมากทผอ�านวยการเขตมาจากครวทย ในรฐหนงทม ๑๘๙ เขต

ผอ�านวยการเขตมาจากครวทยเพยง ๖ คน

๗๓ >>

การศกษาไทย

ผเขยนเสนอใหจดตง Science Teacher Council ของแตละเขต

การศกษา ท�าหนาทก�าหนดแนวทางคดเลอกและวาจางครวทย ใน

ระดบ ม. ปลาย ประเมนและเลอนระดบครวทย ด�าเนนการเพอบรรล

มาตรฐานดานวทยาศาสตรของรฐ รวมทงประเมนผลสมฤทธดานการ

เรยนรของนกเรยน

ครตองไมเพยงท�าหนาทสอนนกเรยนเทานน แตตองเขาไปม

สวนรวมกจกรรมดานวทยาศาสตรกบนกวทยาศาสตร เขายกตวอยาง

Partner in Science Program (http://www.murdock-trust.org/grants/

partners-science.php) ของ M.J. Murdoch Charitable Trust,

Science Teacher and Researcher Program (http://starteacher-

researcher.org/about.html) จดโดย California State University,

Summer Research Program for Science Teachers (http://www.

scienceteacherprogram.org/) ของมหาวทยาลยโคลมเบย แต

โครงการเหลานมนอยไป และทส�าคญตองใหครไดมโอกาสฝกประยกต

และเรยนรวทยาศาสตร ในบรบทการท�างานจรงในสถานประกอบการ

อานบทบรรณาธการนแลว ผมเหนโอกาสท�างานพฒนาคร

วทยาศาสตรในประเทศไทยอกมากมาย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/490947

<< ๗๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ครเพอศษย๒

ครเพอศษย

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

กระบวนทศนใหมของครเพยงครไดยนความคดเหนของเดก เดกคนนนกตนขนจาก

ความหลบใหล การตนขนของเดก เปนการตนขนรบรของตวชวต เปนกลไกของธรรมชาต เพยงครรบรการมอย และอยเปนประจกษพยานในความส�าเรจ และความลมเหลวทเกดขนกบเขาอยางกรณาและสรางสรรค เขากจะรบรตวเองอยางกรณาและสรางสรรค เพยงแคเขารบรตวเอง เขากจะตนขน และด�ารงอยบนโลกนอยางมคณคา เพยงครเปลยนสายตาและการรบร มารจกกบการสอนใหเกดผเรยนทไมใชผถกสอน ครกเกดการเปลยนแปลงจากภายใน ขนตอนทงหมดเปนเครองมอทรอใหครเอาใจของครไปอยทใจของเดก ไปอยทภาวะของเดกนกเรยน ดวยการใสจตวญญาณของครลงไปในกระบวนการทสรางขน

บนทกของครใหมขางลางนกนใจผมมาก วาครเปนคนพเศษ ทการท�าหนาทคร เปดโอกาสใหไดเปลยนแปลงตนเองจากภายใน (Transformation) จากการท�าหนาทครอยางถกตอง ดงทครโรงเรยนเพลนพฒนาก�าลงท�ากนอย

๗๗ >>

ครเพอศษย

กอนเรมตนภาคเรยนวมงสาวนศกรสดทายของการปดภาคเรยน (๑๗ ก.พ. ๕๕) คณคร ๙ คนและคณครคชนทเคยท�าการเปดชนเรยนเมอ ๒ ภาคเรยนทผานมา ไดมานงลอมวงคยกนเพอสรปประสบการณทเกดขนกบตวเอง ในชวงทไดท�าการเปดชนเรยนไป

ประสบการณทเกดขนกบกลมครทไดรวมเรยนรไปกบกจกรรมการเปดชนเรยน คอการไดเปดมมมองเปดสายตาและเปดตวครใหกาวขนสกระบวนทศนใหม แตละกาวยางทพานพบลวนเปนกาวทมความหมายส�าคญยง

ประสบการณชดนเปลยนคร

...จากทเคยเรมจากการออกแบบแผนการสอน ไปสการออกแบบบนไดการเรยนร

...จากความคนชนวาครสอนอะไรไปแลวบาง ไปสการเรมคดไตรตรองจากม Met before อะไรบางทเปนยางกาวของเดกจรงๆ

...จากทครเคยเปนผสอน ไปสการเปดโอกาสใหเดกเปนผ ขบเคลอนการเรยนร

...จากทเคยวางกรอบใหหองเรยนเปนพนททครชน�า ไปสการ “คนการเรยนรใหกบเดก”

และเมอครเรมคนการเรยนรใหกบเดก ครกเรมมสายตาใหมทชวยใหครมองเหนตวเอง มองเหนตวเดก มองเหนบทบาทของคร มองเหนอาการของการเรยนร มองเหนการตนขนของผเรยน

คณครปาด - ศลวต กลาวสรปคณคาของประสบการณชดนวา

<< ๗๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เพยงครไดยนความคดเหนของเดก เดกคนนนกตนขนจาก ความหลบใหล

การตนขนของเดกเปนการตนขนรบร ของตวชวต เปนกลไก ของธรรมชาต

เพยงครรบรการมอยและอยเปนประจกษพยานในความส�าเรจและความลมเหลวทเกดขนกบเขาอยางกรณาและสรางสรรค เขากจะรบรตวเองอยางกรณาและสรางสรรค

เพยงแคเขารบรตวเอง เขากจะตนขนและด�ารงอยบนโลกนอยางมคณคา

เพยงครเปลยนสายตาและการรบร มารจกกบการสอนใหเกด ผเรยนทไมใชผถกสอน ครกเกดการเปลยนแปลงจากภายใน

ขนตอนทงหมดเปนเครองมอทรอใหครเอาใจของครไปอยทใจของเดก ไปอยทภาวะของเดกนกเรยนดวยการใสจตวญญาณของครลงไปในกระบวนการทสรางขน

เมอสายตาครเปลยน เดกเปลยน เพอนครเปลยน เพอนเดกเปลยนทงหมดเปลยนแปลงไปดวยการเปลยนแปลงทเกดขนในตวคร

จาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/479201

ผมจงขอแนะน�าใหครทกคนอานบนทกชดนของครใหมทงหมด

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/479245

๗๙ >>

ครเพอศษย

ตความกรรม ดวย 21st Century Learning

หลกการเรยนรสมยใหมเนน Learning by Doing เรยนโดย

การกระท�าจากผลของการกระท�า

“สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม” กรรมหมายถงการกระท�าสมเดจ

พระสมมาสมพทธเจาสอนมา ๒๖๐๐ ป แลวมาบรรจบกบหลก 21st

Century Learning พอด วาตองพฒนาคนโดยจดการเรยนรดวยการ

ใหผเรยนลงมอท�า การลงมอท�าจะท�าใหเกดการเรยนร และเกดการ

เปลยนแปลงภายในสมอง จตใจ (จตวญญาณ) และรางกาย

หลกการเรยนรสมยใหมเนน Learning by Doing เรยนโดยการ

กระท�าจากผลของการกระท�า

ผมเปดหนงสอเลมใหญพทธธรรมฉบบปรบขยาย พ.ศ. ๒๕๕๕

บทท ๕ เรองกรรม ตงแตหนา ๒๓๔ ถงหนา ๓๒๔ เปนเรองกรรมตาม

หลกศาสนา ซงมเปาหมายเพอชวตทด วาดวยกรรมดกรรมชวและ

ผลของกรรม

ในทางการเรยนรกรรม (การกระท�า) เปนตวท�าใหเกดการเรยนร

และการกระท�าตางแบบท�าใหเกดการเรยนรตางกนโปรดด Learning

Pyramid ในรปประกอบหนา ๔๙ ซงแสดงการกระท�า ๗ อยางเพอ

เรยนร ไลจากยอดประมดลงมา ไดแก (๑) ฟงการบรรยาย (๒) อาน

<< ๘๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

(๓) ดภาพประกอบเสยง (๔) ดการสาธต (๕) อภปรายกลม

(๖) ฝกปฏบต (๗) สอนผอน หรอใชความรนนทนท

การกระท�าทจดไวทสวนบนของประมดใหการเรยนร (Retention)

นอย และเมอไลลงมากเกดการเรยนรมากขนๆ จนถงการกระท�าอน

ลางสด เกดการเรยนรสงสด ในภาพใหรอยละของ Retention Rate

ซงเปนตววดเชงปรมาณ แตผมมความเหนวา ทส�าคญกวาคอความ

แตกตางดานคณภาพ คอความลกและความเชอมโยง จะแตกตาง

กนมาก

ตามในภาพ การกระท�า ๓ อยางลาง ทฐานประมด เปนการ

กระท�าแบบประยกตใชความร หรอปลดปลอยความรออกจากตว

เพอสอนคนอน เพอใชความรท�างาน หรอเพอแลกเปลยนเรยนรกบ

คนอน เปนการกระท�าเพอมงปลดปลอยความรออกจากตว และ

ความรกงอกงามภายในตว ซมซบเปนทกษะทเมอถงคราวจ�าเปนกปฏบต

ไดโดยอตโนมต ไมตองคด เราอาจเรยกการกระท�าเพอเรยนรกลมนวา

การเรยนรแบบสรางและใชความรทงอกขนภายในตน

การกระท�า ๔ อยาง ทสวนยอดของประมด เปนการกระท�าท

มงหวงใหไดรบถายทอดความรส�าเรจรปจากภายนอก ท�านองครเปด

กระโหลกศษยแลวเทความรใส ศษยกจองจดจ�าสาระหรอเนอหา

การเรยนรแบบนจะเรยนไดตนและลมงาย และศษยไมไดทกษะในการ

เรยนรเอง ไมมทกษะในการเชอมโยงงอกงามความร เรยกการกระท�า

เพอเรยนรแบบนวา Passive Learning คอเรยนแบบรบถายทอด

สวนการ กระท�า ๓ อยางลาง เปนวธเรยนรแบบ Active Learning คอ

๘๑ >>

ครเพอศษย

เรยนเอง งอกความรเองในตว ดวยการลงมอท�าทมงเอาความรทงอก

ในมองการเรยนรเปนกรรม (การกระท�า) จะเหนวามกรรม ๒ กลม คอ

กลมรบความร กบกลมใหความร กรรมกลมใหความรกลบท�าใหผเรยน

ไดเรยนรมาก คอเรยนไดลกและเชอมโยง ไดทกษะส�าหรบศตวรรษ

ใหม (21st Century Skills) รวมทงเกดทกษะในการเรยนร รวมทง

แรงบนดาลใจในการเรยนรดวย

ตรงกบแนวคด “ยงให ยงได” การเรยนร แนวใหความร

จงเปนการฝกศาสนธรรมหรอจตศกษาไปในตว

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/491663

<< ๘๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

คาถาส�าหรบคร “ไมไดมค�าตอบเดยวในชวตจรง”

“การทเดกทกคนมอสระทจะคด กลาคด กลาแสดงออก

ไมกลววาความคดของตนจะผด หรอเปนความคดของคนโง และ

รบฟงความคดของเพอนๆ จะท�าใหเดกไดเรยนรความซบซอน

ของชวต ของสงคม และของโลก นคอสวนหนงของการเรยนร

ทกษะแหงศตวรรษท ๒๑...

เยนวนท ๒ ม.ย. ๕๕ หลงการประชมวชาการเรอง “วจยทางการ

ศกษา พลงพฒนาประเทศอยางยงยน” ทจดโดยส�านกงานสภาการ

ศกษาจบ ผมเดนจะไปเขาหองน�า มครผชายอายประมาณ ๕๐ ตาม

มาคยดวย ทานถามวา “คณหมอ มนกเรยนถามผมวา ท�าไมหมอจง

มพฤตกรรมตอประธานสภาอยางทเหนในทว จะใหผมตอบวาอยางไร”

การสนทนาเปนไปท�านองน

วจารณ : “ผมไมทราบวาเรองเปนอยางไร แตคนเปนหมอไม

จ�าเปนตองประพฤตตนถกตองไปทกเรอง และหมอทดกม หมอทเลว

กม หมอกเปนปถชนเหมอนคนอนๆ หมอในทวเขาท�าอะไรหรอครบ”

คร : “เขากลาวจาบจวงตอประธานสภา และปาเอกสารใสประธาน

สภา ผมจะตอบค�าถามเดกอยางไรจงจะถกตอง ในฐานะทคณหมอ

๘๓ >>

ครเพอศษย

เปนผใหญ ผมอยากขอความเหนจากคณหมอวาค�าตอบทถกตองตอ

ค�าถามของเดกคออะไร”

วจารณ : “ครไมควรตอบค�าถามเดก แตควรถามกลบ วาเดก

แตละคนคดอยางไร เพอใหเดกไดเรยนรวา ในแตละเรอง ค�าตอบม

ไดหลายค�าตอบ ไมไดมค�าตอบเดยว”

คร : “ในฐานะทผมสอนคณตศาสตร ค�าตอบของโจทยคณตศาสตร

มค�าตอบเดยว จงคดวาค�าตอบตอค�าถามของเดกในเรองนควรมค�า

ตอบเดยว และอยากไดค�าตอบมาตรฐานจากผใหญคอ คณหมอ”

วจารณ : “ค�าถามทเดกถามเปนโจทยทางสงคม ไมใชโจทย

ทางคณตศาสตร โจทยทางสงคมไมไดมค�าตอบเดยว แมแตโจทยทาง

คณตศาสตรครกไมควรเนนทค�าตอบเชงผลลพธสดทาย ตองใหความ

ส�าคญตอวธคดดวย เมอ ๒๐ ปมาแลว ลกสาวของผมไปเรยนวศวะ

ทญปน วนหนงเขาเขยนจดหมายมาเลาวาเขาสอบวชาคณตศาสตร

มขอสอบขอหนงเขาเขาใจดมาก ท�าขอสอบอยางมนใจ แตพอออก

จากหองสอบ พบวาค�าตอบผด เขาเสยดายมาก แตอกสปดาหตอมา

เขาเขยนจดหมายมาบอกวา ขอสอบขอนนครใหคะแนนเกอบเตม โดย

ครบอกวาเขาใหเหตผลขนตอนตางๆ แสดงความเขาใจทดมาก ครให

คะแนนความเขาใจมากกวาค�าตอบสดทาย ดงนน แมโจทยคณตศาสตร

กไมควรเนนทค�าตอบสดทายเทานน ตองเนนการแสดงหลกฐานเหตผล”

“แตทส�าคญ ตามทผมบรรยายเมอสกคร ครไมควรตอบค�าถาม

เดก เพราะจะท�าใหเดกไมไดเรยนร ครควรถามกลบใหเดกฝกตอบ

<< ๘๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ค�าถามเอง ยยงสงเสรมใหเดกออกความเหนตางๆ กน นนคอการ

เรยนรอยางแทจรง เดกตองเรยนแบบงอกงามความรความเขาใจ

งอกงามทกษะตางๆ ส�าหรบการด�ารงชวตทดจากภายในสมองและ

จตใจของเขาเอง ไมใชเรยนตามทครบอก”

คร : “ผมคดวา เราตองมค�าตอบทถกตองใหแกเดก เดกจะได

ไมคดอะไรผดๆ”

วจารณ : “การทเดกทกคนมอสระทจะคด กลาคด กลาแสดงออก

ไมกลววาความคดของตนจะผด หรอเปนความคดของคนโง และรบ

ฟงความคดของเพอนๆ จะท�าใหเดกไดเรยนรความซบซอนของชวต

ของสงคม และของโลก นคอสวนหนงของการเรยนรทกษะแหงศตวรรษ

ท ๒๑ ถาครตอบค�าถาม และก�าหนดวาเฉพาะค�าตอบของครเทานน

ทถกตอง เดกจะไมไดเรยนรทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ การเปดโอกาส

ใหเดกคดเอง และฟงความเหนของเพอนๆ เดกจะไดเรยนรวาใน

สถานการณนนๆ ท�าอยางไรจงจะเกดผลดทสด”

“สรปวา (๑) ครตองพยายามไมตอบค�าถาม เนนตงค�าถาม

เนนชวนเดกคดและหาค�าตอบ (๒) ในชวตจรง เรองตางๆ ไมไดม

ค�าตอบเดยว ครตองเนนทวธคด มากกวาค�าตอบสดทาย ครพอจะ

เหนดวยไหมครบ”

คร : “พอจะเขาใจครบ”

ในการสนทนาน รศ.สมชาย วรยะยทธกร กรรมการสภาการ

ศกษาอยในวงสนทนาดวย

๘๕ >>

ครเพอศษย

ในการประชมน ผมไปบรรยายเรอง “การวจยและการเรยนรใน

ศตวรรษท ๒๑ : พลงพฒนาประเทศอยางยงยน” เสยดายทการบนทก

เสยงลงใน PowerPoint ไมส�าเรจ ผมจงมเพยง PowerPoint และ

เสยงจากการประชมมาฝากเขาไปดและฟงไดทลงค ขางลาง

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/494129

<< ๘๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ปราชญตความเขยนค�านยมหนงสอครเพอศษย

คณะสสหายนดกนขาวเทยงและคยกนทกๆ ๔ เดอนครงลาสด

เรานดกนวนท ๘ พ.ค. ๕๕ ทภตตาคารอนเดยบนชน ๒๖ ของโรงแรม

แรมแบรนดสขมวท ๑๘ ซงอาหารอรอยมากแตราคาสงหนอย

ผมเอาหนงสอวถสรางการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท ๒๑ ไป

ฝากสหายทงสาม

วนท ๑๑ พ.ค. ผมกไดรบจดหมายลงวนท ๑๐ พ.ค. ๕๕ จาก

ศ. ดร. ฉตรทพย นาถสภา ทผมยกยองวาเปนปราชญใหญคนหนง

ของเมองไทยดงน

๑๐ พ.ค. ๒๕๕๕

เรยนคณหมอวจารณ ทเคารพรก

ผมไดอานหนงสอ “วถสรางการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท ๒๑”

อยางเรวๆ ขามๆ จบ รสกประทบใจทคณหมอสนใจเรองการศกษา

คร-นกเรยน วธการสอน-เรยน มากถงขนาดน หนงสอเลมนท�าใหวชา

ครศาสตรซงผมสนใจนอยมาก กลายเปนเรองทนาสนใจ และผมอาน

จนจบเลม

คณหมอซงเคยประสบผลส�าเรจงดงามจากการกระตนการวจย

ของประเทศชาต จากการจดการความร นเรองวธการเรยนการสอน

๘๗ >>

ครเพอศษย

และความสมพนธคร-ศษย อาจารยก�าลงเรมขบวนการทจะกอใหเกด

การเปลยนแปลง ผมขอเอาใจชวยครบ

ผมขดเสนไวเมอผมอานตรงทชอบ ผมชอบมากทใหความส�าคญ

ไปทศษย มากกวาทวชา (สาระ) ศษยส�าคญกวาเนอหาวชา นกเรยน

สมยนมอสระ และตองใหเขาเรยนดวยความสนก ใหคดนอก

กรอบ แตตองเกงความรในกรอบกอน ไมงนจะเปนคดเลอนลอย

อยาชมความสามารถ ใหชมความมานะพยายาม คนเราจะคด

ไดลกซงหรอมวจารณญาณ ตองมความรมาก ทเขาเรยกวา

มตนทนความร (Background Knowledge) ผเชยวชาญทแทจรง

นอกจากมความรมากแลว ยงมความสามารถพเศษในการดงเอาความ

รทถกตองมาใชตามสถานการณ ครเปลยนจากการบอกเนอหา

สาระ มาเปนท�าหนาทสรางแรงบนดาลใจ สรางความทาทาย

ความสนก ในการเรยน ใหแกศษย ความส�าคญขององคกร

เคออรดค คอ สมาชกมเปาหมายระดบความมงมน (Purpose)

ชดเจนรวมกน แตวธบรรลความมงมนทกคนมอสระทจะใช

ความสรางสรรคของตน ทจะปรกษากน แลวเอาไปทดลอง ควร

จดโรงเรยนแบบ เคออรดค นดวย ขอนคณหมอเขยนมานานแลว

และผมชอบมาก, ความเหนไมตรงกนไมเปนไร หากรวมกนท�าเปน

ใชได ศษยของเรา ไมใชศษยของฉน ขอนชอบมาก แตคดวาปฏบต

จรงยากหนอย

ผมคดวา ผมเองจะลองเรมพยายามแนวแนทปณธานและ

เปาหมาย แตยดหยนทวธการ เรยนรจากการลงมอท�า ขอน

เตอนใจผมดมาก และรสกคณหมอจะเนนเรองนตลอดเลมน ไมยอม

<< ๘๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ใหงานดวนทไมส�าคญเขามาครอบครองชวตเรา ตวเราเองตองเปน

นายของเวลา ส�าหรบท�างานทส�าคญ จ�าชอนกเรยนใหได ผมชนชอบ

ขอแนะน�าเหลานมากเปนพเศษ ขอขอบคณคณหมอครบ

สสหาย

ฉตรทพย

ศ. ดร. ฉตรทพย ไมไดตงใจใหผมน�าขอความในจดหมายไป

เผยแพร ผมจงยกรางบนทกน สงไปใหทานอานและใหความเหนชอบ

กอน ผมถอเปนค�านยมทมคายง ทชวยย�าประเดนส�าคญใหแกผอาน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/491284

๘๙ >>

ครเพอศษย

ประชมสรางความเขาใจผจดการเครอขาย แลกเปลยนเรยนร ครสอนด ๑๕ จงหวด

วนท ๙ ม.ค. ๕๕ มลนธสดศรฯ จดประชมสรางความเขาใจ

ผจดการเครอขายแลกเปลยนเรยนรครสอนด ๑๕ จงหวด ในโครงการ

ความรวมมอกบ สสค.

ผมเขารวมประชมดวยตลอดวน เพอชวยกนวางฐานการท�างาน

๑ ปแรกของโครงการ เปาหมายสวนตวคอ ชวยกนคนละไมคนละ

มอ ในการฟนสภาพการศกษาไทย ใหมคณภาพ

ผมบอกทประชมวาเรอง “ครสอนด” ในมมมองของผม มหลก

ส�าคญอย ๓ ประการ

๑. ครสอนด ตองเอาใจใสลกศษย และเอาใจใสทวทกคน

ไมใชเอาใจใสเฉพาะเดกทเรยนดประพฤตดเทานน การชวยเดกทเบอ

เรยน และชวยใหเดกเกเรมทกษะชวต เปนสวนหนงของการศกษา

และหนาทของคร วดผลการท�าหนาทครไดจากผลสมฤทธทางการ

ศกษาของศษย

๒. สอนดไมพอหรอไมถกตองตามยคสมย ตองเนนทการเรยน

ของศษย การสอนกบการเรยน เกยวของกน แตไมใชสงเดยวกน และ

เรองผลหรอเปาหมายของการเรยนกเปลยนไปดวย เปลยนจาก

<< ๙๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เรยนความรหรอเรยนวชา ไปเปนเรยนทกษะ คอสมยกอน

เรยนใหร สมยนตองเรยนใหเลยจากร และเขาใจไปสท�าได จง

ตองเนนจดการเรยนรโดยลงมอท�า (Learning by Doing) คอสมย

นตองเรยนฝกใชความร การเรยนเนนการฝก ใหไดทกษะเชงซอน

ทเรยกวา “ทกษะแหงศตวรรษท ๒๑” (21st Century Skills) ซงกลบไป

อานรายละเอยดไดจากหนงสอ วถการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท

๒๑และการเรยนแบบเนนฝกทกษะเชงซอนน เรยกวา PBL (Project-

Based Learning) หรอการเรยนรแบบท�าโครงงานนนเอง แตมเคลด

ลบหรอเทคนคใหเรยนรไดลก และเชอมโยงมากกวาการท�าโครงงาน

ทเราคนเคย คอตองมทงการลงมอท�า และการไตรตรองทบทวน

เปนระยะๆ

๓. ครไทยไมไดเรยนมาเปนครฝก (Coach) ใหศษยฝกงอกงาม

ทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ จงตองมกจกรรมชวยเหลอคร ใหไดเรยนร

ทกษะการเปนครฝก กจกรรมนเรยกวา PLC (Professional Learning

Community) คอตองมการจดการรวมตวของคร เปนชมชนการ

เรยนร เรยนวธท�าหนาทครฝก ในการเรยนแบบเนนฝกท�า การมา

หารอกนในวนน กเพอใหผมาจาก ๑๕ จงหวดท สสค. เลอกมา

ไดเตรยมพรอมกลบไปจด PLC ในพนทของทาน และมกระบวนการ

ลปรร. กนขามจงหวดเปนเครอขาย ทงเครอขาย PLC และเครอขาย

“คณอ�านวย PLC” ทกทานในหองนถกคาดหวงใหเปนแกนน�าของ

ประเทศ ในการสรางตวขนเปน “คณอ�านวย PLC” จดการเรยนรของ

คร ทเปนการเรยนรอยางยงยน คอเรยนจากการลงมอท�า (บวกทบทวน

ไตรตรอง)

๙๑ >>

ครเพอศษย

นาดใจวาผมารวมประชมมความหลากหลายมาก มทงทมาจาก

อปท. และจากวงการศกษา ทงจากเขตพนทการศกษา และจาก

มหาวทยาลย ในทสดกมความชดเจนรวมกนวา สงทจะท�ากคอการ

พฒนาผลสมฤทธ ทางการศกษาในโรงเรยนและในเขตพนท โดยใช

เครองมอ PLC ผมารวมประชมลวนเปนผมใจและเหนคณคาของการ

ศกษา และเหนพองกนวา จะปลอยใหสภาพการณเปนอยางในปจจบน

ไมไดแลว เพราะจะท�าใหอนาคตของบานเมองตบตน

ทประชมเหนพองกนวา แรงบนดาลใจตอการเรยนร เปนสงส�าคญ

ตอทงครและนกเรยน คณยทธ วงษศร ผอ. ส�านกการศกษา เทศบาล

นครขอนแกน เลาวา โรงเรยน ๔ โรงในเทศบาลนครขอนแกน เปลยน

มาจดรปแบบการเรยนรเปน “ล�าปลายมาศพฒนาโมเดล” ภายใน ๒

เดอน เดกทเบอเรยนและเกเรกลบมารกเรยน และเลกเกเร ครกเกด

แรงบนดาลใจทจะท�าหนาทคร ผมบอกทประชมวา วธท มสส. แนะน�า

มของจรงใหดท รร. ล�าปลายมาศพฒนา จ. บรรมย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/484091

<< ๙๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

บทบาทของผอ�านวยการโรงเรยน ตอชมชนเรยนรครเพอศษย

หากจะมการจดเวทเรยนรครเพอศษยครงตอๆ ไป ผมขอเสนอให

สงเอกสารบญญต ๗ ประการนไปใหทมทสมครเขารวมอานท�า

ความเขาใจและเตรยมเรองเลาตามหลก ๗ ประการน วาแตละทมได

ด�าเนนการไปอยางไรบาง มประสบการณอยางไร

ระหวางวนท ๒๖ - ๒๗ พ.ย. ๕๔ ผมนงระทมความผดหวง

ทการ ลปรร. ในเวทสรางชมชนการเรยนรครเพอศษย ครงท ๒ ไมด�าเนน

ตามแนวทาง PLC ผมกลบมาไตรตรองอย ๑ สปดาห กนกออกวา

เปนความบกพรองของผมเองทไมไดแนะน�าคณออ วาตองปพนท�าความ

เขาใจ ชมชนเรยนรครเพอศษย (ชร.คศ. หรอ PLC) ในมตทลกแกทงคร

และผบรหารทมารวมเวท ลปรร. เสยกอน เพอจะไดมนใจวา สาระ

ของการ ลปรร. จะไมวนเวยนอยกบความภาคภมใจตามแนวคดเดมๆ

ผมจงขอน�าบางสวนในหนงสอ วถสรางการเรยนรเพอศษยใน

ศตวรรษท ๒๑ ทมลนธสดศรฯ ก�าลงเตรยมการจดพมพอย มาเผย

แพรกอน

ตอไปนเปน “บญญต ๗ ประการ” ทระบไวในหนงสอ ทแนะน�า

ครใหญ และทมแกนน�า ใหหาทางด�าเนนการ เพอจดการการเปลยนแปลง

๑. หาทางจดโครงสรางและระบบเพอหนนการเดนทางหรอ

ขบเคลอนไปส เปาหมายทตองการ

๙๓ >>

ครเพอศษย

ทจรง PLC เปนการปฏวตโครงสราง ระบบการท�างาน และ

วฒนธรรมการท�างานในโรงเรยน จากระบบตวใครตวมน มาเปนระบบ

ทม หรอวฒนธรรมรวมหม (Collective Culture) โครงสรางของระบบ

งาน ระบบการจดการเรยนการสอน จงตองปรบเปลยน ใหเออตอการ

ชวยกนด�าเนนการชวยเหลอนกเรยนทเรยนลาหลงใหเรยนตาม

เพอนทน โดยทการชวยเหลอนนท�ากนเปนทม หลายฝายเขามา

รวมกน และกจกรรมนน ท�าอยภายในเวลาตามปกตของโรงเรยน ไมใช

สอนนอกเวลา

รวมทงมเวลาส�าหรบครประชม ลปรร. ประสบการณการท�างาน

ของตน เพอหาทางพฒนาวธการท�างานใหไดผลดยงขนไปเรอยๆ

เปนวงจร CQI (Continuous Quality Improvement) ไมรจบ

๒. สรางกระบวนการวดเพอตดตามความเคลอนไหว และ

ท�าความเขาใจ เรองส�าคญ

โดยเฉพาะอยางยงการก�าหนดตวชวดความกาวหนา (Progress

Indicators) ซงส�าหรบโรงเรยน ควรวดทผลการเรยนของนกเรยน

ตวอยางของตวชวด เชน เวลาเรยนของนกเรยนเปนการเรยนแบบลงมอ

ท�า (Action Learning) รอยละเทาไรของเวลาทงหมด พฤตกรรมการ

เรยนรของนกเรยนแตละคน รอยละของนกเรยนทมปญหาดานการ

เรยน/ดานปญหาสวนตว ทไดรบการดแลอยางทนทวงท นอกจากนน

ยงตองมตวชวดความกาวหนาของพฤตกรรมการท�าหนาทของคร เชน

การแบงสดสวนเวลาในการท�าหนาทของคร ระหวาง การเตรยมออกแบบ

การเรยนร (รวมกนเปนทม) การท�าหนาทโคช หรอผอ�านวยความ

<< ๙๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สะดวก (Facilitator) ใหแกนกเรยนทเรยนแบบ PBL การชวนนกเรยน

ท�า Reflection เพอตความผลของการเรยนรแบบ PBL การรวมกลม

กบทมครเพอ ลปรร. จากประสบการณการท�างาน เปนตน

หลกการส�าคญของการก�าหนดตวชวดความกาวหนาคอ ตองม

นอยตว (เชนไมเกน ๑๐) เอาเฉพาะปจจยทส�าคญจรงๆ เทานน และ

ตองไมใชในการใหคณใหโทษครเปนอนขาด เพราะนคอเครองมอของ

ผท�างานเปลยนแปลงรปแบบการเรยนร และเปลยนแปลงวฒนธรรม

ในทท�างาน ไมใชเครองมอของการตรวจสอบของฝายบรหารระดบใดๆ

ทงสน

ตวชวดความกาวหนาทส�าคญทสดคอ ตวชวดความกาวหนา

ของการเรยนรของนกเรยนเปนรายคน ทชวยใหครรวานกเรยนคนไหน

เรยนลาหลง คนไหนเรยนกาวหนาไปมากกวากลม

และเมอมการวดความกาวหนาของการเรยนรของนกเรยนแลว

กตองมการแลกเปลยนขอมลผลการวดนน รวมทงรวมกนปรกษาหารอ

วาจะตองท�าอะไร อยางไร เพอใหเกดประโยชนแกนกเรยน

๓. เปลยนแปลงทรพยากร เพอสนบสนนสงส�าคญ

ทรพยากรทส�าคญทสดคอ “เวลา” ตองเปลยนแปลงการจดการ

เวลาหรอการใชเวลาเรยนของนกเรยน และเวลาท�างานของครเสยใหม

ใหท�างานเพอการเรยนรของนกเรยนไดดกวาแบบเดมๆ รวมทงให

สามารถท�างานแบบทม ใชพลงรวมหมเพอแกปญหายากๆ หรอ

ด�าเนนการตอประเดนทาทายและสรางสรรคใหมๆ

๙๕ >>

ครเพอศษย

๔. ถามค�าถามทถกตอง

ค�าถามทส�าคญส�าหรบโรงเรยน ส�าหรบชวยใหเปน “โรงเรยนท

ด” มเพยง ๔ ค�าถามเทานน คอ (๑) ในแตละชวงเวลาเรยน ตองการ

ใหนกเรยนไดความรและทกษะอะไรบาง (๒) รไดอยางไรวานกเรยน

แตละคนไดเรยนรความรและทกษะทจ�าเปนนน (๓) ท�าอยางไร

หากนกเรยนบางคนไมไดเรยนสงนน (๔) ท�าอยางไรแกนกเรยนทเรยน

เกงกาวหนาไปแลว

๕. ท�าตวเปนตวอยางในเรองทมคณคา

ขอนสอตอผน�า ซงตามในหนงสอเลมนคอครใหญ หากครใหญ

ตองการใหครเอาใจใสการเรยนรของศษยทกคนเปนรายตว ครใหญ

ตองหยบยกเรองนมาหารออยางสม�าเสมอ หากครใหญตองการใหคร

ท�าหนาทชวยเหลอนกเรยนโดยท�างานเปนทม กตองจดเวลาใหคร

ปรกษาหารอและตดสนใจรวมกน รวมทงจดสงสนบสนนกจกรรมชวย

เหลอนกเรยนทเรยนชาเหลานน

๖. เฉลมฉลองความกาวหนา

กอนจะเฉลมฉลองความกาวหนาตามเปาหมายในการเรยนรของ

นกเรยน กตองมหลกฐานยนยนความกาวหนานน ซงหมายความวา

ตองมระบบตรวจสอบหรอประเมนผลการเรยนรนนทแมนย�านาเชอถอ

และทงหมดนนมาจากการทครและฝายบรหารมเปาหมายรวมกน

และมใจจดจอเพอบรรลเปาหมายรวมกน การเฉลมฉลองมประโยชน

ยนยนเปาหมาย และยนยนความมงมนในการด�าเนนการรวมกน

<< ๙๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ทจรงการเฉลมฉลองความส�าเรจ เปนกระบวนการเพอขบเคลอน

การเปลยนแปลง ตามเปาหมายทก�าหนด เปนการสงสญญาณทงของ

ความมงมน หรอการมเปาหมายรวมกน การด�าเนนการฟนฝาความ

เคยชนเดมๆ ไปสวธการใหม ทนกเรยนทกคนไดรบความเอาใจใส และ

ชวยเหลอหากเรยนไมทน และครรวมกนท�างานนเปนทม รวมทงสง

สญญาณใหสมาชกของทมเหนวา ความส�าเรจทเปนรปธรรมเปนอยางไร

มคณคาอยางไรทงตอศษย พอแม และตอคร ผเขยนหนงสอแนะน�า

วธท�าใหการเฉลมฉลองความส�าเรจ เปนวฒนธรรมการท�างานของ

โรงเรยน ๔ ประการ ดงน

๑. ระบเปาหมายของการเฉลมฉลองใหชดเจน

๒. ท�าใหทกคนมสวนจดงานน

๓. ตความหรออธบายความส�าเรจทเกดขน และเชอมโยงกบ

ความมงมนอนทรงคณคาทไดรวมกนก�าหนดไว (Shared Purpose)

ของโรงเรยนอยางชดเจน และชเปาความคาดหมายความส�าเรจทจะ

เกดขนตอไปในอนาคต

๔. ท�าใหเหนวาความส�าเรจทเกดขน เปนผลงานของคนหลาย

คน ระบตวบคคลและบทบาทอยางชดเจน

๗. เผชญหนากบผตอตานเปาหมายรวมของคณะคร

ในภาษาของการจดการสมยใหม นคอการจดการความเสยง

(Risk Management) ในการจดการการเปลยนแปลง ครใหญตอง

วางแผนเตรยมพรอมทจะเผชญสภาพน ทมครบางคนแสดงพฤตกรรม

ไมรวมมอ และทาทาย ตองไมปลอยใหการทาทายท�าลายเปาหมายท

ทรงคณคาน

๙๗ >>

ครเพอศษย

หากจะมการจดเวทเรยนรครเพอศษยครงตอๆ ไป ผมขอเสนอให

สงเอกสารบญญต ๗ ประการนไปใหทมทสมครเขารวมอานท�าความ

เขาใจและเตรยมเรองเลาตามหลก ๗ ประการน วาแตละทมไดด�าเนน

การไปอยางไรบาง มประสบการณอยางไร

ทจรงไมตองรอใหถงเวทประชมกได เวลาน มสส. ไดเปดชมชน

การเรยนรครเพอศษยใน Gotoknow นแลว จงขอเชญผบรหารและ

ครเพอศษยเขาไป ลปรร. ประสบการณตรงในการด�าเนนการตามบญญต

๗ ประการขางตนไดตงแตบดน

หรอหากทานตองการตงชมชน (COP) ยอยของกลมของทาน

เองกตงไดตามค�าแนะน�าท http://www.gotoknow.org/blogs/

posts/469538 นอกจากนน ครเพอศษยทานใดตองการใชเครองมอ

จด อ-เลรนนงใหศษย Gotoknow กไดพฒนาเครองมอ ระบบจดการ

ชนเรยนออนไลน เรยกวา Classstart.org (http://www.gotoknow.

org/blogs/posts/470164) ไวใหบรการดวย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/470232

<< ๙๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

วธจดการเรยนรส�าคญกวา ตวโรงเรยน ตอความส�าเรจ

ในการเรยนวทยาศาสตรไมจ�าเปนตองลงทนมากในการจดโรงเรยนแบบพเศษกได

โดยใหลงทนพฒนาวธจดการเรยนรของคร

Jeffrey Mervis เขยนไวใน ScienceInsider เรอง Report Says

Instruction, Not Schools, Is Key to Successful Science Programs

(http://news.sciencemag.org/scienceinsider/2011/06/report-says-

instruction-not-schools.html) อางถงรายงานของ National

Academies of Science ชอ Successful K – 12 STEM Education :

Identifying Effective Approaches in Science, Technology,

Engineering and Mathematics (https://download.nap.edu/

catalog.php?record_id=13158) ซงเขาใหดาวนโหลดฟร

รายงานน ศกษาโรงเรยนเนนวทยาศาสตรคลายๆ มหดล

วทยานสรณ หรอจฬาภรณราชวทยาลยของเรา ซงไดผลดมาก เขา

อยากรวาจะขยายไปทวประเทศไดหรอไม ค�าตอบในรายงานวาดงน

Specialized models of STEM schools are difficult to

replicate on a larger scale. ... Specialized STEM schools often

benefit from a high level of resources, a highly motivated student

๙๙ >>

ครเพอศษย

body, and freedom from state testing requirements. These

conditions would be difficult, if not impossible, to implement

more widely.

ค�าตอบคอ ไมจ�าเปนตองลงทนมากในการจดโรงเรยนแบบพเศษ

กได โดยใหลงทนพฒนาวธจดการเรยนรของคร นคอค�าแนะน�า

ส�าหรบสหรฐอเมรกานะครบ

เปนการเตอนสตวงการศกษาไทยวา เราหลงแขงกนสรางรว

ปาย อาคารหรหรา แตไมไดเนนเอาใจใสวธจดการเรยนรอยางจรงจง

เรามเรองส�าคญมากมายใหพฒนา เพอผลสมฤทธของนกเรยน

อยางจรงจง

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/469288

<< ๑๐๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เชยรเปลยนวธประเมน เพอเลอนวทยฐานะคร

ผมพดมานานหลายป วาวธ “ท�าผลงาน” ในกระดาษเพอขอ

เลอนวทยฐานะครเปนความอปยศอยางหนงในวงการศกษา และ

น�าไปสความเสอมเสยศลธรรมทงของคร วงการศกษาและสงคม

ไทย เพราะมการจางท�าผลงาน

ดงนน เมอไดอานขาวท http://www.moe.go.th/moe/th/news/

detail.php?NewsID=24668&Key=hotnews จงดใจ และขอเชยร

ใหมการยกเครองวธประเมนเพอเลอนวทยฐานะครมาเปน เนนดท

ผลงานการจดใหศษยมผลการเรยนทด และสามารถถายทอดวธการ

ทดนนตอเพอนครและวงการศกษาได

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/455972

อางอง : ขาวทกลาวถง

“วรวจน” สงเลกประเมนวทยฐานะ ลมคณะกรรมการ-

ใหผปกครองประเมนบก ศธ. อดท�ายาก-เลงท�าความเขาใจใหม

เมอวนท ๑๘ สงหาคม ทกระทรวงศกษาธการ (ศธ.) นาย

วรวจน เอออภญญกล รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ (ศธ.)

เปดเผยภายหลงการประชมผบรหารองคกรหลก รวมกบนายสรพงษ

๑๐๑ >>

ครเพอศษย

องอ�าพรวไล รฐมนตรชวยวาการ ศธ. วาทประชมหารอรวมกบส�านก

งบประมาณ เกยวกบการบรหาร ศธ. แบบบรณาการเพอดทศทางการ

จดสรรงบฯ ใหสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกบการพฒนา

ประเทศ เนองจากไทยก�าลงเขาสประชาคมอาเซยน ในป ๒๕๕๘ ศธ.

จงตองมกลไกพฒนาบคลากร ใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของ

ประชาคมอาเซยนและบรบทโลก โดย ศธ. เตรยมปรบการบรหารจดการ

มาเนนพนท หรอ Area Based Planning and Management มากขนเพอ

สงเสรมใหทกหนวยงานในพนท ท�างานแบบบรณาการรวมกน เพอ

สนองตอบนโยบาย ศธ. โดยทประชมไดตงคณะกรรมการบรณาการ

แผนและยทธศาสตรดานการศกษามตนเปนประธาน นายอภชาต

จระวฒ ปลด ศธ. เปนเลขานการ เพอดแลการจดสรรงบฯ ศธ. ใหตอบ

โจทยการศกษา เพอพฒนาประเทศ โดยเรมปงบฯ ๒๕๕๕ ขณะน

อยระหวางจดท�าและเสนอไปยงส�านกงบประมาณในเดอนกนยายน

“ทส�าคญจะมหนวยบรหารจดการในพนทแบบใหมเกดขน ยด

ตามเขตตรวจราชการของส�านกนายกรฐมนตรทม ๑๙ เขต โดยในสวน

ของ ศธ. มเขตตรวจราชการทงหมด ๑๓ เขต หมายความวาตองมบาง

แหงรบผดชอบมากกวา ๑ เขต โดยสถานศกษาและหนวยงานทกสงกด

ในแตละเขตตรวจราชการ ตองบรณาการท�างานรวมกน ไมแบงแยก

สงกด เพอใหการจดการศกษาทกระดบในพนทตอบสนองเศรษฐกจใน

พนทและการกาวเขาสประชมอาเซยน โดยแตละเขตตองจดท�ายทธศาสตร

เพอตอบโจทยและใชยทธศาสตรเปนฐาน ขอจดสรรงบฯ โดยม

คณะกรรมการบรหารยทธศาสตรดานการศกษา ซงมตวแทนจากทก

องคกรหลกในพนทเขารวมเปนผก�ากบดแลในภาพรวม อยางไรกตาม

<< ๑๐๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ไมไดหมายความวา ศธ. จะปรบการจดสรรงบฯ ทงหมดมาจดสรร

ผานเขตตรวจราชการทง ๑๓ เขต แตงบฯ หลกๆ เชน งบฯ เรยนฟร

เรยนด ๑๕ ป อยางมคณภาพยงตงอยทสวนกลาง เพยงแตงบฯ ทไม

ตอบสนองนโยบายจะถกปรบออกไป และเปดโอกาสใหเขตบรณาการ

ไดคดยทธศาสตรของตวเอง และเสนอของบฯ คาดวาหลงแถลงนโยบาย

รฐบาลแลวจะเดนหนาจดท�างบฯ ๒๕๕๕ และรปแบบบรหารจดการ

รปแบบตางๆ ไดในป ๒๕๕๖” นายวรวจนกลาว

นายอภชาตกลาววา จะหารอรวมกบผบรหารองคกรหลก

เพอหาผรบผดชอบภาพรวมในแตละเขต สวนเรองใดทตองคดใหม

เพอสนองนโยบาย กตองคดใหม

วนเดยวกน นายวรวจน ใหสมภาษณเพมเตมภายหลงประชม

มอบนโยบายใหทประชมคณะกรรมการครสภา วาอยากใหก�าหนด

ทศทางการศกษาใหชด และครทสอนจะตองตรงตามสาขาวชาใหได

ทงนอยากให ครสภาชวยเปนเจาภาพจดใหมหาวทยาลยลงไปดแล

แตละจงหวดเพอชวยพฒนาพนท และจดท�าหลกสตรของมหาวทยาลย

กบหลกสตรการศกษาขนพนฐานใหเชอมโยงกน ไมใชเรยน ๑๒ ป

แลวความรกหายไป สวนการประเมนวทยฐานะของขาราชการคร

และบคลากรทางการศกษานน ไมตองมการประเมนแลว แตตนอยาก

เหนผลสมฤทธทางการเรยนมากกวา สวนคนทจะลงไปประเมนวาคร

คนไหนผานไมผานนน ใหผปกครองเปนผประเมนเอง ไมจ�าเปนตองม

คณะกรรมการประเมนผลงานเหมอนเดมแลว

๑๐๓ >>

ครเพอศษย

แหลงขาวระดบสงของ ศธ. คนหนงกลาววานโยบายท นาย

วรวจนจะไมใหประเมนวทยฐานะขาราชการครฯ แตจะใหผปกครอง

เปนผประเมนแทนนน อาจท�าไดยาก เพราะปจจบนมการก�าหนด

หลกเกณฑการประเมนไวอยแลว ซงจะตองท�าความเขาใจกบรฐมนตร

วาการ ศธ.

ผสอขาวรายงานวา การประเมนวทยฐานะขาราชการครฯ ใน

ปจจบน ส�านกงานคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการ

ศกษา (ก.ค.ศ.) ไดก�าหนดใหใชหลกเกณฑและวธการ ใหขาราชการ

ครและบคลากรทางการศกษามและเลอนวทยฐานะหรอ ว.๑๗ ซงจะ

ลงไปประเมนขาราชการครฯ ในสถานศกษาในดานคณธรรมจรยธรรม

จรรยาบรรณวชาชพ และดานความร ความสามารถโดยจะเนนประเมน

ทางดานผลการปฏบตงานของคร มากกวาการท�าผลงานทางดาน

วชาการ ทครจะตองท�าเอกสารจ�านวนมากๆ เหมอนทผานมา นอกจาก

น ก.ค.ศ. ยงประกาศใชหลกเกณฑและวธการใหขาราชการครฯ

ผมผลงานดเดนทประสบความส�าเรจเปนทประจกษ มวทยฐานะหรอ

เลอนเปนวทยฐานะช�านาญการพเศษ (ชกพ.) และวทยฐานะเชยวชาญ

(ชช.) เพอชวยใหขาราชการครทเกง มผลงานเยยมไมตองท�าผลงาน

วชาการเสนอจ�านวนมากๆ เนองจากขาราชการครทมผลงานดเดน

มกไมท�าผลงานเพอขอเลอนวทยฐานะ ขณะทขาราชการครฯ ท

ผลงานไมดเดนกลบเสนอขอวทยฐานะจ�านวนมาก

ทมา:หนงสอพมพมตชน

<< ๑๐๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ปฏรปการเรยนรวทยาศาสตรในศตวรรษท ๒๑ : ๑.

เรยนใหเกดทกษะเพอชวต โดยมกรอบความคดสามมตครทรกศษย (และพอแมทรกลก) อาจก�าลงท�าลายศษย/ลก

อยกได หากจดการเรยนรผดๆ ใหแกเดก วธการจดการเรยนรใหถกกบยคสมย ตรงกบจรตของเดกยคใหมจงส�าคญยง

หวใจของการเรยนร หรอการศกษา ในศตวรรษท ๒๑ คอ เรยนใหเกดทกษะ (และฉนทะ) ทจ�าเปนส�าหรบการด�ารงชวตทด ทเปน ประโยชนแกตนเอง และแกผอน

ผมเกดแรงบนดาลใจใหเขยนบนทกชดน จากการอานหนงสอ A Framework for K-12 Science Education : Practices, Crosscutting Concepts and Core Ideas (http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=13165) ซงจดพมพโดย The National Academies ของสหรฐอเมรกา ผมขอเสนอใหนกการศกษาและครอาจารยไทยอานหนงสอเลมน ทกคน อานอยางพนจพเคราะห เพอเอามาใชปฏรปการเรยนรวทยาศาสตรของไทย โดยทหนงสอเลมนเขาอนญาตให ดาวนโหลดมาอานไดฟร

ผมตความหนงสอเลมน ลงเปนบนทกชด “ปฏรปการเรยนรวทยาศาสตรในศตวรรษท ๒๑” น เพอเปนบรรณาการแก “ครเพอศษย”

๑๐๕ >>

ครเพอศษย

สามมตของกรอบความคด

เรยนรมตภาคปฏบตดานวทยาศาสตร และดานวศวกรรมศาตร ๘ ประการ

๑. ตงค�าถาม (ส�าหรบวทยาศาสตร) และระบปญหา (ส�าหรบวศวกรรมศาสตร)

๒. พฒนารปแบบ (Model) และใชรปแบบ

๓. วางแผนและลงมอด�าเนนการทดลอง (Investigation)

๔. วเคราะหและตความขอมล

๕. ใชวธคดเชงคณตศาสตรและการใชคอมพวเตอร

๖. สรางค�าอธบาย (Explanation ส�าหรบวทยาศาสตร) และออกแบบวธแกปญหา (Solution ส�าหรบวศวกรรมศาสตร)

๗. มสวนรวมกนโตแยง (Argument) โดยใชขอมลหลกฐาน (Evidence)

๘. ท�าใหเกด (Obtain) ประเมน (Evaluate) และสอสาร (Communicate) สารสนเทศ (Information)

หลกการหรอสงทตองเรยนรในทกโอกาส

๑. Pattern

๒. สาเหต และผลทเกดขน : กลไก และค�าอธบาย

๓. สเกล สดสวน และปรมาณ

๔. ระบบ และโมเดลของระบบ

๕. พลงงานและสสาร : การไหล วงจร และการอนรกษ

<< ๑๐๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

๖. โครงสราง และหนาท

๗. ความมนคงด�ารงอย และการเปลยนแปลง

แนวคดหลกดานการเรยนร (สาระ) ในสาขาวชา

• วทยาศาสตรกายภาพ

PS1 สสารและปฏสมพนธระหวางสสาร

PS2 การเคลอนไหว และความมนคง (Stability) : แรงและ ปฏสมพนธ

PS3 พลงงาน

PS4 คลนและการประยกตใชในการถายทอดเทคโนโลยและ ถายทอดขอมลขาวสาร

• วทยาศาสตรชวภาพ

LS1 จากโมเลกลสสงมชวต (Organism) : โครงสรางและกระบวนการ

LS2 ระบบนเวศน : พลงงาน ปฏสมพนธ และพลวต

LS3 พนธกรรม : การถายทอดทางกรรมพนธ และความแตกตาง ของลกษณะ

LS4 ววฒนาการทางชววทยา : เอกภาพและความหลากหลาย

• วทยาศาสตรเกยวกบโลกและอวกาศ

ES1 ต�าแหนงของโลกในจกรวาล

ES2 ระบบโลก

ES3 โลกกบกจกรรมของมนษย

๑๐๗ >>

ครเพอศษย

• วศวกรรมศาสตร เทคโนโลย และการประยกตใชวทยาศาสตร

ETS1 การออกแบบทางวศวกรรม

ETS2 ความเชอมโยงระหวาง วศวกรรม เทคโนโลย วทยาศาสตร และสงคม

นกเรยนตงแตชนอนบาล (เดกเลก) ไปจนถง ม. ๖ (เกรด ๑๒) ตองเรยนรวทยาศาสตรและ วศวกรรมศาสตร ในสามมตขางตน ตามระดบพฒนาการของสมองในแตละกลมอาย ครตองใชหลกการ สามมตนในการออกแบบการเรยนรของศษย รวมทงใชในการออกขอสอบประเมนผลการเรยนรของศษย

ตความเอาเอง (ไมทราบวาถกหรอผด) วาการเรยนวทยาศาสตรทถกตอง คอเรยนทกษะของ การเปนนกวทยาศาสตร ไมวา เมอโตขนนกเรยนจะไปประกอบอาชพอะไรกตาม ตอนเปนนกเรยนตองเรยนวทยาศาสตรเพอใหไดทกษะของการเปนนกวทยาศาสตร ส�าหรบสงสมเปนทกษะชวต และทกษะการเรยนรทจะไดใชประโยชนตลอดชวต

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/483560

<< ๑๐๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ปฏรปการเรยนรวทยาศาสตรในศตวรรษท ๒๑: ๒.

ทกษะวทยาศาสตรส�าหรบ คนทกคน

ผมเกดแรงบนดาลใจใหเขยนบนทกชดน จากการอานหนงสอ

A Framework for K-12 Science Education : Practices, Crosscutting

Concepts and Core Ideas (http://www.nap.edu/catalog.php?record_

id=13165) ซงจดพมพโดย The National Academies ของสหรฐอเมรกา

ผมขอเสนอใหนกการศกษาและครอาจารยไทยอานหนงสอเลมนทกคน

อานอยางพนจพเคราะห เพอเอามาใชปฏรปการเรยนรวทยาศาสตร

ของไทย โดยทหนงสอเลมนเขาอนญาตให ดาวนโหลดมาอานไดฟร

ผมตความหนงสอเลมน ลงเปนบนทกชด “ปฏรปการเรยนร

วทยาศาสตรในศตวรรษท ๒๑” น เพอเปนบรรณาการแก “ครเพอ

ศษย”

จ�าเปนตองมกรอบแนวคดใหม เปนแนวทางชน�าการเรยน

วทยาศาสตรในศตวรรษท ๒๑ เพราะกรอบความคดเดมทใชกนในปจจบน

ลาสมย ไมเหมาะส�าหรบเดกในยคปจจบน

การเรยนวทยาศาสตร มวตถประสงคไมใชเพยงเพอให

“รวชา” แตตองการใหเปนพนฐานความเขาใจสงตางๆ ทอยรอบ

๑๐๙ >>

ครเพอศษย

ตว ทงทเปนสงทเกดขนตามธรรมชาตและสงทมนษยสรางขน

และวธการเรยนร (การสอน) ทถกตองจะเปนตวจดประกาย

ความพศวง (Fascination) หรอความใครร (Inquiry Mind) และ

ความหลงใหล (Passion) หรอแรงบนดาลใจ (Inspiration) ตอ

การเรยนร นคอความยงใหญของการจดรปแบบการเรยนร

ใหถกตอง มนจะเปนเสมอนการตดถนนหรอเสนทางชวตของ

เดก ไปสชวตทมความสข สนก และรกทจะเรยนร ตลอดชวต

ตวอยางของมตทางวทยาศาสตรทอยรอบตว ไดแก สภาพแวดลอม

พลงงาน ยานพาหนะ สขภาวะ ลองมองไปรอบๆ ตว จะเหนมตทาง

วทยาศาสตรทนกเรยนไดเรยนอยแลว ตงแตกอนเขาโรงเรยน และ

เมอเขาโรงเรยนแลว เดกกยงคงเรยนรมตตางๆ ทางวทยาศาสตร

จากชวตนอกโรงเรยนตอเนองไปอก ค�าถามคอ จะท�าใหการเรยน

รวทยาศาสตรในโรงเรยนเชอมโยงกบชวตจรงไดอยางไร

กรอบแนวคด ๓ มต ตามทไดระบไวในตอนทแลว เปนเครองมอ

ท The National Academies ของสหรฐอเมรกา พฒนาขนเปนเครอง

มอเปลยนการศกษาวทยาศาสตรของประเทศใหทนสมยขน โดยด�าเนน

การเปนสองขนตอน กรอบแนวคดนเปนขนตอนแรก ขนตอนตอไป

คอ แตละรฐจะด�าเนนการ ก�าหนดมาตรฐาน (Standards) ของการ

เรยนรโดยม Achieve, Inc (http://www.achieve.org/) ท�าหนาทประสาน

งานระหวางรฐตางๆ จะเหนวา สหรฐอเมรกาใชหนวยงานอสระในการ

ขบเคลอนการเปลยนแปลงขนพนฐานของประเทศ ดงกรณการศกษา

วทยาศาสตรน The National Academies เปนองคกรอสระและ

Achieve, Inc กเปนองคกรอสระ

<< ๑๑๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ตอนหนงในเอกสาร A Framework … ระบวา “Throughout

grades K-12, students should have the opportunity to carry out

scientific investigations and engineering design projects related

to the disciplinary core ideas.” ซงตความไดวา ตองเรยนโดยลงมอ

ท�า (Learning by Doing) ตามแนวทางของ 21st Century Learning

และสงทท�าคอโครงงาน (Project) นนคอเขาแนะน�าใหจดการเรยนร

แบบ PBL (Project-Based Learning) เพอใหเดกเกดทกษะทาง

วทยาศาสตร (และวศวกรรมศาสตร) ตามทแนะน�าในกรอบแนวคด

๓ มต ทระบในบนทกชดนตอนทแลว

ความรทางวทยาศาสตรนน เดกมมาบางแลวกอนเขาโรงเรยน

และเมอเขาโรงเรยนแลว เดกกคนหาเนอวชาความรไดเองไมยาก แต

การเรยนใหเกดทกษะ (และฉนทะ) นนเดกตองการความชวยเหลอ

และครทรกเดกดวย และมทกษะในการเปนโคชตอการฝกฝนทกษะ

วทยาศาสตรดวยหาไมงาย ผมจงมองวา ตองมยทธศาสตรระดบ

ประเทศ ทจะชวยยกระดบทกษะ (และคณคา) ของครวทยาศาสตรท

จดการเรยนการสอนแบบ PBL โดยตนเองเปลยนแนวท�าหนาทคร

จาก “ครสอน” เปลยนเปน “ครฝก” ผมจงพยายามชกชวนใหม

หนวยงานอสระเขามาท�าประโยชนแกบานเมองโดยการขบเคลอนการ

เปลยนแปลงน

อกยอหนาหนงของเอกสารระบดงน “By the end of the 12th

grade, students should have gained sufficient knowledge of the

practices, crosscutting concepts, and core ideas of science

and engineering to engage in public discussions on science-

๑๑๑ >>

ครเพอศษย

related issues, to be critical consumers of scientific information

related to their everyday lives, and to continue to learn about

science throughout their lives. They should come to appreciate

that science and the current scientific understanding of the world

are the result of many hundreds of years of creative human

endeavor. It is especially important to note that the above goals

are for all students, not just those who pursue careers in science,

engineering, or technology or those who continue on to higher

education.”

เขาระบทกษะทตองการใหบรรลเมอเรยนจบ ม. ๖ (เกรด ๑๒)

วา “สามารถเขารวมการอภปรายสาธารณะ ในเรองทเกยวของกบ

วทยาศาสตร มทกษะของการเปนผบรโภคขาวสารดานวทยาศาสตร

ทเกยวของกบชวตประจ�าวนอยางมวจารณญาณ และมฉนทะและ

ทกษะในการเรยนรวทยาศาสตรตอเนองตลอดชวต มความเขาใจวา

ความรความเขาใจวทยาศาสตรอยางทเปนอยในปจจบน เปนผล

ของการสรางสรรคของมนษยตอเนองมาหลายรอยป”

ทส�าคญทสดคอ เขาบอกวา มงใหนกเรยนทกคนมทกษะ

เหลานน ไมใชเฉพาะนกเรยนสายวทยาศาสตร หรอนกเรยนทจะเรยน

ตอระดบมหาวทยาลยเทานน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/484663

<< ๑๑๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ปฏรปการเรยนรวทยาศาสตร ในศตวรรษท ๒๑: ๓. เรยนวทยาศาสตรเพอความเปน

พลเมองผมเกดแรงบนดาลใจใหเขยนบนทกชดน จากการอานหนงสอ

A Framework for K-12 Science Education : Practices, Crosscut-ting Concepts and Core Ideas (http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=13165) ซงจดพมพโดย The National Academies ของสหรฐอเมรกา ผมขอเสนอใหนกการศกษาและครอาจารยไทยอานหนงสอเลมนทกคน อานอยางพนจพเคราะห เพอเอามาใชปฏรปการเรยนรวทยาศาสตรของไทย โดยทหนงสอเลมนเขาอนญาตให ดาวนโหลดมาอานไดฟร

ผมตความหนงสอเลมน ลงเปนบนทกชด “ปฏรปการเรยนรวทยาศาสตรในศตวรรษท ๒๑” น เพอเปนบรรณาการแก “ครเพอศษย”

ในยอหนาตอมาของเอกสาร ระบดงน “We anticipate that the insights gained and interests provoked from studying and engaging in the practices of science and engineering during their K-12 schooling should help students see how science and engineering are instrumental in addressing major challenges

๑๑๓ >>

ครเพอศษย

that confront society today, such as generating sufficient energy, preventing and treating diseases, maintaining supplies of clean water and food, and solving the problems of global environ-mental change. In addition, although not all students will choose to pursue careers in science, engineering, or technology, we hope that a science education based on the framework will motivate and inspire a greater number of people—and a better representation of the broad diversity of the American population—to follow these paths than is the case today.”

ผมตความวา ทกษะทางวทยาศาสตรทไดเรยนร จะชวยใหเขาใจสภาพความทาทายตางๆ ตอสงคม และตอโลก ทก�าลงด�าเนนอย จากมตของวทยาศาสตร เชนความทาทายดานพลงงานส�าหรบน�ามา สนองความอย ดกนดของมนษย ดานการปองกนและบ�าบดโรค ดานการจดหาน�าสะอาดและอาหารคณภาพอยางเพยงพอ ดานการ แกปญหาการเปลยนแปลงดานสภาพแวดลอมของโลก เปนตน

และตความตอวา การเรยนวทยาศาสตรตามแนวทางสมยใหม จะชวยใหนกเรยนเขาใจสภาพแวดลอม รอบตวในชมชนของตนเอง สามารถอธบายสาเหตของความทาทายตางๆ ได และเกดส�านกพลเมอง ทตนเอง จะตองเขาไปเปนสวนหนงของการแกปญหา รวมทงมองเหนลทางของการแกปญหา

ผมเหนดวยอยางยง กบขอความทคดลอกมา วาเปาหมายส�าคญทสดของการเรยนวทยาศาสตรคอ การไดแรงบนดาลใจ ไดความพศวง ทจะขบดนใหนกเรยนจ�านวนหนง (ในสดสวน

<< ๑๑๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เพมขน) รกการเปนนกวทยาศาสตร หรอเรยนในสายวทยาศาสตร (และเทคโนโลย) เพมขน

เปาหมายของการเรยนวทยาศาสตร (และวศวกรรมศาสตร) ในระดบอนบาลถงมธยมปลาย ม ๒ ดาน ดานแรกเพอวางพนฐานดานวทยาศาสตร (และวศวกรรมศาสตร) แกพลเมองทกคน ไมวาจะเรยนตอในสายใด หรอไมเรยนตอกตาม และดานท ๒ เพอวางพนฐานส�าหรบการเรยนตอในสาย วทยาศาสตร วศวกรรมศาสตร และเทคโนโลย

กรอบแนวคดตามทระบไวในตอนท ๑ ของบนทกชดน ส�าหรบนกเรยนทกคน ไมวาตอไปจะ เรยนตอสายใด โดยทนกเรยนทมเปาหมายเรยนตอในสาย วทยาศาสตร วศวกรรมศาสตร และเทคโนโลย จะเรยนเขมขนขน (ทงทางลกและทางเชอมโยง) ในโครงการเรยนลวงหนา (AP – Advanced Placement Program) นกเรยนทมเปาเรยนตอสายวทย ควรไดเรยนเพอเพมความกวางของตวเองทงในวชา วทยาศาสตรแทๆ และในวชาทไมใชวทยาศาสตร แตจะชวยเพมทกษะทกวางขน ในการเขาใจและใชวทยาศาสตร วชาเหลานไดแกเศรษฐศาสตร จตวทยา และวทยาศาสตรคอมพวเตอร

ขอความน ท�าใหผมคดวา การศกษาไทยเราหยอนวทยาศาสตรมาก เราแยกนกเรยนสายศลป ออกไปตงแตชน ม. ๑ และใหนกเรยนสายศลปเรยนวทยาศาสตรนอยมาก มผลท�าใหพลเมองของเราออนดอย ในความเขาใจธรรมชาตรอบตว สมยผมเรยน เราไมแยกสายจนจบ ม. ๖ ซงเทยบเทากบ ม. ๔ สมยน

๑๑๕ >>

ครเพอศษย

สงทอยเบองหลงเอกสารกรอบแนวคดนคอ การก�ากบคณภาพของการศกษาวทยาศาสตร (และวชาอนๆ) ไมควรก�ากบดวยรายละเอยดของหลกสตรอยางทเคยท�ามาในอดต ในยคปจจบนตองก�าหนดเปน กรอบความคด และมาตรฐาน กวางๆ แลวเปดชองใหฝายปฏบตน�าไปตความเปนภาคปฏบตทเหมาะสม และในการปฏบตนน กมการเรยนรปรบปรงอยตลอดเวลา แลว Feedback ใหมการปรบปรงกรอบแนวคดและมาตรฐานไปพรอมๆ กนดวย ผมตความวา นคอกระบวนการ ของการก�ากบดแลระบบการศกษา อยางเปนพลวต และอยางทเปน “ระบบทเรยนรและปรบตว”

การก�ากบดวยรายละเอยด จะท�าใหเกดสภาพ “หลงในราย ละเอยด จนหาหลกการไมพบ”

เกดสภาพขยนท�าในสงทไมจ�าเปน หรอท�าสงทเคยถกตอง แตเวลานเปนสงไมควรท�า พดงายๆ วา หลงจดการศกษาแบบลาสมยนนเอง ซงจะมผลท�าใหคนรนใหมเปนคนลาสมยโดย ไมรตว แสดงอาการออกมาเปนปญหาสงคมดานตางๆ อยางทเหนอยในปจจบน

ความสนกของครอยทการท�างานแบบซบซอน ไมตรงไปตรงมา ตองการใหศษยเขาใจเรองแสง กไมใชสอนเรองแสงโดยตรง แตเรม จากตรวจสอบพนความรของศษย น�ามาออกแบบกจกรรมโครงงาน (Project) ใหศษยท�าเปนทม เพอใหศษยเกดทกษะ (Skills / Competencies) ส�าคญตามทแนะน�าในเอกสาร กรอบแนวคด แลว

<< ๑๑๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

จงตรวจสอบวาศษยไดทกษะส�าคญเหลานนหรอไม ในการเรยนนนศษยเกดแรงบนดาลใจ ทจะเรยนรตอเนองหรอไม

ทจรงครสามารถหาหนงสอทแนะน�าวธออกแบบการเรยนร วทยาศาสตรส�าหรบนกเรยนระดบตางๆ เชน ป. ๕, ม. ๔ เอามาศกษาและเลอกปรบใชใหเหมาะสมกบศษยของตนได ไมใชจะตองคดเองทงหมด และในการคดและท�างานของคร ตองท�าเปนทม โดยม เปาหมาย วาเปนทงการท�างานและการเรยนรจากการปฏบต คอเปน PLC นนเอง

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/485437

๑๑๗ >>

ครเพอศษย

ปฏรปการเรยนรวทยาศาสตร ในศตวรรษท ๒๑: ๔. วสยทศน และแนวทางบรรล

ผมเกดแรงบนดาลใจใหเขยนบนทกชดน จากการอานหนงสอ

A Framework for K-12 Science Education : Practices, Crosscut-

ting Concepts and Core Ideas (http://www.nap.edu/catalog.

php?record_id=13165) ซงจดพมพโดย The National Academies

ของสหรฐอเมรกา ผมขอเสนอใหนกการศกษาและครอาจารยไทยอาน

หนงสอเลมนทกคน อานอยางพนจพเคราะห เพอเอามาใชปฏรปการ

เรยนรวทยาศาสตรของไทย โดยทหนงสอเลมนเขาอนญาตให ดาวนโหลด

มาอานไดฟร

ผมตความหนงสอเลมน ลงเปนบนทกชด “ปฏรปการเรยนร

วทยาศาสตรในศตวรรษท ๒๑” น เพอเปนบรรณาการแก “ครเพอศษย”

ในบนทกท ๒ ของบนทกชด ปฏรปการเรยนรวทยาศาสตรใน

ศตวรรษท ๒๑ น ไดระบวสยทศน ของผลสมฤทธในการเรยนวทยาศาสตร

วา ในชวงเวลาของการเรยนรตงแตชนอนบาล จนถง ม. ๖ (เกรด ๑๒)

นกเรยนจะไดฝกปฏบตทางวทยายาศาสตรและวศวกรรมศาสตร

เพอใหเขาใจหลกการทางวทยาศาสตรทลกขน นกเรยนไดฝกตงค�าถาม

<< ๑๑๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

และหาวธตอบค�าถามทชวยใหมนษยเขาใจโลกรอบตวเอง จนเมอจบ

ม. ๖ นกเรยนกมทกษะการอภปรายสาธารณะในเรองทเกยวของกบ

วทยาศาสตร มทกษะของการเปนผบรโภค ขาวสารดานวทยาศาสตร

ทเกยวของกบชวตประจ�าวนอยางมวจารณญาณ และมฉนทะและ

ทกษะในการเรยนร วทยาศาสตรตอเนองตลอดชวต มความเขาใจวา

ความรความเขาใจวทยาศาสตรอยางทเปนอยในปจจบน เปนผลของ

การสรางสรรคของมนษยตอเนองมาหลายรอยป

เพอบรรลวสยทศนน รปแบบของการเรยนรตองเนนความ

เชอมโยง ระหวางมตทง ๓ ของกรอบความคด คอมตดานภาคปฏบต

ดานหลกการทตองเรยนร และดานสาระทตองเรยนร (โปรดดตอนท ๑)

โดยเนนความสมดลระหวาง ความลกกบความกวาง

หลกการภาคปฏบต ม ๓ ประการ คอ

๑. หลกความคดวา การเรยนรเปนความกาวหนาของพฒนาการ

(Developmental Progression) โดยทกระบวนการจดการเรยนรม

เปาหมายชวยใหเดกคอยๆ ท�าความเขาใจสงตางๆ โดยรอบตว เรมท

ความสนใจใครร แลวคอยๆ น�าทางเดกสการตความปรากฏการณ

ตางๆ ในโลกดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร (และวศวกรรมศาสตร)

๒. เลอกหลกการทตองเรยนรเพยงเทาทจ�าเปนเทานน เพอปองกน

ไมใหเกดสภาพเรยนมาก จนเฝอ และเรยนไดเพยงตนๆ นกเรยนควร

ไดมเวลาทดลอง และน�าผลมาถกเถยงกน

๑๑๙ >>

ครเพอศษย

๓. การเรยนรมลกษณะบรณาการ ระหวางภาคความรกบภาค

ปฏบตอยางเปนเนอเดยวกน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/486066

<< ๑๒๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เอาใจใสการเรยนรของผเยาว และทรนทราย

บทความเรอง Teaching the young and the restless (http://

www.bangkokpost.com/opinion/opinion/300432/teaching-the-

young-and-the-restless) โดย Voranai Vanijaka ในนสพ. บางกอก

โพสตวนอาทตย ท ๑ ก.ค.๕๕ นาอานมาก เปนการเสนอความเหน

หรอถกเถยง เรองการสอน Critical Thinking

เรมทค�าแรกของชอบทความ คอ Teaching ผมกเถยงแลว

ผมไมเหนดวยกบการเนน Teaching ผมชอบใหเนน Learning มากกวา

ยอหนาแรกของบทความเลาวา พรรครพบลกนของรฐเทกซส

เรยกรองใหงดสอน Critical Thinking ในโรงเรยนของรฐ โดยใหเหตผล

วา เพราะเปนการเนน “Behavior Modification” ทมเปาหมาย

“Challenging the student’s fixed beliefs and undermining

parental authority”

ผมเหนดวยกบผเขยนวา เราตองใหเยาวชนไทยเรยนรหรอฝก

ทกษะการคดอยางมวจารณญาณ (Critical Thinking) แตผมเชอวา

ตองเนนใหเขาเรยนไมใชเนนใหครสอน เพราะเดกวยรนจะเบอหรอตอ

ตานการสอน

ผมคดวาเยาวชนทเปนวนรน วยวน และตอตานอ�านาจ

เหนอตองไดฝกทกษะชวต ทจะฟนฝามรสมชวตทฮอรโมนเพศ

๑๒๑ >>

ครเพอศษย

ฉดแรง ไมใหตกอยใตอ�านาจฮอรโมนเพศและกระแสสงคมท

ฉกฉวยประโยชนจากความออนเยาวของวยรน ทกษะชวตชวง

วนรนเปนทกษะทซบซอน และพวกเราทผานชวตชวงนนมา

แลวตางกรดวา เราเกอบๆ จะเสยคนอยางไร ทกษะในการหลก

เลยงแรงกดดนจากหลายทาง ทกษะดานวจารณญาณตามสภาพ

ทตนเผชญ เปนเรองทน�ามาฝกไดโดยการเรยนรแบบ PBL

(Project-Based Learning) ทเรยนเปนกลม

ผมเคยไปจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะ Critical Thinking

ใหแกนกศกษามหาวทยาลยชนปท ๑ และบนทกไวท http://www.

gotoknow.org/blogs/posts/448964 หากเปลยนโจทยสถานการณ

ลอแหลมในชวตของวยรน ใหนกศกษาหรอนกเรยนประชมกลมรวม

กนหาวธปองกนความผดพลาดในชวต โดยประชมแบบหมวก ๖ ใบ

นศ. หรอนกเรยนกจะไดฝกทเดยว ๒ อยาง คอฝก Critical Thinking

และฝกทกษะชวต

นอกจากเรยนแบบ PBL แลว ควรมหนงทสอนใจวยรนใหด

และรวมกนตความ หรอเชญรนพทเคยเผชญสถานการณลอแหลม

หรอพลาดพลงมากอนแลวผานสถานการณได มาเลาประสบการณ

ชวตใหรนนองฟงพรอมทงใหค�าแนะน�า เปนตน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/493056

<< ๑๒๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ท�าการบานสงโรงเรยน ขามปอมพทยาคม

การท�าเอกสารชนนอยางตงใจ ยอมเปนความดในตวอย

แลว ยงเอามามอบใหผม ซงเปนทรกน ไปทววาผมมนสยชม

ตรงๆ ตตรงๆ ยอมเปนสญญาณวาทานตองการความเหนหรอ

ขอแนะน�า และผมยนด รบใช

เชาวนอาทตยท ๑๑ ธ.ค. ๕๔ หลงวงออกก�าลง ผมนงอานเอกสาร

“สรปรายงานผลการจดท�าโครงงาน เครอขาย LLEN (Local Learning

Enrichment Network) มหาวทยาลยมหาสารคาม โรงเรยนขามปอม

วทยาคม อ�าเภอวาปปทม จงหวดมหาสารคาม สงกดองคการบรหาร

สวนจงหวดมหาสารคาม” เพอท�าการบานสงทานอาจารยโรงเรยนน

ทกรณามอบเอกสาร นใหแกผมในวนท ๙ ธ.ค. ๕๔ โดยทผมกจ�าไม

ไดวาทานผมอบเอกสารชออะไร

แตผมเหนวาทานตงใจมอบเอกสารใหผม กคงจะตองการ

feedback เพอน�าไปพฒนางานจดการเรยนร ของศษยใหดยงขน

ผมจงท�าการบานสงทาน ดวยตระหนกในความตงใจของทานทจะ

จดการเรยนรใหแกศษย ใหดยงขน

๑๒๓ >>

ครเพอศษย

ครเพอศษย ททมเทลงมอท�าจรงเชนน ผมยกยอง และยนด

รบใช

แตคงตองท�าความตกลงกนกอนวา Feedback ยอมมทง

ดานบวกและดานลบ หรอดานชมและดานต ทงหมดนน เพอใหการ

ท�าหนาทครเพอศษย ท�าไดดยงขน

การท�าเอกสารชนนอยางตงใจ ยอมเปนความดในตวอยแลว

ยงเอามามอบใหผม ซงเปนทรกน ไปทววาผมมนสยชมตรงๆ ตตรงๆ

ยอมเปนสญญาณวาทานตองการความเหนหรอขอแนะน�า และผม

ยนดรบใช

คณะครทท�าเอกสารรายงานนไดคะแนนสวน ๘๐% เปนคะแนน

เตมไปแลว สวนทจะเขยนตอไปน เปนสวน ๒๐% ทจะปรบปรงหรอ

ไม ทานกสอบผานไปแลว

ผมชนชม (๑) ความเอาใจใสของคณะคร ตอผลการประเมน

คณภาพทางการศกษาของ สมศ. วา คะแนนดานการคดวเคราะหของ

นกเรยนคอนขางต�า และตองการปรบปรง (๒) การออกแบบการแกไข

โดยจดคายพฒนาการคด รวมกบโรงเรยนนาขาวทยาคม และชนชมวา

(๓) มครถง ๑๓ คน เขารวมกจกรรมคาย ในวนท ๒๓ - ๒๔ ก.ค. ๕๔

ซงเปนวนเสาร-อาทตย (๔) ชนชมการเชญนายก อบต. มาเปดงาน

พรอมผน�าชมชน เพอหาทางดงดด อปท. และผน�าชมชน เขามาสนใจ

สนบสนนการเรยนรของนกเรยนในพนท (๕) ชนชมทมงาน จาก มมส.

ทไปรวมสนบสนน กจกรรมน ชนชมททมงานมทงคณาจารย และนสต

<< ๑๒๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เพราะการไปรวมกจกรรม เชนนคอ ชองทางการเรยนรทดทสดส�าหรบ

นสต (๖) ชนชมการออกแบบใหนกเรยนเรยนรจากผทรงภมปญญา

ในทองถน

จากการอานเอกสารชนน ผมเกดความรสกวาครโรงเรยนขาม

ปอมพทยาคมทเปนทมจดท�ารายงานชนน ตองพฒนาความละเอยด

ลออ แมนย�า เพอเปนตวอยางแกศษย คอเอกสารควรมการใสเลข

หนาดวย และในบนทก ขอความรายงานผอ�านวยการโรงเรยนระบวา

มนกเรยนเขารวม ๒๗ คน เปนชาย ๘ หญง ๑๘ รวมแลวเพยง ๒๖

ไมใช ๒๗ ความบกพรอง เลกๆ นอยๆ เชนนครควรเอาใจใส เปน

ตวอยางความละเอยดรอบคอบแกศษย เพราะการท�าเปนตวอยาง

ส�าคญกวาการสอน การฝกฝนใหเปนคนละเอยดรอบคอบ เปนการ

เรยนรทกษะชวตทส�าคญยง

อกตวอยางหนงของความแมนย�าละเอยดลออ อยทเอกสารทขน

ตนดวยค�าวา แนวทางการด�าเนน โครงการการสรางระเบยบวนยและ

ความรบผดชอบแกนกเรยน โรงเรยนขามปอมพทยาคม รวมกบเครอ

ขาย LLEA … ในหนานมค�าผดคอ LLEA ถง ๔ ท ค�าทถกตองคอ

LLEN

ในเอกสารชนน มบนทกของผอ�านวยการโรงเรยนขามปอม

พทยาคม นายคมณ แคนสข วา ทราบ เปนการประจานผอ�านวยการ

โรงเรยนอยางแรง ในสายตาของผม วามสตปญญาและความเอาใจ

ใสแครบทราบ ไมเหนคณคาของกจกรรมน ไมเหนโอกาสในการตอยอด

กจกรรมเพอสรางโอกาสพฒนาคณภาพการศกษาในโรงเรยนทตน

๑๒๕ >>

ครเพอศษย

รบผดชอบ สะทอนภาพการบรหารโรงเรยน และเปนการประจาน

คณภาพการบรหารการศกษาของ สพฐ. และกระทรวงศกษาธการดวย

วาไดสรางวฒนธรรมการบรหารโรงเรยนแบบนหรอ

ทจรงคณะผจดท�ารายงานเขาบอกวา เพอโปรดทราบและ

พจารณาสงการ แต ผอ. โรงเรยนแคเขยนวา ทราบ ไมมปฏกรยาใดๆ

เพอการด�าเนนการตอเนองทงสน ผมมองวานคอตวอยางและหลกฐาน

แสดงการบรหารการศกษาทผดพลาด เปนตวอยางของสาเหตความ

ลมเหลวของการศกษาไทย

สงทขาดไปในรายงานฉบบนคอ AAR (After Action Review)

ทงของครและของนกเรยน ตอกจกรรมคายพฒนาทกษะฯ โดยตอบ

ค�าถามหลก ๕ ขอคอ

๑. เปาหมายของคายพฒนาทกษะฯ ตามความเหนของตน

มอะไรบาง

๒. เปาหมายขอใดทบรรลเกนเปา เพราะเหตใด

๓. เปาหมายขอใดทไมคอยบรรล เพราะเหตใด

๔. หากจะจดกจกรรมท�านองนอก จะปรบปรงสวนใดบาง อยางไร

๕. จะน�าความรทไดจากคายฯนไปใชในงานของตนอยางไรบาง

ผมอานระหวางบรรทดในรายงานฉบบนแลวสงสยวา คณะผจด

ท�ารายงานเขาใจผดวาการเขารวมกจกรรม LLEN มหาวทยาลย

มหาสารคามเปนการจดกจกรรมหนงชน คอกจกรรมคายพฒนาทกษะฯ

<< ๑๒๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

กเปนอนจบ สะทอนกระบวนทศนแบบ Project-Based หรอคดสนๆ

เพยงหนงกจกรรมแลวจบ ในขณะทโครงการ LLEN ตองการสราง

กระบวนทศนทมความรวมมอระหวางมหาวทยาลยกบวงการศกษาใน

พนท เพอรวมกนพฒนาคณภาพการศกษาของพนท ซงเปนกจกรรม

ตอเนองยาวนาน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/470960

๑๒๗ >>

ครเพอศษย

ไปเรยนรสภาพโรงเรยนสมาชก LLEN ในจงหวดฉะเชงเทรา

วนท ๗ - ๘ ก.พ. ๕๕ ผมตดตาม ดร. เจอจนทร ผประสานงานโครงการ LLEN ของ สกว. ไปเยยมชมกจการของโรงเรยนในโครงการ LLEN ในจงหวดฉะเชงเทรา ๓ แหง คอ โรงเรยนบางปะกงบวร วทยายน โรงเรยนวดทาเกวยน (สยอทศ) และโรงเรยนวดหนองแหน (รตนศรราช) โดยยอมยกเลกการเขารวมประชมวชาการนานาชาต เรองโรคตดเชอกบมะเรง เพราะอยากไปคลกคลท�าความเขาใจโรงเรยน เพอจะไดหาทางชวยกนพฒนาการศกษาของบานเมองเรา

บนทกนจงคลายๆ AAR กบตวเอง วาไดเรยนรอะไรบาง ไมไดอะไรบาง วงการศกษาไทยควรปรบตรงไหนบาง โดยทเมอเอามา ลปรร. ในบลอก ผอานตองแยกแยะเอาเองวาตรงไหนนาเชอ ตรงไหนสะทอนความเขลาของผม

สองโรงเรยนแรกถอเปนโรงเรยนตวอยาง เปนโรงเรยนขนาดใหญ คอมนกเรยนกวาสองพนคน ไดรบรางวลมากมาย โรงเรยนบางปะกงบวรวทยายน (โรงเรยนมธยม) เปนโรงเรยนเกาของ ศ. ดร. วจตร ศรสะอาน และเวลานทานเปนประธานคณะกรรมการโรงเรยน สวนโรงเรยนวดทาเกวยน (โรงเรยนประถม) ไดรบการสนบสนนใกลชดมากจากเทศบาลต�าบลพนมสารคาม มศษยเกาทเปนนายกเทศมนตรชอคณนกร จนทรธรรมาพทกษ เปนประธานคณะกรรมการศกษา โรงเรยนนมสถานทสะอาดสะอานมาก

<< ๑๒๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สงทโรงเรยนทงสองอวดเรา ตองเปนสงทเขาภมใจ คอผลงานดานสงแวดลอม ท มรภ. ราชนครนทรมาชวนด�าเนนการตามโครงการ LLEN ของโรงเรยนบางปะกงบวรวทยายนคอ โครงการมคคเทศกนอย น�าชมปาชายเลนในบรเวณโรงเรยน สวนโรงเรยนวดทาเกวยนอวดการฝกการพดภาษาไทยชดถอยชดค�า และผลของโครงงานหลายโครงงาน ทตางกสงเขาประกวดไดรบรางวลมากมาย

ผมสวมแวน 21st Century Learning ท�า AAR การไปรบฟงการน�าเสนอของ ๒ โรงเรยนน ซงรบประกนคณภาพโดยหลกฐานรางวลมากมาย แลวตงค�าถามกบตวเองวา ทางโรงเรยนและครเคยตรวจสอบไหมวา ในการท�ากจกรรมเหลานน นกเรยนได เรยนร และไมไดเรยนรอะไรบาง ทเปนทกษะส�าคญส�าหรบโลกสมยใหม

ทางครและโรงเรยนเคยทบทวนไหมวา สงทนกเรยนควรได เรยนรส�าหรบเปนพนฐานส�าหรบอนาคต คออะไร และวธทดทสด เหมาะสมทสด ทจะใหศษยไดรบสงนน คออะไร

โรงเรยนทสามทเราไปเยยมคอโรงเรยนวดหนองแหนเปน โรงเรยนประถมขนาดเลก นกเรยน ๑๖๐ คน มกจกรรมเรยนรเรอง สงแวดลอมทเขาภมใจคอ ปาไผผาก ทนกเรยนชอบกจกรรมออกไปเรยนรทนน โดยทผมคดวาความทาทายคอ จดการเรยนรปาไผผากอยางไร ใหนกเรยนเรยนรไดลกและเชอมโยงทกหนวยสาระ ทน ผอ. โรงเรยนเปนคนกวางขวางและเลาเรองตางๆ เกง

ผมจงไดตระหนกวาโรงเรยนยอมอยในบรบททางสงคมของพนทนนๆ และในพนทนกมการขดดนไปขาย มบอทเกดจากการขดดน

๑๒๙ >>

ครเพอศษย

มากมาย รวมทงบอขยะ ทขยะจากเขตเมองฉะเชงเทราถกน�ามาทง ทน ซงกกลายเปนทเรยนรเรองสงแวดลอมของเดกนกเรยนไปดวย รวมทงมการบกรกทสาธารณะ การมสถานบ�าบดผตดยาเสพตดของเอกชนเขามาอยใกลโรงเรยน เกดกรณผตดยาหนเขามาในโรงเรยน เสยงตออนตรายทจะเกดกบเดก

ในวนท ๘ ก.พ. เปนรายการทบทวนโครงการ LLEN จ. ฉะเชงเทรา โดยใชกระบวนการ KM สองหอง คอหองนกวจยของ มรภ. ราชนครนทร ม ดร. เลขา ปยะอจฉรยะ เปนวทยากร และหองครจากโรงเรยน เครอขาย มคณออ (วรรณา เลศวจตรจรส) จาก มสส. เปนวทยากร ผมเปนผสงเกตการณในหองน

ท�าใหผมไดเรยนรวา มรภ. ราชนครนทร ด�าเนนการ LLEN จ.ฉะเชงเทรา โดยเดนเรองดวยสาระวชาดานสงแวดลอม และท�ากบ ครวทยาศาสตร เปนการท�างานทเนนการเรยนสาระวชา (Content) ตามแนวทางของวงการศกษาไทย ทยงอยในกระบวนทศนทเนน Content ทมวจยของ มรภ. ราชนครนทร เนนท�างานโดยไปชวน โรงเรยนจ�านวนหนงใหเขามาเปนเครอขายพฒนาการเรยนร ดาน สงแวดลอม โดยใชความรเรมสรางสรรคของตนเอง

โรงเรยนบางปะกงบวรวทยายน มปาชายเลนผนโตพอสมควรอยในบรเวณโรงเรยน ถอเปนทรพยากร การเรยนรทมคายง จงด�าเนนการตอยอดจากทนเดมทมอยแลว เชอมโยงเปนกจกรรมมคคเทศนนอยพาเรยนร ปาชายเลน เพราะมโรงเรยนอนๆ พานกเรยนมา เยยมชมปาชายเลนทนมาก

<< ๑๓๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

โรงเรยนวดทาเกวยน (สยอทศ) เดนกจกรรมดานสงแวดลอมดวยวสยทศนการท�างานรวมกบครอบครว (มตวอยางครอบครว พรหมพฤฒา รวมกจกรรมครอบครวนกคดประดษฐของเหลอใช ใสใจสงแวดลอม) ของนกเรยน รวมกบเทศบาล และบรษทธรกจ เชน บ. โตโยตา ในกจกรรมทหลากหลาย

ผมนงฟงและอานเรองเลา ๑๕ เรอง ของคร ๑๕ คน แลวกบอกตวเองวา ทานเหลานคอตวอยางของ “ครเพอศษย” ผมสมผสแรงบนดาลใจของทานเหลาน เหนชดเจนวาเวทเลกๆ นไดชวยใหครตระหนกในคณคาของการเปนคร และเหนวาทานเหลานมองเหนโอกาสทจะท�างานพฒนารปแบบการเรยนรของศษยอยางตอเนอง เหนโอกาสใชทรพยากรการศกษาในพนท และเหนโอกาสเชอมโยงเปนเครอขายขามโรงเรยน เพอ ลปรร. ยกระดบขดความสามารถในการจดการเรยนรใหทรงคณภาพยงๆ ขนไป

ควรยกระดบประเดนการพฒนาและเรยนร จากเนนสาระวชา (ในกรณนคอสงแวดลอม) สการเนนวธสรางแรงบนดาลใจแกศษย และเนนการพฒนาทกษะการเรยนร ทกษะชวต และทกษะส�าคญ อกหลายอยางในกลมทกษะเพอศตวรรษท ๒๑

มรภ. ราชนครนทรกเหนโอกาสในการท�างานรวมกบโรงเรยนในพนทยกระดบคณภาพการเรยนร โดยทคาใชจายสามารถหาไดจากแหลงในพนท

หากกจกรรม LLEN จงหวดฉะเชงเทรา ชวยปลกหรอกระตน ใหทงฝายโรงเรยน และฝาย มรภ. ราชนครนทร รวมมอกนหาภาคและแหลงสนบสนนในพนท เพอด�าเนนการพฒนารปแบบการเรยนรให

๑๓๑ >>

ครเพอศษย

นกเรยนงอกงาม “ทกษะแหงศตวรรษท ๒๑” อยางตอเนอง กจะบรรลเปาหมายของ สกว. ในการสนบสนนใหด�าเนนการ โครงการ LLEN

ตอนบาย ผศ. ดร. นพรตน สรวยสวรรณ ผอ. สถาบนพฒนาคณภาพคร ของ มรภ. ราชนครนทร มาพบเพอหารอการจด Workshop เพอพฒนาครในจงหวดฉะเชงเทรา และเขตภาคตะวนออก คยกนแลวกเหนชด วานคอขนตอนตอเนองของ LLEN นนเอง โดยตองท�าให เปาหมายชดเจน วาเพอปฏรปกระบวนทศนทางการศกษา จากแนวทางเดมๆ สกระบวนทศนแหงศตวรรษท ๒๑

ผมเสนอใหด�าเนนการตามแนวทางทระบในหนงสอ วถสรางการเรยนรเพอศษยในศตวรรษท ๒๑ โดยรวมมอกบมลนธสดศรฯ

อานเรองราวทงหมดของ LLEN ไดท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/tag/llen

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/480765

<< ๑๓๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ก�าไรจาก LLENดร. เจอจนทร จงสถตอย ถามผมวา โครงการ LLEN ใชเงน

๓๐ ลานบาทคมคาไหม ผมตอบโดยไมคดวาเกนคม เพราะในวงการ

ศกษาไทยมการผลาญเงนจ�านวนมากกวาอยทกวน โดยทเกดผลลบ

ตอบานเมอง คอยงท�าใหคณภาพของผลสมฤทธทางการศกษายง

ลดลง เพราะเงนนนไมไดเอาไปใชยกระดบของผลการเรยนร แต

เอาไปใชหาเสยง หรอเอาไปใหเปนผลประโยชน ตอผเกยวของ ผล

ประโยชนไมตกไปถงเดก แตกลาวอางวาเดกจะไดประโยชน

ทานทไมรจก LLEN (Local Learning Enrichment Network)

อานไดท http://elibrary.trf.or.th/project_content.asp?PJID=RDC5140007

ผลดตอบานเมอง ของ LLEN คออะไร

ค�าตอบของผมคอ ผลด ๓ ประการ

๑. แรงบนดาลใจ

๒. ความมนใจ

๓. ความร หรอเทคนค

แรงบนดาลใจ ผมมสมมตฐานวา ปญหาของการศกษาไทยอยาง

หนงคอ บคลากรในระดบปฏบตขาดแรงบนดาลใจ ไมเหนคณคาของ

ตนเอง เนองจากตกอยภายใตระบบบรหารจดการแบบสงการและใช

๑๓๓ >>

ครเพอศษย

อ�านาจเหนอ (Top-down, Command & Control) เปนหลก แตคน

ทมารวมการประชมนจะสมผสได วากระบวนการแบบ LLEN ซงกคอ

กระบวนการเครอขายทใหอสระในการรเรมสรางสรรค โดยมเปาหมาย

รวมกนทผลสมฤทธของนกเรยน เนนความสรางสรรครวมกนของภาค

ในพนท เมอเหนผล ภาคทกฝายกเกดความปต เพมแรงบนดาลใจ

และทส�าคญยง กระบวนการเรยนร ทมเปาหมายเพอใหผเรยน

เกดทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ท�าใหผเรยนเกดแรงบนดาลใจ

ในทามกลางแนวทางของ LLEN เกดความมชวตชวาในการท�างาน

ของภาค สภาพของโรงเรยนมชวตชวาเพมขน และ “รบมอ” กบความ

ตองการรายงานของหนวยเหนอไดอยางมสต เพราะตนเองมรายงาน

การปฏบตจรงตามแนวทางของ LLEN อยกบมอ

ผมเชอวา มผเกยวของกบ LLEN จ�านวนหนง ทเกดแรงบนดาล

ใจถงขนาด จนเกดพลงแหงภาวะผน�า ทจะกลบไปชกชวนภาคใน

พนทด�าเนนการขยาย LLEN ในพนทของตนตอเนอง นคอก�าไรท

ยงใหญ ซงถาเกดใน ๗ - ๘ จงหวด จาก ๑๕ จงหวดทเขารวม กถอวา

ไดก�าไร แตผมเชอวาเมลดพนธแรงบนดาลใจนจะแพรไปยงจงหวด

อน หรอมหาวทยาลยอน ทจะน�าแนวทาง LLEN ไปใชพฒนาผลสมฤทธ

ทางการศกษาในพนทของตน

ความมนใจเปนธรรมชาตของมนษย ทตองการพฒนาเพมพน

ความมนใจในตนเอง ในเพอนรวมงาน และในระบบ ความมนใจกอ

<< ๑๓๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เกดขนจากผลของการลงมอท�าอยางอสระ ไมมผบงการ ไดมโอกาส

ปรบปรงแกไขดวยตนเอง หรอรวมมอกบทมงาน จนในทสดบรรลผล

ส�าเรจตามเปาหมาย หรอบางกรณเกนคาดหมาย

เราไดเหนความมนใจทกอเกดทงในตวคร ผเกยวของ และทส�าคญ

ทสด ในตวนกเรยน ทจะตงค�าถามและหาค�าตอบ เพอการเรยนรแบบ

ลงมอท�า ทงของนกเรยน และของคร ไมใชครตงหนาสอนตามราย

ละเอยด ในหลกสตรทหนวยเหนอก�าหนด

ความรหรอเทคนค ในการจดการเรยนการสอนแบบ PBL และ

การชวนนกเรยนรวมกนไตรตรองสะทอนความคด สะทอนการเรยนร

ในลกษณะ ลปรร. ผานการปฏบต และตรวจสอบกบความรเชงทฤษฎ

เพอใหการเรยนรมความลมลกและเชอมโยง ผเขารวม LLEN และ

ผเขารวมการประชมในวนท ๓๐ - ๓๑ มนาคม ๒๕๕๕ ไดความรวา

การเรยนรในยคใหมตองเรยนใหไดทกษะชดหนง ทเรยกวาทกษะแหง

ศตวรรษท ๒๑ และการสอบกตองเปลยนเปาสอบ คอตองเนนสอบ

ทกษะ ไมใชเนนสอบความรอยางในอดต

ก�าไรสวนตวของผม ไดจากค�าอภปรายของ รศ. ดร. ไพโรจน

ครรตน ทบอกวาอยาหวงจากระบบ ค�าพดนสนบสนนดวยค�าพดของ

ผบรหารระดบสงทมาพดในงาน ท�าใหผมมนใจวา พลงขบเคลอนการ

เปลยนแปลงคณภาพการศกษาไทยตองมาจากภายนอกระบบเปนสวน

ใหญ กวาตวระบบจะกลบตว พลงจากสวนอนๆ ของสงคมตอง

อดทนท�างานตอเนองยาวนาน

๑๓๕ >>

ครเพอศษย

ก�าไรเหลานมทงทมนคงถาวร และทชววบ ระเหยงาย

จงตองการการจดการตอเนอง ทเราจะหวงจากระบบไมไดเลย นก

เปนก�าไรจากความออนแอของระบบ เราจงมโอกาสรวมกนท�างาน

เพอเปลยนแปลง หรอพฒนาการศกษาไทย แบบรวมมอกนเปน

เครอขาย .... เครอขายการเรยนรสศตวรรษท ๒๑

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/487400

<< ๑๓๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

บนทกนเพอคร (เพอศษย)“ผมไดเรยนรอะไรใหมๆ จากครเทดดมากกวาครคนไหนๆ

ถาไมมเธอ ผมคงเขาไปนอนในคกแลว”

ผมไดรบหนงสอ สตฟ จอบส โดย วอลเตอร ไอแซคสน ฉบบ

แปล ทงานของ สรพ. ทเชยงใหมเมอวนท ๖ ม.ค. ๕๕ ระหวางนงเครอง

บนกลบกรงเทพ ผมกอานพบวรรคทอง ทสะทอนพลงของครเพอศษย

ทมตอเดกเกเร ทตอมาพสจนตนวาเปนอจฉรยะของโลก

“ผมไดเรยนร อะไรใหมๆ จากครเทดดมากกวาครคนไหนๆ

ถาไมมเธอ ผมคงเขาไปนอนในคกแลว” เปนขอความในหนา ๑๔

“ในชนเรยน ครแครผมคนเดยวเทานน ครเหนอะไรบางอยางในตวผม”

ขอความเหลานท�าใหผมนกถงบนทก http://www.gotoknow.

org/blogs/posts/437049 ทครชวยกระตนความกระชมกระชวยใน

ชวตของศษย ทคร “เหนอะไรบางอยาง” ในตวศษย คอแสดงทาท

เหนคณคาในตวศษยนนเอง

ผมขอย�าวา คณคาของความเปนครทส�าคญยงอยางหนง คอ

ท�าใหศษยเกดความมนใจภมใจในตนเอง พรอมทจะเรยนรและ

ฟนฝาอปสรรคเพอชวตทมคณคายงขนในเวลาขางหนา

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/476537

๑๓๗ >>

ครเพอศษย

เวท “สรางชมชนการเรยนร ครเพอศษย”

เวทครงท ๒ นหนน�าทวม จากทเคยก�าหนดประชมในเดอนตลาคมมาจดปลายเดอนพฤศจกายน ในวนท ๒๖ - ๒๗ พ.ย. ๕๔ ทโรงแรมทาวนอนทาวน จดโดยมลนธสดศร-สฤษดวงศ (มสส.) สนบสนนโดยมลนธสยามกมมาจล (มสก.) โดยมเปาหมายระบไวดงน

๑. ครเพอศษยไดรวมแลกเปลยนเรยนรการออกแบบการเรยนร PBL (Project Based Learning) โดยใชเรองเลาเราพลง

๒. เพอแลกเปลยนเรยนรการสงเสรมชมชนการเรยนร PLC (Professional Learning Community) ในโรงเรยน

๓. เสรมศกยภาพครเพอศษย น�าไปจดกระบวนการแลกเปลยนเรยนรสรางชมชนการเรยนรครเพอศษยในพนท

เปนการท�างานอาสาสมครขององคกรสาธารณะ แบบทพลเมองรวมตวกนท�าเพอประโยชนของบานเมอง คอ มสส. (www.thaissf.org) และ SCBF (www.scbfoundation.org) โดยทจรงๆ แลวมลนธทงสอง และผเกยวของไมไดมหนาทโดยตรงตอเรองการศกษา แตกตองการเขามารบใชบานเมอง โดยรวมขบเคลอนการเปลยนแปลงในระบบการศกษาหรอระบบการเรยนร เพอใหนกเรยนไดเรยนรตามเปาหมายใหม ทเลยไปจากทระบในเปาหมายทกระทรวงศกษาธการก�าหนดใหม ความร ๘ หนวยสาระ คอใหไปถงเปาหมายเกดทกษะส�าหรบศตวรรษท ๒๑

<< ๑๓๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เราไดภาคทมใจตรงกน มเปาหมายททะเยอทะยานรวมกน (ตองการเปลยนการศกษาของทงประเทศ) แมจะเปนคนเลกคนนอยเหมอนกน หลายคนมารวมกนจดเวท และจรงๆ แลว ผมารวม ลปรร. ออกเงนเดนทางมารวมเวทเอง และมากนเปนทมหลายคน โดยม เปาหมายเอาวธการไปใชเปลยนแปลงการเรยนการสอนในโรงเรยนหรอเขตพนทของตน

นคอเวทของคนทเปนนกท�า/นกลงมอปฏบต ไมใชเวทนกพดหรอนกโออวดผลงาน เรามา ลปรร. วธปฏบต เอาผลของการปฏบตมา ลปรร. กน โดยมเปาหมายทยงใหญคอศษยไดเรยนรงอกงามปญญาทซบซอน เพอเตรยมออกไปใชชวตในสงคมแหงศตวรรษท ๒๑ ผานการเรยนรแบบทไมเนนสอนวชา แตเนนงอกงามมนษย ดวยการเรยนร จากการทนกเรยนลงมอปฏบต ทเรยกวา “การเรยนแบบ โครงงาน” (PBL - Project-Based Learning)

โดยทครตองเปลยนใจตนเองจากเนนสอนตามขอก�าหนดในเอกสารหลกสตร เปลยนเปนท�าความรจกนกเรยนของตน แลวก�าหนดวาตองการใหนกเรยนไดเรยนรจนเกดทกษะอะไรบาง แลวจงรวมกน ออกแบบการเรยนรทนกเรยนท�ากจกรรมหรอโครงงานกนเองเปนสวนใหญ ครเปลยนตวเองจาก “ผสอนวชา” มาเปน โคช ของการฝกท�าโครงงาน เพอการเรยนรแบบบรณาการ ทปญญางอกงามจากภายในตวนกเรยน ไมใชจากครเอาความรเปนกอนๆ ใสสมอง

ในแนวคดใหมน ครกคอ “นกเรยน” เรยนรวธท�าหนาท “คณอ�านวย” ของการเรยนรของศษย ทม “ความรนอกต�ารา” มากมาย เวทนคอเวท ลปรร. ความรนอกต�าราน

๑๓๙ >>

ครเพอศษย

การเรยนรแบบเดม เปนเรองสวนบคคล ตวใครตวมน เนนแขงขน แตการเรยนรในศตวรรษท ๒๑ เปลยนเปนตรงกนขาม ถอวาเปนเรองทตองรวมตวกน ชวยเหลอกน เนนความรวมมอชวยเหลอกนมากกวาการแขงขนโดยมความเชอวาคนเรานน “ยงให ยงได” คอไดการเรยนร ตามแนวทางของ Learning Pyramid ทเคยอธบายแลวในหนงสอนหนา ๔๙

นกเรยนเรยนเปนทม ครกท�างานเปนทมและเรยนเปนทมดวย การเรยนเปนทมของครเรยกวา PLC (Professional Learning Community) ในหลกการใหม เนนการเรยนรของครแบบทเรยนจากการปฏบตงานโดยตรง ไมใชเนนจบครไปเขารบการฝกอบรม

หลกการทจะตองเปลยนแปลงแบบหนามอเปนหลงมอนมรายละเอยดในหนงสอ ทกษะแหงอนาคตใหม : การศกษาเพอศตวรรษท ๒๑ ซงผมขอแนะน�าให “ครเพอศษย” และภาคมตดหงหนงสอ หรอหองสมดของโรงเรยน ส�าหรบเอาไวเปดตรวจสอบหลกการ เทยบกบ ปฏบต และปฏเวธ ของการท�าหนาทเปน Change Agent ของการ ศกษาไทย

คณหมอประเสรฐ ผลตผลการพมพ เลขาธการ มสส. บนทก เรองนไวท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/469562 และ ดร. ฤทธไกร ไชยงาม บนทกไวท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/469647

ปรบปรงจากhttp://www.gotoknow.org/blogs/posts/470158

<< ๑๔๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ไปเยยมชนชม ชมชนเรยนรครเพอศษย ทโรงเรยนเพลนพฒนา

สงทผมประทบใจทสดคอ ครมความมนใจตนเอง และ มความรสกปลอดภยทจะเลาทงความส�าเรจ และความลมเหลวของตนเองอยางเปดเผย เปดใจ (เขาแซวกนวา เปนการสารภาพบาป) บรรยากาศในหองประชม และหองยอยแสดงวาครคน กบการ ลปรร. แบบ KM เปนอยางด ท�าใหการประชมให ทงความสนกสนาน ความภาคภมใจ มตรไมตร ความร และความสข

โรงเรยนเพลนพฒนาจดกจกรรม “ชนใจ...ไดเรยนร (ภาคครเพลน) ครงท ๑” ในวนท ๑๗ ต.ค. ๕๔ ใชเวลาทงวน โดยมก�าหนดการดงน

“ชนใจ...ไดเรยนร (ภาคครเพลน) ครงท ๑”วนท ๑๗ ต.ค. ๕๔

ณ อาคารประถมปลาย โรงเรยนเพลนพฒนา

ก�าหนดการ

๐๘.๓๐ น. ลงทะเบยนทหนาหองอเนกประสงค ชวงชน ๒๐๘.๓๐ - ๐๘.๔๐ น. ชม MV เพลนๆ ดวยกน๐๘.๔๐ - ๐๙.๐๐ น. หวหนาชวงชนกลาวถง วตถประสงคของงาน

๑๔๑ >>

ครเพอศษย

๐๙.๐๐ - ๑๐.๐๐ น. ชมนทรรศการทสะทอน “ชวตทเรยนร” ของคร และเดก ทหองเรยนชน ๑ - ๒ ๑๐.๐๐ - ๑๐.๑๕ น. พกรบประทานอาหารวาง ทโถงชน ๒๑๐.๑๕ - ๑๑.๓๐ น. ชวนคดชวนคยในประเดนปงๆ แยกกลมยอย ตามความสนใจ ในหวขอ “การอานเดก” และ “ปจจยความส�าเรจของการสรางกระบวนการ เรยนร” แยกกลมยอยตามหนวยวชา ทหองเรยน ชน ๓ ๑๑.๓๐ - ๑๒.๓๐ น. พกรบประทานอาหารกลางวน ทโถงชน ๑๑๒.๓๐ - ๑๓.๔๕ น. น�าเสนอการสงเคราะหความรของแตละกลม ทหองอเนกประสงค ชวงชน ๒๑๓.๔๕ - ๑๓.๕๐ น. ผอนคลายกายและจต๑๓.๕๐ - ๑๕.๐๐ น. แบงกลมเลาเรอง และกลนความรจากการปฏบต “ชดๆ กบ ๕ ขนตอนของ Open Approach” ท หองเรยนชน ๓ และหองอเนกประสงค ชวงชน ๑๑๕.๐๐ - ๑๕.๑๕ น. พกรบประทานอาหารวาง ทโถงชน ๒๑๕.๑๕ - ๑๖.๑๕ น. น�าเสนอการสงเคราะหความร ๕ ขนตอน ทหอง อเนกประสงค ชวงชน ๒๑๖.๑๕ - ๑๗.๑๕ น. สะทอนการเรยนร และรองเพลงรวมกนทหอง อเนกประสงค ชวงชน ๒๑๗.๑๕ - ๑๗.๓๐ น. ตอบแบบสอบถาม

ผมไปเยยมชนชมไดเดยวเดยว (ประมาณ ๒ ช.ม.) ในตอนบาย แตกไดความประทบใจวา นคอตวอยางของ ชมชนเรยนรครเพอศษย หรอ PLC ในโรงเรยนราษฎรแหงหนง ทหากด�าเนนการและ

<< ๑๔๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ปรบตวตอเนอง จะท�าใหครเกงและมชวตครทมความสขความภาคภมใจในการเปนคร อยางนาชนชมยง

โดยผมตความวา เปน PLC หรอ Lesson Study ของการจดการเรยนรแบบ Open Approach (http://www.gotoknow.org/blogs/posts/tag/open%20approach) ใหแกศษย ซงหมายความวาคร ออกแบบการเรยนรใหแกศษยเอง ไมสอนตามต�าราใดๆ (ตรงกบ วธการของโรงเรยน ล�าปลายมาศพฒนา) โดยตองมตวชวยคร เรยกวา Lesson Study หรอการเรยนรจากการออกแบบ Lesson ใหแกนกเรยน ซงนาจะตรงกบ PLC นนเอง เพอชวยใหครเรยนรและพฒนาวธการของการจดการเรยนรแบบ Open Approach แกศษยขนไปเรอยๆ โดยทวธเรยนรแบบ Open Approach เปน PBL อยในตว

สงทผมประทบใจทสดคอ ครมความมนใจตนเอง และมความรสกปลอดภยทจะเลาทงความส�าเรจ และความลมเหลวของตนเองอยางเปดเผย เปดใจ (เขาแซวกนวา เปนการสารภาพบาป) บรรยากาศในหองประชม และหองยอยแสดงวาครคนกบการ ลปรร. แบบ KM เปนอยางด ท�าใหการประชมใหทงความสนกสนาน ความภาคภมใจ มตรไมตร ความร และความสข ผมคดวาหากวงการศกษายงท�าใหชวตครเปนชวตทมความสข จากการทมเทชวตใหแกศษยไมได แสดงวาระบบการศกษาของประเทศยงลมเหลว

ชวงทผมไปถงเปนชวงการประชมรวมในหองใหญ น�าเสนอการสงเคราะหความรของแตละกลม คอรวมทกหนวยวชา ผมตดใจค�าพดของครใหม ทบอกวา การเรยนรทแทจรงเปนการเรยนร

๑๔๓ >>

ครเพอศษย

ขามหนวยวชา ขามบรบท วชาเปนเพยงสาระใหครเดนไป กบเดก ใหเขาเรยนรและเตบโต

การออกแบบการเรยนรแกศษย ทครรบหนาทคดเอง (ไมสอนตามต�ารา แตปรกษาต�าราได) ทเรยกวา Open Approach เรมจากครตองร จกศษย และทส�าคญทสดร วาพนความรของศษยมแคไหน ททม รร. เพลนพฒนาเรยกวา Met before ส�าหรบน�ามาออกแบบการเรยนร ใหนกเรยนนกออกวาเกยวของกบความร อะไร ทตนร แลว (Met before) และทาทายใหคดหรอคนตอวาจะแกปญหาหรอตอบโจทยทครให (Lesson) อยางไร

ครปาดบอกวา ตองคดโจทยทงายพอทจะใหนกเรยนรวามนตอ ยอดจากเรองอะไร หรอความรอะไร ทตนรอยแลว (ชวยใหนกเรยนเหนความส�าคญของความรทตนสงสม) และยากพอทจะทาทายใหนกเรยนอยาก ขบคด คนควา หรอทดลอง โดยทนกเรยนจะไดท�างานเปนทม และหดเผชญความลมเหลวหรอความส�าเรจดวยตนเอง นคอหวใจของการเรยนแบบ Open Approach ซงกคอรปแบบหนงของ Learning by Doing นนเอง โดยครตองมทกษะในการออกแบบใหโจทยมทงสวนทงาย และสวนททาทายอยดวยกน นคอสดยอด ของศาสตร และศลปของการเปนครในยคศตวรรษท ๒๑

ครปาดไมไดบอกเฉยๆ ยงกระโดดใหดดวย สมกบชอ “ปาด” จรงๆ

กลบมาท Met before ผมคดวา การทครเอาใจใส Met before ของนกเรยนเปนพเศษ คอการใชการประเมนทางออมนนเอง เปนการประเมนแบบ Formative Evaluation หรอการประเมนเพอพฒนา หรอ

<< ๑๔๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เพอใชออกแบบการเรยนรทเหมาะสมใหแกศษย ผมชอบทครปาด บอกวา ครตองใชการประเมนแบบนทกๆ ๗ วนาท

ผมเดาวา คงจะมครบางคนทรสกเครยดกบกระบวนการน จงขอสอสารมายงผบรหารและครของ โรงเรยนเพลนพฒนา วาผม ขอใหก�าลงใจใหด�าเนนการเรยนรของคร และการจดการเรยนรของนกเรยน ในแนวนตอไป ซงหมายความวา จะมการเรยนรและปรบปรงวธการอยตลอดเวลา ในระยะยาวนกเรยนทจบจากโรงเรยนนจะเปนพลเมองทเปนก�าลงส�าคญของสงคม และโรงเรยนกจะยงมชอเสยง ยงๆ ขน โดยตองไมลม วาตองท�าใหครมความสขในการท�าหนาทคร และตองไมลม (อกครง) วาคนทมาเปนครนน บางคนไมไดรกอาชพคร จงควรชวยใหเขาคนพบตนเอง และไปท�างานอนทตนเองชอบและถนด กจกรรมในแนวทางท โรงเรยนเพลนพฒนาก�าลงด�าเนนการอยจะเปนประโยชนแกทกฝาย

ผมขออนโมทนา

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/467884

๑๔๕ >>

ครเพอศษย

ครเรฟ ครเพอศษยผมเขยนเรองครเรฟครงแรกเมอวนท ๕ ม.ย. ๕๑ และลงบนทก

เรองวญญาณครเพอศษย ไวท http://www.gotoknow.org/blogs/

posts/187000 และเขยนบนทกจากหนงสอ Teach Like Your Hair’s

On Fire : The Method and Madness Inside Room 56 ไวท http://

www.gotoknow.org/blogs/posts/tag/rafe

หนงสอเลมนก�าลงจะออกสตลาดในภาคแปลเปนไทยเรวๆ น

(ตอนเขยนบนทกนยงไมทราบชอในภาคไทย หนงสอเลมนพมพเสรจ

และแจกจายโดย สสค. ในชอ ครนอกกรอบกบหองเรยนนอกแบบ สรรพ

วธและสารพดลกบาในหอง ๕๖ ตงแตเดอนตลาคม ๒๕๕๑) โดยการ

สนบสนนของ สสค. และจากการตดตอกบ สสค. ท�าใหผมไดดหนง

เรอง The Hobart Shakespeareans จากแผน DVD

ทงการอานหนงสอเลมนอกครงหนงในภาคไทย หลงจากอาน

ภาคภาษาองกฤษเมอ ๓ ปกอน ดหนงเรองดงกลาว และด YouTube

เรอง Rafe Esquith : Lighting Their Fires ผมสรปวาความเดนของ

ครเรฟ คอ ทานมงมนสอน “ทกษะชวต” ใหแกศษย

หนงเรอง The Hobart Shakespeareans จากแผน DVD ทผม

ไดรบจาก สสค. ม subtitle เปนภาษาไทยดวย คนทไมคลองภาษา

องกฤษกตดตามสาระได ทานทสนใจจรงๆ นาจะตดตอขอรบ DVD

หนงเรองนไดจาก สสค. ผมคดวาครทกคนควรไดดหนงเรองน

<< ๑๔๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

หากคนใน YouTube ดวยค�าวา Rafe Esquith หรอ Teach

Like Your Hair’s On Fire จะไดคลปเกยวกบการเรยนการสอนในชน

๕๖ ของครเรฟอกหลายคลป

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/458885

๑๔๗ >>

ครเพอศษย

ครนอกกรอบกบหองเรยน นอกแบบ

ชวตของครเปนชวตทด เปนชวตของคนมบญ ทไดเกดมา

เปนคร และรกชวตคร ทมเทใหแกงานครเพอศษย ขอเตมสวน

ทไมไดพด วา ค�าพดนของผมเปนจรงตอคนทรกและเหนคณคา

ของการเปนครเทานน ส�าหรบคนทไมรก ไมเหนคณคาอยาง

แทจรง กจะไมไดรบพรจากการเปนคร ครเพอศษย/ครสอนด

ไมควรไปยดเยยดความเชอนแกเขา อยาไปคดวาเขาเปนครไม

ดหรอคนไมด คนเรายอมคดตางกนได

วนท ๑๐ ต.ค. ๕๔ สสค. จดประชมเปดตวหนงสอ ครนอกกรอบ

กบหองเรยนนอกแบบ : สรรพวธและสารพดลกบาในหอง ๕๖ ทแปล

มาจากหนงสอ Teach Like Your Hair’s on Fire : The Methods and

Madness Inside Room 56 เขยนโดย Rafe Esquith ซงเปนหนงสอ

ทผมคลงใคล และน�าไปสค�าวา “ครเพอศษย” ทใชกนแพรหลาย เกด

ขบวนการครเพอศษย หรอชมชนการเรยนรครเพอศษยเพอปฏรปการ

ศกษาไทย (http://learning.thaissf.org) ขบเคลอนโดยมลนธสดศรฯ

สรางความปตยนดใหแกผมเปนอนมาก และเมอ สสค. จดใหมการ

แปลหนงสอเลมน ผมไดรบเชญใหเขยนค�านยม อานไดท http://www.

gotoknow.org/blogs/posts/456433

ส�าหรบผม ผมมองวาหนงสอ Teach Like Your Hair’s on Fire

: The Methods and Madness Inside Room 56 ไดจดชนวนของ

<< ๑๔๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ขบวนการ All for Education ขนในสงคมไทย เพอชวยกนคนละไม

คนละมอ ในการกอบกคณภาพการศกษาไทย ใหเปนหวรถจกร

ขบเคลอนสงคมไทยสยคศตวรรษท ๒๑ เทากบเปนการชวยกนวาง

รากฐานอนาคตของสงคมไทยผานการสรางคน สรางสมาชกของสงคม

ไทยยคใหม

ในการประชมเปดตวหนงสอเมอวนท ๑๐ ต.ค. ครเรฟ ไดกรณา

บนมารวมเสวนาเรอง “ครนอกกรอบกบหองเรยนนอกแบบ” และผม

ไดรบเชญไปรวมดวย โดยทาง สสค. ใหโพยมาดงน

ประเดนอภปรายส�าหรบวทยากร

• ความประทบใจตอหนงสอเลมน

• สะทอนแนวคดและมมมองตอวธการเรยนการสอนทมลกษณะ โดดเดนของครเรฟ คอ อะไร

• คณคาของหนงสอเลมนอยทตรงไหน

• การเรยนรส�าคญของหนงสอเลมนตอระบบการศกษาและการ พฒนาครของไทยคออะไร

• ทกษะทส�าคญของเดกไทยในยคปจจบนคออะไร และครจะ มสวนสนบสนนทกษะเหลานอยางไร

• จะแนะน�าใหครไทยน�าประเดนอะไรไปใช เสนอแนะอยางไร

เปนการเตรยมการประชมทรอบคอบมาก และชวยใหผมเตรยมใชเวลา ๑๕ นาท บอกแกผมารวมเสวนาวา หองเรยนตามในหนงสอเลมนจะไมเปนหองเรยนนอกแบบอกตอไป แตจะกลายเปนหองเรยน

๑๔๙ >>

ครเพอศษย

มาตรฐาน โรงเรยนใดปรบตวไดเรว นกเรยนกจะไดเรยนรฝกฝนตนเองเพอยกระดบขดความสามารถไดเตมตามศกยภาพของตน

หองเรยนตามทเลาในหนงสอเลมน คอหองเรยนส�าหรบศตวรรษท ๒๑ ทจะท�าใหนกเรยนไดฝกฝน 21st Century Skills ซงหมายความวาเปนการเรยนรทนอกจากไดความรเชงสาระวชาแลว ยงไดทกษะทส�าคญยงตอการเปนมนษย หรอการด�ารงชพ ในศตวรรษท ๒๑ ซงการเรยนรในรปแบบทใชกนอยในปจจบนไปไมถง ท�าใหการเรยนรใน รปแบบทใชกนอย ในปจจบนนกเรยนเกดการเรยนร ในระดบทตน อยเพยงแครวชา ครเนนสอนวชา ไมไดเนนสอนคน ทตองสอนแบบไมสอน คอท�าหนาทโคช ใหศษยเรยนรจากการลงมอปฏบตเอง ทงปฏบตการคนควา และปฏบตท�างานในการเรยนแบบทเรยกวา เรยนโดยท�าโครงงาน (PBL – Project-Based Learning)

การดนรนขวนขวายคนควาเปนคณสมบตของมนษย เมอโลกเปลยน สงคมเปลยน มนษยเปลยน รปแบบของหองเรยนจงตองเปลยนไปดวย และครทไวตอสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงเหลานน กจะแสวงหาวธจดการหองเรยนใหม ครเรฟคอทานหนงทแสวงหา และประสบความส�าเรจ แลวทานกเอาประสบการณของทานเขยนหนงสอเผยแพรจนกลายเปนหนงสอตดอนดบขายด เพราะสงคมก�าลงตองการรปแบบการเรยนรในกรอบใหม ทไมใชแบบเดมทลาสมยและไม ท�าให Learning Outcomes เปนไปตามความตองการของยคใหม ทเรยกวา 21st Century Skills

<< ๑๕๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

และทเมองไทยกมหลายโรงเรยนทดนรนขวนขวายเพอแสวงหานน และรวมตวกนเปนเครอขายโรงเรยนกระแสทางเลอก สวนใหญเปนโรงเรยนราษฎร เพราะมอสระทจะแสวงหานอกกรอบ หนงในโรงเรยนนนเปนโรงเรยนในตางจงหวดทนกเรยนเปนลกชาวบานธรรมดา เขามาโดยการจบฉลาก คอโรงเรยนล�าปลายมาศพฒนา มผลงานพฒนารปแบบการเรยนการสอนนอกแบบ ทคลายของครเรฟมาก และเปน “นอกแบบ” ในบรบทไทย ตามทผมเคยบนทกไวท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/465409

บรรยากาศของเวทเสวนา ดไดจากเวบไซต ของ สสค. ท http://www.sorndee.com/node/501

ผมกลบมาบานนอนหนงคน นกไดวา ไดบอกแกครสอนด ๑๕๐ คน ทไดรบเชญมารวมงานจากทวประเทศวา ชวตของครเปนชวตทด เปนชวตของคนมบญทไดเกดมาเปนคร และรกชวตครทมเทใหแกงานครเพอศษย ขอเตมสวนทไมไดพดวา ค�าพดนของผมเปนจรงตอคนทรกและเหนคณคาของการเปนครเทานน ส�าหรบคนทไมรก ไมเหนคณคาอยางแทจรง กจะไมไดรบพรจากการเปนคร ครเพอศษย/ครสอนด ไมควรไปยดเยยด ความเชอนแกเขา อยาไปคดวาเขาเปนครไมดหรอคนไมด คนเรายอมคดตางกนได

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/467265

๑๕๑ >>

ครเพอศษย

สนกกบความไมรไมใชสนกเฉยๆ นะครบ เปนความทาทายสดๆ ทเดยว ในการ

ท�างานเพอเตรยมรบมอกบความไมร ทไมมทางรไดเลย โดยผมมนใจ

วาผมจะตายไปกบความไมรน

สงทไมรนคอ ไมรวาโลกในอก ๒๐ ปขางหนาจะเปนอยางไร

สงคมไทยในอก ๒๐ ปขางหนาจะเปนอยางไร

เมอ ๒๐ ปทแลวผมไมเคยนกวาชวตตอนอายหลงเกษยณ ในวย

ใกล ๗๐ จะเปนอยางน คนบาอานหนงสออยางผมไมเคยนกเลย

วาการอานหนงสอจะเปลยนจากอานในกระดาษมาเปนอานจากจอ

เปลยนจากอานตวพมพเปนอาน Electronic Bits

ผมนกไมออกวาใน ๒๐ ปขางหนาลกๆ ๔ คนของผมเขาจะอย

กนอยางไร แตกไมหวง เพราะเขามความแขงแรงพอทจะเผชญการ

เปลยนแปลงได เหมอนอยางทเขาเผชญมาแลวในชวง ๒๐ ปทผานมา

รวมกนกบผมและสาวนอย

เชาวนน (๑๓ ส.ค. ๕๔) ครเพอศษยทานหนง สง อเมล มาเลา

วา ตนก�าลงเผชญความทาทายทศษยชน ม. ๓ จ�านวน ๑๒ คนขายตว

และในการมเพศสมพนธไมใชถงยาง ยงดทพาไปตรวจเลอดไมพบ

เชอ HIV

เรองจากครทานนสอนผมวา แมแตเรองทรๆ กนอย วงการศกษา

ไทยยงไมสามารถจดการใหนกเรยนเผชญกบมนไดโดยชวตไมตก

เปนทาส ไมเดนทางอบาย

<< ๑๕๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

นคอตวชวดวา การศกษาไทยลมเหลวในการจดการเรยนร

ทกษะชวตใหแกนกเรยน เมอเขาสวยรนเขาจงใชชวตแบบทท�าลาย

อนาคตของตนเอง

นคอความทาทายตอวงการศกษาไทย

ขออธบายความหมายของค�าวา “วงการศกษาไทย” วาไมได

หมายความเฉพาะกระทรวงศกษาธการ แตหมายถงคนไทยทกคน

ทเปนพลเมองทเอาใจใสสนใจสงคม (Concerned Citizen) ตาม

หลกการ All for Education

ท�าอยางไร เดกและเยาวชนไทยจะไดเรยนรและสงสมทกษะ

ชวต ตงแตแรกเกดหรอกอนเกด และเรยนรสงสมทงความร

และทกษะส�าหรบด�ารงชวตทดในอนาคตทคาดเดาไมออก นคอ

โจทยทผมก�าลงสนก สนกกบความไมร

ไมรวาสงคมในอนาคตจะเปนอยางไร ไมรวาท�าอยางไร “การ

เรยนร” ทกษะชวต และทกษะอนๆ ทมระบไวใน 21st Century Skills

จงจะเขาไปในโรงเรยน และในภาคสวนอนๆ ของสงคมไทย

ความไมรเหลาน เปนความทาทายส�าหรบผม ทจะศกษาหาทาง

ด�าเนนการเพอเอาชนะความไมรนนบางสวน ตามก�าลงทตนเองสามารถ

ด�าเนนการได โดยผมมยทธศาสตร “ท�าแบบไมท�า”

ผมมความเชอวา หากการศกษาไทยเดนถกทาง คอจดการเรยน

รตามแนวทาง 21st Century Learning ทเรยนทงสาระวชาควบคไป

กบทกษะส�าคญทเรยกวา 21st Century Skills โดยจดการเรยนรทเนน

๑๕๓ >>

ครเพอศษย

PBL และครรวมตวกนเรยนรการท�าหนาทครดวย PLC ปญหาสงคม

มากมายหลายอยางทสงคมไทยก�าลงเผชญอยในเวลาน จะบางเบา

ลงไปกวาครง หรออาจเหลอเพยง ๑๐ - ๒๐% เทานน

ผมไมรวาชวตของผคนทวไปใน ๒๐ ปขางหนาจะตองเผชญ

ความทาทายอะไรบาง แตผมแนใจวา คนทฝกฝนสงสมทกษะชวตไว

อยางดตงแตเปนเดกเลกๆ และฝกฝนตอเนอง จะสามารถเรยนร

ตอเนองและด�ารงชวตทมนคงมความสขได ไมตกเปนเหยอของมายา

ความเยายวนหลอกลวงหลอกลอทนบวนจะยงรนแรงขน

ถงจะไมรอนาคต เรากชวยกนท�างานเพอชวตอนาคตทดของ

คนไทยได

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/459114

<< ๑๕๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ครเพอศษย

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สภามหาวทยาลย๓

สภามหาวทยาลย

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การก�ากบดแลมหาวทยาลย : สภามหาวทยาลยหรอ

บอรดท�างานอยางไรผมโชคด มโอกาสนงประชมใน บอรด ทหลากหลาย จงถอโอกาส

สงเกตการณและตความวาการท�าหนาทบอรดคอท�าอะไร และตอบ

ตวเองวาท�า ๓ อยาง

๑. ลงมต

๒. ใหค�าแนะน�า

๓. ตงค�าถาม

ถามวาใน ๓ ขอน ขอไหนส�าคญทสด ประสบการณและหลกการ

ดาน Governance สอนผมวา ขอ ๓ ส�าคญทสด บอรดมหนาทตง

ค�าถาม เพอท�าหนาทแสวงหาทศทางและเปาหมายทเหมาะสมตอ

องคกรในขณะนน และในอนาคต รวมทงแสวงหายทธศาสตรการ

บรรลเปาหมายนน โดยฝายบรหารมหนาทตอบค�าถาม ตอบในหอง

ประชมทนทไมไดกใหเวลาไปคนและปรกษาหารอกน เอามาตอบอยาง

มขอมลหลกฐานประกอบในภายหลง

๑๕๙ >>

สภามหาวทยาลย

ย�าวา ในทประชม บอรด หนาทหลกของผเปน บอรด คอตง

ค�าถาม และผมหนาทตอบคอฝายบรหาร

กลาวอยางนเปนวธคดแบบถก-ผด ซงเปนวธคดทไมถกตอง

จรงๆ แลวส�าคญทง ๓ ขอ บอรดตองท�าหนาททง ๓ ขออยางสมดล

กน แตขอทเรามกไมคอยไดท�า หรอเกรงใจทจะท�า คอขอ ๓ และใน

บางกรณ บอรด กมวสนกสนานกบขอ ๒ มากเกนไป จนค�าแนะน�า

ลนเกน และฝายบรหารกเฉยเมย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/478996

<< ๑๖๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

บทบาทสภามหาวทยาลยเมอวนท ๒๔ ก.ค. ๕๔ ผมไดรบเชญจากนายกสภามหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลธญบร ไปบรรยายเรอง “บทบาทสภามหาวทยาลย

ในการก�ากบดแลและพฒนามหาวทยาลย” และทางมหาวทยาลยได

ถอดเทปบนทกเสยง ใหผมเกลาส�านวน จงน�ามา ลปรร. ทน

บทสรป

การ Orientation และ Retreat ระดมความรประสบการณ

เพอพฒนามหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ระหวางวนท ๒๒ - ๒๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ ณ โรงแรม

พลแมน พทยา ไอศวรรย จงหวดชลบร

ศาสตราจารย นายแพทยวจารณ พานช บรรยายเรอง “บทบาท

สภามหาวทยาลยในก�ากบดแล และพฒนามหาวทยาลย เนนการ

พฒนา การศกษาแนวปฏบตทด รวมทงการจดโครงสรางและระบบ

การบรหาร”

กราบเรยนทานนายกสภามหาวทยาลย กรรมการสภามหาวทยาลย

และทานผบรหารทกทาน การบรรยายวนนจะบรรยายเฉพาะความ

เขาใจในบทบาทหนาทของสภามหาวทยาลยและวธการปฏบต ซงจะ

พดเพยงกวางๆ และทางทดการแบงปนแลกเปลยนขอคดเหนนาจะ

เปนวธการเรยนรทดทสด

๑๖๑ >>

สภามหาวทยาลย

การบรรยายจะใชเวลาหนงชวโมง และแลกเปลยนขอคดเหน

อกหนงชวโมง ตามทไดเรยนนายกสภามหาวทยาลยและอธการบดไว

การบรรยายเรองการท�าหนาทสภามหาวทยาลย คงจะมสวนหนงทเปน

หลกการส�าคญๆ แตหลกการนนเมอน�าไปปฏบตจะขนอยกบสภาวะ

แวดลอม กาลเทศะ บรบท ตองใชวจารณญาณอยางมาก เรองทจะ

บรรยายนคงมไดเนนวาอยางใดถกหรอผดเปนหลกใหญ แตทแนนอน

มหลายเรองทสามารถบอกไดวาลกษณะนถกหรอผด แตโดยทวไป

แลวหลายเรองมใชขาวกบด�าตองใชวจารณญาณพอสมควร เพราะ

ฉะนนการแลกเปลยนกน นาจะเปนการเรยนรวธท�าหนาทสภามหาวทยาลย

ไดดทสด ในพระราชบญญตของมหาวทยาลยทกมหาวทยาลยจะ

บญญตไววา สภามหาวทยาลยคออะไร แตเมอโยงเขาสวธปฏบตความ

คดความเชอของคนในประเทศไทยเขาใจวาคดตางกน สภามหาวทยาลย

ในอดตเปนสภานโยบาย คอคอยอนมตหรอไมอนมตเรองทฝาย

บรหารเสนอเขาสภามหาวทยาลยแลวผานเรองไปยงส�านกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา ทกเรองผานหมดและมขอก�าหนด

วาเรองใดตองเขาสภามหาวทยาลย นเปนวธเกา แตปจจบน

นสภามหาวทยาลยท�าหนาท “ควบคมดแลกจการทวไปของ

มหาวทยาลย” ตามพระราชบญญตของมหาวทยาลยเทคโนโลย

ราชมงคล ความหมาย คอ เปนกลไกสงสดขององคกร (Governance

Mechanisms) ในการทจะใหองคกรเปนหรอไมเปนอยางไร เพราะ

ฉะนนถาองคกรเกดความผดพลาดผรบผดชอบ คอ สภามหาวทยาลย

ในประเทศไทยคนทวไปเมอเกดเหตจะโทษอธการบด คณบด หรอ

คณาจารยทงหลาย ทจรงแลวผรบผดชอบ คอสภามหาวทยาลย การท

ไดเรมท�างานในสภามหาวทยาลยเมอสามสบปทผานมา มความเขาใจ

<< ๑๖๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สภามหาวทยาลยแบบหนง แตความเขาใจในเวลานแตกตางไป

จากเดม เพราะไดมโอกาสเรยนรจากการท�าหนาทนายกสภามหาวทยาลย

และเปนประธาน กกอ. รวมทงเปนกรรมการธนาคารไทยพาณชยเพอ

ใหชวยคดในการท�า CSR คนก�าไรใหสงคมเกยวกบเรองเยาวชน เมอ

ไดเขาไปท�างานไดพบเหนการบรหารงานภาคเอกชน การบรหารงานการ

เงน มตวระบบทแขงแรงมาก และไดเหนระบบก�ากบดแลทมรปแบบ

แตกตางจากของระบบอดมศกษา ท�าใหมความเขาใจวาหนาทก�ากบ

ดแล หมายความวา เปนผรบผดชอบทงหมด จะดหรอไมดจะ

ตองเปนผตดสนใจสงสด เปนผบอกต�าแหนงบอกทศทาง แต

สงคมไทยมไดคดเชนน เมอปฏบตจรงกไมตรงกน ในกฎหมายหลาย

ฉบบบงบอกไวชดเจนวาสภามหาวทยาลยมหนาทก�ากบดแล แตใน

ระบบธนาคารและตลาดหลกทรพยมระบบก�ากบดแลระบบการเงนท

แขงแรงมาก ระบบก�ากบดแลระบบอดมศกษาของส�านกงานคณะ

กรรมการการอดมศกษาไมแขงแรง จงไมสามารถใชกลไกบงคบในจด

ทส�าคญเชงระบบ ถงมกลไกกเปนการบงคบในจดเลกๆ นอยๆ ไมใช

สาระส�าคญ ทกครงทไดไปบรรยายจะสนบสนนมหาวทยาลยทกแหง

วา ถาตองการใหมหาวทยาลยมความเจรญกาวหนาอยารอส�านกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา ระบบทด ตองสรางเองอยารอให

ผอนมาสรางให เพราะสรางเองจะแขงแรงกวา และตองคดวา

เพอท�าประโยชนใหบานเมอง การทมาด�ารงต�าแหนงกรรมการ

สภามหาวทยาลยกเพอทท�าหนาทแทนบานเมองและสงคม ดวยการ

ควบคมดแลมหาวทยาลย จากการทเคยด�ารงต�าแหนงกรรมการ

สภามหาวทยาลยและนายกสภามหาวทยาลยมหดลเมอหาปท

ผานมา พบวาค�านยาม “การก�ากบดแลมหาวทยาลย” มความหมาย

๑๖๓ >>

สภามหาวทยาลย

ลกมากกวาทคด เพอเปนการแลกเปลยนความคดเหนในกรณตว

อยางของมหาวทยาลยอสาน ถาทานเปนนายกสภาและกรรมการ

สภามหาวทยาลยอสานทานคดวาควรตองรบผดชอบอยางไร

ขอคดเหนและเสนอแนะ

นายธระยทธ ฉายสวางวงศ

• ลาออกทนท และกอนเขาด�ารงต�าแหนงตองคดไตรตรองอยาง

รอบคอบ ตองสบประวตนายกสภามหาวทยาลย กรรมการ

สภามหาวทยาลย อธการบด

นายวระศกด วงษสมบต

• สงนเปนอทาหรณทด สภามหาวทยาลยมหนาทก�ากบดแล

หมายถง สภามหาวทยาลยตองรบผดชอบแตกรรมการสภา

มหาวทยาลยตองรบผดชอบหรอไมจะตองดวากรรมการทนง

อยในทประชมใหความคดเหนอะไรตอสภามหาวทยาลยหรอ

ไม ถาไดสอดสองดแลมหาวทยาลยดวยความตงใจมตอง

รบผดชอบ แตอธการบดตองรบผดชอบ แตถากรรมการสภา

มหาวทยาลยไมมความตงใจอนมตใหปรญญาบตรตามผอน

ตองรบผดชอบ เลขานการสภามหาวทยาลยจงตองจดรายงาน

การประชมอยางรดกมเพอใชเปนหลกฐานในการประชม

ศาสตราจารย นายแพทยวจารณ พานช

จะเกดค�าถามทวา เวลาทผานมาสภามหาวทยาลยแหงนนได

พจารณาหรอไมไดพจารณาเรองใดบาง เรองใดทส�าคญน�าไปสปญหา

<< ๑๖๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ทเกดขนทสภามหาวทยาลยควรจะเปนผก�าหนดอนมตตรวจสอบ

ทงหลาย จากการคาดเดาคดวาสภามหาวทยาลยแหงนไมมคณะ

อนกรรมการทคอยตรวจสอบกจการหลกและตรวจสอบสถานะการเงน

ของมหาวทยาลย จากการศกษาขอมลพบวา เรองการเงนไมไดน�า

เสนอสภามหาวทยาลยและสภามหาวทยาลยกมไดเรยกรอง แสดงให

เหนวาสภามไดท�าหนาทอยางครบถวนตามกลไกการตรวจสอบ

จะเหนไดวายงมโอกาสทจะปรบปรงสภามหาวทยาลยอกมาก ถาจะให

มหาวทยาลยเจรญกาวหนาจรง การทไดเคยศกษาเรองหลกการก�ากบ

ดแลจากหลกสตรของ IOD (The Institute of Directors) ท�าใหเขาใจ

และทราบถงความจรงเชงลกในการท�าหนาทก�ากบดแลตามหลกการ

นายสนทร อรณานนทชย

เรยนวาทกทานทราบกรณตวอยางนและมหาวทยาลยอสานเปน

มหาวทยาลยเอกชนตงขนเพอหาก�าไร การทสภามหาวทยาลยจะ

ตรวจสอบทกเรองคงจะยาก แตถากรรมการสภามหาวทยาลยก�ากบ

ให มหาวทยาลยเป ดเผยการแสดงทรพย สนหรองบการเงน

ใหสภามหาวทยาลยทราบกจะไมเกดปญหา

ศาสตราจารย นายแพทยวจารณ พานช

สภามหาวทยาลยจะตองรบผดชอบตอสงคม (Accountable)

และวธทจะรบผดชอบตอสงคม คอ นายกสภากบกรรมการสภา

มหาวทยาลยจะตองชวยกนท�าใหตวระบบการก�ากบดแลใหเขมแขง

โดยเฉพาะเรองการเงนทไมไดมการตรวจสอบ และระบบการตรวจสอบ

ตองมสองชน คอ จดท�ารายงานประจ�าปตอสภามหาวทยาลยชนหนง

๑๖๕ >>

สภามหาวทยาลย

อกชนหนงมกรรมการตรวจสอบทเปนผทรงคณวฒภายนอกทเขาใจวธ

การตรวจสอบมาเปนประธาน แลวท�าใหมระบบตรวจสอบภายใน

มหาวทยาลยโดยมเจาหนาทไปตรวจสอบอกครงหนง สภามหาวทยาลย

อสานไมมระบบตรวจสอบจงแสดงวาสภามหาวทยาลยท�าหนาท

บกพรอง และนายกสภามหาวทยาลยควรจะตองถกขนบญชด�า

(Black list) ยกเวนมหลกฐานเหตผลวานายกสภาไดท�าหนาทอยางดแลว

หนาทความรบผดชอบ

สภามหาวทยาลยก�ากบดแลสถาบน สถาบนอยในระบบอดมศกษา

ทส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาดแลระบบ โดยททงหมด

ท�างานเพอบานเมอง เพอความเจรญกาวหนาของบานเมอง เพราะ

ฉะนนในการทเปนกรรมการสภามหาวทยาลย กดแลก�ากบตวสถาบน

แตมไดมองเฉพาะผลประโยชนของสถาบนฝายเดยว ตองมองประโยชน

ของบานเมองเปนเปาหมายสดทาย ทวา Think Systematically &

Nationally System ในทนหมายถง Higher Education System คอ

มองตวระบบ ของอดมศกษา ทเปนตวขบเคลอนความเจรญของบาน

เมอง แลวสถาบนเปนสวนหนงของตวระบบ เพราะฉะนนกรรมการ

สภามหาวทยาลยจะตองมมมมองอยางน ถ าเมอไรกรรมการ

สภามหาวทยาลยคดวาเปาหมาย มอยางเดยว คอ ท�าใหสถาบนนน

มหาวทยาลยนนเจรญ อยางอนไมสนใจถอวาคดผด เพราะอาจจะ

เปนการท�ารายบานเมองได หรอท�าใหระบบรวน ในความเปนจรงแลว

ระบบอดมศกษาตองการอดมศกษาทแตกตางหลากหลาย ไมวาเปน

มหาวทยาลยแบบไหนกเปนมหาวทยาลยทยอดเยยมไดทงสน ตอนน

กชดเจนแลววามหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล โชคดกวามหาวทยาลย

<< ๑๖๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สวนใหญทไมตองปรบตวมาก เพราะมหาวทยาลยแหงน เกงเรอง

เทคโนโลยเปนมหาวทยาลยเฉพาะทางดานเทคโนโลย และยงนบวน

มหาวทยาลยกลมนเปนความตองการสง แตการทจะใหเปนเลศดวย

ตวเองโดยไมคบคากบมหาวทยาลยอนนนท�าไดยาก จงตองคบคากบ

มหาวทยาลยแหงอนทมความช�านาญแบบอน และตองท�าความรวม

มอกบฝาย Demand Side มากขนเรอยๆ ซงท�าไดหลายวธ วธหนง

คอหนงเชญกรรมการสภามหาวทยาลยผทรงคณวฒมาจาก Demand

Side จ�านวนหนงมาชวย

การเปนกรรมการสภามหาวทยาลย

การเปนกรรมการสภามหาวทยาลยสงทไดรบมใชเงน

แตเปนเกยรตทไดรบ และความสข ทไดจากการให แตเวลาท

ใหประสบการณ ใหค�าแนะน�า จะตองระวงในเรองของผลประโยชน

ทบซอน (Conflict of Interest) สภามหาวทยาลยตองการคนทม

ความคดทแตกตางหลากหลาย และประสบการณทหลากหลายดวย

และตองมาจากหลายทมาจากหลากหลายความคดเหนทแตกตางกน

แลวมาท�างานเปน องคคณะจงจะมความเขมแขงได การท�าหนาท

กรรมการสภามหาวทยาลยเปนการท�าโดยองคคณะ นายกสภา

มหาวทยาลยมใชผทจะตดสน แตเปนผด�าเนนการเพอใหเกด

การตดสนใจทดโดยองคคณะกรรมการสภามหาวทยาลยมหนา

ทรบฟงซงกนและกนแลวลงมต เปนมตขององคคณะ เมอมการ

ลงมต รวมกนแลว แมมตไมเปนเอกฉนทกตองเคารพเสยงสวนใหญ

และกรรมการสภามหาวทยาลยทเปนผใหญ มมารยาท รวธการท�างาน

ตองไมออกมาพดเอาดเขาตววา ไมเหนดวยกบเสยงสวนใหญ เพอ

๑๖๗ >>

สภามหาวทยาลย

หาคะแนนใหตวเอง เปนสงไมถกตอง จดทส�าคญหลายครงทคนไม

เขาใจวา สภามหาวทยาลยเปนผใชอ�านาจรฐรวมถงกรรมการสภา

มหาวทยาลยเอกชน การเปนกรรมการสภามหาวทยาลยเปนตวแทน

ของรฐทเขามาดแลมหาวทยาลย นคอความหมายทส�าคญและ

รบผดชอบในฐานะเจาหนาทของรฐดวย

หนาทของสภามหาวทยาลย

การท�าหนาทของสภามหาวทยาลยเมอสามสบปทแลวมา สวน

ใหญจะท�างานละเอยดคออนมตตามวาระทฝายบรหารเสนอและวาระ

ตามทก�าหนดในกฎหมาย แตเปนงานประจ�า แตสวนของการก�ากบ

ดแล ทเปนงานหลกเรองใหญมากไมคอยท�า หรอไมมวาระใหท�า สวน

นคอ การก�ากบทศทาง จดเนน ระบบ ดแลใหมคณธรรมรบผดชอบ

ตอสงคม สภามหาวทยาลยจงตอง ตรวจสอบตวเองวาท�าหนาทดแลว

หรอยง และเอาใจใสจรงจง และตองพยายามหาทางท�างานหลก

ใหได เปนการทาทาย การประชมสภามหาวทยาลยทกเดอนจงควร

กนเวลาไวสกหนงชวโมงหรอครงชวโมง เพอท�างานหลกเชงนโยบาย

เรองทเปนหนาทหลกของมหาวทยาลย ซงมทางเลอกหนง สอง สาม

มขอด ขอเสย ความเสยง ความยากล�าบาก อยางไร และผลทเกด

ในทางทสอง ทสามเปนอยางไรแลวกตดสน แตในทางปฏบตในปจจบน

สวนใหญการเสนอเรองเชงนโยบายตอสภามหาวทยาลย ไมไดเสนอ

เปนทางเลอก

<< ๑๖๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ขอเตอนใจในการปฏบตหนาทบอรด

การท�าหนาทบอรดศกษาจากหลกสตรการอบรม IOD วา

มหนาท 4 อยาง คอ

• Duty of Care คอการท�างานดวยความเอาใจใสดวยความ

ระมดระวง

• Duty of Loyalty คอการรกษาผลประโยชนขององคกร ไมใช

ประโยชนขององคกรอนหรอของผมสวนไดสวนเสย

• Duty of Obedience คอท�าตามกฎระเบยบทก�าหนดไว

ซงทงก�าหนดทกฎหมายเหนอเราก�าหนด และทสภามหาวทยาลย

ก�าหนดไว

• Duty of Disclosure คอ เปดเผยขอมลทท�าหนาทตอผมสวน

ไดสวนเสยอยางถกตอง ครบถวน และโปรงใส

สาเหตใหญ ๔ ประการของความหยอนสมรรถภาพของ

บอรด

๑. หยอนดานกระบวนการกลม : องคประกอบไมเหมาะสม

การสอสารไมด เปนอรกน ฯลฯ

๒. ไมเอาใจใส ไมสนใจการท�าหนาท ท�างาน แบบ reactive

ไมไดท�างานแบบ proactive

๓. ไมรหนาท หนาทของบอรด คอหนาทตงค�าถาม ไมใช

หนาทตอบค�าถาม หนาทตอบค�าถามอยทฝายบรหาร หลายครง

การประชมสภามหาวทยาลยจะมกรรมการสภามหาวทยาลยท เปนท

เคารพนบถอและมความรดมากเสนอความคดเหนใหความเหนในเรอง

๑๖๙ >>

สภามหาวทยาลย

ใดเรองหนง และผรวมประชมคนอนนงเงยบ ซงหมายความวาเรอง

นนมหาวทยาลยตองรบไปปฏบต แตเรองลกษณะนมกเงยบหายไป

จงเกดความคดขนวากรรมการทออกความเหนเปนเรองทดจรง แต

สงสยทานไมเขาใจบรบทของมหาวทยาลยแหงน วามหาวทยาลยแหง

นจะท�าสงทดถงขนาดนนไดหรอไม ถาหากท�าไดจะท�าใหผานความ

ขดแยงในหลายดานอยางไรบาง จะเหนไดวาความคด (Idea) ทดๆ

หลายครงจะสรางความยงยากวนวายถาหากจดการความคดทดๆ

ไมเปน การทจะน�าความคดทดในสภามหาวทยาลยไปด�าเนนการจะ

ตองน�ากลบไปคดตอ คดใหเปนระบบและคดดวยความรอบคอบ

พรอมทงมกระบวนการทจะลงมอท�า แลวจงน�ามารายงาน ตอสภา

มหาวทยาลย ใหสภามหาวทยาลยตดสนใจ

๔. ผลประโยชนสวนตวหรอสวนกลม จะท�าใหบอรดเกดความ

ไขวเขว

หนาทส�าคญ ๕ ประการ ของบอรด

๑. ก�าหนดและปรบปรง Mission & Strategy ขององคกร

๒. ตรวจสอบ Performance ขององคกร และดแลใหผบรหาร

รบชอบและรบผด

๓. สรรหา แตงตง และปลด ซอโอ

๔. จดหาและดแลทรพยากร ทงทเปนเงนและเครองใช

๕. เชอมโยง สรางความราบรน ระหวางองคกรกบสภาพแวดลอม

<< ๑๗๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

นคอหนาทส�าคญของ บอรด ทเลยนแบบมาจากเอกชน ขอสาม

ปลดและแตงตงซอโอ และซอโอไปแตงตงผอนตอเพอใหเปนทมในการ

ท�างาน ท�างานตามขอหนงคอตองท�าอะไรบาง ไปทางไหนแลวกสรรหา

คนมาเปนซอโอ และขอสอง ขอส และขอหาสภามหาวทยาลยชวย

สนบสนน จงมค�าถามวามหาวทยาลยคดตาม ๕ ขอนถกตองหรอไม

ทจรงถกแตมสงทไมตรงระหวางหาขอนทใชใน เอกชนกบทใชในมหาวทยาลย

คอขอสามสภามหาวทยาลยไมไดปลดและแตงตงเฉพาะซอโอ เราตง

คณบดดวย แลวสภาจะสรางความราบรนเปนทมบรหารมหาวทยาลย

ไดอยางไร กเปนโจทยใหเหนประเดน เพอจะไดเหนดวยวาหลายครง

ความไมราบรนอยในระบบ ซงในหลายมหาวทยาลยกพยายามแกไข

ซงการแกไขนนกอาจจะมขอดและไมด

จากการทไดอานหนงสอและพยายามสงเคราะหออกมาวา ความ

เขาใจผดของคนในมหาวทยาลย โดยเฉพาะฝายบรหารมกจะกลาววา

มหาวทยาลยมนโยบาย ทศทางอยางนนอยางน มหาวทยาลย หมาย

ถง อธการบด สวนสภาเรยกวาสภา อาจารยเรยกวาอาจารย ซง

เปนการเขาใจผดอยางรายแรง มหาวทยาลยตองประกอบดวย ๓

สวน คอ ฝายปฏบตคออาจารยและเจาหนาททงหลาย ฝายจดการ

คอฝายบรหาร และฝายก�ากบดแลคอสภามหาวทยาลย ทงหมด

รวมเรยกวามหาวทยาลย สามฝายท�าหนาทไมเหมอนกน แตทงหมด

ตองท�าหนาทใหสอดคลองกน เสรมแรงซงกนและกน เพอท�าวสยทศน

พนธกจ และภารกจหลก และสามสวนนตองเปนน�าหนงใจเดยวกน

นคอหลกส�าคญ และสภามหาวทยาลยตองชวยท�าใหเกดสภาพนน

ในสามสวนนตองไมมฝายคาน ซงเปนเรองทท�าไดยากเพราะคนใน

๑๗๑ >>

สภามหาวทยาลย

มหาวทยาลยโดยธรรมชาตมความเปนตวเองสง และการทจะท�าใหเกดสภาพสามสวนเทากบหนงเดยวเปนน�าหนงใจเดยวกน ตองมการท�าตลอดเวลาผานกระบวนการตางๆ ในฐานะทเปนนายกสภามหาวทยาลยมหดล สงทพยายามท�า คอพยายามท�าใหทกคนเหนวา มหาวทยาลยมโอกาสทจะท�าผลประโยชนใหแกสงคมและบานเมองเพมขน โดยใหคนรจกคณคาของทตางๆ สวนตางๆ ของมหาวทยาลย สภามหาวทยาลยจะไปเยยมชนชมหนวยงานตาง ๆ ของมหาวทยาลย เพอทจะไดรบร ไดเหนสงตางๆ ทมคณคามประโยชนตอบานเมอง รบรถงกระบวนการท�างานและเขาใจ การท�างานของแตละสวนงาน เปนความรส�าหรบน�ามาใชก�ากบดแลใหเกด Synergy

ระหวางสวนงาน เพอท�าประโยชนแกบานเมองไดเพมขน

การจดการและก�ากบดแลมหาวทยาลย

แนวโนมโลก

การก�ากบดแลมหาวทยาลยศกษาวธการจากทวโลกดวยการสบคนทางอนเตอรเนตสามารถท�าไดงาย วธการทางดานการก�ากบดแลจะมแนวเดยวกนหมด คอ จะมงผลสมฤทธ สรางผลสมฤทธใหแกองคกร ซงตองมคณภาพ ม CQI และประสทธผล ตองมตวชวด

เปาหมายของมหาวทยาลยมใชก�าไร แตอยทประโยชน ทางสงคม

การท�าหนาทก�ากบดแล ๓ มต

การท�าหนาทก�ากบดแล คดวาเปนเรองใหญมากทกรรมการสภา

มหาวทยาลยโดยทวไป จะไมตระหนก จากการทไดรบเชญใหด�ารง

<< ๑๗๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ต�าแหนงนายกสภามหาวทยาลย จงคนควาหนงสอเพอพยายามศกษา

Governance as Leadership เปนหนงสอทเขยนดมาก พบวาเรอง

Governance จะตองท�าสามมต มตทมกจะท�าคอ Fiduciary Mode

เปนสภามหาวทยาลยทคอยดแลงบประมาณทรฐจดสรรมาใหกบ

มหาวทยาลย และไดน�าไปท�าหนาทมหาวทยาลยเพอประโยชน

แกสงคม จรงๆ แลวการก�ากบดแลตองท�า มตทสองและมตทสาม

Strategic Mode และ Generative Mode.

Strategic Mode คอเขาไปเปน Partner กบฝายบรหาร รวมกน

ก�าหนดแผนยทธศาสตร ททาทายและเหมาะสม มตทสาม Generative

Mode คอเขาไปรวมกบฝายบรหาร ฝายคณาจารยและฝายผท�างาน

ชวยกนคดไปขางหนาวา จะตองเตรยมการทจะท�าใหองคกรไปไดด

ในอนาคตอยางไร ตองท�าสามมตนใหได ซงไดเขยนรายละเอยดไว

และสถาบนคลงสมองรวบรวมขอความจาก Blog ทเขยนไว จดท�า

เปนหนงสอเลมเลกๆ

ธรรมชาตของ Governance ๓ แบบ

Governance ๓ มตนจะชใหเหนวา Type I, Type II, Type III,

มธรรมชาตทตางกนโดยสนเชง Type I เปนมตทเราคนเคย มตท ๒

เปนมตทใชขอมล และการวเคราะห เพอทจะคดอยางเปนระบบ

มหลกการทจะตองมการเกบขอมล การวเคราะห สงเคราะห ออกมา

เปน Policy Option ทางเลอกทงหลายจะอยท Strategic Mode แต

ทส�าคญอยางยง คอ Generative Mode ซงหลายๆ ครงไมไดใช

เหตผล แตใช Intuition ใช Leadership ของคนหลายๆ คนมาชวย

กนคดไปขางหนา การท�าหนาท Generative Mode ไมสามารถท�าได

๑๗๓ >>

สภามหาวทยาลย

ใน Board Room ท�าไดยากมากเพราะเปนสญลกษณของความ

คนเคย ถาจะท�าหนาท Generative Mode ตองจดการประชมแบบ

Retreat ในบรรยากาศทไมเปนทางการ ใหทกคนสอสารแลกเปลยน

ออกมาจากใจ เปนหลก อยางไรกตามสถาบนอดมศกษาแตละแหง

กตองหาลกษณะจ�าเพาะ จดเดนของตวเอง และพยายามเขาสจดเดน

ทตวเองสามารถท�าหนาทไดด สภามหาวทยาลยจะตองเขาชวยท�าให

เกดสภาพนน โดยทสภามหาวทยาลยจะตองมวธการทจะท�าหนาท

ใน Type III ได เรมตนดวยองคประกอบทเหมาะสม และรวมกนหา

วธท�างานเพอดงความรเรมสรางสรรค และมองบทบาทของมหาวทยาลย

ไปขางหนา ๕ ป ๑๐ ป ๒๐ ป

สภามหาวทยาลยตองตระหนกตลอดเวลาวา อนาคตคอคน

รนใหม และการพฒนาคนท มอยแลว การท�าหนาทแบบ Generative

Mode ไมมอะไรส�าคญเทาการเตรยมคน ระบบกส�าคญ และสงทคน

มกจะละเลยกคอตวบอรดเองกตองเรยนรรวมกน (Intellectual

Capital) วาการท�าหนาท บอรด ทดคออะไรและจะเพมองคประกอบ

ของบอรดใหดขนไดอยางไร และท�าหนาทไดดหรอยงเพอใหเกด ความ

นาเชอถอ (Reputational Capital) จากบคคลภายนอก แตกระนน

พฤตกรรมของบอรดกมความส�าคญ อกสงหนงทบอรดควรท�า คอ

เปนทรบฟงเสยงของคนในองคกรทงความพอใจ ไมพอใจ ความปรารถนา

ความมงมน จะตองมชองทางรบฟงในเสยงทบคคลภายในองคกรแสดง

ความคดเหนคอเปน (Political Capital) และตองมองถงลกษณะของ

องคกรวามความเขมแขงหรอออนแอในขณะนน และสภามหาวทยาลย

จะตองฟงเสยงหรอความตองการของสงคมภายนอกดวย สงสดทาย

<< ๑๗๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ของการท�าหนาทของ บอรด คอการสราง ความสมพนธภายใน (Social

Capital) สมาชก บอรด ไมใชเพยงมาประชม แตจะตองหาเวลานอก

การประชมท�าความคนเคย ปรกษาหารอกนอยางไมเปนทางการดวย

เปนเรองของความสมพนธภายในบอรด จะเปนพลงของบอรดทไมได

คดถงมากนก นเปนพลงสดานของสมาชกบอรด

หนงสอ Richard T. Ingram. Effective Trusteeship (1995)

กลาวไววาบอรดมความรบผดชอบ ๑๒ ประการ จะมลกษณะคลาย

กบหนาทส�าคญ ๕ ประการของบอรดทไดกลาวไวขางตน คอ

• ก�าหนดวสยทศนและเปาประสงค คอ ก�าหนดวาองคกรนท�า

อะไร จะไปทางไหน

• สรรหาอธการบด

• สนบสนนงานของอธการบด

• ตดตาม - ก�ากบการปฏบตงานของมหาวทยาลย

• ประเมนการปฏบตงานของสภามหาวทยาลย หลกการ

ท�าหนาทของสภามหาวทยาลยมจ�านวนมาก

• ยนหยดใหมการจดท�าแผนยทธศาสตร คอ องคกรนจะไปอยางไร

การจดท�าแผนยทธศาสตรเปนหนาทของฝายบรหาร และ

สภามหาวทยาลยจะตองเปนผชใหจดท�า และมการทบทวน

อยตลอดเวลา เพราะเปนตวขบเคลอนมหาวทยาลย

• ทบทวนภาระกจหลก คอ โปรแกรมการศกษาและโครงการ

บรการสงคมเพอน�าไปส การเปลยนแปลงและปรบปรง (ควบคม

๑๗๕ >>

สภามหาวทยาลย

คาใชจาย จดสรรทรพยากรใหม ลดแรงกดดนขนคาเลาเรยน

ปรบโครงสราง) สภามหาวทยาลยของประเทศไทยควรท

จะเนน (Focus) ในเรองนใหมาก

• ประกนความพอเพยงของทรพยากร

• ประกนการบรหารจดการทด

• ยดมนในความมอสระของสถาบน

• เชอมโยงสถาบนสชมชน และเชอมโยงชมชนสสถาบน

• บางครงท�าหนาทเปนศาลอทธรณ

การก�ากบดแลทด ๑๕ ประการ

๑. บมเพาะวสยทศน สงเสรมใหคนในองคกรกลาฝน และรวม

กนท�าใหเปนวสยทศนทชดเจน และมความจ�าเพาะ (“Cradle” Vision)

๒. ระบคณคาขององคกรอยางชดเจน การตดสนใจเปนเรองๆ

ไมส�าคญเทากบการก�าหนดคณคาภาพรวมขององคกร (Explicitly

address fundamental values)

๓. ท�าใหองคกรมงเปาภายนอกองคกร (Force and External

Focus) ตามปกตผคนในองคกรมแนวโนมจะคด-ปฏบตเรองทเปน

เปาหมายภายใน บอรดตองชกจงกงบงคบใหตองเนนค�านงถงผมสวน

ไดเสยภายนอก

๔. สงเสรมใหเปนองคกรทเนนผลลพธ เนนผลลพธทตรงกบ

ปณธานความมงมนขององคกร (Enable an outcome-driven

organization system)

<< ๑๗๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

๕. แยกแยะเรองใหญออกจากเรองเลก (Separate large

issues from small ones)

๖. ท�าใหมการคดไปขางหนา (Force forward thinking)

๗. สงเสรมการคดรเรมสรางสรรค (Enable proactive)

๘. สงเสรมใหมการคดแตกตางหลากหลาย โดยมความสามคค

เปนน�าหนงใจเดยวกน (Facilitate diversity & unity)

๙. ก�าหนดความสมพนธกบผเกยวของทหลากหลาย เชน

ลกคา ผถอหน เพอนบาน และเจาหนาท (Describe relationship to

relevant constituencies)

๑๐. ก�าหนดกตกาในการท�าหนาทของบอรด คอ บอรดตอง

สรางวนยใหตนเองปฏบต (Define a common basis for discipline)

๑๑. ก�าหนดบทบาทของบอรด ในเรองตางๆ อยางชดเจน

ใหสมาชกของบอรด พดเหมอนกน คอ สมาชกบอรด พด&ท�า เปน

องคคณะ ไมใชเปนปจเจก (Delineate the board’s role in common

topic)

๑๒. ก�าหนดวาตองการสารสนเทศอะไรบาง เพอการท�าหนาท

สารสนเทศตองเหมาะสมไมมากไมนอยเกนไป และน�าเสนอในเวลาท

เหมาะสม รวมทงตองไมใชสารสนเทศทไมตรงความจรง (Determine

what information is needed)

๑๓. ท�าหนาทก�ากบดแลอยางพอด (Balance) ไมตงเกน

(Overcontrol) และไมหลวมเกน (Undercontrol)

๑๗๗ >>

สภามหาวทยาลย

๑๔. ใชเวลาของบอรด อยางมประสทธภาพ และเกดประโยชน

ตอองคกร (Use board time efficiently)

๑๕. ท�าหนาทอยางมพลง และสรางสรรค ไมเปนอปสรรคตอ

ฝายบรหาร (Enable simultaneously muscular and sensitive use

of board power)

การท�าหนาทกรรมการสภามหาวทยาลย• เปนศลปมากกวาศาสตร แตอาจผดกได บางครงแลวแต

สถานการณ

• ตองท�างานเชงรกมากกวาเชงรบ

• กรรมการสภามหาวทยาลยตองเปนผใหมากกวารบ ทไดรบ คอความภาคภมใจทเหนมหาวทยาลยเจรญกาวหนาและไดท�า ประโยชนใหแกบานเมอง

• มงผลประโยชนสวนใหญมากกวาสวนนอย หลายครงตองไม มงแตประโยชนของมหาวทยาลยแตจะตองมงถงประโยชนของ บานเมองใหมาก

• เคารพ/ปฏบตตามกตกา

• ตงกตกา เปดเผย ปฏบตตาม

• ท�างานดวยความเอาใจใส รอบคอบ

งานฝาก จากระบบราชการ• ใหส�านกงานสภามหาวทยาลยท�ารายการ พรอมทงขอบงคบ/

กฎระเบยบ ท�าเปนคมอวางไวในหองประชม

<< ๑๗๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

• Update และ Brief สภามหาวทยาลยปละครง

• หาวธท�างานอยางรอบคอบ แตไมเสยเวลา

• ก�าหนดหลกการ ใหฝายบรหารน�าไปปฏบตงานส�าคญ

• ชทศ เปา ต�าแหนง ล�าดบความส�าคญ

• สรรหาอธการบด สรางความตอเนองของภาวะผน�า

• ชวยใหบรรล (ยทธศาสตร) ชวยใหคลองตวและระมดระวง

• ตรวจสอบวาบรรลหรอไม

• เสรมโลกทศน Outside-in ดแล USR (University Social Responsibility)

• คดใหญ ยาว (การประชมแบบ Retreat)

• ท�าใหการก�ากบดแล/การบรหาร แบบมสวนรวม ราบรน สรางสรรค

• ดแล Risk

• ตรวจสอบ/ประเมน การท�างานของสภามหาวทยาลย

ปรบปรงจากhttp://www.gotoknow.org/blogs/

posts/474814และhttp://www.gotoknow.org/blogs/posts/474883

๑๗๙ >>

สภามหาวทยาลย

การประเมนสภามหาวทยาลยสภามหาวทยาลยท�าหนาทก�ากบดแลกจการของมหาวทยาลย

(Governance) ซงเปนทงศาสตรและศลปะ ตองการการท�างานทเอาจรงเอาจง แตท�างานอยางพอด ไมก�ากบแบบเขมงวดเกนไป จนลงไปทรายละเอยดมากเกน ท�าใหไมไดก�ากบภาพใหญ หรอประเดนใหญๆ เวลานเปนปกตท บอรด ขององคกรตางๆ จะจดใหมการประเมนการท�างานของ บอรด เพอน�ามาปรบปรงให บอรด ท�าหนาทดขน

ย�าวา เนนการประเมนเพอน�าผลมาปรบปรงการท�างานของสภามหาวทยาลยเอง ไมใชหวงเพอเอาไป ขอคะแนนหรอการยกยองจากใครหรอหนวยงานใด

เพอเปนตวอยางของการประเมนทด จงขอน�าตวอยางแบบสอบ ถามของมหาวทยาลย Victoria ทนวซแลนด ใชสอบถามกรรมการ สภาฯ แตละคนมา ลปรร. การประเมนแบบนเปนการประเมนตนเอง โดยเขาประเมน ๖ หมวดคอ

๑. Leadership๒. Structures and Relationships๓. Accountability๔. Compliance๕. Performance

๖. Meetings and Communication

แตละหมวดมค�าถามดงตอไปน ใหกรอกคะแนน ๑ - ๕,

๑ = ไมเหนดวยอยางยง ๒ = ไมเหนดวย ๓ = ไมแนใจ ๔ = เหนดวย

๕ = เหนดวยอยางยง

<< ๑๘๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

Leadership๑. สภาฯ ไดท�าหนาทภาวะผน�า และใหวสยทศน

๒. กรรมการสภาฯ ในภาพรวม มความเขาใจบทบาทและความ

รบผดชอบของตนอยางชดเจน

๓. กรรมการสภาฯ ในภาพรวม มความเขาใจอยางชดเจนวา

บทบาทดานบรหาร (จดการ) กบดานก�ากบดแล แตกตางกน

อยางไร

๔. สภาฯ ไดท�าคณประโยชน (Add Value) แกมหาวทยาลยใน

การทบทวน Mission, Vision, และ Strategic Objectives

เปนรายป จากการน�าเสนอของฝายบรหาร

๕. มการเขยนระบหนาทและความรบผดชอบของฝายสภาฯ

และของฝายบรหารไวเปนลายลกษณอกษรอยางชดเจน

๖. มการเขยนระบหนาทและความรบผดชอบของคณะกรรมการ

ตรวจสอบ (Audit Committee) ไวเปนลายลกษณอกษร

อยางชดเจน

๗. สภาฯ มสารสนเทศทจ�าเปนเพยงพอส�าหรบการตดสนใจทด

และส�าหรบท�าหนาทสภาฯ

๘. นอยครงทจะมการน�าเสนอวาระประชมในลกษณะทกรรมการ

ไมเหนความสมพนธระหวางเรองนนกบ ยทธศาสตรภาพรวม

ของมหาวทยาลย

๙. มการก�าหนดมาตรฐานจรยธรรมและมาตรฐานของการก�ากบ

ดแลไวอยางชดเจน และมการด�าเนนการตามมาตรฐานนน

๑๐. สภาฯ ในภาพรวม มทกษะและประสบการณเพยงพอ

๑๘๑ >>

สภามหาวทยาลย

๑๑. สภาฯ ไดท�าหนาทประเมนผลส�าเรจ (Performance) ของ

อธการบดอยางจรงจงและเหมาะสม โดยประเมนตามเกณฑ

ทก�าหนดไว

๑๒. สภาฯ ท�าหนาทดแลใหมกรรมการทเหมาะสมตอเนอง

(Succession)

๑๓. เอาใจใสอนาคตของมหาวทยาลย

๑๔. มขอบงคบ และกระบวนการสรรหาและแตงตงกรรมการ

สภาฯ

๑๕. การท�าหนาทกรรมการสภาฯ ใหความพงพอใจและเปน

ประโยชน

Structures and Relationships

๑. จ�านวนพอเหมาะ

๒. กรรมการยอยท�าหนาทอยางเหมาะสม

๓. โครงสรางของกรรมการยอยเหมาะสม

๔. กรรมการยอยชวยเพมคณคา (Add Value) แกมหาวทยาลย

๕. การสอสารระหวางกรรมการยอยกบสภามหาวทยาลยมความ

เหมาะสม

๖. กรรมการถามค�าถามทเหมาะสมในการประชมคณะกรรมการ

ยอย

๗. สภาฯ มอสระจากการบรหารมหาวทยาลยอยางพอเพยง

๘. กรรมการสภาฯ ถามค�าถามทเหมาะสมเกยวกบการบรหาร

มหาวทยาลย

<< ๑๘๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

๙. เชอวาผลการประเมนโดยผมสวนเกยวของส�าคญตอการท�า หนาทของสภาฯ ในชวง ๑๒ เดอนทผานมา ใหผลบวก หรอพอใจ

๑๐. กรรมการสภาฯ แตละคนมชองทางสอสารกบผน�าชมชนท จ�าเพาะกลม

๑๑. กรรมการสภาฯ ตดสนใจเพอผลประโยชนของทงองคกร ไมใชเพอกลมใดกลมหนง

๑๒. มโอกาสอยางเพยงพอใหกรรมการสภาฯ ไดหารอกนอยาง ไมเปนทางการ

๑๓. ขอโตแยงภายในการประชมสภาฯ ตดสนโดยการลงคะแนน มากกวาโดยการอภปรายหาขอยต

๑๔. เมอมกรรมการสภาฯ ทานใหม สภาฯ ไดจดใหมพเลยงเพอ แนะน�าใหรจกและเขาใจวธท�าหนาท

๑๕. สภาฯ ท�างานเปนทมอยางไดผล

๑๖. มการอภปรายกนอยางเปดเผยและเปดใจ

๑๗. ขาพเจาเหนวาสภาฯ ไดท�าหนาทอยางเอาใจใสความตองการ ของชมชนทองถน

๑๘. สภาฯ ไดรวบรวมขอมลเกยวกบขวญก�าลงใจของพนกงาน

๑๙. มการปฐมนเทศกรรมการใหม รวมทงใหความรเกยวกบ ประวตศาสตรและวฒนธรรมของมหาวทยาลย

๒๐. สภาฯ ไดพฒนาวฒนธรรมองคกรทเหมาะสม

๒๑. กรรมการสภาฯ ทานอนมความรความเขาใจเรองส�าคญๆ ทขาพเจาไมทราบ

๒๒. สภาฯ สอสารขอตดสนใจไปยงผไดรบผลกระทบ

๑๘๓ >>

สภามหาวทยาลย

๒๓. ขาพเจาสามารถใหขอคดเหนในสภาฯ โดยไมรสกหวาดเกรง ภยใดๆ

๒๔. มการสอสารเสวนาระหวางกรรมการสภาฯ ดวยกน พอๆ กบระหวางกรรมการสภาฯ กบฝายบรหาร

Accountability๑. สภาฯ ท�าหนาทอยางระมดระวง และอยางจรงจง

๒. สภาฯ ตรวจสอบรายงานการเงนอยางจรงจงเพยงพอ และ เขาใจวาสถานะการเงนเปนไปตามทคาดหวง

๓. สภาฯ มขอเขยนก�าหนดขอปฏบตทางจรยธรรม

๔. สภาฯ ไดมมตอนมตเงนเดอนของอธการบด

๕. สภาฯ ไดตรวจสอบและด�าเนนการเกยวกบความเสยงของ องคกร

๖. สภาฯ มขอเขยนก�าหนดกระบวนการท�าหนาทก�ากบดแล

๗. สภาฯ ไดตรวจสอบวาในการตดสนใจเรองส�าคญๆ อาจม ขอบกพรองอะไรบาง

๘. กรรมการสภาฯ แตละคนเปดเผยความสนใจสวนตว รวมทงเปดเผยผลประโยชนทบซอนทงทอาจเกด (Potential Conflict of Interest) และทเกดขนแลว (Actual Conflict of Interest)

๙. สภาฯ ใหขอมลแกกรรมการในเรองกจการของสภาฯ อยาง เพยงพอ

๑๐. มระบบจดการสนทรพยทด มประสทธภาพ และคาใชจาย

ไมสง

<< ๑๘๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

๑๑. มกระบวนการทเหมาะสมส�าหรบใหสภาฯ ใชก�าหนดเงน เดอนของอธการบด

๑๒. สภาฯ ไมไดใชเงนของมหาวทยาลยส�าหรบใชในการพฒนา กรรมการสภาฯ

๑๓. ในการประชมสภาฯ ขอเสนอจากฝายบรหารมกไดรบความ เหนชอบโดยไมมการซกถาม

๑๔. กรรมการสภาฯ ไดรบค�าแนะน�าอยางอสระ หากตองการ

Compliance๑. รายงานการเงนเปนไปตามมาตรฐานบญชสากล

๒. มขนตอนทมนใจวาการด�าเนนการเปนไปตามขอบงคบและ กฎหมายทเกยวของ

๓. กจกรรมของสภาฯ เปนไปอยางเปดเผยโปรงใส

๔. การควบคมทางการเงนมอยางเพยงพอทจะชวยใหการด�าเนน การขององคกรราบรน

๕. มการควบคมดเพยงพอในเรอง การทจรต การจดการความ เสยง และการจางงาน

๖. มชองทางใหรองเรยนขอนาสงสยวามการท�าผดนโยบาย กฎกตกา และความลมเหลวในการก�ากบดแล

๗. สภาฯ ไดตดตามตรวจสอบการด�าเนนการตามนโยบายท สภาฯ ก�าหนด

Performance ๑. มขอเขยนวสยทศน พนธกจ และล�าดบความส�าคญของ มหาวทยาลย และกรรมการสภาฯ ทกคนเขาใจอยางแจมแจง

๑๘๕ >>

สภามหาวทยาลย

๒. ไมคอยมการอภปรายท�าความเขาใจคานยมในการประชม สภาฯ

๓. สภาฯ กลาตดสนใจ ลงมอท�า เพอใหเกดการปฏบต

๔. การประชมสภาฯ และกรรมการยอย กอผลสมฤทธ

๕. การประชมสภาฯ เนนเอาใจใสปจจบนมากกวาอนาคต

๖. กรรมการสภาฯ คดและเขาใจล�าหนาประเดนและเรองราว ตางๆ และน�าแนวคดเหลานนมาแลกเปลยนในสภาฯ

๗. วตถประสงคของสภาฯ ในชวง ๑๒ เดอนทผานมาบรรลตาม ทก�าหนด

๘. สภาฯ ไดมโอกาสอภปรายกนบอยๆ วาใน ๕ ปขางหนา มหาวทยาลยจะเดนไปในทศทางใด

๙. ขาพเจามสวนรวมในการอภปรายในสภาฯ เพอประเมน Performance ของสภาฯ

๑๐. ขาพเจาไมเคยไดรบ Feedback วา Performance ในการ ท�าหนาทกรรมการสภาฯ ของขาพเจาเปนอยางไร

๑๑. สภาฯ ไดประเมน Performance ของอธการบด

๑๒. มการสอสารเปาหมายและความคาดหวงของสภาฯ ตออธการบดอยางเปดใจ

๑๓. สภาฯ ตรวจสอบเปรยบเทยบ Performance ของสภาฯ กบ Performance ของสภามหาวทยาลยอน

๑๔. สภาฯ ประเมน Performance ของสภาฯ เอง อยางสม�าเสมอ

๑๕. สภาฯ ด�าเนนการตามมาตรฐานจรยธรรมทสง

Meetings and Communication๑. กรรมการสภาฯ ไดรบรายงานและเอกสารการประชมลวง

หนาอยางเหมาะสม

<< ๑๘๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

๒. การประชมด�าเนนไปอยางไดผลด (Productive)

๓. มการประชมบอยเพยงพอ

๔. การประชมด�าเนนไปโดยมการสอสารอยางเปดเผย มสวน รวมอยางจรงจง และมการตดสนใจในเวลาทเหมาะสม

๕. กรรมการสภาฯ ท�างานเปนทม

๖. กรรมการสภาฯ เคารพขอตกลงวาขอคดเหนของกรรมการ แตละทานในการประชม ถอเปนความลบ ไมน�าไปเปดเผย

๗. กรรมการสภาฯ มการเตรยมตวลวงหนากอนการประชม เปนอยางด

๘. ขาพเจาเขาใจไดไมยาก วาขณะนสภาฯ ก�าลงเผชญความ ทาทายส�าคญๆ อะไรบาง

เขาไมไดอธบายวา เมอกรรมการสภาฯ กรอกแบบสอบถามแลวเขาเอามาประเมนคะแนนอยางไร หากเอาคะแนนของแตละขอมารวมกน คงตองปรบค�าถามบางค�าถามเสยใหม เพราะค�าถาม สวนใหญหากคะแนนสงถอวาด แตมหลายค�าถามหากคะแนนสงถอวาไมด ผมไมแนใจวาเขาสอดค�าถามลวงไวเปนระยะๆ หรอไม

ผมแปลถอดความจากตนฉบบโดยคงความหมายเดมไวทงหมด

หากจะน�ามาใชในบรบทของอดมศกษาไทย ควรปรบใหเหมาะสม

ตอแตละสถาบน ผมเองมองวา หากน�าเอาค�าถามเหลานมาท�า

ความเขาใจกนในสภาฯ จะชวยใหกรรมการสภาฯ เขาใจหลกการ

ท�าหนาท กรรมการสภาฯ ไดดขนอยางมากมาย

ปรบปรงจากhttp://www.gotoknow.org/blogs/posts/468594

๑๘๗ >>

สภามหาวทยาลย

ประชมสภามหาวทยาลยกลางทงวนท ๒๖ ธ.ค. ๕๔ สภาสถาบนอาศรมศลปจดการประชมท

ศนยฝกอบรมสถาบนอาศรมศลป อ. บางแพ จ. ราชบร ท�าใหผมได

นงประชมสภามหาวทยาลยกลางทงนาเปนครงแรกในชวต ทจรง

สภามหาวทยาลยเคยประชมทวดกนมาแลวครงหนง ดงบนทกท

http://www.gotoknow.org/blogs/posts/288288

เรามาประชมทน เพอจะไดสมผสสถานทส�าหรบจดกจกรรมฝก

อบรม ทผสมผสานบรรยากาศแหงทองทงและสวน ทเปนธรรมชาต

และบรรยากาศแหงธรรม ทศาลาปฏบตธรรม

พนท ๗๐ ไรนไดชอวา ไรกง เปนมรดกของครอบครว อ.วชต

ชเชญ โดยทานเลาวาพอแมท�านา ไร สวน เลยงลก ๑๐ คน (ลกสาว

๗ คน) บนทดนผนนภายในมฮวงซยฝงศพบดาของ อ. วชต ไว ตองการ

ใหเปนสถานทแหงบญกศล การใชเปนศนยฝกอบรมจงตรงกบ

วตถประสงค เพราะบดามารดาของทานเปนคนเหนคณคาการศกษา

มหองน�าหลายหอง นอนเตนท ขดบอ ๒ ไร ปลกไมสก ๑๒ ไร

ทนา ๔๐ ไร ตงใจใหเปนเกษตรกรรมอนทรยทงหมด ไรกงยนยอมให

อาศรมศลปมาใช เปนแหลงเรยนร ก�าหนดกจการ ทางญาตพนองจะ

ท�าตามโดยไมมขอแม โดยจะจดการลงทนเรองสงกอสรางเองทงหมด

ทางอาศรมศลปจะใชเปนศนยฝกอบรมการพฒนาองครวม

โดยใชนาเปนฐาน

<< ๑๘๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ศ. ระพ สาครก นายกสภาฯ กลาววา การเกษตรสอนใหรก

แผนดน รจกบญคณของธรรมชาต อดทน

เรานงประชมทศาลาหลงเลกรมแปลงนา ทามกลางอากาศเยน

สบายคอนไปทางหนาวเพราะลมแรง ผมรวมประชมไป ซมซบธรรมชาต

ไป โดยเฉพาะภาพนกลกษณะคลายนกนางแอนบนโฉบแมลง พอสาย

อกหนอยเขาไปเกาะพกผอนทสายไฟ เกอบเทยงกหายไปทงฝง อ. วชต

บอกวาเปนนกหนหนาวมาจากทางเหนอ มในฤดนเทานน

วาระส�าคญทสดของการประชมคอ ขอบงคบวาดวยการศกษา

ระดบปรญญาตร ซงจะเปดรบนกศกษาเปนครงแรกในป ๒๕๕๖

รวม ๓ สาชาวชาคอ สถาปตยกรรมศาสตร การศกษาปฐมวย และ

ผประกอบการทางสงคม ซงตามแนวทางของสถาบนอาศรมศลป ยอม

เปนอดมศกษาทางเลอก แตกจะตองด�าเนนการตามมาตรฐานของ

สกอ. ขอบงคบฯ จงตองสอดคลองกบขอก�าหนดของ สกอ. แตขอ

ก�าหนดนน รวมทงขอบงคบฯ จะเปนเพยงมาตรฐานขนต�า ในทาง

ปฏบตจรง นศ. จะไดเรยนรแบบบรณาการอยางเขมขน

ผมไดเสนอวา ในทางปฏบต ใหเนนการเรยนรฝกฝนฉนทะและ

ทกษะในการเรยนร (Learning Skills) มากกวาเรยนรวชา เนนหลก

การวา เรยนรวชาส�าหรบเปนพนฐานส�าหรบการฝกทกษะการเรยนร

คอใหกลบทาง เปนมองวชาเปน Means ไมใช End สวนทกษะการ

เรยนรเปน End แทนทจะเปน Means อยางทยดถอกนทวไปใน

ขณะน

๑๘๙ >>

สภามหาวทยาลย

ผมชนชมททมงานของสถาบนอาศรมศลปใชวกฤตน�าทวมเปน

โอกาสออกไปท�างานรวมกบชมชน ฟนจตวญญาณชวยเหลอตนเอง

และชวยเหลอกนเองของชมชน ไดภาคในชมชนหลายแหงมาก

ส�าหรบท�างานวชาการแบบงอกงามจากชวตจรง

การประชมสภามหาวทยาลยกลางทงในวนน จงใหความสข

ทงจากธรรมชาต และจากการไดรวมรบฟงเรองราวดๆ เปนบญกศล

แกชวตเปนอยางยง

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/474559

<< ๑๙๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

วเคราะหคนอภปรายในสภาผมเปนนายกสภาฯ หรอประธานทไมดนก ผมมสไตลเปด

โอกาสใหคนแสดงความคดเหน แมจะรวาคนนนจะแสดง

ความเหนทไมคอยมประเดนอะไร กปลอยใหพด ผมมองวาคน

ทอยในสภาฯ กรเองวาเขาตองการสอสารอะไร หรอมวธคด

แบบไหน แลวประธานจงสรปประเดน ...สภาฯ ในทนหมายถงสภามหาวทยาลย ผมมขอสงเกตวา

ในบางสภาฯ จะมตวแทนอาจารยมาอภปรายเรองตางๆ ดวยอารมณ

ไมพอใจเจอกาวราว ฟงแลวผฟงเครยด และหาสวนสรางสรรคไดยาก

ผมนงสงเกตวาผอภปรายเชนนนมลกษณะอยางไร เขาพดเพอ

ใครหรอเพออะไร และไดค�าตอบวาสวนใหญเพอตนเอง เพอความ

สะดวกของตนเอง มสวนนอยทเปนผลประโยชนของมหาวทยาลย

วงการอดมศกษา และประเทศชาต

ลลาของการพดแบบนหากไมสงเกตใหลก เราจะมองไมเหนนะ

ครบ และผมสงสยวา คนทมอารมณและเจตคตแบบนไดรบเลอกเปน

ตวแทนอาจารยเขามานงในสภาฯ ไดอยางไร มนสะทอนภาพและ

ความคดของกลมผเลอกดวยหรอเปลา เปนเรองนาคด และโยงไปส

ระดบวฒภาวะของอาจารยมหาวทยาลยดวย

ตามประสบการณของผม คนแบบนนพบในบางมหาวทยาลย

เทานน และคดยอนหลงไปทบทวนประสบการณ ๓๒ ปในการเปน

๑๙๑ >>

สภามหาวทยาลย

กรรมการสภามหาวทยาลยของผม ในสภาฯ พบคนแบบนนอยลง

แตผมเหนวาไมควรมเลยจะเปนคณตอมหาวทยาลยมากกวา

สภามหาวทยาลยทเขมแขงจะมกรรมการผทรงคณวฒมา

ใหค�าแนะน�าดวยมมมองทกวางขวาง เชอมโยงมหาวทยาลยออก

ไปสกจการของภาคสวนตางๆ ในสงคม รวมทงใหมมมองเชง

อนาคต ซงเปนหวใจของการท�าหนาทก�ากบดแล (Governance)

การประชมสภามหาวทยาลยดๆ จงเปนเสมอน “เวทแหงปราชญ”

มาสงสรรคกน โดยมประเดนการด�าเนนงาน และการพฒนามหาวทยาลย

สสงคมเปนเปาหมาย

ทนาเบอทสดคอ สภามหาวทยาลยทมคนจงใจใชเปนเวท

ห�าหนกน กลายเปนเวทแหงความขดแยงไมไววางใจซงกนและกน

บรรยากาศแหงความสรางสรรคถกท�าลายไปหมด เหลอแตบรรยากาศ

แหงความเผดรอนรนแรง การประชมเพอท�าหนาทก�ากบดแลองคกร

เปลยนสภาพเปนเวทตอสฟาดฟน สวนใหญจะเปนการตอสกบความ

ไมโปรงใสในการบรหาร ซงในยคทระบบก�ากบดแลของเราพฒนาขน

มากเชนนไมควรเสยเวลาไปกบเรองรายประเดน ควรใชคณะกรรมการ

ตรวจสอบ (Audit Committee) ท�าหนาทตรวจสอบความสจรต

ถกตองของการด�าเนนงานอยางเปนระบบ

นายกสภาทเปนประธานการประชมไมควรยอมใหดาวสภา

อาละวาดดวยเรองแบบนเรองเดยวเปนเวลา ๑ ชวโมงหรอกวา อยาง

ทผมเคยประสบเมอประมาณสบปมาแลว ควรแจงใหดาวสภาท�าเรอง

มาเปนลายลกษณเพอสงใหคณะกรรมการตรวจสอบไปตรวจสอบราย

ละเอยดขอเทจจรง เอามาเสนอสภาฯ

<< ๑๙๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ทผมเคยพบอกแบบหนงคอ นายกสภาคอยเรงใหการประชม

ผานไปโดยเรว “เดยวตกเรอบน” กลบไมทน ผมเขาใจวาทานนายก

สภาฯ คงจะคดวาหนาทของสภาฯ คออนมตหรอไมอนมตเรองทเสนอ

เขาสภาฯ เทานน ไมไดมองแบบท�าหนาทก�ากบดแลภาพรวมของ

มหาวทยาลย

ผมเปนนายกสภาฯ หรอประธานทไมดนก ผมมสไตลเปดโอกาส

ใหคนแสดงความคดเหน แมจะรวาคนนนจะแสดงความเหนทไมคอย

มประเดนอะไร กปลอยใหพด ผมมองวาคนทอยในสภาฯ กรเองวา

เขาตองการสอสารอะไร หรอมวธคดแบบไหน แลวประธานจงสรป

ประเดน เดยวนแมสมาชกในทประชมพดแตกประเดนไปคนละทศ

คนละทาง ผมกพอจะสรปประเดนและขอมตได คอใชวธสงเคราะห

ยกระดบขอสรปขนไปอกระดบหนงทเหนอรายละเอยดทขดแยง วธน

ใชไดดในทประชมทสมาชกเปนผใหญ

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/453932

๑๙๓ >>

สภามหาวทยาลย

ขอบงคบวาดวยการสรรหาอธการบด

หนาทของคณะกรรมการสรรหาม ๒ แบบใหญๆ คอท�าหนาทกลนกรองแลวเสนอใหสภาฯ เลอกแบบหนง กบท�าหนาทตดสนใจแทนเลอกอธการบดแทนสภาฯ แลวเสนอใหสภาฯ ใหความเหนชอบ อกแบบหนง

มหาวทยาลยใหญแหงหนงยกรางขอบงคบวาดวยการสรรหาอธการบด มคณะกรรมการยกราง แลวเอามาอภปรายกนใน สภามหาวทยาลย ท�าใหผมไดความรมาก จงน�ามาบนทกไวเพอการ ลปรร.

ขอถกเถยงกนในสภาฯ มมากมาย หลากหลาย ซบซอน หลากหลายวธคดมาก ผมจะไลไปทละประเดนส�าคญ

๑. คณะกรรมการสรรหาท�าหนาทอะไร

๒. องคประกอบของคณะกรรมการสรรหา

๓. กรรมการสรรหากบสทธในการไดรบการเสนอชอเปนผเขารบ การสรรหา

๔. กรรมการสรรหาทเปนกรรมการสภาดวยมสทธลงคะแนนเลอก อธการบดตอนสภามหาวทยาลยลงมตหรอไม

๕. การสรรหากบการเลอกตงแตกตางกนอยางไร

๖. การเสนอชอกบการสมคร

๗. คณสมบตของอธการบด

<< ๑๙๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

๘. เวลา

๙. การรกษาความลบ

คณะกรรมการสรรหาท�าหนาทอะไร

หนาทของคณะกรรมการสรรหาม ๒ แบบใหญๆ คอท�าหนาทกลนกรองแลวเสนอใหสภาฯ เลอก แบบหนง กบท�าหนาทตดสนใจแทนเลอกอธการบดแทนสภาฯ แลวเสนอใหสภาฯ ใหความเหนชอบ อกแบบหนง

จะเหนวาแบบหลง คณะกรรมการสรรหาตองรบผดชอบมาก ตองรอบคอบและใชวจารณญาณอยางดยง สวนแบบแรกคณะกรรมการสรรหาสบาย คอท�าเพยงกระบวนการใหไดรายชอจ�านวนนอย (เชน ๒ - ๓ คน) เสนอใหสภาฯ ตดสน

เรองแบบนไมมถกไมมผด ขนกบความเชอ การใหน�าหนก และประสบการณของแตละคน จงถกเถยงกนไดมาก และหาขอยตยาก

คนทชอบแบบกรรมการสรรหาท�าหนาทกลนกรองอาจให เหตผลวา หากมอบอ�านาจใหคณะกรรมการสรรหาตดสน กเทากบ กรรมการสภาฯ ไมมอ�านาจ เพอด�ารงอ�านาจสงสดของสภาฯ คณะกรรมการสรรหาตองเสนอชอผสมควรไดรบการพจารณาเกน ๑ ชอ ใหสภาฯ ตดสน

ประสบการณบอกผมวา วธเสนอหลายชอใหสภาฯ ตดสนนน น�าไปสการวงเตน ขอเสยง หรอรวมพวก แลกเปลยนผลประโยชน กน แทนทจะเปนระบบพจารณาตามความสามารถของบคคล มกกลายเปนระบบพวกพอง

๑๙๕ >>

สภามหาวทยาลย

แตวธทมอบใหคณะกรรมการสรรหาพจารณาเลอกเพยง ๑ ชอ เสนอใหสภาฯ มมตเหนชอบหรอไมเหนชอบ จะชวยลดการวงเตนหาเสยง แตวธนจะดตอเมอในมหาวทยาลยนนผคนเชอถอไวเนอเชอใจกน ยอมรบวา กรรมการสรรหาแตละคนเปนผใหญทมวฒภาวะ มความมนคงทางคณธรรม (Integrity) และมนคงตอการท�าหนาทเพอผล ประโยชนแกมหาวทยาลยสวนรวม และแกสงคม รวมทงคณะกรรมการสรรหากมความพรอมทจะรบแรงบบคนทอาจเกดขน

สรปวา โดยสวนตวของผม ผมชอบรปแบบทคณะกรรมการสรรหาท�าหนาทตดสนเบองตน เลอกไวคนเดยว แลวเสนอใหสภาฯ ลงมตรบ/ไมรบ

องคประกอบของคณะกรรมการสรรหา

หลกการคอ ผเปนกรรมการสรรหาตองเปนผมวฒภาวะ

สง มวจารณญาณสง และมงทผลประโยชนขององคกร

(มหาวทยาลย) และบานเมองเปนหลก ไมใชท�าเพอหาพวกพอง

ของตนเอง รวมทงตองมนคงตอแรงบบคนทไมถกตอง

อกหลกการหนงส�าหรบสงคมมหาวทยาลยคอ Participa-

tory Governance ดงนน จงตองมตวแทนจาก หลายภาคสวนใน

มหาวทยาลยเขามารวมเปนกรรมการสรรหา โดยตองมการ

ท�าความเขาใจวา คนเหลาน มาท�างานนเพอผลประโยชนสวน

รวมของมหาวทยาลย ไมใชเพอกลมทตนเปนตวแทน ตวบคคล

ทเขามาเปนตวแทนจงตองเลอกอยางพถพถนในดานคณสมบต

ดงระบในยอหนาทแลว

<< ๑๙๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

หากใชหลกการ ใหคณะกรรมการสรรหาท�าหนาทตดสนเบองตน

ผมมความเหนวาคณะกรรมการ สรรหาควรมกรรมการสภาฯ ผทรง

คณวฒจ�านวนมากหนอย พดงายๆ วา ใหเสยงคนนอกเปน majority

แตกมคนในมาชวยใหมมมองจากภายในดวย โดยทจากประสบการณ

ของผม คนนอกมกจะมองใหญ มองแบบ Outside – in ไดดกวาคนใน

และอทธพลจากความคนเคยกนกบผไดรบการพจารณากนอยกวา

ประเดนกรรมการสรรหาน นอกจากเรององคประกอบ แลวยง

มประเดนเรององคคณะ คอตองท�างาน เปนองคคณะ รบผดชอบ

รวมกน ท�างานรวมกน ไมใชเปนททะเลาะโตแยงหาขอไดเปรยบของ

บางคนหรอ บางกลม

คณะกรรมการสรรหาตองแสวงหาขอมลส�าหรบน�ามาใชในการ

ตดสนใจ ทงทเปนขอมลทเปดเผย และขอมลเชงลบทหากแพรงพราย

อาจเกดผลเสยหายตอบคคล ดงนน การพดจาใหความเหนของ

กรรมการ ตองถอเปนความลบทผเกยวของตองไมน�าไปเปดเผยนอก

หองประชม คณะกรรมการสรรหาจงตองมขอตกลง เรองการรกษา

ความลบ และผน�าไปเผยแพรตองถอวามความผด

คณะกรรมการสรรหาตองท�างานอยาง Evidence-Based ทสด

เทาทจะท�าได โดยหาขอมลหลกฐาน หลายแบบ จากหลายแหลง

และแหลงหนงคอรบฟงจากตวแทนผมสวนไดสวนเสยหลากหลายกลม

คณะกรรมการสรรหาในอดมคต ตองมความเปนทมหรอ

องคคณะ ท�างานรวมกนอยางเชอถอไววางใจ ตอกนและกน กลาน�าเอา

เรองส�าคญและมความละเอยดออน (Sensitive) มาเสนอในทประชม

โดยเชอมนวา ตนเองจะไมเดอดรอน เพราะจะไมมใครน�าออกไป

๑๙๗ >>

สภามหาวทยาลย

แพรงพราย รวมทงเมอมการลงมต ฝายเสยงขางนอยกยอมรบหรอ

เคารพมต และถอวาเปนมตรวมของทงองคคณะ ไมออกไปพดขาง

นอกวาตนไมเหนดวยกบมตนน

กรรมการสรรหากบสทธในการไดรบการเสนอชอเปนผเขารบการสรรหา

ตองใหชดเจนวา เมอมชอไดรบแตงตงเปนกรรมการสรรหาแลว

เปนอนวาหมดสทธในการเปนผสมคร หรอเปนผไดรบการเสนอชอเปน

อธการบด แมจะลาออกในภายหลง กจะยงไมมสทธ

และโดยมรรยาท กรรมการสรรหาไมควรเขาไปเปนทมบรหาร

เชน รองอธการบดของทานทไดรบการแตงตงครงนน

กรรมการสรรหาทเปนกรรมการสภาดวยมสทธลงคะแนน เลอกอธการบดตอนสภามหาวทยาลยลงมตหรอไม

เรองนเรามกไมนกถงกน แตไดเกดขอโตแยงขนแลว นกกฎหมาย

บอกวามการฟองไปถงศาลปกครอง วาการทกรรมการสภาฯ ไดรบ

แตงตงเปนกรรมการสรรหาฯ ลงมตในฐานะกรรมการสรรหาไปครง

หนงแลว พอเรองเขาสภาฯ กมาลงมตอกครงหนงในสภาฯ ถอวาเปนการ

ออกเสยง ๒ ครง ไมถกตอง และศาลปกครอง เหนดวยกบผรอง ยกเวน

สภาฯ ในการประชมครงนน มมตใหทานเหลานนลงมตไดอกครงหนง

จะเหนวา คนเรามมมมองตอกตกาตางๆ แตกตางกน บางคน

มองทอ�านาจ หรอสทธ แตผมมองตาง ผมมองวาเรองแบบนผตอง

เขาไปท�าหนาทมภาระทตองรบผดชอบ เนนทภาระ ไมใชทอ�านาจหรอสทธ

<< ๑๙๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การสรรหากบการเลอกตงแตกตางกนอยางไร

กลาวใหงายและสนทสด การสรรหาไมใชการลงคะแนนเสยงเลอกตง ไมใชคะแนนนยมรปแบบใดๆ ทงสนในการตดสน แตใชความเหมาะสมตอการท�าหนาทอธการบดมหาวทยาลยนนๆ ในสถานการณนนๆ เปนหลก

กรรมการจดการเลอกตงไมตองใชวจารณญาณ ยกวจารณญาณใหแกผออกเสยงลงคะแนน แตกรรมการสรรหาตองใชวจารณญาณรอบดาน เพอตดสนใจตามระดบความรบผดชอบทคณะกรรมการ สรรหาไดรบมอบจากสภาฯ

มกมผสบสน วาประเทศไทยเปนประชาธปไตย เราจงตองเคารพการเลอกตง เคารพสทธเสยงของ “ประชาคม” และเมอยอประเทศไทยลงไปเปน “มหาวทยาลย ก” ประชาคมมหาวทยาลย ก กคอคณาจารย ของมหาวทยาลย ก ดงนน การไดมาซงอธการบดจงตองไปถามประชาคม โดยจดใหมการลงคะแนนเสยง โดยคณาจารย อยางนอยกทางออม มฉะนนถอวาสภามหาวทยาลยเปนเผดจการ

วธคดตามยอหนาทแลวผดโดยสนเชง เปนมจฉาทฐ เปนทางแหงความเสอม วธคดวาอาจารยคอ เจาของมหาวทยาลย และเปนผผกขาดการเลอกตงอธการบดนนผด

แตแนวคดวา คณาจารยควรมสวนแสดงความคดเหนดานการก�ากบดแลและการบรหารมหาวทยาลยนน ถกตอง และคณะกรรมการสรรหาอธการบดควรหาทางรบฟงขอคดเหนจากผมสวนไดสวนเสย หลายฝาย

การเสนอชอกบการสมคร

๑๙๙ >>

สภามหาวทยาลย

ชอของผสมควรไดรบการพจารณาแตงตง (โปรดเกลาฯ) เปนอธการบดอาจไดมาจาก ๒ ทาง คอโดยการเสนอชอ และโดยการสมคร

การเสนอชอหมายความวาเจาตวไมรเหน (หรออาจรเหนลบๆ) การสมครแปลวาเจาตวอยากเปน ขอบงคบของบางมหาวทยาลยระบวธการแบบใดแบบหนง และบางมหาวทยาลยเปดชองใหใชทง ๒ แบบ

การเสนอชอถอเปนรปแบบหนงของการมสวนรวมของประชาคมภายในมหาวทยาลย จงตองระบ วากลไกเสนอชอเปนอยางไร มกก�าหนดตามหนวยงาน และระบวาสมาชกของหนวยงานทมสทธรวมเสนอชอ เปนใครบาง ทมคณสมบตอยางไร ระบวธการเสนอชอและรวบรวมความเหนและตดสนใจเสนอชอใครบาง และระบใหแตละหนวยเสนอชอไดไมเกนกชอ

การเสนอชอนมลกษณะคลายการลงคะแนน น�าไปสความรสกวามคะแนนเสยง และไปสเสยงเลาลอ วาใครคะแนนเสยงดกวาใคร ใครไดรบการเสนอจากมากหนวยงานทสด ฯลฯ และมการพยายามน�าเอาขอมล เหลานมากดดนคณะกรรมการสรรหา และ/หรอ สภามหาวทยาลย โดยหลายกรณเอาไปใชผานสอมวลชน

ขอบงคบของบางมหาวทยาลย ก�าหนดเรยกการเสนอชอของหนวยงานวาเปน “การลงคะแนน” ยงเปนการชกจงใหมคนคดวาการลงคะแนนนนจะมน�าหนกตอการสนบสนนผเขารบการแขงขนคนไหน ซงทจรงแลว ในการสรรหาตองไมมการแขงขน ไมมการหาเสยง

จงมบางมหาวทยาลยพยายามก�าหนดโทษ วาผทมพฤตกรรมหาเสยง หรอหาการสนบสนน เปนการท�าผด ถาเปนตวบคคลทอยใน

<< ๒๐๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ขายไดรบการเสนอชอเปนผลงมอท�าหรอมสวนเกยวของ ผนนหมดสทธ ในการเขารบการสรรหาทนท

คณสมบตของอธการบด

เรองนผมวาไมคอยมปญหา โดยตองก�าหนดไวใหชดเจน ส�าหรบใชเปนเกณฑในการพจารณาของ คณะกรรมการสรรหา เรองทตองไมลมคอตองไมเปนคนทมผลประโยชนทบซอนกบผลประโยชนของ มหาวทยาลย และตองไมเปนผทฝกใฝการเมอง

มประเดนเรองตองท�างานเตมเวลา โดยไมมภารกจอนๆ มา รบกวนสมอง ซงกควรระบไว แตผมกเคยเหนอธการบดทสมองดเยยม ท�างานเปนอธการบดไปเลนหนไป รายไดจากการเลนหนมากกวา เงนเดอนอธการบดมากมาย เทาทผมรจกมมากกวา ๑ ราย และผมสงสยเสมอวา หากผมรลวงหนาวา เขาจะมพฤตกรรมน และผมเปนกรรมการสรรหา ผมจะเลอกเขาหรอไม ผมมความเชอวาสภาพเชนนน ไมใชท�างานอธการบดเตมเวลา แตผมอาจเครงครดเกนไปกได

เพอประกอบการก�าหนดคณสมบตหรอความสามารถทจ�าเพาะส�าหรบหาอธการบดทจะมาท�างานเปนผน�า และบรหารใหบรรลผลใน ๔ - ๘ ปขางหนา สภามหาวทยาลยจงตองก�าหนดใหชดวาในเวลาขางหนานน ตองการใหบรรลผลอะไรบางเปนประเดนใหญๆ แลวมอบใหคณะกรรมการสรรหาใชขอก�าหนดนนในการ พจารณาความสามารถจ�าเพาะของผทไดรบการเสนอชอหรอสมครเปนอธการบด

จะเหนวา คณสมบตของอธการบด ตองมทงคณสมบตทวไป และคณสมบตเชงยทธศาสตรในชวงเวลา ขางหนาตอนด�ารงต�าแหนง

๒๐๑ >>

สภามหาวทยาลย

เวลา

เวลาในทนหมายถงเวลาเรมกระบวนการสรรหา ตองใหเสรจเผอเวลาโปรดเกลาฯ ไวอยางนอย ๒ เดอน และตองมเวลาใหด�าเนนการขนตอนอยางรอบคอบระมดระวง เพราะหากมคนขดแยง เอาไป ฟองศาลปกครอง ตองยนยนไดวาไดด�าเนนการตามขนตอน (Duty of Conformance) และระมดระวงรอบคอบ (Duty of Care) บางมหาวทยาลยก�าหนดเวลาเรมกระบวนการสรรหา ๑๘๐ วนกอนอธการบดทานปจจบนจะหมดวาระ บางแหงใหเวลาถง ๒๔๐ วน

เวลาทตองระมดระวงอยางมากคอชวงหางระหวางคณะกรรมการสรรหาลงมต ถงเวลาทน�าเรองเขาสสภามหาวทยาลย ยงทงชวงนอยเทาไรยงดเทานน เพราะขาวจะแพรงพรายยากหนอย กรรมการบางชดใชวธประชมคณะกรรมการสรรหาครงสดทายตอนเชา เสรจเทยง แลวเอาเขาสภาฯ ตอนบายเลย

การรกษาความลบ

เรองนไดกลาวแทรกไวในหลายตอนขางบนแลว แตน�ามาย�าไวเปนตอนแยกตางหากดวย เพราะเคยมคนมาใหความเหนในบลอก ของผม วากระบวนการสรรหาทงหมดควรเปดเผย ไมควรถอเปน ความลบ ซงผมคดวาวธคดเชนนนไมถกตอง การท�างานทส�าคญหลายเรองตองท�าแบบมดชด เพอปองกนการกระทบ กระเทอนเรองสวนตวของบคคล การรกษาความลบ กบความโปรงใสในการท�างานเปนคนละเรองกน แตมเปาหมายเดยวกนทผลประโยชนของหนวยงาน และความซอสตยในสงคม

<< ๒๐๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ยงมอบความรบผดชอบใหแกคณะกรรมการสรรหาสงเพยงใด คณะกรรมการสรรหากยงตองหา ขอมลมาพจารณาใหรอบคอบ มากเพยงนน และขอมลบางสวนตองถอเปนความลบ เพราะหากแพรงพรายไป จะกอผลเสยหายตอบคคล และหากแหลงขอมลไม เชอมนวาคณะกรรมการฯ จะรกษาความลบได เขากไมใหขอมล คณะกรรมการฯ กจะท�างานตดสนใจในสภาพทมขอมลขาดๆ วนๆ ไมครบถวน

คณะกรรมการสรรหาทด จงตองเอาเรองลบมาตแผพจารณารวมกนได และไววางใจซงกนและกนวา เมอใหความเหนอยางไรแลว จะไมมผน�าไปแพรงพราย หากไมมความไววางใจตอกนในระดบน การพจารณาประเดนทละเอยดออนจะไมเกดขนในการประชม คณะกรรมการสรรหากอนมการลงมต การท�าหนาทอยางเปนองคคณะ อยางแทจรงจงไมเกด

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/469905

๒๐๓ >>

สภามหาวทยาลย

ไตรตรองสะทอนความคด จากการรวมเปนกรรมการสรรหาอธการบด

การไดรวมเปนกรรมการสรรหาอธการบดของมหาวทยาลยในระดบทเปนมหาวทยาลยวจยแหงชาตแหงหนง ชวยใหผมไดเรยนรมากมาย

ขอเรยนรขอแรก คนมหาวทยาลยไมกวางพอ ทจะท�าหนาทชน�าสงคมใน Globalized World นคอความทาทายสดสดของ มหาวทยาลยไทย วาจะเปลยนจารตและระบบการสรรหาผน�า ทเปดกวาง ใหมหาวทยาลย มกลไกเพมความแตกตางหลากหลายของบคลากร ทงในระดบบรหาร และระดบปฏบตการไดอยางไร

มหาวทยาลยไทยในปจจบน เนนความเปนประชาคมปด เปนทท�างานของกลมคนทเปนพวกเดยวกน “พดกนรเรอง” เคารพอาวโส เพราะเคยเปนอาจารยเปนศษยกนมา ยอมกนไดเพราะเคยเกอกลกน เราจะรกษา ดานด จดแขง ของประชาคมแบบนไว เพมเตมดวยจดแขงจากการมคนนอกทเขามาเตมเตมสวนของ ความแตกตาง ไดอยางไร

ท�าอยางไร คนมหาวทยาลยจงจะมเสนทางการเตบโตของชวตการท�างานประมาณ ๓๐ ป ทไมใชเปน เสนตรง ไมใชเตบโตอยภายในมหาวทยาลยแหงนนๆ เทานน แตไดหมนเวยนออกไปใชชวตท�างานในภาคธรกจ ภาคประชาสงคม หรอภาคราชการ เพอใหไดมประสบการณทกวางและหลากหลาย น�าเอาจดแขงของ ภาคสวนอนมาใชใน

<< ๒๐๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มหาวทยาลย รวมทงสรางสมขดความสามารถในการเชอมโยง (Networking) ระหวางมหาวทยาลยกบภาคสวนอน

ท�าอยางไรคนมหาวทยาลยจะเหนคณคาของผน�า/ผ บรหาร ทมประสบการณกวางเชนน

ขอเรยนรขอทสอง การท�าใหมหาวทยาลยเปนสงคมแหงความเชอถอไววางใจตอกนและกน เปนสงคมทผคนนกถงประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตว นาจะเปนเรองส�าคญมาก เพราะมหาวทยาลยจะตองเปนผน�าสงคมในดานน และการชน�าทดทสดคอการประพฤตเปนตวอยาง คอชน�าดวยการกระท�า มากกวาชน�าดวยตวอกษรหรอค�าพด

เราพบอยบอยๆ วาเมอมการสรรหาอธการบด จะมการเลนการเมองเพอหาการสนบสนนดวยวธการ ตางๆ ทงทจดท�าโดยการรเหนของผไดรบการเสนอชอ และทจดท�าโดยกองเชยรทท�าโดยผไดรบการเสนอชอ ไมไดเกยวของดวย และวธการสกปรกกเกดขน แมในมหาวทยาลยทมคณภาพและชอเสยงระดบน�ากไมเวน การใชวธการสกปรกเชนนบอนท�าลายความนาเชอถอในสงคม ทงตอมหาวทยาลยนนๆ และตอวงการอดมศกษา ในภาพรวม แตนาแปลกใจ ทคนทใชวธการสกปรกไมถกสงคมประนาม อยางนอยๆ กโดยประชาคมในมหาวทยาลยนน

ผมชนใจ ทมหาวทยาลยทผมเปนกรรมการสรรหากรณน เปนประชาคมทมวฒภาวะ การสรรหาด�าเนนไปอยางราบรน เกบความลบไดเปนอยางด จนถงวาระการประชมสภามหาวทยาลย กรรมการ สภาฯ กยงไมทราบวา คณะกรรมการสรรหาเสนอทานใดเปนอธการบด ประชาคมของมหาวทยาลยนควรไดรบคารวะ เราพดกนวา ผมสวนส�าคญคอทานประธานคณะกรรมการสรรหา ทด�าเนนการอยางรดกม และอยางมประสบการณ

๒๐๕ >>

สภามหาวทยาลย

ขอเรยนรขอทสาม การมกลไกใหแนวคดใหมๆ วธการด�าเนนการใหมๆ เขาสการปฏบตในการก�ากบดแล การบรหาร และการด�าเนนการทางวชาการของมหาวทยาลยไดอยางจรงจง กลาวอยางตรงไปตรงมา มหาวทยาลยไทยยงลาหลงเกนไป ตองการ Input ใหมทคนมหาวทยาลยไมคนเคย หรอไมยอมรบ หรอเปน กระบวนทศนทแตกตางจากทคนมหาวทยาลยยดถอ

ท�าอยางไรสภาพ Resistance to change หรอสภาพรกษา Status quo ในมหาวทยาลยจงจะสมดลกบพลง ของการเปลยนแปลง

นคอประเดนของ Change governance / Change management ในทามกลางประชาคมวชาการทเนน การก�ากบดแล และการจดการแบบ เนนการมสวนรวม (Participatory) ของผปฏบตงาน หากผปฏบตงาน มแนวคดลาหลง และปกหลกเรยกรองใหยดมนอยกบแนวคดเดมๆ ทลาหลง ในอนาคตระบบทใหคณคาของการมสวนรวมจะเปลยนไปหรอไม

ผมมองวา มหาวทยาลยตองเรงสงเสรมและผลกดนใหผปฏบตงานในมหาวทยาลยตองหมนเวยนออกไปท�างานในองคกรภาค เพอเรยนรสภาพความเปนจรงและการเปลยนแปลงในสงคมทเปลยนแปลงอยางรวดเรว และเพมความแตกตางหลากหลายขนเรอยๆ เพอจะไดน�าเอาความรความเขาใจน มาขบเคลอนการเปลยนแปลงในมหาวทยาลย ในกระบวนการของการมสวนรวม

และในขณะเดยวกน ระบบบคลากรของมหาวทยาลย ควรตองเปดกวางขน ใหคนนอกเขามาเปน Candidate เขาสต�าแหนงตางๆ ไดงายขน เวลานขอบงคบตางๆ เนนใหโอกาสคนในมากกวา ในหลายกรณปดโอกาสคนนอกโดยสนเชง หลกการส�าคญคอ เพอใหไดคนทจะมาท�าความเจรญใหแกหนวยงานไดมากทสด

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/485635

<< ๒๐๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เรยนรจากกรณสรรหาอธการบดมหาวทยาลยมหดล

การสรรหาบคคลเขาสต�าแหนงตางๆ ในมหาวทยาลยมหดล

ใชวธการสรรหา ไมใชวธการเลอกตง ไมมการน�าเอา คะแนน

ของการเสนอชอมาเปนตวก�าหนดผล ไมมการหยงเสยง หรอ

กลาวใหชดวา ไมใชคะแนน นยมแบบการเลอกตงสมาชกสภา

ผแทนราษฎร และไมเหมอนมหาวทยาลยอนบางมหาวทยาลย

ทใชวธหยงเสยง หาคะแนนนยม จากกลมผปฏบตงานภายใน

มหาวทยาลย

บนทกนเปนการตความของผม ซงคนอนไมจ�าเปนตองเหนดวย

โดยผมยดหลกผลประโยชนของมหาวทยาลยมหดลเปนหลก ไมใช

ผลประโยชนของบคคล ไมใชเพอการเอาชนะกน โดยเปาหมาย

สดทายของมหาวทยาลยมหดลอยทการท�าหนาทมหาวทยาลยวจยให

แกสงคมไทย เปนปญญาของแผนดน ตามปณธานของมหาวทยาลย

มหดล ทประชาคมมหดลรวมกนก�าหนดไวและยดถอ เปนทยอมรบ

นบถอกนทวไป ทงในประเทศไทยและทวโลก

การสรรหาบคคลเขาสต�าแหนงตางๆ ในมหาวทยาลยมหดล

ใชวธการสรรหา ไมใชวธการเลอกตง ไมมการน�าเอา คะแนนของการ

เสนอชอมาเปนตวก�าหนดผล ไมมการหยงเสยง หรอกลาวใหชดวา

ไมใชคะแนน นยมแบบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร และไม

๒๐๗ >>

สภามหาวทยาลย

เหมอนมหาวทยาลยอนบางมหาวทยาลยทใชวธหยงเสยง หาคะแนน

นยม จากกลมผปฏบตงานภายในมหาวทยาลย

ตามขอบงคบของมหาวทยาลยมหดล กรรมการสรรหาม

องคประกอบ ๓ สวน คอ กรรมการสภาผทรงคณวฒ กรรมการสภา

จากผบรหาร และกรรมการสภาจากคณาจารย มประธานสภาคณาจารย

และนายกสมาคม ศษยเกา ดวย คอเปนองคคณะทใชหลกการม

สวนรวมของผปฏบตงานในมหาวทยาลย และผมสวนเกยวของท

หลากหลาย

หลงการประชมครงสดทายเพอลงมตของคณะกรรมการสรรหา

กมขาวออกมาทางหนาหนงสอพมพ ละเอยดยบ วาผลการลงคะแนน

(ลบ) ของคณะกรรมการสรรหาเปนอยางไร

ยงกวานน เมอประชมคณะกรรมการสรรหาเสรจ ประธาน

คณะกรรมการสรรหานงรถกลบบาน พนกงานขบรถกเลาวา กอน

ประธานมาขนรถ พนกงานขบรถของผไดรบเสนอชอไดคยกนแลว

วาใครชนะใครเทาไร

กรรมการสภาผทรงคณวฒทเปนกรรมการสรรหาอกทานหนง

นงรถกลบบาน ไดรบโทรศพทจากเพอน วา “เธอเปนกรรมการ

สภามหดลรไหมวาเขาจะเปลยนอธการบดกนแลว” โดยทเพอนของ

ทานไมทราบวาจรงๆ แลวทานเปนกรรมการสรรหา

ทงหมดนแสดงวา มคนจงใจเอาความลบไปเปดเผย เพอผล

ประโยชนบางอยาง บคคลทอยในขายผท�า มเพยง ๒ กลม กลมหนง

<< ๒๐๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

คอเจาหนาท อกกลมหนงคอกรรมการสรรหาเอง และคงจะมคนท�า

เพยงนอยคน อาจจะเพยงคนเดยว บคคลผน ไดท�าความเสยหาย

ตอชอเสยงของมหาวทยาลยมหดลอยางรนแรง สมควรไดรบ การ

ต�าหน แมเราจะไมรวาเปนใคร และจะตองหาวธไมใหมการแพรงพราย

ความลบในโอกาส อนๆ อก เพราะการรกษาความลบเปนคณสมบต

อยางหนงของผมวฒภาวะ การน�าเอาความลบขององคกรไปเผยแพร

สะทอนภาพลกษณดานลบขององคกรตอสาธารณชน กลาวงายๆ วา

ท�าใหองคกรเสยชอเสยง

การแตงตงอธการบดเปนอ�านาจของสภามหาวทยาลย และ

สภามหาวทยาลยมหดลออกขอบงคบ ก�าหนดใหใช วธสรรหา แตง

ตงคณะกรรมการสรรหาขนคณะหนง มอบอ�านาจใหไปสรรหาผท

เหมาะสมทสดมา ๑ ชอ (หรอถาไมมทางเสนอ ๑ ชอ กใหเสนอไดไม

เกน ๓ ชอ) คอเรามอบใหคณะกรรมการสรรหา ไปท�างานเชงพจารณา

รายละเอยด เพอใชขอมลหลกฐานตางๆ ทบอกวาใครเหมาะสมทสด

โดยทขอมลเชงลกบางอยางพดในสภาฯ ทมคนจ�านวนมากไมได แต

พดกนอยางเปนความลบในคณะกรรมการสรรหาทเปนคนกลมเลกได

วธการแบบน สะทอนวาเราเชอในวจารณญาณและความนาเชอถอ

ของคณะกรรมการสรรหา

เพราะความลบรวแบบมคนจงใจท�าใหเปดเผยกวางขวาง จงเกด

การตงขอสงสยขนวา การสรรหาอธการบดครงน ไมเรยบรอยสงางาม

ไมเหมอนครงกอนๆ ควรใชผลการสรรหาทไมสงางามนหรอไม

๒๐๙ >>

สภามหาวทยาลย

จงตองพจารณาวาความไมสงางามเกดจากอะไร เพราะ

คณะกรรมการสรรหาทงองคคณะท�าหนาทไมเหมาะสม หรอเพราะม

กรรมการ (หรอเจาหนาท) บางคนมพฤตกรรมไมเหมาะสม ผม

วจารณญาณตอบไดชดเจนวา นาจะเปนประการหลงมากกวา

จงตองพจารณาตอ วาการทมคนเอาความลบไปเปดเผย ท�าให

ผลงานของคณะกรรมการสรรหาไมถกตอง แมนย�าหรอไม ผมคดวา

ไมเกยวกน

ขอความขางบนเขยนกอนมการประชมสภามหาวทยาลยมหดลเมอวนท ๒๑ ก.ย. ๕๔ ซงใชเวลากวา ๒ ช.ม. พจารณาเรองนอยางรอบคอบ และตดสนดวยความยากล�าบากใจ เพราะชอ ๒ ชอทเขารบการตดสนของ กรรมการสรรหานน ดเยยมทงค แตสภามหาวทยาลยกตองตดสนใจ จะมาอางวารกพเสยดายนองไมได และผลกเปนททราบกนทางสอมวลชนแลว

อานจาก FaceBook ท http://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=170250589715985&id=166833966724314 จะเหนวา คนทวไปเขาใจเอาเองวาการสรรหาตองใชคะแนนเสยงจากคนภายในมหาวทยาลย ไมทางตรงกทางออม มการใชค�าวา โหวต, Popular Vote, ประชามต, และลงคะแนน ซงเปนความเขาใจผด มหาวทยาลยมหดลเดนทางหางจากวฒนธรรมเลอกตงมาไกลมากแลว และในกระบวนการสรรหา กระบชดวามแตการเสนอชอ ไมมการใหน�าหนกตอความถของการไดรบการเสนอชอมากนอยกวากน

การแสดงความเหนในทสาธารณะ โดยใชคนละหลกการหรอวธคดทก�าหนดไวในขอบงคบของมหาวทยาลยนนๆ คอก�าหนดหลก

<< ๒๑๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การของตนเองขนมา แลวกลาวหาวาผอนท�าผด เปนสงทดาดดน มากในสงคม สอสารออนไลน หรอโซเชยลเนตเวรก ผรบสารจงพง ใชวจารณญาณในการรบสารนนๆ

โชคดทผใหญของสภามหาวทยาลย และผเปนตวเลอกทง ๒ ทาน ไมมองวาการตดสนของสภามหาวทยาลยเปนการตดสนแพชนะ ไมมองวาเปนการตดสนวาใครดกวาใคร แตเปนการเลอกคนทเหมาะสม ทสดมาท�างานในอนาคต ๔ ปขางหนา โดยทตวเลอกทงสองทาน

นนหากเปนมาแขงกตองใชภาพถายในการตดสน

ผลทออกมาท�าใหสมาชกผปฏบตงานในมหาวทยาลยมหดล

จ�านวนมากท�าใจไมได เรยกไดวา “พลกลอก” และมการสอสาร

เหตผลตางๆ นานา ออกมาในอเมล และหนงสอเปดผนกถงสภา

มหาวทยาลย โดยมเหตผลใหญๆ ๓ ประการ คอ

(๑) อธการบดทานปจจบนเพงท�าหนาทมาวาระเดยว ตามปกต

หากท�างานด มผลงานด กจะไดรบการตอวาระท ๒ และ

เปนทประจกษกนทวไปวา ทานอธการบดทานปจจบนม

ผลงานดเดนมาก

(๒) เมอเอาความถของ “คะแนน” เสนอชอจากหนวยงานตางๆ

มารวมกน อธการบดทานปจจบน ไดรบคะแนนสงกวามาก

แสดงวา ประชาคมมหดลตองการใหทานด�ารงต�าแหนงตอ

อกวาระหนง

(๓) ในกรณทมผเขารบการสรรหาเพยง ๒ คน และคณสมบต

ใกลกนมากเชนน คณะกรรมการ สรรหาควรเสนอทง ๒ ชอ

๒๑๑ >>

สภามหาวทยาลย

ใหสภามหาวทยาลยตดสน เพราะในขอบงคบฯ กระบวา

ใหคณะกรรมการสรรหา เสนอชอผไดรบการสรรหาไมเกน

๓ ชอ

ในการประชมสภามหาวทยาลยเมอวนท ๒๑ ก.ย. ๕๔ กมการ

ถกเถยงวนเวยนอยท ๓ ประเดนน

เปนเหตผลทดเผนๆ นารบฟง และนาจะถกตอง แตสภา

มหาวทยาลยมหดลไดใชเวลากวา ๒ ชวโมง ท�าความเขาใจประเดน

ทง ๓ และประเดนอนๆ แลว ผมสรปวาเหตผลทง ๓ ขอนนฟงไมขน

หรอเอามาเปนหลกในการตดสนใจของสภาฯ ไมได ดวยเหตผล

(ขอ ๑) ไมมก�าหนดไวทใดเลยวาใหเปนเชนนน

(ขอ ๒) การน�าเอาความถหรอตวเลขตางๆ มารวมกนแลวใช

กดดนคณะกรรมการสรรหาและสภา มหาวทยาลยนน เปนการพยายาม

สรางกตกาขนมานอกเหนอจากขอบงคบวาดวยการสรรหาอธการบด

ของมหาวทยาลยมหดล ไมสามารถยอมรบได

(ขอ ๓) เปนขอทฟงสมเหตสมผลทสด แตในขนตอนการท�างาน

ของคณะกรรมการสรรหา เมอรวามบคคลเขารบการสรรหาเพยง ๒

คน คณะกรรมการสรรหาไดตกลงกนเปนมนเหมาะแลววาจะเสนอ

ชอเดยวตอสภาฯ แตเมอผลการลงมตของคณะกรรมการสรรหาออก

มาพลกลอก กรรมการสรรหาบางทาน กลบมาแสดงเหตผลขอ ๓ ตอ

ทประชมสภาฯ ทงๆ ทตนควรจะถกเถยงโตแยงกนในคณะกรรมการ

สรรหา วาควรเสนอชอทง ๒ คนตอสภาฯ แลวคณะกรรมการสรรหา

จงลงมต การมาโตแยงภายหลง จงไมถกตอง

<< ๒๑๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

โดยสรป ผมมความเหนวา มขอเรยนร ๓ ประการจาก

เหตการณน

(๑) ตองมมาตรการรกษาความลบไมใหแพรงพราย ปองกนการ

เลนการเมองในสอมวลชน และสอโซเชยลเนตเวรก

(๒) ตองท�าความเขาใจเรองการสรรหา วาไมมการยอมรบการ

สรางคะแนนนยมทางออมขนมากดดน

(๓) องคประกอบของคณะกรรมการสรรหาควรมกรรมการผทรง

คณวฒเปนสวนใหญ กรรมการทมาจากผปฏบตงานใน

มหาวทยาลยนาจะเปน Non-Voting Member

ขอย�าอกครงหนงวาบนทกนเปนการตความของผมคนเดยว โดย

ผอนอาจไมเหนดวย เขยนขนเผยแพรเพอเปนขอเรยนรของประชาคม

มหดล และของสงคมไทยในวงกวาง ไมมเจตนากลาวรายผใด

ปรบปรงจากhttp://www.gotoknow.org/blogs/posts/466780

๒๑๓ >>

สภามหาวทยาลย

ความเขาใจผดเกยวกบ วธการสรรหาอธการบดมหาวทยาลยมหดล

การอภปรายในสภามหาวทยาลยมหดล เมอวนท ๒๑ ก.ย. ๕๔

จดหมายเปดผนกถงกรรมการสภามหาวทยาลยมหดลหลายชด

และขาวใน Social Media ชวยใหผมรวบรวมความเขาใจผดเกยวกบ

กตกาของกระบวนการสรรหาของมหาวทยาลยมหดล ซงมกตกาชดเจน

และบางสวนไมเหมอนของมหาวทยาลยอน ดงน

เขาใจวามการหยงเสยง และกรรมการสรรหาตองท�าตามผล

การหยงเสยง โดยเขาใจผดวา การทแจงใหสวนงานตางๆ เสนอชอ

ผสมควรไดรบการพจารณานนจะมการนบคะแนน และยดถอเปนตว

ตดสน ขอท�าความเขาใจวา ขนตอนนมเปาหมายเพอไดชอคนท

เหมาะสมเทานน โดยใชหลกการวาใหคนในประชาคมมสวนเสนอชอ

แตไมใชมสวนออกเสยง มหาวทยาลยมหดลไมมการสรรหาผบรหาร

โดยการเลอกตงหรอลงคะแนนเสยง เราไดผานประสบการณนน

มาแลว และเหนวาไมเปนผลดตอมหาวทยาลย

คดวาตองเปนประชามตของประชาคมมหดล ดงใน เฟสบกน

http://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=17025058

9715985&id=166833966724314 นยงหนกเขาไปอก คดวาตองได

<< ๒๑๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

อธการบดมาดวยวธการลงคะแนนเสยงประชามต ซงมหาวทยาลย

มหดลในปจจบนมความชดเจนมากวาเราไมใชวธน อาจมบาง

มหาวทยาลยใชวธเลอกตง แตมหดลไมใช

คดวาอธการบดคนปจจบนตองมสทธไดรบการสรรหาเปนสมย

ท ๒ หากไมมขอบกพรองชดเจน เพอใหเกดความตอเนองของการ

บรหารงาน ทจรงวธคดนไมถงกบผด แตเปนวธคดทมงตวบคคล

ผมมความเหนทตาง วาตองคดแบบมงผลประโยชนของมหาวทยาลย

มหดลเปนหลก คณะกรรมการสรรหาตองตดสนใจเสนอบคคล

ทจะมาท�าหนาทอธการบดทเหมาะสมทสดตอความเจรญกาวหนา

ของมหาวทยาลยเปนหลก ไมใชเอาเรองสมยท ๒ เปนหลก

คดวาอธการบดคนปจจบนไดท�าความดตอมหาวทยาลยมหดล

อยางมากมาย การสรรหาจงควรสอหลกการ “ท�าดไดด” ซงผมเหน

ดวยอยางยงวา ในชวงเวลาการท�าหนาทอธการบดของ ศ. นพ. ปยะ

สกลสตยาทร ทานไดท�าคณประโยชนแกมหาวทยาลยและแกประเทศ

ชาตอยางนาชนชมยง หาคนท�าไดเชนนยากมาก ผมเองไมมทางท�าได

แมเพยงครงเดยว แตการสรรหาอธการบดไมใชการตอบแทนความด

ของบคคล แตเปนการหาคนทเหมาะสมทสดมาเปนผน�าเบอรหนงของ

มหาวทยาลยในสถานการณจ�าเพาะ และเนนอนาคตมากกวาอดต

การสรรหาอธการบดเปนเรองของสถาบน ไมใชเรองของบคคล

การโตแยงกตกา หลงจากผลการสรรหาถกน�าไปเปดเผย นเปน

เรองทถกเถยงกนมากทสดในสภาฯ และในจดหมายเปดผนก เปนการ

๒๑๕ >>

สภามหาวทยาลย

โตแยงหลงจากรผลแลว ซงหากท�าตามขอเรยกรอง สภามหาวทยาลย

จะเละทนท เพราะไมยดมนในกตกาทตกลงกน

ขออนญาตตบทายวา ปญหาเรองนทงหมดเพราะมหาวทยาลย

มผเหมาะสมอยางยง ๒ คน ทตางกนนอยมาก ตดสนใจยากอยางยง

เปนความเจบปวดของคนทตองท�าหนาทตดสน แตโดยหนาทกตองท�า

และท�าเพอประโยชนสงสดของมหาวทยาลยมหดล และของสงคม

ไทย ท�าหนาทนแลวกเจบปวด เจบปวดเพราะไมไดเลอกคนหนงทเรา

ทงรกและชนชมในความดและความสามารถ

ผมเขยนบนทกนเพอประโยชนของการเรยนรสาธารณะ ไม

ตองการโตแยงเอาชนะผใดหรอความคดใด และผอนยอมเหนตางได

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/465417

<< ๒๑๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

หาคณคาจากการสรรหา ผบรหารของมหาวทยาลย

เรองการสรรหาผบรหารในมหาวทยาลยนน ผมเหนดวย

อยางยงวา คณคาของมนไมไดมเพยงไดตวผบรหารทเหมาะสม

แตยงเปนชองทางหรอโอกาสใหไดขอมลทหลากหลาย และเปน

ขอมลเชงลก ส�าหรบน�ามาปรบใชในการพฒนาสวนงานนนๆ

ในการประชมสภามหาวทยาลยสงขลานครนทรเมอวนท ๙ ม.ย.

๕๕ มการแตงตงผบรหารหนวยงานระดบคณะหรอเทยบเทา ถง ๗

หนวยงาน มการอภปรายทงในภาพไมโคร และแมคโคร เพราะการ

แตงตงผบรหารเปนหนาทหรอความรบผดชอบหลกของสภามหาวทยาลย

กรรมการทานหนงยกประเดนภาพรวมขนมา หลงสภาลงมตไป

แลวทง ๗ หนวยงาน วานาจะทบทวนหลกการและวธการสรรหา

ผบรหาร เพราะทผานมาหลกการและวธการทใชมกจะไดตวบคคลท

เหมาะตอการสรางความราบรนในหนวยงาน แตไมไดตวบคคลทจะ

สรางความเจรญกาวหนาแบบกาวกระโดดแกหนวยงาน โดยเฉพาะ

อยางยงในทางวชาการ ทานใหความเหนวา ไมนาจะใหอธการบด

เปนประธานคณะกรรมการสรรหา ควรใหเปนเพยงคนหนงทมาให

ขอมลแกคณะกรรมการสรรหา เพราะตามประสบการณ คณะกรรมการ

สรรหาเปนโอกาสทบคลากรภายในหนวยงานมโอกาสใหขอมลลกๆ

เกยวกบหนวยงานนนๆ

๒๑๗ >>

สภามหาวทยาลย

ผมมความคดมาตลอดวา การสรรหาผบรหารของมหาวทยาลย

เนนหาคนมาสรางความราบรนมากกวาเนนหาคนมาสรางความ

แตกตาง ผมเดาวานเปนจารตของสงคมไทย และเดาวาหากสภาฯ

ตดสนใหคนทลยแหลกเพอสรางการเปลยนแปลงมาเปนผบรหาร

หนวยงานนนกคงจะรบไมไหว เพราะคนสวนใหญในหนวยงานกคงจะ

ไมอดทนตอการเปลยนแปลงแบบกาวกระโดด โดยเฉพาะอยางยง

เมอมผลกระทบตอตนเอง

เรองการสรรหาผบรหารในมหาวทยาลยนน ผมเหนดวยอยางยง

วา คณคาของมนไมไดมเพยงไดตวผบรหารทเหมาะสม แตยงเปน

ชองทางหรอโอกาสใหไดขอมลทหลากหลาย และเปนขอมลเชงลก

ส�าหรบน�ามาปรบใชในการพฒนาสวนงานนนๆ

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/494961

<< ๒๑๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

วทยาเขตอ�านาจเจรญ มหาวทยาลยมหดล : จะสรางเปนมหาวทยาลยแหงอดต หรอเปนมหาวทยาลย

แหงอนาคตเปนความทาทายอยางยง ตอคนอ�านาจเจรญและจงหวด

ใกลเคยง และตอมหาวทยาลยมหดล วาจะสรางมหาวทยาลยอ�านาจเจรญ

ใหเปนมหาวทยาลยแบบไหน

นนคอขอสรปของผม จากการทสภามหาวทยาลยมหดล และ

ฝายบรหาร ไปเยยมชนชมวทยาเขตอ�านาจเจรญ เมอวนท ๒๐ ม.ค. ๕๕

วธจดขนตอนอยางดเยยมแกทมไปเยยมชนชมของฝาย

บรหารวทยาเขต น�าโดยทานรองอธการบด ผศ. นคร เหมะ และ

ดร. จกรณรงค จนทรศรทพย ท�าใหผม “ปงแวบ” ขอสรปน (หรอ

AAR น) โดยทไมรบรองวา ผลของการ “คดแบบไมคด” น จะถกตอง

แตมนมคา ตรงทมนกระตกใหเราไมคดแบบเดมๆ ไมตกหลมความ

คดแบบแผนเสยงตกรอง

ขอเสนอของประชาคมอ�านาจเจรญ ทแสดงขอคดเหนอยางหลาก

หลาย และแสดงภมปญญาของคนอ�านาจเจรญทนาเคารพชนชมยง

กระตกความคดของผม วาถาเราไมระวง ภมปญญาและความคดดๆ

๒๑๙ >>

สภามหาวทยาลย

นนเองคอกบดก ใหเราตดอยกบอดตและปจจบนททรงคณคา แตมน

ไมใชหนทางแหงอนาคต

มหาวทยาลยตองเปนองคกรทขบเคลอนสงคมสอนาคต

ไมใชชวนกนหยดนงอยกบอดต

แตความเขาใจอดต และน�าเอาอดตมารบใชอนาคต กเปน

พลงและทรงคณคาอยางยง

เราตองใชอดตเปนเครองมอสรางการเปลยนแปลงททรงคณคา

ไมใชเครองมอหยดนงอยกบอดต

อดตเปน Assets หรอ Means ไมใช Goal หรอ Destination

คนอ�านาจเจรญบอกเราเองวา จงหวดอ�านาจเจรญเปนจงหวด

ทยากจนทสด ๑ ใน ๓ จงหวดของประเทศไทย

แตขอเสนอจากประชาคมอ�านาจเจรญ ใหวทยาเขตอ�านาจเจรญ

ด�าเนนการนน เปนขอเสนอประเภท “แกปญหา” หรอ “พฒนาเลกๆ

นอยๆ จากสภาพปจบน” (Improvement) เทานน ไมมขอเสนอ

ประเภท “หลดโลก” หรอ “เปลยนกระบวนทศน” โดยสนเชง

(Innovation) เลยและแนวทางทวทยาเขตอ�านาจเจรญก�าลงด�าเนน

การ กเปนไปในแนวทางทประชาคมอ�านาจเจรญ ตองการ คอเปนการ

ท�างานสนองความตองการของประชาคมอ�านาจเจรญ

แตผมขอเสนอวา วธท�างานแบบน ในทสดแลว ประชาคมอ�านาจเจรญ

จะขาดทน แทนทจะไดก�าไร คอจะยงคงด�ารงต�าแหนงจงหวดทยากจน

ทสด ๓ จงหวดแรกอยอยางเดม ไมขยบไปไหน เพราะยงคงเดนตาม

แนวคด (กระบวนทศน) เดมๆ

<< ๒๒๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การทมหาวทยาลยมหดลมาสรางวทยาเขตใหมทจงหวดอ�านาจเจรญ

จงเปนทง Opportunity และ Threat ในเวลาเดยวกน ในการสราง

ชอเสยงของมหาวทยาลย ของผบรหารมหาวทยาลยมหดล และของ

สภามหาวทยาลยมหดล

และในขณะเดยวกน วทยาเขตอ�านาจเจรญ กเปนทง Asset

และ Liability ของมหาวทยาลยมหดลในเวลาเดยวกน คอเปน Asset

ส�าหรบสรางผลงานใหมๆ ใหแกวงการอดมศกษา และแกประเทศไทย

และเปน Liability ตอการสรางมหาวทยาลยแหงอดตขนมาอกแหง

หนง

มองจากมมของสภามหาวทยาลยมหดล สภาฯ จะปลอยให

วทยาเขตนเปน Threat ตอมหดล หรอจะก�าหนดใหเปน Opportunity

ในการสรางมหาวทยาลยทไมเหมอนใครในปจจบน … มหาวทยาลย

แหงอนาคต

ผมอยากใหสภามหาวทยาลยท�าหนาท Dream … ฝน ... และ

สรางจตวญญาณแหงความใฝฝน ทจะท�าหนาทอดมศกษาแหงอนาคต

แลวมอบใหฝายบรหารท�าหนาทแสวงหา เสาะหา และทดลอง วธการ

บรรลความฝนนน โดยสภาฯ ชวย Facilitate และ Empower

นคอการท�าหนาทก�ากบดแล มตทสาม และมตทสอง คอ

Generative Mode และ Strategic Mode ทผมใฝฝนท�าในฐานะ

นายกสภาฯ

ผมฝนอยากเหนมหาวทยาลยอ�านาจเจรญ ท�าหนาท (รวม

กบประชาคมอ�านาจเจรญ) เปลยนชวตความเปนอยของคน

๒๒๑ >>

สภามหาวทยาลย

อ�านาจเจรญโดยสนเชงใน ๑ ชวอายคน คอ ๒๕ - ๓๐ ป เปลยน

จากสภาพสงคมลาหลงยากจน สสงคมทเปนสวนหนงแหง

อนโดจนใหม ทคกคกเชอมโยง และในขณะเดยวกนกรกษา

ความหลากหลายทางธรรมชาตและชาตพนธของมนษยไวได

อยางด ใชเทคโนโลยสมยใหมในการด�ารงชวต และในขณะ

เดยวกนกรกษาศลปะและวฒนธรรมทเปนรากฐานดงเดมไวอยาง

ทรงคณคา ผคนประกอบสมมาชพโดยใชเทคโนโลยใหม ผสม

ผสานกบทรพยากร ธรรมชาตดงเดมในพนท

โจทยนยากเกนไปหรอไม หนาทของมหาวทยาลยคอท�า The

Impossible ให Possible

ปรบปรงจากhttp://www.gotoknow.org/blogs/posts/478138

<< ๒๒๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

อดมศกษาไทย๔

อดมศกษาไทย

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

อดมศกษาไทยกบการเขาส ประชาคมอาเซยน

บายวนท ๙ ม.ค. ๕๕ ผมไปพดทมหาวทยาลยพายพเรอง

อดมศกษาไทยกบการเขาสประชาคมอาเซยน เนนทยทธศาสตรในการ

ด�าเนนการ

ผมเสนอวาตองมองการเขาสประชาคมอาเซยนเปนทง End และ

Means โดยใหน�าหนกตอการเปน Means มากกวาในสดสวนน�าหนก

End : Means = ๔๐:๖๐

การใชการเขาสประชาคมอาเซยนเปน Means หมายความ

วาการเขาสประชาคมอาเซยนท�าใหเกดกลไกหลายอยางทชวย

อ�านวยความสะดวกตอการสรางการเปลยนแปลงดานอดมศกษา

ทเราตองการอยแลว ซงไดแกการปฏรปการเรยนรสแนวทาง

21st Century Learning สถาบนอดมศกษาจงสามารถใชกลไก

อ�านวยความสะดวก ตอการแลกเปลยนนกศกษา แลกเปลยน

อาจารย การท�างานวจยรวมกน ฯลฯ ทจดโดยกลไกประชาคม

อาเซยน ซงจะมสวนชวยใหบณฑตของเราม 21st Century Skills

ทเดนชดมากขน มหาวทยาลยมตวชวยมากขน

๒๒๕ >>

อดมศกษาไทย

นนคอเราตองรจกใชการเขาสประชาคมอาเซยนเปนตวชวย

ใหเราบรรลการปรบเปลยนอดมศกษา ใหเปนอดมศกษาแหงศตวรรษ

ท ๒๑

และผมมองวาการศกษาทท�าใหบณฑตบรรล 21st Century Skills

นนแหละคอการศกษาทจะชวยใหบณฑตไทยไปท�างานในประเทศ

อาเซยน (และประเทศอนๆ ) ไดอยางองอาจผงผายและเปนทยอมรบ

ผมไดเสนอตอทประชมวาการจะบรรลเปาหมายทแทจรงได เรา

ตองมโลกทศนตอการเขาสประชาคมอาเซยนเปน Positive-sum game

ไมใช Zero-sum game หรอเปน Win-win situation ไมใช Win-lose

situation คอความรวมมอกอผลสงเสรม (Synergy) ซงกนและกนไมใช

มวกงวลวา การเขาสประชาคมอาเซยนจะท�าใหเราเสยเปรยบ แตตอง

แสวงหาการด�าเนนการท “ทกฝายไดเปรยบ” โดยตองมองผลระยะยาว

มการพดกนเรองสภาพเปดเสรดานการศกษาและดานการประกอบ

อาชพ ผมชใหเหนวาค�าวา “เปดเสร” ไมใช Unregulated freedom

การเปดเสรไมวาเรองใด ตองมกฎเกณฑกตกาเพอปองกนมจฉาชพ

และปองกนผลราย

ผมชใหเหนวาแมไมมประชาคมอาเซยน อดมศกษากตอง

เปลยนแปลงอยแลว การมประชาคมอาเซยนจะชวยใหเราเปลยนแปลง

อดมศกษาไดสะดวกขน

ชวง ลปรร. มอาจารยทานหนงถามวา ในการแลกเปลยน นศ.

หากประเทศทจะไป เปนประเทศเพอนบานทความเปนอยและวชาการ

<< ๒๒๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ดอยกวาเรา นศ.จะไมอยากไป ทกคนอยากไปประเทศทเจรญกาวหนา

กวาประเทศไทย จะหาทางแกไขอยางไรด

ทจรงผมกไมรวาจะแกไขอยางไรใหไดผล โดยผมมความเหนวา

เรองนอยทวธคดหรอกระบวนทศนของ นศ. และของสงคมไทยวา

การไปเปน นศ. แลกเปลยนนนเพออะไรเปนเปาหมายหลก ในความ

เหนของผมนาจะมเปาหมายเพอปทางไปสอนาคตการท�างาน ทชวย

ใหรจกผคนและสงคมของประเทศอน ทอยในเครอขายทเราจะตองไป

ใชชวตท�างานในอนาคต ไมใชเพอไปฟงการบรรยายหรอเนนการ

เรยนรทฤษฎ

ผมตงใจเอาเครองคอมพวเตอร Macbook Air ไปใชเพอบนทก

เสยงเปน Narrated PowerPoint แตผมคลกปมผดจงมแต PowerPoint

เปลาๆ มาใหดไดท ลงคทใหไวขางลาง

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/476989

๒๒๗ >>

อดมศกษาไทย

อดมศกษากบความเชอมโยงทางเศรษฐกจโลก อาเซยน และประเทศไทย

อดมศกษาตองมผลตอ R&D, Innovation เพอหนนใหประเทศ

กาวสการเปนประเทศพฒนาได

ผมไดรบแจก DVD บนทกการประชมวชาการ ปอมท. ประจ�าป

พ.ศ. ๒๕๕๔ เรอง “การเตรยมความพรอมของอดมศกษาไทย กบการ

ปรบตวสการเปนประชาคมอาเซยน” ทจดเมอวนท ๑๘ - ๑๙ สงหาคม

พ.ศ. ๒๕๕๔ เมอเอาแผนท ๒ (ใน ๑๓ แผน) มาลองฟงเรอง “ความ

เชอมโยงทางเศรษฐกจโลก อาเซยน และประเทศไทย” โดย ดร.ศภชย

พานชภกด เลขาธการการประชมสหประชาชาต วาดวยการคาและการ

พฒนา (UNCTAD) ฟงแลวไดรบความรมากและกวางขวาง ผมขอ

แนะน�าใหอาจารยมหาวทยาลยหา DVD เรองนมาชมหรอศกษาหรอ

เขาไปชมไดท http://tv.nida.ac.th/nidatv/videodetail.aspx?vid=86

ดร. ศภชย บอกวาทานเขยนวทยานพนธปรญญาเอกเศรษฐศาสตร

ดานทรพยากรมนษย จงมความรสกผกพนกบเรองการศกษามาตลอด

ทานพดถง ECOSOC (http://www.un.org/en/ecosoc/) ทใหความ

ส�าคญตอ การศกษากบการพฒนาทยงยน วาตองเนน Inclusive

development คอใหทกคนมโอกาสมสวนรวมแสดงบทบาท รวมทง

<< ๒๒๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สตร ใชไอท ชวยสงเสรม ไมม Digital divide สหประชาชาตเนน

พฒนาสงคมตามเปาหมาย MDG ๘ ขอ รวมทงสขภาพสตร เดก การ

ศกษาทครบถวน น�าสะอาด สขภาพรวมการแกปญหา HIV/AIDS

UNESCO จดการประชมเรอง การศกษากบการพฒนาทยงยน

ปนมการใชนโยบายการเงนการคลงทเขมงวดกวาเดมมาก ใช

ค�าวา Austerity เพราะเกดวกฤตการณครงใหญทสด จงเนนนโยบาย

เขมงวด งบลงทนดานการศกษาถกเบยด เลกอดหนน ปลอยใหประชาชน

ชวยตวเอง UN ขอรองวาการปฏรปเศรษฐกจสงคม ไมใชสรางเฉพาะ

โครงสรางพนฐานทางกายภาพ ตองสรางทรพยกรมนษยเปนหลก

มการเสนอแนะหลายอยางใหคนควารวมกนใหดงดดทรพยากรเขามา

อดหนนการศกษา

เมอลดการลงทนดานการศกษาลงไป ท�าอยางไรคณภาพจะ

ไมลด โดยเฉพาะการประสานการศกษากบเศรษฐกจ เวลานคณภาพ

การศกษาถดถอยลง

ประเทศรายไดปานกลาง หลดพนไปจากบวง Middle income

ยาก การลงทนกไมชวย ประเทศทกาวขามไปไดเปนประเทศ ทเปลยนแปลง

จากประเทศทรบถายทอดเทคโนโลย เปนประเทศทมความสามารถ

พฒนาเทคโนโลยเองได การศกษาตองมผลตอ R&D, Innovation เพอ

หนนใหประเทศกาวสการเปนประเทศพฒนาได

Rate of Return ของการลงทนดานการศกษา สวนทเปนผล

ตอสงคมดทสดอยทระดบมธยม ผลตอบคคลสงสดทระดบอดมศกษา

๒๒๙ >>

อดมศกษาไทย

ในปจจบนผลตอบแทนของการลงทนดานอดมศกษา ทงตอสงคม

และตอสวนตวยงสงขน

เราตองการอดมศกษาทสรางความคดกวาง ไมจ�ากดขอบเขต

การศกษาและความเทาเทยมกนของประชาชน ในสงคมทไม

เทาเทยม ยงใหการศกษาระดบอดมศกษา ความไมเทาเทยมจะยงสง

เพราะ Access ตอการศกษาคณภาพสง ตางกน

WSIS (World Summit for Information Society) บอกวาเวลา

นแมในประเทศยากจน การมโทรศพทมอถอ หรอ Connectivity เกน

เปา ทเคนยา Rift Valley (http://en.wikipedia.org/wiki/Rift_Valley_

Province) ผลตดอกไม สงออกยโรป ตองไปผาน auction ราคาทฮอลแลนด

เกษตรกรรบขาวราคาจากมอถอ มผลตอการเลอกปลกตามตลาด

UNESCO & UNCTAD จด STIP (Science, Technology and

Innovation Policy Review) มเปาหมายวาท�าอยางไรใหเศรษฐกจได

ประโยชนจากการศกษา เอาความรทมการคดคนแลวเอามาใช เชอม

นโยบายการศกษา กบนวตกรรมและพฒนาเศรษฐกจเชอมความรทม

อยแลว กบความเปนอยของมนษย

ในปจจบนและอนาคต การผลตจาก ขอมล ขาวสาร การ

วเคราะห ความคด จะมาแทนการผลตจากวตถดบ ปจจยการ

ผลตคอสมองทเชอมโยงความร สงคมเชอมโยงกระทบถงกน

หมด รวมทงมาตรฐาน การรบขอมลใหมจากสงคมโลก โลกาภวตน

เปลยนจากโลกาภวตนดานเดยว สยคท ๒ ของโลกาภวตน ท

ขอมลไหลเวยนจะหลายทาง เวลานขอมลจาก WIPO การจด

<< ๒๓๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สทธบตรจากเอเซยมากกวาอเมรกา และยโรป โดยสวนใหญมาจาก

จน และญปน

เวลานการเงนโลก ไมใชพงประเทศเจรญแลว เกด Reversed

capital flow

ทผานมาเกดปญหาเพราะเศรษฐกจโลกเชอมนระบบตลาดเกน

รอย นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบลคนหลงๆ ค�านวณเศรษฐมตวาท�าไม

ระบบการเงนประสทธภาพดเกน สรางแนวคดวาตลาดก�าหนดราคาด

ทสด น�าสความลมสลายของตลาดในชวง ๒ - ๓ ปน

Bretton Woods / Washington Consensus ตลาดเปนแมบท

ของการใชกลไกตลาดขบเคลอนระบบเศรษฐกจ บดนพสจนแลววา

ตลาดอยางเดยวไมเพยงพอ ตองใช ตลาด + กลไกรฐ ในสหรฐอเมรกา

ธรกจการเงนเปน ๘% GDP แตสรางก�าไร ๔๐% ของทงหมด ท�าใหคน

เกงวงเขาท�างานการเงน ไมเขาระบบการผลต

CDO (Collateralized Debt Obligation) เปน Securitization

ของเงนก คดวาบานไมไปไหน ใหกเทาไรกไมพอ ออกตราสารซอน

ตราสารซอนหลายชน ยงไมพอ ยงออก Credit Risk Swap ออกมาชวย

ประกนความเสยง ก�าไรสง บรษท AIG จงลมจากตราสารประกนสนเชอ

ทตนไมเขาใจ ๗๐% ของเงนส�ารองโลก อยในเอเซย จน ๓ ลาน

ลานเหรยญสหรฐอเมรกา กอนเศรษฐกจลมคราวน การออมตดลบ

เอเซย ๓๐% มการเปลยนแปลงศนยอ�านาจสเอเซย การลงทนเนาของ

สหรฐอเมรกา ครงหนงลงทนโดยยโรป ครงของการขยายตวของ

เศรษฐกจโลกมาจากเอเซย BRICS, BRICSA เปนของจรง

๒๓๑ >>

อดมศกษาไทย

จดออนของการขยายตวของเอเซยคอ เปน Jobless expansion

ใชพลงงานสง ๒ เทาของ OECD

ใชนโยบายการคลงไมได กตองใชนโยบายการเงนในการกระตน

เศรษฐกจสหรฐอเมรกา จงใช QE (Quantitative Easing พมพแบงค)

เอา “เงน” จากรฐบาลถายไปใหธนาคารพาณชย เพอกระตนเศรษฐกจ

ชวคราว แตสหรฐอเมรกา ท�า ๒ รอบ ไมกระตนเศรษฐกจ เพราะธนาคาร

สหรฐอเมรกา ไมกลาใหก เงนไหลไปบราซล และบานเรา เปนเงน

ชวคราว เงนอนตราย

ทกประเทศมปญหาเศรษฐกจ ญปนเปน Deflationary คนเกบ

เงน และหนสาธารณะ ๒๐๐% GDP เศรษฐกจดทสดเยอรมน เปน

สนคาทน ขายในจน เอเซย

มองโกเลย คนพบแรธาตส�าคญมากมายทกชนด คนไมถงลาน

คน แตจะมรายไดมหาศาล

AEC ชวย Economy of scale ๖๐๐ ลาน คนมก�าลงซอมากกวา

๑๒๐๐ ลานของจน มก�าลงตอรอง Kissinger เคยพดวา Countries

do not have friends. They only have interest. G20 = G2 สหรฐอเมรกา

กบจน ยโรปเปนศนยวาง ประเทศ เขา IMF มากทสด

การรวมตวกนเปน AEC ชวยการเจรจาตอรอง

การดแลการเงนเราเขมแขงมาก ธนาคารในเอเซยไมมปญหา

ไทยเรามเงนส�ารองกวา $๑๐๐ billion เอาไปซอในสหรฐอเมรกา ยโรป

<< ๒๓๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ASEAN เปน ๑ ใน G20 Chaingmai initiative จะเกดการรวม

Currency pool เงน เกดคลาย IMF ของอาเซยน

การเตรยมพรอมอาเซยน ตองเตรยมบรหาร Regional public

goods ไปพรอมๆ ดวย บรหารรวมกนจะไดผลทวคณ ไดแก น�า ขนสง

คมนาคม ทรพยากรมนษย พลงงาน สวล. สอสาร มาตรฐานอาเซยน

รวมกน ของรางรถไฟ มาตรฐานสนคาบรการ

GATTS เปนของใหม เรองสนคาบรการ GATT มมานาน เฉพาะ

สนคาจบตองได อนาคตของโลกคอสนคาบรการ ไทยแรงงาน ๑/๓

อยในภาคบรการ การเจราจาสนคาบรการไมใชอตรา ไมชดเจน เรอง

Modes วธใชสนคา ๔ mode เกยวกบการศกษาทก�าลงเจรจาใน GATTS

ของ WTO รอบ DOHA

๑. Cross border delivery หรอ Outsourcing, Distantec,

Telereduc, Testing services. UNCTAD ม Virtual Institute หลกสตร

การคาเสรท Bugina Faso

๒. Consumption abroad การทองเทยว นศ. ตางประเทศ

๓. Commercial presence : FDI, ยายสถาบนการศกษาขาม

ประเทศ ตกลงกนยาก

๔. Mobility of natural person เปน migration ยายถนฐานของ

คน อาจารยจากประเทศ หนงไปท�างานในอกประเทศ เปนความตองการ

ของคนในประเทศก�าลงพฒนา มองอกมมหนง เปนภาวะสมองไหล

รอบ DOHA เรม ๒๐๐๑ สบปยงไมจบ สนคาบรการยงแขวนอย

อาจจบในป ๒๐๑๓

๒๓๓ >>

อดมศกษาไทย

WTO การเจราจาเกษตรคบหนามากทสด อยางไมเคยเกดมา

กอน จะเกดการยกเลกอดหนนการเกษตรสงออก มประโยชนตอประเทศ

ก�าลงพฒนาอยางยง

AEC นาจะล�าหนาโลก เจรจากนใหได ทองเทยว eASEAN,

เดนทางทางอากาศ ม roadmap ดานการศกษา ไดแก

๑. คณภาพ

๒. เทยบเคยงคณภาพเพอโอนได

๓. เครอขาย

๔. ความเสมอภาค

๕. เปดเสร ตาม mode WTO ผมขอหมายเหตตรงนวา ค�าวา

“เปดเสร” แปลวามเงอนไขตามความเหมาะสมตอประเทศ และตอผล

ประโยชนรวมภายใน AEC

ตองกระตนให ASEAN ท�าใหได

เอาเอเซยไปก�าหนดวาระของโลก โลกฝายใตและตะวนออก

มวาระ เอาไปก�าหนดโลก

กฎหมายการลงทนตองมมาตรฐานเดยวกน

การศกษาไทยใหม Roadmap เตรยมตว ใหไปเจรจาเปนหนง

เดยว อดมศกษาสรางน�าหนงใจเดยวกน เชน Networking คดในทาง

ปฏบต

คณภาพการศกษาตองเปนวชาการมากกวา Trade UNESCO

ไมเหนดวย เพราะตองการใหม Cultural diversity

<< ๒๓๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

UNESCO ท�า Portal ดานคณภาพอดมศกษา เชอมโยงหลกสตร

อ�านวย Mode ตางๆ มาเลเซยท�าโครงการ EduCity ใตยะโฮร ดาน

Cyber ใหประเทศตางๆ มาลงทนในมาเลเซย เหมอน Edu Industrial

Estate เชญมหาวทยาลยเดนๆ ทวโลกมาลง เชน Johns Hopkins,

MIT, ตามดานทช�านาญพเศษ ทมาเลเซยก�าหนด ไมใชมาทงมหาวทยาลย

รฐบาลลงทนดานกายภาพใหทงหมด ตางชาตเอาสมองมา ไปโฆษณา

ในตะวนออกกลาง ใหมาเรยน แกกฎระเบยบ ใหเกดความเทาเทยมกน

บทความ Richard Levin (Yale) : The Rise of Asia’s Universities

บอกวาตองพฒนาอดมศกษา หรอ Post secondary education ประเทศ

จงจะยกระดบ

มเงอนไข ๓ ขอ๑. Facilities

๒. ทน

๓. คาจาง ตองสงพอ เอาสมองจากประเทศพฒนาแลว มาผนวก

Richard Levin บอกวา ระบบอดมศกษาของเอเซย สอนดวชา

Line Engineer แตไมสราง Leadership และ Innovation ตองเปดกวาง

ความคดอยางเตมท

ระหวางนงฟง DVD ผมใช iPad บนทกสาระเอามา ลปรร. ใน

บนทกน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/467264

๒๓๕ >>

อดมศกษาไทย

อดมศกษาจะแสดงบทบาท เพมความสามารถในการแขงขน และความเปนธรรมของประเทศไทยไดอยางไร

เมอวนท ๒๐ ก.พ. ๕๕ ธนาคารโลกและ สศช. รวมกนจดการ

สมมนาเชงนโยบาย “Implementing the 11th National Economic

and Social Development Plan : Skills and Higher Education for

Ideas-Led Growth with Equity in Thailand” ผมไดรบเชญไปรวมเปน

เปนผอภปรายในชวงกอนเทยง เรอง Strengthening the contribution

of higher education to Thailand’s competitiveness

ผมไดเตรยม PowerPoint เพอเสนอ มรรค ๘ เพอใหอดมศกษา

มบทบาทตอการเพมความสามารถในการแขงขนและความเปนธรรม

ในสงคมของประเทศ PowerPoint นเขาไปดไดผาน ลงค ทใหไวตอน

ทายสดของบนทกน

แตตอนประชมจรงๆ ผมพดเปนคนสดทาย ตอนเกอบบายโมง

ใชเวลาไมถง ๑๐ นาท พดไดไมชด

จงขอน�าสงทผมตองการสอสารมาบนทกไวทน เปนการ ลปรร.

<< ๒๓๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เปาหมายทเราตองการรวมกนคอ (๑) ความสามารถในการแขงขน

ของประเทศ (๒) ความเปนธรรมของสงคมและของระบบการศกษา (๓)

การศกษาเพออนาคต ไมใชการศกษาตามรปแบบในอดต (๔) เพอปลด

พนธนาการการศกษาจากความลมเหลว

ผมไดเสนอมรรค ๘ ประการเพอบรรลเปาหมายทง ๔ นน ตาม

ทระบในสไลดท ๓ ของ PowerPoint

มรรคท ๑ ก�าหนดเปาหมายและวธการบรรลเปาหมายให

ถกตอง คอตองเปนการศกษาท Beyond knowledge สทกษะ ทเปน

ทกษะเชงซอนเรยกวาทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ และตความทกษะให

ลกและเชอมโยงกวาทพดกน คอไมใชเพยงทกษะในการท�างานเทานน

แตรวมครอบคลมทกษะทเปนผลการเรยนร ทง ๓ Domain คอ

Cognitive, Affective และ Psychomotor และเมอเปนทกษะกหมายความ

วาปฏบตได และท�าไดช�าชองถงขนาดเปนอตโนมต ซงจะตองฝกฝน

หรอเรยนรจากการปฏบต (Learning by Doing) แนวคดเรองทกษะจง

น�าไปสรปแบบการเรยนรแบบลงมอท�า ทเรยกวา PBL (Project-Based

Learning) ซงจะตองเรยนเปนกลมหรอทม เพอใหเกด Collaborative

หรอ Team Skills ดวย การศกษาแนว 21st Century นตองเรมตงแต

ป. ๑ หรออนบาล พนฐานทกษะทละเอยดออนหลายๆ ดานจงจะ

เขมแขงจรง

และครอาจารยกตองเรยนรแบบ PBL ดวย โดย Project ของคร

เปนกจกรรมจรง คอการอ�านวยความสะดวกการเรยนรของนกเรยน คร

อาจารยตองรวมตวกนเปน PLC (Professional Learning Community)

เพอแลกเปลยนเรยนรการปฏบตหนาทอาจารย

๒๓๗ >>

อดมศกษาไทย

มรรคท ๒ ท�าหนาทอยางบรณาการ คอท�าหนาท ๓ อยาง (การ

เรยนร วจย บรการ) เปนหนงเดยว คอการท นศ. รวมกลมกนเรยน

แบบ PBL หากโครงการนนมาจากการท�างานจรง ในสถานท�างานจรง

กจะเปนการใหบรการ และหากตงค�าถามใหคม เกบขอมลใหเปนระบบ

นาเชอถอ น�ามาวเคราะหสงเคราะห ไดความรใหม ทเปนความรปฏบต

กจะเปนผลงานวจยประเภท Implementation Research

กจกรรม ๓ อยางทบรณาการเปนหนงเดยวน สามารถออกแบบ

ใหรวมมอกบโรงเรยนในพนท (เชน ตวอยางโครงการ LLEN) กจะเปน

ความเชอมโยงหรอบรณาการสการศกษาระดบพนฐาน เพอยกระดบ

คณภาพของการศกษาระดบพนฐาน

หากเชอมโยงกบภาคชวตจรง คอการท�างานหรอประกอบ

สมมาชพ และเชอมโยงกบสวนอนๆ ของโลก กจะเปนบรณาการท

กวางขวางมาก

มรรคท ๓ ทกคน และทกภาคสวนเพอการศกษา เรองนระบใน

พรบ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และกฎหมายอนดานการศกษา

วาตองระดมทรพยากรจากแหลงตางๆ อยางกวางขวาง มาใชพฒนาการ

ศกษา แตทผานมา มการนยามความหมายของค�าวา “ทรพยากร” ใน

ความหมายทแคบวาหมายถงเงนเทานน แตผมกลบมองวาภาคชวต

จรงมทรพยากรทส�าคญทจะกระตนแรงบนดาลใจใฝเรยนรใหแกนกเรยน

นกศกษา ปจจยส�าคญทสดทจะท�าใหเกดการเรยนรททรงพลงคอ

แรงบนดาลใจ และทรพยากรทจะใหเกดแรงบนดาลใจ คอกจกรรม

ในภาคชวตจรง

<< ๒๓๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ในภาคชวตจรงมความรทเปน Tacit knowledge หรอความร

ปฏบตมากมายส�าหรบใหนกเรยนนกศกษาไดเขาไปเรยนรจากการลงมอ

ปฏบต โดยทง นศ. และอาจารยตองไมสวมวญญาณผรเขาไปถายทอด

ความร แตตองเขาไปท�างานดวยความเคารพความรปฏบตทมอยใน

สถานทปฏบตงาน สวมวญญาณรวมท�างานและรวม ลปรร.

โดยนยน ภาคชวตจรงจงสามารถให Empowerment แก PLC

ของครอาจารยได จากมมของแหลงความรปฏบต

มรรคท ๔ มงชวยผออนแอเพอใหชวยเหลอตนเองได ผออนแอ

หมายถงสถาบนอดมศกษาทยงออนแอกได หมายถงอาจารยทยงออนแอ

กได ตองมมาตรการชวยเหลอใหมแรงบนดาลใจ รจกตนเอง วาง

Positioning ของตนเองเปน และด�าเนนการพฒนาตนเอง จากจดแขง

ของตน ใหมทกษะของการเรยนร และชวยให Feedback เพอปรบปรง

ตนเอง แตถาตนเองไมตงใจและมานะพยายามพฒนาตนเอง หรอ

พยายามอยางไรกไมดขนเพราะขาดความสามารถ กตองใชมรรคท ๕

มรรคท ๕ ขจดผไมเอาถาน หลงจากสงเสรม PLC ไประยะหนง

ยงมคร/อาจารย ทไมพฒนาตนเอง กงดเวนการขนเงนเดอน (ตองแกไข

กฎระเบยบ) สถาบนอดมศกษาทไมพฒนาตนเองอยางชดเจน

ขจดโดยไมใหโควตาเงน กยศ. เปนเบองตน ตามมาดวยมาตรการลง

โทษอนๆ

มรรคท ๖ การก�ากบดแลระบบอดมศกษา ใชหลกการ Steward-

ship ตามทเสนอโดยธนาคารโลก โดยการสรางสารสนเทศเพอการ

สอสารสาธารณะ ใหสาธารณชนเขามามสวนก�ากบดแล ตามผลงาน

๒๓๙ >>

อดมศกษาไทย

สารสนเทศไดจากการประเมนผลลพธในการท�างาน โดยมเกณฑประเมน

ทหลากหลายตามประเภทหรอจดเนนของแตละสถาบนอดมศกษา

ใหม Accountability Report

มรรคท ๗ ระบบการเงนเพอการอดมศกษา ตองเปลยนโดย

สนเชง เพราะระบบทใชในปจจบนเปนระบบอปถมภหรอระบบเลนพวก

ทผบรหารตองไปวงเตนทส�านกงบประมาณ ไมใชระบบ Merit system

ควรตงคณะท�างานวางระบบใหม เพอใหเปนระบบทใชผลงาน

เปนหลก และม Competitive grant ดานการวจยและการพฒนาสถาบน

เพอท�างานใหแกบานเมอง สถาบนทผลงานต�ากวามาตรฐาน ใหความ

ชวยเหลอภายใตเงอนไข และเงอนเวลา หากปรบปรงตนเองไดไมเขา

เปา ลดการสนบสนน โดยใชหลกการสนบสนนผแขงแรงและท�าประโยชน

แกสงคมสงสด

ระบบทงหมดโปรงใส มผลการวจยระบบสนบสนน

มรรคท ๘ ใชการประเมนเปนเครองมอในการพฒนาเรมดวย

การพฒนาขดความสามารถในการประเมน ระบบ สถาบน และตว

บคคล เนนท Formative assessment (ประเมนเพอพฒนา) ผลการ

ประเมนตองน�าไปสมาตรการเชงบวก และมาตรการเชงลบ ตามความ

เหมาะสม มาตรการเชงบวกคอ ใหการสนบสนนหรอการชวยเหลอ

มาตรการเชงลบคอลดการสนบสนน

ผพดใน Session ของผม และ Session กอนหนา ระบชดเจน

วา การบรหารระบบการศกษาของไทยลมเหลว ผมจงเสนอมรรค ๘ ท

เนนปรบปรงการบรหารเปนสวนใหญ

<< ๒๔๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

หากใหคนในระบบการศกษามาน�าเสนอเรองท�านองน ผมมขอ

สงเกตวา เราจะไดรบรโครงการตางๆ มากมาย ท�าใหผมวนจฉยโรค

ทางการศกษาไทยวา เปนโรค “ท�ามาก ไดผลนอย” แบบเดยว

กบ “สอนมาก เรยนนอย” เวลาสอนของครไทยมากชวโมงแต

เมอวดความรของนกเรยนไดผลเปนกลมโหลในโลก

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/482021

๒๔๑ >>

อดมศกษาไทย

มวทยาลยชมชน เพอประโยชนอะไร

วนท ๔ ต.ค. ๕๔ ผมไปรวมประชมระดมความคดท สมศ. เรอง

การประเมนคณภาพของวทยาลยชมชน ท�าใหผมไดเขาใจเรองราว

ตางๆ เกยวกบวทยาลยชมชน ทควรน�ามาบนทกไวเพอเผยแพรแก

สาธารณชน

“วทยาลยชมชนไมใชมหาวทยาลยยอสวน” คอค�าพดของ

ดร.กฤษณพงศ กรตกร ประธานคณะกรรมการวทยาลยชมชน และผม

ตอเองวา ไมใชวทยาลยทรอชองทางทจะขอยกระดบเปนมหาวทยาลย

แตเปนสถาบนการศกษาระดบหลงมธยม ทจดส�าหรบผดอย

โอกาสทางการศกษา ไมจ�ากดวย คาใชจายต�า และคณภาพสง

เมอมองจากเปาหมายเพอชวตและการประกอบอาชพทดขน

“วทยาลยชมชนแตกตางจากอดมศกษาประเภทอนๆ ตรงทผจบ

การศกษาด�ารงชวตตอในชมชนหลงจบ การศกษา และท�ากจการงาน

สรางความเจรญกาวหนาใหแกชมชน ไมใชเพอจบออกไปท�างานนอก

ชมชน”

วดความส�าเรจของวทยาลยชมชนไดท ท�าใหผจบการศกษาม

ชวตทดขน และท�าใหชมชนเปลยนแปลงไปใน ทางทดขน โดยทงาน

สวนใหญของวทยาลยชมชนเปนการฝกอบรมระยะสน และงาน

Facilitate การเรยนรในชมชน สวนงานจดการเรยนการสอนระดบ

อนปรญญา ๒ ป เปนงานรอง

<< ๒๔๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

วทยาลยชมชนไมมงสรางอาจารยของตนเองจ�านวนมาก แตมงหาทางใชประโยชนผมความรในพนทหรอ ชมชน มาเปนอาจารยพเศษ หรอวทยากรดานวชาการ หรอดาน Facilitate การเรยนรของนกศกษาหรอผเขารบการอบรมระยะสน โดยทการเรยนรควรเนนแบบลงมอท�า ทเรยกวา Project-Based Learning อาจารยประจ�าตองมทกษะ ในการประสานงานความรวมมอเพอดงศกยภาพของอาจารยพเศษเหลานนออกมาใชประโยชนแกนกศกษา และแกชมชน

งานวจย/วชาการ ของอาจารยวทยาลยชมชน มลกษณะเปนงานวจยเพอพฒนาชมชน เนนการประยกตใชความรเพอพฒนาชมชน ในแงมมใดแงมมหนง ทเรยกวา Translational research วทยาลยชมชนใหคณคาของงานวจยเพอพฒนาชมชนมากกวางานวจยพนฐาน (Basic research) การเขาสต�าแหนงวชาการหรอการเลอนขนขนอยกบผลงานการพฒนาชมชนควบคไปกบการจดการเรยนการสอน และการวจยเพอพฒนาชมชน

“ความเปนเลศ” ของวทยาลยชมชนจงอยท คณประโยชนแกชมชน ไมใชการสรางสรรควชาการแบบมหาวทยาลย ความเปนเลศนไมใชระดบสอง หรอดอยกวาของมหาวทยาลย แตเนนความเปนเลศทการท�างานผกพน แนบแนนกบชมชน

สรปวา มวทยาลยชมชนเพอการศกษาระดบหลงมธยมแกกลมชนทดอยโอกาส หากไมมสถาบนการศกษา แบบวทยาลยชมชนเลย เขาจะไมมโอกาส

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/466917

๒๔๓ >>

อดมศกษาไทย

ขอคดเรองการบรหารมหาวทยาลยยคใหม

มหาวทยาลยวจยของประเทศไทยตองการกระบวนทศนใหม

และการจดการแบบใหม ในหลากหลายดาน เพอปลดปลอยตนเอง

ออกจากพนธนาการของกระบวนทศนและการจดการแบบราชการ

ทเนนการท�างานประจ�า ไมยอมรบความเสยง ใชกฎระเบยบเดยวเหมอน

กนหมด ขาดทกษะในการจดการสมยใหม ไมมทกษะในการเปน

ผประกอบการ

ตอไปนเปนเพยงบางสวนของเรองใหญๆ (เทาทสตปญญาอน

จ�ากดของผมพอจะนกออก) เกยวกบการเปลยนแปลงดานการบรหาร

มหาวทยาลย โดยเฉพาะอยางยงมหาวทยาลยวจย และทออกจาก

ระบบราชการแลว มอสระทจะด�าเนนการเพอประโยชนสงคม อยาง

สรางสรรคแหวกแนวได

๑. ระบบการบรหารเงน หรอการลงทนเพอการท�าหนาท

สถาบนอดมศกษาใหแกสงคม มหาวทยาลยทมคณภาพและมนคง

จ�านวนหนงของไทย มสนทรพยทเปนตวเงนอยจ�านวนหนง และใน

การด�าเนนการประจ�าปกมกมรายไดมากกวารายจาย พอกพนเปนเงน

สะสมมากขนทกป ถอเปนผลงานทดของฝายบรหาร

แตกมค�าถามวา มหาวทยาลยควรสะสมเงน (ซงเวลานดอกเบย

ทไดต�ากวาอตราเงนเฟอ แปลวายงเกบนานมลคายงหด) หรอควรเอา

<< ๒๔๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ไปลงทนซออสงหารมทรพยในพนททตอไปจะเพมมลคา ทงดานราคา

และดานการท�าประโยชนใหแกสงคม หรอควรเอาไปลงทนสรางคน

คนดและเกงยอมเปนทตองการของทกวงการ และในสงคม

ปจจบนวงการธรกจเอกชนใหคาตอบแทนสงกวาวงการวชาการมาก

แมมหาวทยาลยไมสามารถตงอตราเงนเดอนและคาตอบแทนอนให

เทากบอตราตลาดได กควรจะขยบใหไมตางมากนก ซงหมายความ

วาบญชอตราเงนเดอนของมหาวทยาลยควรมหลายบญช ตามวชาชพ

โดยก�าหนดตามราคาตลาดของวชาชพนนๆ ไมใชอตราเดยวเหมอน

กนหมดแบบราชการ

นอกจากนน ควรเปลยนจากประกาศรบสมคร เปนเสาะแสวงหา

คนตามลกษณะทตองการ และเปดโอกาสใหมการเจรจาตอรองได

๒. กลไกน�านโยบายและยทธศาสตรสการปฏบต

ในการประชมสภามหาวทยาลยทมคณภาพสงนน มกมแนว

ความคดดๆ เสนอตอทประชมมากมาย รวมทงในเอกสารแผนพฒนา

หรอแผนยทธศาสตรของมหาวทยาลย มกมแนวคดดๆ มากมาย ทยง

ไมไดมการลงมอด�าเนนการอยางไดผลจรงจง เพราะการด�าเนนการ

มลกษณะเปนการ “เขนครกขนภเขา” หรอทวนกระแสวฒนธรรมประเพณ

ทถอตอๆ กนมาภายในมหาวทยาลย เชน วฒนธรรมรวมกลมอยกน

ตามสาขาวชา แตในการด�าเนนการใหเกดผลงานทดมนวตกรรม ตองการ

การรวมกลมแบบใหม ท�างานขามสาขาวชา รวมมอกนหลายสาขา

วชา จงตองมวธการจดการแบบใหม ดงดดนกวชาการจากหลายสาขา

วชามาท�างานรวมกนตามความตองการของสงคม ดงตวอยางศนย

๒๔๕ >>

อดมศกษาไทย

พฒนาเทคโนโลยอตสาหกรรมทเพงตงขนของ มช. และสถานตางๆ

หลากหลายสถานของ มอ. ทตงขนตามความตองการของฝาย “ผใช”

ความร หลากหลายแบบ และด�าเนนการตามแนวทางการจดการ

สมยใหม

บางกลไกควรใชรปแบบการจดการคลายภาคธรกจ แตสวมจต

วญญาณเพอประโยชนสาธารณะ ท�างานแบบ Profit Center ทม

ความรบผดชอบตอสงคม และหารายไดใหแกมหาวทยาลย หรอ

เปนฐานหรอกลไกของมหาวทยาลยในการเขาถงสวนตางๆ ของสงคม

๓. กลไกการท�างานทตองท�าโดยหลายสาขาวชา

มหาวทยาลยตองทดลองหากลไกการท�างานทตองท�าโดยหลาย

สาขาวชา ซงมกเปนงานบรการวชาการตามความตองการของฝาย

“ผใช” ควรมศนยบรการวชาการหลากหลายศนย ตามกลมผใช

(Demandside) บรหารงานและพฒนาทกษะในการท�างาน เพอสนอง

ผใชไดอยางเปนทพอใจ ใชวฒนธรรมการใหบรการแบบเอกชน เปน

Profit Center ทมจตวญญาณสาธารณะ มเปาหมายเชงคณคาอยท

การท�าประโยชนใหแกบานเมอง

ตวอยางทเปนรปธรรมไดกลาวแลวในหวขอท ๒

๔. นโยบายการท�างานพฒนาทตองเลอกเนน วาจะเนนถม

บอหรอถมเนน

วฒนธรรมราชการเนนความเทาเทยมกน เนนการเจอจาน

ผออนแอ ดงนน เมอมการเสนอแผนงานหรอโครงการทตองลงทน

<< ๒๔๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ทรพยากร เพอท�างานนน ฝายบรหารกจะตงค�าถามวา หากใหทรพยากร

แกหนวยงานนนในโครงการนน หากหนวยอนมาขออก จะพจารณา

อยางไร เพราะทรพยากรมจ�ากด ฝายบรหารมกหาทางแบงทรพยากร

ไปทวๆ กน จนทรพยากรทแตละหนวยได นอยจนไมมหนวยใดท�างาน

ไดผลจรงจง

ทงหมดนนเพราะใชวฒนธรรมแบงทรพยากร โดยไมระบเงอนไข

ผลงานไปพรอมๆ กบการจดสรรทรพยากร และไมมการตดตามผล

งาน วฒนธรรมแบบนอาจเรยกอกอยางหนงวาวฒนธรรม “ถมบอ” หรอ

เกลยดนใหสงเทาๆ กน โดยท “บอ” มกถมไมเตม

แตหากจดทรพยากรตามผลงานทสงคมตองการ และจดโดยม

เงอนไขผลงาน พรอมการตดตามงาน จะตองจดทรพยากรแก “เนน”

คอกลมทมความสามารถสงในการผลตผลงาน

ทจรง มหาวทยาลยตองถมทงบอและเนน แตตองมวธถมบอ

แบบท “ถมเตม” คอมการสรางขดความสามารถ ยกระดบขนอยางได

ผล ผานการท�างานโดยมการจดการสมยใหม

มหาวทยาลยตองปฏรปการบรหารระบบหลกๆ ๔ ระบบ

ไดแก

• การบรหาร University agenda เนนทการบรหารการเรยน

การสอน และการบรหารความสมพนธภายนอก ใหเปน University

agenda ไมใชปลอยใหตางคณะตางท�า หรอในบางกรณ ตางภาค

วชาตางท�า ซงจะมผลใหภาคภายนอกงง ไมรวาควรตดตอกบใครด

เพราะทมาตดตอพดตางกน

๒๔๗ >>

อดมศกษาไทย

• การบรหารการเงน หรอทรพยากร ทมองระยะยาวมากขน

มการจดการโดยใชความรและกลาเสยงมากขน

• การบรหารคน ทยดหยนและใชมาตรการเชงรกมากขน

• ระบบการจดองคกรแนวราบ เพอท�างานสหวทยาการ ตาม

ความตองการของ “ผใช”

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/474421

<< ๒๔๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

อยาหลงไตบนได คารเนก บนได คารเนก (Carnegie Ladder) หมายถง “ระดบความเปน

เลศ” ของมหาวทยาลยในสหรฐอเมรกา โดยยดถอเกณฑความเปน

เลศตามแบบของมหาวทยาลย ฮารวารด เปนตนแบบ วดความส�าเรจ

ทความใหญ มตกเพม มหลกสตรเพม นกศกษาเพม เงนสะสมเพม

มสนามกฬาขนาดใหญ ทมกฬาทมชอเสยง Carnegie Ladder เปน

ค�าเรยกทวๆ ไปตาม Carnegie Classification System

หนงสอ The Innovative University : Changing The DNA of

Higher Education บอกเราวา บนได คารเนก นเหมาะแกมหาวทยาลย

วจยกลมยอดทมอยประมาณ ๒๐๐ แหงเทานน (ในสหรฐอเมรกา)

สถาบนอดมศกษากลมท ๒ และกลมท ๓ ไมควรไปหลงไตบนไดน เพราะ

จะเปนภาระทางการเงนมากโดยไมคมคา

อานขอความในหนงสอตอนนแลว กนกถงสถานการณใน

ประเทศไทย ทมการหลงยดถอ “ศกดศร” ของมหาวทยาลยตามขน

บนไดดงกลาว

หลายปมาแลว ผมไดยนอธการบดทานหนงกลาวในทสาธารณะ

หลงจาก สมศ. ก�าหนดใหแตละมหาวทยาลยตองก�าหนดตวเองวา

อยในกลมใดใน ๔ กลมสถาบนอดมศกษา คอ (๑) สถาบนเพอชมชน

(๒) สถาบนอดมศกษาเพอการวจย (๓) เพอผลตบณฑตระดบปรญญา

ตร (๔) สถาบนอดมศกษาเฉพาะทาง ทานกลาววาจะระบวามหาวทยาลย

ททานเปนอธการบดอยในกลมท ๓ กท�าใจไมได

๒๔๙ >>

อดมศกษาไทย

สะทอนวธคดแบบขนบนได ขนทสงกวาถอวาดกวา

หนงสอเลมทเอยถง ระบชดเจนวา Carnegie Ladder เปนมายา

ใช Carnegie Classification System เปนพนธนาการก�าหนดพฤตกรรม

ของสถาบนอดมศกษา ใหเดนตามแนวทางของมหาวทยาลยกลม Elite

ทไมควรถอเปนแบบอยางส�าหรบสถาบนอดมศกษา เพอคนสวนใหญ

ทไมใช Elite

มหาวทยาลยสวนใหญในปจจบน ควรท�าหนาทยกระดบชวต

ของคนทตองการ จากด�ารงชพแบบปากกดตนถบ เปนแรงงานไร

ความร เปนแรงงานมความร หรอจากท�างานแบบไรความร เปน

ท�างานแบบมความร ความเปนเลศของมหาวทยาลยสวนใหญควรอย

ทประสทธผลและประสทธภาพในการท�าหนาทน ไมใชอยทการวงไล

กวดมหาวทยาลยกลมฮารวารด

กลบมาทประเทศไทย นทานเรองนสอนเราวา การจดแบงกลม

สถาบนอดมศกษา ไมใชตวบอกวากลมใดดทสด แตแบงตามการท�า

หนาทใหแกสงคม ในแตละกลมจะมสถาบนทคณภาพสงหรอเปนเลศ

และมสถาบนทคณภาพต�า สถาบนใดก�าหนดกลมของตนเองผดกจะ

กลายเปนสถาบนทคณภาพต�า

ย�าวา คณภาพสงหรอต�าอยทผลงาน ไมใชอยทราคาคย

ผลงานตอการยกระดบคณภาพชวตของนกศกษาหรอผจบการ

ศกษา มความส�าคญพอๆ กบผลงานวจยสรางความรใหม หรอ

ประยกตใชความร ซงหมายความวาบณฑตทจบออกไปตองมความ

รความสามารถ (Competencies) ตรงตามความตองการของงาน

<< ๒๕๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ทจะเปนงานทตนเองเปนผประกอบการ หรองานของนายจางกได

สถาบนอดมศกษาทมงมนสรางความเปนเลศดานนและท�าไดส�าเรจ

ถอวามคณภาพสง เปนยอดของสถาบนอดมศกษากลมท ๓ ของ สมศ.

แตหนงสอ The Innovative University บอกเรามากกวานน

เวลานคาเลาเรยนระดบอดมศกษาสงขนอยางนาตกใจ และ

เกนก�าลงผเรยน เพราะสถาบนตางๆ หลงเอาเงนรายไดไปใชไตบนได

คารเนก และไมร จกใชเทคโนโลยทชวยการเรยนร ใหบณฑตได

Competencies เพอการท�างานทมรายไดเพมขน และใหนกศกษา

เรยนไดอยางยดหยน สะดวกแกผเรยน และมคาใชจายนอย นนคอ

การเรยนแบบ Online แบบใหม ทถอเปน “คลนลกทส” (http://www.

gotoknow.org/blogs/posts/472839) ของอดมศกษา

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/476495

๒๕๑ >>

อดมศกษาไทย

พฒนาระบบก�ากบดแลอดมศกษาของรฐ

ขาวของ รฐหลยเซยนา ท http://news.heartland.org/news-paper-article/2012/03/21/proposals-remake-education-system-hit-louisiana-legislature ชวาระบบก�ากบดแลอดมศกษาของรฐ ยงตองมการพฒนาอกมาก รฐไทยกอยในฐานะเดยวกน

ปญหาหนงคอขาดความเปนเอกภาพ มหลายระบบก�ากบดแลทไมปรกษาหารอกน หรอตางคนตางอย ดงกรณของ รฐหลยเซยนา มบอรด ๔ บอรด ทดแลอดมศกษา ๔ กลม ทไมคยกน

รฐสภาของรฐหลยเชยนา ตง Governance Commission ขนมาศกษาและท�ารายงานเสนอวธปรบปรง ระบบอดมศกษาของรฐ และ Commission ไดออกขาวเบองตนวา ประเดนส�าคญคอ “Account- ability and Efficiency” ซงผมตความวา ภายใตทรพยากรทใชอยน ยงสามารถเพมผลประโยชนตอรฐได โดยกลไกการก�ากบดแลทมประสทธภาพกวาน

อานดแลว เขาใจวาเขาจะเสนอใหม Board of Regent ท�าหนาทก�ากบดแลเชอมโยง ๔ บอรดทมอยแลว ซงถาผมเขาใจถก กตองระมดระวงวา Board of Regent เขาไปเพม “ระบบราชการ” (Bureaucracy) อก ๑ ชน ท�าใหเพมความไมมประสทธภาพยงขน

ถาไมระมดระวง ตวองคกรทท�าหนาทก�ากบดแลระบบนนเอง ทเปนสาเหตของความไมเอาไหนของ ระบบ

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/473419

<< ๒๕๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มหาวทยาลย กบการพฒนาประเทศ

อธการบดทไมไดอานบทความน ถอวาพลาดโอกาสได

เรยนรวธคดทลกซงในการท�าหนาทอธการบด

อธการบด Richard C. Levin แหงมหาวทยาลย เยล ไดไปกลาว

ปาฐกถา Seventh Annual Lecture of the Higher Education Policy

Institute เรอง The Rise of Asia’s Universities ท The Royal

Society, London, England เมอวนท ๑ ก.พ. ๒๕๕๓ เปนการบรรยาย

และเอกสาร ทผบรหารมหาวทยาลยและระบบอดมศกษา ทกคนตอง

อาน เพราะมความลกซงเชอมโยงและครอบคลมอยางยง เปนความ

เหนทไทยควรเอามาพจารณา จดระบบของเราเอง อานไดท http://

communications.yale.edu/president-speeches

เขากลาวถงความพยายามสราง World-Class Research

University วาจะตองเลอกสนบสนนมหาวทยาลยเพยงจ�านวนนอย

เทานนในแตละประเทศ และจะตองค�านงวา มหาวทยาลยเหลานตอง

ไมเพยงเอาใจใส เรองการวจย แตจะตองเอาใจใสเรองการผลตบณฑต

ทมความรกวางหลายสาขา และตองฝกใหเปนคนมความคดรเรม

สรางสรรค ดวยแนวทางจดการเรยนร (Pedagogy) แบบทเนน

เรยนคด ไมใชเนนเรยนจ�า ผมยกขอความ ตอนหนงมาดงน

“But it takes more than research capacity alone to

develop a nation. It takes well-educated citizens of broad

๒๕๓ >>

อดมศกษาไทย

perspective and dynamic entrepreneurs capable of independent

and original thinking. This is the second factor motivating Asia’s

ambition to build world-class universities. The leaders of China,

in particular, have been very explicit in recognizing that two

elements are missing in their universities - multidisciplinary

breadth and the cultivation of critical thinking. Asian higher

education, like its European counterpart but unlike America, has

been traditionally highly specialized. Students pick a discipline

or a profession at age eighteen and study little else. And, unlike

the norms in elite European and American universities,

pedagogy in China, Japan, and South Korea relies heavily on

rote learning. Traditionally, students are passive listeners, and

they rarely challenge each other or their professors in classes.

Pedagogy focuses on the mastery of content, not on the

development of the capacity for independent and critical

thinking. The traditional Asian approaches to curriculum and

pedagogy may be highly functional for training line engineers

and mid-level government officials, but they are perhaps less

well suited to educating elites for leadership and innovation.”

ยงมตอนเดดๆ อกมาก หรอจรงๆ แลวสาระเพยบตลอดทงหมด

อธการบดทไมไดอานบทความน ถอวาพลาดโอกาสไดเรยนรวธคดท

ลกซงในการท�าหนาทอธการบด

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/467356

<< ๒๕๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ปฏวตอดมศกษา หนงสอ Change.edu : Rebooting for the new talent

economy บอกชดเจนวา ระบบอดมศกษาในยคปจจบนตองเออประโยชน

ตอคนทงสงคม ในระดบคาใชจายทคนไมรวยจายไหว และเวลานได

เกดสถาบนอดมศกษาแบบใหม ขนมาตอบสนองความตองการของ

คนทเรยนเพอไปท�างาน ไมใชเรยนเพอร หรอเพอความงอกงามทาง

ปญญากวางๆ อยางทอดมศกษาแนวภมปญญา (Elite) ยดถอ

ในแผนอดมศกษาระยะยาว ๑๕ ประยะท ๒ ของไทยระบ

ไวชดเจนวา อดมศกษา จะตองไมเพยงสนองผเรยนชวงอาย

๑๘ - ๒๔ ปเทานน แตตองสนองความตองการ การเรยนของ

คนทกชวงอาย แตไมไดบอกยทธศาสตรหรอวธการบรรลเปา

หมายน

บดน กลไกตลาดไดเขามาตอบโจทยนแลว คอเกดมหาวทยาลย

เอกชนแบบ ออนไลน และไดรบความนยมเพมขนเรอยๆ เชน มหาวทยาลย

ฟนกซ (http://www.phoenix.edu/beta.html) (สหรฐฯ) มหาวทยาลย

ไรซ (http://www.riseuniversity.com/pl/?ppc=2) (องกฤษ) มหาวทยาลย

เหลานไมทดแทนมหาวทยาลยวจยทมอยแลว คอท�าหนาทคนละอยาง

โดยทมหาวทยาลยวจยกไมสามารถท�าหนาทแบบท มหาวทยาลย

ออนไลน ท�า ไดดเทามหาวทยาลย ออนไลน

มหาวทยาลย ออนไลน มจดแขงอยทตอบสนองความตองการ

เรยนเพอออกไปท�างาน เรยนจบมงานท�าแนนอน รายไดสงกวางาน

๒๕๕ >>

อดมศกษาไทย

ทท�าอยเดมอยางชดเจน นศ. เกอบทงหมดเปนคนทท�างานอยแลว

และตองการเปลยนไปท�างานใหมทชวยใหชวต ของตนดขน และ

หลกสตรกจดแบบ Competency-based โดยมหาวทยาลยไปศกษา

จากนายจางวาตองการจางคนทมขดความสามารถท�าอะไรไดบาง ท�าให

ผจบการศกษามคณสมบตตรงกบความตองการของ ตลาดแรงงาน

ระดบ Knowledge worker

จดแขงขอท ๒ ของมหาวทยาลย ออนไลน คอคาใชจายต�า เรยน

ทไหน เวลาไหน กได แมลกออนอาจเรยนตอน ๒๒ - ๒๔ น. ทกวน

และขดความสามารถของ ไอท ยคนชวยใหเปนการเรยนแบบ Inter-

active มการท�าขอสอบ ตรวจขอสอบ ไดทงแบบปรนยและอตนย เพอ

ใหการสอบเปนการสอบเพอกระตนและเออตอการเรยนร (Formative

Evaluation) และอาจารยกเอาใจใสตรวจสอบและแนะน�าการเรยน

เปนรายคน เพอใหเรยนแลวได Competency ทตองการไดอยางแทจรง

ประจานความไรคณภาพของมหาวทยาลย ออนไลน เหลาน

และหนงสอ Change.edu : Rebooting for the new talent economy

เลมน กเขยนโดยอธการบดของมหาวทยาลย ออนไลน อธบายใหเหน

ภาพใหญของอดมศกษาของโลก ในชวง ๒๐๐ ปทผานมา ทใน

สหรฐอเมรกา มยคเกด Land Grant University และยคเกด

Community College ทตอนแรกก โดนสบเละ วาเปนการศกษาชนต�า

แตเดยวนยอมรบกนทวไปวาเปนสวนหนงของ ระบบอดมศกษาของ

สหรฐอเมรกา ทดทสดในโลก

<< ๒๕๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

บดน มหาวทยาลย ออนไลน ก�าลงเขามาเพมเตมแกสงคม

ยคใหม ใหคนทฐานะไมด ไดมโอกาสเรยนระดบหลงมธยม Post-

secondary education) เพอเปนพนฐาน การท�างานและชวตทด

กวาเดม

คลนลกใหมน ไมทดแทนมหาวทยาลยวจยทมอยแลว เพราะ

ท�าเนนคนละหนาท ประเทศไทยจะจดการและสงเสรมคลนลกใหมน

อยางไร ใหสงคมไทยไดมโอกาสไดรบ ประโยชน และเกดโทษนอย โทษ

คอคณภาพต�า ท�าอยางไรระบบก�ากบคณภาพ อดมศกษาของประเทศ

จะก�ากบแบบเนนท Learning outcome มากกวาเนนท Learning input

อยางในปจจบน เพอเปดชองใหนวตกรรมอดมศกษาเกดไดงาย และ

ควบคม คณภาพทแทจรงได

คณภาพทแทจรงอยท Outcome ไมใชท Input

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/470162

๒๕๗ >>

อดมศกษาไทย

คลนลกทสของอดมศกษา รปแบบของการศกษาระดบอดมศกษา มการอบตใหญและ

อบตใหมเปนชวงๆ คลายคลน การนบคลนกระแสทก�าลงกอตวอยในปจจบนในสหรฐอเมรกาเปนลกทส กเพอท�าความเขาใจวาการกอตวของรปแบบใหม หรอคลนลกใหมไมใชวาจะเกดอยาง สะดวกงายดาย ตองมการฟนฝาอปสรรคนานาประการ ดงเชนทเกดขนในชวงการ กอตว ของคลนลกทหนง สอง และสาม

การนบคลนนนบตามอเมรกน ถาจะนบของไทยกตองใชวธคดแบบอน แตตามเปาหมายของบนทก นบแบบอเมรกนจะใหความเขาใจไดตรงความมงหมายของบนทกน ทตองการบอกวาเราก�าลง เขาสยคคลนลกทสของอดมศกษา คออดมศกษาแบบเรยน ออนไลน ชนด Interactive online

คลนลกแรกคอการเกดสถาบนอดมศกษาเลยนแบบองกฤษ มฮารวารด เยล เปนตน เมอประมาณสรอยปกอน ลกทสองคอ Land Grant Universities เกดสมย ประธานาธบด อบราฮม ลนคอลน ลกทสามคอ Community College เกดเมอ ๕๐ ปทแลว และลกทสก�าลงกอตวและฟนฝาอปสรรค คอ Interactive online university ซงสวนใหญเปนมหาวทยาลยเอกชนคาก�าไร

ทานทสนใจอานรายละเอยดไดจากหนงสอ The Innovative University : Changing the DNA of Higher Education

ทนาสนใจคอ เขาเลาวาตอนเกด Land Grant University กถกดหมนดแคลน วาจะเปนมหาวทยาลยชนต�าหรอชนสอง แลวกมการ

<< ๒๕๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ปรบตวและพฒนาจนเดยวนถอ ไดวา เปนกลมมหาวทยาลยทมคณภาพสงมาก

ยงตอนเกดวทยาลยชมชน (Community College) ยงถกดถก แตตอนนกเปนทยอมรบกนวา วทยาลยชมชนเปนสวนหนงของระบบอดมศกษาอเมรกนทมคณคาตอสงคมมาก และนกศกษาสวนหนงกสามารถไปเรยนตอในมหาวทยาลยในระดบปรญญาตรไดเปนอยางด

ผมเคยบนทกเลาเรองการไปเยยมชมวทยาลยชมชนแหงหนงไวทน โปรดสงเกตวาผมเลาวา นศ. ดานคร จาก Cerritos College ซงเปนวทยาลยชมชน เมอไปเรยนตอระดบปรญญาตรท California State University เรยนไดดกวา นศ. ทเรยนป ๑ - ๒ ท CSU โดยตรง

ผเขยนหนงสอเลมนจงชวา ในไมชาคลนลกทสของอดมศกษาอเมรกนกจะมา ถงอยางเตมภาคภม เปนการศกษาทมคณภาพสง ส�าหรบเตรยมคนเขาสงาน โดยทผจบการศกษามขดความสามารถ (Competencies) ดและตรงตามความตองการของหนวยงาน การเรยนกเปนการเรยนทางไกลแบบใหม เรยนทไหนเวลาใดกได แบบ Interactive online โดยทมระบบ Coaching หรอ Facilitating ทมคณภาพสง แตคาใชจายเพยงครงเดยว (หรอต�ากวาครง) ของคาเลาเรยนของมหาวทยาลยแบบ เขาชนเรยน

ผมอยากเหนมหาวทยาลยไทย ทเปนมหาวทยาลยระดบ แนวหนา ท�าหนาทพฒนาการศกษาระดบอดมศกษาคลนลกทสนในบรบทไทย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/472839

๒๕๙ >>

อดมศกษาไทย

อดมศกษากบการคาก�าไร ส�าหรบคนบางคน การคาก�าไรเปนสงทไมคอยบรสทธ ยงคา

กบการศกษา คนอาจรสกรบไดยาก ดงบทความ Higher Education

: To Profit Or Not To Profit (http://www.thesundayleader.lk/2011/07/10/

higher-education-to-profit-or-not-to-profit/) น ซงเปนเรองของประเทศ

ศรลงกา และโพสตไวตงแตวนท ๑๐ ก.ค. ๕๔

เขาชใหเหนวา สถาบนอดมศกษา ม ๓ กลมใหญๆ ไดแก (๑)

Non-profit public or private, (๒) Not-for-profit public or private

และ (๓) Private for-profit

บทความไมไดใหนยาม เพอบอกความแตกตางระหวาง

มหาวทยาลยกลมแรกกบกลมท ๒ แตผมเดาเอาเองวา กลมแรกม

ผใหงบประมาณ ซงอาจมาจากรฐหรอจากหนวยงานทไมใชรฐ เชน

ศาสนา เปนมหาวทยาลยทมผเลยงด สวนแบบท ๒ ตองเลยงตวเอง

แตไมตองเอาก�าไรไปแบงใหใคร

เขาเอาตวเลขมาใหดวาในสหรฐอเมรกา คาเลาเรยนของ

มหาวทยาลยเอกชนคาก�าไร แพงกวาของมหาวทยาลยของรฐเทาตว

และเงนเดอนอธการบดของมหาวทยาลยเอกชนคาก�าไรกสงลว บาง

แหงสงกวาปละ ๒๐๐ ลานบาท ในขณะทเงนเดอนของอธการบด

มหาวทยาลยฮารวารด ในป ๒๕๔๗ เปนเงนประมาณปละ ๑๘ ลาน

บาท

<< ๒๖๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ผเขยนบทความแสดงเหตผลวา อดมศกษาไมควรมเปาหมายเพอผลก�าไร อาจารยมหาวทยาลยเขาสอาชพน เพราะรกทจะท�า เพอผลประโยชนของสวนรวมมากกวาผลประโยชนสวนตน (Altruism)

ในเวบของบทความดงกลาว มคน (ศรลงกา) เขามาใหความเหนวา ปลอยใหมมหาวทยาลยทง ๓ แบบ ใหแขงขนกนเองจะไมดกวาหรอ

หนงสอ Change.edu : Rebooting for the new talent economy อธบายขอโตแยงเกยวกบมหาวทยาลยทเปนบรษทคาก�าไรวา ตองดทประโยชนในภาพรวมตอสงคมเปนหลก เพราะจรงๆ แลว ไมวามหาวทยาลยประเภทใด ตางกใชทรพยากรของสงคมในการ ด�าเนนการทงสน เพยงแตวาทรพยากรนนมาจากสวนใดของสงคม สงชขาดคอความคมคา ของผลทเกดขน

ขอโตแยงทมน�าหนก (ในสายตาของผม) ตอมหาวทยาลยเอกชนคาก�าไร คอ เขาจดการเรยนการสอนแบบ Online Learning ทม เปาหมายชดเจนวา จะเกดทกษะหรอขดความสามารถอะไร เพอไปประกอบอาชพอะไร ไมใชการเรยนเพอประเทองปญญากวางๆ อาจเรยกวา เปนการเรยนเพอประกอบอาชพ กนาจะได

ตามหนงสอ Change.edu มหาวทยาลยเอกชนคาก�าไร จดการเรยนการสอนเพอลกคากลมทจ�าเพาะมาก คอกลมท�างานแลว อายมากแลว ภารกจในชวตเปนขอจ�ากดใหไมสามารถขาเรยนในมหาวทยาลยแบบท ๑ และ ๒ ได Online Learning จงเปนทางเลอก และยนดเลอกแมจะจายคา เลาเรยนสง เพราะค�านวณแลวคมกบรายไดทสงขนหลงจบการศกษา

๒๖๑ >>

อดมศกษาไทย

มหาวทยาลยประเภทท ๓ จงตองพสจนตนเองตอ “ลกคา” วาเปนบรการทมคณภาพและคมคาตอลกคาหรอนกศกษา มหาวทยาลย ประเภทนอยรอดเพราะความสามารถในการพสจนคณคาตอนกศกษา ซงเปนผ “ซอ” บรการ

ผมจงคดใหมวา ขอถกเถยงตามในบทความทผมอางถง เปนการเถยงผดประเดน เพราะหลงเอาตวเองคอมหาวทยาลยเปนจดศนยกลาง ทถกตองตองเอาผเรยนและสงคมเปนจดศนยกลาง จากมมมอง เชนน การมองแบบ Online University นาจะเหมาะสมกวา คอเรยนแบบ Online เรยนเวลาไหนกไดตามความสะดวกของผเรยน และ ผเรยนไดทกษะ (Competency) ตามทตองการ

นคอวธมองอดมศกษาตามยคสมยของวธการถายทอดความรสมยใหม ทพลงของ ICT ชวยใหสามารถเรยนรใหเกดทกษะทตองการได โดยท ICT สมยใหมชวยใหเกดการเรยนรแบบ Interactive (ไมใช One-way) ได

อดมศกษากบการคาก�าไรไมใชประเดนหลก เพราะเปนการมองเนนทสถาบนอดมศกษา ประเดนหลกควรอยทคณคาตอสงคม สถาบนอดมศกษาตองมคณคาตอสงคม สงกวาทรพยากรทสงคมจายสนบสนน (Give > take) ในกรณของสถาบนอดมศกษา Online เพอการประกอบอาชพ ตองประเมนคณคาทผลตอการยกระดบอาชพ และความเปนอยของผเรยนเปนหลก

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/471709

<< ๒๖๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

อาจารยมหาวทยาลยนกท�าราย สงคม : ความเสยงของอดมศกษา

จากการท�างาน KM และ R2R ผมไดรบรและมองเหนปจจยเสยง ทมหาวทยาลยมสวนท�ารายสงคมโดย ไมรตว

ท�ารายโดยเขาไปถายทอดความรทตนไมรจรง

ตามปกตคนมกเชอถอวา อาจารยมหาวทยาลยเปนผทรง ความร ยงเปนอาจารยมหาวทยาลยทมชอเสยง คนกยงเชอถอ หากอาจารยของมหาวทยาลยทมชอเสยง จดกจกรรมถายทอด ความรทตนไมรจรง และถายทอด ความรแบบตนๆ หรอผดๆ ถกๆ กจะยงกอความเสยหายไดมากยงขน

จงเกดประเดนวา นคอความเสยงอยางหนงของมหาวทยาลย และมหาวทยาลยจะปองกนความเสยงน อยางไร

ท�าอยางไรมหาวทยาลยจะไมมอาจารยทมความรครง ๆกลางๆ หรอไมรจรง แตคดวาตนรจรง และเอาความรผดๆ ถกๆ ไปเผยแพร โดยทบางครงเปนการเผยแพรแบบหาผลประโยชน คอจดการอบรมแบบหาเงน และผจายเงนเขารบการอบรมตกเปนเหยอ

รองรอยของอาจารยแบบนคอ ไมไดท�างานวจยหรองานพฒนาเรองนน แตเหนวาเรองนนก�าลงอยใน กระแส จงเขาไปคนควาจากเอกสาร แลวน�าไปจดการฝกอบรม

ในเรอง KM และ R2R ผมไดเหนปรากฏการณเชนนชดเจน จงไดความคดวา นคอความเสยงของ มหาวทยาลย ทจะตองพจารณาจด Risk Management

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/471504

๒๖๓ >>

อดมศกษาไทย

ทบทวนตนเองและเสนอแนะ การท�างานของ กกอ.

ในงาน Franco-Thai Symposium 2011 เมอวนท ๑ ก.พ. ๕๕

พบ ศ. ดร. วชยรว ตระกล ประธาน กกอ. ทท�าหนาทหลงผมลาออก

ทานถามเหตผลทผมลาออก และอนๆ อกหลายอยาง

ผมสารภาพกบทานวา หลงจากไตรตรองมานาน ผมคดวาตนเอง

ท�าผดหลายอยางในฐานะประธาน กกอ. สวนใหญท�าผดเพราะยดหลก

การเกนไป ไมปรบปรน (ผอนปรน) ใหสอดคลองกบสภาพความเปน

จรง จงเปนทมาของบนทกนเพอเสรมสงทผมไดเรยน ศ.วชยไปแลว

เกณฑตดสนวาท�าผดคอ ประเทศชาตไดประโยชนนอยไป

ผมขอทบทวนตนเองโดยใชเครองมอ AAR (After Action Review) ในฐานะทเปนนก KM

๑. วตถประสงคของผมในการรบหนาทประธาน กกอ. มอะไรบาง

• เพอขบเคลอนระบบการก�ากบดแลระบบอดมศกษาใหเปน ระบบทเรยนร เกดการเรยนรรวมไปกบสงคมวงกวาง

• มการสรางความรเพอท�าความเขาใจระบบการศกษา ส�าหรบ น�าไปสานเสวนากบสงคมวงกวาง และเพอน�าไปเสนอแนะ เชงนโยบายตอ รมต. ศกษาฯ

<< ๒๖๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

• สถาบนอดมศกษาแตละแหงมจดยนหรอจดเนนของตนเอง ในดานความเปนเลศ ท�าใหระบบอดมศกษาเปนระบบทม ความหลากหลาย หลายความเปนเลศ

• ผลงานวชาการตางมาตรฐาน แตม “มาตรฐาน”

• สงเสรม Mobility ของ อจ. นศ.

• เชอมโยงกบ “ภาคชวตจรง” หลากหลายแบบ

หลกฐานเชงประจกษของวตถประสงคอยท PowerPoint ประกอบการน�าเสนอตอการประชม กกอ. ครงแรกทผมเปนประธาน อานไดท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/234240

๒. วตถประสงคขอไหนทท�าไดมากกวาทคด เพราะอะไร

ขอนตอบยากเพราะในชวงเวลา ๒ ปเศษมการวางฐานตามวตถประสงค ในขอ ๑ แตฝายปฏบตคอ กกอ. ยงคงท�างานแบบเดมๆ และทส�าคญคอเจาหนาทของ สกอ. มทกษะส�าหรบท�างานประจ�าไมมทกษะส�าหรบท�างานสรางการเปลยนแปลง มทกษะส�าหรบท�างานแบบ Regulatory by command and control ไมมทกษะท�างานก�ากบดแลแบบ Knowledge-based และใชกลไกสงคม กลไกคมครอง ผ บรโภค ในการก�ากบดแลระบบอดมศกษา ความจรงขอนจะ เชอมโยงไปสค�าตอบขอ ๔

ขอทผมคดวาพอจะเหนผลส�าเรจชดเจนคอ ขอ ๒ “มการสรางความรเพอท�าความเขาใจ ระบบการศกษา” ซงผลงานเกอบทงหมดมาจากสถาบนคลงสมองของชาต ทม ศ. ดร. ปยะวต บญ-หลง เปน ผอ�านวยการ โดยผมใหเครดต ดร. สเมธ แยมนน ทสามารถชกชวน

๒๖๕ >>

อดมศกษาไทย

ศ. ดร. ปยะวต มาท�างานนได ผลจากขอ ๒ จะน�าไปสผลตามขอ ๑ แตยงไมมการจดการท สกอ. เพอใหเกดผลตามขอ ๑

ทจรงมการเคลอนไหวไปตามแนวทางของวตถประสงคทง ๖ ขอ แตเปนการเคลอนแบบววฒนาการ ไมใชแบบทเปนผลของการจดการ

๓. วตถประสงคขอไหนทท�าไดนอยหรอไมไดเลย เพราะอะไร

ทจรงท�าไดนอยทกขอ แตถาจะใหเลอกขอทมการเคลอนไหวนอยทสดคอขอ “สงเสรม Mobility ของ อจ. นศ.” ทงทเปน Mobility ระหวางสถาบนอดมศกษาภายในประเทศ และ Mobility ออกไปนอกประเทศและเขามาในประเทศ ทมาตรการสงเสรมยงนอยไป ยงไมชนะระบบทแขงตว ตางสถาบนตางอย เนนแขงขนกนมากกวารวมมอ

๔. หากไดโอกาสท�างานนใหม จะปรบปรง หรอท�าแตกตางจากเดมอยางไร

ขอนคอเปาหมายหลกของการเขยนบนทกน ส�าหรบการเรยนรของตนเอง และส�าหรบเสนอแนะตอประธาน กกอ. ทานใหมคอ ศ. ดร. วชย รวตระกล ไมใชเพอบอกวาอยากกลบไปท�างานแกตว

ผมฟนธงวาตองท�า ๖ อยาง

(๑) ด�าเนนการใหมการพฒนาทกษะของผบรหารและเจาหนาทของ สกอ. ใหท�างานก�ากบดแลระบบอดมศกษาในมตใหม ทไมใชเนน Regulate by power แตหนมา Regulate by empowerment เปน Knowledge-based regulation เรองนเปนเรองใหญมาก หาก

<< ๒๖๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ปลอยไว สกอ. กจะยงตกต�าลาหลง ความผดพลาดของผมในเรองนคอไดด�าเนนการผานการประชมแบบ Retreat แลวมอบใหเลขาธการ กกอ. ไปด�าเนนการ เรองนยากและซบซอนเกนก�าลงของเลขาธการ กกอ. จะด�าเนนการได ตองมพลงภายนอกเขาไปชวย คอตองก�าหนดวสยทศน เปลยนแปลงระบบการท�างานภายใน สกอ. อยางชดเจน ตามดวยการวางยทธศาสตรการสรางการเปลยนแปลง และแผน ปฏบตโดยมกรรมการ กกอ. เขาไปชวยทกขนตอน

(๒) รวมกนตงโจทยใหญเชงระบบ แลวมอบใหสถาบนคลงสมองฯไปด�าเนนการวจยและพฒนา โดยจดใหมงบประมาณกอนโต พอทจะด�าเนนการตามโจทยใหญนน ทเปนโจทยทน�าไปสการ ตดสนใจปรบเปลยนระบบและกตกาทลาหลงขดขวางเปาหมาย ๖ ประการตามขอ ๑

(๓) ทกครงทมการประชม กกอ. มการเตรยมลวงหนาวา หลงการประชมจะมการแถลงขาวเชงนโยบายเรองอะไร ย�าวาตองไมแถลงขาวเลกๆ ทเปนเรองขดแยงเฉพาะกาล ตองแถลงขาวเรองเชงนโยบายใหญๆ เชอมโยงกบการด�าเนนการเปนรปธรรม และเชอมโยงกบบทบาทของสาธารณชน ตอการขบเคลอนระบบอดมศกษา

(๔) นดพบ รมต. ศกษาธการทกๆ ๒ เดอน เพอเสนอแนะนโยบายหลกๆ เกยวกบบทบาทของอดมศกษา ตอการพฒนาบานเมอง เชนเรองการวจยการผลตบณฑตการท�างาน เชอมโยงกบชวตจรงของ ผคน การชน�าสงคมในเรองส�าคญๆ หรออาจเรยกวานโยบายสาธารณะ โดยตองมคณะท�างานยกรางประเดนขอเสนอแนะเชงนโยบาย แตละเรองมความยาวไมเกน ๑ หนาส�าหรบน�าไป Dialogue กบ รมต.

๒๖๗ >>

อดมศกษาไทย

(๕) ปรบเปลยนกฎเกณฑเขาสต�าแหนงวชาการใหม ใหยอมรบวชาการหลายดาน ไดแก Scholarship of teaching, Scholarship of research, Scholarship of services โดยอาจารยตองท�างานทกดานแตละคนท�างานดวยน�าหนกตางกน ตามขอตกลงอยางเปนทางการและนบผลงานวชาการทกดานประกอบกน

(๖) แสวงหาความรวมมอกบกลไกอน เชน ทปอ., ปอมท. เพอรวมกนสรางการเปลยนแปลงตาม ๕ ขอดงกลาวขางตน

๕. ไดความรส�าหรบน�าไปใชในอนาคตอยางไรบาง

ผมไดความรและมตรภาพมากมาย ในการท�าหนาทประธาน กกอ. ในชวงเดอนมกราคม ๒๕๕๒ - กนยายน ๒๕๕๔ ดงไดเขยนเลาใน บลอก gotoknow.org/blog/council ตลอดเวลาดงกลาว หลงท�า AAR กบตนเองผมไดบทเรยนของการท�างานบนฐานของหลกการ กบบนฐานของความเปนจรง ทจะตองมสมดลระหวาง ๒ ขว เพอใหเกดผลดตอสงคม เปนทตง

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/479840

<< ๒๖๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มหาวทยาลยเพอการพฒนาชวตความเปนอยของชาวชมพร

ดงเลาในบนทกกอนหนาน วาผมจะไปบรรยายเรอง “มหาวทยาลยชมพรเพอการพฒนาชวตความเปนอยของชาวชมพร” ในการประชมทจดโดยหอการคาจงหวดชมพร ในวนท ๔ พ.ค. ๕๕ ตามหนงสอเชญดงน

ท หกค ชพ .............../๒๕๕๕

๑๐ เมษายน ๒๕๕๕

เรอง ขอเชญรวมรบฟงปาฐกถาพเศษของหอการคาจงหวดชมพร

เรยน

ตามทคณะรฐมนตรมมตในการประชมเมอวนท ๖ ธนวาคม ๒๕๕๔ เหนชอบรางขอเสนอแนะเชงนโยบายและแนวทางการจดตงมหาวทยาลยของรฐ โดยการยบรวมสถาบนอดมศกษาตามทกระทรวงศกษาธการ (ศธ.) เสนอ โดยในจงหวดชมพรเสนอใหมการจดตงมหาวทยาลยโดยยบรวมมหาวทยาลยแมโจ วทยาเขตชมพร กบสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพร

ในการน หอการคาจงหวดชมพรเหนความส�าคญของมต ครม. ดงกลาว จงไดจดกจกรรมปาฐกถาพเศษเรอง “มหาวทยาลยชมพร เพอการพฒนาชวตความเปนอยของชาวชมพร” โดย

ศ. นพ. วจารณ พานช นายกสภามหาวทยาลยมหดลและเปน ลกหลานชาวชมพร ก�าหนดจดขนในวนศกรท ๔ พฤษภาคม ๒๕๕๕

๒๖๙ >>

อดมศกษาไทย

เวลา ๑๓.๐๐ - ๑๖.๐๐ น. ณ โรงแรมมรกต อ.เมอง จ.ชมพร ทงน เพอเปนการสรางความมสวนรวม ในการจดการศกษาใหมคณภาพประสทธภาพตอบสนองความตองการของทองถนและสงคมไดอยางแทจรง มก�าหนดการดงน

เวลา กจกรรม

๑๒.๐๐ น. ลงทะเบยน

๑๓.๐๐ น. พธเปดกจกรรมปาฐกถาพเศษ

๑๓.๓๐ น. กลาวตอนรบและบรรยายเรอง “การพฒนาจงหวด ชมพรในมมมองของสมาชกวฒสภา” โดย พลตร กลชย สวรรณบรณ สมาชกวฒสภาจงหวดชมพร

๑๔.๐๐ น. ปาฐกถาพเศษเรอง “มหาวทยาลยชมพรเพอการ พฒนาชวตความเปนอย ของชาวชมพร” โดย ศ. นพ. วจารณ พานช นายกสภามหาวทยาลย มหดล (รวมแสดงความคดเหนและตอบขอซก - ถาม)

๑๖.๓๐น. เสรจสนพธการ

หอการคาจงหวดชมพร ใครขอเรยนเชญทานเขารวมกจกรรมปาฐกถาพเศษในวน-เวลาดงกลาว ทงน ขอความอนเคราะหสงแบบตอบรบเขารวมรบฟงฯ ไดทโทรสาร ๐๗๗-๕๗๑๙-๑๙๑๐ ภายใน วนท ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๕ เพอเตรยมการตอไป

จงเรยนมาเพอโปรดพจารณาเขารวม และขอขอบพระคณ ลวงหนามา ณ โอกาสน

ขอแสดงความนบถอ(นายกตต กตตชนมธวช)

ประธานหอการคาจงหวดชมพร

<< ๒๗๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

บดนการประชมไดส�าเรจลลวงไปดวยด โดย นายพนจ เจรญพานช ผวาราชการจงหวดชมพร ไดมาเปนประธานเปดการประชม และอยรวมการประชมและรวมตอบค�าถามจนเสรจสนพธการ ผมจงน�า PowerPoint ทผมใชในการบรรยายมา ลปรร. โดยดไดจาก ลงค ทใหไวทายบนทกน เสยดายทผมตงใจท�าเปน Narrated PowerPoint แตคลกผด เสยงทบนทกไวถกลบไปหมด

จดเปนการเรมตนท�าความเขาใจ และปรกษาหารอกนในประชาคมจงหวดชมพรหลากหลายฝาย และมผบรหารและสมาชกของมหาวทยาลยแมโจจงหวดชมพร และของสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพร รวมใหขอมลและขอคดเหน โดย ทานผวาราชการจงหวดเหนดวยเตมท กบการเปนมหาวทยาลยเพอการพฒนาชวตและความเปนอยของชาวจงหวดชมพร ดงขาว http://www.rd1677.com/open.php?id=89682 และผบรหารของวทยาเขต ทงสอง กเหนดวย

มผเขารวมประชมประมาณ ส - หา รอยคน มผใหญของเมองชมพรหลายทานมารวมฟง ซกถาม และใหความเหนหรอค�าแนะน�า ผมแสดงความยนดกบทานประธานหอการคาจงหวดชมพร วาการประชมประสบความส�าเรจ และการจดการประชมครงน หอการคาไดท�าประโยชนแกจงหวดชมพรอยางนาชนชม

ค�าแนะน�าจากผรในจงหวดชมพรคอ อยาชา เมอการเมองเออ ตองรบด�าเนนการยกรางพระราชบญญตจดตงโดยเรว ทานผวาราชการจงหวดขอใหผมชวยใหค�าแนะน�าขนตอนการด�าเนนการยกราง พรบ. และการเตรยมการจดตงมหาวทยาลย โดยการยบรวมวทยาเขตทงสอง ใหมความราบรน และด�าเนนการเกดประโยชนตามเปาหมายได

๒๗๑ >>

อดมศกษาไทย

อยางแทจรง เทากบผมไดรบการบานจากนอง เพราะเราเปนลกเรยงพเรยงนองกน คอยาของทาน (คณนายทรพย เจรญพานช บานอยปากน�าชมพร อายยนมาก จนผมแตงงานแลวทานกยงมชวตอย) กบยาของผม (นางคม พานช ถงแกกรรมตงแตบดาของผมยงเปนเดก)

หลงการประชม ผบรหารและคณาจารยทงสองวทยาเขตมาบอกผมวา พอใจแนวทางแหวกแนวทผมเสนอในการบรรยายและตอบค�าถาม เพราะตรงกบแนวทางทท�าอยแลว เพยงแตไมมใครมาอธบายหลกการเชงทฤษฎใหเขาใจชดเจน รวมทงทงสองวทยาเขตตางกจดตงขนโดยมเปาหมายใหเตบโตขนเปนอสระจากมหาวทยาลยแมตงแตตน

ขอน�าขาวมต ครม. เมอวนท ๖ ธ.ค. ๒๕๕๔ เรองการจดตงมหาวทยาลยชมพร โดยการหลอมรวม ๒ วทยาเขต มาลงคไวท http://media.thaigov.go.th/pageconfig/viewcontent/viewcontent1.asp?pageid=471&directory=1818&contents=63060 จะเหนวามต ครม. องมตของคณะกรรมการการอดมศกษาเมอวนท ๓ ม.ค. ๕๔ ซงตอนนนผมท�าหนาทประธานคณะกรรมการการอดมศกษา

ผมมความสขและตนเตนมาก ทจะไดมโอกาสท�างานใหแก จงหวดภมล�าเนาหรอบานเกดของตน โดยใชทกษะและประสบการณดานการอดมศกษา ในการรวมผลกดนใหเกดมหาวทยาลยแหงอนาคต ไมใชมหาวทยาลยแหงอดต ขนในจงหวดชมพร

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/490573

<< ๒๗๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

Foresight กบมหาวทยาลยชมพร

มหาวทยาลยเปนสถาบนเพอปจจบนและอนาคต ดงนน

จงตองมกลไกใหภาคทเกยวของคดไปในอนาคตเปนหลก

ไมใชประสบการณสวนตนในอดตเปนหลก ในการจนตนาการ

รปแบบของมหาวทยาลย

ทจรงตองใชหวขอวา Foresight ส�าหรบการตงมหาวทยาลย

เพอการยกระดบชวตความเปนอย ของผคนในจงหวดชมพร

ในบนทกกอนหนานผมไดเลาเรองราวการเสวนาทจงหวดชมพร

เมอวนท ๔ ม.ค. ๕๕ เกยวกบการจดตงมหาวทยาลยชมพรโดยการ

หลอมรวมวทยาเขตชมพรของ สจล. และของ ม. แมโจ และผมเสนอ

ใหมหาวทยาลยทจะตงใหมน เปนมหาวทยาลยเพอการยกระดบชวต

ความเปนอยของผคนในจงหวดชมพรและบรเวณใกลเคยง

มหาวทยาลยเปนสถาบนเพอปจจบนและอนาคต ดงนนจงตอง

มกลไกใหภาคทเกยวของคดไปในอนาคตเปนหลก ไมใชประสบการณ

สวนตนในอดตเปนหลก ในการจนตนาการรปแบบของมหาวทยาลย

เครองมอเพอกลไกนน เครองมอหนงคอการมองอนาคต

(Foresight) ผมจงมขอเสนอตอประชาคมจงหวดชมพรวา ควรใช

เครองมอ Foresight ชวยการวางแผนจดตงมหาวทยาลยชมพร โดย

รวมมอกบสถาบนคลงสมองฯ (www.knit.or.th) และ สวทน. (www.

๒๗๓ >>

อดมศกษาไทย

sti.or.th) ด�าเนนการมองอนาคตหลากหลายดานหลากหลายภาพอนาคต

ของจงหวดชมพร และรวมกนมองวามหาวทยาลยชมพรทจะจดตงขน

จะมบทบาทอยางไรในการลดปจจยลบเพมปจจยบวก เพอความเปน

อยทดขนของชาวชมพร

กระบวนการนตองใหบคลากรของ ม. แมโจชมพร และ สจล. วข.

ชมพรเขารวมอยางสม�าเสมอตอเนอง เพอใหสมาชกเหลานไดเขาใจ

วาตนเองจะตองปรบตวเปลยนแปลงอยางไร

รวมทงตวแทนของคนชมพรจากทกภาคสวนตองเขารวม เพอ

จะไดเขาใจวา ตนเองตองเขาไปมสวนกบการสงเสรมการจดตง

มหาวทยาลยชมพรอยางไร และจะไดเขาใจจดแขง จดออน ศกยภาพ

และขอจ�ากดของมหาวทยาลย ในรปแบบทมอยในปจจบน เพอจะได

ชวยกนผลกดน ม. ชมพร ไปสรปแบบทมจดออนนอย มขอจ�ากดนอย

มจดแขงและศกยภาพมาก

หากไมระวงใหด คนทเขามาผลกดนการจดตงมหาวทยาลย

เพอทองถนของตน จะมาดวยภาพลกษณของมหาวทยาลยทด

ตามทตนเคยเขาเรยน นนคอมายาและเปนเสนทางสความลมเหลว

เราตองชวยกนผลกดนใหมหาวทยาลบชมพร เปนมหาวทยาลยแหง

อนาคต เพอการยกระดบชวตความเปนอย ของคนชมพรในอนาคต

ใหจงได

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/484951

<< ๒๗๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เสวนาเรองมหาวทยาลยชมพร ประชาคมจงหวดชมพรตองการหารอกน เรองการตง

มหาวทยาลยชมพร โดยมเปาหมายเพอการวจย และพฒนาทองถน คณไอศรย ภาษยะวรรณ ตดตอมาในชวงตนเดอนกมภาพนธ ขอวนวางส�าหรบจดการประชมใหญ และเชญผมไปบรรยายพเศษ ผมบอกวาผมจะไปเยยมแมระหวางวนท ๓ - ๕ ม.ค. ๕๕ เขาบอกวาเตรยมงานใหญไมทน ขอจดคยภายในกนกอน เรานดกนทหอการคาจงหวด ชมพร วนท ๔ ม.ค. เวลา ๑๔.๐๐ - ๑๖.๐๐ น.

มการน�าเสนอกจการ ของสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาลาดกระบง วทยาเขตชมพร และของมหาวทยาลยแมโจ ชมพร ผมจงไดความรวาวทยาเขตทงสองนมทดนมาก คอของ สจล. สามพนหารอยไร ทอ�าเภอ ปะทว ของ ม. แมโจ กวาสองพนไร ทอ�าเภอละแม นคอสนทรพยส�าคญยง หากรวมกนเปนมหาวทยาลยชมพร

ยงกวานน ผมยงไดทราบวา ทงสองวทยาเขตจดเปนกจการทเลยงตวเอง ไดรบงบประมาณแผนดนนอยมาก ของ สจล. ใชเงนรายไดรอยละ ๘๕ และของแมโจกใชเงนรายไดประมาณสองในสาม นคอสญญาณทด วาบคลากรของทงสองวทยาเขตคนเคยหรอม วฒนธรรมการท�างานเลยงตวเอง ไมใชเอาแตแบมอของบประมาณจากรฐ

เมอตองหาทางเลยงตวเอง กตองขวนขวายรวมมอกบทองถน คดรเรมกจกรรมสรางสรรครวมกน เกดประโยชนแกทองถน และเกดรายไดแกมหาวทยาลย คนชมพรบอกผมวา ม. แมโจชมพรทละแม รวมกบ ประชาคมในจงหวดสงเสรมการทองเทยวไดผลดมาก วฒนธรรม

๒๗๕ >>

อดมศกษาไทย

Local Engagement ทเราอยากใหเขมแขง ในวงการอดมศกษา มหนอออนทน ผมชนใจมาก ทไดเหนพนฐานดๆ ส�าหรบการเรมตนมหาวทยาลยในบานเกดของตนเอง

คณกตต กตตชนม ประธานหอการคา ถามผมวา มหาวทยาลยเปนบรษทในตลาดหลกทรพยไดไหม เพอระดมทนสาธารณะ หรอในตลาดทน ท�าใหผมไดแนวความคดวา กจการบางเรองของมหาวทยาลยชมพร นาจะระดมทนในพนทได โดยการรณรงค เชญชวนใหประชาชนรวมลงทน โดยสภามหาวทยาลยประกาศรบประกนผลตอบแทน ขนต�า และบอกดวยวาขนสงคอเทาไร เพอแสดงความรบผดชอบตอสงคม วามหาวทยาลยไมมนโยบายท�าธรกจเพอก�าไรสงสด แตท�างานเพอประโยชนสาธารณะสงสด แตมหาวทยาลยยคใหมตองท�าธรกจ หรอบรหารงานแบบธรกจ

ผมกระซบถามคณไอศรย วาลกๆ ของกรรมการหอการคาเขาเรยนทสองวทยาเขตในจงหวดชมพร บางไหม ไดค�าตอบวาไปเรยนทอนหมด ซงผมคดวาเปนเรองปกต ผมบอกทประชมวา นกธรกจชาวชมพร ทมารวมกนจดตงมหาวทยาลยชมพร ไมนาจะมเปาหมายหลกในการตงมหาวทยาลยเพอหาทเรยนใหลกของตนเอง เพราะวธคดแบบนนเปนวธคดแหงอดต

วธคดสมยใหม คอตงมหาวทยาลยเพอยกระดบการท�ามาหากน และชวตความเปนอย ของคนในพนท โดยท�าภารกจหลากหลายดานอยางเสรมสง (synergy) ซงกนและกน คอภารกจสรางงาน (โดยเฉพาะอยางยงงานในรปแบบใหมๆ ทไมเคยมมากอน ทเรยกวานวตกรรม) โดยทอาจเปนธรกจของตนเอง หรอเปนลกจาง ภารกจสรางงานน เชอมโยงกบภารกจดานการผลตบณฑตหรอการเรยนการสอน ทจะ

<< ๒๗๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ตองเรยนแบบ เนนลงมอท�า (PBL- Project-Based Learning) โดยอาจารยท�าหนาทเปน โคช หรอครฝก และตองไมใชแคเรยนใหท�าไดเทานน ตองเกดความเขาใจในมตทลกดวย โดยอาจารยตองชวน นศ. ท�า Reflection หรอ AAR เปรยบเทยบผลปฏบตกบความรทฤษฎเปนระยะๆ

การเรยนแบบ PBL ทดทสดคอ ไปเรยนในสภาพจรงของสถานประกอบการ ซงถาตกลงวางแผนรวม กบสถานประกอบการใหด ตว Project จะเปนการแกปญหา หรอการหาแนวทางท�างานแบบใหมๆ กลายเปนงานบรการวชาการ และเปนงานวจยไดดวย

ทงสองวทยาเขตของทงสองมหาวทยาลย ตางกแสวงหาลทางการท�างานทสอดคลองกบสภาพการท�ามาหากนของคนในจงหวด ชมพร โดย ม. แมโจชมพร เสนอแนวทางพฒนาไว ๘ ดาน คอ

๑. ดานการเกษตร

๒. ดานการประมงและเพาะเลยงสตวน�า

๓. ดานการทองเทยวและบรการ

๔. ดานสมทรศาสตร

๕. ดานสมนไพรและการแพทยแผนไทย

๖. ดานสารสนเทศทางธรกจและโลจสตกส

๗. การเลยงนกนางแอนกนรงอยางยงยน

๘. สาขาวชาในปจจบนและอนาคต : การทองเทยวและการบรการ, พชเศรษฐกจและพชพลงงาน, การจดการธรกจขนาดกลาง และขนาดยอม, สารสนเทศทางธรกจ/โลจสตกส, การบญช, การเพาะเลยงสตวน�าชายฝง, วทยาศาสตรและสงแวดลอม ทางทะเล, วทยาศาสตรสมนไพร/แพทยแผนไทยประยกต, รฐศาสตร (ปกครองทองถน)

๒๗๗ >>

อดมศกษาไทย

สจล. วทยาเขตชมพร จดการเรยนการสอน ๒ ปรญญา คอ วท.บ. กบ วศ.บ. โดยมสาขาหลก ๒ สาขา คอ เทคโนโลยการเกษตร กบวศวกรรมศาสตร โดยแตกหลกสตรยอยหลายหลกสตร ทงหมดเนนเพอการเกษตร อาหาร และพลงงาน จะเหนวาในอนาคตเมอหลอมรวมเปนมหาวทยาลยชมพรแลว สามารถวางยทธศาสตรการท�างานใหเชอมโยงกบการท�ามาหากนของคนชมพรยงขน และใหสองวทยาเขตรวมมอกน เพอลดคาใชจาย และเพมรายไดจากการผลตผลงานรบ ใชพนท

ผมแนะน�าวา ควรใชเวลาสก ๒ - ๓ ป ในการเตรยมการอยาง เขมขนเพอจดตงมหาวทยาลยชมพร โดยการหลอมรวม ๒ วทยาเขตนเขาดวยกน ควรศกษาขอมลจากประสบการณการหลอมรวมสถาบนอดมศกษา หลายแบบในจงหวด เชนมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร มหาวทยาลยนครพนม วามบทเรยนอะไรบาง สงใดควรท�า สงใดไมควรท�า โดยในสายตาของผม ควรให Autonomy แตละวทยาเขตใหมากทสด และใหมคนในพนทเขามาเปนกรรมการสภามหาวทยาลยผทรงคณวฒใหมากหนอย โดยผมมความเหนวา นาจะเรมดวยการเปนมหาวทยาลยของรฐในก�ากบเสยเลย คอไมเปนหนวยราชการ

ในระหวางเวลา ๒ - ๓ ปทเตรยมตวน ควรมกจกรรมความรวมมอทางวชาการเพอการพฒนาอาชพ ระหวางพนท กบวทยาเขต และใหมอกวทยาเขตเขามารวมมอดวย เพอใหเหนวธการเพมคณคา ซงกนและกน ผานความรวมมอกอผล Win – win ไดอยางไร โดยอาจขอความรวมมอจาก สกว. ในการเปนทปรกษาวธการจดการโครงการพฒนาอาชพดงกลาว ซงถอเปนโครงการวจยและพฒนาแบบหนง

เราตกลงกนวา สภาหอการคาจงหวดชมพรจะจดการประชมใหญในวนท ๔ พฤษภาคม ๒๕๕๕ และผมจะไปกลาวปาฐกถาพเศษ

<< ๒๗๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เรอง “มหาวทยาลยชมพร เพอการพฒนาชวตความเปนอยของชาวชมพร”

ทจรงในการหารอกนเมอวนท ๔ ม.ค. ๕๕ ทางกรรมการ หอการคาฯ มจนตนาการทกวางไกล หลากหลายมาก เปนโอกาสททมเตรยมการจดตงมหาวทยาลยชมพรจะจบมาศกษาหาลทางด�าเนนการตอ ผมตดใจแนวคดท�างานหนนการเชอมตอการคาสองฝงสมทร คอฝงอาวไทยทชมพร และฝงอนดามนทระนองมาก หากมการศกษาโอกาสใหมๆ ในอนาคต ๑๐ - ๒๐ ป เอามาประกอบการเขยนโครงการจดตง กจะเหนโอกาสใหมๆ อกมาก แลวจงน�ามาจดล�าดบความส�าคญ

เคลดลบคอ การท�างานใหไดผลมาก ลงทนนอย ใชความรวมมอใหมาก กบหลายฝาย รวมทงกบมหาวทยาลยทอยใกล และมหาวทยาลยทช�านาญดานทเราจะท�างานเปนพเศษ

หมายเหต ๙ ม.ค. ๕๕

ผมสงบนทกตามขางบนไปใหคณไอศรย และ ผศ. ดร. จนดา เจรญพรพาณชย รองอธการบด สจล. อาน และไดรบค�าตอบจาก ดร. จนดา ดงขางลาง

ขอบคณครบ คณหมอวจารณ ครบ

ผมอานแลว นาสนใจมากครบ

มประเดนนดหนอยครบ คอ สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพร ครบ

ชอยอ เปน สจล. นะครบ ไมใช มจล. ของเรายงเปนสถาบนอยครบ ไมไดเปลยนเปนมหาวทยาลยเหมอนของพระจอมเกลาธนบรและพระนครเหนอ

๒๗๙ >>

อดมศกษาไทย

วสยทศนของ สจล. วทยาเขตชมพร เนนสามดานครบคอ เกษตร อาหาร และ พลงงานครบ

มสองสาขาหลกคอ วศวกรรมศาสตร และ เทคโนโลยการเกษตร ครบ

วศวกรรมศาสตรมสาขายอยคอ อเลกทรอนกส และ เครองกลครบ

สวนของ เทคโนโลยการเกษตร ม เทคโนโลยการประมง พชสวน และ สตวศาสตร ครบ

ถามอะไรใหผมชวยเรองขอมล หรอเรองอนๆ กยนดครบ

ขอบคณครบ

จนดา

เสยดายทไมไดสงใหทาง ม. แมโจชมพรอานกอนดวย จะไดม Comment กลบมา เพราะไมไดขอ อเมลไว ของ ดร. จนดา ได อเมล เพราะบงเอญพกโรงแรมดยวกน และจะเอกนในเชาวนท ๕ ม.ค. จงมโอกาสไดขอนามบตร

จากค�าอธบายแกไขของ ดร. จนดา ท�าใหยงเหนสภาพเตมเตม (Complementary) กนของสองวทยาเขต หากไดมารวมกนคดไปขางหนา และรวมกบผน�าในฝายพนท กจะไดวสยทศนทเสรมซงกนและกนยงขน และผมไดน�าค�าชแจงของ ดร. จนดา มาแกไขปรบปรงตนฉบบดวย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/483236

<< ๒๘๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ลงมอปรบเปลยนการศกษาส�าหรบวชาชพสขภาพของ

ประเทศไทยสศตวรรษท ๒๑วนท ๒๔ ม.ค. ๕๕ ศ. นพ. ประเวศ วะส บอกผมวา ทานไปให

การบานแก นพ. อภสทธ ธ�ารงวรางกร ผอ. รพ. อบลรตน ผโดงดงดาน

การท�างานสขภาพชมชนในรปแบบทแปลกใหมหรอมนวตกรรม โดย

คณหมออภสทธ เปนกรรมการสภา มข. อ. หมอประเวศจงใหการบาน

ใหหมออภสทธไปคดรางโครงการใหค�าแนะน�าแก มข. วา มข. จะเขาไป

หนนหรอรวมมอกบโรงพยาบาลชมชน ในจงหวดขอนแกนเพอพฒนา

ระบบสขภาพของจงหวดไดอยางไร

เชอมนไดวา ค�าแนะน�านจะน�าไปสการเขาไปท�างานรวมกนของ

คณะตางๆ ดานสขภาพในพนท รวมทงการน�า นศ. ไปฝกงานรวมกน

กจะเกดมตของ Inter- และ Trans-Professional Education และ

นาจะน�าไปสการท�างานรวมกน ของอาจารยจากตางคณะในสาขา

วทยาศาสตรสขภาพ

ผมตาสวางทนท วานคอการปรบเปลยนการท�างานของ

คณะวชาในมหาวทยาลยโดยใชพนทเปนฐาน (Area-Based

Reform) ใหไปบรรจบกนทพนท กจะเออใหคดรวมกนวาจะ

ท�างานในพนทรวมกนไดอยางไร เปนการสรางพนทใหมของ

การท�างาน ออกไปจากตกหรออาคารของแตละคณะวชา

๒๘๑ >>

อดมศกษาไทย

และเปนการสราง Academic Systems ขนในพนท ส�าหรบ

ท�างานรวมกบ Health Systems

เอามาเลาไว ส�าหรบใหมหาวทยาลยทเอาจรงเอาจง ตอการ

ปรบเปลยนการศกษาส�าหรบวชาชพสขภาพ ไดเอายทธศาสตรนไป

ปรบใช

เชอวาอกไมเกน ๖ เดอน นาจะไดขาวดจาก มข. วาไดเกด

นวตกรรมในการท�างานของคณะวชาดานวทยาศาสตรสขภาพ รวม

กนในพนทอยางไร และนาจะเกดผลเปนการปรบเปลยนการเรยนร

ของนกศกษาเขาส แนวทางของ 21st Century HPER (Health

Professional Education Reform) อยางไรบาง

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/478859

<< ๒๘๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบดเดนหนาเปดหลกสตร

ใหมตามแนว 21st Century Education for Health

Professionals เมอวนท ๒๓ ม.ค. ๕๕ คณะแพทยศาตร รพ. รามาธบด จดการ

ประชม “Health Professional Education and Reform” โดยเชญ Prof. Lincoln Chen, President, The China Medical Board and Co-Chair, Commission on Education of Health Professionals for the 21st Century มาเปนวทยากร ตามดวยการอภปรายแลกเปลยนขอคดเหน

ผมมโอกาสไปรวมการประชมดวยความปตยนด ทจะไดเหนหลกสตรใหมของ ๒ วชาชพ คอแพทยกบพยาบาล สงกดคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด ทออกแบบตามแนวทาง Education of Health Professionals in the 21st Century อยางเตมรปแบบ ถอเปนโครงการน�ารองส�าหรบการปฏรปหลกสตร การศกษาของวชาชพสขภาพของประเทศไทยทเดยว

ศ. นพ. รชตะ รชตะนาวน อธการบด ม. มหดล และอดตคณบดคณะแพทยศาสตร รพ. รามาธบด บอกวา หลกสตรใหมนจะใชทวทยาเขตบางพล ซงจะเรมด�าเนนการใน ๔ ปขางหนา คอป ๒๕๕๙

๒๘๓ >>

อดมศกษาไทย

ผมไดเสนอตอทประชม วา Action ไปสการรางหลกสตรใหม ควรม ๓ ขนตอนส�าคญตอไปน

๑. ก�าหนด Competencies ทจ�าเปนของบณฑตในยค ศตวรรษท ๒๑ โดยจดกระบวนการปรกษาหารอกบ Partners ในระบบสขภาพ (ยงมตวแทนภาคประชาสงคมเขารวมดวย ยงด) และหารอกนในกลมอาจารย โดย Competencies น ยดถอภารกจทบณฑตจะจบออกไปปฏบตงานในระบบบรการสขภาพเปนหลก

๒. ก�าหนดวธการอ�านวยความสะดวกให นศ. เรยนรเพอบรรล Competencies เหลานน ซงกคอการเรยนการสอนนนเอง แตเนนการเรยนของ นศ. เปนหลก โดยตระหนกวา เพอใหบรรลบาง (หรอหลาย) Competencies ไมจ�าเปนตองสอน แตสามารถเรยนรโดย นศ. ลงมอท�ากนเอง โดยอาจารยเพยงชวยแนะน�าหรออ�านวยความสะดวก

๓. ก�าหนดวธการประเมน (Assessment) เพอใหมนใจวา นศ. บรรล Competencies แตละตว ส�าหรบใหอาจารยใชเปนเครองมอชวยเหลอสงเสรมให นศ. บรรล Competency แตละตว อยางเปน ขนตอน

ทานทสนใจโครงการรามาธบด บางพล อานไดท http://ahph9thi.gotoknow.org/assets/media/files/000/787/965/original_Rama_BangPhli.pdf โดยโปรดทราบวา เอกสารนเขยนในเดอนกนยายน ๒๕๕๔ ต�าแหนงของบคคลหลกไดเปลยนไป คอ ศ. นพ. รชตะ รชตะนาวน เปนอธการบด มหาวทยาลยมหดล และ ศ. นพ. วนต พวประดษฐ เปนคณบดคณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด

ปรบปรงจากhttp://www.gotoknow.org/blogs/posts/478855

<< ๒๘๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การเรยนรในศตวรรษท ๒๑ กบการศกษาแพทย

เครอขายอาชวอนามยในโรงเรยนแพทย จดการ “สมมนา เครอขายคณาจารยภาควชาเวชศาสตรปองกน และเวชศาสตรชมชนในโรงเรยนแพทย” ท มศว. เมอวนท ๒๗ ก.ย. ๕๔ และเชญผมไปพดเรอง Learning in the 21st Century กบ กระแส Medical Education Reform

ผมไปพดโดยทดลองใช MacBook Air และใชไดด แตพลาดไปกดปมไม Save จงไมม Narrated PowerPoint มแต PowerPoint ทไมมเสยงมา ลปรร. ดได ท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/465501

ตอนซกถามแลกเปลยนขอคดเหนสนกมาก มคนถามวา หากจดการเรยนรแกนกศกษาแพทยแบบ Competency-Based ดวย PBL เวลาไปสอบรวมของเครอขายสถาบนผลตแพทยแหงประเทศไทย จะสอบไดหรอ นเปนค�าถาม Classic วาถาเรยนแนวใหม แตการสอบยงจดแบบเกา นกศกษากไมผานการสอบ

ผมตอบวา ใหใชแนวทางของ รร. ล�าปลายมาศพฒนา และโรงเรยนกระแสทางเลอกทงหลาย ทตองยอมผอนปรนกบผมอ�านาจในการดแลมาตรฐานของบณฑต โดยการท�าความเขาใจตรวจสอบตความวาการออกแบบการเรยนรทเนน PBL นน ผเรยนไดเรยนร Competency ทงหลายครบตามทก�าหนดไวในหลกสตร

๒๘๕ >>

อดมศกษาไทย

กลางหรอไม อาจารยตองออกแบบการเรยนรอยางมนใจวา ศษยจะมความรทเรยกวา Competency ครบถวน โดยท นศ. เรยนรจากการลงมอปฏบตเปนสวนใหญ ไมใชจากการฟงการบรรยาย (สอน) ของอาจารย

ค�าซกถามหรอขอคดเหนวนเวยนอยกบความกงขาวา ไมสอนและ นศ./บณฑต จะมความรจรงหรอ นคอปฐมบทของการเปลยนแปลงทจะตองท�าใหเกดขนใหได หากจะม Learning Reform คอตองเปลยนความเชอของอาจารยวานกศกษา/นกเรยน เรยนไดลกกวา ไดทกษะทจ�าเปนดกวาเรยนแบบทองจ�า

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/465501

<< ๒๘๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

หลกสตร Competency-Based เพอการปฏรปการศกษาแพทย

เปลยนวธก�าหนดหลกสตรเตรยมแพทย จากก�าหนดใหตอง

เรยนวชาใดบาง มาเปนก�าหนดวาตองม Competencies ใดบาง คอ

เปลยนหลกสตรจาก Subject-based มาเปน Competency-based

อาจารยจากโรงเรยนแพทยชนน�าหลากหลายแหงในสหรฐอเมรกา

จ�านวน ๓๓ คน เขยนจดหมายถงบรรณาธการวารสาร Science เรอง

Competecies : A cure for PreMed Curriculum ลงในวารสารฉบบ

วนท ๑๑ พ.ย. ๕๔

จดหมายฉบบน สะทอนวธคดใหม ทจะปฏรปอดมศกษา (ใน

ทนคอการศกษาแพทย) อเมรกน คอคดแบบยด Competencies แทนท

จะยดวชา ตามแนวคดเดม

สาระในจดหมายกคอ ใหเปลยนวธก�าหนดหลกสตรเตรยม

แพทย วาก�าหนดใหตองเรยนวชาใดบาง มาเปนก�าหนดวาตองม

Competencies ใดบาง คอเปลยนหลกสตรจาก Subject-based

มาเปน Competency-based

คณะผเขยนจดหมายอางถงรายงาน Scientific Foundations

for Future Physicians, “Report of the AAMC-HHMI Committee”

(http://www.hhmi.org/grants/pdf/08-209_AAMC-HHMI_report.

pdf) ทระบวา ขอก�าหนดของโรงเรยนแพทย ใหตองเรยนวชาใดบาง

๒๘๗ >>

อดมศกษาไทย

ในหลกสตรเตรยมแพทย (ในสหรฐอเมรกา คนทจะเปนแพทยตอง

เรยนเตรยมแพทย ๔ ป ไดปรญญาตร แลวเรยนแพทยอก ๔ ป ถอวา

ไดปรญญาเอก) เปนอปสรรคตอการปฏรปการเรยนร ในวชาวทยาศาสตร

ของมหาวทยาลย ท�าใหจดการเรยนรแบบสหสาขาวชาไมได รายงาน

นเสนอแนะใหเลกก�าหนด Prerequisite ของหลกสตรเปนวชา แตให

ก�าหนดเปน Competencies แทน

ถอยค�าทสะทอน Competencies ดานวทยาศาสตร ไดแก

“แสดงออกวามความรและความสามารถในการใชหลกการพนฐานดาน

คณตศาสตรและสถต, ฟสกส, เคม, ชวเคม, และชววทยา ทจ�าเปน

เพอการประยกตใชในกรณทเกยวของกบสขภาพของมนษยและโรคภย

ไขเจบ แสดงทกษะดานการสงเกตและการวเคราะห และความสามารถ

ประยกตใชทกษะและหลกการเหลานนในสถานการณดานชววทยา”

ตอมาเมอเดอนมนาคม ๒๕๕๔ สมาคมโรงเรยนแพทยอเมรกน

(AAMC – Association of the American Medical Colleges) ตพมพ

รายงาน “5th Comprehensive Review of the Medical College

Admission Test (MCAT)” (https://www.aamc.org/download/182662/

data/mr5_preliminary_recommendations.pdf) เสนอวธด�าเนนการ

ตามรายงานแรก เรมใชป ๒๐๑๕

คณะผลงชอในจดหมาย เรยกรองใหมการปรบเปลยนหลกสตร

เตรยมแพทยตามขอเสนอแนะในรายงานทงสองน เปาหมายของเขา

คอ โอกาสในการปรบเปลยนหลกสตร และรายวชาดานวทยาศาสตร

ใหทนสมยยงขน

<< ๒๘๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

แตผมมความเหนวา นคอการปรบเปลยนทยงใหญ เปลยน

กระบวนทศนจากเรยนวชา เปนเรยนรทกษะหรอขดความสามารถ

(Competency) ทจ�าเปน

การเปลยนการศกษาจาก Subject-based เปน Competency-

based เปนเรองยงใหญ ทอดมศกษาไทยจะตองเอาจรงเอาจง

เปลยนแปลงใหได

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/469098

๒๘๙ >>

อดมศกษาไทย

การจดการการศกษาของบคลากรสขภาพเพอบรรลบรการสขภาพถวนหนา

6th AAAH (Asia-Pacific Action Alliance of Human Resource

for Health) Conference เขาพดกน เรองการจดการเกยวกบบคลากร

สขภาพทงหมด แตทผมจะเอามาบนทกหยบมาสวนเดยวเฉพาะการ

จดการศกษา

ผมคดวาหวใจส�าคญทสดคอ ตองไมปลอยใหการจดการ

ศกษาของบคลากรสขภาพอยในมอของมหาวทยาลยเพยงฝาย

เดยว ทางระบบบรการสขภาพตองเขามารวมรบผดชอบดวย

กลาวงายๆ วา ฝายระบบการศกษา กบฝายระบบบรการตอง

เขามารวมกนท�างานจดการศกษา เพอใหการศกษาผลตบคลากร

ทมความสามารถ (Competency) ตรงตามความตองการของระบบ

บรการสขภาพ และรวมกนจดใหการท�างานในระบบบรการ เปนการ

เรยนรตลอดชวต และฝายท ๓ คอฝายพนท ชมชน หรอทเรยกวาภาค

ประชาสงคม ตองเขามารวมเปนเจาของ และเมอคยกบ นพ. สวทย

วบลผลประเสรฐ กไดรบขอแนะน�าฝายท ๔ คอภาคธรกจเอกชน

ย�านะครบวา ภาคการศกษาดานสขภาพ ตองไมผกขาดเปน

เจาของ และการจดการการศกษาของบคลากรสขภาพ ตองหาทางให

<< ๒๙๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มเจาของ ๔ ฝาย มารวมกนก�ากบดแล (Governance) และสนบสนน

(Empower) การศกษาจงจะเปนไปเพอสงคม ชมชน ทองถนนนๆ จรงๆ

มฉะนน การศกษาจะถกดงใหลอย หรอผกโยงกบเทคโนโลย หรอ

ศกดศรความทนสมยของความร จนบณฑตดถกสงคม ชมชน ทองถน

ของตนเอง และขาดหวใจทจะท�างานเพอสงคม ชมชน ทองถนของตน

ตองเปนระบบการศกษาทไดสมดลในการพฒนา Competency

ดานความร/เทคโนโลย กบดานหวใจ หรอจตใจทจะท�างานเพอประโยชน

ของผอน

และ Competency ดานความร/เทคโนโลย ส�าหรบใชประกอบ

อาชพดานวทยาศาสตรสขภาพนน มนมมากเสยเหลอเกน จนตอง

เลอกเรยน วาในเวลาจ�ากด ๔ - ๖ ปในหลกสตรนนจะเรยนอะไรบาง

TQF, สภาวชาชพ, และกลมสถาบนทจดการศกษาในวชาชพ

แตละวชาชพ สามารถท�าหนาทเปน “พนทกลาง” ส�าหรบเสวนารวมกน

วา Need-Based Competencies ของบณฑตแตละวชาชพคออะไร

บาง ย�าวาตองไมก�าหนดใหสงเกนไปจนคลายๆ เปน Competencies

ของผเชยวชาญ การจบเปนบณฑตระดบปรญญาตร ไมใชผเชยวชาญ

กลไก “พนทกลางส�าหรบเสวนา ๔ ฝาย” น ตองเปนกลไกตอ

เนองยงยน หนนดวยคณะเลขานการกจทท�าการบานอยางเขมขน

ใหมขอเสนอเชงทางเลอกทมขอมลหลกฐานเพยงพอ ทจะรวมกน

ตดสนใจเรองทซบซอน โดยไมกอความขดแยงกนเพราะคดอยบน

ฐานความเชอ ไมใชฐานความรทแทจรง

๒๙๑ >>

อดมศกษาไทย

ค�าวา “การศกษาส�าหรบบคลากรสขภาพ” ตองไมมความหมาย

แคบเพยงแคการศกษาระดบปรญญาตร แตตองรวมเอา “การเรยนร

ตลอดชวต” ของบคลากรสขภาพเขามาในระบบดวย และตองท�าให

Pre-service learning กบ In-service learning เชอมตอและเกอกล

กน บคลากรสขภาพระดบปฏบตการทมทกษะดานเปน Learning

Facilitator / Coach ใหแก นศ. ควรไดท�าหนาท LF/Coach และไดรบ

การยอมรบ หรอไดการตอบแทนพเศษ

ระบบการเรยนร/ศกษา ของบคลากรสขภาพ ตองการการคดใหม

ท�าใหม หรอปฏรปนนเอง โดยหลกการคอเปน (Health Service)

System-Based Education

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/467883

<< ๒๙๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ภารกจทเปลยนไป ของโรงเรยนแพทย

วนท ๒๗ ม.ค. ๕๕ ผมไปรวมประชม เครอขายเสรมสรางศกยภาพ

ดานนโยบายสาธารณสข (Health Policy Capacity Building Network)

ทหองประชมอทย ทตยะโพธ หอสมดศรราช คณะแพทยศาสตร ศรราช

พยาบาล มหาวทยาลยมหดล เครอขายนเกดจากขอตกลงของ ๔ คณบด

ของคณะแพทยศาสตร คอ คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล คณะ

แพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล คณะ

แพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และคณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน ในการประชมเมอวนท ๒๙ ธนวาคม ๒๕๕๔

โดยม ศ. นพ. ประเวศ วะส เปนประธาน

ผมจะเรยกเครอขายนดวยตวยอวา คศ. นส. (เครอขายเสรมสราง

ศกยภาพดานนโยบายสาธารณสข)

ทางศรราชรบท�าหนาทประสานงานเครอขาย โดยมคณะเลขานการ

กจ (Secretariat) น�าโดย ศ. พญ. วณชชา ชนกองแกว เปนหวหนา

อ. นพ. อครนทร นมมานนตย เปนผชวย และมส�านกงานท�างาน

เลขานการ ตดตอสอสาร

เปาหมายของเครอขายนคอ เพอสรางอาจารยแพทยทมความ

รความสามารถเชงระบบ (Health Systems) เชงนโยบายสขภาพ (Health

Policy) และเชงสขภาพโลก (Global Health) ขนในโรงเรยนแพทย

๒๙๓ >>

อดมศกษาไทย

จ�านวนหนง โดย อ. หมอประเวศ เสนอใหเรมจากโรงเรยนแพทย

ละ ๑๐ คน เพอเปนพนทใหอาจารยแพทยทชอบงานเชงระบบ

เชงมหภาค (Macro) ไดมโอกาสท�างานวชาการและงานพฒนา

และทส�าคญ เพอขบเคลอนโรงเรยนแพทยเขาสภารกจเชงมหภาค

คอบทบาทเชงระบบ ตอระบบสขภาพ ระดบประเทศและระดบโลก

กลาวใหมวา เพอเปดชองทางและสรางพนทใหแพทยผเชยวชาญเฉพาะ

ทาง ทเปนอาจารยในโรงเรยนแพทย ไดท�าหนาทรวมสรางสรรคระบบ

สขภาพ คอท�างานเชงกวางดวย ไมใชท�างานจ�ากดวง อยเฉพาะใน

โรงพยาบาลโรงเรยนแพทย และเฉพาะงานเวชปฏบต ดแลผปวย

รายคนเทานน แตเอาความรและ ประสบการณดานเวชปฏบตมาเปน

ฐานความร สการท�างานสรางสรรคระบบ ทจะชวยลดปญหาสขภาพ

ชวยใหบรการมคณภาพสงขน มประสทธภาพสงขน เปนตน

เราตระหนกวา อาจารยแพทยทเปน Super-specialist ทมจรต

เชงระบบเชนทกลาว มไมมาก แตกม และทผานมา ทานเหลาน

ท�างานเชงระบบดวยความรกและเหนคณคางานแนวน โดยไมมการ

สนบสนนเชงระบบ จากหนวยงาน หรอบางโรงเรยนแพทย มการ

สนบสนนกเปนการสนบสนนในวงแคบ เปาหมายแคบ คศ.นส. จะ

เปนกลไกสการสนบสนนอยางเปนทางการ และสวชาการนโยบาย

ระดบชาต และระดบโลก ชวยให Super-specialist ทรกงาน

ดานพฒนาระบบหรอนโยบายดวย ไดมโอกาสท�างานสรางสรรค

ท�าประโยชนแกสงคมเพมขน

<< ๒๙๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มคนถามวา การสงเสรมงานสรางสรรคเชงระบบ เชงนโยบาย

เชนน โรงเรยนแพทยไดอะไร ค�าถาม เชนนมไดหลายค�าตอบ และ

ไมมค�าตอบทถกหรอผด ค�าตอบของผมคอ โรงเรยนแพทยไดท�างาน

รบใชและสรางสรรคสงคมในมตใหมเพมขน สอดคลองกบยคสมย

ทระบบสาธารณสขหรอระบบสขภาพมความซบซอนเพมขนอยาง

เหลอคณา เวชปฏบตทดไมไดมมตเดยวอยางในอดต แตมหลากหลาย

มต แลวแตจะมองมมใด หากโรงเรยนแพทยยงมองแคมมของ

เวชปฏบตแบบดแลผปวยเปนรายคนเทานน โรงเรยนแพทยกจะตกยค

ลาสมย ขาดความสามารถดานระบบหรอดานมหภาค

โรงเรยนแพทยตองเปนผน�า ในการพฒนาระบบสขภาพ

ของประเทศ โดยท�างานรวมมอเคยงบาเคยงไหล กบนานาประเทศ

วชาการของโรงเรยนแพทย ตองขยายครอบคลมตงแตระดบ

ไมโคร คอระดบโมเลกล ขนมา ระดบเซลล เนอเยอ อวยวะ

ระบบรางกาย บคคล ครอบครว ชมชน สงคม ขนมาจนถงระบบ

สาธารณสข หรอ ระบบสขภาพ ทเชอมโยงไปทวโลก ทเรยก

วาระบบสขภาพโลก (Global Health) ระบบสขภาพของประเทศ

และของโลกน เชอมโยงกบระบบอนๆ ในสงคมอยางซบซอน

เชอมโยงถงกนหมด ประเทศใดพลาดพลง จดระบบสขภาพของ

ตนผดพลาด จะกอปญหาใหญหลวงเรอรงยากทจะแกไข ตวอยาง

ทเดนชดทสดคอระบบของสหรฐอเมรกา ทสนเปลองคาใชจายมาก

เปนระบบทราคาแพง แตไมครอบคลมประชากรของประเทศ มคนท

ไมไดรบการคมครองถง ๕๐ ลานคน

๒๙๕ >>

อดมศกษาไทย

เวลาน ระบบสขภาพของประเทศไทยเปนทยกยองไปทวโลก

เพราะเปนระบบทครอบคลมประชากร ทงหมด และราคาไมแพง แต

เรากประมาทไมได เพราะจะมแรงกดดนจากหลายทาง ใหเราตอง

ใชเทคโนโลยสมยใหมราคาแพง ทอาจไดผลไมคมคาหากมองเชงระบบ

หาก Super-specialist ในโรงเรยนแพทยไมไดเขามา เปนผท�าความ

เขาใจเทคโนโลยใหมๆ ในเชงความคมคา เมอมองมตของระบบ

สขภาพทงระบบเสยเอง Super-specialist เหลาน แทนทจะเปน Part

of the solution กจะกลายเปน Part of the problem เสยเอง คอกลาย

เปนผรวมขบเคลอนระบบทไมสมเหตสมผล

คศ. นส. นดประชมทกๆ ๓ เดอน หมนเวยนกนเปนเจาภาพ

ประชมครงตอไปวนท ๒๖ มถนายน ๒๕๕๕ ทคณะแพทยศาสตร

โรงพยาบาลรามาธบด โดยทางรามาเปนเจาภาพเลยงอาหารเทยง

แลวประชม ศ. นพ. ประเวศ วะส รบนมนตมาประพรมน�ามนตร

ดวยค�าแนะน�าคณคาตอสงคมท คศ.นส. จะรวมกนสรางสรรค

กจกรรมเพอสรางศกยภาพดานนโยบาย/ระบบสขภาพ มหลาก

หลาย จะไดน�ามาเลาในโอกาสตอไป

ผมโชคดจรงๆ ทไดมสวนรวมในกจกรรมทสรางสรรคและทรง

คณคาตอบานเมองเชนน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/486799

<< ๒๙๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การศกษาและการวจยดานความปลอดภยของผปวย : เครองมอปฏรปการศกษา

ของวชาชพสขภาพมองในมมหนง องคการอนามยโลก คอองคกรโลกทท�าหนาท

สงเสรมการสรางและใชความรเพอพฒนา สขภาพอนามยของประชากร

โลก

กระบวนการปฏบตดแลผปวย ถงแมจะเปนการด�าเนนการดวย

เจตนาด แตกมความเสยงตอความปลอดภยของผปวยอยดวยเสมอ

มากบางนอยบาง โดยทอตราเสยงไมเปนศนย ระบบสขภาพตอง

เอาใจใสเรองน และองคการอนามยโลกถอเปนประเดนส�าคญ จงม

โปรแกรม Patient Safety (http://www.who.int/patientsafety/en/)

เปนพเศษ รวมทงมเอกสารท เกยวของมากมายท http://www.who.int/

topics/patient_safety/en/ และทผมชอบมากคอ เอกสารแนะน�าวธ

จดหลกสตรให นศ. หลายวชาชพฝกเรอง patient safety รวมกน

ดาวนโหลดไดท http://www.who.int/patientsafety/education/cur-

riculum/en/index.html รวมทงมคมอวจยดาน patient safety (http://

whqlibdoc.who.int/hq/2009/WHO_IER_PSP_2009.10_eng.pdf)

๒๙๗ >>

อดมศกษาไทย

ท�าใหผมเกดความคดวา มตหนงในเชงรปธรรมของการ

ด�าเนนการปฏรปการศกษาของวชาชพสขภาพ ท�าไดโดยจบ

เรองความปลอดภยของผปวยเปนตวเดนเรอง ใหทมนกศกษา

หลายวชาชพศกษาทฤษฎ และเอาทฤษฎเขาไปจบการปฏบตจรง

ในสถานบรการสขภาพทใดทหนง และด�าเนนการรวมกบพๆ

(อาจารย) ในระบบสขภาพ เพอยกระดบ Patient safety ขน

กระบวนการนจะเปนการเรยนรแบบ Learning by Doing,

เรยนรแบบ PBL ในสภาพจรง และมผลใหเกดการเรยนร (การ

เปลยนแปลง) ในระบบสขภาพ ท�าให นศ. ไดฝกทกษะการเปน

ผน�า หรอเปน Change Agent

การด�าเนนการน อาจเกบขอมลเอามาวเคราะหไดผลเปน

ผลงานวจยเพอพฒนาบรการสขภาพไดดวย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/468432

<< ๒๙๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

Higher Education ในอนาคต : สะทอนความคดจากการฟง Stephan Vincent-Lancrin

วนท ๑๖ ม.ค. ๕๕ ผมฟงเรอง “OECD’s Higher Education to

2030” โดย Dr.Stéphan Vincent-Lancrin, Senior Education Analyst

and Project Leader, Centre for Educational Research and

Innovation (CERI) Directorate for Education, OECD ในการสมมนา

วชาการมองอดมศกษา ครงท ๑ จดโดยสถาบนคลงสมองของชาต

แลว AAR ขอเรยนรตอไปน

กลมประเทศ OECD มอง HE ในความหมายกวาง คอรวมเอา

Post-secondary Education ทงหมดไวใน HE

การด�ารงชพในอนาคต คนเกอบทงหมดตองการเรยนระดบ

ตตยภม รปแบบใดรปแบบหนง ขณะนคนในประเทศตอไปน เขา

เรยน HE 100% ฟนแลนด โปรตเกส เนเธอรแลนด อตาล นอรเวย

สาธารณรฐสโลวก และโปแลนด

คนในอนาคตตองการทกษะในการท�างาน และในการด�ารง

ชวต ทเปลยนแปลงไปจากปจจบน

๒๙๙ >>

อดมศกษาไทย

ประเทศทคาใชจายดาน HE สงถง 2.5% GDP คอ สหรฐอเมรกา

และ เกาหล โดยแนวโนมของสหรฐอเมรกา จะเพม เกาหลลด

มประเดนวธมองวา HE เปนการลงทน หรอเปนคาใชจาย

ประเดนการไหลเขาออกระหวางประเทศของ นศ.

สามแนวโนมดานการก�ากบดแล

๑. International harmonization

๒. Diffusion of new public management practices

๓. Increasing importance of quantitative indicators in

system steering ผมชอบค�า system steering มาก เปนค�า

ทดกวา System regulation ทเราใชกนอย

ระบบการศกษาเยอรมน Fachokschuler Higher Education

เขมแขง และมสวนสงเสรมเศรษฐกจของประเทศ

การจดการ HE ของประเทศตองจดการภาพรวม HE 5a, 5b, 6

ใหได ประเทศไทยแยกกนระหวาง สกอ. กบ สอศ. และเนนประเมน

ความรมากกวาประเมนทกษะ ผมมองวาเราตองการเปนสงคมทให

คณคาของตางบทบาทตอสงคมอยางเทาเทยมกน

๓% ของ นศ. เทานนทเรยนตอส ปรญญาเอก มหาวทยาลย

ตองปรบกจการใหสนอง นศ. ทแตกตางหลากหลาย

ประเดน Mobility ของ นศ. เปาหมายในอดมคต คอ Mutual

understanding แตกมเปาหมายทใชคอ เพอรายได (Au, NZ, UK, US,

มาเลเซย) เพอดงสมอง (เยอรมน ฝรงเศส UK, US) หรอเพอสรางขด

<< ๓๐๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ความสามารถของ นศ. ของตน (Capacity building : มาเลเซย สงคโปร

ฮองกง จน อนโดนเซย โอมาน ดไบ)

กกอ./สกอ. ควรเรยนร ๔ Scenarios ของ Student mobility

ดงกลาวและก�าหนดทาทหรอแนวทาง วาตองการเนน Scenario ใด

ส�าหรบประเทศไทย

ฟงแลวผมเกดความคดเรอง Internationalization ในแนวของ

ประเทศทไมยงใหญ ไมร�ารวย อยางประเทศไทย ควรมวธคดเรอง

Internationalization ในลกษณะทเนนประเดนทเปนเรองส�าคญของ

เรา และหาเพอนรวมยทธศาสตร การด�าเนนการทเมอรวมมอกน ตาง

กไดรบผลประโยชนเพมขน ดกวาด�าเนนการโดดเดยวประเทศเดยว

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/485347

๓๐๑ >>

อดมศกษาไทย

โครงการปรญญาเอก กาญจนาภเษกไมไดเปนเพยงทนศกษาตอ (๑)

โครงการปรญญาเอกกาญจนาภเษกไมไดเปนเพยงทนศกษา

ตอ แตเปนเครองมอ หรอกลไก ของความรวมมอทางวชาการ

ระหวางประเทศทกวางขวางมาก ทงทเปนความรวมมอระดบ

สถาบน คอระหวาง โครงการ คปก. กบหนวยงานสนบสนนการ

วจยในตางประเทศ สถานทตตางประเทศในประเทศไทย และ

มหาวทยาลยในตางประเทศ และทเปนความรวมมอระหวาง

ทมนกวจยไทยกบตางประเทศ เกดความรวมมอแบบทไมใชแค

ดแลให นศ. คปก. จบการศกษา แตเกดความรวมมอวจยใน

โครงการทมความส�าคญตอโลก

ระหวางวนท ๖ - ๘ เม.ย. ๕๕ ผมไปรวมประชมวชาการ โครงการ

ปรญญาเอกกาญจนาภเษก (คปก.) ครงท ๑๓ ทจอมเทยน ปาลมบช

รสอรท ได “เปดกระโหลก” ตนเองมากมายหลายเรอง

เรมจากการบรรยายพเศษเรอง “ความกาวหนาโครงการปรญญา

เอกกาญจนาภเษก และการด�าเนนการ ในอนาคต” โดย ศ. ดร. อมเรศ

ภมรตน ผอ�านวยการโครงการปรญญาเอกกาญจนาภเษก ทตความ

คณคา ของโครงการน เชอมโยงสการสรางสรรคและพฒนาความ

<< ๓๐๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

เขมแขงของการวจยของประเทศ กวางขวางและลมลก อยางทผมนก

ไมถง

โครงการปรญญาเอกกาญจนาภเษกไมไดเปนเพยงทนศกษาตอ

แตเปนเครองมอ หรอกลไก ของความรวมมอทางวชาการระหวางประเทศ

ทกวางขวางมาก ทงทเปนความรวมมอระดบสถาบน คอระหวาง

โครงการ คปก. กบหนวยงานสนบสนนการวจยในตางประเทศ สถาน

ทตตางประเทศในประเทศไทย และมหาวทยาลยในตางประเทศ และ

ทเปนความรวมมอระหวางทมนกวจยไทยกบตางประเทศ เกดความ

รวมมอแบบทไมใชแค ดแลให นศ. คปก. จบการศกษา แตเกดความ

รวมมอวจยในโครงการทมความส�าคญตอโลก เชนตวอยาง โครงการ

ความรวมมอวจยไวรสไขหวดนก H5N1 ระหวาง ศ. นพ. ยง ภวรวรรณ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย กบทมมหาวทยาลย Erasmus แหง

เนเธอรแลนด ทมนไดท�าวจยคนพบรปแบบการกลายพนธของเชอไวรส

H5N1 ทตดตอระหวางนาก (Ferrets) ได ท�าใหคาดวา นคอการกลาย

พนธในรปแบบทท�าใหมการตดตอระหวางคนสคน ไดงาย ดงทผมเคย

เลาท http://www.gotoknow.org/blogs/posts/481825

ความรวมมอในโครงการ คปก. น ไมไดจ�ากดเฉพาะกบประเทศ

ทการวจยพฒนาแลว แตยงไดขยายไปยงประเทศเพอนบาน คอ พมา

ลาว กมพชา และเวยดนาม โดย THAICA ใหทน คปก. แก นศ. จาก ๔

ประเทศน มาศกษาในประเทศไทย ผมท�านายวา ความรวมมอน จะ

ขยายจากการศกษาตอระดบปรญญาเอก ไปยงความ รวมมอดานการ

วจย สรางความสมพนธทดกบประเทศเพอนบานในอนาคต

๓๐๓ >>

อดมศกษาไทย

ความยงใหญของ คปก. อกดานหนง คอการเปนกลไกกระตน

และอ�านวยความสะดวกในการพฒนา การวจยในภาคอตสาหกรรม

ไทย โดยเรมจาก ป ๒๕๕๐ ท คปก. ไดรวมมอกบ สสว. ในการใหทน

คปก. - อตสาหกรรม ท นศ. ท�าวจยเพอวทยานพนธดวยโจทยจากภาค

อตสาหกรรม และภาคอตสาหกรรมรวมให ทนการศกษา โครงการน

ขยายตวดมาก น�าไปสโครงการขนาดยกษท สกว. เสนอตอรฐบาล

เพอใชทนวจย กระตนการยกระดบอตสาหกรรมไทย ส Knowledge-

based / research-based / innovation-based industry ดงขาว http://

pr.trf.or.th/index.php?option=com_content&view=article&id=1138:-

--29--&catid=34:2010-06-10-02-34-42&Itemid=50

การวจยทมคณภาพ และมคณคาสง ตองมความรวมมอระหวาง

หลายฝาย ทงภายในประเทศและระหวางประเทศ นกวจยตองเคลอนไหว

ไปมาหาสกน (Mobility) ทน คปก. ไดท�าหนาทเปนเครองกระตน และ

อ�านวยความสะดวกของ Mobility น มองมมหนง คปก. ไดท�าหนาท

สราง Internationalization ใหแกวงการวจยไทย และแกอดมศกษาไทย

นคออกคณคาหนงของ คปก. ท ศ. ดร. อมเรศ ชใหเหน

ผมไดชใหเหนในหลายครง หลายโอกาส วา คปก. คอเครอง

มอท�า Talent Management ใหแกประเทศ โดยท�าหนาทดงคน

หนมคนสาวทสมองด และรกงานวชาการ ใหเขามาเรยน ฝกฝน

และถามใจตนเอง เพอเขาสความเปนนกวจยอาชพ อทศชวต

ใหแกงานวจย และประสบความส�าเรจในชวตโดยการท�างานวจย

เพอสรางสรรคสงคมไทย นคอ Talent Management ในยค

Innovation

<< ๓๐๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ทน คปก. - อตสาหกรรม เรมป ๒๕๕๐ เมอถงป ๒๕๕๕ กเกด

ทน คปก. - พนท เพอใชทน คปก. กระตนการสรางนกวจยทมงท�าวจย

เพอการพฒนาพนท เชอมโยงกบทนวจยเพอการพฒนาทองถน

ผมไดรบทราบพฒนาการของการจดการ คปก. ทกาวหนาไปไม

หยดยง หลงจากเรมด�าเนนโครงการในป ๒๕๔๑ และไดพสจน

เหนอขอสงสยใดๆ แลววา บณฑตปรญญาเอกจากโครงการ คปก.

มคณภาพสง

ท�าใหผมอดหวนมาคดไมไดวา ปจจยอะไรบางทเออให คปก.

กาวหนาท�าคณประโยชนไดถงเพยงน ผมคดวามปจจยส�าคญทสด

๒ ประการคอ คน กบระบบการจดการทยดหยนเออให คปก.

ปรบตวไดอยาง ตอเนอง

คน ในทน ทส�าคญทสดคอ ผอ�านวยการ คปก. ทเราพถพถน

เลอกคนทมความสามารถสงอยางทสด โดยมเกณฑหลายอยาง มา

เปนผน�าของโครงการ ทานเหลานคอ รศ. ดร. ก�าจด มงคลกล ผอ.

คปก. คนแรก ศ. ดร. นกสทธ ควฒนาชย ผอ. คปก. คนท ๒ และ

ศ. ดร. อมเรศ ภมรตน ผอ. คปก. คนท ๓ และเปนคนปจจบน แตละ

ทานไดใชภาวะผน�าดานวชาการและการจดการ สรางความแขงแกรง

ใหแก คปก. อยางตอเนอง

คนทส�าคญ อกกลมหนง คอเจาหนาทของ คปก. ซงมจ�านวน

นอยมาก เมอเทยบกบงาน คนเหลานท�างานเกง ทงจากพนฐานของ

ตนเอง และจากการปลกฝงโดยระบบงานของ คปก./สกว. และอกกลม

๓๐๕ >>

อดมศกษาไทย

หนงคอทมประสานงานเครอขาย คปก. ทน�าโดย ศ. ดร. วชย รวตระกล

และ ศ. ดร. มนส พรหมโคตร

ระบบการจดการทยดหยน เออตอการปรบตวหรอพฒนาอย

ตลอดเวลาของ สกว. คอปจจยทส�าคญยง ทท�าให คปก. แขงแกรงได

ถงขนาดน ระบบนเปนความจ�าเพาะของ สกว. จงเปนความภมใจ

ยงนกของผม ทไดมสวนวางรากฐาน (รวมกบ บอรด และเพอนรวมงาน

อกหลายทาน) ให สกว. มวฒนธรรมองคกรอยางทเปน อยในปจจบน

ทผมเรยกวา เปนองคกรเรยนร

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/484631

<< ๓๐๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

โครงการปรญญาเอก กาญจนาภเษกไมไดเปนเพยงทน

ศกษาตอ : (๒) เปนกลไกเขาสการวจยทพรมแดนความร

นศ. คปก. ไดสมผสใกลชดกบ Mentor/co-advisor ตางประเทศ ทท�างานอยท พรมแดนความร ไดท�างานในหองปฏบตการในโครงการวจยของ Mentor เหลาน จงชวยใหผลงานวจย คปก. จ�านวนมากเปนงานวจยทพรมแดนความร (ม Originality สง)

เชาวนท ๗ เม.ย. ๕๕ ผมมโอกาสแสดงความยนดกบ รศ. ดร. โกศลย คส�าราญ รอง ผอ. คปก. ในผลส�าเรจของ คปก. และของ RGJ - PhD Congress จงไดทบทวนวา ดร. โกศลยมาท�างานท คปก. เปนเวลาถง ๑๒ ปแลว ทานเปนคนละเอยดและมความรดมาก ทานเรยนหนงสอรนหลงผมปเดยว ระบบงานของ คปก. ทมระบบขอมลแมนย�าและทนเวลา ชวยใหการบรหารงานมความคลองตว รวมทงบรหารภาพใหญไดอยางด และมความตอเนอง มาจาก ดร. โกศลยนเอง

ผมถอโอกาสคยกบหลายทานทมารวมงาน เพอท�าความเขาใจภาพใหญของ คปก. และไดความเหน ทยนยนวา คปก. ไดท�าหนาทขบเคลอนการพฒนาวฒนธรรมวจยแบบจรงจงพถพถนในคณภาพ พฒนาวฒนธรรมการจดการงานวจย สงเสรมนกวจยทมคณภาพ

๓๐๗ >>

อดมศกษาไทย

สง ตามมหาวทยาลยตางๆ โดยมกจกรรม RGJ - PhD Congress, กจกรรมของเครอขาย คปก., และเงอนไขอนๆ ของ คปก. เปนตวสอสารเคลอนไหววฒนธรรมเหลาน

วฒนธรรมวจยเปนเรองทมความซบซอนมาก และมการ เปลยนแปลงอยางรวดเรว ผมถามผมารวมประชมทท�างานวจยทางดาน Molecular biomedical research ทานหนง ทมารวมประชมวชาการ คปก. อยางตอเนองสม�าเสมอตงแตตน วาผลงานวจยของ นศ. คปก. ทน�ามาเสนอในการประชมมแนวโนมเปลยนแปลงไปอยางไร ไดค�าตอบวา งานวจยมความซบซอนและมธรรมชาตเปน Systems science มากขนๆ ซงเปนไปตามแนวโนมโลก ในขณะทผลงานวจยของการประชมวชาการใหญอกชดหนงของ สกว. คอ การประชมนกวจยใหม พบเมธวจยอาวโส ทผลงานทมาน�าเสนอเปนของนกวจยใหม หลงจบปรญญาเอกไปแลว ผลงานทเอาไปน�าเสนอในทประชมนน สของ คปก. ไมได เขาใจวาเปนเพราะความเขมขนของ Mentoring สของ คปก. ไมได

ทานผนใหค�าอธบายวา นศ. คปก. ไดสมผสใกลชดกบ Mentor / co-advisor ตางประเทศ ทท�างานอยท พรมแดนความร ไดท�างานในหองปฏบตการในโครงการวจยของ Mentor เหลาน จงชวยใหผลงาน วจย คปก. จ�านวนมากเปนงานวจยทพรมแดนความร (ม Originality สง) แตผไดรบทนนกวจยใหมไมมกลไกสนบสนน (บงคบ?) ความ รวมมอกบตางประเทศ โอกาสท�างานวจยทพรมแดนความรจงจาง ลงไป เมอผมน�าขอสงเกตน ไปถามความเหนเมธวจยอาวโสทานอนๆ กไดความเหนตรงกน

<< ๓๐๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ขอคดน ชใหเหนคณประโยชนของการออกแบบ คปก. ให นศ. ตองม Co-advisor ตางประเทศ และมเวลาไปวจยรวมกบ Co-advisor ในตางประเทศ ๖ - ๑๒ เดอน และการจดการ คปก. รวมกบกลไก ความรวมมอจากตางประเทศ ใหเกดความรวมมอในการวจยระหวางอาจารยทปรกษาไทย (และมหาวทยาลยไทย) กบนกวจยและสถาบนวจยตางประเทศ

เทากบ คปก. ไดท�าคณประโยชนแกประเทศไทย ในดานการเปนกลไกสงเสรมความรวมมอกบตางประเทศ ในดานการวจยนนเอง ผมเดาวา กลไกสรางเครอขายความรวมมอดานการวจยกบตางประเทศ ของประเทศไทย ทไดผลจรงจงทสด คอ คปก. นเอง เปนโครงการทการลงทนท�าขอตกลงความรวมมอ มนอยมาก เมอเทยบกบ โครงการอนๆ แตไดผลในทางปฏบตมาก เพราะมนฝงแฝงอยในกจกรรมสรางบณฑตปรญญาเอก ผานตวนกศกษาทมสตปญญาสง มความมงมนสง และขยนท�าวจย ท�าให Co-advisor ตางประเทศ ใหความเอนด และเกดความนบถอระบบงาน คปก. และเหนความสามารถของอาจารยทปรกษาหลกของไทย

ผมารวมประชมระดบอาวโสมากทานหนง รองทกขจากการคยกนในวงกาแฟวา คปก. ยดมนถอมน กบกตกา GPA ตอนจบ ป. ตร มากเกนไป ทงๆ ทตอนท�าปรญญาโท ไดแสดงความสามารถ มผลงานเดนสดๆ แต GPA ตอนจบ ป. ตร ไมถง ๓.๐๐ กถก คปก. ปฏเสธ

ผมมองวา นคอพนทของความยดหยนและวจารณญาณ โดย ผใชวจารณญาณตองเขาใจปรากฏการณ Late bloomer หรอ นศ. ทตอนเรยน ป. ตร ท�ากจกรรมมากจนไดคะแนนไมด เรองแบบนตอง

๓๐๙ >>

อดมศกษาไทย

เอารายละเอยด เชงบรบทอกมากมายมาขนตาชงแหงวจารณญาณ เวลามคนเอาเรองท�านองนมาใหผม (โดยผมไมไดเกยวของกบงานโดยตรง) ผมจะไมเขาไปยง เพราะเจยมตววาไมมขอมลรายละเอยดอนๆ นอกเหนอจากทผเลาบอก

กลบมาทการเปรยบเทยบคณภาพผลงานวจย คปก. กบผลงานวจยของผรบทนนกวจยใหม นาจะเปนเครองบอกวา เราตองการการจดการทนนกวจยใหม ทชวยเชอมโยงความรวมมอกบตางประเทศ ใหมากขน โดยทจะตองจดการอยางซบซอนยงกวาของ คปก. เพราะนกวจยใหมควรมอสระทางความคดมากขน คอปลดตวเองออกจากการอยใตภาวะผน�าของอาจารยผใหญหรอทปรกษา หรอหากยงด�ารง ความสมพนธ กตองเปลยนเปนความสมพนธแนวราบ หรอเทาเทยมกน ความรวมมอกบตางประเทศ ทเราสงเสรมใหแกนกวจยใหม ควรค�านงถงประเดนนอยางจรงจง

ขอแตกตางอกอยางหนงของการจดการ คปก. กบนกวจยใหม คอ คปก. มการ Outsource กจกรรม สงเสรมความคกคก จรงจงทางวชาการ ใหเครอขาย คปก. ทน�าโดย ศ. ดร. วชย รวตระกล และ ศ. ดร. มนส พรหมโคตร รบไปด�าเนนการ สวนทนนกวจยใหม ไมมการจดการสงเสรม คอปลอยใหนกวจยใหมดแลตนเอง ประเดนนนาจะไดรบการพจารณา วาควรเสรมการจดการบางอยางเพมขน ใหแกทนนกวจยใหมหรอไม

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/485032

<< ๓๑๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

โครงการปรญญาเอก กาญจนาภเษก ไมไดเปนเพยงทน

ศกษาตอ : (๓) เปนพนทตดตาม พรมแดนความร และสรางความ

รวมมอวจยการจดการพรมแดนความร สการวจยไทย

เชาวนท ๘ เม.ย. ๕๕ ซงเปนวนสดทาย ของ RGJ Congress

XIII ผมมโอกาสซกถาม ศ. ดร. วชย รวตระกล วามวธหา Keynote

speaker มาพดใน RGJ - PhD Congress อยางไร เพราะเหนวาทาน

เหลาน ไดมาสรางสสนใหแกการประชมอยางดมาก ชวยใหนกวจยได

ตดตามพรมแดนความร/พรมแดนการวจย ในหลากหลายดาน

ผมจงไดเรยนรวธการจดการทนวจย คปก. วาทประสบความ

ส�าเรจยงใหญอยางทเหนนน เพราะมผ มความสามารถสงมาก

มาชวยกนท�างาน สรางพนทการท�างานและการแลกเปลยนเรยนรทม

คณภาพสง ดงดดคนเกง ทท�างานตรงพรมแดนความรในตางประเทศ

เขามารวมงานกบ คปก.

๓๑๑ >>

อดมศกษาไทย

เสนหของ คปก. คอ นศ. ป. เอกทสมองด และมความสนใจ

ใฝร มแรงบนดาลใจทจะบากบนขยนขนแขง มงมนท�างานวจย

ในเรองทตนสนใจ นกวจยทพรมแดนความรจ�านวนหนงตองการ

นกศกษาคณภาพสง เขารวมงาน โดยทในบางโจทยวจยเขา

ตองการ Material หรอวสดวจย จากดนแดนภมภาคตะวนออก

ของโลกดวย นคอเสนหประการทสอง และเสนหประการทสาม

คอกลมวจยไทยทมขดความสามารถและผลงานในระดบทจะ

รวมมอกบเขาได

ผมมองวา RGJ - PhD Congress คอพนทส�าหรบใหนกวจย

ตรงพรมแดนความรจากตางประเทศ กบทมนกวจยไทย ไดม

โอกาสพบปะกน เพอหาลทางความรวมมอกนตอไป ผมอยากให

สกว. และองคกรวจยในประเทศไทย หาทางเพมคณคาของ RGJ - PhD

Congress น ตามแนวทางดงกลาว

ดงตวอยาง เมอเทยงวนท ๗ เม.ย. ๕๕ ผมไดพบและคยกบทม

ของ NECTEC น�าโดย รศ. ดร. ทศนย กอตระกล ทมารวมงานนเพอ

พบและเจรจาความรวมมอกบ Prof. Michel De Lara จากฝรงเศส

ผเปน Keynote speaker เรอง Smart Grids and Renewable

Energies : The Optimization Challenge แสดงคณคาของคณตศาสตร

ประยกต ในการออกแบบการควบคมระบบทมความไมแนนอนไร

แบบแผน ซงในทนเขาใชกบระบบเครอขาย สายไฟฟา แตระหวาง

ฟงการบรรยายผมนกถงการประยกตใชในการจดการน�า เพอปองกน

น�าทวม และเพอน�าน�าไปใชประโยชนดานอนๆ

<< ๓๑๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ทจรงทมงานจดการเครอขาย คปก. สามารถใชประโยชนตอ

เนองจาก RGJ Congress ไดหลากหลายแบบ และเดาวาทมงานของ

ศ. ดร. วชย รวตระกล และ ศ. ดร. มนส พรหมโคตร คงจะไดท�าอย

แลวในหลายดาน ทผมขอเสนอคอเอาไปใชตงโจทยวจย ใหเปนโจทย

ตรงพรมแดนความร และมการรวมมอกบนกวจยตางประเทศ ทท�างาน

วจยตรงพรมแดนความรนน

โดยนาจะมทมงาน ท�าหนาท “จบภาพ” พรมแดนความร จาก

RGJ Congress ทงจากผลงานในประเทศ และจาก Guest speaker

เอาไปสงเคราะหน�าเสนอโจทยวจยออกเผยแพร เทากบทมงานจดการ

เครอขาย คปก. เพมการท�างานเชงสาระความร หรอโจทยวจย โดยม

เปาหมายขบเคลอนโจทยวจยใหเขาสพรมแดนความร มากขน

อาจเรยกวา เปนการจดการพรมแดนความร สการวจยไทย

ทจะเชอมโยงกบงานวจยวชาการ ทสนบสนนโดยทนวจยอนๆ ของ

สกว. และของแหลงทนอน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/485096

๓๑๓ >>

อดมศกษาไทย

ยครดเขมขดของ มหาวทยาลยอเมรกน

นสพ. International Herald Tribune ฉบบวนท ๑๖ พ.ค. ๕๕

หนา ๑๘ ลงเรอง Rising student debt pushes colleges to trim

operating costs บอกผมวาผบรหารมหาวทยาลยไทยดจะโชคดกวา

ผบรหารมหาวทยาลยอเมรกน เพราะเขาเผชญปญหาการเงนอยาง

รนแรง ตองหาทางบรหารประสทธภาพทกวถทาง

เขาบอกวา อธการบดของ Ohio State University (E. Gordon

Gee) ระบวาทานจะหาทางขจดคาใชจายทไมมประสทธภาพ ๑ พน

ลานเหรยญ จากเงนคาใชจายประจ�าป ๕ พนลานเหรยญ ซงหมายถง

การรดเขมขดลงไปรอยละ ๒๐ โดยทผลงานคงเดม นคอความทาทาย

ทมหาวทยาลยไทยยงไมเคยเผชญ แตอธการบดมหาวทยาลยสหรฐ

อเมรกาเผชญอยางหนาชนตาบาน

บทความบอกวา ทผานมามหาวทยาลยเพมคาเลาเรยน และ

แขงกนเรยกนกศกษาดวยบรการหรหราราคาแพง ยคนนไดผานไปแลว

เวลานเปนยคลดคาใชจายโดยตองคงคณภาพเดมหรอสงกวาเดม เพราะ

เปนทรกนวา บณฑตอเมรกนมหนสนจากการจายคาเลาเรยนสงเกนไป

บทความนเนนทรฐโอไฮโอ เขามขอมลวาโดยเฉลย บณฑตของ

รฐมหนคนละ $31,515 คอกวาลานบาท ทางรฐถกเรยกรองใหก�าหนด

ใหมหาวทยาลยของรฐไมเพมคาเลาเรยน ผบรหารมหาวทยาลยจง

<< ๓๑๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ตองเนนบรหารประสทธภาพ และมผลใหมหาวทยาลยเอกชนกตอง

หนมาปรบตวแบบเดยวกน เพราะถาเพมคาเลาเรยนจะแขงขนยาก

ในสหรฐอเมรกา มขอดคอเขาเปดเผยโปรงใส อธการบด

ม. โอไฮโอ สเตท ไดรบค�ายกยองวาเกงและท�าประโยชนแกมหาวทยาลย

มาก โดยไดรบคาตอบแทนปละ ๒ ลานเหรยญ และมคาเดนทางปละ

๕๕๐,๐๐๐ เหรยญ กถกแรงกดดนวา พยายามลดคาใชจายสวนอน

แตของตนเองคาใชจายสง โดยบทความบอกวาทานผนเคยเปนอธการบด

มาแลวถง ๕ แหง มฝมอสงมาก ไดชอวาเปนอธการบดมหาวทยาลย

ของรฐทเงนเดอนสงทสดในสหรฐอเมรกา

ใตชอบทความนเปนขอความตวอกษรขนาดใหญ เพอสอสาระ

ส�าคญ เขยนวา U.S. public universities turn to privatization and

staff cuts to save money ผมพยายามจบความวาเขา Privatize

อยางไร สรปไดวา เขาไม Privatize งานหลก แต Privatize งานสนบสนน

เชน มหาวทยาลย โอไฮโอ สเตท ก�าลงพจารณาขายสนามบนของ

มหาวทยาลย ขายสนามกอลฟ และอาจปลอยใหบรการจอดรถ เปน

บรการแบบธรกจเอกชน ผมแปลกใจทมหาวทยาลยถงกบมสนามบน

และสนามกอลฟ ของตนเอง แตสงเกตใหดนะครบ เวลานกจการ

สนบสนนหลายอยางของมหาวทยาลยไทยกคลายๆ Privatize ไปแลว

เชน หอพกนกศกษา ผมเดาวาตอไปบรการทจอดรถ กจะหนไมพน

ตองแยกไปจดการแบบกงธรกจ ใหเลยงตวเอง หรอหาเงนมา

สนบสนนงานหลก คองานวชาการ

๓๑๕ >>

อดมศกษาไทย

วธรดเขมขดของเขาคอ รวบเอางานเชงบรการมาดแลโดย

สวนกลาง เชนเขาบอกวาประหยดเงนไดถงปละ ๒๐ ลานเหรยญ จาก

การดงเอาการซอเครองเขยนและบรการถายเอกสารมาจดการโดยสวน

กลาง ไมใชคณะ ๑๔ คณะแยกกนจดการอยางแตกอน เรองการ

จดการโดยสวนกลางในบางเรอง โดยใชวธการจดการอยางมออาชพ

นมหาวทยาลยมหดลมประสบการณ การจดตงศนยบรหารสนทรพย

และจางผบรหารภายนอกทมประสบการณ และความสามารถเขามา

ดแล สนทรพยงอกเพมจากปละ ๑๐๐ ลาน เปน ๓๐๐ ลาน

ยามเศรษฐกจไมด ผคนยากล�าบาก มหาวทยาลยจะมาแขง

กนขนคาเลาเรยนอยางทเคยท�ามาในอดตไมไดแลว ในสหรฐอเมรกา

มขอดคอเขามระบบขอมลด และมการท�าวจยบอกใหสงคมรบร

ในอดตหลายปทผานมามหาวทยาลยอเมรกนถกสงคมต�าหนมาก วา

แขงกนขนคาเลาเรยน ท�าใหตวเลขหนสนของบณฑตสงขนมากมาย

ตวเลขนเปนแรงกดดนใหมหาวทยาลยตองปรบตว สรางการ

เปลยนแปลงเชงบวก เพอแสดงความรบผดชอบตอสงคม

ผมอยากเหนเรองราวของการปรบตวท�านองเดยวกนของ

มหาวทยาลยไทย

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/492022

<< ๓๑๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

ใครครวญเรองรายงานประจ�าป ของมหาวทยาลย

เชาวนท ๔ ม.ย. ๕๕ วนวสาขบชา ผมหยบรายงานประจ�าปของ

มหาวทยาลยแหงหนงขนมาพลกอาน ผมมความผกพนเกยวของกบ

มหาวทยาลยตางๆ จ�านวนมาก ทงทางตรงและทางออม เขาจงสง

รายงานประจ�าปมาให วนนผมจงไดโอกาสท�าแบบฝกหดใครครวญ

เรองรายงานประจ�าปของมหาวทยาลย ซงโดยหลกการกนาจะใชกบ

หนวยงานประเภทอนๆ ไดดวย

ผมอานแบบจบภาพใหญ เพอดวามหาวทยาลยแหงนมความ

กาวหนาบรรลวสยทศนระยะยาวทก�าหนดไวอยางไร กเกดปต

วามหาวทยาลยแหงนมความกาวหนาไปไมนอย มการจดหลกสตร

ทมความจ�าเพาะของตนในหลากหลายสาขาวชา และพฒนาการก

เปนไปในแนวทางเปนมหาวทยาลยแบบ Comprehensive ตามทตง

เปาหมายไว

ผมฝกอาน “สงทไมไดน�าเสนอ” ในรายงานประจ�าป คอนอกจาก

พจารณาสาระทน�าเสนอในเลมแลว ผมตงค�าถามกบตนเองวา สงท

ไมไดน�าเสนอ (ทงๆ ทควรน�าเสนออยางยง) มบางไหม ถามสงนน

คออะไร

ผมบอกตวเองวา สงทรายงานประจ�าปเลมนนน�าเสนอคอ Input

ครบ แตไมไดน�าเสนอ Output เลย รายงานประจ�าปเลมนคงจะจดท�า

๓๑๗ >>

อดมศกษาไทย

โดยคนทมวธคด (Mindset) แบบราชการ ทเนนอวด Input และ

Process

ท�าใหผมหวนกลบไประลกถงป ๒๕๒๔ - ๒๕๒๖ และ ๒๕๒๘

- ๒๕๓๒ ทผมท�าหนาทคณบดคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลา-

นครนทร ทผมใชเรยนวชาการจดการองคกรขนาดใหญ และตองการ

การวางรากฐานเพอความเจรญกาวหนาและยงยนในอนาคต ทวทยากร

จากนดาทเราเชญมาสอนวชาดานการบรหารแกพวกเรา (อนม ศ. ดร.

อรณ รกธรรม เปนอาท) บอกเราวาตองสรางหรอปลกฝงวฒนธรรม

องคกร (Corporate culture) และผมตงเปาไวลกๆ วา ตองสรางวฒนธรรม

คณภาพทมการพฒนาตอเนอง (CQI - Continuous Quality Improve-

ment) และตองเนนทคณภาพของผลงานเปนหลก

ผมเอารายงานประจ�าปของมหาวทยาลยและคณะตางๆ มาด

แลวบอกตวเองวา เปนรายงานทเนนอวดวา มอะไร ท�าอะไร แตไมอวด

วามผลงานอะไร ไมไดใชตวรายงานประจ�าปเปนเครองมอสอสาร

เปาหมายเชงคณคาขององคกร

ผมจงออกแบบรายงานประจ�าปของคณะแพทยศาสตรเสยใหม

ใหเนนทผลงานทเราภาคภมใจ และตรงตามปณธานความมงมนทเรา

รวมกนก�าหนด ท�าใหหนวยงานยอยในคณะตองรวบรวมขอมลผลงาน

ส�าคญตามเปาหมายหลกของคณะ ส�าหรบน�ามาน�าเสนอในรายงาน

ประจ�าป เขาใจวาวธเขยนรายงานประจ�าปแบบ Output - Oriented

ทเนน Strategic Output น ยงด�ารงอยตอมาจนบดน เสยดายทผม

ไมไดเกบรายงานประจ�าปเหลานนเอาไวตรวจสอบตอนเขยนบนทกน

<< ๓๑๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

จงเทากบผมไดใชกระบวนการจดท�ารายงานประจ�าป เปน

เครองมอสรางวฒนธรรมองคกร ทเปนวฒนธรรม Output - oriented

และกาวสวฒนธรรม Outcome - oriented

ผมสงเกตวา การรวบรวมขอมลเพอจดท�ารายงานประจ�าป

เปน กระบวนการเรยนรทส�าคญของสมาชกในองคกร วาเรอง

ใดเปนเรองส�าคญ เรองใดเปนเรองรอง การมงเนนอวดผลงาน

เนนผลงานทมคณภาพสง มผลกระทบสงตอผใชบรการ และ

ตอบานเมอง จะปลกฝงความคดเชงรบผดชอบตอสงคม หรอ

เรยกวาเกดแนวคดแบบ มองออกไปภายนอกองคกร (Outward-

looking) ไมตดวธคดแบบเอาตวเองเปนหลก (Inward-looking

หรอ Self-centered) เมอท�าตอเนองจะเกดความเคยชนกลาย

เปนวฒนธรรมองคกร ทมผลตอพฒนาการระยะยาว

ผมเดาวา ปจจยดานการเขยนรายงานประจ�าปแนวใหมทผมรเรม

ไวทคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร นาจะมสวนวาง

รากฐานใหหนวยงานนพฒนากาวหนาปรบตวเองมาเปนอยางในปจจบน

ไมทราบวาเคยมคนตความเรองนไวในประวตของคณะฯ หรอไม

ผมจงขอตความแบบยกหางตวเองไว ณ ทน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/494297

๓๑๙ >>

อดมศกษาไทย

University Social Responsiblity แนวของคณชายดศนดดา

วนท ๔ เม.ย. ๕๕ ผมไปรวมงาน APIAE 2012 : University

Social Responsibility for the Benefit of Mankind (http://www.muic.

mahidol.ac.th/apaie/?page_id=9) ทคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

มหาวทยาลยมหดล ไดฟงปาฐกถาน�าเรองของ มรว. ดศนดดา ดศกล

ดวยความชมชนใจ

อานบนทกของ คณรจเรขา ไดท http://ruchareka.wordpress.

com/2012/04/04/

ผมท�าการบานตความ (ไมทราบวาถกหรอผด) หวใจของสงทคณ

ชายดศสอออกมาอยางจบใจผฟงสะกดผฟงใหตดตามสไลดภาพและ

ถอยค�าสนๆ ประกอบกบค�าอธบายทกระชบชดเจนอยางแทบไมหายใจ

วา ทานบอกเราวามหาวทยาลยไทยตองใหเกยรตใหคณคาแก

ความรปฏบตหรอปญญาปฏบต (Phronesis) ใหมากกวาปจจบน

ปญญาปฏบตจะเปนตวดงดดมหาวทยาลยเขาหาสงคมเขาไป

ท�างานรวมกนสงคม ทเรยกวาม Social engagement น�าไปส

ความรบผดชอบตอสงคม (University Social Responsibility)

<< ๓๒๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มรว. ดศนดดา ดศกล เลาเรองราวของมลนธแมฟาหลวงทท�างาน

แกปญหาความยากจนและการมชวตอยดวยการท�าไรฝนทท�าลายปา

ใหชมชนชาวเขาในบรเวณโดยรอบพระต�าหนกดอยตง คอยๆ พฒนา

ชวตความเปนอย จนมชวตทดในปจจบน ดวยยทธศาสตรพฒนาคน

เนนการพฒนาใหชวยตนเองได และใหชมชนมความสามารถเรยนร

และพฒนาตนเองไดอยางตอเนอง

จากพนทเลกๆ ในอ�าเภอแมฟาหลวง สอกหลายจงหวดใน

ทกภาคของประเทศ สประเทศเพอนบาน ไดแก พมา อนโดนเซย

(แควนอาเจะ) และอฟกานสถาน

จากการด�าเนนการภาคปฏบตในพนทเชอมโยงกบการศกษา

และรปแบบการท�าธรกจสมยใหม น�าไปสการเพมมลคาสนคาเปน

ขนตอนรวมแลวหลายรอยเทา เชน กาแฟและสนคาแฟชน

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/488648

๓๒๑ >>

อดมศกษาไทย

สปปายะสถาบนอดมศกษาเชาวนท ๑๒ เม.ย. ๕๕ ผมไปถงสถาบนอาศรมศลปตงแต ๗ โมง

เชา แลวถอโอกาสเสพ สปปายะจากธรรมชาตโดยรอบซงเกดจากฝมอ

ออกแบบภมสถาปตยชนคร

วธฝกสตเขาสมผสความงามของธรรมชาตทงายทสดส�าหรบผม

คอการถายรป กลองถายรปดจตล ทราคาปานกลาง จงเปนครฝกสต

(และสมาธ) ของผม ชวยใหใจจดจอ และเพงจกษสมผสไปยง Micro-

world ทอยรอบตว ชวยใหเหนความงามทตามปกตไมเหนมากมาย

ความงามทไดจากสภาพการณแบบน ตองมปญญาเปนตวชวย

ในภาษา Cognitive psychology นคอ Long term memory หรอเรยก

ใหงายวาความรเดมหรอพนความร ดงเชานผมเดนไปเหนดอกไมสชมพ

สองดอกตกอยททางเดน ผมรจกดอกทงสองวาคอ ดอกจกสวน ท�าให

ผมรวาตนไมทขนอยรมน�าในความรกนนมตนจกสวนอยดวย โดยท

กอนหนานนผมไมทราบ เพราะไมไดสงเกตใบ ทงๆ ทผมไดถายรปยอด

ออนสชมพ อนงดงามไวหลายภาพแลว ผมโยงไดทนทวา ยอดออน

สชมพนนคอ ยอดจกสวน

จากดอกจกสวนสองดอก ผมจงเดนหาชอจกสวนและไดรปหลาย

รป จากทมนซอนอยในความรกของตนไม แลวผมกเดนส�ารวจวามตน

จกสวนกตน ท�าใหไดภาพยอดออนและชอดอกจกสวนอกหลายภาพ

เมอจตเขาสภวงคหรอสมาธแหงความงาม ผมกเดนส�ารวจหา

มมถายภาพใหไดความงดงามอกมากมาย

<< ๓๒๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

วนนสถาบนฯ จะมพธรดน�ากรรมการสภาฯ เนองในโอกาสวน

สงกรานต เจาหนาทมาจดสถานท แตเชา ผมจงไดรปเบองหลงการ

ตกแตงสถานท และภาพสถานทจากมมและแสงเงาทหลากหลาย

ภาพทเอามา อวดในวนนหากไมไดจตทเขาสสมาธเพงความงามของ

ธรรมชาต ผานการถายภาพอยางเพงความงาม ภาพจะไมงามอยางน

แตเชานอากาศรอนอบอาว ผมเดนส�ารวจหามมสปปายะ คอม

ลมโชยบางเปนครงคราว แลวเอาเกาอ ไปนงพมพบลอก จนจบยอหนา

ทแลว กมคนเรมมาประชม จงตองละไปทกทายพดคยกบกรรมการ

สภาทานอน และอาจารยของสถาบน

สปปายะสถาบนอดมศกษาไมไดถอความสบายเปนเปาหมาย

สดทาย เปาหมายสดทายของสถาบน อาศรมศลป คอท�าหนาท

เปนสถาบนอดมศกษาทางเลอก สรางการเปลยนแปลงใหแก

สงคม ทงเปลยนแปลง สถาบนอดมศกษา และเปลยนแปลงสงคม

ในภาพใหญ โดยสวนทลงมอท�าเปนสวนเลกๆ สถาบนอาศรม

ศลป จงเปนสถาบนเลกๆ ทท�างานยงใหญ

ตอนพธรดน�ากรรมการสภาและอาจารยผใหญ ผมจงอวยพร

แกทกทานทเขามารดน�าวา ผมมพร ๓ ประการ คอ (๑) ขอบคณทเขา

มาเปนสวนหนงของสถาบนอาศรมศลป เพราะ (๒) สถาบนฯ ไดท�าคณ

ประโยชนมคณคาตอสงคมมาก คอสรางการเปลยนแปลงใหแก

อดมศกษาและบานเมอง ผลงานนเปนของทกคน จงควรภมใจและม

ปตสขจากผลงาน สภาพการท�างานเชนนน�าไปส (๓) เกดการเรยนร

มาก คนทเขารวมขบวนการนจงไดความร ไดประสบการณมาก

๓๒๓ >>

อดมศกษาไทย

ผมขออวยพรใหผมารดน�าแตละทาน น�าเอาความรนไปใชตอ ทง

ในงานและในชวตสวนตว จะท�าใหเกดความเจรญกาวหนาทงใน

เรองงาน และเรองชวตสวนตว ผมขออวยพรใหทานไดรบอานสงสน

โดยย�าวา พรนตองเอาไปปฏบตเอง จงจะไดรบผล ไมใชรอให

สงศกดสทธบนดาลให

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/488091

<< ๓๒๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

สนทรยสนทนาวาดวย การประเมนภายนอก

ของมหาวทยาลยบายวนท ๒๔ ก.พ. ๕๕ ผมไปรวมการประชมรบฟงการรายงาน

ดวยวาจา ผลการประเมนภายนอกรอบสาม ของมหาวทยาลยมหดล

โดยทมประเมนจ�านวน ๑๔ คน ม ศ. เกยรตคณ พลตรหญง พญ. วณช

วรรณพฤกษ เปนประธาน

ทจรงผมมหนาทไปรบฟง แตตอนจบหลงจากทานอธการบด

ศ. นพ. รชตะ รชตะนาวน กลาวขอบคณคณะผประเมนแลว ทาน

ประธาน ซงเปนศษยเกาศรราชรนพของผม ๒ ป ขอใหผมกลาวตอท

ประชมสนๆ

ผมไดเลาใหทประชม ซงมคนมารวมฟงประมาณ ๑๐๐ คน

วา ผลการวจยโดย ทดอารไอ ทน�าเสนอในการประชมประจ�าปของ

ทดอารไอ เมอวนท ๑๕ ก.พ. ๕๕ บอกวา ในชวง ๑๒ ปทผานมา

คณภาพของการศกษาไทยดอยลง ทงระดบการศกษาพนฐาน และ

ระดบอดมศกษา และการประเมนของ สมศ. ไมมสวนชวยยกระดบ

คณภาพของการศกษา เพราะผลการประเมนของ สมศ. ไมกอผล

กระทบตอการใหคณใหโทษผรบผดชอบ การประเมนแบบไมตองม

ผรบผดชอบตอผลการประเมน และไมน�าไปสการปรบปรงใหดขน

เปนสงสญเปลา

๓๒๕ >>

อดมศกษาไทย

การประเมนทมคณคา คอการประเมนเพอการเรยนรและปรบปรง

และตองเนนทอนาคต มากกวาเนนทปจจบนและอดตอยางทใชกนใน

ปจจบน และโลกปจจบนและอนาคต กมความไมแนนอนและมความ

ผนแปรสง อดมศกษาทมคณภาพ จะตองมความสามารถท�าหนาท

ในสภาพนไดอยางไร

วธการประเมนของ สมศ. มความเปนทางการสง และมลกษณะ

One size fits all สง แตในโลกแหงความเปนจรง สงคมตองการ

มหาวทยาลยทมความแตกตางหลากหลาย และมหาวทยาลยมหดล

ถกคาดหวงใหเปนสวนหนงของหวขบวน ทน�าสงคมไทยฟนฝาสอนาคต

ทมทงสวนทแนนนอนและไมแนนอนน จงมประเดนวา เราจะมเกณฑ

ในการประเมนคณภาพในการท�าหนาทเชงสรางสรรค สอนาคต ได

อยางไร

การพดในโอกาสเชนน ผมเนนการตงค�าถาม ชวนคดเรอง

ใหญๆ ใหแกบานเมอง หวงวาจะมคนเอาไปคดตอ และชวย

กนลงมอท�า การตงค�าถามของผม ไมไดหมายความวาผมม

ค�าตอบ เรองทซบซอนและยากเชนน ผมไมมสตปญญาทจะตอบ

ไดดวยตนเอง แตกเชอวาเมอชวยกนคด ชวยกนลงมอท�า และ

เอาผลมา ลปรร. กน เรองยากๆ เหลานกไมเกนก�าลงทจะบรรล

ผลส�าเรจได

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/482703

<< ๓๒๖

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มมหาวทยาลยสอเคาใกลเจง : ขอมลความเสยงของ

มหาวทยาลยอาจมคนถามวามหาวทยาลยเจงไดดวยหรอ ค�าตอบคอเปนเรอง

ในตางประเทศ ทแควนเวลสของสหราชอาณาจกรครบ ดงขาว http://

www.walesonline.co.uk/news/education-news/2011/12/05/more-

welsh-universities-at-risk-of-collapse-than-a-year-ago-says-re-

view-91466-29894370/ ผมชอบใจมากทประเทศของเขาไมเลยง

มหาวทยาลยทออนแอ

โดยไมใชวาจะปลอยใหมหาวทยาลยเผชญชะตากรรมอยาง

เดยวดาย เขามระบบ IRR (Institutuonal Risk Review) คอยสราง

สารสนเทศหรอ ความรเพอชวยใหแตละมหาวทยาลยปรบตว ผมชอบ

ทเขาใชระบบ IRR เปนกลไกประเมนเพอการเรยนรและปรบตว ไมใช

มแตประเมนได-ตกแบบ สมศ.

IRR ด�าเนนการโดยการสนบสนนของ HEFCW (Higher

Education Funding Council for Wales)

ผมชอบวธการจดการระบบอดมศกษาแนวใหม แนวใชขอมล

สารสนเทศ และความรเพอการปรบตว ใหแตละมหาวทยาลยมอสระ

ในการปรบตวเอง หนวยงานจดการระบบจดท�าสารสนเทศและ

๓๒๗ >>

อดมศกษาไทย

ความรเพอชวยใหแตละมหาวทยาลย รจดออน จดแขง ของตนเอง

เพอการปรบตว และระบบความรทวานน อยางหนงคอ IRR

ขอมล IRR ของมหาวทยาลยนเขาท�าออกมาปละ ๒ ครง ท�าให

ผมหวนไปนกถง SCB มการน�าเสนอขอมลสรปเรองความเสยงทกๆ

ไตรมาส และตอมาเมอสถานการณดานเศรษฐกจตองระมดระวง

มากขน มการรายงานทกเดอน

ขอมลเรองความเสยง เปนเรองของการมองอนาคต หาขอมล

เพอเพมความระมดระวงตว ไมประมาท ปองกนปญหาไวลวงหนา

ไมปลอย ใหเกดปญหาแลวตามแก

ผมไดความรวธจดการระบบอดมศกษาในภาพรวมเพมขนอก

วธหนง

ทานทสนใจรายละเอยดของ IRR อานไดท http://www.hefcw.

ac.uk/working_with_he_providers/institutional_assurance/inst_

risk_review.aspx

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/472537

<< ๓๒๘

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

การจดอนดบมหาวทยาลยโลก ของส�านก Cybermetrics

ผมคดวา มหาวทยาลยไทยควรเอาใจใสพฒนาคณภาพตามจด

เนนของตน เปนตวของตวเอง ไมควรถกชน�าโดยส�านกจดอนดบไป

เสยทงหมด

ผมไดรบ อเมล จาก รศ. ดร. มงคล รายะนาคร ดงน

เรยน ศาสตราจารย นายแพทยวจารณ พานช ทนบถอ

การจดอนดบมหาวทยาลยโลกเดอนมกราคม ค.ศ. ๒๐๑๒ โดย

Cybermetrics Lab แหง CSIC สภาวจยแหงชาตสเปน คลอดแลวใน

วนน ลาชากวาก�าหนดเดมไป ๓ วน ส�านกนเคยเรยกกนวา Webo-

metrics แตปจจบนคอ Ranking Web of World Universities ใช

Berlin Principles of Higher Education Institutions เปนหลกในการ

วเคราะหความแขงแกรงทางวชาการเชงเปรยบเทยบของมหาวทยาลย

ทวโลก และในการจดอนดบครงน ส�านกนไดวเคราะหสมรรถนะของ

มหาวทยาลยถง ๒๐,๓๐๐ สถาบนทวโลก

ส�าหรบมหาวทยาลยในประเทศไทย มมหาวทยาลย ๖ แหงท

ไดรบการจดอนดบอยในกลม Top ๓๐๐ ของโลก ไดแก

• อนดบ ๑๖๑ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (อนดบ ๑๙ ของ

เอเชย)

๓๒๙ >>

อดมศกษาไทย

• อนดบ ๑๗๔ จฬาลงกรณมหาวทยาลย (อนดบ ๒๐ ของเอเชย)

• อนดบ ๑๙๕ มหาวทยาลยมหดล (อนดบ ๒๑ ของเอเชย)

• อนดบ ๒๓๑ มหาวทยาลยเชยงใหม (อนดบ ๒๖ ของเอเชย)

• อนดบ ๒๔๑ มหาวทยาลยขอนแกน (อนดบ ๓๐ ของเอเชย)

• อนดบ ๒๔๖ มหาวทยาลยสงขลานครนทร (อนดบ ๓๑ ของ

เอเชย)

ในกลมเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Sout East Asia) มหาวทยาลย

ของไทยทง ๖ แหงน อยในอนดบท ๒ - ๗ โดยล�าดบท ๑ คอ National

University of Singapore และอนดบท ๘ - ๑๐ คอ Institute of

Technology Bandung (Indonesia), Universitas Gadjah Mada

(Indonesia) และ Nanyang Technological University (Singapore)

ตามล�าดบ

ในการจดอนดบครงน Ranking Web ใหน�าหนกของผลงาน

ตพมพทเขาถงผาน Google Scholar (ป ค.ศ. ๒๐๐๗ - ๒๐๑๑)

กบ Scimago number of scientific papers (ป ค.ศ. ๒๐๐๗ - ๒๐๑๐)

ไดถง ๓๐%

ส�าหรบรายละเอยดอนๆ ทกทานสามารถดไดทเวบไซตของส�านก

นท http://www.webometrics.info/

อนง ส�าหรบมหาวทยาลยของไทยทไดรบการจดอนดบในครงน

มทงหมด ๑๓๙ แหง ทตด Top ๑๐๐๐ ของโลกม ๑๑ สถาบน (คอ ๖

มหาวทยาลยขางตน กบ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

<< ๓๓๐

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

มหาวทยาลยธรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณ

ทหารลาดกระบง มหาวทยาลยมหาสารคาม และมหาวทยาลย

เทคโนโลยสรนาร) ทเหลอไดรบการจดอยอนดบอะไรบาง ดไดในไฟล

ทสงมาใหพรอมน (Ranking Web of World Universities January

๒๐๑๒ Universities in Thailand.pdf) แตประเดนทส�าคญกวาคอ

methodolgy ทเขาใชในครงนและทจะใชตอไปในการจดอนดบเดอน

กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๑๒

ผมอเมลถงอาจารยเปนทานแรกในเรองน โดยหวงวาอาจารย

จะพจารณาเผยแพรขอมลนผาน Blog ของอาจารย เพอใหเกดการ

ลปรร. ในแวดวงอดมศกษาของไทยตอไป

ดวยความนบถอและขอบคณ

รศ. ดร. มงคล รายะนาคร

ผมจงน�ามาเผยแพรตอ และขอขอบคณ รศ. ดร. มงคล รายะนาคร

มา ณ โอกาสน

ผมคดวา มหาวทยาลยไทย ควรเอาใจใสพฒนาคณภาพตาม

จดเนนของตน เปนตวของตวเอง ไมควรถกชน�าโดยส�านกจดอนดบ

ไปเสยทงหมด

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/477436

๓๓๑ >>

อดมศกษาไทย

เรยนรเรอง ESDผมไดความรน ผานการประชมสภามหาวทยาลยสงขลานครนทร

ESD คอ Education for Sustainable Development ถอไดวาเปน

หวใจส�าคญของความอยรอดของมนษยชาต

UNESCO ไดตงเครอขายมหาวทยาลย ดานการวจยและบณฑต

ศกษาเพอการพฒนาทยงยน เรยกวา ProSPER.NETภายใต UN

University

นคอการท�าหนาทสถาบนอดมศกษา ในมตใหม ทคดใหมท�า

ใหม ผาน Perspective ใหม ทมองการท�าหนาทสถาบนอดมศกษา

แนวใหม ทรวมกนเปนเครอขายอดมศกษา ทท�างานรวมกนทงโลก

โดยมเปาหมายทความยงยนของโลก

ความยงยนนรวมทง Sustainable environment, Sustainable

health systems, Sustainable natural resources, Sustainable

production และ Sustainable consumption เปนตน ทกสาขาวชา

สามารถคดสรางสรรคใหเปนวชาการเพอความยงยนไดทงสน และ

ในเรอง Sustainable consumption เขากนไดกบปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง

ปรบปรงจาก http://www.gotoknow.org/blogs/posts/480167

<< ๓๓๒

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

“ครเพอศษย”

การศกษาไทย ๒๕๕๒-๒๕๕๓บนเสนทางแหงอาจารยบชา

วจารณ พานช

จดพมพโดย สถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม (สคส.)

ดาวโหลดหนงสอเลมนไดท

http://www.kmi.or.th/attachments/TFSBook2553_Find.pdf

๓๓๓ >>

อดมศกษาไทย

“ครเพอศษย”

เตมหวใจใหการศกษา

วจารณ พานช

จดพมพโดย ศนยจตตปญญาศกษา มหาวทยาลยมหดล

<< ๓๓๔

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

“ครเพอศษย”

วถสราง การเรยนรเพอศษย ในศตวรรษท ๒๑

วจารณ พานช

จดพมพโดย มลนธสดศร-สฤษดวงศ

ดาวโหลดหนงสอเลมนไดท http://www.learing.thaissf.org

๓๓๕ >>

อดมศกษาไทย

สคส. - สคศ. ๒๕๕๖

อดมศกษาไทย