harîrîzâde mehmed kemâleddin k.s.a.efendi hazretleri

1. MARMARA NiVERSiTESi iLAHiYAT FAKLTESi. . DERGISI SAYI: 7-8-9-10 1989-1990-1991-1992 istanbul-1995

2. f', HARIRIZADE ) ' .. MEHMED KEMALEDDN EFENDi .])() ])r. Yak~p-,iek ,M,. lp.hi)TatF?.k~ltei :Tefsir Anabilill1 pal, reti.ir, (Jy,ef)i . Hayat Tasavvuf tarihimizin mehur eseri, Tbyanu Ve'saifi'n In.ellifi Haririzade, XIX. asrn ikinci yarsnda yaam mutas.avvflardaidr. Cemaz~yelahir 1267/Mart 1850 tarihin~e starburda dnyaya gelmitir~1 Bildirdiine gre, babasnn Kemaleddin Muhammet adn verdii Haririzade'nin tam k~yesi, Kemaleddin Muham#ed.H~rir,izade. b. Seyyid eyh Abdurrahman b. Seyyid brahim el..:H3.lebi;

3. 408 M.. LAH!YAT FAKLTES! DERGS Onun bu lakabla anlmas hususunda bir ka rivayet bulunmaktadr: 1. Kkyata babasn kaybeden Ebu'I-Hasan Ali'ye amcas ipek do- . kuma sanatn retmiti. Daha sonra hapse den Ali, yanndakilere imamlk etmi, ve cemaati kendisine mrid olmu, dolaysyla Hariri ismi bylece hret bulmutur.6 2. bn Kesir'in kaydettiine gre, eyh Ebu'l-Hasan, am'da bulundu- u srece ipek dokuinacl ile megul olmu; ayn meslekte bulunan ta- ndklar onun iin bir zaviye ina ettirmilerdi.7 3. Mellifin bildirdiine gre, eyh Ebu'I-Hasan'n ipek dokuma sana- t olrrayp, o ile uraan bir arkada vard. Bir gn ondan, dini hizmetle . ht1lun:inasnl istemi, o da, iiyle megul olmak zorunda olduunu ileri srmt. Bumin uzerine eyh, parma ile rme aletlerine iaret etmi ve aletler kehdiliinden almaya balamlard. Bunqan dolay eyh "Hariri" diye mehur olmutur.8 4. Harirhizade'nin babasndan naklettiine gre, eyh Ebu'l-:-Hasan'n qir kerameti olarak ~::ro.anipek olmu, bu sebeble ona Hariri rlenmitir.9 Kaydedilen rivayetlerin het 'birinin mmkn .olmas yannda, son rivayet dahakuvvetli grlmektedir. M:ellifil1, ameazadesi eyh Ahmed el-Hariri'den ald bir cizetria~~de nes~p ve tarikat silsilelen u ekilde verilmektedir: . ,_Har1r1zad~ Kemal~ddln Efendi, 2. .~yh Seyyid_ Ahmed h: mer (Ayn zamanda ayn tarikatn icazetini babas eyh Abdurrahman'dan da almtr), 3. eyh Seyyid Hasan, babas, 4. eyh Seyyid Muhammed, babas, 5,eyh Seyyid Ebu Bek~~ babas; .~ :. 1 ' - ' ' : . - .6.~ eyh 8(3yyicl l1uJ.an:med,;mcas, 7. eyh Seyyid Musa, kardei, 8. eyh Seyyid Ahmed, babas, 9. eyh SeyyidAbd1,1lbasit, babas, 6 A.g.e., I, 289a.' 7 .A.g.e., I, 290a. 8 A.g.e., I, 290b~ .. , . . 9 A.g.e., I, 29la; erhu virdi's-settar, Seyyid smail Sadk Kemal b. Vec1h1 Paa'nn takrizinde son rivayet.tercih edilerek yle denmektedir: "Evliyadandr ann nesli "Har1r1" mehur pek ol- mutu saman eyliyecek Hakk'a dua."

4. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND o. eyh Seyyid Mahfliz, babas, . eyh Seyyid Sevvan, babas, 2. eyh Seyyid Abdulbasit, babas, 3. eyh Seyyid Abduddaim, babas, 4. eyh Seyyid brahim, babas, 5. eyh Seyyid Ebu Bekr, babas, 6. eyh Seyyid Reslan, babas, __ 7. eyh Seyyid Mansur, babas, 8. eyhSeyyid brahim babas, 9. eyh Seyyid Ali, babas, 20. eyh Seyyid Muhammed, babas, 2. eyh Seyyid Mikvar, babas, 22. eyh Seyyid Hasan, babas, 23. eyh Seyyid Hamis, babas, 24. eyh Seyyid,Sa'd, babas, 25. eyh Seyyid Abdulmu'izz, babas, 26. eyh Seyyid Davd, babas, 27. eyh Seyyid Muhyiddin, babas, 28. eyh Seyyid Yahya, babas, 29. eyh Seyyid Muhammed, babasi, 30. eyh Seyyid Burhaneddin Ebu'I-Hasan Ali, dedesi, 31. eyh Seyyid Ahmed er-Rifa'i.o 409 Haririzade'nin babas eyh Abdurrahman da, meayhen bir zat idi. Olu Haririzade'ye Rifa'iyye'den Haririyye ve Halvetiyye'den Bekriy- ye tarikatlarnn hrkasn giydi:fdiini,11 ayrca kendisinin Hatheviyye tarikatndaki makamnn zikir telkin etme seviyesinde bulunduunu ve Haririzade'nin bu tarikat da babasndan aldn grmekteyiz.2 284/867'de babas ld zainan, henz on yedi yalarnda bulunan Haririzade, onun vefatn mteakib bir mddet ticaretle urat ise de, tekrar ilme ynelmitir.3 Babasnn vefat, onun ilim tahsiline devamn ve ok sayda eser verme aznini engellememiti. Zaten ilim sahibi olmak, o Tibyan, I, 292b vd. ll A.g.e., I, 292b. 2 A.g.e., I, 299b. 3 A.g.e., III, 304b.

5. 410 M.. !LAH!YAT FAKLTES! DERG!S! her trl zorluu gslerneyi de gze alarak verilen kesin bir kararn so- nucudur. Haririzade'nin bir takm seyahatlar da olmutur. Ksa sreli olan b~ seyahatlarinn, tasavvufve dini bilgilerini artrmak ve baz meayhle g- rmek gayesine bal olduunu tahmin etmek zor deildir. Ni~~kim ald tarikatierin bir ksmn bu seyahatlar esnasnda alm veya hrkalar n giymitir. Receb 1286/1869 tarihinde akrabalarn ziyaret iin Haleb'e gitmi, orada drt ay kadar kaldktan sonrastanbul'a dnmtr.4 1289/1872'de stanbul'da grt eyh Seyyid Muhammed Nuru'l-'Arabi el-Hseyni'yi ziyaret iin, bir yl sonra 1290/1873'de s- kb'e gitmitir. Bu yolculuu esnasnda Selanik'e urayarak, orada bulunan eyh Ali Rza Efendi ve eyh Edib Salih Ltti Efendilerle g- rmtr.5 . Aradan bir y-l getikten sonra, evliyay ziyaret iin 1291/1874 tarihinde Msr'a,16 ertesi sene de ayn maksadla 1292/1875'de Edirne'ye gitmi-_ _tir.17 . Otuz iki yllk ksa mrn, seyahatlar hari tutulursa, ~tanbul'da geirdiini syleyebiliriz. 2. Tahsili Harirlzade'nintahsil.hayat da stanbul'da gemitir. Be yanage lince, ilim tahsiline baladn, Hafz Osman Efendi'den bir mddet Kur'an- Kerim okuduunu bizzat kendisi anlatmaktadr. Bu ekilde balayan tahsil hayat, rdiyede devam etmitir. Orada sarf, nahiv, mantk ve adab gibi mukaddemat ilimlerini, iki karde olar Ali ve Mevla Emin ~karavi Efendiler'den okumutur.18 Bundan sonra Hadis alimlerinden AHame akir Efendi'nin Sahih-i Buhari derslerine devam etmitir.19 . 1286/1869'da Halep yolculuundan eyh Abdllatif el-Buhari ile 14 A.g.e., III, vr. 304a; Kibar~i meay4, s. 52; Melamilik ve Melamiler, s. 326; Tomar- turuk, s. 86. 15 Tibyan, III, vr. 304; Melamilik ve Melamiler, s. 326. 16 Tibyan, III, vr. 304b; Kihar-i meayih, s. 52; Sefine, III, vr. 84a; Osmanl Mellifleri, I, s. 155. 7 Tibyan, II, vr. 129a. 18 Tibyan, III, vr..304a; Meliimilik ve Melamiler, s. 326. 19 Tibyan, gst. yer.

6. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND 411 lstanbul'a avdet etmiti. Bu zattan, evinde misafir kald srece Hanefi Fkh'na dair baz metinler ve mselsel20 hadisler okumaya gayret gstermitir.2 eyh Kasm el.:Maribi (v. 1298/lSSO)'nin Cami'u's-Sah~h derslerine .devam etmi, Allame bn 'Akile el-Mekki'nin Mselselat'n da on- .dan okumutur.22 Hayatn tantmaya altmz mellifin, derinleip mehur olduu saha her ne kadar tasavvuf ise de, Fkh ve Hadis ilimlerini de belli l- de tahsil ettiini gryoruz. Fkh tahsili konusunda bizzat unlar sylemektedir: "Fkh ilmini, Allame Kad Fehhame eyh Abdullatif nier el-Buhari el-Halebi el-Hanefi el-Ezheri'den tahsil ettim. O da, ayn ilmi eyh smail el- Halebi el-Hanefi'den almtr." Mellifbuidan sonra, hocasrrdan mam- A'am'a kadar olan silsileyi saymaktadr.23 Ayn mevzudaki ikinci senedde, Msr mfts Seyyid erif Mu- hammed el-Hariri'den Resfrlullah'a kadar silsile verilmitir.24 Mellifin nc olarak verdii dier bir senedde ise, fkh silsilesinin yannda, bata ktb's-sitte olmakzere hadis kraat serredleri de kay- .dedilmitir.25 Tasavvuf ilim ve hayatnda silsilenin mevzubahs olduu bilinmekte- dir: Ayn durum dier dini ilimler iin de sz konusudur. Bu durumun bir asr nce yaayan mellifimizin zamannda da devam etmekte olduunu, tahsil ettii dini ilimlere dair verdii silsileler gstermektedir.26 ilim tahsiliyle megul olduu devrede mellif, Rifa'iyye ve Halvetiy- ye tarikatlarn alm, yine bu srada Hizbu'l-bahr' serhetmi ve ona 20 Mselsel- Hadis, rivayetinde ravilerden herbirince "dinledim" veya ''bize tahdis etti" veya ''bize bildirdi" vb. ifadeleri kullanlan hadislerdir. Veya ravilerinin, rivayet ettikleri ravinin, rivayet esnasndaki sz ve fiillerini aynen tekrar ettikleri hadislerdir. Mselsel hadislerin bazan evvelinde veya sonunda inkta olabilir. Teselsl eklindeki rivayetin faydas, tedlis ve inktadan uzak olmasdr. Bununla beraber, mselsel hadis tar'ikyla sah1h olan hadisler pek azdr. Bk. Ahmed Muhammed akir, el Baisu'l-hasis erhu ihtisari 'ulimi'l-hadis, Msr 958, s. 68; Koyiit Talat, Hadis stlah lar, .F.Y., Ankara 980, s. 3O. 2 Muallim Vahyi, Bursal Tahir Bey, s. 23; Tibyan, III, vr. 304a; Kibar-i mea:Yih, s. 52. 22 Tibyan, III, vr. 304a; Melamilik ve Melamiler, s. 326; Tomar- turuk, s. 86; Kibar-i mea yih,s. 52. 23 Tibyan, I, vr. 8 vd. 24 A.g.e., I, 82 vd. 25 A.g.e., I, 83b-86b. 26 Bk. Haririzade'nin ald ve rivayet ettii tarikatlar.

7. 412 M.. LAJIYAT FAKLTES DERGS Ziyau'l-bedr ismini vermitir.27 Babas vefat ettiinde on yedi ya~nda olduuna gre, ad geen e~hi yazdnda ve tarikatlar aldnda ancak on be yalarnda bulunuyordu demektir. Tasavvuf ilmini kendisinden tahsil ettii eyh Seyyid Muhamn:ed Nuru'l-'Arabi ile karlamasn, Allah'n bir ltfu olarak nitelendiren Harirlzade,28 Nuru'l-'Arabi 1289/1872'de stanbul'a geldiinde, onu Bo- yac kyndeki yalsnda misafir etmi ve ona biat etmitir. Bu zattan, bn Fariz, (v. 576/1180)'in Kasidet't-taiyye'sini,29 eyhu'l-Ekber Muhyiddin b. 'Arabi (v. 638/1240)'nin Risalet'l-ehadiyye'sini30 ve Fususu'l-hikem'ini31 okumu ve melami hilafetnamesi almtr. 32 1290/1873 tarihinde, skb'de bulunan eyh Muhammed Nru'l 'Arabi'yi ziyaretten dnerken Selanik'te eyh Ali Rza Efendi (v. 1295/1878)'den Ramazanyye ve eyh Edib Ltfi Efendi'den de Sinaniyye hilafeti almtr. 33 Haridzade'nin, mhim eserleri tedkik maksadyla bir aralk Fatih Camii dahilinde olan ktphanenin hafz- ktplndeki vazifesi hari tuttilursa, resmi birgrevi olmadn, ksa mr boyunca tahsil-i ilim ve te'lif ile megul olduunu syleyebiliriz. Nitekim hayatn anlatrken kul- land; "Bu kitap (Tibyan) kirkbirinci eserimdir. imdi stan bul'da bulunmakta, ili~ tahsili, tasavvufi eserler mzakeresi ve laykolmadm halde tarikat vermekle megul olmaktaym. Ayn zamanda maiet teminiyle de itigal ediyorum. Bedenibaz rahat- szlklarla mbtelaym." gibi ifadeler resmi grevinin olmadn, gei- mini ~emuriyet d ilerle temin ettiini gstermektedir.34 "Zahir ve batn ulemasna hizmet etmeyi bana nasib klan y- 27 Tibyan, II, vr. 28 A.g.e., III, 304a. 29 eyh Ebu Hafs mer b. Ali el-Farz el-Hamevi (v. 576/1180), et-Taiyye fi't~tasa~f. bn Farz, eserini bitirince Resulullah' ryasnda grm, ona Nazmu'&sliik ismini vermesini emir buyurmutur. Bk. K.Z., I, s. 365 vd. Bu eserin Davud b. Mahmud er-Rumi el-Kayser: (v. 751/1350) tarafndan erhu'l-kasideti'l-taiyye adnda erhi yaplmtr. Bk. T.S.A.Y., III, . 133; Br. Supp., II, s. 323; K.Z., I, s. 266. 30 Muhyiddin Ebu AbdiHal Muhammed b. Ali b. Muhammed b. el-'Arabi (v. 638/1240), Risaletu'l- ehadiyYe, Bk. Supp., 792.. 31 eyhu'l-Ekber, Fususu'l-hikem, Tasavvufta mehur olan bu eserin n sznde mellif, Muhar- rem ay sonlarnda am'da Resulullah' ryada grdm. Elinde bir kitap vard. Bana, "bu kitaba fususu'l-hikem ismini ver ve onu neret, insanlar istifade etsin", buyurdu. Ben de, peki dedim, demektedir. Bk. br. Supp., I, 793; K.Z., I, 1263; O:M., II, 142; T.S.A.Y., III, s. 137. 32 Tibyan, III, vr. 304a. 33 A.g.e., III, vr. 304b; Melamilik ve Melamiler, s. 326; Tomar- turuk, s. 87; Kibar-i meayih, s. 52. 34 Tibyan, III, vr. 304a.

8. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFENDl 413 ce Allah, bununla bana nimetini ihsan buyurmutur," diyerek istifade ve istifaze edilen ulema ve neayih arasnda bulunmann deeri ne iaret eden Haririzade, hayr ile yadedilmesine vesile olan Tbyan'n nsznde, "Zahir ve batn ilimlerinden icazet aldm. lim meclisle- rinde yetitim. Temiz sufilerin feyizleriyle gerek dirilii bul- dum," demitir.35 Hrka- erif civarndaki hane-i alilerinde mutalaa ve telif ile megul olduklar gibi, mracaat eden talib-i ral-i irfan dahi Rabhani ma'rifet- lerden mahrum brakmazlard.36 Tibyan'n telifi esnasnda, bulunduunu ifade ettii bedeni rahatsz lklarnn lmne sebep olduu dnlebilir. ok verimli, fakat pek k sa denilebilecek mrnn otuz iki sene olduu hususunda ittifak vardr.37 lm tarihi ve yeri hakknda da kaynaklar ittifak etmektedir. Buna gre, 2 Zilka'de Cuma gn 1299/15 Eyll 1882 tarihinde dar-i faniden dar-i cemale gitmitir. Na-i erifleri ihtifalat- layika ile kaldrlarak Eyb'de eyh Hasib Efendi dergahna nakl ile, burada ma~bere:.i mahsusasna vedi'a-i Ralman klnP.. _Kabr-i eriflerinin zeri aktr. Gayet mkellef mezar ta vardr. Seng-i mezarnda u kitabe yazldr: Ni'met-i uhra iin bu kaiiat Alem-i ervaha olmu ah-rah Adem oldur ki beka-y nam elde mrnbi-faide klmaz tebah eyh Kemaleddin Efendi gen iken Hasl etmiti nice feyz-i ilah Halveti v Celvetiden feyz alp Saha-i ukbay kld hankah ln u fazl rdi ta yevmu'l-kyam Yad ola devreyledike mihr mal Geldi ler syledi tarihini eyh Kemaleddin Efendi gti vah. 35 A.g.e., I, Mellifin nsz. 36 Osmanl Mellifleri, I, s. 56; Kibar-i meayih, s. 53. 37 Ad geen btn kaynaklar. ' 38 Melamilik ve Melamiler, s. 3Z6; Sefine, III, vr. 85a. 2 Zilka'de 1299.38

9. 414 M.. LAHYAT FAKLTES DERGS 3. Ha.ririzade'nin hocalar Haririzade'nin bir ok meayhve ulemadan istifade ederek, bata tasavvuf olmak zere dini ilimlerde derinletii grlmektedir. Tahsilini ve tasavvufi hayatn anlatmaya aliirken hoca ve eyhlerinden de bah- . setmitik. Bu itibarla burada sadece, kendisinin hemeyhive hem de ho- cas olarak pek fazla faydaland eyh Seyyid Muhammed Nftru'l- 'Arabi'nin hayatim vermekle iktifa edeceiz. Muhammed Nftru'l-'Arabi .1220/1805'de dnyaya gel~n Nuru'l-'Arabi, kk yatan itibaren Ezher'de ilim tahsiline balamtr. eyhu'l-slani eyh Hasan el- Kuveyni gibi mehur alimlerden ilim almtr.39 1244/1828 tarihinde Yanyal eyh Ahmed Efendi ile Yanya'ya azrnet ve orada Nakibendi eyhi eyh Yusuf Efendi yannda sekiz ay kadar ikamet ederek, mezkur eyhin emriyle Mekke'ye gitrriitir.40 Mekke'de bir sene mucaveret ederek bu esnada eyh mer Abudurresftl'den hadis ilmi okumu ve eyh brahim el-Haleveti'den de Halvetiyye tarikatn almtr.4 eyh Abdurresl'e biat etmek istedi- . inde o, Msr'a gitinesini ve giderken afl'i mezhebine gre amel edip, na- mazlar cem' ve kasr etmesini istemitir. eyhin emrine uyarak Msr'a giden Nru'l-'Ar.abi, Ezher medresesine gitmi, stad eyh Hasan el-Kuveyni'nin elini pmt. Kendisinden mam Hseyin Camiini ziyaret etmesini isteyince, Nru'l-'Arabi oraya gitmiti. Kuluk vakitlerinde dolu olan mescidde bu defa kimseler yoktu!. leri girdiinde mihrabda oturmakta olan pek nurar bir kimse grd. "ime onun Habibullah olduu dodu", diyen Nru'l-'Arabi, yanna vara- rak rkbesini pmt. O da srtn svazlayarak ona dua etmi, sonra "Git" buyurmutu. Kapya doru yryp ktnda orada kimseler g- rlmyordu. Biraz sonra tekrar mihraba geldiinde, orda da kimse yoktu. Bunun zerine mescidin sokaa alan kapsndan kp gitmiti. Camiye dndnde; her tarafn insanlarla dolu olduunu gren Nuru'l-'Arabi, eyh Hasan el-Kuveyni'nin yanna gidip elini saygyla pt. "Artk sana ilim almtr; Anadolu'ya gidebilirsin,'' dedi. 42 39 Tibyan, III, vr. 25a. 40 A.g.e.~ III, vr. 35a; Tomar- turuk, s. 87. 41 Tibyai, III, vr. 315a. 42 A.g.e., III, vr. 215b.

10. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND 415 1245/1829'da Kahire'den ayrlp Siroz'a gelmi, oradan da Koan'a ge- lerek, bir medreseye mderris olup, 1255/1839 ylna kadar kalmtr. -Bundan sonra orada~ ayrlp skb'e gidip yerlemitir. Nuru'l-'Arabi, pek fazla sigara iiyordu. Bir gece ryasnda, Medine'ye gitmi MahmudiyyeMedresesinde abdest aldktan sonra, Ha:rem-i erife girmek istemiti. Kapda duran Hz. mer "Git, abdest al"; demi. O da tekrar abdest alp geld~inde, aynr emri yine tekrar etmiti. Bunun zerine abdest aldm, deyince, fkelen~rek srtna eliyle iki defa vurunca hemen istifra etmeye balam ve iinde bulunan dunian kir- ler~, istifra ile dar boalmt. Bundan sm:ra Hz. mer yeniden abdest almasn emretmi; o da abdest alarak Harem.;.i erife girmiti. Resu- luilah mihrabda, solda Hz. Ebu Bekir ve mer, sanda ise Hz. Osman ve Ali oturuyorlard. Resulullah, huzura gelen Nuru'l-'Arabi'yi oturtmalar iin yanndakilere iaret edince Hz. Ebu Bekr ona, "otur" dedi. Byk bir saygyla Hz. Ali'nin yannda oturunca, Hz. Ebu Bekr "yanmzda niin oturmadn?" buyurdu. O bir ey syleyemeyince Hz. Ali, ''bu mecliste taraf yoktur," dedi. Bundan sonra uykusundan uyand. 43 Nuru'l-'Arabi'nin ryasnda Resulullah'tl?-n, tevhid-i ef'al, tevhid-i sfat ve Tevhid-i zat telkinlerini ald rivayet edilmektedir.44 Msaferet sebebiyle stanbul'da bulunduu srada eyh Abdulhalk Efendi'den Nakibendiyye tarikatn almtr.45 1259/1843'de ikinci defa olarak Hacca gitmi, Mekke'de eyh Abdlhiilk Efendi'nin halifelerinden. eyh Mustafa b. Mahmud Trabzoni'den tekmil-i tarikatla "teslik" ve "irad" icazetnamesi alm tr.46 Mekke'de kald srada Meczub Melami Dervi Muhamm~d el-. Mekki'ye mtilaki olarak bir halveti erbain kardktan sonra beka, cem' ve hazret-i cem' makamlar telkini almtr. 47 . 1289/1872ylnda stanbul'a geldiinde, Haririzade onunla merref olmu ve ondan bir takm tarikat kitaplar okumutur.48 Haririzade, eyh Nuru'l-'Arabi'den Halvetiyye ve Nakibendiyye tarikatlarnda iki mereb yani ziihir, batn; iki seyr yani mestur, amir yani; Tarikat slk ve sufiyye yolu olan esmann telkini, hakikat sluk 43 Gst. yer. 44 Tomar- turuk, s. 89. 45 A.g.e., s. 89; Tibyan, vr. 216a. 46 Gst. yer. 47 Tomar- turuk, s. 89. 48 Bk. Hadrizade'nin tahsili.

11. 416 M.. LAHYAT FAKLTES DERGS ve melamiyye yolu olan "Allah' bilme" hususlarnda sluk verme icazeti almtr.. Ehl-i uhud zevkine binaen vahdet-i vucuda kail olan ilk mutasavvif Nuru'l-'Arabi'dir. Bu halde er'! meratib muhafaza edilir.49 eyh Muhammed Nuru'l-'Arab1, ounluu Trke olan otuzdan fazla eser telif etmitir.50 1305/1887 taTlinde seksen be yanda olduu halde Ustrumca'da irtihal etmi ve vefat eyledii odada defnohnarak oras trbe ekline if- ra edilnitir.5 4. Tasavvufi hayat Haririzade'nin tasavvufi hayat hem bilgi ve hemde yaay bak- nndan pek zengin grlmektedir. Ana tar1katler ve. onlarn kollarndan iki yze yakn tarkata eitli seviyede intisabnn bulunduu eserlerinin tetkikinden anlalmaktadr. Bu konuda Tibyan'n nszndeki u szleri bilhassa dikkatimizi ekmektedir: "Seyyidu'l-Mrseline ittiba .ve kemale ermi varisierine iktida ~tmek zere, eitli ezkar, deerli asar ve mahede edilen envar telkinleriyle bir ok tarikat ebiin- den "teslik" ve "tahkik" aldm. Muhtelif sohbetlerde bir ok defa fahri ve fakri hrkalar giydim. Meayh benden kadim ve cedid i ler hususunda hususi ve umumi ahider aldhir. Onlarn nur silsi- lelerine muttasl oldum. Marifet pnarlarndan en tatl erhetleri itim. slam memleketlerinde tannan byk meayihe mensup, yz yetmii akn tarikata onlarn vastasyla muttasl oldum."'52 Gerekten otuz iki yl gibi ksa bir mrde,. bu kadar tar1katla ilgi kurmak, byk ounluu Arapa, Farsa ve Trke olan drt yz a kn kaynain incelenmesinden sonra telif edilen Tibyan ve saylar krka ulaan byk kk risalenin telifine muvaffak olmak byk bir baar dr. u beyit onun hakknda sylenmitir: "ah iken ahz- hilafetle olup eyh-i tark lmi tahsil ile de serab oldu ecla."53 49 Tibyan, III, vr. 37a. 50 Hakknda ve eserleri konusunda bilgi iin bk. Tibyan, III, vr. 316 vd. 51 Bk. Tomar- turuk, s. 93; Tibyan, III, Nuriyye tarikat (N1ru'l-'Arabi'ye nisbet edilmitir); Melamilik ve Melamiler. 52 Tibyan, I, mellifin nsz. 53 erhu virdi's-settar, Seyyid smail Sadk Kemal b. Vedh1 Paa'nn takr!z.

12. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND1 417 Haririzade, baz tarikatlardan icazet alp hrka giymi, bir ksmna da rivayet etmek yoluyla intisap etmitir. cazet veya rivayefyoluyla intisap ettii tarikatlarn senedierini zikretmektedir. "cazet aldm," "hrka giydim," "rivayet ediyorum" tabiderini ok kere kullanan Haririzade, bazan "merref oldum," "ittisahm var," "bana vasl oldu" gibi szler- le de intisab olan tarikatlar bildirmitir. "Aldm" diyerek belirttii tarikatlar "Ald tarikatlar" bal altinda, dier tabirlerle intisap et- .tiiii bildirdii tarikatlar da ''Rivayet ettii tarikatlar" bal altnda verdik.54 Kk yalarda tasavvuf hayatna balayan Haririzade,55 yle demektedir: "Bu tarikat (Hefneviyye'nin ikinci ubesi) aldm ilk tarikattr. Bu tarikattapederim Seyyid eyh Abdurrahmanel-Hariri el-Halveti'den biat, zikir telkini, ahid. alma, hrka giyme ve hilafet konularnda umftmi icazet aldrr."56 . . Celvetiyye tarikatn aldn yle anlatmaktadr: "Celvetiyye tarikatn eyhimiz alim ve feyz sahibi eyh Ebu'l-Feyz Hseyin Fey- zuddin'den aldm. Bu vesile ile bana u icazet mektubunu yazmtr: "Ben abd-i fakl' Hseyin Feyzi el-Msri, yanma Seyyid Muhammed. Kemaleddin el-Hariri el-H'alveti geldi. Aramzda tarikatlar hakknda mzakere oldu; Daha ziyade Celvetiyye tarikat, onun esrar ve ma'rifetle- rinden bahsettik Bu esnada Haririzade, benden Celvetiyye'nin izin ve hrkasn taleb etti. stihareye yatttan sonra; ona ism-i evvel olan kelime- i tayyibeyi telkin ettim. Sonra usulden olan esrna-i seb'ann dierlerini tel~n ettim. Onlar; Allah,.Huve, Hakk, Hayy, Kayyilm ve Kahhar'dr. Sonra furu'dan olan esrna-i hamseyi telkin ettim. Onlar da; Ehad, Vahid, Fettah, Vehhab, Samed'dir~ Ona ta giydirdim. Diledii kimse- ye giydirm~sine de izin verdim. Hrka giydirdim ve giydirmesinde onu mezun kldm. Onu seecadeye oturttum ve istedii kimseyi oturtmasna, ahid aimada, dervi edinmede, nakib ve halife braknada, zikir me~lisleri amakta, istedii yerde ahzab ve evrad tilavetinde, .eriata uygun olan her eyde ona mutlak icazet ve umumi izin verdim. Sz ve fiilierirnde onu halife tayin ettim."57 Haririyye tarikatn babasndan 1282'de, henz on be yalarnda 54 Harfriyye tar!katn, perlerinin vefatndan iki sene nce 282/865 tarihinde almtr. Bu ald ilk tarikat olmadna gre, daha kk yata da intisap ettii tarikatlarn olduu anlalmakta dr.. Bk. Tibyan, I, vr. 291a vd. 55 Bu konuda bkz. Mehmed Kemaleddin Efendi Hayat-Eserleri ve tibyanu VesaililHakaik fi Beyani selasilik Tarak Muhtevas-Kaynaklar, adl Doktora tezimiz, s. 38vd. 56 Bundan sonra senedini vermitir. Bk. Tibyan, I, vr. 299b. 57 Res1lullah'a kadar telkin senedi verilmitir. Bk. Tibya:, I, 244b-245a. -,

13. 418 M.. !LAH!YAT FAKLTES DERGS iken aldn bildiren Haririzade, ayn tarikat Seyyid eyh Ahmed b. mer el-Harhi'den de aldn anlatr. Rebiulevvel 1289/1872'de, He- ma'da bulunduu esnada, eyh Ahmed b. mer'in kendisine yazd icazet mektubunun bir blmnde unlar syler: ''Evladmz Seyyid eyh Muhammed Haririzade'nin eyhi Ahmed er-:Rifa'i'nin tarikatnda bir kademenin olmasn isterim. Onu hayrn ve saade- tin crasna ehil, ilim ve seccade vernede kabiliy~tli grnce, ey hi ve ceddi olan eyh AJmed er-Rifa'i'nin tarikatnda ona ksa bir zamanda seyr sluk verdim. Gerekli ezkare devam etmi, fakr sahibierine ve ihvana hizmette bulunmutur. Bunun zerine ona, burada (Hema'da) ki zaviyelerde ve dier yerlerde seyr sluk vermede, zikir ikamesinde, mridierinden ahid alma, tiHib olanlardan liyakath olanlara Rifa'iyye brkasn giydirmede umumi izin verdim.'68 Haridzade, Kadiriyye'nin beinCi ubesini eyh Abdullatif b. mer el-Buhari el-Halebi'den, ~8 Receb 1287'de sabah namazndan hemen sonra almtr. Ad geen eyhinkonu ile ilgili yazdi icazet mektubunun bir yerinde yle denmektedir: ''Bu icazet mektubuyla ba;na nisbet edilen, Kadiriyye'nin Nftraniyye ubesinde hrka, postniinlik, zikir.balatma ve mu'teber artlarna uygun olarak sona erdhme- izinlerini Haririzade'ye verdim.'69 Ayn mektubun dier bir yerinde ' ise unlar yazmtr: "Evladmz. fazl kamil faziletler rtbesini havi,. sa- lah ehlinin umdesi, felah neticesi Seyyid eyh Muhammed Haririzade'ye, Kadiriyye sadat tariknda icazet yerdim.. Ona zikir telkin ettim. Kendisi- ni halife ve ehl-i fakr ve meayh sufilere eyh olarak braktm. Verdiim icazetle, ehil olanlardan dilediine icazet vernede onu izinli kldm. Ona Kadiriyye'nin hrkasn giydirdim."60 Ha:ririzade'ye her hususta takvaya riayet etmesini, salihlerin adabna uyarak slknde btn gayretini sar- fetmesini ve selefin yolundan ayrlmamasn ona vasiyyet ettim. Kadiriyye mensuplarndan bu mektuba muttali olanlarn, hangi yerde olurlarsa olsunlar Haririzade'ye itaat etmeleri gereklidir. Dier slam beldelerinde de onu eyh kldm. Seccadeyi bera~erinde tar. Sarnda eyh olduunu gsteren iaretler bulunur. Diledii kimseyi kendi yerine brakp, sz ve ilerine hallfe yapabilir. Bu hususlar Kadiriyje mntesipleri iin geerlidir. Kim Haririzade'ye ikram ederse eyh Abdulkadir Geylani Hazretlerine ikram etmi olur. Ona ikra'm 58 Hrka silsilesi verilmitir. Bk. Tibyan, I, 292b vd. 59 Tibyan, III, vr. 49b. 60 .Hrka silsilesi verilmitir. Bk. Tibyan, III, 50b vd.

14. HARIRIZADE M~HMED KEMALEDDN EFEND1 419 eden de, Yce Mevlaya kar bir vazifesini yapm olur. Gittii her yerde Kadiriyye sadat tarafndan iltifatla karlanr. Kadnlara da tarikat ve- rip ahid alabilir."6 Haririzade, Gleniyye'nin ikinci ubesini eyh erefeddin el- Edirnevi'den aldn belirtmektedir.62 "Sezaiyye tarikatn eyh erefuddin el-Gleni el-Edirnevi'den alarak teerrf ettim. Ziyaret maksadiyla Receb 1292'de Edirne'ye gitti- imde, mezkur eyh benden melamiyye tarikatn alarak seyr sluke girip, kemale erdiinde benden MeHlniyye ve dier baz tarikatlardan icazet istedi. Bana da Gleniyye'den Sezaiyye'nin idizetini verdi. By- lece bir ynden eyhim, bir bakma da halifem oldu," diyen Haririzade, bundan sonra senedi vermitir.63 "eyhim Muhammed Nuru'l-'Arabi, ruhaniyet yoluyla ve Hz. Ali'nin delaletiyle Hac Bekta-i Veli'den Bektaiyye tarikatn alm; ben de eyhim vastasyla. ayn tarikata intisap ettim,"64 diyerek ruhaniyet yo- ~uyla da intisab olduuna iaret eden Haririzade'nin ald tarikatlarn ok olduunu gryoruz. Aadaki grleri, Haririzade'nin daima itidal yolunu tercih etiini gstermektedir. Baz grlerinden dolay eyhu'l-Ekber'i sert bir dille tenkit sadedince eyh Muhammed b. Aldurresul el-Berzenci on risale telif etmi; buna kar eyh Muhammed elMHindi, 'Atyyetu'l Vehhab isminde bir risale telif ederek tenkidlerin yersizliini belirtmeye almtr. Konu ile ilgili Haririzade'r:in dnceleri yledir: "Bu hususta konumamak en uygun olandr. Akl-i selim sahibi olanlar iin eriatn tesbit ettii izgide durffi:ak en salim yoldur. eyh Muhyiddin makbul eyhlerden biridir. limlerinin ounun hak ehlire muhalif olmas, hatali olduklarn ortaya koyar. Fkhta ictihadi neselelerdeki hatalar gibi, o da bu hatalarnda mazurdur. Knanamaz. eyh hakknda arzettiim hususlar benim kan~atlarmdr. Makbul meayihtendir; eriata ters den szleri hatadr. Bazlar onun btn ilimlerini ta'netmek iin uram, dier bazlarise btn szlerinin hatasz olduklarn isbata almlardr. Bu iki gurup ifrat veya tefrit yolundadr, itidalden uzaklamlardr. Oysa ki mezkur eyh, makbul evliyadandr; hatas sebebiyle nasl merdud say lr? Dier taraftan hak ehline muhalif den szleri nasl hatasz grle- 6 Tibyan, III, vr. 49b-54a., 62 Tibyan, III, vr. 90b vd. Ayrca eyh erefeddin el-Edirnevl'nin hayat iin bk. Osmanl Mel- lifleri, c. I, s. 99. 63 Tibyan, II, vr. 29a. 64 Tibyan, I, vr. 29a.

15. 420 M.. LAHYAT FAKLTES DERGS bilir? Doru olan orta yoldur. 65 Bursal Mehmed Tahir, eyhi Haririzade ile ilk grmesini yle anlatmaktadr: "Bir Cuma gn Hrka- erifde eski Ali Paa Camiinde mevlid-i erif cemiyetine gittim. Orada milrabin yannda eker rengindeki sar, edib ve sade duru ve kisvesiyle oturan bir Hoca efendiyi grdm. lk grte o, teden beri arayp. bulamadm mrebbi ve mrid olarak bu.zat iimden kabul ettim." Cuma gn ve geceleri, btntatil zamanlarn Tahir Bey, hep bu gzide mridinin huzurunda geirmeye gayret gstermitir:66 Flaririzade'nin tasavvufi hayatn daha iyi gsterebilmek iin; ald veya rivayet ettii tarikatlar vermekte fayda vard.r. Kendisi, alarak veya rivayet ederek intisap ettii tarikatlarn silsilelerini vermitir. imdi bu silsilelerin Tibyan'daki yerlerini gstermekle yetinerek szkonusu tari~ katlar sra ile veriyoruz: a. Haririzade'nin ald tarikatlar 1. 'Afifiyye (II 294a. 2. Ahmediyye=Bedeviyye. teazetini eyh Muhammed Hilal b. mer ed-Demiri el-Halebi almtr (I 50b). Brkasn ise, eyh Muhammed ed- Dimeki'den giymitir (r 51b)~ . 3. Ahmediyye (Halvetiyye'nin kolu). eyh Edib Salih Efendi es- Selaniki'den almtr (I 65a). 4. Ahrariyye. eyh Ebu'l-Feyz Hseyin Feyzuddin el-Hseyni'den almtr (I 40b). 5. 'Arifiyye. bir ka yoldan almtr (II 273a). 6. Auriyye (II 268a). 7. Bahiyye (I 108b). 8. Bedriyye (I llOa). 9. Bekriyye (I 139b). 10. Bektaiyye. eyh Muhammed Nuru'l-'Arabi; Hz. Ali delaletiyle ve ruhaniyet yoluyla Hac Bektai'den tarikat alm, Haririzade de ayni. tarikle almtr (129b). ll. Beyyumiyye. eyh Abdulani el-Maliki el-Ezheri (v. 1292/1875)'- den almtr (I 196a). 65 Tibyan, III, vr. 99a vd. 66 Bursal Tabir Bey, s. 22.

16. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND 421 12. Cebertiyye. Birkatarikten almitr (I 212a). 13. Celvetiyye. Ebu'l~Feyz Hseyin Feyzuddin'den alm, hrka giymi ve umumi icazetini almtr (I 244a); 14. Cemaliyye (Halvetiyye'nin ubesi). (I 254b). 15. Cemaliyye ('Ufikyye'nin- kolu). kinci ubesidir. eyh Salih Lutfi Selanik!'den almtr (I 155a). 16. Cerrahiyye. eyh Abdullatif Fazl b. eyh Muhammed akir stanbull'den almtr (I 213b). _ 17. Czuliyye'nin nc ubesini, eyh Abdullatlf Buhari el- Halebi'den almtr(I 218b). 18. itiyye'den Nizamiyye'nin icazetini almtr (I 226a). 19. Derdiriyye'den Vefaiyye ubesini almtr (II_7). 2. Garibiyye (Ill1b). 21. Gazzaliyye (III lOb). 22. Haddadiyye. eyh Abdulkadir Raid b. Mustafa el-Halveti'den al- m ve kendisine.icazet mektubu yazmtr (I 282b). 23. Hafifiyye (I 342b). 24. Haklmiyye. eyh el-Hakim'in kitaplarn rivayet etmekle icazet almtr (I 304b). 25. Halebiyye'nin ikinci ubesi. eyh Ebu'l-Feyz Hseyin Feyzuddin el-Msri'den almtr (I 306a). 26. Halidiyye. eyh Abdullatlf b. mer el-Buhar!'den almtr (I . 329a). 27. Halvetiyye (I 348b). 28..Haririyye. Babas eyh Abdurrahman'dan alm ve hrka giymi tir (I 29lb). 29. Hefneviyye'nin ikinci ubesi. Babasi eyh Seyyid Abdurrahman el-Hariri'den almtr (I 30a). 30. Hznyye. Seyyid eyh Muhammed Ebu'l-Hda es-Sayyad'dan_al- m, icazet verilmitir (I 336a). 31. Hilaliy)re. eyh Abdullatifb. mer'den almtr (Ill253b). 32. drisiyye. eyh Ebu'l-Feyz Hseyin el-Msri'den almtr (I 65b). 33. seviyye. eyh Abdulkadir Raid b. Mustafa el-Hulusi'den almtr (II 314b). 34. Karabaiyye'nin Nasuhiyye, Rkniyye, 'Ar~fiyye ve Hseyniyye

17. 422 M.. tLAI!YAT FAKLTESi DERG!S! ubelerini almtr (III 62a). 35. Keyyaliyye. eyh Abdulkadir el-Kadiri'den almtr (III _95a). 36. Kbreviyye'nin ubelerini almtr (III 83b). 37. Mazhariyye'nin ikin~i ubesi. eyh Ali Rza b. eyh Mustafa Selanik! (v. 1294/1877)'den almtr (III 139b). 38. Medeniyye. eyh Seyyid Muhammed Ebu'l-Hda'dan icazet, hiafet. ve niyabet almtr (III 114b). 39. Mevleviyye'den elebiyan. Zikir telekkun edip hrka giymitir (III 148b). 40. Msryye. zin ve icazetini eyh Ali b. Muhammed'den almtr (III 134b). 41. Mceddidiyye'nin bir ubesini eyh Osman b. Ali Trabzoni'den almtr (III 102a). 42. Nurbahiyye. eyh Osman Nuri b. ~li Trabzonl'den alntr (III 207b); 43. Nuriyye (Rifa'iyye'nin bir ubesi). eyh Ebu'l-Hda Muhammed b. Hasan Sayyadi'den izin ve icazet almtr (III 212b). 44. Nuriyye. eyhi Nuru'l-'Arabl'den idizet almtr (III 216b). 45. Ramazaniyye'nin altnc ubesi. eyh mer Ali Rza Selaniki'den almtr (II 67a). 46. Raidiyye'nin Gaziyye ubesi (Il 44a). 47. Rifa'iyye'nin altnc ubesi (II 59a). 48. Rifa'iyye'den 'zziyye ubesi. eyh Hseyin Ebu'l-Feyz Nursl'den almtr (II 59b). 49. Rifa'iyye'nin sekiz ve dokuzuncu ubeleri (II 59b). 50; Sa'diyye'nin ikinci ubesi. eyh Meczub Melameti Muhammed b. Yasinel-Halebi (v. 1292/18.75), stanbul'a geldiinde almtr (II 131a). 51. Selahiyye. eyh smail Rdi b. Muhammed'den almtr (II 234b). 52. Semmaniyye (Il 142b). 53. Sayyadiyye (II 262b). 54. Sezaiyye. eyh erefurldin u'ayb b. Seyfeddin Edirnevi'den, Re- ceb 1293/1876'da orada yani Edirne'de bulunduu zaman almtr (II 129a). 55. Sinaniyye'nin ikinci ubesi. eyh Salih Lutfi b. Abdulkadir Selaniki'den almtr (II 144a).

18. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFENDi 423 56. Shreverdiyye'nin Bahaiyye ubesini alnntr (Il 150~). 57. Smbliyye. eyh Hasan Sezai senediyle almtr (Il 145b). 58. Sutuhiyye. eyh Muhammed b. Ahmed 'Akile el-Mekk1 senediyle hrka giymitir (II 129a). 59. ah-alemiyye'yi iki senedie almtr (Il 180b). - 60. ernubiyye (II 184b). .61. innaviyye. Ziirtelkiniyle almtr (II 217a). 62. Tayfuriyye'den nc ubesi Bayramiyye'yi yoldan almtr (II 267a). 63. Vefaiyye. yh ,Muhammed b. mer el-Halebl'den almtr (III 224b). 64. Vefaiyye'nin nc ubesini, eyh Mustafa el-Bekrl'den almtr (III 246b). 65. Zahidiyye'nin Halvetiyye ve Safeviyye ub. (Il 7lb). 66. Zhriyye, eyh Abdulkadir Selanild'den (Il 101b). b. Haririzade'nin rivayet ettii tarikatlar -. Abbasiyye (II 269b). 2. Ehdeliyye'nin ikinci ubesi (I 107b). 3. 'Amudiyye. ittisali va~dr (II 303a). 4. 'Arsiyye. ttisali vardr (II 272b). 5. 'Assaliyye. Rivayet eder (II. 289b). 6. 'Ayderusiyye (II 310b). 7. Aziziyye. ki yoldan rivayet eder (II 274a). 8. Cneydiyye (I 272a). 9. Czuliyye'nin beinci ubei (I 218b). 10. Demitdaiyye (Il 28b). ll. Firdevsiyye. ittisali vardr (III 3lb). 12. Gleniyye'nin ikinci ve nc ubeleri (III 90b). 13. Haccacyye (I 274a). 14. Harraziyye. kinci nc ubeleri (I 332a). 15. Hefneviyye'nin ve drdnc ubeleri (1 300a). 16. Hemedaniyye'nin drt ve beinci ubeleri (III 257b). 17. Hereviyye (III 249b).

19. 424 M.. lLAH!YAT FAKLTES DERGS! 18. Hikemiyye'nin birinci ubesi'(I 302a). 19. 'badiyye (II 268b). 20. 'lmiyye(II 299b). 21. shakiyye, bir iki ve nc ubeleri (I 72a). 22. Kadiriyye'nin sekiz, dokuz ve onuncu ubeleri (III 55b). 23. Kasaniyye, ki tankle rivayet ede; (III 80a). 24. Kueyriyye (III 73b). 25. Medariyye (III 112b). 26. Medyeniyye'nin on ve ondrdnc ubeleri (III 120b). 27. Mehdeviyye (III 169b). 28. Melamiyye'nin kassariyye ubesi (III 143b). 29. Melamiyye'nin Bayramiyye ubesi (III 143b). 30. Metbuliyye (III 98a). 31. Mevleviyye'.ninDedegah ubesi (III 149b). 32. Meymuniyye'nin nc ubesi (III 178b): . 33..Muhasibiyye (III llOa). 34. Muradiyye (III 122a). 35. Muslihiyye'nin ikinci ubesi (III 136b). 36. Mceddidiyye'nin drdnc ubesi (III lOla). 37. Mustaiyye (III 136b). 38. Nakibendiyye'den Camiyye (III 201b) ve Crcan(yye (III 202b). 39. Nasryye'nin ve drdnc ubeleri .(III 180a). 40. Nashiyye. eyh Salih Lutfi b. Abdulkadir Selaniki'den rivayet eder (III 181a). 41. Neveviyye (III 220a). 42. Nuriyye (III 210b). 43. Nuriyye'nin iki ve nc ubeleri (III 212b).. 44. Raidiyye'nin ikinci ubesi (Il44a). 45. Rumiyye. eyh Ali Rza b. eyh Mustafa es-Selaniki'den rivayet eder (II 70a). 46. Rueniyye'nin nc ubesi (II 69b). 47. Rkniyye'nin Nuriyye ve Ftuhiyye ubeleri (II 66a). 48. Sa'diyY'e'den Vefaiyye (II 131b). 49; Safeviyye'nin ikinci ubesi (II 222b).

20. HARRZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND1 50. Su'udiyye (Il 140a). 5. Saviyye (Il 220a). 52. Sehliyye'nin unc ubesi (Il 163b); 53. Seyyftriyye (Il166b) 54. Sufyye (II 24la). 55. Shreverdiyye'den Kemaliyye (Il 151a). 5.6. Shreverdiyye'den Ahmediyye ve Nec1biyye (Il 152b). 57. abaniyye'nin nc ubesi (Il 204a). 58. a'raniyye. ki senedie (Il 206b). 59. attariyye. Merref olduunu syler (Il 192a). 60. azeliyye. Haririzade'ye vasl olmutur (Il 175a). 61. emsiyye (Il 216b). 62. Taciyfe (I 201a). 63. Taziyye (l209a). 425 64. 'Uakyye'nin beinci ubesi. eyh Hasan Sezai senediyle rivayet _ eder (II 292b). 65. veysiyye'nin nc ubesi. eyh Muhammed Gavs senediyle (I 106a). 66. Yaf'iyye (III 264b). 67. Ya'izziyye. lttisal vardr (III 269a). 68. Yeseviyye'nin ikinci ~besi (III 69. Zerrukyye'nin Muhasiniyye ubesi. eyh Muhammed b. Akile el- Mekki senediyle (Il-77b). 70. zerrukyye'den .Hattabiyye. eyh Ebu Salim Abdullah enediyle (Il 78a). 71. Zerrukyye'den 'Asmyye. eyh Muhamed b~ Akile senediye (Il 78a). 72. Zerrukyye'nin altnc ubesi. eyh Muhammed b. Fazlullah el- Hindi senediyl~ (Il 78a). 73. Zeyle'iyye (II 102b).. 74. Zeyniyye'nin bir ve-ikinci ubeleri. eyh Muhammed b. Ahmed b. Akile el-Mekkl senediyle (II 106b). 75. Zeyniyye'nin nc ubesi. eyh Cemal Halveti senediyle (Il 107b).

21. 426 M.. iLAHiYAT FAKLTES DERGiSi 5. Eserleri Otuz iki yanda vefat eden Haririzade Muhammed Kemaleddin Efendi'nin, telif veya tercme olarak krk kadar eser verdiini grmekteyiz. Eserlerinin bir ksmn bulup incelemek mmkn olduu halde, dierlerini bulamadk. Bu itibarla eserlerini tetkik ettiklerimiz ve tetkik edemediklerimiz olmak zere iki ayr balk altnda vermek istiyo- ruz. a. Tetkik ettiimiz eserleri 1. Jii)JI ~~ 0~ d ~lkll JL...J w~ Tibyan vesaili'l-hakaik fi beyani seH1silit'-taraik, Sl., ktp., brahim Ef. 430-432, Ariv numaras 61, fotokopi No: 119. byk ciltten neydana gelmektedir. Tarikatlar Ansik- lopedisi durumunda olan bu eser, konusunda tek ve pek kymetlidir.67 2. 4~UI !I_;L /lly. d :YL.JI !1).- f>l..r:- Cevahiru ml(lki'l.:.aliyye fi bevahiri sluk's~azeliyye. Sl., ktp., Unkapan azeli tekyesi No: 57'de kaytl olup, 66 yaprak, gzel mukavva ciltli ve niellif hattdr. Kaln ve saman renginde olan kadnda, siyah mrekkeble gzel nesih yaz vardr. Ya.zl tarihi ile ilgili kaytta Mellif, yle demekte.dir: "22 Cemaziyelevvel 1290 Perembe gecesi, melifne delalet ve ibaresinin ak bir ekilde tahriri myesser olan risaledir". Mellifn Arapa olan Fevayihu ezhhari'l-hakaik adl eserinin beinci risalesi olup, iki kitapktan meydana gelmektedir5a. 'Birincisinde Yaktiyye duas yer alrla-4b). Sonra Cevahhu mlftk verilir. Bu ksmin nsznde Ebu'I- Hasan e-azeli'nin hayat (4h-20a), daha sonra aeliyye'nin mebnasn tekil eden yedi esas genie anlatlr. Hatimede ise, Haririzade'nin azeliyye ve seviyye tarikatlarn ald iza~ edilir (63a-66a). 3. ~J'YI ~.........l c~ d~~ )ri Esraru'l-ma'in fi erhi esmili'l-erba'in. -8l., ktp., H. Mahmud Ef., No: 3034'de olan.bu kitabn ilksayfasnda "Hac Mahmud Efendi Beikta Vakf ktphaneleri ve T.G. Sleymaniye ktphanesi" damgalar bulunmaktadr. Tek nshas bulunan bu eser, mukavva ciltlidir. Cildi .normal olup, yaprak adedi 17'dir. Orta kalnlkta olan kad beyaz renktedir. Balklar ve baz kelimelerin alt veya stlerine izilen krmz izgiler hari, kullanlan mrekkeb siyahtr. Orta boy talik yazs dzgndr. B~z. varaklarda kare ekilleri izilmi-ve her karenin-iinde muhtelif harf, rakam veya kelimeler konul- mutur. Krmz mrekk.ebli karelern iindeki yaz siyah, siyah olanlar- 67 Tibyanu Vesail'in Arapa ve Trke neri tarafmzdan hazrlanmaktadr.

22. BARRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFENDi 427 dakiler ise krmzdr. Mellif hatt olan eserin yazl tarihi, aban 285/868'dir.(2a) Telifi hakknda Mellif unlar sylemitir: "eyh ihabuddin mer b. Muhammed es-Shreverd'i'nin Esmau'lerba in isimli eserlerine m-uttali olunca, ona bir,erh yazmay arzu ettim. nk esmadan her biri dnya ve Ahiret hayrn cemeden mstakil bir hizb- dir(b). Bu kitap, krk esrna-i hsnay aklar, lisan Arapadr. Tasav- vufi bir eserdir. 4. ~~ ~"" _, -.L-....':11 ~ Fecru'l;;esma ve subhu'l-msemma. Sl., ktp., H. Malmd Ef., No: 3159'da kaytl olup, yirmi yaprak Trke ve tasavvufi bir erhdir. Telif sebebi olarak Mellif unlar syler: "Uzun za- mandan beri hatr- acizaneme Ve dil:-i nacizaneme gelirdi ki, Halvetiyye, a'baniyye, Bekriyye slknde olan esrna- seb'ay erh edeyim (vr. b). Mukaddimeden ""sonra yedi esma aklanr. Fera kayd yledir: "Hicretin 289/872 senesi Rebiulevvel aynn yirmi beinci gecesi Asitane-i Aliyyeide Hrka- erif Camii yaknnda olan dervihanemizde itmam eyledim." Yazlmasnda kullanlan mrekkeb mor olup, krmz renkteki cildin arka yznde ayyldz ve n yznde de Osmanl turas vardr. Saman sars rengindeki kad incedir,.-yaz rk'adr. Hat mellifn olup kitap salam ve dzgndr. 5. )>:':ll JY c~ ~':11 .J:: ~ Fashu drri'l-ala ~rhu devri'l-a'la. Sl., ktp., Trnoval No: 964. 38 yaprak, Osmanlcadr. Muhyiddin b. Arabi'nin Drr'l-ala devru'l-a'li adndaki hizbinin erhidir. Hizb arapa olarak verilip, Osmanlca erhedilir. Saman sars renginde olan kad orta kalnlktadr.__Balk, hizbin metni ve baz kelimelerin altnn izilmesindeki krmz nrekkeb hari, kullanlan mrekkeb siyahdr. Ta'lik olan yazs gzeldir. Telif tarihi 6 Muharrem 294/877'dir. Varak kenarlarnda tashih ilaveler bulunmaktadr. Kitabn ilk sayfasnda, "Hazreti arih'in krk para asar- alileri olup cmlesi de usul-i tarikat ve envar-i hakikata dairdir," kayd vardr. Mellif hatt olup mein ciltlidir. 6. ~ :r ~..u.. :r ~ ~ Feyzu'l-muni min hadis-i men talebeni. Sl., ktp., Trnoval No: 898. Arapa olan bu risaleyi Mellif, bir gnde iki oturumda, Allah'n izniyle bitirdiini syler. Telif tarihi 9 Cemaziyelahr 289/1872'dir. Mellif hatt olan yazsnda, siyah mrekkeb kullanlm, ancak erhettii cmle ve kelimelerle baz cmlelerin alt krmz mrekkeble izilmitir. Bu risale, men talebeni eklinde balayan hadis-i er'ifin izahndan ibaret olup, ak, muhabbetul- lah gibi konularda gzel malumat havidir. Drt sahifeden ibarettir. Son varakta arapa olarak u not vardr: "Bu risaleyi eyh Muhammed

23. 428 M.. lLAHYAT FAKLTESl DERGlSl 1 Nuru'l-Arabi'ya okudum. Bana dua etti ve "Olum, asial risale olmutur," diyerek bam okad." Ayn risaleninbir nshas da skdar Selimaaktp., Hudai Ef., 588/ 4'de bulunmaktadr. Be yaprak olup, yazs rik'adr. Mstensih Seyyid Mi'raci b. Ali'dir. Bir nushas da Sl., ktp., azeli 27/1'de bulunmaktadr. 14 yapraktan meydana gelip, 1289/1872'de istinsah edilmidir. Mstensihi Dervi Ce- mil, yazs nesih ve cildi mukavvadr. 7. ~)JI ~ Hakikat't-Tarikat. Sl., ktp., Trnoval 898/4. Trke olan bu risalenin tahriri hakknda Mellif unlar syler: "eyh Abdulgani en-Nablsi cenablarnn Vesaiili tahkik ve Resiiil tevfik nam cem eyledii mektubatnn ahr kendilerinden istirad talep eden Sivas Mftisi SeyidAli b. Abdullah es-Sivasi Hazretlerinden vurud iden suale.cevaben irsal huyurduklar mektup ihvan- tarikata gayet elzem bir ey-i muhterem olduundan bu fakir Hariri-zade Muhamrned Kemaleddin onlara yadigar ve haYr dua ile bais-i tezkar midiyle ter- ceme vra baz ziyadat zammyle tatmim ve Risa.le-i hakikat-i tarikat namiyle tevsim eyledim." Telif tarihi Perembe gn Cemaziyelahr aynn yirmisinden sonra 1290/1873'dr. Hatt Mellifin olup, baz- . krmz mrekkebli keimeler hari, siyah mrekkeble yazlmtr. Bir nshas da skdar Selimaa Ktp., Hudai Ef., 584/6 18-30 yk. da bulunmaktadr. Mstensihi Seyyid Mi'raci b. Ali'dir, yazs rik'adr. 8. ~ ~..b- Hadikat'l-hakikat. Sl., ktp., Trnoval 898/2. Bu risalenin telifi konusnda Mellifi unlar sylemektedir: "Mrid i'uak ve saki-i mtak Fahreddin brahim el-raki cv. 688/1289) ve esrnalinin esarir-f esrarlerinden ibu Farisi risale-i latife ve makale-i erifeyi bu fakir Kemal Haririzade bimecal tercemesin murad ve nucib-i istirad eyleyp erh ve Hadikat'l-Hakikat namiyle tesmiye eyledim." Kad orta kalnlk ve beyaz olan bu risalede seyr, vusul gibi tasavvufi konular izah edilir. Baz cmlelerin yazlmasnda kullanlan krmz mrekkeb hari, siyah mrekkeb kullanlmtr. 1289/1872'de telif edilen _bu risalenin mellifhattyla olan nshas, Sleymaniye ktphanesinde olandr. Bir nshas da skdar Selimaa ktp., Hdai Ef., 584/3, 9-12 yk. pla- rak.bulunmaktadr. 3 Muharrem 1300/1882'de Receb Geliboli tarafndan,. rik'a bir yaz ile istinsah edilmitir. 9. .)Wl J i41 } .).,vi mdad fi'l-mebde' ve'l-ma'ad. Sl., ktp., H. Mahmud Ef. No: 2906. Mukavva olan cildi yenmitir. Orta kalnlktaki

24. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFENDi 429 kad saman rengindedir. Aklamas yaplan beyitler krmz, akama metinleri ise siyah mrekkebledir. Yazs talik ve be yapraktan meydana gelen bu risalenin lleri, 15 st., 205x140, 185xl15 mm.'dir.. Yazsnn ekli, mstensihin melliften bakas olduu ihtimalini kuv- vetlendirir Niteliktedir. Mstensih ve istinsah tarihleri kayd yoktur. Edirne'de Gleniyye. tarikatnn eyhi eyh erafeddin, Haririzade'den; Gleni mearifn virdi, Sezai eyh Hasan Efendi'nin mebde' ve ma'ad ve irad tark zmmnda. huyurduklar nutk- erif erhini istemesine bin,,.en bu risalecii yazmtr. 10. ~u 01....r. J.- ~L..JI :>rP rfan'l-aikin 'ala burhan's- salikin. Sl., ktp., H. Mahniud Ef., 2706. 29 yapraktan meydana gelen bu risale, eyh Muhammed Nuru'l-Arabi'nin Nazaru't-Talibin burhan's-salikin adl Arapa eserinin tercmesidir. Yazs rik'a olup lleri, 23 st., 201x132, 155x75 mm. dir. Telif hakknda Haririzade unlar sylemitir. "Kutbu'l-asr ve vahid'd~dehr Seyyid eyh Mu- hammed Nuru'l-Arabi hazretleriyle mulakat ve eref-i sohbetleriyle dil-i viraneniiz hayat bulmak arzusuyla Asitane-i Aliyyeden hareketle skb'e muvasalat ile merref olduumda Dersaadette bulunan irfan , sahibi ihvana nmuzec ve hakikat-nma bir ayine heray Nazaru't- talibin nam arabi bir risale-i ~rife ve makale-i zarife kariha-i hatrarndan sudtir idp bu Haririzade bendelerine inayet ve Trke erhine ifaze ve iaret buyurduklarnda uru' ve nam- rfan'l-aikin ile izhar eyledim(2a). Telif tarihi 1290/1873'dr. Orta kalnlktaki kadnn rengi beyaz ve aklanan ~rmz mrekkeble yazl metnin dnda siyah mrekkeb kullanlmtr. Yazs gzel, cildi salamdr. Va- rak kenarlar tashih yazlaryla doludur. Konu olarak baz hakaik, ilim ve ksmlar incelenir. Hatt mellifndir. Bir nshas da niversite ktp., Trke Yazmalar 263, "Haririzade niecmuas"ida bulunmaktadr. Mezkur mecmuann 56-77 varaklar arasnda bulunmakta olup, rika yazsyla yazlmtr. Mstensih ve stin sal kayd yoktur. ll. ~~? Kenz'l-feyz. Sl., ktp., H; Mahmud Ef., 2631. 104 yapraktan meydana gelen bu kitabn hatt, rika olup mellifnindir. Eser- lerinin telif sebeplerini zikretmede itina gsterdiine ahit olduumuz Haririzade, bu eserinin telif sebebini yle anlatr: "Hatr- fatireme hutur ve dil-i pr derdime ubur eylediki salikan-i tarik- halvette ve talihan- ral- uzlette zmre-i derviandan baz ehl-i tevfik ve talib-i mtalib-i tahkik ve dahil-i silsile-i tarik olan ihvan ve sddiklara Trki lisan azb'l-beyan zre kutbu'l-arifin sultanu'l-mridin gavsu'l-evliya ve

25. 430 M.. LAHYAT FAKLTES DERGS sened-i asfya arif'l-esrar- lahut cami-i hakaik-i nasuti asl- daire-i velayet meba-i zlal-i keramet Seyyid eyh Mustafa el-Bekr1 es-Sddiki hazretlerinin tarikat- aliyye ve hakikat- seniyyelerine mensub hususan ve cemi-i ehl-i tarikat merub umumen bir risale cem ve tahrir ve bir makale takrir idp her mucib-i mazmum- kelam- meknfn-:-: Hayru'n- nas men yenfau'n-nas" ol veslle ile talihan ve msteridan dua ihsan idel- er(3a). B~ risalesinde nce itikadi konularda bigi veren Mellif, daha sonra eriat ve tasavvufu izar etmeye alr (7a-10b). Bundan sonra u konulara temas edilir: Meratib-i sh1k (10b-11a). slam'n artlar, nassa temessk, ehl-i snnet yolu, dnya hayat, mahviyyet (11a-16b). Allah'a takarrub yoll,ar, zikir ve eitleri, adab, mcahede, snnete ittiba (16b- 35a), zikir telkini (40a vd.), mrid-i kamil (69a vd.), mridan, ta vb. konular. Ad geen hususlarda ok gzel bilgi veren. bu kitabn lleri, 208 x 134, 130x65'dir. 12. ~..G-i ;S./' J ~..L.>I_, ).M Medar-i vahidiyyet ve merkez.-i eha- diyyet. Sl., ktp., Trnoval 898/6, 185 x 115, 128 x 68 mm., 34-41 yk., 17 st., mukavva cildidir. Ayrca ayn ktphanede, yazma birnshas daha, azeli 27/3'de bulunmaktadr. Mstensihi Dervi Ceriil olup, mukavva cildlidir. M~ellif, bu risalesini bir ka saat gibi ksa bir. srede yazdn syler. 21 Re- biulahir Pazartesi gn 1290/1873'de tib'e yakn Gab kynde buln- dui.nda onu telif etmitir. Trke olan bu risalenin bandaki ksa .giriten sonra, esas nevz~ya geilerek, "sluk-i hakikatn" yedi makamat izah edilir. Seyyid Mi'rad b. Ali tarafndan, 1300/1883'de rika bir yaz ile stin sal edilen nshas, skdar Selimaa ktphanesinde, HdiH Ef., 584/6, 24-27 yk., olarak bulunmaktadr. 13. ~~ ~~ 0"' ~~~ ~+-- Meded'l-bekri min seyyidi'l-Bekri. Sl., ktp., H. Mahmud Ef., 4680, 5yk., 23 st., 190 x 130, 165 x 75 mm. Rika hatt mellifne ait olan bu risalecikte, eyh Mustafa emseddin el- Bekri'nin menfkh ve ahvali anlatlr. lki ayr kitapktan meydana ge~. lir. Gzel olan cildierinin bir yznde.ayyldz, dierinde Osmanl arnas vardr. lk kitapk be yaprak olup, ayn ktphane H. Mah;mud Ef. 4680 alandr. Ayn ksmda olan 4621 numaral nsha ise ikinci kitap meydana getirir, yapraktr. Kad beyaz ve kalndr. Siyah mrekkeb hakim olmakla beraber, krmz, mavi, ve yeili de kullanlmtr. Yaz rika, lisan Trkedir. Hat mellifn olup, cild temiz, kat ve yaz dzgndr. Mellif, telif sebebini yle anlatr: "Bir gn Seyyid eyh Ebu'l-ftuh Mustafa emseddin el-Bekr1 es-Sddiki hazretlerinin

26. HARIRIZADE MEHMED KElVIALEDDN EFEND 431 menakb- celile ve alval-i cemilelerine dair baz ktp ve resail mutalaasna nail olduumda Arapa lisaniyle olduklarndan eer Trke olsa kef-i kana'-i raz olup makbul ve mmtaz ve ihvan- safaya yadigar olur diye dndm. emsten zerre ve bahrQ.an kafre bir menakb-name cem ve tehdiye ve Meded'l-bekri min seyyidi'l-Bekri namyla tes- niye ve bir mukaddime ile yedi bab ve bir hatime zre tertib eyledim (lb). Risalede veli, velayet, keramet,. mU,cize gibi konular da yer alr. 14. ~)>.':ll ;;J_,....., ~) ~~j-~ U""Ull ~J_,.U el-Mevrid'l-hass bi'l-havass fi tefsi:r'i sureti'l-ihlas. Sl., ktp., H. Mahmud Ef., 293, 13st., 200 X 127, 127 x 70 mm. Tek nsha olup, yazs nesih, cildi salam ve krmz renkli ve kad sarnan rengindedir. Tefsir edilen ayetler kriz, dierleri siyah mrekkebledir. Hat mellifindir. Lisan Arapadr. Telif tarihini Hariri- zade, bu kitab- mbarek Allah'n inayetiyle, Pazar gecesi Rebiussani 1289/3'72'de tamamlanmtr."(91a) szleriyle verir. Kitabn muhtevas ,yledir: "Telif seb~bi (2b), Mukaddimede srenin isimleri, faziletine dair krk hadis, riyazet ve, nemi diye bab vardr (2.b-26a), stiazenin. beyan ve fazileti (27a), eytan ye cin erri (29a vd. Y, Besnelenin tefsiri (34a vd), Allah'n rahmetinin vasf (35a vd). Zikir ve tefekkrn fazileti (51b), Tevhid ve iman, teslimiyet (53 vd.), Ebeveynii ocuklar ve ocuklarn anne baba zerindeki haklar (68b vd), nikahta kfv (78a), esrna-i hsnann zellikleri ve zikrin stnl (81a). Nere hazrladmz bir eserdir. 15. ,._.,':ll ulr:-_; Js- ~':ll u.-..;J Rasahat'l-esna ala tevecchati'l- esma, Sl., ktp., H. Mahmud Ef., 2909, 10 yk., 23 st., 205 X 145, 150 X 75 nn. Talik yazsyla yazlmtr. Yeil renkte olan cildi salam ve bir yznde ayyldz, dierinde Osmanl turas vardr. Saman rengindeki kad orta kalnlktadr. Arapa olan ibaresinde baz kelimelerde krmz, dier ounluunda siyah mrekkeb kullanlmtr. Sayfa kenar- larnd, sonradan yaplm erhler vardr. Seyr sluk, halvetilik ve kelime-i tevhid zikri hakknda pek gzel bilgi veren bu risalenin telif sebebini mellif an1atmaktadr: "Saadet-i ebediyyeye ermek ve nefsin desiseselirinden kurtulmak seyr slukla olur. O aa zikre ve tarikat evradna devamla olabilmekt,edir. Bylece tahkik menzillerine ulalr. Msr'da bulunduumda, manas ok, ibaresi az olan bir vird grdm, diyen Haririzade szlerine yle devam eder: Seb'u tevecchat ve cem'u tevesslat ismindeydi. Ona bir erh yazmak istedim. Msr'da iken, 9 Ramazan 129i/1874'de yazdm erhe Reahat'l-esna... ismini verdim." 16. jlyb .:.rJJ.J Ruen-i dinevaz. Sl., ktp., H, Mahmud Ef., 2753,

27. 432 M.. LAHYAT FAKLTESl DERGS 50 yk., bb, st., 201 x 139, bb x bb mm. cildi kahve renginde ve salam olan bu Kitabn yazs rikadr. eyh Malmd et-Tebrizi'nin, Farsa olan Glen-iraz isimlieserini:q., aynkitaba eyh Muhammed b. Yahya en- Nurbali tarafndan yazlan erhten de istifade edilerek Haririzade'nin mridann talebine icabetle yapt Trke erhidir. Mstensih kayd her ne kadar yok ise de, yaznn ekli, hattn mellife ait lduu ihtimalini kuwetlendirmektedir. Telif tarihi kayd da konulmamtr. Aklanan Farsa beyitler krmz, erh metni ise siyah mrekkeble yazlmtr. 17. Ju.....JI ;~ c.A J~~~ ;~ Salat'l-ithaf bi-erhi salati's- sakkaf, Sl., ktp., Trnoval 940, 206 x 133, 140 x 75 mm, 6 yk., 19 st. Cildi :nukavva, yazs rika ve lisan Arapadr. Salat metni krmz, dieri siyah mrekkeble yazlmtr. Yazs gzel, mellif hattdr. Risalenin sonundaki kayda gre, telif tarihi, 3 Zilhicce 1289/1872'dir. eyh bn Ebi'I-Hasan es-Sakkafn, akam ve sabah onbirer defa okuduu bir salat duhas vard. Reslullah'a salat selam~ nemine binaen, Haririzade tarafndan yaplan erhidir. 18. ~ ~ Salat meiiyye. niversite ktp., Trke yazmalar, 263, Haririzae mecmuas, 92-93. Arapa olan s.alat metni verilmi, erh vb. bir bilgi verilmemitir. Hattnn mellife ait olmad, yaznn eklinden tahmJ.n edilmektedir. Msten~ih ve istinsahtarihi kayd yo~.;. .tur. 19. ~~.rJ ~-....~~ .r.:"" Seyru'l-esma ve srru'l-msemma. Sl., ktp., Trnoval~ 898/1, 185 x 115, 128 x 68 mm, 1-6 yk., 17 st. Mellif hattdr, Trkedir. Yazs rikadr. erhedilen esma krmz, dier metin siyah mrekkeble yazlmtr. Rifa'iyye sfileri arasnda yedi esmay fenaiyye ve be esmay bekaiyye demekle marf on iki esma vardr. Bu kitapkta, mezkr esma erhedilir. Drt saat gibi ksa bir zamanda telif edildiini, sonundaki bir nottan rendiimiz ad geen risalenin telif tarihi, ~aramba gn 15 Receb 1289/1872'dir. Bu risalenin bir nshas da, skdar Selimaa ktp., Hdm Ef. 584/2, 7-10 yk., 21 st. Yazs rika olup, 3 Muharrem 1300/1882'd istinsah edilmitir. 20. - c~_)~ ~w Ziya'l-bedr erh hizbi'l-bahr. Sl., _ktp., Fatih 2662/m, 82 x 7, 28 x 63 mm, 77 yk., 7 st. Yazs nesih.ve Mellif hatt olup mukavva ciltlidir. Mellif Haririzade, henz on yedi yalarnda iken telifettii bu Arapa eserinin ilk sayfasna u notu kay- detmitir: Pederim Seyyid eyh Abdurrahman Efendi'nin ruhuna ithaf olmak zere Fatih ktphanesine vakfedilmitir. Bundan sonra, oradan karlmamasn da vakf art olarak koymutur. Mellif, Ebu'I-Hasan Ali b. Abdullah (e-azell diye bilinir)'n Hizb'l-bahr diye isimlendiri- len hizbini erhetmeye, 3 Zilkade 283 tarihinde balam ve Cemaziyelevvel aynn ilk haftas aramba gn le vakti 284/ 867'de bitirmitir. Kad orta kalnlkta, saman rengi ve cildi koyu mavi renkte mukavvadr. erhedilen hizb metni.ve baz ekiller krmz, dier ibare siyah mrekkebledir. Bugnki durumu.salamdr. Rizbin ne ekilde okunaca, okuma artlar, okunmasnn hassalarrisalenin muh7' tevasn tekil eder. erh esnasnda ok gzel akla'ualara yer verilir. Ayrca, mellifin 6 gen yata iken tasavvuf ilmindeki stn vukufunu gstermesi bakmndan da nemlidir. b- Tetkik edemediimiz eserleri: 1. ).r"1 ;;_,..,.~ ;;~ J-- )j";l .J~ Drret'l-envar ala salati cevhera- ti'l-esrar~ Arapadr. Bk. O.M. I, s. 56; B.M.T.,. s. 25. 2. ~~c~ .} :E_)..U ed-Drreteyni fi erhi'l-beyteyn Arapadr. Bk. O.M., I, s. 56; B.M.T., s. 25. . 3. .YI..rkJI )jl e:-:l) J .YLLJ.-1 .JlAjl c::-:lf Fevayihu ezhari'l-hakaik ve levayihu envari't-taraik. Arapa olup, on iki risaleden meydana gelir. Bk. O.M.; I, s. 57; B.M.T., s. 26. 4. ~~ .::..b)J cr! ~~ .::..l>_,..3 Futuhatu ilahiyye erhu varidati ilahiyye. Trkedir. Bk. O.M., I, s. 56; B.M.T., s. 24.

30. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFENDi 435 5. .J_,l;ll .?-1)-1 u,..UI _;j ~1 Jlys--1.) .:::ll J_,AJI el-Kavh'l-mbin fi ahviHi'-eyh Nilreddin el-Cerrahi el- Halveti. Trkedir. Bk. O.M., I,s. 156; B.M.T., s. 25. 6. y J.wW l.-..5" Kemal-name-i Ali aha. Trkedir. Matbudur. Aratrmalarmzda bulmamz maalesef mmkn olmamtr. Bk. O.M., I, s. 157; B.M.T., s. 26. 7. ~~,.:.X~ Mirat'l-hakikat. Trkedir. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 24. 8. J~L!.U ~~ y .r- c_r! pli.ll JJ_; Rafu'l-adir erhu hizhi'l-kebir li'-azeli. Trke'dir. Bk. O.M., I, s. 157; B.M.T., s. 25. 9. 4)UI ~.;-k(} d..;}WI ~J.J Ravzatu'l-iUiyye fi tariki'-azeliyye. Arapadr. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 24. 10. )j1.Ji _, )r11 r Srru'l-esrar ve nuru'l-envar. Trkedir. Bk. O;M., I, s. 156; B.M.T., s. 24. 11. ~~_,_?lll .} ~)_,...., Srru't-tavassul fi'z-zikri ve't-tebettl. Arapadr. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 24. 12. .Sj~ .:.-:)j:- c~ erhu Gazaliyat-i Niyazi. Trkedir. Bk. O.M., I, s. 157; B.M.T., s. 25. 13. Jw....JI ~.r" c~ erhu mridi'l-uak. eyh Seyyid Mu- hammed Nru'l-Arabi'nin Mrid'l-uak adndaki eseri!in trke erhidir. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 25. 14.. ~~~ ;')L.,... c~~ ~.)j1 ')L..... c.~ erhu salati'l-enveriyye fi erhi salati'l-ekberiyye. Trkedir. Bk. O.M., I, s. 156; B.M.T., s. 25. 15. ~yb.J ~ Tahkiku't-tarik. Trkedir. Bk. O.M., I, s. 157; B.M.T., s. 25. 16. .1_,.) y4l ~; Tercemet emri'l-merbut. Trkedir. Bk. O.M.; I, s. 157; B.M.T., s. 25.

31. 436 M.. lLAHYAT FAKLTES! DERGS 6- TBYANU VESAL'L-HAKAIK a) Ksaca tavsf Haririzade'nin Tibyan adl yazma eseri, byk ciltten meydana . gelmektedir. Tek nsha olup, Sleymaniye ktphanesinde bulunmaktadr. Fatih ktphanesine vakfedilmi; daha sonra mezkur ktphaneye getirilmitir. brahim Ef. ksm, nu. 430-432'de kaytl olup, yazsnn eyh Bekir Sdd!k! tarafndan, gzel bir ta'Iik yaz ile 1297/1879.tarihinde yazld, nc cildin so varakndaki kayttan anlalmaktadr. Ka- t ve yaz lleri 215x144, 164x81 mm., 21 st'tr. Tibyan, bilhassa tasavvuf tarihi sahasnda aratrma yapmk isteyen- ler iin nemli bir kaynak olmas sebebiyle, fazla rabet duyulan bir ki- taptr. Birinci cildinin yapraklar, zellikle mukaddimenin yer ald varaklar biraz eskimi ve varak"kenarhirndaki yazlar ksmen silinmitir. Ciltleri genel olarak salam, yazs okunakldr. Orta kalnlikta saman rengindeki kadnda siyah, balklarn yazlmas iin ise, krmz mrekkeb kuJlanlmtr. I. cild mukaddimedenhatm-i hacegan'n sonuna kadar; II. cild, "dal" harfinden Hizbu'd-dai'nin sonuna kadar; III. cild, !'ayn" harfinden KemiUiyye tarikatnn. sonuna kadar olup, toplam olarak varaksays 1016'dr. Tibyan'da hakim olan lisan, Arapa olmakla birlikte, Trke ve Farsa metinler de vardr. Ypranmamas gayesiyle alrian bir tedhir olarak almalarda Tibyan'n asl nshasna deil, alt kitap halinde hazrlanm olan foto- kopisine izin verilmektedir. Fotokopisi, ayn ktp., Ariv nu., 61, fotokopi nu. 119'da bulunmaktadr. Fotokopi, gzel hazrlanm olup almaya msaittir. Tibyan'"n birinci cildinin ilk varaklarnda, mellifin takilim yazisn d~n sonra bir mukaddime yer almaktadr. Orada tasavvufun esaslarn tekil eden drt ana esas, drt ayr balklar altnda incelenmitir. zellikle baz ayet ve hadisler de verilerek, "cevher" ismiyle aklanmaya a- llan bu esaslar hakknda verilen bilgiler nemlidir. Mellif; te'lif esnasnda, istifade ettii eserlerin isimlerini, yazar adla- rn; bazan beraberce, bazan onlarn birini ve bazan da sadece mellif veya kitabn mehur adn zikretmitir. Bumeyanda kayna kaydedilme-

32. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFENDi 437 den verilen bilgiler de vardr. Mukaddimeden sonra be ana tarikat anlatlmtr. Bu esnada, Resuluilah tarafndan drt hallfeden her birine ayr ayr zikir telkini ya- pld ve telkin edilen ekli izah edilmitir. Bu bilgiler, tasavvufun ls- lam'daki yer ve nemini gstermesi bakmndan da ehemmiyetlidir. Bundan sonra Hadrizade, slam'n douundan, yaad XIX. asra gelinceye kadar kurulmu olan tarikatlar, hurufu'ldheca denilen alfabe- tik bir sra ile verir. Her tarikat anlatrken nce, kol bir tarikat ise hangi tarikatn ubesi olduunu, nisbet edilen eyhinin tam isim ve knyesini ve ounlukla vefat tarihi kaydeder. Varsa mebnas yazldktan sonra, tarikat eyhinin hayat, tasvvufi hayat, memlkb, keramet ve baz gr leri verilir. Tarikatn sened ismiyle silsilesini de kaydeden mellif, bu arada o tarikatla ilgili daha geni malumatn bulunduu kaynaklara da genelde iaret eder. Tarikatn ubelerini de sayan Haririzade, -bazan bir ubenin sadece ismini vermekle yetindii h,alde, ok defa izahat verir veya ayr bir balk altnda tantlacan kaydeder. Birden fazla. isimle bilinen tarikatlar, en mehur adlar getii srada anlatlm, dier isimlerinin getii yerde ise, izahat verilen harfin ismi kaydedildikten sonra, bu isiniyle onu veren mellif zikredilmitir. Ayrca Tibyan'da veslle dtke eitli tasavvufi konularda da ksa veya geni ohirak bilgi verilmitir. Tibyan; mellifin tellfinde, kaynak kitaplardan ve bir takm mektub veya risalelerden stfade etmesiyle, kaynaklar bakmndan da ayr bir zellik arzetmektedir. Muhtevas itibaryla sahasnda nemli olduu hususunda grlerin birletii bu eserle, onda istinsah edilen risalelerin unutulmaktan kurtarlp,. konularnda yaatlm olmalar kayda deer ayr bir. pem ifade etmektedir. Tibyan'n nerin, tercme ve geni olarak tantlmasn konu alan bir almann imdiye kadar yaplm olmas dndrcdr. lk tab'i 1919 ylnda yaplan lk Mutasavv:tflar isimli eserinde~ merhun F_uad Kprl, Tibyan haklnnda unlar sylemitir: "... byk ciltten mrekebdir. Yz elli kadar tarikat- siiyye pirlerinin hal terce- meleri ile kurdukhtr tarikatlarn mahiyetlerinden bahseden cid- den ok kymetli bir eserdir. Basld takdirde, tasavyuf tarihi ile uraanlar iin asl bir kaynak vazifesini grebilir."68 Ayn konuda Dr. Mustafa Tahrah Franszca olarak hazrlad doktora tezinde gr- 68 Kprl Fuad, Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, Ankara, 1976, s. 409.

33. 438 M.. LAHYAT FAKLTES DERG1S1 n yle aklamtr:'Tibyan; Kemaleddi:h Haririzade tarafndan yazlm bir tarikatlar .ansiklopedisidir. (....) Zannediyoruz ki, tarikatlar hakknda yazh~ en komple bir eserdir. itinal bir nere pek layktr.'169 u ifadelerde Tibyan hakknda dile getirilmitir: "Tarikatlar hakknda en deerli mufassal Arapa cild bir eser vardr. Bu. eserin yazar Haririzade Kemaleddin Efendi, Tibyanu vesaili'l-hakfuk fi beyan selasili't-tarak'tr. Tarikatlar hakknda en geni malumat bu eserde mevcuddur. Malesef henz tercme edilmemitir.''70 "Son meHimi piri Seyyid Muhammed Nur'un halifesi olan Haririzade'nin bu eseri (Tibyan) cild olup 171 tarikattan balistir. Tasavvuf tarihi ve edebiyat ile megul olanlara kynettar bir me'haz olabilir.''71 Grld gibi kanaatlar, Tibyan'n neredilmesinin pek faydal ola- ca konusunda birlen1ektedir. b} Tibyanu Vesail'de geen tarikatlar: imdi Tibyan'da anlatlan tarikatlar, cild ve varak nurnaralann gs- tererek liste halinde veriyoruz. Bu ayn zamanda Tibyan'n muhtevasn da ortaya koymaktadr. Eser, nce bir Mukaddime ile balamaktadr. Bu Mukaddime'de Zi- kir Telkini, I, 3a; Zikir Telldni ile ilgili ba; hadisler, I 3a-4a. yer almaktadr. Ayrca; Bey'at etme ahid alma, ?a-6b. Hrka giyme, 7a-9a. zin icazet ve hilafet, 9b-lla. Ana Tarikatlar, Muhammediyye, rh-13a. Sddkyye, I 13a-18b.. meriyye, I 19a-2la. 69 Tahrab Dr. Mustafa, Ahmed al-Rifa'i, savie, son quvre et sa Tariqa, (Doktora tezi), Paris 1973, s. 348 not. . 70 apalyo .Enver Behnarn, Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, s. 477. 71 Glpnarl Abdlbak!, Melamilik ve Melamiler, s. 28.

34. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDD!N EFENDi 439 Osmaniyye, I 21a-23a. Aleviyye, I 23a-32b., konular ilenmektedir. Haririzade'nin mehur eseri Tibyanu Vesail'de geen tarikatlar, al- fabetik bir sra ile u tarikatlardan oluur: (A) Abbasiyye, eyh Ebu'I-Abbas Ahmed b. Muhanmed b. Abdurrahman b. Ebi Bekr el-Ensar1 el-Endlsi (v. 623/1225)'ye nisbet edilmitir. Med- yeniyye'nin bir k~ludur. II 268b-270a. Adiliyye, eyh Bedreddin el-Adili'ye nisbet edilmitir. Bk. Bedriyye II 268a.- Afifiyye, eyh Abdulvehhab b. Abdusselam el-Afifi el-Merzuki (v. 1180/1766)'ye nisbet edilmitir. azeliyye'den Nasriyy'nin bir koludur. II 294ab. ' Ahmediyye, Drt kutuptan biri eyh Seyyid Ahmed el-Kebir er- Rifai'ye nisbet edilmitir. Bk. Rifaiyye, I 41a. Ahmediyye, Drt kutuptan biri Ebu Ferhat Ahmed b. Ali b. brahim el-Hseyni (v.675/1276)'ye nisbet edilmitir. I 41a-52b; ubeleri, 5lb. Ahmediyye, eyh Muhammed emseddin b. sa Marmaravi Saruhani (v. 910/1504)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'nin bir koludur. I 52b-65a. ubeleri, L64b. Ahmediyye, mami Rabhani eyh ihabuddin Ebu'l~Abbas Ahmed b. Abcltilah el-Farki'ye nisbetedilmitir. Nakibendiyye'den Ahrariyye'nin bir koludur. Bk. Mceddidiyye. I 65a. Ahrariyye, Hoca Ubeydullah b. Hoca Mahmud b. ihabuddin el- Hseyni (v. 895/1490)'ye nisbet edilmitir. ubeleri (I 40a); I 34a-40a. Alemiyye, eyh Ebu Muhammed Abdullah erif b. brahim Alemi'ye nisbet edilmitir. azeliyye'den Cezuliyye'nin bir koludur. II 299b-302a. Aleviyye, Hz. Ali'ye nisbet edilmitir. Bk. Ana Tarikatlar. II 302a. Amudiyye, eyh Said b. sa Anudi'ye nisbet edilmitir. Medyeniy- ye'nin bir koludur. II 302b-303a. Arifiyye, eyh Ebu'I-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ataullah el- Endelsi (v. 536/1141)'ye nisbet edilmitir. II 272b-273b. Arusiyye, eyh Ebu'I-Abbas Ahmed b. Arus'a nisbet edilmitir. II 272ab. Assaliyye, eyh Ahmed b~ Ali Hariri Assall Halveti (v. 1048/1639)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Cemaliyye'nin bir koludur. II 279a-289b.

35. 440 M.. LAHYAT FAKLTESI DERGS Auriyye, eyh Salih Aur Maribi'ye nisbet edilmitir. Burhaniy-I ye'nin bir koludur. II 26.8a. Ayderusiyye, eyh Ebu Muhammed Affuddin Seyyid Abdullah Ayderl).s (v. 865/46)'a nisbet edilmitir. 'Aleviyye'nin bir koludur. II 303a-34a). Azamiyye,-imam Azam Ebu Hanife Nurnan b. Sabit (v. 50/767)'ye nisbet edilmitir. I 79a-8lb. A.Zizan, Azizan lakabyl.a tannan Hoca.Ali Ramaytanl'ye nisbet edilmitir. Bk. Hacegan. II 273b. Aziziyye, eyh zzeddin Aldulaziz b. Ahmed Dirini Demiri Rifai (v. 694/296)'ye nisbet edilmitir. Rifaiyye'nin bir koludur. II 273b-279b. (B)' Bahaiyye, eyh Muhammed Bahauddin ah Nakibend Buhari'ye nisbet edilmitir. Bk. Nakibendiyye. I 7b. Bahiyye, Muhammed b. Muhammd b. Muhamm~d b. Muhammed b; Ahmed el-Bahi el-Halebi (v. 1098/686)'ye nisbet edilmitir. I o8ab. Bayramiyye, Kutbu'l-muhakkikin ~yh Hac Bayram Veli (v. 833/429)'ye nisbet edilmitir. I 72a-94b. ibeleri, I 73b. Bedeviyye, Bk. Ahmediyye, I oa. Bedriyye, eyh Bedreddin Muhammed b. srail (Kad Sehavend) (v. S20/47)'e nisbet edilmitir. I o9a. Bedriyye,Bedreddin Ebu mer Muhammed b. mer Adill Mekkl'ye nisbet edilmitir. Shreverdiyye'nin bir koludur. I o9a-oa. Bekriyye, eyh Muhamned Ebu'l-Mekarim Bekri (v. 994/585)'ye nisbet edilmitir. azeliyye'den Vefaiyye'nin bir koludur. I 31a. Bekriyye, eyh emseddin Mustafa b. Kemaleddin b. Ali b. Kema- ledilin Sddkl (v. 62/748)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Karaba- . iyye'nin bir koludur. I 40b-l70a. ubeleri, 7b. Bektaiyye, Muhammed b. Bayram Hacl Bekta Veli Nisaburi .(v. 738/337)'ye nisbet edilmitir. I 28a-30b. Betaihiyye, Bk. Rifaiyye, I 128a. Beyaniyye, Seyyid Ebu'I-Beyan Muhammed b. Mahfuz Kura Dimeki bn Hayran (v. 55/56)'ye nisbet edilmitir. Bistamiyye, ma~ Ebu Yezid Tayfur Bistaini'ye nisbet edilmitir. Bk. Tayfuriyye, I 28a. Beyytmiyye, eyh Ali Nureddin b. eyh Hicaz! Beyyumi (v. 82/1768)'ve nisbet eclilmistir. Ahmeddivve'den Halebivve'nin bir kolu-

36. HARRZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND 441 dur. I 194b-197b. Buhuriyye, eyh Muhammed Buhuri Edirnevi'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Ramazaniyye'nin bir koludur. I 109a. Burhaniyye, Drt kutuptan biri Burhaneddin b. brahim b. Ebui- mecd Dusuki (v. 676/1277)'ye nisbet _edilmitir. I 110a-127b. ubeleri, 126b. Bzrkan, Bk. Nakibendiyye, I 128a. (C) Cebertiyye, eyh erafeddin Ebu'I-Marlif smail b. brahim b. Ab- dussamed Ceberti (v. 806/1403)'ye nisbet edilmitir. Ekberiyye'nin bir koludur. I 211a-212b. Celvetiyye; eyh Aziz Mahmud Hdayi skdari (v. 1038/1628)'ye nisbet edilmitir. I 227a-245b. Cerialiyye, eyh Muhammed Hamidullah Cemali Bekri (Cemal Halveti elebi) (v. 876/1462)'Ye 'nisbet edilmitir. Halvetiyye'nin bir k~lu .dur. I 245b-254b; ubeleri, I 254a. Cemaliyye, eyh Ebu Nizameddin Muhammed Cemaleddin Edirnevi (v. 1164/1750)'ye nisbet edilmitir. Uakiyye'nin bir koludur. I 255a- 268a; ubeleri, I 255a. Cerrahiyye, eyh Nureddin Muhammed b. Abdtillah stanbuli (Cerrahi) (v. 1133/1720)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Ramazaniy- ye'nin bir koludur~ I 212b-213b. ' Cneydiyye, eyh Ebu'I-Kasm Cneyd Muhammed Harraz (v. 299/91l)'a nisbet edilmitir. I 268a-272b. CziHiyye, eyh Abdullah Muhammed b. Sleyman Czuli (v. 870/1465)'ye nisbet edilmitir. azeliyye'den Bedeviyye'nin bir koludur. I 217b-222a; ubeleri, I 218b. itiyye, Kudvetuddin eyh Seyyid Ebu Ahmed iti (v. 633/1235)'ye nisbet edilmitir. I 220a-226b; ubeleri, 226a. (D) Demirdaiyye, eyhMuhanmed Halveti Muhammed! (Demirba) (v. 935/1529)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Rueniyye'nin bir koludur. II 27b-43a. Derdiriyye, eyh Ebulberekat ihabuddin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed Derdir Adevi Msri (v. 1201/1786)'ye nisbet edilmitir. Halvetiy- ye'den Hafneviyye'nin bir koludur. II 6b~26a; ubeleri, II 7a.

37. .. 442 M.. lLAH!YAT FAKLTES DERG!S1 Desukiyye, Bk. Burhaniyye, II 26a. Dibiyye, eyh Salih Ebu't-Hasan Ali b. Hzr Dibi Hazreci (v. 719/1319)'ye nisbet edilmitir. II 43a. Dcaniyye, eyh ihabuddin Seyyid Ahmed Dcani'ye nisbet edilmitir. Medyeniyye'den Meymuniyye'nin bi;r koludur. II 2a-6b. (E) Ebheriyye, eyh mam Ebu Reid Kutbuddin Ebu Bekir Ebheri (v. 572/1177)'ye nisbet edilmitir. I 32b-33b; ubeleri, 33a. Edhemiyye, eyh Ebu shak 'brahim b. Edhem b. Sleyman b. Mansur'a nisbet edilmitir. I 69b-71a. Ehdeliyye, eyh Seyyid Ebu'I-Hasan Ali- Ehgel Hseyni (v. 1013/1604)'ye nisbet edilmitir. Kadiriyye'nii bir koludur. I 106a-108a; ubeleri, I 107b. Ekberiyye, eyhi Ekb.er Seyyid Ebu Abdullah Muhammed Muhyid- din b. Ali :,. Arabi Endelsi Mekki (v. 637/1239)'ye nisbet edilmitir. I 86b-101b; ubeleri, I 97b. Enesiyye, Hz. Enes b. Melik b. Nadir Neccer Ensari (v. 93/711)'ye nisbet edilmitir. I 101b-103b; ubeleri, 102b. Ensariyye, Hereviyye tarikatdr. I 104a. Erdebiliyye, eyh Seyyid Safyyuddin Erdebill'ye nisbet edilmitir. E}?heriyye'nin bir koludur. Bk. Safeviyye, I 71ab. Esediyye, eyh Seyyid Ebu M~hammed .Abdullah b. Ali Esedi'ye nisbet edilmitir. Kadiriyye'nin bir koludur. I 72b-76b. Erefiyye, eyh Seyyid Abdullah b. Eref b. Muhammed Msri Hseyni (v. 874/1469)'ye nisbet edilmitir. I 76b-79a. Ezheriyye, eyh Abdullah Muhammed b. Abdurrahman Ezheri'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Hafneviyye'nin bir koludur. I 71b. (F) Fazliyye, eyh Seyyid C~maleddin Muhamned b. Fazlullah Hindi (v. 1029/1619)'ye nisbet edilmitir. III 32a-38a. Feyziyye, Bk. Hlvetiyye, III 38a. Firdevsiyye, eyh Rkneddin Firdevsi (v. 724/1323)'ye nisbet edilmitir. Kbreviyye'nin bir koludur. III 31b-32a. Ftvvetiyye, Seyyid Ali Hemedani'ye nisbet edilmitir. Kbreviy- ye'nin bir koludur. III 22a-31b.

38. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND1 443 (G) Garibiyye, eyh Muhammed Garibullah Hindi'ye nisbet edilmitir. Kadiriyye'nin bir koludur. III la-3a. (javsiyye, eyh Hamidullah (Gavs) Hseyni Seyyid Muhammed (v. 970/1562)'ye nisbet edilmitir. uttariyye'nin bir koludur. III 12b-19a. Gaysiyye, eyh Kebir Seyyid Ebu'l-Gays _b. Cemil (v. 651/1253)'e nisbet edilmitir. Ehdeliyye'nin bir koludur. III 19b-23a. Gaziyye, eyh Ebu'l-Kasm el-Gazi (v. 981/1573)'ye .nisbet edilmitir. .azeliyye'den Raidiyye'nin bir koludur. Bk. Kasmyye, III lah; ubeleri, III la. Gazzaliyye, Hccetu'l-slam Ebu Hamid Zeynuddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed et-Tusi el-Gazzali (v. 505/llll)'ye nisbet edilmitir. III 3a-12a: Gleniyye, eyh brahim Gleni b. eyh Fakih Mevlana Muham- med b. Mevlana Hac brahim b. eyh ihabeddin'e nisbet edilmitir. III 87a-90b; ubeleri III 90b. (H) Haccaciyye, eyh Salih Ebu'l-Haccac Yusufb. Abdurrahim Maribi (v. 642/1244)'ye nisbet edilmitir. Medyeniyye'nin bir koludur. I 273a- 274b. Hacegah, Hoca Abdulllh b. mam Abdulcemil Gucduvani (v. 575/1179)'ye nisbet edilmitir. I 377b-39la; ubeleri, I 390b. Haddadiyye, Seyyid eyh Abdullah b. Alevi Haddad'a nisbet edilmitir. (v. 1132/1719). Aleviyye'nin bir koludur. I 274b-289a. Hafifiyye, eyh Ebu Abdullah Muhammed b. Hafif irazi (v. 371/98l)'ye nisbet edilmitir. I 339b-343a. Hakimiyye, eyh Ebu Abdullah Muhammed b. Ali b. Hseyin 'Tirmizi el-Hakim (v. 255/869)'e nisbet edilmitir. I 303a-304b. Halebiyye, eyh Almedi Halebi'ye nisbet edilmitir. I 306ab. Halidiyye, esulmearif Ebu'l-Baha eyh Ziyauddin Mevlana Halid b. Ahmed b. Hseyin Osmani (v. 1242/1826)'ye nisbet edilmitir. Mazhariy- ye'nin bir koludur. I 328a-329b. Halvetiyye, eyh Ebu Abdullah Siracuddin mer b. eyh Ekmelud- din (Halvetl) (v. 750/1349)'ye nisbet edilmitir. Ebheriyye'den Zahidiy- ye'nin bir koludur. I 343a-377a; ubeleri, 345b. , Halvetiyye, eyh Arif Muhammed Cemaleddin Halveti'ye nisbet edilmitir. Kbreviyye'nin bir koludur. I 377a.

39. 444 M.. LAHYAT FAKLTES DERGS Harfiyye, eyh Ebu'l.:.Hasan Ali b. Ahmed Nec1b Harrani (v. 637/1240)'ye nisbet edilmitir. I 289a. Haririyye, Burhaneddin Ebu'I-Hasan Ali Hariri (v. 6'54/1248)'ye nisbet edilmitir. I 289a-293b. Harraziyye, eyh Ebu Said Ahmed b. sa Harraz Badadi. (v. 279/892)'ye nisbet edilnitir. I 329b-332b; ubeleri, 332a. Hafneviyye, eyh Seyyid emseddin Muhammed b. Salim Hafni Halveti (v. 1181/1767)'ye. nisbet edilmitir. I 293b-301a; ubeleri, 299b. Hemedaniyye, eyh Seyyid em~eddi Muhammed b. Salim Hafni Halveti (v. 1181/1767)'ye nisbet edilmitir. I 293b-301a; ubeleri, 299b. Hemedaniyye, eyh Se~yid Ali b. ihabuddin Hemedani (v.' 786/1385)'ye nisbet edilmitir. III 255a~263a; ubeleri, III 257a: Hereviyye, eyhu'l-slam Ebu smail Abdullah b. Ebu Mansur Mu- hammed Ensari Herevi (v. 481/1088)'ye nisbet edilmitir. Bk Ensariyye, III 247b-252a. . Hevvariyye, eyh Ebu Bekir b. Hevvari Betayihi'ye nisbet edilmi tir. III 263ab; ubeleri, III 263a. Hzryy~, Hz. Mevlana Ebu'I-Abbas Hzr'a nisbet edilmitir. I 332b- 339b. .Hikemiyye, eyh Muhammed b. Ebu Bekir Hikemi'ye nisbet edilmi tir. Kadiriyye'nin bir koludur. I 301a-302b. Hilaljyye, eyh Arif Muhammed Hilal b. mer Hemedani Karliri (v. 1147/1734)'ye nisbet edilmitir. Kadiriyye'nin bir koludur. III 252a-255a. Hurufiyye, eyh Fazlullah Hurufi (v. 696/1296)'ye nisbet edilmitir. I 289a. Hdaiyye, Bk. Celvetiyye, III 247a. Hlvetiyye, eyh alim Seyyid Feyzuddin Hseyin Ebu'l-Feyz Hseyni (v. 1309/1891)'ye nisbet edilmtir. I 306b-310b, () badiyye, eyh Abdullah b. Muhammed b. bad Yemeni'ye nisbet . edilmitir. Aleviyye'nin bir koludur. II 2~8b. drisiyye, eyh Gavsulazam Ahmedel-Fasi (v. 1253/1837)'ye nisb~t edilmitir. I 65b-69b. kaniyye, eyh Kemal kani'ye nisbet edilmitir. Yeseviyye'nin bir kolud1.r. I 108a. lmiyye, eyh Ebu Muhammed Mevla Abdullah erif b. brahim ilmi've nisbet edilmistir. Sazelivve'den Cezulivve'nin bir koludur. II 299b-

40. HARRZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND 445 302a. seviyye, eyh Muhammed b. sa Meknasi Maribi'ye nisbet edilmi tir. azeliyye'den Cezuliyye'nin bir koludur. II 314a-319b. shakiyye, eyh Ebu shak brahim b. ehriyar Kazertini (v. 426/1035)'ye nisbet edilmitir. Affiyye'nin bir koludur. I 71b-72b; ubele ri, I 72a. kyye, eyh Ebu Yezid kl'ye nisbet edilmitir. II 292b-293b. (K) Kadiriyye, Drt kutuptan biri Gavs es-Samedani Sultan:. evliya Ebu Salih Seyyid eyh Muhyiddin Abdulkadir Gllani (v. 490/1096)'ye nisbet edilmitir. III 38a-57b; ubeleri, III 48b. Kalenderiyye, eyh Sultan Muhammed Semai Divan! (v. 936/1529)'ye nisbet edilmitir. Mevleviyye'nin bir koludur. III 75a-77b; ubeleri, III 77b. Karabaiyye, eyh Seyyid Alauddin Ali b. Seyyid eyh Muh,.mmed Nakibendi Hseyni (v. 1097/1685)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den abaniyye'nin bir koludur. III 58a-71a; ubeleri, III 61a. Kasaniyye, eyh emseddin Ahmed Kasani'ye nisbet edilmitir. Nakibendiyye'den Ahrariyye'nin bir koludur. III 78a-80a. Kasmyye, Bk. Gaziyye, III 57a. KassariyYe, eyh Ebu Salih Hamdn b. Ahmed Kassar Nisaburi'ye nisbet edilmitir. III 74a. Katnaniyye, eyh Hasan Katnani (v. 747/1346)'ye nisbet edilmitir. Rifaiyye'nin bir koludur. III 74a-7a. . Kazeruniyye, Bk. shakiyye, III 78a. Keyyaliyye, eyh smail'e nisbet edilmitir (v. 656/1268). Rifaiy- , ye~nin bir koludur. III 94a-95b. Kueyriyye, mam Alim eyh Ebu'I-Kasm Aldulkerim b. Revazin Kueyri (v. 467/1072)'ye nisbet edilmitir. II171b-f74a. Kbreviyye, eyh Ebu'l-Cenab Ahmed b. mer Necmeddi Klra'ya nisbet edilmitir. III 80a-87a; ubeleri, III 83b. Kmeyliyye, Kmeyl b. Ziyad (v. 821701)'a nisbet edilmitir. (M) Mazhariyye, eyh ah emseddin Habibullah Cana canan Mazhar Devhlevi (v. 1195/1780)'ye nisbet edilmitir. Nakibendiyye'den mceddi-

41. 446 M.. iLAHiYAT FAKLTESi DERGiSi diyye'nin bir koludur. III 136b-139b; ubeleri, III 139b. Medariyye, eyh Bediuddin ah Medar (v. 840/1438)'ye nisbet edilmitir. III 110b-112b; Me_deniyye, eyh Muhammed Hasan b. Zafir Medeni'ye nisbet edilmitir. azeliyye'den Zerrukiyye'nin bir koludur. III i13a-118a. Medyeniyye, eyh Ebu Medyen uayb b. Hseyin Marih1 (v. 590/1193)'ye nisbet edilmitir. uaybiyye de denir. III 118a-121b; ubele ri, III 120a. Mehdeviyye, eyh Mupammed b. Abdulaziz'e nisbet edilmitir. Med- yeniyye'nin bir koludur. III 169ab. Melamiyye, eyh Ebu Salih Harodun Kassar (v. 271/885)'a nisbet edilmitir. III 140/148a). . Meiiyye, eyh Ebu Muhammed Abdussela b. Mei b..Mansur b. brahim Marib1 (v. 622/1226)'ye nisbet edilmitir. Metbuliyye,eyh brahim Metbull (v. 880/1475)'ye nisbet edilmitir. III 95b-98b. Mevleviyye, eyh Mevlana C~laleddiri. Muhammed b. Bahauddin Sddk! (v. 712/1313)'ye nisbet edilmitir. III 148a-169b; ubeleri, III 148b. Meymuniyye, eyh Seyyid Ebu'I-Hasan Ali b. Meymun Maribi (v. 917/1511)'ye nisbet edilmitir. Medyeniyye'nin bir koludur. III 170b-178b; ubeleri, III 177a. Msryye, Mridi Kamil eyh Muhammed Niyaz Msri Halveti (v. ' 1105/1693)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Ahmediyye'nin bir koludur. III 129b-134b. Muhammediyye, Bk. Ana Tarikatlar. Muha.sibiyye, eyh H:ris b. Esed Muhasib1 (v. 243/857)'ye nisbet e- . dilmitir. III 108a-110b. Muhyeviyye, Ekberiyye'nin bir addr. III 121b. Muradiyye, eyh Seyyid Muhammed b. Murad b. Ali Dav:ud b. Ke-e maleddii Hseynl Nakibendi (v. 1132/1719)'ye nisbet edilmitir. Naki- . bendiyye'den Mceddidiyye'nin bir koludur. III 121b-124b.. Muslihiyye, eyh Muslihuddin Mustafa Tekfurda1 Halvet (v. 1099/16~8)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Sinaniyye'nin bir koludur. III 136ab; ubeleri, III 136b. Mceddidiyye, mami Rabbam eyh Ahmed b. Abdulehad Farukl (v. 971/1564)'ye nisbet edilmitir. Nakibendiyye'den Ahraryye'nin bir koludur. III 98a-108a; ubeleri, III lla.

42. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND 447 Mustariyye, eyh Muhammed b. Ahmed Meknasi Maribi Mustar'a nisbet edilmitir. azeliyye'den Cezliyye'nin bir koludur. III 135a-136a. (N) Nakibendiyye, eyh Bahauddin Muhammed b. Muhammed Buhar! (v. 79/1389)'ye nisbet edilmitir. III 195b-205a; ubeleri, III 20b. Nasriyye, mam eyh Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Ahmed b. Nasr (v. o85/674)'a nisbet edilmitir. III 78b-80a; ubeleri, III 79b. Nasuhiyye, eyh Ebulala Muhammed Nasuhi skdari (v. 130/78)'ye nisbet edilmitir. III soa-95a. Neveviyye, eyh mam Muhyiddin Ebu Zekeriyya Yahya b. erafed din Nevevi (v. 670/27)'ye nisbet edilmitir. III 27a-22a. Nizamiyye, eyh Muhammed b. Ahmed Halidi (Nizamu'l-Evliya) (v. 725/325)'ye nisbet edilmitir. itiyye'nin bir koludur. III 195ab. Nurbahiyye, eyh Muhammed Nurbah Buhari'ye nisbet edilmi tir. Kbreviyye'den Hemedaniyye'nin bir koludur. III 205a-208a. Nuriyye, eyh Ebu'I-Hasan Ahmed b. Muhammed Nuri (v. 28/899)'ye nisbet edilmitir. III 208a-210b. 1 Nuriyye, e.{h Nureddin Abdurrahman sferani (v. 639/24)'ye nis- .bet edilmitir. Kbreviyye'nin bir koludur. III 210b-22b; ubeleri, III 2b. ~uriyye, eyh Nureddin Habibullah'a nisbet edilmitir. Rifaiyye'nin bir koludur. III 22b-24b. Nuriyye, Bk. Cerrahiyye III 24b. Nuriyye, eyh Seyyid Muhammed Nuru'l-Arabi Hseyni Nakibendi Halveti Melami (v. 305/887)'ye nisbet edilmitir. III 24b-27a. (R) Ramazaniyye, eyh Ramazan Karahisari Halveti (v. 1025/66)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Ahmediyye'nin bir koludur. II 66a-68a; ubeleri, II 67a. Raidiyye, eyh Ebu'I-Hasan Ahmed b. YusufRaidi (v. 927/52)'ye nisbet edilmitir. azeliyye'den Zerrukiyye'nin bir koludur. II 43b-44a; ubeleri, II 44a. Reslaniyye, eyh Reslan b. Yakub b. Abdurrahman b. Abdullah Dimeki (v. 695/296)'ye nisbet edilmitir. Ukayliyye'nin bir koludur. II 44a-52a; ubeleri, II 47a.

43. 448 M.. iLAHYAT FAKLTESi DERGiSi Rifaiyye, Seyyid 1;Ievlana ihabuddin Ebu'I-Abbas eyh Ahmed Rifai (500/1106)'y~ nis?et E3dilmitir. II 52a-62a; ubeleri, II 59a. Rumiyye, eyh smail b. eyh1 Ali,Tosyavi (v. 1053/1643)'ye nisbet edilmitir: KadiriyY-e'nin bir koludur. II 69b-70b. Rueniyye, eyh mer Dede Aydini Rueni (v. 892/1487)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'nin bir koludur. II 68a-69b; ubeleri, II 69b. Rkniyye, eyh Ebu'l-Mekarim Rknddin Alauddevle Ahmed b. Muhammed (y. 736/1336)'e nisbet edilmitir. Kbreviyye'den Nuriyye'nin bir koludur. II 62a-66a; ubeleri, II 65a. (S) Sabiriyye, eyh Hoca Alauddn Ali Ahmed Sabr (v. 690/1292)'j'e nisbet edilmitir. itiyye'nin bir koludur. II 219a. Sa'diyye, eyh Ebu'l-Futh Sadeddin Muhammed Cibavi b. eyh Yu- nus eyhani (v. 700/1300)'ye nisbet edilmitir. eybaniyye'nin bir koludur. II 129b-139a; ubeleri, II 131a. Safeviyye, eyh Seyyid shak Safiyyuddin Hseyni (v. 735/1334)'ye nisbetedilmitir. Ebheriyye'den Zahidiyye'nin bir koludur. II 222a-225b; ubeleri, II 222b. Salahiyye, eyh Salahaddin Balkesiri Uaki (v. 1197/1782)'ye .iis bet edilmitir. Uakiyye'den Halvetiyye'nin bir koludur. II 225b-240b. Sanhaciyye, eyh Ebu'l~Abbas Ahmed'e nisbet edilmitir. Bk: Arifiy- ye. II 240h~ Saviyye, eyh Ahmed b. Muhammed Maliki Savi (v. 1241/1825)'ye nisbet edilmitir. II 219a..222a. Sayyadiyye, eyh Seyyid lzzeddin Ahmed Sayyadi (v. 670/1271)'ye nisbt edilmitir. Rifaiyye''nin bir koludur II 262a-263b. Sehliyye, eyh Ebu Muhammed ehl b. Abdullah Tsteri (v. 283/896)'ye nisbet edilmitir. II l60b-164b; ubeleri, II l63b. Semm3:niyye, eyh Ebu Abdulkerim Medeni (v. 1189/1775)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Bekriyye'nin bir koludur. II140b-142~. Seyyariyye, eyh Ebu'I-Abbas Kasm b. Kasm Mehdi Seyyar! (v. 342/953)'ye nisbet edilmitir. II 164b-167a. Sezaiyye, eyh Hasan b. Ali M9ravi (v. 1151/1738)'ye nisbet edilmi tir. II 126b-129a. Sinaniyye, eyh .brahim b. Abdurrahman Halveti (mmi Sinan) (v. 976/15568)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Ahmediyye'nin bir koludur. Il 142b-144a; ubeleri, I~ 144a.

44. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFEND 449 Sufiyye, eyh Ebu Haim Sufi (v. '155/772)'ye nisbet edilmitir. II 240b-262a. Shreverdiyye, eh ihabuddin Ebu Hafs Shreverdi Bekri (v. ! 632/1234)'ye nisbet edilmitir. II 149a-160b; ubeleri, II 150b. Snbliyye, eyh Yusuf Sinanuddin (Snbl Sinan) b. Kaya Bey (v. 936/1630)'e nisbet edilmitir. II 14;4a-149a. Stuhiyye, eyh Abdurrahman Kebir Sthi'ye nisbet edilmitir. Bk. Ahmediyye. II 129ab. Suudiyye, eyh Salih Ebu Suud b. aban Kurei (v. 644/1246)'ye nis- b~t edilmitir. () abaniyye, Seyyid eyh aban Veli Kastamoni (v. 976/1568)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Cemaliyye'nin bir koludur. II 192a-209b;. tbeleri,. II 204a. araniyye, eyh mam Seyyid Abdulvehhab arani(v. 964/~556)'ye nisbet edilmitir. II 204a-209b. attariyye, eyh Seyyid Abdullah attari'ye nisbet edilmitir. Iky yenin.bir koludur II 185a-192a. azeliyye, eyh Seyyid Takyyuddin Ali b. Abdullah azell Bsey- ni'ye nisbet edilmitir. II 167a-180a. ah alemiyye, eyh ah Alem b. Ebu Muhammed (v 880/1475)'e nisbet edilmitir. Mahdumi Cihaniyan da denir. Ebheriyye'nin bir koludur. n 180b-18la: emsiyye, Seyyid emseddin Ahmed b. Muhammed b. Arif Hasan Zl.ll (v. 1006/1597)'ye nisbet ediln:itir.. Halvetiyye'nin bir koludur. II 209b-216b. - ernubiyye, eyh Seyyid ihabu.ddin Ebu'l-Abbas. Ahmed b. Osman ernbi Burhanl'ye nisbet edilmitir. II 181b-185a. eybaniyye, eyh Seyyid Ebu Muhammed Yusuf b. Yusuf eyhani (v. 616/1219)'ye nisbet edilmitir. II 218a-219a; ubeleri, II 219a. innaviyye, eyh Seyyid mer innavi'ye nisbet edilmitir. Ahme- diyye'tin bir koludur. II 217a. uaybiyye, eyh Seyyed Ebu Medyen uayb Maribi Tilemsanl'ye nisbet edilmi~ir. Bk. Medyeniyye. II 209b. (T) Tacivve. Sevh Tacuddin b. Zekerivva b. Osman Naksibendi Hanefi

45. 450 M.. LAHYAT FAKLTES DERGB (v. 1050/1640)'ye nisbet edilmitir. Nakibendiyye'den Ahrariyye'nin bir koludur. I 197a-209a. Talibiyye, eyh Arif Muhammed Ebu Talib b. Salim eyhani'ye nisbet edilmitir. Sadiyye'nin bir koludur. I 210b-2lla. Tayfuriyye, Ebu Yezid Tayfur b. sa Bistami (v. 261/874)'ye nisbet edilmitir. II 263b-268a; .ubeleri, II 267a. Taziyye, eyh Ebu Salim brahim Tazi'ye nisbet edilmitir. Medye- niyye'nin koludur. I 209a-210b. (U) Ukeyliyye, eyh Ukayl Menbed b. ihabuddin Ahmet Betayihi'ye nisbet edilmitir. Harraziyye'nin bir koludur. II 294b-299b; ubeleri, II 298a. Uakyye, eyh HsameddinHasan Buhari Uaki (1000/1592)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'nin bir koludur. II 290b-292b; ubeleri, 292b. ' Uceyliyye, eyh Arif Gavs -Ahmed b. Musa b. Ali b. mer Uceyl b. Muhammed'e nisbet edilmitir. Hikemiyye'nin bir koludur. II 270b-272a. veysiyye, veysb. Malik Karani Yemeni (v. 25/645)'ye nisbet edilmitir. I 104a-106a; ubeleri, I 106a. (V) Vefaiyye, eyh Seyyid Ebu'I-Vefa Muhammed Krdi'ye nisbe edilmitir. Hevaziyye'ni.n bir koludur. III 22la-225a; ubeleri III 224a. Vefaiyye, eyh Muhammed Vefa b. Muhammed b. Necmeddin Maribi'ye nisbet edilmitir. III 225a-247a; ubeleri, III 246b. (Y) Yafiiyye, eyh mam Abdullah b. Esad b. Ali Yafii Kadiri'ye nisbet edilmitir. Kadiriyye'den Ekberiyye'nin bir koludur. III. 263b-265a. .Yaizziyye, eyh Ebu Ya'izz b. Meymun Henkuri'yi nisbet edilmitir. 1 Yemeniyye, Bk. Esediyye. III 269b. Yeseviyye, eyh Hoca Ahmed Yesevi (v. 562!1166)'ye nisbet edilmi . tir. III 265a-267a; ubeleri, III 266a. Yunusiyye, Bk. eybaniyye. III 269b. (Z) Zahidiyye, eyh Tacuddin brahim Zahid Geylani (v. 690/129l)'ye

46. HARIRIZADE MEHMED KEMALEDDN EFENDi 451 nisbet edilmitir. Ebheriyye'nin bir koludur. II 70a.;.72a; ubeleri, II 71b. Zerrukyye, eyh Ebu'I-Abbas ihabuddin Ahmed b. Muhammed b. Muhammed b. sa Zerruk (v. 899/1493)'ye nisbet edilmitir. azeliyye'den Vefaiyye'nin bir koludur. II 72a-101a; ubeleri, II 77a. Z~yleiyye, eyh Safiyyuddin Ahmed b. mer Zeyla'l'ye nisbet edilmitir. II 102ab. Zeyniyye, eyh Zeynuddin Ebu Bekir Hafi' (v. 838/1435)'ye nisbet edilmitir. Shreverdiyye'niil bir koludur.' II 102b-126b; ubeleri, II 106b. Zhriyye, eyh Ahmed Zhri Kayseri (v. 1157/1744)'ye nisbet edilmitir. Halvetiyye'den Muslihiyye'nin bir koludur. II 101a-102a. .

47. ~ ~~ ~jWJ. J..PJ.t .Jy.

harîrîzâde mehmed kemâleddin k.s.a.efendi hazretleri

Education