libër mësuesi dituria 3

Libër mësuesi

DITURIA 3

Përgatitur nga Valbona IMERAJM.sc. Marsela ALLUSHI

Vjollca VLADIMirela MUKANajada FANI

Arti grafik dhe kopertina : Eldion NEVRUZI

Shtypi: shtypshkronja “PEGI”

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara © Pegi 2011Të gjitha të drejtat lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht të zotëruara nga shtëpia botuese

“Pegi” sh.p.k. Ndalohet çdo riprodhim, fotokopjim, përshtatje, shfrytëzim ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar pjesërisht ose tërësisht pa miratimin paraprak nga botuesi.

Shtëpia botuese: Tel: 042 374 947 cel: 069 40 075 02 [email protected] i shpërndarjes: Tel/Fax: 048 810 177 Cel: 069 20 267 73

Shtypshkronja: Tel: 048 810 179 Cel: 069 40 075 01 [email protected]

Miratuar nga Ministria e Arsimit dhe e ShkencësMaj, 2011

Kapitulli 1: Trupat dhe lëndët 15

Tema 1.1: Kuptimi për trupat 15Tema 1.2: Trupat, lëndët dhe përdorimi i tyre 16Tema 1.3: Gjendja dhe përbërja e lëndëve 18Tema 1.4: Vetitë e trupave të ngurtë 21Tema 1.5: Vetitë e trupave të lëngët 23Tema 1.6: Vetitë e trupave të gaztë 25Tema 1.7: Trupat dhe lëndët ndryshojnë 27Tema 1.8: Prodhimi i lëndëve dhe mjedisi 29Tema 1.9: Përsëritje: trupat dhe lëndët 32

Kapitulli 2: Proceset e matjeve 34

Tema 2.1 : Madhësitë fizike dhe matjet e tyre 34Tema 2.2: Gjatësia dhe matja e saj 36Tema 2.3: Vëllimi dhe matja e tij 39Tema 2.4: Masa dhe matja e saj 41Tema 2.5: Temperatura dhe matja e saj 43Tema 2.6: Vlera mesatare e temperaturës 47Tema 2.7: Koha dhe matja e saj 49Tema 2.8: Zbatime të njësive matëse 52Tema 2.9: Përsëritje 54

Kapitulli 3: Lëvizja dhe vendndodhja 56

Tema 3.1: Gjërat që lëvizin 56Tema 3.2: Pse gjërat lëvizin apo ndalojnë 57Tema 3.3: Shtytje dhe tërheqje 60Tema 3.4: Llojet dhe drejtimet e lëvizjes 62Tema 3.5: Si përcaktohet vendndodhja e trupave 63Tema 3.6: Zhvendosja e trupave 64Tema 3.7: Ku dhe si lëvizim më lehtë dhe më shpejt? 66Tema 3.8: Më shumë rreth shtytjes dhe tërheqjes. Forca 67Tema 3.9: Disa lloje forcash 68Tema 3.10: Makinat e thjeshta 69

PËRMBAJTJA

Kapitulli 4: Magnetët 71

Tema 4.1: Çfarë janë magnetët? 71Tema 4.2: Lëndët magnetike dhe jomagnetike 72Tema 4.3: Ku përdoren magnetët? 74Tema 4.4: Ndërtimi i një busulle në kushte shtëpiake 75

Kapitulli 5: Bimët 76

Tema 5.1: Pjesët e një bime 76Tema 5.2: Çfarë i duhet një bime për t’u rritur? 78Tema 5.3: Punë praktike: Si lind dhe si rritet bima? 80Tema 5.4: Klasifikimi i bimëve sipas disa karakteristikave 81Tema 5.5: Bimët që na ushqejnë 82Tema 5.6: Përsëritje 84

Kapitulli 6: Kafshët 85

Tema 6.1: Kafshët jorruazore 85Tema 6.2: Kafshët rruazore 87Tema 6.5: Përsëritje 88

Kapitulli 7: Njeriu dhe shëndeti 90

Tema 7.1: Unë dhe shqisat 90Tema 7.2: Lëkura, flokët, thonjtë 91Tema 7.3: Si realizohet mbrojtja dhe lëvizja 92Tema 7.4: Rëndësia dhe shëndeti i skeletit 93Tema 7.5: Muskujt dhe lëvizja 94Tema 7.6: Të ushqehemi shëndetshëm 96Tema 7.7: Çfarë ndodh me ushqimet që hamë? 97Tema 7.8: Të kujdesemi për aparatin tretës 98Tema 7.9: Dhëmbët dhe higjiena e tyre 99Tema 7.10: Si marrim frymë 101Tema 7.11: Ajri i pastër dhe rëndësia për shëndetin 102Tema 7.12: Qarkullimi i gjakut tek unë 104Tema 7.13: Të kujdesemi për zemrën dhe enët e gjakut 105Tema 7.14: Veshkat dhe shëndeti 106Tema 7.15: Sistemi nervor 107Tema 7.16: Njeriu lind dhe rritet 108Tema 7.17: Regjimi ditor 110Tema 7.18:Siguria ime 111

5

Libër mësuesi: Dituria 3

Plani mësimor analitik për lëndën

Dituri natyre 3

35 javë x 2 orë mësimi në javë = 70 orë

Nr. Linjat Nënlinjat Orë

1Trupat dhe lëndët

Mjedisi fizik

Trupat dhe lëndët 8

2 Proceset e matjeve 9

3 Lëvizja dhe vendndodhja 11

4 Lëndët dhe vetitë e tyre Magnetët 4

5

Gjallesat dhe proceset e jetës

Bimët 6

6 Kafshët 3

7 Njeriu dhe shëndeti 13

8 Orë të lira 8

Gjithsej 70

6


1Lë

ndët

dh

e ve

titë

e ty

re

Trup

at d

he

lënd

ët1.

1K

uptim

i për

trup

at

- Të

përs

hkru

ajnë

një

obj

ekt,

në m

ënyr

ë sa

më

të p

lotë

.- T

ë kr

ahas

ojnë

vet

itë e

dy

obje

ktev

e.- T

ë tre

gojn

ë që

një

obj

ekt m

und

të k

etë

më

shum

ë se

një

vet

i.- T

ë vë

në n

ë pë

rdor

im sa

më

shum

ë të

jetë

e

mun

dur,

të g

jitha

shqi

sat,

për t

ë pë

rcak

tuar

ve

titë

e ob

jekt

it.- T

ë nd

ajnë

obj

ekte

t në

dy g

rupe

sipa

s një

ve

tie të

vet

me.

- Të

krah

asoj

në d

y ob

jekt

e br

enda

të n

jëjti

t gr

up, p

ër të

për

cakt

uar n

gjas

hmër

itë d

he

ndry

shim

et.

-Të

klas

ifiko

jnë

obje

ktet

në

disa

mën

yra.

Trup

a të

lënd

ëve

të

ndry

shm

e

Enc

iklo

pedi

a pë

r fëm

ijë, l

ibri

i nxë

nësit

21.

2Tr

upat

, lën

dët d

he

përd

orim

i i ty

reTr

upa

të lë

ndëv

e të

nd

rysh

me

Enc

iklo

pedi

pë

r fëm

ijë, l

ibri

i nxë

nësit

31.

3G

jend

jet d

he

përb

ërja

e lë

ndës

Trup

a të

lënd

ëve

të

ndry

shm

e

Libr

i i n

xënë

sit,

mat

eria

le n

ga

inte

rnet

i

41.

4Ve

titë

e tr

upav

e të

ng

urtë

Trup

a të

lënd

ëve

të

ndry

shm

e

Libr

i i n

xënë

sit,

mat

eria

le n

ga

inte

rnet

i,

51.

5Ve

titë

e tr

upav

e të

lë

ngët

Trup

a të

lënd

ëve

të

ndry

shm

e

Libr

i i n

xënë

sit,

mat

eria

le

nga

inte

rnet

i, en

cikl

oped

ia

për f

ëmijë

Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

7


61.

6Ve

titë

e tr

upav

e të

ga

ztë

- Të

trego

jnë

që lë

ndët

e n

gurt

a, të

lëng

ëta

dhe

të g

azta

janë

gje

ndje

t në

të c

ilat n

dodh

en v

etë

lënd

a.- T

ë da

llojn

ë di

sa v

eti t

ë lë

ndëv

e të

ngu

rta,

të

lëng

ëta

dhe

të g

azta

.- T

ë pë

rshk

ruaj

në v

eti t

ë nd

rysh

me

të lë

ndëv

e dh

e t’i

lidh

in a

to m

e pë

rdor

imin

e ty

re.

- Të

krah

asoj

në v

etitë

e lë

ngje

ve m

e at

o të

lë

ndëv

e të

ngu

rta,

për t

ë pë

rcak

tuar

se c

ilat

lënd

ë m

arrin

form

ën e

enë

s ku

ndod

hen.

- Të

krah

asoj

në v

etitë

e u

jit m

e ve

titë

e, të

pa

ktën

, një

lëng

u tje

tër.

- Të

dallo

jnë

lënd

ët e

ngu

rta

që tr

eten

në

ujë.

- Të

përs

hkru

ajnë

rici

klim

in d

he ri

përd

orim

in

e lë

ndëv

e.

tullu

mba

ce,

shiri

ngë

libri

i nxë

nësit

, en

cikl

oped

i për

fë

mijë

71.

7Tr

upat

dhe

lënd

ët

ndry

shoj

në

goz

hdë

të

reja

, goz

hdë

të

ndry

shku

ra, c

opa

qym

yri.

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

in

tern

eti,

81.

8Pr

odhi

mi i

lënd

ëve

dhe

mje

disi

obje

kte

qelq

i, le

tre

dhe

plas

tike

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

in

tern

eti,

91.

9Pë

rsër

itje:

tr

upat

dhe

lënd

ët

(O.L

1 )

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

in

tern

eti

10M

jedi

si fiz

ikPr

oces

et e

m

atje

ve2.

1M

adhë

sitë

fizik

e dh

e m

atja

e ty

reTë

kra

haso

jnë

trup

at p

ër të

për

cakt

uar

përm

asat

e ty

re re

lativ

e.

teks

ti i n

xënë

sit,

met

ër, t

erm

omet

ër,

pesh

ore,

orë,

kr

onom

etër

.

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

in

tern

eti

Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

112.

2G

jatë

sia d

he m

atja

e

saj

-T’i

grup

ojnë

trup

at si

pas p

ërm

asav

e të

tyre

.- T

ë sh

preh

in g

jatë

sinë

e tr

upit

me

anë

të n

jë

njës

ie të

mar

rë si

pas d

ëshi

rës.

libri

i nxë

nësit

, ta

bela

, met

ër sh

irit,

met

ër m

etal

ik,

vizo

re, k

alib

ri,

mik

rom

etri

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

in

tern

eti

122.

3V

ëllim

i dhe

mat

ja

e tij

libr

i i n

xënë

sit, e

në

e sh

kallë

zuar

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

in

tern

eti

8


Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

132.

4M

asa

dhe

mat

ja e

saj

- Të

trego

jnë

që m

asa

e lë

ngut

ru

het k

ur a

i der

dhet

nga

një

enë

në

një

tjetë

r, pa

varë

sisht

nga

form

a e

ndry

shm

e e

tyre

.- T

ë pë

rcak

tojn

ë se

cila

t enë

mun

d të

m

bajn

ë sa

si m

ë të

mad

he u

ji.- T

ë sh

preh

in v

ëllim

in e

një

trup

i me

anë

të n

jësiv

e të

mar

ra si

pas d

ëshi

rës.

- Të

krah

asoj

në m

asën

e d

isa tr

upav

e të

ndr

yshë

m.

- Të

shpr

ehin

mas

ën e

trup

it m

e an

ë të

një

sive

të m

arra

sipa

s dës

hirë

s.- T

ë kr

ahas

ojnë

trup

at si

pas n

xeht

ësisë

së

tyre

.- T

ë gr

upoj

në tr

upat

sipa

s nxe

htës

isë.

- Të

gjej

në v

lerë

n m

esat

are

të

tem

pera

turë

s.- T

ë sh

pjeg

ojnë

kup

timin

e k

ohës

, du

ke k

raha

suar

inte

rval

e ko

hore

të

njoh

ura.

- Të

shpr

ehin

gja

tësin

ë e

inte

rval

it ko

hor,

duke

për

doru

r një

si m

atës

e të

nd

rysh

me.

- Të

dallo

jnë

njës

itë st

anda

rde

të

gjat

ësisë

, të

vëlli

mit,

të m

asës

dhe

të

tem

pera

turë

s në

siste

min

SI.

libri

i nxë

nësit

, sen

de

të n

drys

hme,

pesh

ore

mek

anik

e, pe

shor

e fa

rmac

ie, g

urë

pesh

e, ka

ndar

, pes

hore

el

ektro

nike

Enc

iklo

pedi

për

fëm

ijë,

libri

i nxë

nësit

142.

5Te

mpe

ratu

ra d

he m

atja

e

saj

libri

i nxë

nësit

, te

rmom

etër

dho

me,

term

omet

ër m

jedisi

, te

rmom

etër

uji,

send

e m

etali

ke, p

rej d

ruri

dhe

prej

letre

, enë

me

ujë

në

tem

pera

tura

të n

drys

hme

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

152.

6Pu

në p

rakt

ike:

V

lera

mes

atar

e e

tem

pera

turë

s

libri

i nxë

nësit

, te

rmom

etër

dho

me,

tabe

lë m

e të

dhë

nat d

itore

të

tem

pera

tura

ve p

ërgj

atë

një

jave,

tabe

lë m

e të

dh

ëna

të n

drys

hme

mbi

vl

erat

e te

mpe

ratu

rave

lo

kale

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti,

162.

7K

oha

dhe

mat

ja e

saj

libri

i nxë

nësit

, kr

onom

etër

, met

rono

min

, or

ë m

ekan

ike,

orë

elek

troni

ke, k

alen

dar

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

172.

8Z

batim

e të

një

sive

mat

ëse

libri

i nxë

nësit

, enë

e

shka

llëzu

ar, p

esho

re,

term

omet

ër d

hom

e, te

rmom

etër

për

mat

jen

e te

mpe

ratu

rës s

ë nj

eriu

t.

enci

klop

edi p

ër fë

mijë

, lib

ri

182.

9Pë

rsër

itje.

Proc

eset

e

mat

jeve

pesh

ore

mek

anik

e, pe

shor

e el

ektro

nike

, te

rmom

etër

mje

disi,

te

rmom

etër

për

mat

jen

e te

mpe

ratu

rës s

ë nj

eriu

t, m

etër

, enë

e sh

kallë

zuar

, or

ë.

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

9


19M

jedi

si fiz

ikLë

vizj

a dh

e ve

ndnd

odhj

a3.

1G

jëra

t që

lëvi

zin

- Të

krah

asoj

në p

ërsh

krim

et o

se

pam

jet e

një

mje

disi

në k

ohë

të n

drys

hme,

për t

ë zb

ulua

r nd

rysh

imin

.- T

ë pë

rcak

tojn

ë në

se n

drys

him

i i

vroj

tuar

lidh

et m

e lë

vizj

en.

- Të

vroj

tojn

ë dh

e të

për

shkr

uajn

ë lë

vizj

en.

- Të

gje

jnë

një

obje

kt q

ë nu

k sh

ikoh

et, v

etëm

me

anë

të

përs

hkrim

it të

lëvi

zjes

në

hapë

sirën

e

afër

t.- T

ë or

ient

ohen

gja

të lë

vizj

es n

ë m

jedi

sin e

afë

rt, d

uke

përd

orur

pi

kat e

refe

rimit.

- Të

përs

hkru

ajnë

var

ësin

ë nd

ërm

jet v

endn

dodh

jes s

ë ob

jekt

eve

dhe

funk

sioni

t të

tyre

.- T

ë tre

gojn

ë që

obj

ekte

t mun

d të

lë

vizi

n m

e sh

pejtë

si të

ndr

yshm

e.- T

ë tre

gojn

ë si

mun

d të

mat

et

lëvi

zja.

- Të

dallo

jnë

lidhj

en n

dërm

jet

fërk

imit

dhe

lëvi

zjes

.

libr

i i n

xënë

sitlib

ri i n

xënë

sit,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

203.

2Ps

e gj

ërat

lëvi

zin

apo

ndal

ojnë

top,

rrot

ë lë

vizë

se,

rake

ta p

ingp

ongu

.lib

ri i n

xënë

sit,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

213.

3Sh

tytje

dhe

tërh

eqje

gjet

he, f

letë

kar

toni

, to

p pi

ngpo

ngu,

gjy

le,

biril

a.

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

223.

4Ll

ojet

dhe

dre

jtim

et

e lë

vizj

es

top,

rrot

ë lë

vizë

se,

mak

inë

me

bate

ri,

laps

a

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

233.

5Si

për

cakt

ohet

ve

ndnd

odhj

a e

trup

ave

mje

te rr

etha

nore

, lib

ri i n

xënë

siten

cikl

oped

i për

fëm

ijë,

libri

i nxë

nësit

243.

6Z

hven

dosja

e

trup

ave

libri

i nxë

nësit

, mje

te

rret

hano

re e

tjlib

ri i n

xënë

sit,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

253.

7K

u dh

e si

lëvi

zim

më

leht

ë dh

e m

ë sh

pejt

libr

i i n

xënë

sit,

obje

kte

të ra

stit

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

inte

rnet

i,

263.

8M

ë sh

umë

rret

h sh

tytje

s dhe

të

rheq

jes.

Forc

a

libri

i nxë

nësit

, çek

iç,

gozh

dë, m

agne

ten

cikl

oped

i për

fëm

ijë,

libri

i nxë

nësit

273.

9D

isa ll

oje

forc

ash

libr

i i n

xënë

sit, l

last

ik,

mol

lë e

tjlib

ri i n

xënë

sit,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

10


30Lë

ndët

dhe

ve

titë

e ty

reM

agne

tët

4.1

Çfa

rë ja

në m

agne

tët

- Të

klas

ifiko

jnë

duke

për

doru

r vr

ojtim

et e

tyre

, mat

eria

let m

agne

tike

dhe

ato

jom

agne

tike.

- Të

përc

akto

jnë

mat

eria

let q

ë m

und

të m

agne

tizoh

en.

- Të

iden

tifik

ojnë

, për

mes

vr

ojtim

eve,

ndik

imin

e k

usht

eve

të

ndry

shm

e në

fuqi

në e

mag

netë

ve n

ë m

ater

iale

t.- T

ë kr

ahas

ojnë

mat

eria

let e

nd

rysh

me

duke

mat

ur fu

qinë

e ty

re

mag

netik

e.- T

ë de

mon

stro

jnë

se m

ater

iale

t e

mag

netiz

uara

mun

d të

shty

jnë

ose

të

tërh

eqin

mat

eria

le të

ngj

ashm

e.-T

ë pë

rcak

tojn

ë po

larit

etin

e n

jë

mag

neti

përm

es v

rojti

mev

e.- T

ë pë

rdor

in b

usul

lën

për t

ë gj

etur

dr

ejtim

in e

ver

iut t

ë m

agne

tit.

mag

net n

ë fo

rma

të

ndry

shm

e, ta

llash

hek

uri,

gjilp

ëra,

kapë

se h

ekur

i

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a nx

ënës

it

314.

2Lë

ndët

mag

netik

e dh

e at

o jo

mag

netik

e

mag

net,

obje

kte

prej

he

kuri,

pre

j nik

eli,

çelik

u,

koba

lti, p

last

ike,

letre

, go

me,

gozh

de

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a nx

ënës

it

324.

3K

u pë

rdor

en m

agne

tët

libri

i nxë

nësit

, en

cikl

oped

ia p

ër fë

mijë

, bu

sull

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a nx

ënës

it

334.

4Pu

në p

rakt

ike:

M

agne

tët

busu

lllib

ri i n

xënë

sit,

mat

eria

le

nga

nxën

ësit

344.

5

Përs

ëritj

e. M

agne

tët

( O.L

2 )

enci

klop

edi p

ër fë

mijë

, lib

ri i n

xënë

sit

Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

283.

10M

akin

at e

thje

shta

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a in

tern

eti

293.

11Pë

rsër

itje.

Lëvi

zja

dhe

vend

ndod

hja

libri

i nxë

nësit

, llo

je

met

ales

h, se

nde

prej

bak

ri,

alum

ini,

heku

ri, g

ize,

mag

net,

ngjit

ës,

çakm

ak

enci

klop

edi p

ër fë

mijë

, te

ksti

11


Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

35

Gja

llesa

t dh

e pr

oces

et e

je

tës

Bim

ët5.

1Pj

esët

e n

jë b

ime

- Të

përs

hkru

ajnë

pje

sët k

ryes

ore

të b

imës

.-T

ë pë

rshk

ruaj

në ro

lin e

pje

sëve

kr

yeso

re të

bim

ës.

- Të

listo

jnë

kush

tet p

ër të

cila

t ka

në n

evoj

ë bi

mët

që

të rr

iten.

- Të

përs

hkru

ajnë

duk

e pë

rdor

ur

vëzh

gim

in, n

drys

him

et e

bim

ëve

gjat

ë ci

klit

të p

lotë

.- T

ë kl

asifi

kojn

ë bi

mët

sipa

s disa

ka

rakt

erist

ikav

e.- T

ë pë

rshk

ruaj

në p

ërsh

tatje

n e

bim

ëve

me

mje

disin

.- T

ë tre

gojn

ë rë

ndës

inë

e bi

mëv

e në

die

tën

tonë

ush

qim

ore.

-Të

argu

men

tojn

ë kl

asifi

kim

in

që u

bëh

et b

imëv

e në

var

ësi t

ë kë

rkes

ave

që k

anë.

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a nx

ënës

it

365.

2Ç

farë

i du

het n

jë

bim

e pë

r t’u

rritu

rlib

ri i n

xënë

sit,

enci

klop

edi p

ër fë

mijë

375.

3Pu

në p

rakt

ike:

Si

lind

dhe

si rr

itet

bim

a

kava

noz

qelq

i, në

të c

ilin

ësht

ë m

bjel

lë fa

ra e

fasu

les

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

ng

a nx

ënës

it

385.

4K

lasif

ikim

i i d

isa

bim

ëve

sipas

disa

ka

rakt

erist

ikav

eal

bum

me

bim

ëen

cikl

oped

i për

fëm

ijë,

libri

i nxë

nësit

395.

5Bi

mët

që

na

ushq

ejnë

albu

m m

e bi

më,

bim

ë të

sje

lla n

ga n

xënë

siten

cikl

oped

i për

fëm

ijë,

libri

i nxë

nësit

405.

6Pë

rsër

itje.

Bim

ëtlib

ri i n

xënë

sit, a

lbum

me

bim

ë e

ncik

lope

di p

ër fë

mijë

, lib

ri i n

xënë

sit

41K

afsh

ët6.

1K

afsh

ët jo

rrua

zore

- Të

përs

hkru

ajnë

kar

akte

ristik

at

krye

sore

fizi

ke të

kaf

shëv

e

jorr

uazo

re d

he a

tyre

rrua

zore

.- T

ë pë

rmen

din

disa

lloj

e ka

fshë

sh rr

uazo

re d

he

jorr

uazo

re.

- Të

përs

hkru

ajnë

si g

rupo

hen

kafs

hët n

ga m

ënyr

a si

ato

us

hqeh

en.

- Të

përs

hkru

ajnë

si s

hum

ohen

ka

fshë

t.

libri

i nxë

nësit

, alb

um m

e ka

fshë

, fot

o të

kaf

shëv

e, et

iket

a

enci

klop

edi p

ër fë

mijë

, lib

ri i n

xënë

sit

426.

2K

afsh

ët rr

uazo

real

bum

me

kafs

hë o

se fo

to

me

kafs

hë

enci

klop

edi p

ër fë

mijë

, lib

ri i n

xënë

sit, f

oto

ku

trego

hen

lloje

t e k

afsh

ëve

12


436.

3Si

ush

qehe

n ka

fshë

t

libri

i nxë

nësit

, pa

mje

me

paso

jat e

të

rmet

it

Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

446.

4K

afsh

ët ri

prod

hohe

n- T

ë pë

rshk

ruaj

në n

drys

him

et

e pa

mje

s dhe

të v

eprim

taris

ë së

ka

fshë

ve, q

ë i s

hoqë

rojn

ë në

cik

lin e

pl

otë

të je

tës.

Të p

ërsh

krua

jnë

përs

htat

jen

e ka

fshë

ve m

e m

jedi

sin.

libri

i nxë

nësit

, fo

togr

afi m

e pa

mje

kaf

shës

h

456.

5Pë

rsër

itje.

Kaf

shët

teks

ti i n

xënë

sit,

albu

m m

e bi

më

dhe

me

kafs

hë.

enci

klop

edi p

ër

fëm

ijë, l

ibri

i nx

ënës

it

46N

jeriu

dhe

sh

ënde

ti7.

1U

në d

he sh

qisa

t -T

ë em

ërto

jnë

pjes

ët k

ryes

ore

të

trup

it të

nje

riut.

- Të

përs

hkru

ajnë

funk

sione

t e

gjym

tyrë

ve, m

ushk

ëriv

e, ze

mrë

s, ve

shka

ve e

tj.- T

ë pë

rcak

tojn

ë p

ozic

ioni

n dh

e fu

nksio

nin

e çd

o or

gani

shqi

sor.

-Të

përs

hkru

ajnë

ndr

yshi

met

baz

ë te

nj

eriu

gja

të p

roce

sit të

rritj

es.

- Të

hart

ojnë

dhe

të z

bato

jnë

rreg

ulla

t kr

yeso

re të

hig

jienë

s.- T

ë pë

rshk

ruaj

në p

ërdo

rimin

e

ekui

libru

ar të

kat

ër g

rupe

ve k

ryes

ore

ushq

imor

e në

die

tën

ushq

imor

e. - T

ë d

emon

stro

jnë

burim

et k

ryes

ore

të u

shqy

erje

s. - T

ë tre

gojn

ë si

ndod

h pë

rpun

imi i

us

hqim

eve

në st

omak

.

teks

ti i n

xënë

sit,

albu

mi i

trup

it të

nj

eriu

t

enci

klop

edi p

ër

fëm

ijë, l

ibri

i nx

ënës

it

477.

2Lë

kura

, flo

kët,

thon

jtë

teks

ti i n

xënë

sit,

albu

mi i

trup

it të

nj

eriu

t

enci

klop

edi p

ër

fëm

ijë, l

ibri

i nx

ënës

it

487.

3Si

real

izoh

et

mbr

ojtja

dhe

lëvi

zja

teks

ti i n

xënë

sit,

skel

eti i

nje

riut

enci

klop

edi p

ër

fëm

ijë, l

ibri

i nx

ënës

it

497.

4Rë

ndës

ia d

he

shën

deti

i ske

letit

te

ksti

i nxë

nësit

, sk

elet

i i n

jeriu

t

enci

klop

edi p

ër

fëm

ijë, l

ibri

i nx

ënës

it

507.

5M

usku

jt dh

e lë

vizj

ate

ksti

i nxë

nësit

, sk

elet

i i n

jeriu

t, ta

bela

e m

usku

jve

enci

klop

edi p

ër

fëm

ijë, l

ibri

i nx

ënës

it

517.

6Të

ush

qehe

mi

shën

dets

hëm

teks

ti i n

xënë

sit,

fletë

A4

e pë

rgat

itur m

e al

fabe

tin e

nj

ëpas

njës

hëm

enci

klop

edi p

ër

fëm

ijë, l

ibri

i nx

ënës

it

13


527.

7Ç

farë

ndo

dh m

e us

hqim

et q

ë ha

më

- Të

trego

jnë

si re

aliz

ohet

lëvi

zja

e gj

akut

.- T

ë pë

rshk

ruaj

në se

si d

uhet

të

kujd

esem

i për

org

ane

të n

drys

hme

të

orga

nizm

it to

në.

- Të

përs

hkru

ajnë

mën

yrat

dhe

rr

egul

lat q

ë du

het t

ë zb

atoj

më

për t

’u

ndie

r të

sigur

t në

mje

dise

të n

drys

hme.

teks

ti i n

xënë

sit,

tabe

la e

apa

ratit

tre

tës,

ushq

ime

enci

klop

edi p

ër

fëm

ijë, l

ibri

i nx

ënës

it

537.

8Të

kuj

dese

mi p

ër

apar

atin

tret

ës

libr

i i n

xënë

sit,

fleto

re, u

shqi

me

të

pake

tuar

a l

ibri

i nxë

nësit

, fot

o

547.

9D

hëm

bët d

he

higj

iena

e ty

re

libr

i i n

xënë

sit,

tabe

la e

org

anev

e të

tre

tjes,

furç

ë li

bri i

nxë

nësit

, fot

o

557.

10Si

mar

rim fr

ymë

libri

i nxë

nësit

, fle

tore

, tab

ela

e or

gane

ve të

fr

ymëm

arrje

s

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

567.

11A

jri i

past

ër d

he

rënd

ësia

për

sh

ënde

tin

teks

ti, fl

etor

e, et

iket

a, al

bum

i i

trup

it të

nje

riut

libri

i nxë

nësit

, fig

ura

e qe

lizës

577.

12Q

arku

llim

i i g

jaku

t te

k un

ë

libri

i nxë

nësit

, ta

bela

e q

arku

llim

it të

gja

kut,

fleto

re e

nx

ënës

it

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

587.

13Të

kuj

dese

mi p

ër

zem

rën

dhe

për e

nët

e gj

akut

libri

i nxë

nësit

, tab

ela

e qa

rkul

limit

të

gjak

ut

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

597.

14Ve

shka

t dhe

shën

deti

libri

i nxë

nësit

, al

bum

i i tr

upit

të

njer

iut,

fleto

re,

etik

eta

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

14


607.

15Si

stem

i ner

vor

- Të

dem

onst

rojn

ë si

ndry

shon

kaf

azi i

kr

ahar

orit

gjat

ë fr

ymës

hkëm

bim

it.- T

ë da

llojn

ë rr

egul

lat p

ër n

jë re

gjim

të

rreg

ullt

dhe

të sh

ënde

tshë

m.

- Të

hart

ojnë

rreg

ulla

në

lidhj

e m

e sig

urin

ë në

shtë

pi, n

ë rr

ugë

etj.

libri

i nxë

nësit

, fle

të A

4, n

gjitë

s, m

akar

ona,

oriz

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

617.

16N

jeriu

lind

dhe

rrite

tte

ksti

i nxë

nësit

, fle

të A

4

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

627.

17Re

gjim

i dito

r

teks

ti i n

xënë

sit,

fletë

A4,

mje

te

pers

onal

e të

hi

gjie

nës p

erso

nale

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

637.

18Si

guria

ime

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

647.

19Pë

rsër

itje.

Nje

riu d

he

shën

deti

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

65O

rë të

lira

1

662

673

684

695

706

Nr

Linj

a N

ënlin

ja

Ora

Tem

a O

bjek

tiva

t M

jete

t B

urim

et

15


Tema 1.1: Kuptimi për trupat

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë:

- të emërtojnë trupat e dhënë nga mësuesja; - të krahasojnë vetitë e 2 trupave të dhënë; - të përshkruajnë një objekt në mënyrë sa më të plotë, duke u bazuar te forma, madhësia,

ngjyra, shija, fortësia etj.Fjalë kyç: natyrë e gjallë, natyrë jo e gjallë, trup, formë, madhësi, ngjyrë etj. Mjete: objekte të lëndëve të ndryshme.

Struktura e mësimit: PNP

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore

Veprimtaritë e nxënësit

Organizimi i nxënësit

Parashikimi(nxitja për të nxënë)

Diskutim për njohuritë paraprake Diskutim i ideve Punë me të gjithë

klasën

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes)

Të nxënët në bashkëpunim

Të lexuarit ndërveprues Punë në grupe

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit)

Pyetje dhe përgjigje, plotësim i tekstit

Punë e pavarur në tekst Punë në çift në tekst

Zhvillimi i mësimit

Parashikimi: diskutim për njohuritë paraprake

Mësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit.Paraqet në dërrasë të zeze disa foto. Kërkohet nga nxënësit të emërtojnë trupat në figurat e

dhëna. Theksohet nga mësuesja që disa prej trupave në foto janë të gjallë disa jo të gjallë. Fillimisht kërkohet të evidentohen nga nxënësit pjesët e gjalla dhe jo të gjalla të fotos. P.sh., trupa të gjallë: njerëzit, kafshët, pemët; dhe trupa jo të gjallë: ajri, makinat, pallatet.

Ndërtimi i njohurive: të nxënët në bashkëpunimMësuesja kërkon nga nxënësit të hapin librin dhe të lexojnë titullin e mësimit. Shpjegohet nga

mësuesja se ç’është trupi. Nxënësit nxiten të lexojnë në heshtje pjesën e parë të mësimit. Pasi nx. të kenë përfunduar së lexuari, mësuesja u drejton pyetjen:

- Ç’quajmë trup? Ajo i nxit nxënësit të nënvizojnë me laps në tekst përkufizimin për trupin.- Nga se dallohen trupat nga njëri-tjetri?Mësuesja i nxit nxënësit të krahasojnë trupa, si qumështin me ujin, kripën me sheqerin dhe më

pas u kërkohet nxënësve të grupojnë objektet e figurës së parë: 1. sipas formës; 2. sipas ngjyrës; 3. sipas fortësisë etj.

607.

15Si

stem

i ner

vor

- Të

dem

onst

rojn

ë si

ndry

shon

kaf

azi i

kr

ahar

orit

gjat

ë fr

ymës

hkëm

bim

it.- T

ë da

llojn

ë rr

egul

lat p

ër n

jë re

gjim

të

rreg

ullt

dhe

të sh

ënde

tshë

m.

- Të

hart

ojnë

rreg

ulla

në

lidhj

e m

e sig

urin

ë në

shtë

pi, n

ë rr

ugë

etj.

libri

i nxë

nësit

, fle

të A

4, n

gjitë

s, m

akar

ona,

oriz

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

617.

16N

jeriu

lind

dhe

rrite

tte

ksti

i nxë

nësit

, fle

të A

4

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

627.

17Re

gjim

i dito

r

teks

ti i n

xënë

sit,

fletë

A4,

mje

te

pers

onal

e të

hi

gjie

nës p

erso

nale

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

637.

18Si

guria

ime

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

647.

19Pë

rsër

itje.

Nje

riu d

he

shën

deti

libri

i nxë

nësit

, m

ater

iale

nga

nx

ënës

it

65O

rë të

lira

1

662

673

684

695

706

Kapitulli 1: Trupat dhe lëndët

16


Përforcimi: pyetje dhe përgjigje, plotësim i tekstit Nxënësit do të lexojnë në heshtje individualisht me paragrafë dhe do të riprodhojnë me njëri-

tjetrin informacionet e marra gjatë leximit. Më pas, ata do t’u japin përgjigje me fjalë një e nga një të tria pyetjeve të mësimit.

Më pas, nxënësit si punë në çift do të punojnë me laps në tekst ushtrimet 2-3Në ushtrimin 2, nxënësit do të gjejnë të veçantat dhe të përbashkëtat e një kopse me një

monedhë metalike, p.sh., të veçantat: kopsa shërben për të bashkuar 2 anët e një veshjeje, ndërsa monedha metalike shërben për të blerë një send. Ato kanë të përbashkët formën e rrumbullakët.

Në ushtrimin 3, pasi ta kenë lexuar, nxënësit do të plotësojnë me fjalët që mungojnë kuptimin e fjalive. Lihen nxënësit të lirshëm në punimin dhe bashkëpunimin e tyre në çift. Pas realizimit të ushtrimit, nxënës të ndryshëm lexojnë detyrën e përfunduar.

Caktohet për detyrë shtëpie ushtrimi 1. Mësuesja jep sqarimet përkatëse lidhur me realizimin e saj.

Vlerësimi i nxënësitVlerësimi i nxënësve bëhet mbi identifikimin e kuptimit për trupat dhe mënyrën e tyre të

vëzhgimit, analizës së rasteve dhe sqarimit të figurave në tekst. Vlerësohet gjithashtu bashkëpunimi midis njëri-tjetrit në realizimin e rubrikave të ndryshme.

Nga përvoja: u vu re se kjo temë mësimi është shumë nxitëse nga mënyra e saj e trajtimit. Gjatë fazës së parë të mësimit, nxënësit ndihen të gatshëm në emërtimin e trupave duke i ndare dhe duke specifikuar ata në trupa të gjallë dhe trupa jo të gjallë. Në fazën e dytë e të tretë u vu re përfshirja e nxënësve në argumentimin dhe në riprodhimin e informacioneve të dhëna nga mësuesja dhe teksti. Nxënësit të ngacmuar vetvetiu nga mendimet e dy fazave të para dolën në konkluzione konkrete në dallimin dhe në krahasimin e karakteristikave të trupave.

Tema 1.2: Trupat, lëndët dhe përdorimi i tyre

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të shpjegojnë se ç’kuptojnë me fjalën trup; - të tregojnë me fjalët e tyre trupa të ndërtuar prej së njëjtës lëndë ose prej lëndëve të

ndryshme; - të listojnë disa përdorime të lëndëve të ndryshme

Fjalët kyç: trup, lëndë, përdorim.Mjete: trupa të ngurtë të përdorimeve të ndryshme.

17



Parashikimi: stuhi mendimiMësuesja shkruan në dërrasë të zezë fjalën trupa. U drejton nxënësve pyetjen: Ç’dimë për

trupat?





Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimi Diskutim i ideve Punë me të gjithë

klasën

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Tabela insert Të lexuarit

ndërveprues Punë në grupe


Pyetje-përgjigjePlotësim i tekstit

Të lexuarit ndërveprues Punë në çift në tekst

të ndryshëm

të njëjtë të gaztë

të mëdhenj

të dukshëm

të lëngët

i krijon njeriu

të vegjël prej qelqitë fortë

TRUPAT

Ndërtimi i njohurive: tabela insertMësuesja i njeh nxënësit me temën e mësimit. Hapen librat. Mësuesja i nxit nxënësit të lexojnë

tekstin pasi do të marrin njohuritë e reja duke e lexuar atë me vëmendje dhe duke vendosur në çdo paragraf shenjat e mëposhtme.

V + - ?

Këtë informacion e dija Këtënuk e dija Këtë e dija ndryshe Këtë nuk e kuptoj

Nëse mësuesja e sheh të vështirë realizimin e kësaj teknike, nga katër shenja mund të përdorë vetëm dy prej tyre v (e dija ) dhe + (nuk e dija ). Pasi mbarojnë shënimet në tekst, hidhen njohuritë në tabelën që kanë bërë nxënësit në fletore, sipas shenjave përkatëse. Materialet diskutohen me nxënësit dhe sqarohen paqartësitë nga mësuesja, n.q.s., ka të tilla. Nxënës të ndryshëm lexojnë me zë rubrikën e përdorimit sipas lëndëve të ndryshme, si p.sh., përdorimi i qelqit, i plastikës, i letrës.

Përforcimi: pyetje-përgjigje, plotësim i tekstit Si praktikë e udhëhequr punohen me nxënësit me gojë pyetjet 1-2 të rubrikës Kontrollo

njohuritë.Nxënësit, në çift sipas bankave, punojnë të dyja ushtrimet e rubrikës Tani e ke radhën ti.

18


Në ushtrimin 2, nxënësit do të plotësojnë kuptimin e fjalive me fjalët qe mungojnë. N.q.s., nxënësit kanë vështirësi në plotësimin e këtij ushtrimi, mësuesja i nxit nxënësit të rilexojnë me kujdes tekstin, pasi gjatë rileximit mund t’i gjejnë shumë thjesht fjalët që mungojnë.

Në ushtrimin 3, pasi t’i kenë lexuar, nxënësit do të bëjnë klasifikimin e fjalive në të vërteta dhe të gabuara. Pas realizimit të ushtrimit, nxënës të ndryshëm lexojnë detyrën e përfunduar.

Vlerësimi i nxënësveVlerësimi mbështetet në identifikimin trupave, lëndëve dhe përdorimit të tyre. Gjithashtu,

vlerësimi mbështetet në diskutimin dhe argumentimin e përgjigjeve me fakte nga teksti. Mësuesja vlerëson me notë nxënës të niveleve të ndryshme. Jep detyrën e shtëpisë, pyetjet 3-4 të rubrikës Kontrollo njohuritë dhe sqaron realizimin e saj.

Nga përvoja: në këtë orë mësimi, nxënësit janë mjaft aktivë. Puna me të gjithë klasën, si dhe puna në grupe sjell një klimë të re bashkëpunimi. Në fazën e parashikimit, ata punojnë mbi njohuritë e marra për trupat dhe kjo i ndihmon të dalin më shpejt në përfundime. Nëpërmjet diskutimit dhe pyetjeve orientuese, nxënësit arrijnë të tregojnë me fjalët e tyre trupa të ndërtuar prej së njëjtës lëndë ose prej lëndëve të ndryshme.

Nga faza e dyte tek e treta, kalohet gradualisht në marrjen e informacionit të ri dhe më pas në zbatimin dhe përforcimin e tij në realizimin e pyetjeve dhe të ushtrimeve të tekstit nga ana e nxënësit.

Tema 1.3: Gjendja dhe përbërja e lëndëve


- të dallojnë format e lëndës që gjendet në natyrë; - të përcaktojnë gjendjen e lëndës së një trupi; - të dallojnë gjendjet e ndryshme të ujit; - të tregojnë nga se përbëhet lënda.

Fjalë kyç: lëndë e ngurtë, lëndë e lëngët, lëndë e gaztë, gjendje e lëndës, ndërtim i lëndës.Mjete: ujë, akull, tenxhere, burim ngrohjeje.






Alfabeti i njëpasnjëshëm në tryezën e rrumbullakët

Zhvillim i fjalorit Punë në grupe

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Lexim me kodim

Ndërtimi i shprehive studimore. Nxitja në

diskutimPunë në dyshe

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Harta semantike Paraqitje grafike e

informacionit

Punë në grup me nga 4 nxënës, si dhe punë

në tekst

19



Parashikimi: alfabeti i njëpasnjëshëm në tryezën e rrumbullakët

Klasa do të ndahet në grupe me nga 5-6 nxënës. Mësuesja i jep çdo grupi një flete të përgatitur me alfabetin e njëpasnjëshëm. Udhëzohen nxënësit për punën që do të kryejnë nga mësuesja: në secilën kuti do të shkruani nga një fjalë me shkronjën e alfabetit që ka kutia. Këto fjalë do të shprehin trupa të ndryshëm. Mësuesja i nxit nxënësit që të plotësojnë sa më shumë kuti. Grupet mund të shkëmbejnë fjalët me njëri-tjetrin.

Aajri

Bbuka

Ccelulari

Cçekiçi

Ddera

Dhdhalli

Eena

Ë Ffletorja

Ggota

Gjgjilpëra

Hhëna

Iibriku

Jjaka

Kkarrige

Lletra

Llllamba

Mmakina

N Nj Oora

Pportokalli

Qqumështi

Rradio

Rrrrota

Ssëpata

Shshkolla

Ttopi

Ththika

Uuji

Vveza

X Xhxhami

Yylli

Zzilja

Zh

Ndërtimi i njohurive: leximi i imët me kodim

Mësuesja: Sot do të lexojmë një pjesë ku ju do të merrni informacion dhe njohuri mbi gjendjen dhe përdorimin e lëndëve. Leximin do ta kryejmë duke lexuar tekstin dhe duke vendosur kode. Mësuesja shkruan kodet në dërrasë të zezë.

- Sa herë që ndeshni pjesën që flet për lëndë në gjendje të ngurtë, vendosni kodin “N”. - Sa herë që ndeshni pjesën që flet për lëndë në gjendje të lëngët, vendosni kodin “L”. - Sa herë që ndeshni pjesën që flet për lëndë në gjendje të gaztë, vendosni kodin “G”.

N L G

20


U kërkohet nxënësve të vendosin kodet në dyshe pastaj t’i diskutojnë në grup. Përgatitet kjo tabele për nxënësit. Nxënësit punojnë në dyshe e më pas në grupe.

Më pas, mësuesja i udhëzon nxënësit që simbolet që kanë përdorur gjatë leximit, t’i vendosin brenda kllapave dhe të renditin në këtë mënyrë informacionin e marrë në paragrafë.

Mësuesja punon një tabelë të tillë edhe në dërrasë të zezë, me qëllim që të plotësohet dhe diskutohet nga të gjithë nxënësit.

Përforcimi: harta semantike

Mësuesja u shpërndan nxënësve hartën semantike me pyetje të ndërtuara. Ajo i udhëzon nxënësit ta plotësojnë duke iu përgjigjur pyetjeve, mbështetur në njohuritë që kanë marrë gjatë të lexuarit të imët me kodim të mësimit. Nxënësit e plotësojnë hartën në dyshe dhe më pas e diskutojnë atë në grup.

Po në dyshe, nxënësit punojnë në tekst rubrikën Tani e ke radhën ti.

Lënda

Në sa gjendje e gjejmë ujin në natyrë?

Në sa forma paraqitetlënda në natyrë?

Ç’dini për lëndën?

Lënda nuk mund të shihet: ajri, oksigjeni.

1. Lënda mund të shihet: mali, toka, uji. Uji ngrin në 0 gradë celsius;

uji avullon në 100 gradë celsius.

Lënda ndërtohet nga disa grimca që quhen molekula dhe atome.

Lënda në natyre paraqitet në tri gjendje:

e ngurtë;e lëngët;e gaztë.

Ujin në natyrë e gjejmë në tri gjendje:

a . të lëngët; b. të ngurtë; c. të gaztë.

Vlerësimi i nxënësve. Nxënësit vlerësohen mbi përshkrimin e trupave, mbi veçimin e njohurive gjatë leximit të tekstit, duke u bazuar në kodet përkatëse mbi organizimin e njohurive të mëparshme dhe atyre të reja në ndërtimin e një harte semantike.

21


Tema 1.4: Vetitë e trupave të ngurtë


- të dallojnë format në të cilë gjenden trupat e ngurtë; - të përcaktojnë vetitë e trupave të ngurtë; - të japin shembuj për secilën veti të trupit të ngurtë.

Fjalë kyç: trup i ngurtë, vëllim, formë, veti.Mjete: trupa të ngurtë të ndryshëm, qelqi, plastikë etj.





Parashikimi(nxitja për të nxënë) Rendit-grupo-emërto Dhënie idesh Punë individuale


Analizë e tipareve semantike

Paraqitja grafike e informacionit Punë në grupe


Përvijim i të menduarit Nxitja e diskutimit Punë në dyshe


Parashikimi: rendit-grupo-emërto Mësuesja u kërkon nxënësve të plotësojnë për 3-4 minuta ç’dinë për lëndën:

Lënda dhe përdorimi i saj

- Vendos nxënësit të diskutojnë në grup për të grupuar këto të dhëna në tre terma kryesorë: lëndë e lëngët, lëndë e ngurtë, lëndë e gaztë.

- Shqyrtojmë në tabelë të dhënat e grupeve, ku secili grup arsyeton lidhur me termat e gjetur.

Ndërtimi i njohurive: analiza e tipareve semantikeNjoh nxënësit me temën e re. E shkruaj temën në dërrasë të zezë. Paraqes para nxënësve tri

objekte në tri gjendje të ndryshme, si dhe të tria fotografitë që japin ndërtimin e lëndëve në të tria gjendjet, ku mësuesja sqaron ndërtimin e lëndës, lëvizjen dhe pozicionimin e grimcave në secilën gjendje të lëndës. Nxënësit i emërtojnë duke i lexuar dhe duke bërë dallimin në mënyrën e vendosjes së grimcave, p.sh., në gjendjen e ngurtë, grimcat qëndrojnë shumë pranë njëra-tjetrës dhe lëvizin me vështirësi.

22


Pyeten nxënësit: A ndryshojnë këto tri gjendje të lëndës nga njëra-tjetra? Pse? Nxënësit japin mendimet e tyre, të cilat përmblidhen nga mësuesja me dy përkufizime.

- Ndaj klasën në grupe me nga 4-5 nxënës. - Pajis çdo grup me një skedë të tillë.

Analiza e tipareve semantike: lënda - Kategoria: lënde të ndryshme - Kërkoj nga nxënësit të përdorin (x), nëse figura e përmban atë karakteristikë, të përdorin

(- ) nëse figura nuk e përmban, (?) nëse ka mundësi ose paqartësi.

ThyhetNë

gjendje të ngurtë

Në gjendje të

lëngët

Në gjendje të

gaztë

Si lëvizin grimcat?

Me vështirësi

Mëlirshëm

Larg njëra - tjetrës

Akulli x x - - - - -

Qelqi x x - - - - -

Uji - - x - - - -

Avulli - - - x - - x

Plastika - x - - x - -

Shkëmbinjtë x x - - x - -

Avuj uji - - - - - - x

- Secili nxënës duhet të plotësojë të paktën 1 kolonë. - Kryetarët e grupeve dalin para klasës dhe bëjnë plotësimin e një tabele të ngjashme, që e

modeloi mësuesja ndërkohë që ata plotësuan skedën. - Plotëson i pari, të tjerët bëjnë verifikimet me fletët e tyre dhe korrigjojnë nëse ka gabime.

Hapen librat në faqen 8. Lexohet teksti, punohen provat 1 dhe 2 bashkë me nxënësit dhe pyetjet e dhëna në aparatin pedagogjik.

Përforcimi: përvijim i të menduaritTani nxënësit do të punojnë në dyshe, ku njëri të jetë eksperti e t’i bëjë sqarimet e duhura

shokut. - Plotësimi i ushtrimit me paragrafin e skelëzuar. P.sh., trupat e ngurtë kanë formë dhe

vëllim të caktuar, trupat e ngushtë nuk e ndryshojnë formën. N.q.s., ka kohë, mësuesja të nxisë nxënësit duke iu bërë pyetje rreth veçorive të ndërtimit të tyre.

23


Vlerësimi i nxënësve.Vlerësimi mbështetet në identifikimin trupave të lëngët, trupave të gaztë dhe atyre të ngurtë,

duke bërë dallimin në mënyrën e vendosjes së grimcave nga njëri lloj trupi në tjetrin. Gjithashtu, vlerësimi mbështetet në diskutimin dhe në argumentimin e përgjigjeve me fakte nga teksti. Mësuesja vlerëson me notë nxënës të niveleve të ndryshme.

Nga përvoja: nxënësit përfshihen me entuziazëm në plotësimin e diagramit dhe tabelës së analizës së tipareve semantike lidhur me ndërtimin e lëndëve në të tria gjendjet dhe lëvizjen dhe pozicionimin e grimcave në secilën gjendje të lëndës. Nxënësit duke i lexuar dhe duke bërë dallimin në mënyrën e vendosjes së grimcave, p.sh., në gjendjen e ngurtë grimcat qëndrojnë shume pranë njëra-tjetrës dhe lëvizin me vështirësi; si dhe janë në gjendje të përshkruajnë ndërtimin e grimcave për lëndët e tjera të gazta dhe të lëngëta.

Tema 1.5: Vetitë e trupave të lëngët


- të shpjegojnë me fjalët e tekstit ç’kuptojnë me fjalën trupa të lëngët; - të përshkruajnë me fjalët e tyre a e ndryshojnë lëngjet vendin që zënë në hapësira të

ndryshme; - të demonstrojnë se lëngjet nuk kanë një formë të caktuar, por marrin formën e enës ku

hidhen ose ku ndodhen.

Fjalë kyç: lëngje, veti, formë, ngjeshje.Mjete: ujë, gotë, pjatë, shiringë.






Diskutim për njohuritë paraprake Zhvillim fjalori Punë në grup


Di Dua të di Mësova

(lexim individual)

Ndërtim i njohurive studimore

EksperimentPunë me gjithë klasën


Pyetje-përgjigjeShkrim i lirë

Plotësim i veprimtarisë në tekstTani e ke radhën ti

Punë në grup

24



Parashikimi: stuhi mendimi në dyshe

Shkruhet në tabelë togfjalëshi trupa të lëngët, pra ajo çka nxënësit dinë për këta trupa. Klasa do të ndahet në grupe me nga 5-6 nxënës. Mësuesja i jep çdo grupi një fletë A4. Mësuesja i nxit nxënësit qe të shkruajnë ide të ndryshme që u vijnë në mendje rreth kësaj fjale. Disa ide të tilla mund të jenë:

uji është lëng

lëngjet

Lëngje të ndryshme mund të pihen.Lëngjet në gjendje të qetë kanë sipërfaqe të rrafshët horizontale. Këtu, mësuesja mund të vërë

në punë dhe imagjinatën e drejtuar të nxënësit, për pamjen e një liqeni në një ditë pa erë.Lexohen mendimet nga çifte të ndryshme nxënësish dhe disa prej tyre, ata që mësuesja i shikon

më të rëndësishmit, i shkruan në dërrasë të zezë me shigjeta përqark fjalës trupa të lëngët.

Ndërtimi i njohurive: di - dua të di - mësovaMësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit, të cilën e shkruan në tabelë, si dhe me objektivat

e kësaj ore mësimi. Ajo i sqaron nxënësit për realizimin e mëtejshëm të kësaj ore. Pyetjeve të shkruara në kolonën e dytë të tabelës duhet t’u japin përgjigje duke lexuar tekstin. Fillimisht nxit nxënësit që të lexojnë tekstin në mënyrë individuale, duke u kërkuar që të gjejnë dhe të nënvizojnë në tekst përgjigjet e pyetjeve të dhëna në rubrikën Dua të di.

Së bashku me ndihmën e disa nxënësve, ajo kryen tri provat e dhëna në tekst lidhur me vetitë e lëngjeve. Pas përfundimit të realizimit të secilit eksperiment, nxënësit plotësojnë kolonën e tretë të tabelës.

Tabela mund të plotësohet si më poshtë:

Di Dua të di Mësova nëpërmjet eksperimentit

Lëngje të ndryshme mund të pihen.

Uji, vaji, qumështi janë lëngje.Lëngjet marrin formën e enës.

1. Cilat janë disa ngavetitë e trupave të lëngët 2 . A ngjishen lëngjet ?

1 .Trupat e lëngët nuk kanë formë, ata marrin formën e enës

ku hidhen.- Lëngjet ruajnë vëllimin e tyre.

- Lëngjet në gjendje të qetë ruajnë sipërfaqen horizontale.

2 . Lëngjet nuk ngjishen.

25


Përforcimi: pyetje-përgjigje, shkrim i lirë

Mësuesja i udhëzon nxënësit ta plotësojnë duke iu përgjigjur pyetjeve, mbështetur në njohuritë që kanë marrë gjatë leximit të mësimit . Nxënësit e plotësojnë tekstin individualisht ose në dyshe dhe më pas e diskutojnë atë në grup.

Po në dyshe, nxënësit punojnë në tekst rubrikën Tani e ke radhën ti.Nxënësit do t’i kthehen tekstit për të qarkuar alternativën e saktë të përgjigjes po ose jo.Nxënës të ndryshëm lexojnë kuptimin e fjalive që kishin për të plotësuar.

Detyrë shtëpie. Mësuesja u jep nxënësve fletën e punës 1.5. duke bërë edhe sqarimet përkatëse.

Vlerësimi i nxënësve. Nxënësit vlerësohen mbi përshkrimin e trupave, dhe duke përzgjedhur dhe prezantuar njohuritë e marra për to, mbi veçimin e njohurive gjatë leximit të tekstit, përshkrimin e eksperimenteve të zhvilluara duke u bazuar në kodet përkatëse mbi organizimin e njohurive të mëparshme dhe atyre të reja .

Nga përvoja: përdorimi i metodës “DDM” bën të mundur rifreskimin dhe sistemimin e njohurive të marra, nxitjen e nxënësve për të bërë pyetje, shikohet përshtatja që ata bëjnë paragraf – pyetje, nxitja për diskutim, përvetësimi i njohurive të reja në klasë, sistemimi i fakteve shkencore, si dhe përsosja e të shkruarit. Për sa i përket pjesëmarrjes së nxënësve, ata janë aktivë dhe në klasë ndihet klima e bashkëpunimit.

Tema 1.6: Vetitë e trupave të gaztë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të shpjegojnë me fjalët e tekstit ç’kuptojnë me fjalën trupa të gaztë; - të demonstrojnë se gazet nuk kanë një formë të caktuar, por marrin formën e enës ku

hidhen ose ku ndodhen; - të përshkruajnë me fjalët e tyre përse gazet përhapen në hapësirë.

Fjalë kyç: vetitë e gazeve, përhapja e gazeve, forma dhe ngjeshja e trupave të gaztë.Mjete: tullumbace, shiringë.






Parashikim me terma paraprakë Diskutim i ideve

Punë individuale në dyshe dhe me të gjithë

klasënNdërtimi i njohurive

(përpunimi i përmbajtjes)Provo - vëzhgo - nxirr përfundimin

Ndërtim i shprehive studimore Punë në dyshe

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Hartë semantike Zhvillim i konceptit Punë në grupe dhe

me të gjithë klasën

26



Parashikimi: parashikim me terma paraprakë Mësuesja sqaron nxënësit se sot do të flitet për trupat e gaztë. Ajo shkruan në tabelë 5 fjalë

kyç: lënda, trupat, përdorimi, trupa të gaztë, ndërtim i lëndës. Mësuesja sqaron nxënësit se secili prej tyre do të punoje në mënyrë individuale për të përfytyruar një histori që u vjen ndërmend kur lexojnë këto fjalë.

Nxënësve u lihet 5 minuta kohe për t’u menduar dhe për të shkruar diçka në lidhje me termat e dhënë. Më pas, mësuesja u kërkon nxënësve të kthehen në drejtim nga shoku për të shkëmbyer idetë dhe mendimet e tyre. Pas përfundimit të punës, disa nxënës lexojnë punën e tyre.

Ndërtimi i njohurive: provo – vëzhgo - nxirr përfundiminMësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit, të cilën e shkruan në tabelë. Ajo i sqaron nxënësit

për realizimin e mëtejshëm të kësaj ore. Nxënësit të ndarë në grupe kryejnë të tre provat e dhëna në tekst. Mësuesja i porosit nxënësit për kujdesin që duhet të kenë në realizimin e provave, dhe pse ata nuk kanë vështirësi për realizimin e tyre.

Prova e parë: Merrni një tullumbace dhe fryjeni. Çfarë futet në të?Çfarë forme mori ajri brenda tullumbaces?

Prova e dytë:E fryjmë tullumbacen deri sa plas. Ku shkoi ajri që qe në të?

Prova e tretë:Merrni një shiringë bosh. Mbylljani grykën me gisht dhe shtyni pistonin e saj. Çfarë vini re? A

ngjishet ndopak ajri ? Tërhiqeni pistonin. Çfarë shihni?Në fund të realizimit të çdo prove, nxënësit plotësojnë tabelën në fletore.

Prova Vëzhgimi Përfundimi

1. Marrim një tullumbace dhe e fryjmë.

Në tullumbace futëm ajër. Tullumbacja po fryhet. Gazet nuk kanë formë të caktuar.

2. E fryjmë shumë tullumbacen deri sa plas. Ajri që qe në të u shpërnda. Gazet kanë vetinë e zgjerimit.

3. Marrim një shiringë bosh, i mbyllim grykën me gisht dhe e

shtyjmë pistonin.

A. Kur e shtyjmë pistonin, vjen një moment që nuk mund të

shtyhet me.

A. Gazet e mbyllura mund të ngjishen.

4. Tërhiqeni pistonin. Çfarë vini re?

B. Kur e tërheqim pistonin, ai shkon deri në fund.

B. Gazet e mbyllura mund të zgjerohen.

27


Nxënësit punojnë në çift rubrikat e tekstit. Ata u japin përgjigje pyetjeve të tekstit se përse gazet përhapen në hapësirë.

Përforcimi: hartë semantikeNxënësit e plotësojnë tekstin individualisht ose në dyshe dhe më pas e diskutojnë atë në grup.Po në dyshe, nxënësit punojnë në tekst rubrikën Tani e ke radhën ti.Nxënësit do t’i kthehen tekstit për të qarkuar alternativën e saktë të përgjigjes po ose jo. Nxënësit

do të nxiten të shprehin me fjalët e tyre se përse gazet përhapen në hapësirë, si dhe të plotësojnë hartën semantike për vetitë e trupave të gaztë.

VETITË E TRUPAVETË GAZTË

Detyrë shtëpie: Mësuesja u jep nxënësve fletën e punës 1.6, duke bërë edhe sqarimet përkatëse.

Vlerësimi i nxënësve. Nxënësit vlerësohen mbi përshkrimin e trupave, dhe duke përzgjedhur dhe prezantuar njohuritë e marra për to, mbi veçimin e njohurive gjatë leximit të tekstit, përshkrimin e eksperimenteve të zhvilluara duke u bazuar në kodet përkatëse mbi organizimin e njohurive të mëparshme dhe atyre të reja.

Nga përvoja. Përdorimi i metodës provo - vëzhgo - nxirr përfundimin bën të mundur vëzhgimin dhe zhvillimin nga afër të provave, si dhe daljen në konkluzion në përfundim të secilës prove. Nxënësit bëjnë rifreskimin dhe sistemimin e njohurive të marra, nxiten për të bërë pyetje, shikohet përshtatja që bëjnë ata, pyetje – vëzhgim – përgjigje, nxiten për diskutim, përvetësimin e njohurive të reja në klasë, sistemimin e fakteve shkencore, si dhe përsosja e të shkruarit. Për sa i përket pjesëmarrjes së nxënësve, ata janë aktivë dhe në klasë ndihet klima e bashkëpunimit.

Tema 1.7: Trupat dhe lëndët ndryshojnë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: • të përkufizojnë me fjalët e tekstit ç’janë shndërrimet e kthyeshme të trupave;• të përkufizojnë me fjalët e tekstit ç’janë shndërrimet e pakthyeshme të trupave;• të japin shembuj të shndërrimeve të dobishme dhe të dëmshme.

Fjalë kyç: shndërrim i kthyeshëm; shndërrim i pakthyeshëm.Mjete: gozhdë të reja, gozhdë të ndryshkura, copa qymyri.

28


Zhvillimi i mësimit Parashikimi: parashikim me terma paraprakë

Mësuesja u bën me dije nxënësve se në pjesën e parë të kësaj ore do të dëshironte të shihte se sa bukur mund të krijojnë një tekst, duke u nisur nga disa fjalë që do t’ju shkruajë ajo në tabelë. Mësuesja shkruan në dërrasë të zezë fjalët e mëposhtme, si:






Parashikim me terma paraprakë Dhënie idesh Punë individuale


Veprimtari leximi të drejtuar

Të lexuarit ndërveprues Punë në dyshe

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rishikim në dyshe Të nxënit në

bashkëveprim Punë në dyshe

QELQ MBETURINA LETËR PLASTIKË RICIKLIM

Lihen nxënësit për rreth 5’ të punojnë dhe më pas lexojnë krijimet e tyre disa nga nxënësit si p.sh.:

Nxënësi I: unë njoh shume materiale prej qelqi. Si gota, shishja, vazoja etj. Qelqi thyhet, ne duhet të bëjmë kujdes kur kapim pjesët e thyera të qelqit, pasi ato mund të na presin. Mësuesja këtu gjen rastin të shkruajë në dërrasë të zezë pyetjen: Si prodhohet qelqi? Kush e di të ma thotë ... për këtë do të flasim pak më vonë në mësimin e ditës.

Nxënësi II: mbeturinat krijohen nga konsumi i produkteve ushqimore dhe industriale. Mirë është që mbeturinat të grumbullohen dhe më pas të riciklohen, pasi kështu ne do të kujdeseshim për mjedisin dhe do të kishim më shume ambiente të pastra.

Nxënësi III: plastika, letra dhe qelqi janë materiale që ne i përdorim, si në shtëpi, ashtu edhe në shkollë. Të tria këto materiale janë të riciklueshme.

Nxënësi IV: letra shërben për të krijuar gazetat, librat, fletoret. Lënda kryesore që përdoret për krijimin e letrës është druri.Nxënës të ndryshëm lexojnë përshkrimin e tyre.

Ndërtimi i njohurive: veprimtari leximi të drejtuar

Mësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit . Fillon më pas diskutimi çfarë mendoni se ndodh me trupat dhe lendet kur ato ndryshojnë ? P.sh., mësuesja shkruan në dërrasë të zezë: me grurin; me drurin e pemëve; me grurin. Nëse temperaturat e planetit tonë do vazhdojnë të ngrihen, akujt në Antarktidë do të shkrijnë.

Nxënësit japin mendimet e tyre lidhur me variantet e sipërpërmendura, p.sh., gruri pasi bluhet në mulli kthehet në miell dhe ne me miellin prodhojmë bukën etj.

29


Bëhet komenti i figurave të dhëna në tekst dhe një nxënës lexon pjesën e parë të mësimit.Gjate leximit bëhet zbërthimi i fjalëve si: faktorë të jashtëm njerëzorë dhe natyrorë, shndërrime

të dëmshme, shndërrime të dobishme.Duke lexuar vetëm titullin e paragrafit të dyte u kërkohet nxënësve të japin parashikimin e tyre

për pjesën në vazhdim.Nxënësi i dytë lexon paragrafin e dytë të mësimit shndërrime të kthyeshme. Lexim dhe diskutim

i veprimtarisë në foto dhe parashikimi . Përshkrim i punës së farkëtarit. Nënvizohet nga nxënësit në tekst rregulla e shndërrimeve të kthyeshme.

Nxënësi i tretë lexon paragrafin e tretë të mësimit: Shndërrime të pakthyeshme. Lexim dhe diskutim i veprimtarisë në foto.

Parashikimi: mësuesja i pyet nxënësit: Si mendoni ju ku përfundon materiali i djegur? A mund ta kthejmë atë në gjendjen e mëparshme?

Përshkrim i procesit të djegies së drurit. Nënvizohen nga nxënësit në tekst raste të shndërrimeve të pakthyeshme.

Përforcimi: rishikim në dysheNxënësit në dyshe duhet të shohin ushtrimet e dhëna. T’i demonstrojnë ato dhe më pas t’i

plotësojnë duke këmbyer rolet si ekspert dhe, nëse ka paqartësi në punim, të kërkojnë ndihmën e mësueses.

Ushtrimi 1: Nxënësit do të plotësojnë paragrafin e skelezuar të dhënë në tekst.Në ushtrimin 2, nxënësit do të vendosin e vërtetë ose e gabuar, pasi t’i kenë lexuar dhe diskutuar

me kujdes alternativat e dhëna .

Vlerësimi: nxënësit vlerësohen në bazë të aktivizimit gjatë orës së mësimit, duke filluar me punën individuale për dhënien e ideve në parashikimin me terma paraprakë,në çift, si dhe plotësimin e tekstit.

Ushtrim shtesë: Të përshkruajë me shkrim nga një rast për secilin shndërrim të lëndës.

Tema 1.8: Prodhimi i lëndëve dhe mjedisi

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë disa shndërrime të lëndës në dobi të njeriut; - të përshkruajnë prodhimin e qelqit; - të përshkruajnë prodhimin e letrës; - të përshkruajnë prodhimin e plastikës; - të tregojnë ç’është riciklimi; - të listojnë disa lëndë që riciklohen; - të argumentojnë pse është i rëndësishëm riciklimi.

Fjalë kyç: prodhim, qelq, letër, plastikë, riciklim.Mjete: objekte qelqi, letre dhe plastike.

30







Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimi Diskutim i ideve Punë me të gjithë

klasën


Lexim/përmbledhje në dyshe

Të nxënit në bashkëpunim Punë në dyshe

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i shpejtë Pasoja e të shkruarit Punë individuale në

tekst

Parashikimi (nxitja për të nxënë): stuhi mendimiMësuesja shkruan në dërrasë të zezë fjalinë: trupat dhe lëndët ndryshojnë. U drejton nxënësve

pyetjen:Çfarë mësuam orën e kaluar në lidhje me ndryshimet e trupave dhe të lëndëve? Paraqet në dërrasë të zezë në një format të madh kartoni, hartën semantike në lidhje me pyetjen

e drejtuar.Mësuesja u shpërndan nxënësve në dyshe nga një fletë, në të cilën paraqitet harta semantike e

dhënë në dërrasë të zezë dhe më poshtë:Pasi nxënësit i kanë shkruar mendimet e tyre në formatin A4, plotësohet edhe harta semantike

Trupat dhe lëndët ndryshojnë

shndërrime të pakthyeshme

shndërrime të kthyeshme

Sa lloj shndërrimesh kemi?

shndërrime nga njeriu

shndërrime të dëmshme

shndërrime të dobishme

shndërrime natyrore

e vendosur në dërrasë të zezë.

31


Ndërtimi i njohurive: lexim/përmbledhje në dysheHapen librat. Mësuesi i njeh nxënësit me objektivat e orës së mësimit. Më pas i fton nxënësit ë

të krijojnë dyshet. Mësuesja shpjegon dhe i nxit nxënësit të lexojnë tekstin me paragrafë. Brenda dyshes, njëri nxënës do të lexojë paragrafin e parë dhe pastaj do të bëjë përmbledhjen e tij.

Nxënësi tjetër dëgjon përmbledhjen e paragrafit.Në paragrafin e dytë, nxënësit ndërrojnë rolet.Ata vazhdojnë kështu deri në paragrafin e pestë. Në përfundim të të gjithë tekstit, secili nxënës

ka lexuar dhe ka bërë përmbledhjen e të gjithë tekstit. Mësuesja u kërkon disa nxënësve të ritregojnë paragrafët. Për secilin paragraf, mësuesja merr mendimin e dy-tre nxënësve.

P.sh.:Nxënësi 1: Nga se prodhohet qelqi?Nxënësi 2: Përmendni disa trupa prej qelqi.Nxënësi 3: Përse është i rëndësishëm riciklimi i letrës?Nxënësi 4: Sa lloje plastikesh kemi? Cilat janë ato?Mësuesja kërkon nga nxënësit të vështrojnë me kujdes shenjat e riciklimit të secilit material

dhe i paraqet në dërrasë të zezë, duke kërkuar nga nxënësit pse është i rëndësishëm riciklimi i materialeve.

Përforcimi: shkrim i shpejtë Pas leximit dhe punimit të tekstit, punohen me nxënësit tri pyetjet e rubrikës Kontrollo

njohuritë.Nxënësit, në çift sipas bankave, punojnë të 2 ushtrimet e rubrikës Tani e ke radhën ti. Fillimisht

ata do të nxiten të paraqesin me anë të vizatimit në tekst, tri simbolet e mësuara të riciklimit të materialeve, si qelqit, letrës dhe plastikes. Nxënësit do të lihen të lirë individualisht për të përshkruar me shkrim në tekst se si përftohet letra. Nxënës të ndryshëm lexojnë realizmin e ushtrimit 2.

Vlerësimi i nxënësve:Vlerësimi mbështetet në identifikimin e lëndëve dhe llojeve të shndërrimit të tyre. Vlerësimi

mbështetet në diskutimin e fotove dhe në argumentimin e përgjigjeve me fakte nga teksti, në lidhje me riciklimin e lëndëve, si qelqi, letra dhe plastika. Mësuesja vlerëson me notë nxënës të niveleve të ndryshme. Detyrë shtëpie: Mësuesja u jep e detyrë shtëpie pyetjet 3-4 të rubrikës Kontrollo njohuritë dhe jep sqarimet përkatëse.Ushtrim shtesë. Përshkruaj me shkrim në fletore se si riciklohet dhe si përftohet qelqi.

Nga përvoja: Në ketë orë mësimi, nxënësit janë mjaft aktivë. Puna me të gjithë klasën, si dhe puna në grupe sjellin një klimë të re bashkëpunimi. Në fazën e parashikimit, nxënësit punojnë mbi njohuritë e marra për trupat, gjë që i ndihmon të arrijnë me shpejt në përfundime. Nëpërmjet diskutimit dhe pyetjeve orientuese, nxënësit arrijnë të përshkruajnë me fjalët e tyre trupa të ndërtuar prej së njëjtës lëndë ose prej lëndëve të ndryshme.

Nga faza e dyte tek ajo e tretë, kalohet gradualisht në marrjen e informacionit të ri dhe më pas në zbatimin dhe përforcimin e tij me anë të realizimit të pyetjeve dhe të ushtrimeve të tekstit nga ana e nxënësit.

32


Tema 1.9: Përsëritje: trupat dhe lëndët

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë trupa të pjesës jo të gjallë; - të dallojnë karakteristika të ndryshme të trupave; - të klasifikojnë gjendjet e lëndës; - të emërtojnë vetitë e trupave të ngurtë, të lëngët, të gaztë; - të klasifikojnë shndërrimet e lëndës - të japin shembuj të shndërrimeve të dobishme dhe të dëmshme të lëndës; - të analizojnë shndërrimet që bën njeriu në dobi të tij.

Fjalët kyç: trup, lëndë, shndërrime të lëndës, lëndë të ngurta, lëndë të gazta, lëndë të lëngëta, veti.

Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, pyetësor i përgatitur nga nxënësit mbi temat e këtij kapitulli, shirita për plotësimin e fjalive mbi shndërrimet e lëndëve, tabak letre, lapsa, ngjyra.

Metodat e përdorura: hap pas hapi, praktike e udhëhequr, zinxhir i shkaqeve të shndërrimit të lëndës, punë në dyshe, pyetje rrufe, punë e pavarur në tekst, harta e konceptit.


Hapi i parë: Njihen nxënësit me temën e mësimit dhe objektivat e saj. Mësuesja kërkon nga nxënësit të hapin librin në faqen 18 dhe vizaton në dërrasë të zezë skemën e dhënë në tekst.

Lënda

Pasi punojnë në dyshe skemën e dhënë në tekst, nxënësit, së bashku me mësuesen, e plotësojnë atë edhe në dërrasë të zezë.

Mësuesja kërkon nga nxënësit që të lexojnë kërkesën e ushtrimit 2. Nxënësit do të nxiten të gjejnë sa me shumë raste të shndërrimit të energjisë së kthyeshme dhe të pakthyeshme. Pasi nxënësit në dyshe kanë rikujtuar njohuritë e dhëna lidhur me këto procese, ata vendosin se cili nga ata do të përgjigjet për secilin shndërrim. Pasi punohen dhe dëgjohet mendimi i disa çifteve nxënësish, mësuesja u shpërndan nxënësve nga një zarf, në të cilin ka përgatitur fisha të ndryshme për shndërrimet e lëndëve. Nxënësit do të formojnë fjali të kuptimshme me fishat e dhëna.

33


Për shembull:

shndërrime të pakthyeshme

janë:

shtrembërimi i telit shuarja e gëlqeres thyerja e gotës

ndryshkja e hekurit

djegia e pyjeve tretja e sheqerit

kthimi i qumështit në kos

në ujë

në avuj uji

tretja e kripës

shndërrohet akulli

uji

Hapi i dytë: Veprimtari individuale me shkrim në tekst. Nxënësit do të plotësojnë në tekst për secilin variant, emrat e tri objekteve p.sh.:shkruaj emrat e tri objekteve prej druri që ndodhen në klasë: tabela, dollapi, tavolina e mësuesit etj.

Të grupuar në dyshe, nxënësit do të punojnë në fletore pasi të kenë lexuar dhe të kenë ndarë detyrat e realizimit të hartimit të një liste:

Nxënësi i pare do të paraqesë hartimin e një liste me trupa të njëjtë, që ndërtohen nga lëndë të ndryshme. Njërin prej tyre e paraqet me anë të vizatimit.

Nxënësi i dytë do të paraqesë hartimin e një liste me trupa të ndryshëm, që ndërtohen prej së njëjtës lëndë. Njërin prej tyre e paraqet me anë të vizatimit.

Pyetje rrufe me po ose me jo:Pasi morëm një gote uji dhe e hodhëm në enë të ndryshme:A ndryshoi sasia e ujit, kur ju e hodhët atë në enë të ndryshme? Po JoA e ndryshojnë gjendjet vëllimin e tyre? Po JoA e kanë gazet vetinë e ngjeshjes. Po JoA kanë formë gazet? Po JoA ngjishen lehtë gazet? Po Jo

Hapi i tretë: Veprimtari në grup me shkrim në tekst. Nxënësit do të plotësojnë në tekst hartën skematike mbi tri gjendjet e trupave në natyrë, si dhe do të përcaktojë në tekst formulimet e sakta dhe ato të gabuara. Gjithashtu, nxënësit do të punojnë në tekst, duke qarkuar me lapsa me ngjyrë të kuqe materialet e riciklueshme ndër materialet e dhëna.Pas plotësimit kryhet analiza e realizimit e secilës rubrikë nga secili grup.

Të nderuar kolegë,Në fletoren tuaj të ditarit do të shkruani përshtypjet tuaja për këtë orë mësimi.

Nga përvoja:Në këtë temë, nxënësit përshtaten dhe demonstrojnë njohuritë e tyre në lidhje me lëndët dhe

me përdorimin e tyre. Ata bëjnë një paraqitje pamore të koncepteve kryesore dhe janë mjaft aktive në gjetjen dhe në dhënien e shembujve.

34


Ata përfshihen me entuziazëm në plotësimin e rubrikave të ndryshme të tekstit. Gjithashtu, ndihen të lirshëm dhe të përgjegjshëm në shprehjen e mendimeve të tyre mbi njohuritë e marra në këtë kapitull.

Vlerësimi i nxënësveVlerësimi i nxënësve bëhet mbi pjesëmarrjen e tyre gjatë orës së mësimit dhe për kontributin

që japin ata gjatë realizimit të punës individuale, në dyshe dhe në grupe. Vlerësohen argumentet paraqesin ato në lidhje me domosdoshmërinë e riciklimit të materialeve të ndryshme.

Tema 2.1 : Madhësitë fizike dhe matjet e tyre

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të identifikojnë madhësinë fizike të trupave dhe dukurive të ndryshme natyrore; - të emërtojnë mjetet matëse të madhësive fizike. - të shfrytëzojnë mjetet matëse përkatëse, për matjen e madhësive fizike. - të zbërthejnë qartë përcaktimin e madhësisë fizike si vlerë numerike dhe njësinë e saj.

Fjalë kyç: gjatësi, masë, temperaturë, kohë, shpejtësi, madhësi fizike, vlerë numerike. Mjetet: teksti i nxënësit, metër, termometër, peshore, orë, kronometër.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësit

Parashikimi(nxitja për të nxënë) Diagrami shigjetor Zhvillimi i fjalorit, paraqitja

grafike e informacionit

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) DDM Të lexuarit zbulues dhe

ndërveprues

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Diagrami piramidal Kategorizimi dhe përcaktimi i

informacionit të marrë

Zhvillimi mësimit Parashtrimi: diagrami shigjetor

Tërheq vëmendjen e nxënësve, duke shënuar në tabelë: Lidh me shigjetë:

ka matet me frutat gjatësi peshoretabela peshë orë(min) dita temperaturë termometërtrupi (ynë) orë metri (cm )

Kapitulli 2: Proceset e matjeve

35


Së bashku me nxënësit bëhet shoqërimi me shigjetë i trupit me vetitë fizike të tij dhe me mjetin matës

- Ç’vëmë re, si janë trupat? - Po vetitë fizike të tyre? - Pse i masim ato? - Me çfarë shprehet vlera numerike e tyre?

Gjatë shtjellimit të pyetjeve, nxënësve u demonstrohen mjetet matëse dhe njihen me konceptet: madhësi fizike, vlerë numerike (shënohen në tabelë).

Ndërtim i njohurive DDMNxënësve u prezantohet tema e mësimit. Tregohet vëmendje në figurat e paraqitura në

libër. Gjatë komentit të tyre përdoren shprehitë e përvetësuara në etapën e parë të mësimit. Më pas nxënësve u shpërndahen fletushka, ku është shkruar tema e mësimit dhe është punuar tabela DDM.


Trupat dhe dukuritë janë të ndryshme.

Vetitë e tyre quhen “madhësi fizike” dhe shprehen me numër

që tregon vlerën e tyre. Vlera numerike gjendet duke

bërë matje. Gjatësia matet me metër dhe ka njësi matëse m,cm, mm.Pesha matet me peshore

dhe ka njësi matëse kg , gr etj

Temperatura matet me termometër dhe ka njësi

matëse °C.

Me çfarë matet shpejtësia dhe cila është njësia matëse e saj?

Nxënësit lexojnë në mënyrë të pavarur tekstin dhe në kolonën e parë shënojnë informacionin e njohur ( informacionet shënohen duke u komentuar pas leximit individual).

Drejtohen pyetje të hasura nga paqartësia në informacion dhe pas shpjegimit nxënësit shënojnë informacionin e marrë.

Përforcim: diagrami piramidal

Tërheq vëmendjen e nxënësve duke u drejtuar pyetjen: - Ç’quajmë madhësi fizike dhe si përcaktohet ajo?

Nxënësi në anën tjetër të fletushkës kanë të ndërtuar skemën e diagramit piramidal, ku janë dhënë madhësitë fizike dhe u kërkohet të përshtatet me mjetin matës përkatës dhe me përcaktimin e vlerës numerike dhe njësisë matëse.

36


Nxënësit udhëzohen që, pasi të përcaktojnë informacionin nëpër kolona, ta përmbledhin atë në një përkufizim në katin e dytë të piramidës.

Nxënësve i drejtohen pyetje ndihmëse: - Si i emërtuam vetitë fizike të trupave? - Çfarë përcaktonin ato?

Nxënësit punojnë të pavarur për plotësimin e diagramit, më pas ajo plotësohet në tabelë me përgjigjet e vetë nxënësve.

Madhësia fizike

Vetitë fizike të trupave dhe të dukurive natyrore quhen madhësi fizike dhe përcaktohen nga vlera numerike dhe nga njësia e saj.

Madhësia fizike Mjeti matësPërcaktimi

Vlera numerike Njësia matëse

Gjatësia e librit

Ora e mësimit

Masa e trupit tim

Temperatura e klasës

Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi në libër dhe bëhen sqarimet përkatëse.Vlerësim: Nxënësit vlerësohen në bazë të shkallës së përvetësimit të njohurive të marra mbi madhësinë fizike të një trupi, përcaktimit të vlerës numerike dhe identifikimit të njësisë matëse.

Tema 2.2: Gjatësia dhe matja e saj

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përcaktojnë madhësinë fizike “gjatësi”, si madhësia e hapësirës ndërmjet dy vendeve; - të përcaktojnë njësinë matëse të gjatësisë dhe nënnjësitë e saj. - të përdorin në mënyrën e duhur mjetet matëse. - të shkëmbejnë saktë në nënfisha dhe shumëfisha të metrit vlerën e dhënë.

Fjalë kyç: gjatësi, njësi matëse, mjet matës, metër (m),decimetri (dm) milimetri (mm).

Mjetet: libri i nxënësit, tabela, metër shirit, metër metalik, vizore, kalibri, mikrometri.

37


Zhvillimi mësimit

Parashikimi: vija e vlerësTërheq vëmendjen e nxënësit duke pyetur:

- Ç’kuptojmë me gjatësi? - Sa pëllëmbë e gjatë është largësia ndërmjet dy skajeve të bankës suaj? - Po largësia ndërmjet dy skajeve të murit të klasës, sa këmbë e gjatë është?

Përsëritet veprimtaria, në të cilën nxënësit do të matin distanca largësish të ndryshme me mjete rrethanore dhe do të diskutojnë me njëri-tjetrin nëse u doli e njëjtë apo jo gjatësia e të njëjtit objekt. Shkruhet në tabelë:

- A mund ta gjejmë saktë vlerën e gjatësisë së një objekti duke e matur me pëllëmbë apo me këmbë?

Secili nxënës mund të shkruajë përgjigjen në fletën e tij. Dy nxënës vendosen në dy anët e klasës dhe bëjnë pohime të papajtueshme. Nxënësit e tjerë zënë vend përgjatë vijës imagjinare midis dy pohimeve të skajshme. Kërkohet që nxënësi të argumentojë pozicionin e tij me fakte, të bisedojë me shokët për të qartësuar më mirë nëse ka përzgjedhur mendimin e saktë apo jo. Më pas, njëri nga anëtarët e grupit argumenton konkluzionin e mendimeve të grupit të tij.

A mund ta gjejmë sakte vlerën e gjatësisë së një objekti duke e matur me pëllëmbë apo me këmbë?



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Vija e vlerës Veprimtari ndërvepruese me një

çështje debatuese

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) VLD Të lexuarit zbulues dhe

ndërveprues

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeta e merimangës

Bashkëpunimi në grup, gjithëpërfshirja e nxënësit nëpërmjet praktikës së të

dëgjuarit.

100%Po

Jo100%

50%

Ndërtimi njohurive: VLD Hapen librat dhe lexohet teksti me paragrafë, duke analizuar dhe duke nxjerrë konkluzionin e

rëndësishëm për çdo koncept të ri, duke i shënuar në tabelë në formën e një rregulli:

38


Gjatësia është………………………………..të ndryshme. - Pra ç‘është gjatësia? - Ç’ fjalë përdoren për të shprehur njësitë e gjatësisë?

Vazhdon leximi i paragrafit pasardhës:Madhësinë e hapësirës………………………………..largësi.

- Si quhet madhësia e hapësirës? - Si do t’i quajmë largësitë (gjatësi, gjerësi, lartësi) te trupat me disa përmasa?

Analizohet teksti në paragrafë duke bërë pyetje analizuese dhe parashikuese. Gjatë leximit dhe identifikimit të mjeteve matëse të njësisë së gjatësisë, bëhet demonstrimi i tyre, duke matur madhësitë e largësive.

Tregohet kujdes në shënimin e njësisë matëse bazë (m ) dhe nënfishave e shumëfishave të saj.

Nënfishat e metrit Shumëfishat e metrit1 m= 10 dm 1 dm= 10 cm 1 cm=10 mm 10 m= 1 dam1 m= 100 cm 1 dm= 100 mm 100 m=1 hm1 m=1 000 mm 1 000 m=1 km

Përforcimi: rrjeta e merimangës Bëhen lojëra me qëllim që nxënësit të përvetësojnë shkëmbimin e njësive matëse.

Kjo teknikë krijon frymë bashkëpunimi dhe përqendrimi në dëgjimin me vëmendje të asaj që thotë shoku paraardhës.

Ndahet klasa në grupe me nga 5 nxënës, të cilët vendosen në formë rrethi me shpinë nga njëri-tjetri, ndahen detyrat në grup. Secili prej tyre personifikon një njësi matëse të nënfishave ose të shumëfishave të metrit. Njëri nga anëtarët e grupit, i cili qëndron në mes, thotë vlerën e gjatësisë (në m) të një objekti, nxënësit e tjerë me radhë bëjnë shkëmbimin e njësisë sipas detyrës përkatëse. Nxënësi udhëheqës i idesë jep vlerësimin vlerësues për kryerjen e detyrës, nëse personi i pavëmendshëm zëvendësohet me një nga anëtarët e tjerë në grup. Më pas, nxënësit punojnë detyrat në libër, të cilat kanë qëllim përforcimi të njohurive të marra mbi njësitë matëse të gjatësisë. Detyrë shtëpie: Plotëso tabelën duke shënuar vlerën e njësisë se gjatësisë, shkëmbe, nëse është e mundur, në nënfisha të saj.

TrupiVlera e njësisë se gjatësisë

m dm cm mm

Gjatësia e tryezës

Gjerësia e tryezës

Lartësia e dollapit

Gjatësia e dhomës

Gjatësia e fletores

39


Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në përvetësimin e konceptit të gjatësisë, identifikimit të mjetit matës dhe njësisë matëse të saj.

Tema 2.3: Vëllimi dhe matja e tij

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përkufizojnë ç’është vëllimi; - të identifikojnë vëllimin e trupit në të tria gjendjet e hasura; - të përcaktojnë drejt njësitë dhe nënnjësitë matëse të vëllimit; - të matin vëllimin e trupave me formë të çrregullt.

Fjalë kyç: vëllim, gjendje e ngurtë, gjendje e lëngët, gjendje e gaztë, litër, mililitër, metër kub. Mjetet: libri i nxënësit, enë e shkallëzuar.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Debat

Përqendrim i të menduarit, ndërveprim mbi çështje

debatuese

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Harta semantike

Identifikimi, përpunimi i informacionit dhe paraqitja

grafike e tij

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Ditar dypjesësh Konsolidim i informacioneve të

marra, bashkëpunim në çift


Parashtrimi: Debat. U tërheq vëmendjen nxënësve duke demonstruar në tabelë një kub akulli: - Çfarë kam në dorë? - Ç’mund të themi për të, ku qëndron ky trup?

Shkruaj në tabelë: - Në ç’gjendje është kubi prej akulli? “Trupi zë vëllim në hapësirë ” - A ka formë dhe vëllim trupi i ngurtë?

Trupi i ngurtë ka formë dhe vëllim të caktuar

40


Merret një enë e shkallëzuar, në të hidhet kubi prej akulli dhe gota vendoset në zjarr deri në pikën e shkrirjes. Demonstrohet ndryshimi i gjendjes dhe kërkohet nga nxënësit të shohin se ç’do të ndodhë më pas me të.

- Pse u mbush gota me ujë?Nxënësit diskutojnë rreth kësaj dukurie dhe arrihet në përfundimin se: Trupi ndryshoi

gjendje, nga i ngurtë u kthye në të lëngët.A e ruajti formën dhe përmasën? Trupi i lëngët merr formën edhe vëllimin e enës në të cilën

vendosetRivendoset ena në zjarr dhe lihet deri në piken e vlimit të ujit, uji në enën e shkallëzuar nis të

ulë nivelin e tij. Nxis debatin e tyre:

- Ç’ndodhi me ujin? A ndryshoi gjendje ai?Lë nxënësit të diskutojnë për disa minuta në çift dhe më pas i udhëzoj të grupohen sipas

gjykimit të tyre. Dëgjojmë argumentet e të dy palëve. Më pas marr një nxënës nga grupimi që mendon se uji nuk ndryshoi gjendje dhe e udhëzoj që në pjesën e dytë të vlimit të ujit në enë, të vendosë mbi të një pllakë xhami, ndërkohë që uji i mbetur në enë zien.

- Ç’vini re tani? - Ç’ndodh me pllakën e vendosur mbi enë? (krijohen avujt) - Ç’ndodh me gjendjen e lëngët? - Në ç’gjendje kthehet ajo? Trupi ndryshoi përsëri gjendje, nga i lëngët u kthye në të gaztë.

Gazet marrin formën dhe vëllimin e enës në të cilën ndodhen.

Ndërtimi: harta semantike Hapen librat, nxënësit lexojnë në çift paragrafët dhe nënvizojnë pikat e rëndësishme. Më

pas lexohet teksti me zë, duke theksuar informacionin e marrë në hartën semantike (paralelisht, nxënësit në fletë individuale dhe në tabelë me tabak kolektiv).

Cilat janë njësitë e matjes së vëllimit?

Lëngjet: litri (l) që është i barabartë me vëllimin e një kubi

me brinjë 10 cm.1 l = 10 dl ( decilitër)

1 l = 1 000 ml (mililitër) 1 l = 1 dm3 (decimetër kub)

Trupat e ngurtë dhe ata të gaztë:- metër kub (m3);

- decimetër kub (dm3); -centimetër kub ( cm3).

Vëllimi

Çfarë është vëllimi i një trupi?Vëllimi i një trupi është hapësira që zë ai në natyrë. Madhësi që matet.

Si matet vëllimi dhe cilat janë mjetet matëse?

- Vëllimi i lëngjeve matet me enë qelqi të shkallëzuar në formë

cilindrike; edhe gjilpëra është e shkallëzuar.

- Vëllimi i trupave të rregullt gjeometrikë matet sipas

formulave matematikore (V= lartësi + gjatësi+ gjerësi).

-Vëllimi i trupave të çrregullt është i barabartë me sasinë e

lëngut të zhvendosur në enën e shkallëzuar.

- Vëllimi i trupave të gaztë është i barabartë me vëllimin e trupit

në të cilin ndodhet.

Në sa gjendje mund ta hasim trupin në natyrë?

Në tri gjendje:- të ngurtë; - të lëngët;-të gaztë.

41


Përforcimi: ditar dypjesëshNxënësit të ndarë në grupe bëjnë eksperimente të ndryshme. Ndajnë në grupe detyrat për

kryerjen e eksperimentit. Ndërtohet ditari dypjesësh, në të cilin nxënësit mbajnë shënim etapat e eksperimentimit dhe

japin në fund konkluzionet rreth tij. Pas përfundimit të procesit, nxënësit vendosin në anët përkatëse hapat e zhvillimit të ekuacionit

dhe konkluzionet e marra prej tij.

Eksperimenti Konkluzioni

1-Vëllimin e ujit të ndodhur në vazon e luleve e hodhëm në enën e shkallëzuar;

2 - hodhëm ujin në enën me lëfyt deri në pikën e fundit të saj, më pas i shtuam vëllimit të ujit

vëllimin e makinës lodër.

Vëllimi i ujit u ngrit dhe uji u derdh në enën e shkallëzuar, nëpërmjet shkallëzimit tregoi

vlerën………………

3- akulloren e lamë në një enë në dritare, më pas e vumë enën në zjarr;

4 - matëm gjatësinë, gjerësinë dhe lartësinë e një kuboidi, i shumëzuam të tria përmasat;

5- matëm gjatësinë e një kubi, e shumëzuam për 3 dhe vumë re se:

(Gjatësia) 3 cm x (gjerësia) 2 cm x (lartësia) 2 cm V = 12 cm3

Nxënësit vihen edhe në garë, jo vetëm për të kryer shpejt dhe saktë eksperimentin, por edhe për t’u shprehur qartë mbi njësinë matëse të vëllimit të trupave në gjendje të ndryshme.

Detyrë shtëpie: Kthe lëngun në disa lloje gjendjesh. Mbaj shënim konkluzionet: në ç’temperaturë ndryshuan ato.Vlerësimi: Vlerësoj nxënësin në bazë të shkallës së përvetësimit të përkufizimit të vëllimit, identifikimit të llojeve të gjendjeve të trupave në natyrë dhe përcaktimit të njësisë matëse përkatëse.

Tema 2.4: Masa dhe matja e saj

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë ç’është masa e një trupi; - të identifikojnë njësinë matëse të masës dhe mjetet matëse të saj. - të përdorin mjetet matëse përkatëse për matjen e masës së trupave të ndryshëm. - të shkëmbejnë drejt njësitë matëse të masës; - të argumentojnë pse masa e një trupi nuk varet nga forma e tij.

42


Fjalët kyç: masë, peshore mekanike, peshore elektronike, gurë peshe, kilogrami, grami, miligramiMjetet: libri i nxënësit, sende të ndryshme, peshore mekanike, peshore farmacie, gurë peshe, kandar, peshore elektronike.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Veprimtari praktike Veprimtari e të nxënit në

bashkëpunim

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Procedura “pyet sërish” Të lexuarit zbulues dhe

ndërveprues

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti i diskutimit Ndërveprim në çift dhe në grup

i të nxënit


Parashikimi: veprimtari praktike Nxënësit të ndarë në grupe kanë të vendosur sende të ndryshme mbi tryezë. Tërheq vëmendjen

e tyre, duke kërkuar që njëri nga anëtarët të ngrihet për të eksperimentuar (në tryeza ka sende të ngjashme në formë dhe në madhësi).

Mbaj në njërën dorë një top futbolli dhe në tjetrën një top pingpongu. - Cili është më i rëndë? Anëtari i grupit komenton me shokët në grup, mund të vërtetojë

vërtetësinë e thënies edhe ndonjë anëtar tjetër i grupit. - Pra, cili ka masë më të madhe?

Përsëritet veprimtaria duke theksuar termin masë e rëndë, masë e lehtë. Nga eksperimentimet e përsëritura arrijmë në përfundim se:

- Masa është sasia e lëndës, nga e cila përbëhet një trup dhe është madhësi fizike.Nxis mendimin:

- Ç’mund të themi për një trup që ka masë, ku qëndron ai? - Trupi që ka masë zë edhe vëllim në hapësirë. - Kur ju shkoni të blini diçka në dyqanin e fruta-perimeve, si shpreheni? - Pra, cilat janë njësitë matëse të masës? Kilogrami, grami, miligrami - Me cilin mjet matës arrin ta përcaktojë masën shitësja? (me anë të peshores)

Ndërtim: procedura “pyet sërish”Lexohet teksti dhe nxënësit komentojnë informacionet e dhëna në të. Tregohet kujdes në njësitë

dhe në nënnjësitë e matjes së masës, 1 kg = 1 000 gr. Për trupat me masë të madhe përdoret ton 100 kg = 1 kv (kuintal) 1000 kg = 1 t (ton). Për trupat me mase të vogël (ilaçet) përdoret mililitri 10 000 ml = 1kg. Vëzhgohet dhe eksperimentohet matja e masës me peshore të tipave të ndryshëm. Bëhen dallimet mes tyre: peshorja mekanike realizon matjen me anë të gurëve të peshës, peshorja mekanike me sustë, peshore elektronike, që e tregon peshën në ekranin e saj.

43


Paralelisht me zbërthimin e tekstit kryhen veprimtari për të praktikuar mënyrën e matjes së masës në peshore të ndryshme.

Përforcimi: rrjet diskutimi Nxënësit bëjnë pyetje:

- Në cilën peshore përdoren gurë peshe? - Po peshorja mekanike si e realizon matjen?

Nxis vëmendjen e nxënësve duke shtruar në tabelë pyetjen alternative: Po Jo

A kam të drejtë kur them se 1 kg hekur peshon më shumë se 1 kg letër? Pse?

Punojnë individualisht dhe më pas ngjisin fletushkën me mendimin e tyre në anën përkatëse dhe argumentojnë pse. Nxënësit luajnë me njëri-tjetrin në çift, duke kërkuar të njehsojnë e të shkëmbejnë vlerën e një mase.

Detyrë shtëpie: Udhëzoj nxënësit të bëjnë një tabelë, në të cilën të shënojnë emrat e pjesëtarëve të familjes dhe peshën e tyre trupore.

Vlerësimi: Vlerësimi i nxënësve bëhet në bazë të shkallës së përvetësimit të përcaktimit dhe të njehsimit të njësive matëse të madhësisë, të emërtimit të mjetit matës dhe përdorimit të tij.

Tema 2.5: Temperatura dhe matja e saj

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë çfarë është temperatura e një trupi; - të identifikojnë mjetin matës të temperaturës dhe ndërtimin e tij; - të dallojnë njësinë matëse që shpreh temperaturën; - të përdorin mjetet matëse përkatëse për matjen e madhësive fizike. - të krahasojnë trupat që janë përcjellës të mirë me ata jopërcjellës të mirë të temperaturës

së mjedisit.

Fjalët kyç: temperaturë, përcjellës temperature, shkëmbim, termometër, gradë celsius, gyp qelqi, zhivë, alkool i ngjyrosur.

Mjetet: libri i nxënësit, termometër dhome, termometër mjedisi, termometër uji, sende metalike, prej druri dhe prej letre, enë me ujë në temperatura të ndryshme.

44




Parashikimi(nxitja për të nxënë) Dil rrotull - fol rrotull

Veprimtari e të nxënit në bashkëpunim, gjithëpërfshirja përmes praktikës së të prekurit

dhe të të dëgjuarit

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) VLDM Të lexuarit zbulues dhe

ndërveprues

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Harta semantike Identifikimi, përpunimi dhe

paraqitja grafike e informacionit


Parashikim: dil rrotull - fol rrotullTërheq vëmendjen e nxënësve, duke trokitur mbi tabelë, mure, xham, letër etj.

- A dëgjuat të njëjtin tingull? Pse?Theksohet fakti që objektet janë të përbëra nga materiale të ndryshme (emërtohen disa tipa

të tyre). Shkruaj në tabelë trupa të ngrohtë, trupa të ftohtë. Orientoj nxënësit të shpërndahen nëpër klasë dhe të prekin në heshtje trupa të ndryshëm që ndodhen në të. Lëvizjet e nxënësve komandohen nga trokitja e duarve të mia. Nis lëvizja e tyre nëpër të gjithë klasën (lihen të veprojnë për pak kohë rreth 1 min). Trokas një herë duart: Nxënësit përqendrohen në bisedë me shokun që kanë pranë dhe shkëmbejnë informacionin e identifikuar nga vetë ato. Trokas dy herë duart: Nxënësit rinisin lëvizjen, identifikimin ose vërtetimin e asaj që u ka thënë shoku. Trokas sërish një herë duart: Nxënësit ritakohen ose takojnë një shok tjetër (atë që kanë më afër) dhe i tregojnë njëri-tjetrit se ç’vunë re.

Pasi përsëritet veprimtaria për të disatën herë, trokas 3 herë duart për të orientuar rikthimin e tyre në bankë. Përgatis një tabelë ku vendosen rrëfimet e nxënësve mbi atë që shoku i tha se kishte zbuluar:

- Unë takova Irisin, ajo më tha se kishte prekur tabelën…

Sendi Gjendja Temperatura

Bankë Mur TabakXham Këmbët e karrigesAjrin pranë rezistencës së ndezurAjrin jashtë dritares

e ngurtë e ftohtë

45


Sendi Gjendja Temperatura

Bankë Mur TabakXham Këmbët e karrigesAjrin pranë rezistencës së ndezurAjrin jashtë dritares

e ngurtë e ftohtë

Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve dhe mbahen shënim informacionet e nevojshme, nxis logjikën e tyre me pyetjet:

- Kush ju ndihmoi të përcaktonit temperaturën e trupit që prekët? - Nëpërmjet temperaturës së kujt e krahasuat nëse ishte më i ngrohtë apo më i ftohtë? - A mund të përdorim ndjesinë e të prekurit për të qenë të saktë në përcaktimin e

temperaturave të trupave të ndryshëm? - Cili është mjeti matës i temperaturës? (termometri) - Po njësia e tij? (gradë celsius 0C)

Ndërtimi i njohurive: VLDM Pasi shënohet njësia matëse e temperaturës, nis analiza e tekstit. Nxënësit lexojnë me paragrafë

informacionin e dhënë dhe nxjerrin pikat e rëndësishme:Trupat..................................se një tjetër .

- Si i hasim trupat në natyrë? (Në forma e temperatura të ndryshme.) - Si shprehemi? Vazhdon leximi i tekstit:

Për shembull, ..................................uji i burimit. - A mund t’i klasifikojmë trupat sipas temperaturës së tyre në saje të prekjes? - Ç’trupa mund të veçojmë si trupa të nxehtë? Po si të ftohtë?

I kthehem tabelës që u punua në parashikim: - Po në klasë, cilët ishin trupa të ngrohtë dhe cilët të ftohtë?

Veprimtaria e parashtruar në libër zhvillohet në klasë.Nxënësit pasi testojnë temperaturën në të tria enët, duke iu referuar temperaturës së trupit të

tyre, arrijnë në përfundimin se: Nga ndjesia e të prekurit mund të gabojmë. - Si quhet madhësia fizike që na tregon ftohtësinë apo ngrohtësinë e një trupi? Si shprehemi?

Temperaturë

e lartë e ulët

U shpërndaj nxënësve në çift nga një kallëp akulli. - Ç’temperaturë ka akulli? - Po dora? - Ç’do të ndodhë pasi ta prekim akullin? - Ç’mund të themi në këtë rast?

Dy trupa që janë në kontakt me njëri-tjetrin shkëmbejnë nxehtësi.Vazhdon leximi i paragrafit pasardhës: Mjeti matës..................................apo të njeriut.

- Si emërtohet mjeti matës i temperaturës?Mjeti matës i temperaturës është termometri.

- Si është i ndërtuar ai?Lexohet informacioni i dhënë mbi ndërtimin e termometrit.Termometri..................................grada celsius 0C .

46


- Ku qëndronte zhiva e termometrit? - Pse gypi është i shkallëzuar? - Në varësi të kujt lëviz zhiva ose alkooli? - A mund të masë termometri temperaturën e ujit, të ajrit dhe të trupit të njeriut?

Demonstroj para nxënësve tre tipa termometrash (matës uji, i temp. së njeriut, të ambientit ) - A i keni hasur ndonjëherë këta tipa? - Ku i përdorim? (Në matjen e temperaturës të njeriut, demonstrim i matjes së temperaturës

së njërit prej nxënësve të klasës.) - A e dini ju sa është temperatura në gjendjen normale të trupit të njeriut?

Demonstrim. Lihet për disa minuta dhe përcaktojmë temperaturën e tij.

Termometri i shkallëzuar 350C -420C Temperatura normale e njeriut 370C Zhiva nën 360C para se ta vendosim Temperatura e pikës së vlimit 1000CMaja e termometrit nën sqetull Temperatura e ngrirjes 00C

Tregohet kujdes që termometri të vendoset në një vend me reliev të rrafshët. Termometrin e ujit e vendosim në enën me ujë dhe me pas e vëmë enën në zjarr, ku nxënësit shohin temperaturën e vlimit 1000C.

Përforcim: harta semantike Tërhiqet vëmendja e nxënësve:

Si është i ndërtuar ai? Sa tipa termometrash kemi?E trupit të

njeriut: 370CE ngrirjes: 0 0C

E vlimit: 1000C

Shkëmbejnë nxehtësi

Temperatura

Ç’ndodh kur dy trupa takohen?

Cili është mjeti matës?

Termometri Sa janë temperaturat?

Punimi bëhet paralelisht në tabelë dhe në fletoret individuale të nxënësve. Më pas, nxënësit shpjegojnë temperaturat në foto, duke u bazuar në informacionet e marra gjatë kësaj ore.

Detyrë shtëpie: U shpërndaj fletushka me tabelën, që do të shfrytëzohet edhe për mësimin pasardhës.

47


Vlerësimi: Vlerësoj nxënësit në bazë të shkallës së përvetësimit të përcaktimit të temperaturës së trupave, identifikimit dhe përdorimit të mjetit matës të temperaturës.

Tema 2.6: Punë praktike: Vlera mesatare e temperaturës

Objektivat: Gjatë kësaj ore praktike mësimore, nxënësit do të aftësohen: - të identifikojnë temperaturat më të ulëta e më të larta përgjatë një ditë-nate; - të dallojnë vlerat pozitive (+) dhe vlerat negative (- ) të temperaturave; - të shpjegojnë praktikën e ndjekur për gjetjen e temperaturës mesatare; - të mbajnë një evidencë mbi të dhënat e temperaturës mesatare për një ditë, një javë.

Ditët e hënë

e martë

e mërkurë

e enjte

e premte

e shtunë

e diel

Temp. mesatare

Temp. në 10 të

mbrëmjesTemp. në 2 të

mesditës

Vlera mesatare

Fjalët kyç: temperaturë minimale, temperaturë maksimale, temperaturë mesatare, ditë-natë.Mjetet: libri i nxënësit, termometër dhome, tabelë me të dhënat ditore të temperaturave përgjatë një jave, tabelë me të dhëna të ndryshme mbi vlerat e temperaturave lokale.

Struktura e orës: hap pas hapi

Hapi i parë/lexim zbulues: Nxënësit lexojnë tekstin dhe zbulojnë të dhënat e reja.Hapi dytë/Mbajtja e strukturuar e shënimeve: Nxënësit kanë punuar edhe në shtëpi gjatë javës,

për mbajtjen e temperaturave të ulëta dhe të larta ditore, të shënuara në tabelë në formë statistike. Tërheq vëmendjen e tyre duke shkruar në tabelë.

48


- Si quhet temperatura e ulët? - Po temperatura e lartë? - Cila është njësia matëse e temperaturës? - Ç’mësuat mbi gjetjen e temperaturës mesatare?

Kategoritë e marrëdhënieveHapi i tretë: pauza 3-minutëshe (punë në çift)

Në këtë teknikë, nxënësi kalon nëpër këto etapa:1. Nxënësi mbledh informacionet e punuara gjatë javës së shkuar mbi vlerën e temperaturës

minimale dhe maksimale të ditëve nga e hëna në të dielën.

Temperatura mesatare Temperaturë minimale, temp. maksimale

Shuma e temperaturave maksimal+minimale pjesëtim

për numrin e tyre = temperature mesatare

Koncept i ri Koncepti i njohur

Ngjashmëritë Dallimet

Tregojnë temperaturën e mjedisit për një afat

kohor të caktuar, njësia matëse është °C

Temperaturat maksimale dhe minimale maten, mesatarja

konkludohet

Ditët e hënë

e martë

e mërkurë

e enjte

e premte

e shtunë

e diel

Temp. mesatare

Temp. në 10 të

mbrëmjes+ 2◦C -1◦C

Temp. në 2 të

mesditës+14◦C + 9◦C

Vlera mesatare + 8◦C + 4◦C

2. Identifikohen aspektet interesante që ata arrijnë të kuptojnë, duke i diskutuar me shokun e përzgjedhur dhe vendosin në çift kush do jetë A-ja dhe kush B-ja. A-ja plotëson informacionin e njohur B-ja formulon pyetjet për atë që u duket e çuditshme në identifikim. Pas një pushimi prej 3 minutash kalohet me shpejtësi në plotësimin e detyrës për gjetjen e temperaturës mesatare të ditës dhe më pas të javës, duke pjesëtuar me 7 shumën e 7 ditëve. Përsëri 3 minuta kohë. Koha matet me orë dhe me sekonda. Gjatë pauzës nxjerrin rezultatet e punës. Në fillim lexon nxënësi i përzgjedhur për identifikimin e vështirësive, p.sh.:

49


- Pse disa vlera kanë + dhe disa -? - Ç’tregon kjo? (Shpjegohen vlerat pozitive dhe vlerat negative.) - Si mblidhen një vlerë pozitive me një vlerë negative?

-1 +9 =8 Tregohet mbledhja në bosht

-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9U ndërtoj nxënësve boshtin numerik. Më pas lexohet plotësimi i tabelës nga i përzgjedhuri tjetër në grup.

Hapi i katërt: punë e pavarur Para se të punojnë të pavarur, nxënësit theksojnë se si gjendet vlera mesatare e temperaturave

(shënohen përkufizimet e dhëna në tabelë).Më pas punojnë në mënyrë të pavarur për plotësimin e detyrave në libër. Te veprimtaria e parë, pasi gjejnë temperaturat e dhëna, gjejnë vlerën mesatare të tyre dhe bëjnë

krahasimet temperaturë maksimale – temperaturë minimale – temperaturë mesatare.Te veprimtaria e dytë gjejnë vlerat mesatare të qyteteve .Në veprimtarinë e tretë, nxënësi do të gjejë temperaturën që mungon.

Hapi i pestë: konkluzion Nxënësit në çift plotësojnë detyrën dhe më pas lexohet punimi me zë (korrigjim kolektiv).

Detyrë shtëpie: Jepet veprimtaria e 4. U kërkoj nxënësve të sjellin foto të ndryshme, që kur kanë qenë të porsalindur, deri në ditët e sotme.Vlerësim: Vlerësohet nxënësi në bazë të shkallës së aktivizimit dhe përvetësimit të njohurive në këtë ore mësimore mbi matjen e temperaturave, si dhe praktikës së gjetjes së temperaturës mesatare.

Tema 2.7: Koha dhe matja e saj

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë të: - të tregojnë ç’është koha; - të përcaktojnë një interval kohor, duke përdorur termat “fillon”, “mbaron”. - të emërtojnë njësinë matëse; - të përdorin mjetet matëse të kohës; - të listojnë njësitë matëse të kohës, nga më e madhja te më e vogla.

Fjalët kyç: kohë, kohëzgjatje, interval kohor, orë, ditë, javë , muaj, vit.Mjetet: libri i nxënësit, kronometër, metronomin, orë mekanike, orë elektronike, kalendar

50




Parashikimi(nxitja për të nxënë) Lapsi në mes Veprimtari e të nxënit në

bashkëpunim

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Insert Të lexuarit zbulues dhe

ndërveprues

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeta e merimangës Ndërveprim në bashkësi përmes

praktikës së të dëgjuarit


Parashikimi: lapsi në mes Në secilin grup nxënësish vendos nga një gotë dhe fishën përkatëse: 1. Sa kohë u kushton ti mësimeve? (kur i fillon edhe kur i mbaron) 2. Sa kohë do që të vijë dita e jote e preferuar e javës? 3. Sa kohë do të kalosh në plazh gjatë pushimeve verore? 4. Sa kohë duhet për të qenë aq vjeç sa është vëllai juaj sot? Nxënësit lexojnë fishën e vënë në grup. Secili nga to mendon një përgjigje (shënon në fletë

individuale përgjigjen e dhënë). Nxënësi që jep përgjigjen vendos edhe lapsin në mes (te gota e vënë). Në këtë mënyrë, të gjithë anëtarët e grupit janë aktivë dhe japin përgjigjet e tyre individuale.

Në fund shihen lapsat, nëse janë po aq sa edhe nxënës në grup. Fishat vendosen në tabelë dhe nën to shënohen përgjigjet e nxënësve:

- Sa kohë u kushton ti mësimeve? Sa kohë do të vijë dita jote e preferuar e javës? 4 orë 1 ditë

- Sa kohë do të kalosh në plazh gjatë pushimeve verore? 2 javë - Sa kohë duhet për të qenë aq vjeç sa është vëllai yt sot? 3 vjet

Duke iu referuar përgjigjeve të dhëna nga vetë nxënësit analizohet koncepti “kohë”. - Çfarë tregojnë këto të dhëna? - Me çfarë po e masim kohën ne? - Sa minuta ka një orë? Po një minutë sa sekonda ka? - Sa orë ka një ditë? - Cili është mjeti matës i kohës? (Demonstrohen tipa të ndryshëm orësh elektronike,

mekanike dhe tregohet koha në orë (h), minuta (min), sekonda (s).

Ndërtimi i njohurive: insert Hapen librat dhe nxënësit e lexojnë tekstin në mënyrë individuale në heshtje dhe shënojnë me

kodin e shenjave informacionin e njohur (kontrollo), informacionin që identifikojnë si të ndryshëm me atë të njohur më parë me – (minus ), kjo shenjë edhe mund mos kërkohet, lihet në varësi të mbarëvajtjes së klasës, informacionin e ri të asimilueshëm me + (plus) dhe informacionin që nuk mund ta përvetësojnë sepse nuk e kuptojnë me ? pikëpyetje . Kjo teknikë është efikase pasi nxit analizën krijuese të nxënësit.

51


Janë në gjendje të konceptojnë njohuritë e tyre duke shtuar edhe informacionin që zotërojnë. Përfshihen aktivisht në përvoja të reja dhe reflektojnë rreth atyre që ndryshojnë gjykimin e tyre. Aftësohen në formulimin e pyetjeve analizuese mbi atë çfarë nuk dinë.

- Pasi u rikthehen për shqyrtim shënimeve të mbajtura, nxënësit pushojnë për pak edhe diskutojnë me shokët rreth përpilimit të tekstit. Nxënësit janë të pajisur me një fletë ku është punuar tabela:

+ – ?

Kohëzgjatja e një ditë-nate është e ndarë në 24

orë të barabarta.Orët janë mekanike,

elektronike etj.Kronometri shërben për matjen e intervaleve të

shkurtra kohore.1 h = 60 min 1 min = 60 s

1 javë = 7 ditë1 muaj = 28-31 ditë

1 vit = 365-366 ditë…………………

Toka bën rrotullim rreth boshtit të saj përgjatë 24

orëve dhe krijon ditë-natën

Njësia matëse e kohës është (s) (h) (min).

Për matjen e periudhave të gjata përdorim ditën,

javën, muajin, vitin, dekadat, shekujt1 shekull = 100

vjet………

Njësia matëse e kohës është sekonda dhe matet

me (s) ……

Si funksiononte ora diellore?

A është ora me rërë njësi matëse e saktë e

kohës?Ç’është metronomi?

Rrotullimi rreth boshtit krijon ditë-natën. Po viti

si krijohet?Sa vite ka 1 dekadë?.......

Diskutohet rreth çështjeve. Nxënësit plotësojnë dhe korrigjojnë njëri-tjetrin. Shpjegohet mënyra e funksionimit të orës me rërë dhe ora diellore (demonstrim) dhe jepen informacione rreth rrotullimit të Tokës rreth Diellit dhe krijimin, si rrjedhojë, të stinëve dhe vitit.

Përforcimi: rrjeta e merimangës Nxënësit vihen në formë rrethi të kthyer me shpinë nga njëri-tjetri. Nis lojën nxënësi që ndodhet në mes. Ai prek njërin nga shokët e tij edhe i thotë:

- Unë jam shekulli. Brenda meje ka 10 dekada. - Nxënësi pasardhës do pasojë lojën te shoku i tij:

Unë jam dekada, brenda meje ka 10 vite, e kështu me radhë deri te zbërthimi në (s).Grupi tjetër rrëfen mjetet matëse dhe njësinë përkatëse të saj. Grupi tjetër ka si epiqendër vitin

me stinët, një stinë zgjat disa muaj, të cilët shënohen te rrjeta.

Nxënësit renditin sipas radhës muajt dhe më pas stinët e vitit.

52


Detyrë shtëpie: Orientoj nxënësit të shënojnë muajin që jemi në një fletë formati, duke e ndarë në mënyrë racionale në ditët e javës dhe rendisin javët për të plotësuar muajin.

Gjithashtu jepet problema: Rajna është 9 vjeçe. Motra e saj Irisi është 2 vjet më e vogël. Sa vjeç do të jenë vajzat pas 11 vjetësh? Po pas 17 vjetësh?

Vlerësim: Vlerësoj nxënësin sipas shkallës së përvetësimit të kohës si koncept, të njësive të matjes së saj dhe përdorimit të mjetit matës.

Viti

Stina

Tema 2.8: Zbatime të njësive matëse

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përkufizojnë si standarde njësitë matëse të gjatësisë, kohës, masës, temperaturës dhe

vëllimit; - të përdorin mjetet përkatëse për të gjetur vlerat dhe njësinë matëse; - të argumentojnë rëndësinë e përdorimit të njësive dhe mjeteve matëse standarde.

Fjalët kyç: njësi standarde, metër, litër, kilogram, gradë celsius, sekonda.Mjetet: libri i nxënësit, enë e shkallëzuar, peshore, termometër dhome, termometër për matjen e temperaturës së njeriut.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Përvijimi i të menduarit Diskutim i ideve, paraqitja

grafike e informacionit

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) VLDM Të lexuarit ndërveprues

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti diskutimit Identifikimi, përpunimi dhe

paraqitja grafike e informacionit

53


Parashtrimi: përvijimi i të menduarit Me anë të kësaj teknike, nxënësi arrin të strukturojë informacionin e njohur më parë. Në

analizë futen informacionet e marra në mësimet e mëparshme. Prezantohet skema që përvijon të menduarin dhe analizën e informacionit nga nxënësit.

shekulli

temperaturë gjatësi

kohë

masë ora

dita

muaji

viti dekada

ora

kronometri

njësia matësenjësia matëse

njësia matëse

njësia matësenjësia matëse

mjeti matës

mjeti matës

mjeti matës

mjeti matës

mjeti matës

kilogrami

grami

Madhësia fizike e një trupi tregon

vëllim

- Çfarë përcakton madhësi fizike e një trupi? Cilat janë mjetet matëse të.......? Po njësia matëse e tij? A ndryshojnë njësite matëse nga një dyqan në një tjetër? Po nga një qytet në një tjetër? Pse?

Nxënësit plotësojnë skemën grafike, duke kujtuar ç’kanë mësuar më parë.

Ndërtimi i njohurive: VLDMHapen librat dhe së bashku me nxënësit lexohet pjesa me fragment:

- Në të gjithë ........................ standard - Çfarë kanë vendosur në bashkëpunim njerëzit mbi njësite matëse? A është e domosdoshme

kjo gjë? Cila është njësia matëse e gjatësisë? Po mjeti matës?

Konkluzionet e nxjerra nga çdo fragment shënohen në tabelë.

Madhësia fizike Mjeti matës Njësia standarde e matjes

Gjatësia Metri Metri (m )

Vëllimi Ena e shkallëzuar Litri ( l)

Temperatura Termometri Gradë celsius (0C)

Masa Peshorja Kilogrami (kg)

Koha Ora Sekonda (s)

Njihen nxënësit me njësinë e matjes së gjatësisë që është 1 milje = 1609 metër, me njësinë e matjes së masës që është 1 paund = 450 gramë.

Përforcimi: rrjeti diskutimitNxitet vëmendja e nxënësit duke bërë pyetjen në tabelë:

54


Po Jo A mund të na dalë e njëjtë vlera e rrugës, nëse e masim me metër metalik dhe më pas me

metër dërrase?

Nxënësit diskutojnë dhe më pas ngjisin argumentin e tyre në kahun përkatës të tabelës. Theksohet edhe një herë që nuk ka rëndësi lënda në përcaktimin e njësisë matëse. Nxënësit punojnë edhe ushtrimin në libër, i cili ka qëllim t’u fiksojë nxënësve sa më mirë njësitë standarde të matjes.

Njësia standarde m l cm2 kg s

Njësi më të mëdha km

Njësi më të vogla cm

Detyrë shtëpie: Mat masën e dy sendeve në shtëpi dhe mbaj shënim vlerën dhe njësinë matëse. Gjej ndryshesën mes dy masave. Mat gjatësinë e krevatit tënd dhe të krevatit të prindërve dhe gjej ndryshesën mes dy gjatësive.Vlerësimi: Vlerësim individual mbi përvetësimin e përdorimit të njësive matëse standarde dhe gjetjen e mjetit përkatës matës.

Tema 2.9: Përsëritje

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhët të jenë të aftë: - të identifikojnë madhësitë fizike të lëndës; - të përcaktojnë mjetet matëse të madhësisë dhe njësitë përkatëse matëse; - të përdorin mjetet matëse për gjetjen e madhësisë; - të shkëmbejnë njësitë matëse (të madhësive të ndryshme).

Fjalët kyç: njësi matëse standarde, vëllim, gjatësi, masë.Mjetet: peshore mekanike, peshore elektronike, termometër mjedisi, termometër për matjen e temperaturës së njeriut, metër, enë e shkallëzuar, orë.

Struktura e orës: hap pas hapi Hapi i parë: Punë në grup Në secilin grup vendoset baza materiale përkatëse dhe mjeti matës i madhësisë fizike të saj.

55


(peshore – fruta; pëlhurë – metër; enë me ujë - ena e shkallëzuar; peshore elektronike – peshohen vetë anëtarët e grupit; termometër dhome - temperatura në klasë dhe jashtë saj, në korridor dhe në oborrin e shkollës, tregohet kujdes për gjetjen e temperaturës mesatare; termometër për matjen e temperaturës së trupit - masin temp e secilit anëtar. Stimulohet logjika e nxënësit duke i orientuar . Bashkëpunoni me grupet fqinje për të shfrytëzuar mjetet matëse për identifikimin e përmasave të ndryshme që kanë këto objekte.

Njëri nga anëtarët e grupit mban shënim mbi eksperimentin, mjetet, njësinë matëse të përdorur dhe konkluzionet e marra.

Hapi i dytë: Tabelë analitike Nxënësit komentojnë matjet e bëra dhe më pas i shënojnë të dhënat në tabelë:

Emri i nxënësit Gjatësia (m) Masa (kg) Temperatura (0C)

Ambientet Në fillim të mësimit Në fund të mësimit Temperatura mesatare

Hapi i tretë: Pyetje-përgjigje - Si e përcaktuat madhësinë fizike të trupit? Ç’ do të thotë të matësh? Ku ndryshon matja e

vëllimit të një trupi të ngurtë nga ajo e një trupi të lëngët?

Hapi i katërt: Punim teksti Nxënësit punojnë të pavarur për plotësimin e ushtrimeve në tekst.Ushtrimi 3 ka si qëllim aftësimin e nxënësve në shkëmbimin e njësive matëse në nënnjësi të tyre.

Ushtrimi 4 kërkon që nxënësit të renditin njësitë matëse të masës nga më e vogla tek më e madhja.Ushtrimi 5 kërkon që nxënësit argumentojnë rreth peshës së 1 kg gozhdëve dhe 1 kg mishi.

- Cila nga këto dy madhësi peshon më shumë? Nëpërmjet alternativave, ushtrimi 7 bën të mundur që nxënësit të klasifikojnë e të përzgjedhin

informacionin e saktë. Dy nga pyetjet e mësipërme mund të shfrytëzohen për të bëre një minitest.

Vlerësim: Vlerësoj nxënësin sipas shkallës së njohurive të marra mbi identifikimin e madhësisë fizike, njësisë dhe vlerës së saj, njohjes dhe përdorimit të mjeteve matëse, shkëmbimit të njësive të matjes dhe gjetjes së vlerës së temperaturës mesatare.

56


Tema 3.1: Gjërat që lëvizin

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të thonë ç’është lëvizja; - të klasifikojnë objektet që lëvizin dhe ato që janë në prehje; - të analizojnë zhvendosjen e një trupi në lidhje me një tjetër.

Fjalë kyç: trupa, prehje, lëvizje.Mjetet: libri i nxënësit.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh Pasurim i informacionit dhe i

fjalorit

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Përvijim i të menduarit

Paraqitje grafike e informacionit, nxitje e diskutimit

Ndërtim i shprehive studimore


Poezia pesëvargëshe Veprimtari e të nxënit në bashkëpunim

Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: stuhi mendimesh

Shkruhet tema në tabelë dhe u kërkohet nxënësve të thonë sa më shumë karakteristika të trupave. Idetë e tyre paraqiten në mënyrë grafike në tabelë si më poshtë:

Një ndërtesë, shtëpiMakina në parking

Topi në raftNjë pemë

Në prehje TRUPAT Në lëvizje

Topi që hidhetBiçikleta kur lëviz

Njerëz që ecinZogj që fluturojnë

Kapitulli 3: Lëvizja dhe vendndodhja

57


Ndërtimi: përvijim i të menduaritMësuesja shkruan këto pyetje në tabelë:

- Ç’është lëvizja? - Si mund t’i quajmë trupat që nuk janë në lëvizje? - A mund të thoni disa trupa në lëvizje dhe disa trupa në prehje?

Nxënësit do të lexojnë këto informacione në tekst dhe do të plotësojnë grafikun.

Kur një trup ndryshon vendndodhjen e tij, në krahasim

me një trup tjetër.

Lëvizinmakina

qeni duke vrapuar etj.

Nuk lëvizin makina në prehje, pema etj.

TRUPAT

Kur një trup ndryshon vendndodhjen e tij, në

krahasim me një trup tjetër.

Përforcim: poezia pesëvargësheNxënësit do të bëjnë një poezi për trupa të ndryshëm, sipas këtij modeli:

Trupattë lëvizshëm të palëvizshëm ( 2 mbiemra)

janë rrinë qëndrojnë ( 3 folje)Disa trupa janë të lëvizshëm (fjali me 4 fjalë)

Objekte (fjalë ose shprehje sinonimike)

Tema 3.2: Pse gjërat lëvizin apo ndalojnë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë:- të dallojnë nëse një trup është në lëvizje apo jo;- të identifikojnë shkaqet që nxisin një trup të lëvizë;- të shpjegojnë ndikimin e shtytjes dhe tërheqjes mbi një trup që lëviz.

Fjalë kyç: lëvizje, shtytje, tërheqje, veprim mbi trupin.Mjetet: top, rrotë lëvizëse, raketa pingpongu.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Një rri /tre ikin

Veprimtaria e të nxënit në bashkëpunim , për të shkëmbyer

ide


Mësim i përqendruar mbi argument

Të nxënët në bashkëveprim , nxitje e dëshirës për të

argumentuar Përforcimi

(konsolidimi i të nxënit) Lapsat në mes Të nxënët në bashkëveprim

58


Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: një rri/tre ikin

Klasa ndahet në grupe me nga 4-5 vetë (mësimi mund të zhvillohet dhe në natyrë). Secilit grup i vendoset një numër identifikues: tryeza 1, 2 e me radhë. Edhe nxënësve brenda grupit u vendoset nga një numër nga 1-5. Secili grup do të ketë letër dhe laps, që do t’i përdorë për nxjerrjen e konkluzioneve të eksperimenteve.

Tërheq vëmendjen e nxënësit duke shpërndarë në çdo grup mjete të ndryshme: top, rrotë lëvizëse, raketa pingpongu. Pyeten nxënësit:

- Ç’keni të vendosur mbi bankë? - A janë në lëvizje trupat e vendosur mbi të? - Gjuajeni me këmbë topin. Ç’vini re? - Pse lëvizi topi? Çfarë e detyroi atë të lëvizë?

Në grup, nxënësit shënojnë përgjigjet e dhëna pas konkludimit të eksperimentit. - Merrni rrotën lëvizëse në dorë. A mund të lëvizë ajo? Pse? - Provoni ta shtyni atë. Po tani ç’vini re? A lëvizi rrota? Pse? - Provo ta tërheqësh. Çfarë ndodh? A lëviz rrota? - Në ç’përfundim arrijmë? - Vendosini këmbën topit gjatë rrokullisjes së tij. Ç’do të vëmë re? A e vazhdon rrotullimin

topi? Pse, forca e kujt e ndali atë?

Përsëriten eksperimentet edhe me topin e pingpongut, ku forca shtytëse i kthen drejtimin topit. Nxënësit punojnë për një kohë të caktuar dhe nxjerrin konkluzionet në fletët në grup. Më pas nis lëvizja e tyre nga grupi në grup. Orientoj që anëtarët të shkojnë te tavolina me numër më të madh. Sapo të kenë lëvizur njëshat, udhëzoj dyshat të shkojnë te treshat e kështu me radhë. Katrat ose pesat qëndrojnë në tavolinë.

Vizitori pyet anëtarin e mbetur në tryezë mbi konkluzionet e nxjerra nga eksperimentet e ndryshme të bëra më parë. Anëtari i mbetur në tryezë është i detyruar t’i tregojë qartë konkluzionet dhe vizitori t’i mbajë shënim me kujdes, sepse duhet t’i paraqesë më pas te grupi i tij.

Pas 5-8 minutash, secili kthehet në vendin e vet dhe raporton atë që ka mësuar nga grupet e tjera. Çdo nxënës duhet të raportojë për 2-3 minuta për ato që ka mësuar.

Kjo teknikë ka qëllim që nxënësi jo vetëm të bëjë nxënësin të ndihet miri gjatë lëvizjeve dhe intervistimit, por edhe të fiksojë dhe të riprodhojë informacionet e marra nga shokët e rinj.

Konkluzionet shkruhen në tabelë (eksperimenti shkruhet gjatë kryerjes së tij, konkluzionet plotësohen pasi kthehen anëtarët në grupin bazë).

Eksperimenti Argumenti

-Trupat mbi tryezë nuk lëvizin.-Pasi e gjuajmë me këmbë, topi zhvendoset.

- Janë në gjendje të lirë.- Mbi të është ushtruar forcë shtytëse, prandaj ai

ndryshoi vendndodhje ose lëvizi.

59


Ndërtimi: mësim i përqendruar mbi argumentDiskutimet kritike janë ato ku nxënësit trajtojnë tekstin me një mënyrë dyshuese të motivuar

sistematikisht, lexojnë, identifikojnë, argumentojnë dhe i shqyrtojnë ato nga afër. Në këtë mënyrë arrijnë të kuptojnë kur argumenti është dhënë i drejtë apo jo. Hapin librat dhe lexojnë paragrafët e dhënë në të. Bëhet një listë pyetjesh, e cila kërkon elemente argumentuese:

- Si mund të lëvizë një trup? - Nga se shkaktohet lëvizja ? - Ç’forcë ushtron për të bërë një trup të lëvizë? - Kur hasim shembuj që e realizojnë lëvizjen nga forca shtytëse dhe kur nga forca tërheqëse? - A lëviz gjithnjë një trup që e shtyjmë ose që e tërheqim? (provojnë të shtyjnë murin ) - Pse ndalet topi kur takon duart e portierit? - A lëvizte më rrota lëvizore kur haste këmbën tënde? - Pse njerëzit qëndrojnë në tokë?

- Ç’ndodh me topin pas përplasjes së tij në mur? - Po me topin e pingpongut te raketa? - Pse topi e ndryshoi drejtimin e lëvizjes pas goditjes që mori?

Nxënësit argumentojnë në mënyrë bindëse, duke u mbështetur në provat e bëra nëpërmjet eksperimenteve dhe arrijnë në përfundime bindëse:

Që një trup të lëvizë mbi të duhet të ushtrohet forcë fizike shtytëse ose tërheqëse.Forca shtytëse ndryshon drejtimin e lëvizjes.

Përforcim: lapsat në mesNxënësit, të vendosur në grupe që në fillim të orës, mendojnë të demonstrojnë një bashkëveprim

trupash, duke cilësuar cili trup vepron mbi tjetrin. Nxënësi që përgjigjet, vendos lapsin në mes të tryezës. Ndonjëri nga shokët mund të marrë lapsin e shokut parafolës dhe të vazhdojë me një force tjetër ndërvepruese.

Detyrë shtëpie: Ushtro force shtytëse dhe tërheqëse mbi një trup. Përshkruaj eksperimentin dhe trego rezultatin.

Vlerësimi: Vlerësoj nxënësin individualisht për pjesëmarrjen në grup dhe për realizimin e detyrave të zhvilluara.

Eksperimenti Konkluzioni

60


Tema 3.3: Shtytje dhe tërheqje

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të kuptojnë se në trupin me masë më të vogël nevojitet një shtytje ose një tërheqje më e

vogël; - të dallojnë ç’janë shtytja dhe tërheqja e një trupi - të identifikojnë çfarë e shkakton loëvizjen e trupave; - të argumentojnë lidhjen që ka masa dhe shpejtësa në ndërveprimin e dy trupave.

Fjalë kyç: forcë shtytëse, forcë tërheqëse, bashkëveprim.Mjetet: gjethe, fletë kartoni, top pingpongu, gjyle, birila.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Dy të vërteta, një gënjeshtër Të nxënët në bashkëpunim

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) VLDM Të lexuarit zbulues dhe

ndërveprues

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjet diskutimi Kategorizimi dhe përcaktimi i

informacionit të marrë

Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: dy të vërteta, një gënjeshtër

Tërhiqet vëmendja e nxënësve duke vendosur në grupet e tyre mjete të ndryshme: topa të madhësive të ndryshme, birila, gjethe, tabak kartoni, një fletë formati ku është e strukturuar tabela.

Qëllimi Zhvillimi Përfundimi

Të përcaktojnë drejt trupat që lëvizin në saje të forcës shtytëse

dhe forcës tërheqëse.

Në dy tabelat bosh, zhvillimi dhe përfundimi, përkatësisht nxënësi do të tregojë eksperimentin e kryer me mjetet e tij dhe konkluzionet, njëri prej të cilëve udhëzohet të jetë i gabuar

Udhëzohen nxënësit të mbajnë në njërën dorë gjethen dhe në tjetrën fletën e kartonit. Shoku tjetër në grup imiton erën, duke ushtruar forcë shtytëse mbi gjethen dhe letrën e kartonit.

- Ç’vëmë re? Cili mjet lëviz më lehtë? Pse? - Si është masa e tij? Po forca shtytëse?

Përsëritet eksperimenti, por këtë radhë duke e tërhequr ajrin. Pra, vepron forca tërheqëse. - Po në këtë rast, kush tërhiqet më lehtësisht?

Nxënësit eksperimentojnë dhe konkluzionet i shkruajnë në fletën e tyre

61


- Vendoseni topin dhe gjylen mbi dysheme. - Si është masa e këtyre dy trupave? - A lëvizin ato? Pse? (Jo, sepse ndodhen në gjendje të lirë.) - Provoni t’i gjuani topit me këmbë. - Ç’i ndodhi topit? Pse? Çfarë e detyroi atë të lëvizë? - Deri ku shkoi topi? Vendosni kufirin ku mbërriti. - Provoni të gjuani gjylen. - Ç’vini re? - Cili nga topat pati shtytje (tërheqje) më të madhe? Pse? - Pse e ngadalëson topi shpejtësinë pas goditjeve të birilave? - Pse u rrëzuan birilat? - Kush ka masë më të madhe: topi apo birilat? - Cili nga këta dy trupa ka forcë shtytëse më të madhe?

Eksperimentet bëhen mes dy trupave me masë të ndryshme, te të cilët ushtrohet forcë shtytëse ose tërheqëse e njëjtë.

Pasi mbarojnë shënimet, të gjitha grupet i vendosin letrat mbi bankë. Pasi nuk identifikohen më nxënësit marrin letrën e radhës. Lexojnë zhvillimin dhe përfundimin. Identifikojnë konkluzionin e gabuar edhe dalin në konkluzionet reale të vëzhguara. E njëjta tabelë punohet edhe në dërrasë të zezë, në mënyrë që në fazën pasardhëse të shtohet edhe kolona e “përkufizimit”.

Ndërtimi njohurive: veprimtari e leximit të drejtuar (VLDM) Ndahet pjesa në paragrafë dhe analizohen ata. Nga secili paragraf nxirret një rregull e caktuar.P.sh.: “Gjethet e pemëve lëvizin lehtësisht nuk mund të lëvizin lehtësisht

- Ku ushtron forcë shtytëse era? - Cili trup lëviz lehtësisht? Pse? Si është masa e tij? - Po masa e velave te mullirit në krahasim me masën e gjethes? - Ç’raport ka forca e erës me këto dy masa?

Mësuesja në bashkëpunim me nxënësin plotëson kolonën e tretë të tabelës. Analiza dhe arritja në konkluzion, të shoqëruara me shënimet në tabelë, luajnë rol të rëndësishëm.

Qëllimi Zhvillimi Përfundimi Përkufizimi

Për të fituar lëvizje, trupatme masë të vogël kanënevojë për shtytje apo

tërheqje të vogël.

Në të njëjtën mënyrë veprohet me tekstin në vijim.Përforcim: rrjeti i diskutimit

Shtrohet një pyetje alternative, të cilën nxënësit të kenë mundësinë ta argumentojnë në kahe të ndryshme nga njëri-tjetri.

62


Më pas plotësohet tabela kolektive me punët e nxënësve dhe ripërmblidhen faktet e para nga zhvillimi orës. Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 Vlerësim: Vlerësohen nxënësit për përqendrimin dhe përfitimin e fakteve gjatë kësaj ore mësimore.

Tema 3.4: Llojet dhe drejtimet e lëvizjes

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë ç’është trajektorja e një trupi; - të klasifikojnë llojet e trajektoreve që përshkon një trup; - të analizojnë shkaqet e drejtimit të lëvizjes së një trupi.

Fjalë kyç: drejtim i lëvizjes, trajektore e drejtë, trajektore e lakuar, trajektore rrethore.Mjetet: top, rrotë lëvizëse, makinë me bateri, lapsa.

A mund të lëvizin trupat pa ushtruar mbi to forcë shtytëse

apo tërheqëse?

Arsyet



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh Diskutim i ideve

Paraqitje grafike e ideve

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Pyetja sjell pyetjen Ndërtim i shprehive studimore

Të lexuarit ndërveprues


Mendo - puno në dyshe - shkëmbe mendime

Nxitja e diskutimit Diskutimi i ideve


Shkruhet tema në tabelë dhe u kërkohet nxënësve të tregojnë drejtimet e lëvizjeve të objekteve të ndryshme.

Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.

Llojet e drejtimeve

vertikale

valëzime rrethore

horizontale

63


Ndërtimi: pyetja sjell pyetjenMësuesja shkruan në tabelë pyetjet:

- Nga se shkaktohet lëvizja e trupave? - A kanë të njëjtën vendndodhje trupat ? - Çfarë quajmë trajektore të trupit? - Cila mund të jetë trajektorja e një topi të lidhur në një fije?

Ajo u kërkon nxënësve të gjejnë përgjigjen e këtyre pyetjeve në libër dhe t’u përgjigjen me shkrim në tabelën si më poshtë:

Çfarë po mësoj Çfarë di rreth kësaj teme Marrëdhënia shkak-pasojë

Nga se shkaktohet lëvizja e trupave?

A kanë të njëjtën vendndodhje trupat ?

Çfarë quajmë trajektore të trupit?

Cila mund të jetë trajektorja e një topi të lidhur në një fije?

Lëvizjet e trupave shkaktohen veprimet shtytëse dhe tërheqëse.Një trupi në lëvizje i ndryshon

vendndodhja.Vija që bashkon vendndodhjet

e trupit gjatë lëvizjes quhet trajektore e lëvizjes së trupit

Trajektorja e tij mund të jetë në formë rrethi.

Shkaku/shtytja , tërheqja Pasoja/ trupi lëviz

etj.

Pasi plotësojnë tabelën, nxënësit i lexojnë përgjigjet me zë.

Përforcim: mendo - puno në dyshe - shkëmbe mendimeMësuesja kërkon nga nxënësit të shkruajnë disa nga tipat e trajektoreve, që përshkojnë trupa

të ndryshëm gjatë lëvizjes së tyre.Nxënësit do të punojnë në grupe dyshe. Mendimet e tyre do t’i lexojnë me zë dhe do të japin

mendimin e tyre për tipat e trajektoreve që kanë shkruar shokët e tyre.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 4/A në libër.Vlerësim: Mësuesja vlerëson nxënësit për përgjigjet dhe për detyrat e kryera.

Tema 3.5: Si përcaktohet vendndodhja e trupave

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë vendndodhjen e trupave; - të tregojnë si përcaktohet vendndodhja e një trupi; - të listojnë fjalët që përdoren për të treguar pozicionin e një trupi; - të krahasojnë vendndodhjen e objekteve të ndryshme në lidhje me të njëjtën pikë referimi

(majtas, djathtas etj.).

Fjalë kyç: vendndodhje, pikë referimi, pikë referimi e palëvizshme.Mjetet: mjete rrethanore, libri i nxënësit.

64


Struktura e mësimit: hap pas hapi

Hapi i parë: lexim zbuluesNxënësit lexojnë tekstin dhe zbulojnë njohuritë e reja.

Hapi dytë: mbajtja e strukturuar e shënimeveNxënësit kanë mbajtur shënimet e tyre në fletore gjatë leximit të tekstit.

Hapi i tretë: mësimi në natyrëNxënësit dalin në oborrin e shkollës dhe u kërkohet të vëzhgojnë lëvizjet e trupave përreth.

Shtrohet pyetja: - Si mund ta përcaktojmë vendndodhjen e tyre?

Pasi dëgjohen të gjitha përgjigjet e nxënësve, mësuesja vazhdon duke dhënë përkufizimin e saktë për përcaktimin e vendndodhjes, e cila bëhet duke dhënë largësinë sipas çdo drejtimi nga një trup, të cilin ne e marrim si pikë referimi. Trupi referues mund të jetë çfarëdo, por i palëvizshëm.

Hapi i katërt: punë në grupe Nxënësve, të ndarë në grupe, u kërkohet të gjejnë vendndodhjen e një trupi, duke përdorur fjalë

ndihmëse, si: afër, majtas, djathtas, poshtë, larg etj.

Hapi i pestë: konkluzion Të ndarë në dyshe, nxënësit përfundojnë detyrën dhe më pas shprehin me zë vendndodhjen e

objektit që kanë zgjedhur. (korrigjim kolektiv)Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2/A në librin e nxënësit.Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në bazë të shkallës së aktivizimit dhe përvetësimit të njohurive në këtë orë mësimi të zhvilluar në natyrë.

Tema 3.6: Zhvendosja e trupave

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë trupat orientues si pika referimi të zhvendosjes së trupave; - të dallojnë trupat që zhvendosen; - të emërtojnë madhësinë fizike të lëvizjes së trupave; - të shpjegojnë ç’është zhvendosja e një trupi.

Fjalë kyç: trup orientues, zhvendosje, madhësi fizike, njësi e zhvendosjes.Mjetet: libri i nxënësit, mjete rrethanore etj.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Harta e konceptit Diskutim i ideve

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Çfarë, e çfarë, po tani çfarë? Paraqitje grafike e informacionit

Nxitje e diskutimit Përforcimi

(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti i diskutimit Nxitje e diskutimitDiskutimi i ideve

65


Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: harta e konceptit

Shkruhet tema dhe pyeten nxënësit nëse mund të shprehen për zhvendosjen e trupave në natyrë.

- Si zhvendosen trupat? - Cilat objekte mund të merren si pika orientuese? Etj.

Mësuesja përmbledh mendimet që dhanë nxënësit në një formulim të plotë dhe e paraqet në tabelë.

Zhvendosje quhet largësia ndërmjet dy vendndodhjeve të një trupi.

Zhvendosja e trupave

Ndërtimi: Çfarë, e çfarë, po tani çfarë?

Pyetjet që do të shtohen për diskutim janë: - Çfarë quajmë trup referimi? - Si studiohet lëvizja? - Përse na shërben zhvendosja?

Nxënësit do të studiojnë në dyshe materialin e librit dhe do të shkruajnë përgjigjet në tabelën si më poshtë:

Çfarë? E çfarë? Po tani çfarë?

- Çfarë quajmë trup referimi?- Si studiohet lëvizja?

- Përse na shërben zhvendosja?- Me çfarë njësie matet

zhvendosja?

1. Një trup në prehje me të cilin orientohemi.

2. Studiohet duke krahasuar vendndodhjen e trupit në lidhje

me pikën referuese. 3. Na shërben për të krahasuar lëvizjen e trupave të ndryshëm.

4. Me njësinë matëse të gjatësisë, metrin.

Si pika orientuese merren trupa që janë në prehje. Madhësia fizike që na ndihmon për të

studiuar lëvizjen e trupave është zhvendosja.

Pasi plotësohet tabela , nxënës të ndryshëm lexojnë përgjigjet që kanë shkruar në fletore me zë.Përforcim: Rrjeti i diskutimit

Çështja që do të shtrohet për diskutim është:

Pse? JoPo

A quhet zhvendosje largësia ndërmjet dy vendndodhjeve të një trupi?

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2/A në librin e nxënësit.Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në bazë të shkallës së aktivizimit dhe përvetësimittë njohurive në këtë orë mësimi.

66


Tema 3.7: Ku dhe si lëvizim më lehtë dhe më shpejt?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë zhvendosjen e një trupi; - të përcaktojnë madhësinë me të cilën matet lëvizja; - të listojnë disa mjete që lehtësojnë lëvizjen e trupave; - të japin shembuj të vështirësimit të lëvizjes së trupave.

Fjalët kyç: shpejtësia, njësi kohe, lëvizje, mjete të lëvizjes.Mjetet: libri i nxënësit, objekte të rastit.




Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Punë praktike Diskutim i ideve

Ndërtim i shprehive studimorePërforcimi

(konsolidimi i të nxënit)Mbajtja e strukturuar e

shënimeve Paraqitje grafike e informacionit


Shkruhet tema në tabelë. Mësuesja pyet nxënësit: - A keni dëgjuar ndonjëherë fjalën magnet? Çfarë është ai? Për çfarë e keni përdorur ju

magnetin?Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.

Varet nga mjedisi ku kryhet

Si lëvizim më shpejt dhe më lehtë?

nga mjetet që përdorimPërcaktohet me anë të shpejtësisë

Ndërtimi: punë praktike

Klasa do të ndahet në grupe me nga 5 nxënës.Në punën e parë praktike, nxënësit do të shohin lëvizjet që bëjnë trupa të ndryshëm.Në punën e dytë praktike, nxënësit do të mësojnë se trupat lëvizin me shpejtësi të ndryshme. Shpejtësia është njësia që mat lëvizjen. Shpejtësia e një trupi varet nga mjedisi ku ai lëviz. Mjetet e lëvizjes ndihmojnë dhe lehtësojnë lëvizjen.Në punën e tretë praktike, nxënësit do të venë re se trupat nuk lëvizin njësoj. Nga trupat që vënë në lëvizje, do të venë re se disa ecin më shpejt dhe disa të tjera më ngadalë. Lëvizja e trupit varet shumë nga terreni ku lëviz (një makinë e lëvizim edhe në terren të lëmuar dhe të ashpër).

Nxënësit tregojnë përfundimet që nxorën nga puna praktike.

67


Përforcimi: mbajtja e strukturuar e shënimevePërfundimet që nxënësit nxorën nga puna praktike, i paraqesin në grafikun si më poshtë:

lëvizja varet nga terreni që lëviz

me shpejtësi të ndryshme

lëvizja në pjerrësi është më e shpejtë

pengesat e vështirësojnë lëvizjen

Trupat lëvizin

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2/A nga libri i nxënësit.Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në bazë të shkallës së aktivizimit dhe përvetësimit të njohurive në këtë orë mësimi.

Tema 3.8: Më shumë rreth shtytjes dhe tërheqjes. Forca

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përkufizojnë termin “forcë”; - të tregojnë kur forcat shtyhen dhe tërhiqen; - të përshkruajnë forcat që e ndihmojnë dhe që e pengojnë lëvizjen; - të bëjnë lidhjen midis forcës së ushtruar dhe lëvizjes së një trupi.

Fjalët kyç: forcë, bashkëveprim, trupa, shtytje, tërheqje, formë.Mjetet: libri i nxënësit, çekiç, gozhdë, magnet.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Diskutim i drejtuar Diskutim i ideve, zhvillim fjalori

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Organizues grafik i analogjisë

Paraqitje grafike e informacionit, nxitje e diskutimit

Të nxënët në bashkëpunimPërforcimi

(konsolidimi i të nxënit) Punë praktike Nxitja e ideve

Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: diskutim i drejtuar

Shkruhet tema në tabelë dhe më poshtë shkruhen fjalët kyç: forcë, bashkëveprim.Nxiten nxënësit të diskutojnë rreth kuptimit që kanë për ta këto fjalë. Nxënësi vëzhgon foto

që tregojnë si bashkëveprojnë trupat. Pasi i vëzhgojnë, përshkruajnë me fjalë elementet që vënë re. Në mënyrë që përshkrimi dhe mendimi i nxënësve t’i vlejë kuptimit të koncepteve, mund të shoqërohet me pyetje nga mësuesja:

- Në figurën e parë paraqitet një çekiç që godet një gozhdë. Duke parë foton, a mund të thoni çfarë force ushtron çekiçi? Po në foton e dytë me shishe, çfarë ndodh? Përse tërhiqen magnetët në figurën e tretë? Etj.

68


Ndërtimi: organizues grafik i analogjisëNxënësit lexojnë dhe nënvizojnë përkufizimet mbi shtytjen dhe tërheqjen. Mësuesja kërkon nga

nxënësit që të përkufizojnë konceptin e shtytjes dhe tërheqjes. Pas përkufizimit të koncepteve, të dhënat hidhen në organizuesin grafik të analogjisë. Organizuesi plotësohet në tabelë nga mësuesi dhe në fletore nga nxënësit.


Janë forca vepruese.Janë madhësi fizike.

Paraqesin bashkëveprimin midis trupave.Veprojnë në drejtime të kundërta.

shtytja tërheqja

Përforcim: punë praktikeMësuesja demonstron disa trupa që bashkëveprojnë me njëri-tjetrin, si p.sh.:Marrim dy magnetë dhe i afrojmë dhe i largojmë me njëri-tjetrin.Marrim disa tullumbace dhe ua japim nxënësve t’i fryjnë.Për të konkretizuar bashkëveprimin e trupave mund të demonstrohen edhe shembuj të tjerë.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3/A i librit të nxënësit.Vlerësim: Vlerësohen nxënësit në bazë të shkallës së aktivizimit dhe të përvetësimittë njohurive në këtë orë mësimi.

Tema 3.9: Disa lloje forcash

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përkufizojnë termat: forcë elastike, forcë graviteti, fërkim; - të përshkruajnë çfarë bëjnë këto forca; - të përshkruajnë tipat e forcave me shembuj përkatës.

Fjalët kyç: forcë elastike, forcë graviteti, fërkim.Mjetet: libri i nxënësit, llastik, mollë etj.

Janë forca që ushtrohen mbi trupa, duke treguar bashkëveprimin midis tyre.



Parashikimi(nxitja për të nxënë) Diskutim i drejtuar

Diskutim i ideveZhvillim fjaloriParaqitje grafike

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Punë praktike

Zhvillim i shprehive studimore Diskutim i ideve

Të nxënët në bashkëpunimPërforcimi

(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i shpejtë Përsosje e të shkruarit

69


Zhvillimi i mësimit Parashtrimi: diskutim i drejtuar

Mësuesja shkruan konceptet kryesore dhe mjetet që do përdoren për realizimin e provave, me anë të të cilave nxënësit do të kuptojnë tipat e forcave. Nxënësit bëjnë emërtimin dhe mënyrën e përdorimit të mjeteve.

Ndërtimi: punë praktikePër zhvillimin e provave do të ndiqen udhëzimet e librit të nxënësit.

Prova 1: U kërkohet nxënësve të marrin një llastik dhe ta tërheqin atë, për të demonstruar forcën elastike.Prova 2: U kërkohet nxënësve të varin mbi llastik disa trupa, për të kuptuar se Toka ushtron forcë mbi trupa të ndryshëm.Prova 3: U kërkohet nxënësve të shtyjnë një libër mbi tavolinë dhe pas pak kohe, ta ndalojnë atë. Çfarë ndodh me librin? Prova 4: U kërkohet nxënësve të shtyjnë një makinë lodër mbi dysheme dhe një makinë lodër mbi tapet. Ku lëviz më shumë makina?

Përforcim: shkrim i shpejtëNxënësit do të shkruajnë shkurt qëllimin, hapat dhe përfundimin e punës që bënë. Të gjitha

fjalitë e shkruara do të lexohen, për t’i diskutuar me njëri-tjetrin.

Detyrë shtëpie: Ndërtoni shembuj të tjerë, në të cilët të tregoni tipa të ndryshëm forcash që hasin trupa të ndryshëm gjatë lëvizjes.Vlerësim: Vlerësohet nxënësi në bazë të shkallës së aktivizimit dhe të përvetësimit të njohurive në këtë orë mësimi.

Tema 3.10: Makinat e thjeshta

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të listojnë disa tipa makinash të thjeshta; - të tregojnë përse përdoren makinat e thjeshta; - të shpjegojnë mënyrën e funksionimit të makinave të thjeshta.

Fjalët kyç: makinë e thjeshtë, rrotulla, pyka, leva, plani i pjerrët.Mjetet: libri i nxënësit,




Paraqitja grafike e ideve

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Harta e konceptit Paraqitje grafike e informacionit

Nxitje e diskutimit

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i shpejtë Përsosja e të shkruarit

70



Parashtrimi: stuhi mendimeshShkruhet tema në dërrasë të zezë dhe nxiten nxënësit të thonë sa më shumë fjalë që

kanë lidhje me makinat e thjeshta.

plani i pjerrët

leva

vida

pyka

rrotulla

Makinat e thjeshta

Ndërtimi: harta e konceptitNxënësit lexojnë informacionin në libër në lidhje me makinat e thjeshta dhe më pas u përgjigjen

pyetjeve: - Cili është përkufizimi për makinat e thjeshta? Për çfarë përdoret leva, rrotulla, vida etj. Pse

përdoren makinat e thjeshta? Përgjigjet e nxënësve paraqiten në hartën e konceptit në tabelë, ndërsa nxënësit e plotësojnë

atë në fletore.

Leva, një shufër e fortë, përdoret për të lëvizur trupat.

Plan i pjerrët, një sipërfaqe e pjerrët që lidh nje vend më të ulët me një vend më të lartë.

Rrota me boshtin, shërben për të ndërtuar pajisje që lëvizin trupin.

Pyka trup me një anë të pjerrët.

Rrotulla e përbërë nga një rrotë litar.Janë 6 tipash

Makina të thjeshta

Vida,një plan i pjerrët rreth një boshti.

Përforcim: shkrim i shpejtë Nxënësit bëjnë një përmbledhje të shpejtë të funksioneve të makinave të thjeshta. Përfundimet

e tyre i lexojnë dhe i diskutojnë së bashku.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2/A i librit të nxënësve.Vlerësim: Vlerësohet nxënësi në bazë të shkallës së aktivizimit dhe të përvetësimittë njohurive në këtë orë mësimi.

71


Tema 4.1: Çfarë janë magnetët?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë se çfarë është magneti; - të emërtojnë dy polet e magnetit; - të shpjegojnë se çfarë janë polet e magnetit; - të përcaktojnë polet e një magneti.

Fjalët kyç: magnet, elektromagnet, magnet i përkohshëm, polet e magnetit.Mjetet: magnet në forma të ndryshme, tallash hekuri, gjilpëra, kapëse hekuri.

Struktura e mësimit




Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën


Diskutim i ideve. Ndërtim i shprehive

studimorePunë në grupe


Mbajtja e strukturuar e shënimeve

Paraqitja grafike e informacionit Punë individuale

Zhvillimi i mësimitParashikimi: stuhi mendimesh

Shkruhet tema në tabelë. Mësuesja pyet nxënësit: A keni dëgjuar ndonjëherë fjalën magnet? Çfarë është ai? Për çfarë e keni përdorur ju magnetin?Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë:

trup metalMAGNETI

lojëra me magnetë

tabela magnetike e klasës

tërheq trupa hekuri

me ngjyrë të zezë

Ndërtimi i njohurive: punë praktikeKlasa do të ndahet në grupe me nga 5 nxënës.

Në punën e parë praktike, nxënësit do të shohin vetinë tërheqëse të magnetit.Në punën e dytë, nxënësit do të mësojnë se magnetët kanë dy pole: poli i veriut dhe poli i jugut. Ato shënohen shkurt V dhe J. Zakonisht, magnetët i kanë polet e shënuara, por kur mungojnë, ato do të gjenden me një punë të thjeshtë praktike. Nxënësit varin në një fije një magnet shufër dhe e lënë të lundrojë derisa të ndalet. Poli që është nga veriu do të shënohet me V dhe poli i kundërt me të do të shënohet me J.

Kapitulli 4: Magnetët

72


Në punën e tretë praktike, nxënësit do të vënë re se si polet e njëjta shtyhen dhe polet e kundërta tërhiqen. Ata e provojnë këtë duke vendosur polet e magnetit pranë njëri-tjetrit. Nxënësit tregojnë përfundimet që nxorën nga puna praktike. Përforcimi: mbajtja e strukturuar e shënimeve

Përfundimet që nxorën nxënësit nga puna praktike, i paraqesin në grafikun e mëposhtëm:

KA DY POLE: VERI DHE JUG

POLET E KUNDËRTA TËRHEQIN NJËRI-TJETRINPOLET E NJËJTA SHTYJNË NJËRI-TJETRIN

MAGNETI

TËRHEQTrupa të ndryshëm

KUR NJË TRUP PËRSHKOHET NGA RRYMA ELEKTRIKE, AI SILLET SI MAGNET DHE QUHET ELEKTROMAGNET

Mësuesja vlerëson nxënësit me notë dhe me shprehje motivuese për përgjigjet që dhanë dhe për punën që bënë.

Detyrë shtëpie: ushtrimi 1 në libër.

Tema 4.2: Lëndët magnetike dhe jomagnetike

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë llojet e trupave që tërheq magneti; - të emërtojnë lëndën nga e cila përbëhen trupat që tërheq magneti; - të kthejnë një objekt metalik në magnet të përkohshëm.

Fjalë kyç: çelik, kobalt, magnet i përkohshëm.Mjetet: magnet, objekte prej hekuri, prej nikeli, çeliku, kobalti, plastike, letre, gome, gozhde.

Struktura e mësimit





Parashikim me terma paraprakë

Diskutim i ideveZhvillim fjalori Punë me gjithë klasën


Diskutim i ideve. Ndërtim i shprehive

studimore.Punë në grupe


Përmbledhje e strukturuar

Paraqitja grafike e informacionit Punë individuale

73



Parashikimi: parashikim me terma paraprakëMësuesja shkruan në tabelë temën dhe fjalët kyçe: hekuri, nikeli, çeliku, kobalti, plastike, letre,

gome. Pasi i lexojnë nxënësit tregojnë nëse e njohin kuptimin e këtyre fjalëve. Për fjalët që nuk kuptojnë, mësuesja u tregon konkretisht një send të përberë nga ajo lëndë për të cilën ata do të pyesin. Më pas mësuesja u kërkon nxënësve të parashikojnë veprimtarinë që do të kryejnë me këta trupa.

- Ku ndryshojnë me njëri-tjetrin trupat që kemi si mjete mësimore sot? A përbëhen ata nga e njëjta lëndë? Si mendoni ju, për çfarë do të na duhen këta trupa që përbëhen nga lëndë të ndryshme?

Merren përgjigjet e nxënësve dhe mësuesja u thotë nxënësve se do t’i japim përgjigje kësaj pyetjeje nëpërmjet veprimtarive që do të zhvillojnë në klasë.

Ndërtimi i njohurive: punë praktike Punë praktike 1

Klasa ndahet në grupe me nga 5-6 nxënës. Ato do të kenë në tavolinë të gjitha mjetet e duhura.Mësuesja kërkon që nxënësit të emërtojnë objektet dhe lëndët prej të cilave janë përbërë mjetet e punës që kanë përpara. Ajo i ndihmon nxënësit në emërtimin e lëndëve të panjohura më parë për nxënësit, si: çeliku, nikeli, kobalti. Pas kësaj, ajo kërkon që nxënësit të afrojnë magnetin te këto te këto objekte dhe të tregojnë çfarë ndodh. Pyetja është:

- Cilët trupa tërhoqi magneti? Nga çfarë lëndësh përbëhen këta trupa? Cilët trupa nuk i tërhoqi magneti? Nga çfarë lëndësh përbëhen këta trupa?

Punë praktike nr.2Nxënësit do të fërkojnë gozhdën me magnet dhe të provojnë të tërheqin trupa me te. Mësuesja

pyet: - A i tërheq gozhda trupat që tërhoqi magneti? Çfarë kuptoni ju me këtë që vutë re? A

mund ta quajmë gozhdën magnet? Nxënësit lexojnë tekstin e librit dhe pasi mbarojnë diskutimin e materialit që lexuan, mësuesja

u kërkon të provojnë edhe një herë nëse gozhda vazhdon të tërheqë. Nëse po, i pyet: - Forca tërheqëse e gozhdës është e njëjtë me atë të fillimit apo ka rënë? Çfarë parashikoni

se do të ndodhë në orët në vazhdim me forcën tërheqëse të gozhdës? Po nesër, a do të jetë gozhda një magnet? Si quhen ngjarjet që zgjasin pak në kohë? (të përkohshme). Pra, çfarë magneti është gozhda ? (magnet i përkohshëm)

Përforcimi: përmbledhje e strukturuarNxënësit i paraqesin rezultatet e punës praktike në formë grafike si më poshtë.

Magneti

tërheqtërheq

trupa prej nikeli kobalti, çeliku, hekuri

i përkohshëmi përhershëm

74


Mësuesja vlerëson me notë nxënësit dhe me shprehje motivuese për punën dhe paraqitjen me shkrim të përfundimeve të punës praktike.Detyrë shtëpie: ushtrimi 1 në librin e nxënësit.

Tema 4.3: Ku përdoren magnetët?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të tregojnë përdorimet e magnetit; - të tregojnë përdorimet e elektromagnetit; - të tregojnë përse përdoret busulla; - të emërtojnë pjesët e busullës.

Fjalët kyç: elektromagnet, busull.Mjetet: libri i nxënësit, enciklopedia për fëmijë, busull.





Parashikimi(nxitja për të nxënë) Stuhi mendimesh


Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i njohurive(përpunimi i përmbajtjes) Lexim dhe pyetje

Diskutim i ideve. Te nxënit në bashkëpunim

Ndërtim i shprehive studimore

Punë në grupe

Përforcimi(konsolidimi i të nxënit) Punë praktike Ndërtim i shprehive

studimore Punë individuale


Parashikimi: stuhi mendimeshShkruhet tema në tabelë dhe mësuesja pyet nxënësit: duke parë temën për çfarë mendoni se do

të diskutojmë sot? A mund të më thoni nga përvoja juaj se për çfarë i përdorim magnetët? Pas përgjigjeve që dhanë nxënësit, mësuesja i fton nxënësit të shohin figurat në libër për të

mësuar më shumë rreth përdorimit të magnetëve.

Lojëra me magnetë kompjutera telefona susta çantash susta rrobash loja e shahut

Përdorimet e magnetit

75


Ndërtimi i njohurive: lexim dhe pyetjeNxënësit shohin fotot në libër dhe mësuesja pyet:

- Për çfarë i përdor njeriu magnetët? A keni parë objekte magneti si këto që tregohen në figurë? A keni parë busull? Për çfarë përdoret ajo?

Nxënësit emërtojnë objektet që shohin në figure dhe tregojnë nëse kanë parë objekte si ato.Më pas, vëmendja e nxënësve do të tërhiqet te busulla. Mësuesja pyet:Nga cilat pjesë është ndërtuar busulla? Nxënësit përgjigjen duke vëzhguar busullën që kanë në

dorë me fjalët e tyre. Më pas, ata gjejnë në libër paragrafin që flet për busullën, e lexojnë dhe bëjnë emërtimin e pjesëve të busullës sipas termave të librit.

Mësuesja u kërkon nxënësve të vëzhgojnë pamjen me vinçin elektromagnet. Ajo i pyet ata: - Çfarë po bën vinçi? Me çfarë po i tërheq vinçi copat e metalit? A mendoni se janë magnetë

dy nofullat e vinçit? Mësuesja shpjegon që në raste të tilla, si te vinçi ku duhet një forcë shumë e madhe tërheqëse,

përdoret hekuri nëpër të cilin kalon rrymë elektrike. Hekuri, që shndërrohet në magnet kur nëpër të kalon rrymë elektrike, quhet elektromagnet. Mësuesja kërkon që nxënësit të lexojnë në libër dhe të përsërisin me zë si krijohet një elektromagnet.

Përforcimi: punë praktikeNxënësit përdorin busullën për të gjetur në cilën anë të horizontit ndodhen objekte të ndryshme.

Nxënësit dalin në oborrin e shkollës me një busull në dorë dhe pasi u shpjegon si gjendet drejtimi me anë të busullës, mësuesja u kërkon nxënësve të gjejnë drejtimin e shkollës, derës kryesore, palestrës, lulishtes etj.Vlerësimi: Mësuesja vlerëson nxënësit për përgjigjet dhe për përvetësimin e shprehive të reja.Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 dhe 2 në librin e nxënësit.

Tema 4.4: Punë praktike: Magnetët

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të ndërtojnë një busull në kushtet e shtëpisë; - të ndajnë objektet magnetike nga ato jomagnetike; - të krijojnë forma artistike, duke u bazuar në vetitë tërheqëse të magnetit;

Fjalët kyç: busull.

Mjetet: një gjilpërë ose një tel i hollë dhe i drejtë çeliku; një trup i lehtë notues, si për shembull një tapë shisheje; një enë e sheshtë, p.sh. një tepsi, e mbushur rreth 3 cm me ujë.

76


Zhvillimi i mësimitParashikimi: diskutim i drejtuar

Mësuesja shkruan fjalët kyç dhe mjetet që do të përdoren për përgatitjen e busullës. Nxënësit bëjnë emërtimin dhe mënyrën e përdorimit të mjeteve.

Ndërtimi i njohurive: punë praktikePër zhvillimin e punës do të ndiqen hapat e paraqitur në libër. Hapi i parë është shndërrimi i

gjilpërës në magnet. Mënyra më e thjeshtë është ajo e përmendur në mësimet e mëparshme: prekni njërin pol të magnetit me gjilpërë dhe fërkojeni përreth 20-30 herë, siç tregohet në figurë.

Hapi i dytë është vendosja me kujdes e gjilpërës së magnetizuar mbi tapën që lundron në ujë. Vendosja e tapës në ujë, ul fërkimet e mundshme. Pra, gjilpëra me gjithë tapë, mund të rrotullohet lirisht, duke u orientuar sipas drejtimit veri-jug.

Përforcimi: shkrim i shpejtëNxënësit do të shkruajnë shkurt qëllimin, hapat dhe përfundimin e punës që bënë.

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit me notë.





Parashikimi(nxitja për të nxënë) Diskutimi drejtuar


Punë me gjithë klasën


Zhvillim i shprehive studimore.

Diskutim i ideve Të nxënit në bashkëpunim

Punë në grupe


Përforcimi(konsolidimi i të

nxënit)Përsosje e shkrimit Punë individuale

Tema 5. 1: Pjesët e një bime

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë pjesët e një bime; - të përshkruajnë pjesët e një bime; - të tregojnë funksionin e çdo pjesë të bimës; - të tregojnë mënyrën e shumimit të bimëve.

Fjalët kyç: organizëm i gjallë, kripëra minerale, riprodhim.

Kapitulli 5: Bimët

77


Zhvillimi i mësimitEvokimi: diskutim për njohuritë paraprake

Nxënësit janë porositur një orë më parë nga mësuesja për të sjellë në klasë lloje të ndryshme bimësh. Mësuesja kërkon nga nxënësit të emërtojnë këto lloje bimësh dhe të flasin, nga njohuritë që kanë deri më tani, për pjesët e tyre.

Realizimi i kuptimit: di - dua të di - mësovaKlasa ndahet në grupe. Nxënësit e çdo grupi udhëzohen për të plotësuar në kolonën “di”,

me njohuritë që kanë për bimën. Plotësojnë kolonën “dua të di” dhe më pas bëhet leximi i tekstit. Grupet shënojnë informacionin e ri për funksionin e pjesëve të bimës , për ushqimin dhe për shumimin e saj. Mësuesja ndërhyn për shpjegimin e koncepteve “kripëra minerale” dhe “riprodhim”. Pas përfundimit të detyrës, përfaqësuesit e çdo grupi lexojnë shënimet sipas kolonave të tabelës.

Struktura e mësimit: ERR


Evokimi(nxitja për të nxënë)

Diskutim për njohuritë paraprake

Diskutim i ideve (punë me gjithë klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes)

Di - dua të di - Mësova më shumë

Nxitje për të saktësuar idetë(punë në grupe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Përvijim i të menduarit Paraqitje grafike e informacionit

(punë individuale)

Di Dua të di Mësova Bimët janë të llojeve të

ndryshme Ç’pjesë të tjera ka bima? Lulja prodhon frytet dhe farat.

Bimët kanë nevojë për ujë. Ç’funksion ka secila pjesë e saj?

Gjethet thithin dritë e ngrohtësi nga dielli dhe ajër.

Kërcelli mban gjethet, lulet, frytet dhe farat. Ai formohet

nga rritja e rrënjës. Rrënja e mban të ngulur në tokë bimën dhe me anë të saj, bima thith ujin dhe kripërat minerale,

pa të cilat nuk do të rritej.

Bimët kanë rrënjë, kërcell, gjethe. Si shtohet bima? Bimët riprodhohen me anë të

farës.

78


Reflektimi: përvijimi i të menduarit

BIMA

pjesët e bimës ushqimi shumohet

Mësuesja fillon skemën me fjalën BIMA dhe nxënësit plotësojnë pjesët e saj, funksionin e çdo pjese, me se ushqehet dhe si shumohet.

Më pas, nxënësit punojnë të pavarur në rubrikën e librit Tani e ke radhën ti. Në përfundim të punës, nxënësit lexojnë fjalitë e plotësuara, duke bërë edhe vetëkorrigjimin në rastet kur kanë gabuar.

Detyrë shtëpie: Me ndihmën e farave të bimëve, krijoni me teknikën e kolazhit një bimë, tek e cila të tregoni të gjitha pjesët e saj.

Tema 5. 2: Çfarë i duhet një bime për t’u rritur?

Objektivat: Në fund të orës se mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përcaktojnë elementet e prodhimit të lëndëve ushqyese; - të tregojnë elementet e formimit të fotosintezës; - të përkufizojnë procesin e fotosintezës.

Fjalët kyç: fotosintezë.Mjetet: libri i nxënësit, enciklopedi për fëmijë.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutimi i ideve (punë me

gjithë klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Imagjinatë e drejtuar Diskutim i ideve (punë në

dyshe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti i diskutimit Të nxënët bashkëveprues (punë

me gjithë klasën)

Zhvillimi i mësimitEvokimi: stuhi idesh

Mësuesja pyet nxënësit: - Për çfarë ka nevojë bima për t’u rritur?

Nxënësit japin idetë e tyre, të cilat mësuesja duhet t’i shkruajë në dërrasën e zezë. Një nga përgjigjet e nxënësve është:

Bima për t’u rritur ka nevojë për ujë, kripëra minerale, për dritën e diellit dhe ngrohtësi.

79


Realizimi i kuptimit: imagjinatë e drejtuarPasi kanë dhënë mendimet e tyre lidhur me nevojat që ka bima për t’u rritur, nxënësit diskutojnë

më tej lidhur me rëndësinë e këtyre elementeve. Mësuesja ndërhyn për të shpjeguar dukurinë e fotosintezës. Me pas, mësuesja pyet nxënësit:

- Si mendoni ju, çfarë thithin bimët dhe çfarë nxjerrin ato? Mësuesja ndërhyn duke theksuar se nëpërmjet gojëzave të gjethes, bimët thithin dioksid karboni

dhe nxjerrin oksigjen. Ajo nxit imagjinatën e nxënësve duke u kërkuar të përfytyrojnë stinën e dimrit. Pyet nxënësit:

- Ç’ndodh me bimët në këtë stinë? Nxënësit përgjigjen:

- Bimët në dimër thahen pasi bën shumë ftohtë. Pra, që të rritet e shëndetshme, bima ka nevojë për ngrohtësi, të cilën e merr nga rrezet e diellit.

Mësuesja i pyet: - A keni lule në shtëpi? Ku i vendosni: në errësirë apo në dritë?

Nxënësit përgjigjen: - Bimët rriten më të shëndetshme në dritë, ndërsa në errësirë ato vyshken dhe thahen.

Përforcimi: rrjeti i diskutimitMësuesja u drejton pyetje nxënësve:

- Për çfarë ka nevojë një bimë për t’u rritur? Nxënësit do të japin përgjigjet e tyre dhe do t’i argumentojnë ato. Përgjigjet do të shkruhen në

dërrasë të zezë.

Për çfarë ka nevojë një bimë për t’u rritur? - Që të rritet, bima ka nevojë për dritën e diellit, të cilën e thith nëpërmjet gjetheve. - Nëpërmjet rrënjës, bima thith nga toka ujin dhe kripërat minerale. - Bimët thithin dioksid karboni dhe nxjerrin oksigjen nëpërmjet gojëzave që ndodhen në

gjethe. - Që të rritet e shëndetshme, bima ka nevojë edhe për ngrohtësi, të cilën e merr nga dielli.

Më pas, nxënësit punojnë të pavarur në rubrikën e librit Tani e ke radhën ti. Pasi përfundojnë detyrën, nxënësit lexojnë dhe diskutojnë rreth plotësimit të saj.

Eksperiment: Në shtëpi merrni një vazo me lule dhe vendoseni në një vend të errët dhe të mbyllur. Shënoni me kujdes në fletore çfarë do të vëreni në ditët në vazhdim. Ç’ndodhi me bimën?

80


Tema 5.3: Punë praktike: Si lind dhe si rritet bima?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë procesin e rritjes së bimës; - të vëzhgojnë ndryshimet që pëson fara; - të vëzhgojnë ndryshimet që pëson bima.

Fjalët kyç: bimë, zhvillim, fara, kërcelli, rrënja, gjethet, lulet.Mjetet: libri i nxënësit, kavanoz qelqi, në të cilin është mbjellë fara e fasules.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutimi i ideve

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Eksperimenti Zbatimi në praktike i ideve

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Përvijim i të menduarit Nxitja për të dhënë konkluzione

Zhvillimi i mësimitEvokimi: stuhi idesh

Mësuesja pyet nxënësit: - Si lind dhe rritet bima?

Për të dhënë një informacion sa më të plotë në lidhje me pyetjen, mësuesja duhet të shkruajë në dërrasë të zezë çdo përgjigje të nxënësve. Në mësimin e kaluar, nxënësit kanë marrë informacion mbi elementet që ka nevojë një bimë për t’u rritur. Gjithashtu, nxënësit kanë kryer eksperimentin e mbjelljes së farës së fasules. Ata kanë kryer eksperimentin, të porositur një javë më parë nga mësuesja. Kjo ka bërë që nxënësit të kenë vëzhguar ndryshimet që ka pësuar fara dhe më pas lindja e bimës së re.

Realizimi i kuptimit: eksperimentiÇdo nxënës duhet të ketë sjellë në klasë kavanozin e qelqit, në të cilin kanë mbjelle farën e

fasules. Mësuesja nxit nxënësit të vëzhgojnë me kujdes të gjitha ndryshimet që ka pësuar fara e fasules. Pyet nxënësit:

- Ç’ka dalë nga fara? Në ç’drejtim shkuan rrënjët? Po kërcelli me gjethet? Sa kohë iu desh bimës që të çelë?

Reflektimi: përvijim i të menduarit - Në ç’përfundime arrijmë?

BIMAlind dhe rritet

81


Pasi vëzhguan se ç’ndryshime kishte pësuar fara, nxënësit do të plotësojnë diagramet, të cilat mund t’i vizatojnë në fletore. Një ose dy nxënës lexojnë edhe një herë konkluzionin e eksperimentit.

Nxënësit plotësojnë të pavarur rubrikën Tani e ke radhën ti. Diskutohet me nxënësit . Detyrë shtëpie:

Vizatoni në fletore bimën e fasules dhe përcaktoni pjesët e saj.

Tema 5. 4: Klasifikimi i bimëve sipas disa karakteristikave

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë bimët sipas karakteristikave të kërcellit të tyre; - të përshkruajnë bimët sipas veçorive kryesore që ato kanë; - të klasifikojnë bimët sipas përshtatjes se tyre në lidhje me mjedisin ku ato rriten.

Fjalët kyç: bimë barishtore, shkurre, drurë. Mjetet: libri i nxënësit, album me bimë.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Vëzhgim Nxitje e diskutimit të ideve

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) INSERT Ndërtim i shprehive studimore

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Harta e konceptit Diskutim i ideve

Zhvillimi i mësimitEvokimi: vëzhgim

Mësuesja u tregon nxënësve albumin me lloje të ndryshme bimësh. U drejton pyetje nxënësve: - Çfarë vëreni në këto faqe të albumit? - A i njihni këto bimë? - Ku dallohen nga njëra-tjetra? - A mund të rriten të gjitha bimët në të njëjtin ambient?

Gjatë vëzhgimit, nxënësit arrijnë të përcaktojnë këto ndryshime: lartësia, trashësia e trungut, forma e gjetheve, rritja e tyre në mjedise të ndryshme.

Realizimi i kuptimit: INSERTNxënësit do ta marrin informacionin e ri duke lexuar me vëmendje tekstin dhe duke shënuar

te çdo paragraf, simbolet:

Njohuri që i dinë Njohuri që i dinë ndryshe

Njohuri që nuk i kuptojnë Njohuri që nuk i dinë

+ ! ? -

82


Nxënësit lexojnë dhe shënojnë me simbole tekstin. Më pas plotësojnë tabelën në fletore, duke shkruar çështjet kryesore për çdo paragraf. Më pas, mësuesja ndërhyn për të sistemuar njohuritë dhe për të shpjeguar njohuritë që nxënësit nuk i kuptojnë.

Reflektimi: harta e konceptitNxënësit ndahen në grupe. Secili grup punon për të ndërtuar një hartë koncepti.

Bimët

Në përfundim të punës, secili grup paraqet hartën e tij të konceptit. Jepen vlerësime për punën e grupeve. Më pas, nxënësit punojnë ushtrimet 1 dhe 2 në rubrikën Tani e ke radhën ti. Nxënësit lexojnë rubrikat që kanë plotësuar dhe korrigjojnë njëri-tjetrin për mënyrën e plotësimit të tyre.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 i rubrikës Tani e ke radhën ti.

Tema 5.5: Bimët që na ushqejnë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të identifikojnë bimët sipas pjesëve që u përdor njeriu për ushqim; - të klasifikojnë bimët sipas përdorimit të tyre: të përpunuara apo të freskëta; - të vlerësojnë rëndësinë që kanë bimët si ushqim për njeriun.

Fjalët kyç: bimë e përpunuar, bimë e freskët.Mjetet: libri i nxënësit, album me bimë, bimë të sjella nga nxënësit.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Dil rrotull - fol rrotull Diskutim i ideve

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Lexim me kodim teksti Ndërtim i shprehive studimore

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje Nxitja e diskutimit

83


Evokimi: Dil rrotull - fol rrotullMësuesja shkruan në tabelë: Bimët që na ushqejnë.

- Mendoni gjatë dy minutave për bimë që ne i përdorim si ushqim. Ngrihuni në këmbë dhe lëvizni nëpër klasë. Kur të përplas duart një herë, ndaloni. Tregojini shokut që keni pranë se çfarë mendoni rreth temës.

Pas një minute, mësuesja përplas duart dy herë dhe rifillon lëvizja. Aktiviteti vazhdon edhe dy herë të tjera. Pasi ulen, mësuesja u kërkon disa nxënësve mendime rreth temës dhe ndërhyn për t’i përqendruar nxënësit drejt informacionit që do të jepet. Le të flasim rreth këtyre çështjeve:

- Disa bimëve u përdorim si ushqim frutat. - Disa bimëve u hamë farat. - Disa të tjerave u hamë gjethet. - Disave u hamë kërcellin. - Disave u hamë rrënjët.

Realizimi i kuptimit: lexim me kodim i tekstit. Mësuesja përcakton simbolet për leximin e tekstit nga nxënësit:

- Bimëve që u hamë frutat, do t’u vini simbolin FR. - Bimëve që u hamë farat, do t’u vini simbolin F. - Bimëve që u hamë gjethet, do t’u vini simbolin Gj. - Bimëve që u hamë kërcellin, do t’u vini simbolin K. - Bimëve që u hamë rrënjën, do t’u vini simbolin Rr.

Nxënësit lexojnë individualisht duke përdorur simbolet që janë paraqitur në tabelë. Pas leximit do të plotësohet tabela bashkë me mësuesen.

FR F Gj K Rr

Qershi, mollë, domate,speca,

luleshtrydhe etj

Arrat, bajamet, lajthi, bizele etj.

Sallata jeshile, spinaqi, lakra etj.

Preshi, qepa e njomë etj.

Karota, patate, rrepa etj.

Reflektimi: pyetje-përgjigje - Cilave fruta u marrim vajin? - Çfarë marrim nga bima e sojës?

Nxënësit plotësojnë rubrikat 1 dhe 2 të librit. Lexojnë ushtrimet e plotësuara dhe bëjnë vetëkorrigjimet.

Vlerësohen nxënësit.

Detyrë shtëpie: Vizatoni bimë, të cilave u hamë frutin, farën, gjethen, kërcellin dhe rrënjën.

84



Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë pjesët kryesore të një bime; - të përshkruajnë funksionin që ka çdo pjesë e bimës; - të përshkruajnë procesin e lindjes dhe të rritjes së një bime; - të klasifikojnë bimët sipas karakteristikave që ato kanë.

Fjalët kyç: rrënja, kërcelli, gjethja, lulja, fryti, fara, oksigjen, dioksid karboni, kripëra minerale, shumim, barishte, shkurre, pemë, fotosintezë. Mjetet: libri i nxënësit, album me bimë.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Stuhi idesh Diskutim i ideve (punë me gjithë

klasën)


Pyetje-përgjigje, imagjinatë e drejtuar

Nxitje e diskutimit(punë në dyshe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pesëvargëshi Nxitje për të përsosur idetë

(punë në grupe)

Evokimi: stuhi ideshMësuesja shtron pyetjen para nxënësve:

- Cilat janë pjesët kryesore të bimës?Më pas vizaton diagramin në tabelë dhe e plotëson me përgjigjet e marra nga nxënësit.

kërcelli

gjethja

lulja

rrënjafryti

fara

Pjesët e bimës

Mësuesja u kërkon nxënësve të përshkruajnë funksionet që kryen çdo pjesë e bimës.

Realizimi i kuptimit: pyetje-përgjigje, imagjinatë e drejtuar

85


Mësuesja u drejton këto pyetje nxënësve dhe kërkon prej tyre që të japin përgjigje të argumentuara. - Me çfarë riprodhohen bimët? - Ç’është fotosinteza? - Ku zhvillohet ajo? - Përse u nevojitet uji bimëve? - Përveç ujit, çfarë merr bima nga toka? - Në sa kategori ndahen bimët nga ndërtimi dhe gjatësia e kërcellit?

Mësuesja kërkon nga nxënësit që të përshkruajnë ciklin e lindjes dhe të rritjes së një bime, duke u bazuar në eksperimentin e kryer nga nxënësit me mbjelljen e farës së fasules dhe njëkohësisht ta paraqesin edhe me anë të vizatimit në fletore.

Organizohet puna e pavarur e nxënësve, në të cilën do të plotësojnë ushtrimet 4 dhe 5. Nxënësi përforcon funksionin e secilës pjesë të bimës, si dhe klasifikimin e bimëve duke u nisur nga kërcelli i tyre.

Reflektimi: pesëvargëshMësuesja organizon punën në grupe. Ndan klasën në disa grupe dhe kërkon që secili të shkruajë

një pesëvargësh për BIMËN. Mësuesja u rikujton edhe njëherë rregullat e pesëvargëshit, të cilat i shkruan në tabelë. Një emër _______________________________________________________Dy mbiemra _______________________________________________________Tri folje _______________________________________________________Një fjali me 4-5 fjalë _______________________________________________________Sinonim _______________________________________________________

Në përfundim të punës, përfaqësuesit e çdo grupi prezantojnë punën e kryer. Duke u nisur nga mendimet e secilit përfaqësues, mësuesja bën vlerësimin e punës së çdo grupi.

Detyrë shtëpie: Bëni një herbarium me bimë.

Tema 6.1: Kafshët jorruazore

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë kafshët sipas ndërtimit të trupit të tyre; - të përcaktojnë klasat që bëjnë pjesë te jorruazoret; - të identifikojnë kafshët jorruazore, të paktën nga dy kafshe për çdo klasë. - të përshkruajnë karakteristikat kryesore të këtyre klasave.

Fjalët kyç: jorruazorë, shtyllë kurrizore, skelet, sfungjerët, krimbat, butakët, këmbënyjëtuarit, lëkurëgjemborët.

Mjetet: libri i nxënësit, album me kafshë, foto të kafshëve, etiketa.

Kapitulli 6: Kafshët

86


Evokimi: harta semantikeMësuesja i njeh nxënësit me temën e mësimit:

- Sot do të diskutojmë për kafshët dhe për ndarjen e tyre në klasa, duke u mbështetur në ndërtimin e trupit. Nga ndërtimi i trupit, kafshët ndahen në dy grupe: rruazore dhe jorruazore.

Sot do të shqyrtojmë grupin e kafshëve jorruazore. Në këtë grup bëjnë pjesë kafshët që nuk kanë shtyllë kurrizore dhe skelet.

Mësuesja vizaton grafikun e hartës semantike në tabelë dhe më pas përcakton klasat e këtij grupi.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Harta semantike Paraqitje grafike e informacionit

(punë me gjithë klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Analiza e tipareve semantike Diskutim i ideve (punë në

grupe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje Nxitje për diskutim idesh (punë

në dyshe)

KAFSHËTJORRUAZORE

Sfungjerët

Lëkurëgjemborët

Këmbënyjëtuarit

Butakët

Krimbat

Realizimi i kuptimit: analiza e tipareve semantikeMësuesja u tregon nxënësve se kafshët jorruazore janë kafshe që jetojnë në tokë, në ujë dhe në

nëntokë. U paraqet nxënësve figura me kafshë, si: kërmilli, ylli i detit, krimbat. Nxënësit shfletojnë materialin mësimor për disa minuta dhe më pas u shpërndahen figurat me kafshë për të plotësuar tabelën e analizës së tipareve semantike dhe të tabelës. Tabela e analizës së tipareve semantike plotësohet nga nxënësit të ndarë në grupe.

Grupi Klasa Midhja Krimbi i tokës Sfungjeri Miza e

shtëpisëIriqi i detit

Jorruazorët Sfungjerët +

Butakët +

Krimbat +

Këmbënyjëtuarit +

Lëkurëgjemborët +

87


Diskutohet plotësimi i tabelës nga çdo grup, ndërkohë që mësuesja ka përgatitur një tabelë të madhe për gjithë klasën dhe e plotëson atë me nxënësit.

Reflektimi: pyetje-përgjigjeMësuesja u drejton nxënësve pyetjet dhe kërkon nga nxënësit që të argumentojnë përgjigjet e

tyre: - Si i kanë klasifikuar shkencëtarët llojet e ndryshme të kafshëve? - Në cilin grup bëjnë pjesë midhjet? Po fluturat? - Përse është e rëndësishme guaska për butakët?

Tema 6.2: Kafshët rruazore

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë kafshët sipas ndërtimit të trupit të tyre; - të përcaktojnë karakteristikat kryesore të këtyre klasave; - të identifikojnë kafshët që bëjnë pjesë në grupin e rruazorëve.

Mjetet: libri i nxënësit, album me kafshë ose foto me kafshë.Fjalët kyç: rruazorë, amfibë, zvarranikë, gjitarë.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Harta semantike Paraqitja grafike e informacionit


Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Analiza e tipareve semantike Diskutim i ideve

(punë në grupe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Diagrami i Venit Përmbledhje grafike e

informacionit (punë në dyshe)

Evokimi: harta semantike Mësuesja pyet nxënësit:

- Në sa grupe i ndajmë kafshët? (në dy grupe: rruazorët dhe jorruazorët) - Sot do të flasim për kafshët rruazore. Rruazorët e kanë skeletin e trupit të tyre të ndërtuar

prej kockave. Pjesa kryesore e skeletit të tyre është shtylla kurrizore. Ajo përbëhet nga një varg rruazash. Disa prej tyre i ushqejnë të vegjlit me qumësht. Këto kafshë quhen gjitarë. Mësuesja vizaton në tabelë hartën semantike dhe e plotëson atë duke tërhequr mendimet e nxënësve.

KAFSHËT RRUAZORE

amfibët

gjitarët

peshqit

shpendët zvarranikët

88


Realizimi i kuptimit: analizë e tipareve semantikeMësuesja u jep kohe nxënësve të lexojnë materialin mësimor. Nxënësit do të plotësojnë tabelën

e analizës së tipareve semantike duke shfrytëzuar dhe fotot e kafshëve. Për këtë, nxënësit do të punojnë në grupe.

Grupi Klasa Bretkosa Peshku Struci Delfini Krokodili

Rruazorë Gjitarë +

Shpendë +

Zvarranikë +

Peshq +

Amfibë +

Diskutohet plotësimi i tabelës nga përfaqësuesit e grupeve, ndërkohë që mësuesja plotëson tabelën e përgatitur për gjithë klasën.

Reflektimi: diagrami i VenitMësuesja u shpërndan nxënësve fleta me skicën e diagramit të Venit. Nxënësit do të punojnë në

dyshe për të gjetur të veçantat dhe të përbashkëtat që kanë dy grupet e mëdha të kafshëve.

Jorruazorët Rruazorëttë përbashkëtat

Puna e kryer diskutohet nga nxënësit në dyshe dhe vihet theksi te të përbashkëtat dhe të veçantat e këtyre dy grupeve. Më pas, nxënësit punojnë të pavarur në rubrikën Tani e ke radhën ti. Lexohen ushtrimet dhe bëhen diskutime për mënyrën e plotësimit të tyre.Detyrë shtëpie: Gjeni dhe shkruani në tabelë emra të tjerë kafshësh rruazore.


Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të klasifikojnë kafshët në rruazore dhe në jorruazore; - të klasifikojnë kafshët sipas mënyrës së të ushqyerit; - të përshkruajnë fazat e zhvillimit të kafshëve dhe të njerëzve; - të listojnë karakteristika të gjitarëve.

Fjalë kyç: barngrënës, mishngrënës, gjithçkangrënës.Mjetet: libri i nxënësit, album me bimë dhe me kafshë.

89





Harta e konceptit, organizues grafik Punë me gjithë klasën

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Rendit, grupo, emërto Punë në dyshe, punë në grupe

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Organizuesi grafik i analogjisë Punë në grupe

Evokimi: harta e konceptit, organizues grafikMësuesja njeh nxënësit me temën mësimore, e cila është një përsëritje kapitulli. Udhëzohen

nxënësit se do të punojnë në tekst. Në ushtrimin 1, nxënësit do të plotësojnë hartën e konceptit, ku do të listojnë klasat për grupin e kafshëve rruazore dhe për atë të kafshëve jorruazore. Mësuesja plotëson skemën e vizatuar në tabelë me nxënësit pasi ta kenë përfunduar së plotësuari atë në tekstet e tyre.

Në ushtrimin 2 do të plotësojnë tabelën në të cilën do të vendosin + ku duhet. Nxënësit do të identifikojnë kafshët për çdo grup (rruazore dhe jorruazore, mishngrënëse, barngrënëse dhe gjithçkangrënëse). Mësuesja plotëson përsëri tabelën e përbashkët me nxënësit.

Realizimi i kuptimit: rendit, grupo, emërtoMësuesja organizon punën në grupe në ushtrimin 3. Grupi i parë do të paraqesë me vizatim

fazat e zhvillimit te pulës, i dyti fazat e zhvillimit të njeriut dhe i treti fazat e zhvillimit të bretkosës.Ne përfundim te punës, përfaqësuesit e çdo grupi prezantojnë punën e kryer. Mësuesja vlerëson

nxënësit.Në ushtrimin 4, nxënësit do të listojnë disa karakteristika te gjitarëve, duke plotësuar skemën

në libër. Në ushtrimin 6 do të plotësojnë alternativën e saktë dhe në ushtrimin 7 do të plotësojnë fjalitë me fjalët që mungojnë. Nxënësit do të punojnë në dyshe dhe do të diskutojnë me njëri-tjetrin për saktësinë e plotësimit të detyrës.

Reflektimi: organizuesi grafik i analogjisëMësuesja u shpërndan nxënësve të ndarë në 4-5 grupe, fleta me tabelën e organizuesit grafik të

analogjisë. Ata do të plotësojnë dallimet dhe ngjashmëritë mes bimëve dhe kafshëve. BIMË KAFSHË

Dallimet Ngjashmëritë

Kafsha e gjen vetë ushqimin. Bima e merr nga toka. Kanë nevojë për ushqim.

Kafsha lëviz, ndërsa bima nuk lëviz. Shtohen. Janë në numër të madh.

Kafshët shumohen me vezë ose me të vegjël.Bima shumohet me farë. Kanë nevojë për ajër, dritë dhe ngrohtësi.

Në përfundim të punës, grupet lexojnë punën e kryer. Mësuesja vlerëson nxënësit.

90


Detyrë shtëpie: Kërkoni informacion shtesë për bimët dhe kafshët tek “Enciklopedia për fëmijë”.Nxënësit plotësojnë në mënyrë të pavarur ushtrimet 1 dhe 2 të librit të tyre. Më pas bëhet leximi

i tyre.Detyrë shtëpie: Gjeni dhe vendosni emra kafshësh të tjera në tabelën e analizës së tipareve semantike.

Tema 7.1: Unë dhe shqisat

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë pjesët kryesore të trupit të njeriut; - të emërtojnë organet e shqisave të njeriut; - të përshkruajnë funksionin që kryen çdo organ shqisor.

Fjalët kyç: shqisa, organe shqisash.Mjetet: libri i nxënësit, albumi i trupit të njeriut.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Lojë, stuhi idesh Nxitje diskutimi (punë me gjithë

klasën)


Vëzhgo, diskuto, nxirr përfundimin

Ndërtimi i shprehive studimore(punë me gjithë nxënësit)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Tabela e koncepteve Nxitja për të përsosur idetë

(punë në grupe)Zhvillimi i mësimitEvokimi: stuhi idesh, lojë

Mësuesja njeh nxënësit me temën e mësimit. Më pas pyet nxënësit: - Cilat janë pjesët e trupit të njeriut?

Mësuesja nxjerr një nxënës para klasës për të përcaktuar pjesët e trupit tek ai nxënës. Përgjigjet që japin nxënësit, mësuesja i shkruan në tabelë: koka,trungu, krahët, këmbët, duart, sytë,veshët etj.

Mësuesja bën ilustrimin e pjesëve të trupit të njeriut me faqen e albumit ku është fotografuar trupi i njeriut. Më pas zhvillon një loje me nxënësit. Njërit prej nxënësve i mbyllin sytë me shami, i japim në dorë një mollë, një trëndafil, një kitarë, një libër, një gotë me ujë të nxehtë. Shijojmë me gjuhë, nuhatim me hundë, dëgjojmë me veshë, prekim me anë të lëkurës, lexojmë me sy.

Realizimi i kuptimit: vëzhgo, diskuto, nxirr përfundimeVëzhgoni me kujdes figurën e tekstit. Emërtoni si në figurë organet e shqisave te trupi juaj.

Mësuesja shkruan në tabelë pyetjen: - Ç’janë organet e shqisave?

Pasi merr përgjigje nga nxënësit, saktëson përkufizimin:Organet e shqisave janë pjesë të vogla të trupit që kryejnë një funksion të caktuar.

Mësuesja kërkon nga nxënësit që nëpërmjet shembujve të përcaktojnë funksionin që kryen çdo organ shqisash.

Kapitulli 7: Njeriu dhe shëndeti

91


Reflektimi: tabela e koncepteveNxënësit punojnë të pavarur në plotësimin e tabelës së koncepteve në libër. Lexohet plotësimi

i tabelës në libër nga nxënësit. Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për mënyrën e plotësimit të tabelës dhe për nxjerrjen e konkluzioneve.

Detyrë shtëpie: Përgjigjuni me shkrim në fletore pyetjeve të tekstit.

Tema 7.2: Lëkura, flokët, thonjtë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë karakteristika të thonjve dhe të flokëve; - të përcaktojnë funksionin mbrojtës të lëkurës; - të listojnë funksione të tjera të lëkurës të rëndësishme për shëndetin e njeriut.

Mjetet: libri i nxënësit, albumi i trupit të njeriut.Fjalët kyç: mikroorganizma, melaninë, lëkurë, flokë, thonj.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Lojë, vëzhgo Nxitje diskutimi (punë me gjithë

klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Rishikim në dyshe Ndërtimi i shprehive studimore

(punë me gjithë nxënësit)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit)

Tabela e koncepteve, pyetje- përgjigje

Nxitja për të përsosur idetë (punë individuale)

Evokimi: lojë, vëzhgoPasi ka njohur nxënësit me temën e mësimit, mësuesja zhvillon një lojë me to. Kërkon nga

nxënësit që t’u përgjigjen pyetjeve: - Me se është i mbuluar trupi i njeriut? - Ç’funksion kryen lëkura si organ i të prekurit? - Ku ndodhen flokët? - Si i keni ju flokët? (kaçurrela, të drejta, të shpeshta, të rralla etj.) - Po thonjtë ku ndodhen? - Si i mbani ju ato? Pse?

Mësuesja i shkruan në tabelë përgjigjet e nxënësve, duke bërë edhe saktësime në momente të duhura.

Realizimi i kuptimit: rishikim në dysheMateriali mësimor lexohet në çift me paragrafë. Një nxënës lexon, ndërsa shoku i bankës bën

përmbledhjen e paragrafit. Më pas, nxënësit në çift ndërrojnë rolet. Kështu veprohet për të gjithë materialin mësimor. Mësuesja bën përmbledhjen e materialit, duke marrë përfundimet e çdo paragrafi që kanë dhënë nxënësit.

92


Reflektimi: tabela e konceptit, pyetje-përgjigje.Mësuesja u drejton pyetjet nxënësve:

- Përse lëkura është një mbrojtëse e mirë? - Cila është lënda përgjegjëse për ngjyrën e lëkurës? - Përse nuk na flokët dhembin kur i presim?

Mësuesja për çdo pyetje merr përgjigje nga 2-3 nxënës dhe i shkruan në tabelë. Vlerëson nxënësit për përgjigjet që japin.

Nxënësit plotësojnë në libër tabelën e konceptit, do të shkruajnë se çfarë dinë për lëkurën, flokët dhe thonjtë. Bëhet leximi i tabelës së plotësuar nga nxënësit. Nxënësit vlerësohen për punën e kryer.

Detyrë shtëpie: Ditarët e të nxënit.Higjiena e lëkurës, e flokëve dhe e thonjve ka rëndësi për shëndetin tonë.

Tema 7.3: Si realizohet mbrojtja dhe lëvizja

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përcaktojnë organet e lëvizjes dhe ato të mbrojtjes; - të emërtojnë kockat sipas madhësisë që ato kanë; - të përshkruajnë skeletin dhe funksionet e tij. - të përshkruajnë funksionet që kryejnë kockat; - të përshkruajnë funksionet që kryejnë indet.

Mjetet: libri i nxënësit, skeleti i njeriut.Fjalët kyç: skelet, kocka, inde, palca, gjymtyrë.




klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Lexim, përmbledhje në dyshe Të nxënët në bashkëpunim

(punë në dyshe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje Ndërtim i shprehive studimore



Evokimi: stuhi ideshNën drejtimin e mësueses, nxënësit kryejnë ushtrime gjimnastikore për trupin (5 minuta). Më

pas u drejton atyre disa pyetje:

Fragmenti Komenti

93


- Çfarë bëtë ju para 5 minutave? - Cili na ndihmon për të kryer lëvizjet?

Mësuesja i njeh nxënësit me temën mësimore: “Si realizohet mbrojtja dhe lëvizja tek njeriu”.

Realizimi i kuptimit: lexim, përmbledhje në dysheInformacioni i ri do të studiohet duke punuar në dyshe. Njëri nxënës do të lexojë paragrafin,

tjetri do të bëjë përmbledhjen. Më pas nxënësit do të ndërrojnë rolet. Pastaj diskuton e gjithë klasa për njohuritë e reja. Mësuesja u sqaron paqartësitë nxënësve dhe jep dhe njohuri të reja të pathëna nga nxënësit. Informacionin e përmbledhur e shkruan në tabelë:

- Skeleti i jep formë trupit dhe e mban atë në këmbë. - Skeleti mbron pjesët delikate të trupit tonë, si p.sh.: kafka mbron trurin, kafazi i kraharorit

mbron zemrën dhe mushkëritë, shtylla kurrizore mbron palcën kurrizore. - Kockat janë të madhësive të ndryshme. - Kockat përshkohen nga palca. - Kockat lidhen me njëra-tjetrën me anë të indeve. - Indet bëjnë të mundur lëvizjen e skeletit.

Reflektimi: pyetje-përgjigjeNxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit, me anë të të cilave bëhet sintetizimi i njohurive të reja.

Më pas, nxënësit plotësojnë ushtrimet 1 dhe 2 të librit, të cilat më pas i lexojnë.

Detyrë shtëpie: Krijo me makarona një skelet njeriu.

Tema 7.4: Rëndësia dhe shëndeti i skeletit

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë funksionin e kockave në trupin tonë; - të përcaktojnë faktorët që bëjnë të mundur ruajtjen e kockave; - të tregojnë pasojat e dëmtimit të kockave.

Mjetet: libri i nxënësit, skeleti i njeriut.Fjalët kyç: kocka, rruazat e gjakut, rakitizëm, vitamina D.




klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Rishikim në dyshe Të nxënët në bashkëpunim

(punë në dyshe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje Ndërtim i shprehive studimore


94



Evokimi: stuhi idesh

Mësuesja pyet nxënësit: - A ju ka ndodhur të thyeni dorën apo këmbën? - Si mendoni ju, cila thyhet?

Sot do të mësojmë për funksionet që kryejnë kockat, për faktorët që bëjnë të mundur ruajtjen e kockave, për thyerjen e tyre.

Realizimi i kuptimit: rishikim në dysheNjohuritë e reja do të merren duke punuar në dyshe. Njëri është nxënësi A dhe tjetri është

nxënësi B. Nxënësi A lexon paragrafin, ndërsa nxënësi B dëgjon dhe më pas shkruan dy pyetje dhe ia drejton nxënësit A. Për paragrafin tjetër, nxënësit ndërrojnë rolet. Pas kësaj, diskuton e gjithë klasa për secilën pjesë. Mësuesja ndërhyn për të sqaruar paqartësitë dhe shton njohuri të reja.Përmbledhja e njohurive shkruhet nga mësuesja në tabelë:

- Kockat janë të forta, por mund të thyhen. - Kockat e shëndetshme na mbrojnë nga shumë sëmundje, si rakitizmi, shtrembërime të

shtyllës kurrizore. - Për të pasur kocka të shëndetshme duhet të ushqehemi në mënyrë të shëndetshme, të

kryejmë veprimtari sportive. - Goditja e kockave shkakton thyerjen e tyre. - Kockat kanë veti ë të ngjiten, por për një ngjitje të saktë duhet të shkojmë të mjeku

specialist.

Reflektimi: pyetje-përgjigjeMësuesja u bën nxënësve pyetjet e tekstit. Nxënësit përgjigjen dhe mësuesja shkruan në mënyrë

të përmbledhur në tabelë çështjet kryesore të informacionit të ri.

Detyrë shtëpie: Shkruani në fletore si keni vepruar kur keni pasur dëmtime të kockave.

Tema 7.5: Muskujt dhe lëvizja

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë muskujt si faktor i rëndësishëm në realizimin e lëvizjes; - të përcaktojnë faktorët që çojnë në funksionimin e muskujve; - të hartojnë këshilla për mbrojtjen e shëndetit të organeve të lëvizjes, muskujve.

Mjetet: teksti i nxënësit, skeleti i njeriut, tabela e muskujve.

Fjalët kyç: muskuj, inde, tkurrje, zgjatje, energji.

95



Evokimi: stuhi ideshMësuesja kryen për disa minuta ushtrime gjimnastikore me nxënësit. Më pas i pyet:

- Si bëhet e mundur lëvizja e trupit tonë?Nxënësit përgjigjen:

- Nëpërmjet muskujve, të cilët zgjaten dhe tkurren. Mësuesja mund të ndërhyjë duke theksuar se muskujt punojnë në çift, pra një muskul zgjatet

dhe tjetri tkurret (mblidhet).

Realizimi i kuptimit: rishikim në dysheNjohuritë e reja do të jepen duke punuar në dyshe. Nxënësi A do të lexojë paragrafin e parë,

ndërsa tjetri B do të dëgjojë me vëmendje dhe do t’i bëjë dy pyetje nxënësit A. Më pas diskuton e gjithë klasa për këtë çështje. Mësuesja sqaron paqartësitë dhe shton njohuri të reja. Për paragrafin e dytë, nxënësit do të ndërrojnë rolet. Informacioni i përmbledhur do të jetë:

- Kockat kanë midis tyre nyja dhe inde. - Kockat janë të mbështjella me muskuj. - Muskujt zgjaten dhe shkurtohen dhe zakonisht punojnë në çift. - Tërheqja e muskujve i detyron kockat që të lëvizin. - Muskujt e trupit lëvizin në çdo moment. - Energjia që i bën muskujt të punojnë, përftohet nga ushqimi që hamë, nga oksigjeni dhe

nga ajri me anë të frymëmarrjes.

Reflektimi: pesëvargëshMësuesja udhëzon nxënësit të plotësojnë ushtrimet 1 dhe 2 të tekstit. Nxënësit lexojnë detyrat

e plotësuara.Mësuesja ndan klasën në grupe dhe u jep detyrën:

- Shkruani një pesëvargësh për muskujt.

Pas përfundimit të detyrës, nxënësit do të paraqesin punën që kanë kryer. Mësuesja vlerëson punën e çdo grupi.

Detyrë shtëpie: Përgjigju me shkrim pyetjeve të tekstit.




klasën)Realizimi i kuptimit

(përpunimi i përmbajtjes) Rishikim në dyshe Të nxënët në bashkëpunim(punë në dyshe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pesëvargësh Ndërtim i shprehive studimore

(punë në grupe)

96


Tema 7.6: Të ushqehemi shëndetshëm

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të flasin për rëndësinë e ushqimit në jetën tonë; - të dallojnë ushqimet me prejardhje bimore nga ato me prejardhje shtazore; - të listojnë ushqimet e shëndetshme për veten e tyre; - të vlerësojnë rolin e shumëllojshmërisë së ushqimeve për shëndetin e njeriut.

Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4 e përgatitur me alfabetin e njëpasnjëshëm.Fjalët kyç: vitamina, yndyra, proteina, prejardhje bimore dhe shtazore.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Alfabeti i njëpasnjëshëm Diskutim i ideve (punë në

grupe)Realizimi i kuptimit

(përpunimi i përmbajtjes) Di - dua të di - mësova Diskutim i ideve, paraqitje grafike

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Di - dua të di - mësova Ndërtim i shprehive studimore

(punë në grupe)


Evokimi: alfabeti i njëpasnjëshëmOrganizohet punë në grupe. Mësuesja u shpërndan nxënësve fletë me alfabetin (A-Zh).

Nxënësit do të shkruajnë emra ushqimesh për çdo shkronjë dhe më pas do të lexojnë fjalët që kanë shkruar sipas grupeve.

Realizimi i kuptimit: di - dua të di - mësovaNxënësit do të plotësojnë kolonën e parë dhe të dytë të tabelës. Te kolona e parë do të shkruajnë

atë që dinë për ushqimin. Te kolona e dytë shkruajnë pyetjet që mund të kenë rreth ushqimeve. Lexohen pyetjet që kanë shkruar nxënësit dhe disa prej tyre shkruhen në tabelë.


- Njeriu ka nevojë për ushqime të ndryshme.

- Njeriu ka nevoje për ujë, ajër ngrohtësi, dritë.

- Njeriu duhet të ushqehet disa herë në ditë.

- Pse janë të rëndësishme ushqimet?

- A mund të grupohen ato? Si?- Çfarë përmbajnë ushqimet?

- A kanë të njëjtat vlera ushqimore?

- Cilat janë më të ushqyeshme?- Ç’dietë duhet të përdorim?

- Ushqimet na rritin, na japin fuqi, na mbrojnë nga sëmundjet.- Janë me prejardhje bimore dhe

shtazore.- Përmbajnë: proteina vitamina, yndyra, kripëra minerale. Më të ushqyeshme janë ushqimet me

prejardhje bimore.

97


Reflektimi: di - dua të di - mësovaPlotësohet kolona e tretë e tabelës, e cila më pas lexohet nga çdo grup.

Pasi plotësohet tabela, lexohet përmbledhja e kolonës së tretë. Vlerësohen nxënësit me notë.

Detyrë shtëpie: Hartoni një recetë ushqimi ditor.

Tema 7.7: Çfarë ndodh me ushqimet që hamë?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të flasin për rëndësinë që kanë ushqimet për rritjen e njeriut; - të përcaktojnë organet e aparatit tretës; - të përshkruajnë funksionet që kryejnë organet e tretjes; - të përshkruajnë procesin e tretjes së ushqimeve.

Mjetet: teksti i nxënësit, tabela e aparatit tretës, ushqime.Fjalët kyç: energji, aparat tretës, stomak, kapërcell, zorre, anus, feçe.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Alfabeti i njëpasnjëshëm Diskutim i ideve (punë në

grupe)


Vëzhgo-diskuto, tabela e koncepteve

Diskutim i ideve, paraqitje grafike

(punë me gjithë klasën)Reflektimi

(konsolidimi i të nxënit) Shkak-pasojë Ndërtim i shprehive studimore(punë në grupe)


Evokimi: alfabeti i njëpasnjëshëmMësuesja organizon punën në grupe. Ndan nxënësit në 5-6 grupe, të cilave u shpërndan fletë

formati dhe u kërkon të gjejnë emra ushqimesh që fillojnë me shkronjat e alfabetit. Në përfundim të punës, nxënësit lexojnë emërtimet e ushqimeve që kanë shkruar dhe flasin për vlerat dhe rëndësinë që kanë ato për organizmin e njeriut.

Realizimi i kuptimit: vëzhgo-diskutoMësuesja vendos në tabelë figurën e aparatit tretës, të cilën nxënësit e kanë edhe në libër. Kërkon

prej tyre që të vëzhgojnë figurat. Më pas u tregon rolin që luan çdo organ tretës dhe përshkruan procesin e tretjes. Kërkon nga 2-3 nxënës që të përshkruajnë procesin e tretjes në organizëm.Mësuesja në bashkëpunim me nxënësit plotëson tabelën e koncepteve në dërrasë të zezë.

98


Reflektimi: shkak-pasojëNxënësit punojnë me shkrim në fletore ushtrimet e tekstit. Me pas i lexojnë ato. Mësuesja i

vlerëson për mënyrën si kanë punuar.Mësuesja organizon punën në grupe. Çdo grupi i jep etiketa të plotësuara me fjalët: këput,

copëton, zbut, shtyn, përpunon, përthith, nxjerr.Nxënësit duhet të shkruajnë për çdo folje, organin që e kryen këtë funksion dhe më pas t’i

ngjisin etiketat në një fletë formati dhe t’i lidhin me shigjetë me njëra-tjetrën. Në përfundim të kësaj detyre, mësuesja vlerëson nxënësit.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 i librit të nxënësit.

Tema 7.8: Të kujdesemi për aparatin tretës

Objektivat:Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë mënyrën e përpunimit të ushqimeve në aparatin tretës; - të shkruajnë 5 rregulla për kujdesin ndaj organeve të tretjes; - të listojnë ushqimet që dëmtojnë organet e tretjes.

Mjetet: libri i nxënësit, fletore, ushqime të paketuara.Fjalët kyç: feçe, rektum, anus, vakte, dietë.

Organet e tretjes Funksioni

Goja, dhëmbët, dhëmballët, pështyma Ushqimet priten, copëtohen dhe zbuten me ndihmën e pështymës.

Kapërcelli Shtyn ushqimin për në stomak.

Stomaku Përpunon ushqimin me ndihmën e disa lëngjeve.

Zorra e hollë Përfundon procesi i tretjes.

Zorra e trashë Nxjerr jashtë ushqimet e panevojshme me anë të anusit.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Parashikim me terma paraprakë Diskutim i ideve (punë në

grupe)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Shkrim i lirë


(punë individuale)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje, shkrim i lire Ndërtim i shprehive studimore

(punë individuale)

99



Evokimi: parashikimi me terma paraprakëNxënësit kane informacion për organet e tretjes, prandaj mësuesja u drejton pyetjet:

- Cilat janë organet e tretjes? - Cili është funksioni i tyre?

kapërcelli

stomaku

goja

zorra e trashë zorra e hollë

organet e tretjes

Mësuesja shkruan në tabelë përgjigjet që japin nxënësit.Mësuesja shkruan në tabelë katër fjale: patatina, shijoj, dëmtoj, shëndet, dhe nxënësit formojnë

një tregim duke i përdorur ato.Nxënësit lexojnë tregimet e tyre dhe secili jep mesazhin. Një mesazh mund të jetë: njeriu duhet

të ushqehet me ushqime që mbrojnë shëndetin e tij dhe jo me ato që janë të dëmshme për të.

Realizimi i kuptimit: shkrim i lirëNxënësit kanë sjellë në klasë ushqime të paketuara. Mësuesja i udhëzon nxënësit të vëzhgojnë

etiketat e ushqimeve. Sa herë që do të ushqehemi, fillimisht duhet të shohim kohën kur ushqimi skadon. Kjo është e shkruar mbi letrën e paketimit. Në rast se ushqimi ka skaduar nuk duhet t’i hamë ushqimet, pasi ato janë të dëmshme për shëndetin. Nxënësit lexojnë në dyshe në libër disa këshilla në lidhje me kujdesin që duhet të tregojnë për aparatin tretës. Më pas, mësuesja u kërkon nxënësve të hartojnë disa rregulla, duke u mbështetur në të gjitha ato që u thane për kujdesin që duhet treguar për aparatin tretës. Nxënësit punojnë me shkrim në fletore dhe më pas i lexojnë rregullat që kanë shkruar. Mësuesja vlerëson nxënësit.

Reflektimi: shkrim i lirë, pyetje-përgjigjeNxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit, të cilat ua drejton mësuesja. Ajo vlerëson dhe bën

sugjerime.Mësuesja udhëzon nxënësit që të shkruajnë një dietë të shëndetshme të aparatit tretës me tri vakte. Nxënësit lexojnë detyrën. Mësuesja bën vlerësimin për punën e kryer.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 i librit të nxënësit.

Tema 7.9: Dhëmbët dhe higjiena e tyre

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë dhëmbët e qumështit nga dhëmbët e përhershëm; - të përshkruajnë funksionin që kryejnë dhëmbët në procesin e tretjes; - të shkruajnë 5 rregulla për kujdesin që duhet treguar ndaj dhëmbëve.

100


Mjetet: libri i nxënësit, tabela e organeve të tretjes, furçë.Fjalët kyç: dhëmbë qumështi, dhëmbë të përhershëm, baktere, smalt




klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Rishikim në dyshe


(punë individuale)Reflektimi

(konsolidimi i të nxënit) Pyetje-përgjigje, shkrim i lirë Ndërtim i shprehive studimore(punë individuale)

.Zhvillimi i mësimit Evokim: stuhi idesh

Rikujtohen njohuritë e marra për organet e tretjes. Mësuesja pyet nxënësit: - Cilat janë organet e tretjes? - Ku hyn ushqimi? - Ç’funksion kryejnë dhëmbët?

Mësuesja shkruan në tabelë përgjigjet e nxënësve dhe bën një përmbledhje të ideve që dhanë nxënësit.

Realizimi i kuptimit: rishikim në dysheNxënësit do të studiojnë njohuritë e reja në çift. Një nxënës do të lexojë paragrafin, ndërsa

tjetri do të shkruajë dy pyetje, të cilat do t’ia drejtojë shokut. Në paragrafët e tjerë, nxënësit do të këmbejnë rolet. Në përfundim bëhet përmbledhja e njohurive me mësuesen. Mësuesja shkruan në tabelë çështjet kryesore:

- Dhëmbët janë pjesë e gojës, që bëjnë prerjen dhe copëtimin e ushqimeve. - Dhëmbët e qumështit dalin rreth moshës 6-muajshe deri 2-vjeçare dhe janë 20 të tillë. - Dhëmbët e përhershëm dalin pas moshës 6-vjeçare dhe janë 32 dhëmbë. - Bakteret dëmtojnë smaltin dhe mishrat e dhëmbëve. - Duhet të tregojmë kujdes për higjienën e gojës (të lajmë dhëmbët, t’i kontrollojmë te

dentisti etj)

Reflektimi: pyetje-përgjigje, shkrim i lirëNxënësit u përgjigjen pyetjeve të librit.Mësuesja udhëzon nxënësit të shkruajnë 5 rregulla për kujdesin që duhet të tregojë secili për

dhëmbët.Nxënësit punojnë individualisht në fletore. Pas përfundimit lexojnë rregullat e shkruara.

Mësuesja vlerëson punën e nxënësve.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 dhe 2 i librit të nxënësit.

101


Tema 7.10: Si marrim frymë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë organet e frymëmarrjes; - të përshkruajnë funksionin e secilit organ të frymëmarrjes; - të përshkruajnë procesin e frymëmarrjes dhe të frymënxjerrjes te njeriu; - të shpjegojnë rëndësinë që ka ajri për jetën e njeriut.

Mjetet: libri i nxënësit, fletore, tabela e organeve të frymëmarrjes.Fjalët kyç: mushkëri, kafaz kraharori, diafragma, trake, hojëza.




klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Tabela e koncepteve


(punë në grupe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Kubimi Ndërtim i shprehive studimore

(punë në grupe)


Evokimi: stuhi idesh - Ç’ndieni kur shkoni në pyll? - Si është ajri në pyll? - Po kur qëndrojmë në klase pa hapur dritaren, çfarë ndieni? - Ç’mbajnë polumbarët në shpinë? Përse u duhet oksigjeni? - Për çfarë kanë nevojë bimët? Çfarë thithin dhe çfarë nxjerrin ato? - Po njerëzit çfarë thithin dhe çfarë nxjerrin?

Realizimi i kuptimit: tabela e koncepteveMësuesja u thotë nxënësve të mbyllin hundën dhe gojën. A mund të qëndrojmë gjatë kështu?Pse?

- Njeriu nuk jeton dot pa ajër. - Ajrin e thithim me hundë dhe me gojë.

Në tabelën e madhe të organeve të frymëmarrjes përshkruhet emërtimi, pozicioni dhe funksioni i çdo organi. Plotësohet tabela bashke me nxënësit.

Organet e frymëmarrjes Pozicioni Funksioni

Hunda Në fytyrë Thith ajrin, nxjerr ajrin

Trakeja Mes fytit dhe mushkërive Përcjell ajrin

Mushkëritë Në kraharor I japin oksigjen gjakut, nxjerrin dioksid karboni

102


Reflektimi: kubimiNxënësit do të punojnë në grupe. Secili grup do të ketë nga dy kërkesa:1. Përshkruaj organet e frymëmarrjes nga ana e jashtme.Hunda ndodhet në fytyrë. Trakeja është një tub që lidh hundën me mushkëritë. Mushkëritë janë

si dy qese të fryra në kraharor.2.Krahaso: Me cilin proces ngjan procesi i frymëmarrjes? Ku ndryshon?Ngjan me procesin e tretjes, pasi te të dy marrin pjesë disa organe.

Ngjashmëritë Hunda thith ajër. Goja copëton ushqimin.Trakeja kalon ajrin në mushkëri. Kapërcelli kalon ushqimin në stomak.Mushkëria furnizon gjakun me oksigjen. Ushqimi kalon nga zorra e hollë në zorrën e trashë.

NdryshimetProcesi kryhet nga tri organe. Procesi kryhet nga 5 organe.Kryhet shume shpesh. Kryhet disa herë në ditë.

3. Shoqëro. Çfarë të vjen në mendje?Bimët dhe kafshët kryejnë frymëmarrjen, por bimët thithin dioksid karboni dhe nxjerrin oksigjen.

4. Si janë ndërtuar këto organe? Nga se përbëhen ato?Hunda ka dy kanale të holla. Trakeja ndahet në dy bronke. Mushkëritë përbëhen nga dy qese ajri dhe nga enë gjaku.

5. Zbato. Përse shërbejnë?Kryejnë procesin e frymëmarrjes, pasurojnë gjakun me oksigjen dhe nxjerrin dioksid karboni.

6. Argumento rëndësinë që ka frymëmarrja në jetën tonë. Njeriu nuk mund të jetojë dot pa ajër. Oksigjeni është i rëndësishëm për gjakun dhe pa gjak nuk jetojmë dot.Lexohen faqet e kubit sipas niveleve. Vlerësohen nxënësit.

Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 dhe 2 të plotësohen në libër, ushtrimi 3 në fletore.

Tema 7.11: Ajri i pastër dhe rëndësia për shëndetin

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të identifikojnë faktorët që ndikojnë në dëmtimin e organeve të frymëmarrjes; - të përshkruajnë pasojat negative të mjediseve të ndotura për shëndetin e njeriut; - të listojnë dy sëmundje që shkaktohen nga dëmtimi i organeve të frymëmarrjes; - të hartojnë disa këshilla për të mbrojtur organet e frymëmarrjes.

Mjetet: teksti, fletore, etiketa, albumi i trupit të njeriut.Fjalët kyç: mushkëri, astma.

103


Zhvillimi i mësimit Evokimi: përvijim të menduarit

Mësuesja shkruan në tabelë fjalën “frymëmarrje” dhe nxënësit lihen të lirë të shkruajnë fjalë që kanë lidhje me të. Çdo nxënës plotëson në fletë dhe më pas, mësuesja plotëson tabelën me mendimet e tyre.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Përvijim të menduarit Diskutim i ideve (punë me gjithë

klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Organizues grafik, shkak-pasojë


(punë në grupe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i lirë, pyetje-përgjigje Ndërtim i shprehive studimore

(punë në grupe)

organe

ajër

trake

mushkëri

FRYMËMARRJE

frymënxjerrje

oksigjentkurrje

hundë

thith

zgjerim

Një nxënës përshkruan procesin e frymëmarrjes.

Realizimi i kuptimit: shkak-pasojë, organizuesi grafikNxënësit njihen me temën e mësimit. Sot do të mësojmë se sa i rëndësishëm është ajri për

shëndetin e njeriut. Por duhet të dimë shkaqet që i dëmtojnë këto organe. - Pse duhet të marrim fryme me hunde?

Merren disa nga mendimet e nxënësve. Theksohet se qimet që ndodhen në hundë nuk i lejojnë papastërtitë të futen në mushkëri.

Nxënësit studiojnë tekstin në dyshe dhe tregojnë shkaqet dhe pasojat e dëmtimit të organeve të frymëmarrjes. Plotësojnë në çift organizuesin shkak-pasojë.

Duke plotësuar etiketat, nxënësit listojnë faktorët që çrregullojnë organet e frymëmarrjes: ajri i ndotur, mjedisi i ndotur, tymi i duhanit, qëndrimi me persona të infektuar.

Mësuesja sqaron se një sëmundje e organeve të frymëmarrjes është astma. Ajo shkakton vështirësi në frymëmarrje.

Reflektimi: shkrim i lirë, pyetje-përgjigjeNxënësit u përgjigjen pyetjeve me gojë. Më pas punojnë ushtrimet 1 dhe 2 të librit, të cilat i

lexojnë pasi i plotësojnë. Mësuesja bën vlerësimin e nxënësve.

Detyrë shtëpie: Krijoni një poster “Ajri i pastër, shëndet për njeriun”.

104


Tema 7.12: Qarkullimi i gjakut tek unë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë organet e qarkullimit të gjakut; - të përcaktojnë pozicionon e secilit organ në trup; - të përshkruajnë funksionin e zemrës, arterieve dhe venave; - të shpjegojë rëndësinë që ka gjaku për jetën e njeriut.

Mjetet: libri i nxënësit, tabela e qarkullimit të gjakut, fletore e nxënësit.Fjalët kyç: gjak, zemër, arterie, vena, pompe, barkushe, parabarkushe.



Evokimi(nxitja për të nxënë) lexim-diskutim Diskutim i ideve (punë me gjithë

klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Di - dua të di - mësova


(punë në grupe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Pesëvargësh Nxitja për të përsosur të

shkruarin (punë në grupe)


Evokimi: lexim-diskutimMësuesja shtron këtë pyetje para nxënësve:

- Ku ndodhet zemra? - Vendoseni dorën në zemrën e shokut. Çfarë ndieni ju? (të rrahura)

Mësuesja thekson se zemra është një muskul, që çon gjak në gjithë organizmin. Sot do të mësojmë se si kryhet ky qarkullim gjaku.

Realizimi i kuptimit: di - dua të di - mësovaMësuesja shkruan në tabelë:Qarkullimi i gjakut.Organet e qarkullimit të gjakut. Gjaku.

Klasa ndahet në grupe. Grupeve u shpërndahen tabelat. Nxënësit do të plotësojnë kolonën e parë të tabelës “di”. Aty ata do të shkruajnë se çfarë dinë rreth çështjeve të shkruara në tabelë. Në kolonën e dytë do të shkruajnë pyetje se çfarë duan të dinë rreth çështjeve.

Mësimi lexohet në heshtje nga nxënësit. Mësuesja diskuton me klasën për pikat kryesore të mësimit, duke përdorur dhe tabelën e qarkullimit të gjakut. Nxënësit plotësojnë kolonën e tretë me ndihmën e mësueses.

105


Reflektimi: pesëvargëshNxënësit të ndarë në grupe do të shkruajnë një pesëvargësh për zemrën. Nxënësit lexojnë

detyrat e kryera. Mësuesja vlerëson nxënësit.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 dhe 2 i librit të nxënësit.

Tema 7.13: Të kujdesemi për zemrën dhe enët e gjakut

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të listojnë disa faktorë që ndihmojnë organet e qarkullimit të gjakut; - të emërtojnë grupet e gjakut; - të tregojë disa sëmundje të gjakut.

Mjetet: libri i nxënësit, tabela e qarkullimit të gjakut.Fjalët kyç: grup gjaku, hekur.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Diskutim Diskutim i ideve (punë me gjithë

klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Vëzhgo, diskuto


(punë në grupe)Reflektimi

(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i lirë Nxitja për të përsosur të shkruarin (punë në grupe)


Evokimi: diskutim Mësuesja u drejton nxënësve pyetjen:

- Ç’duhet të bëjmë që të kemi një zemër të shëndetshme? Nxënësit diskutojnë dhe japin mendimet e tyre me njohuritë që ata kanë. Mësuesja shton se

gjaku ka nevojë për oksigjen dhe për disa lëndë të tjera, si p.sh. hekur. Njerëzit që kanë mungesë hekuri në gjak lodhen shpejt, por mund t’u shkaktohen edhe sëmundje të rënda të gjakut.

Realizimi i kuptimit: vëzhgo, diskutoMësuesja ka vizatuar në tabelë një tabelë si e librit të nxënësit, në të cilin janë kategorizuar

grupet e gjakut. Nxënësit e studiojnë këtë tabelë në librat e tyre. Më pas, mësuesja e plotëson atë në bashkëpunim me nxënësit. Theksohen grupet që japin gjak dhe ato që marrin gjak.

Grupi i gjakut Mund të japësh Mund të marrësh

A A, AB A, 0B B, AB B, 0AB AB 0, A, B, AB0 0, A, B, AB 0

106


Reflektimi: shkrim i lirëNxënësit u përgjigjen pyetjeve të librit. Plotësojnë ushtrimet 1 dhe 2 të librit.Do të shkruajnë në fletore 4 këshilla për zemrën dhe funksionimin e saj. Në përfundim, nxënësit

lexojnë detyrat. Mësuesja vlerëson nxënësit për punën e kryer.

Detyrë shtëpie: Si duhet të veprojmë nëse në shtëpinë tonë dikush pi duhan.

Tema 7.14: Veshkat dhe shëndeti

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të përshkruajnë funksionin e veshkave; - të shpjegojnë se ç’është urina; - të tregojnë pozicionin e veshkës në trupin e njeriut.

Mjetet: libri i nxënësit, albumi i trupit të njeriut, fletore, etiketa.Fjalët kyç: veshka, urinë, nefrone.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Tryeza rrethore Zhvillim fjalori (punë me gjithë


(përpunimi i përmbajtjes) Lexo-diskuto, nxirr përfundimin Ndërtimi i shprehive studimore(punë me gjithë nxënësit)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Tabela e koncepteve Nxitja për të përsosur idetë

(punë në grupe)


Evokimi: tryeza rrethoreMësuesja zhvillon një lojë me nxënësit.

- Cilat gjëra mund të pastrohen?(shtëpia, makina, trupi, klasa, soba, rrugët)Mësuesja ndërhyn duke thëne se mund të pastrohet edhe gjaku. Para se të shtjellohet kjo thënie,

nxënësit kujtojnë se ku e kane përdorur fjalën gjak. Përsëritet me grupe qarkullimi i gjakut, procesi i tretjes dhe ai i frymëmarrjes. Nxënësit shkruajnë nga një fjali duke ia kaluar fletën shokut tjetër e me radhë.

Realizimi i kuptimit: lexo-diskuto, nxirr përfundiminNxënësit njihen me objektivat e orës së mësimit.

- Cili është organi që bën qarkullimin e gjakut dhe ç’ndodh më pas?Hapen librat. Në fillim punojnë në grup, duke lexuar dhe duke diskutuar informacionin e ri.

Më pas komentohen figurat që tregojnë veshkat. Mësuesja ka përgatitur etiketa, të cilat nxënësit do t’i grupojnë sipas lidhjes që ato kanë. Etiketat janë: gjaku pastrohet, gjaku merr oksigjen, gjaku qarkullon në veshka, në zemër dhe në enë gjaku, në mushkëri.

107


Reflektimi: tabela e koncepteve Plotësohen tabelat e koncepteve, të cilat mësuesja ua shpërndan nxënësve me A4. Nxënësit

plotësojnë tabelat dhe më pas i lexojnë. Mësuesja vlerëson nxënësit me notë.

Pse formohet? Funksioni Ushqime të dëmshme

Ushqime të dobishme

Veshkat

Pozicioni Përbërja Ku formohet? Ku derdhet?

Urina

Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 dhe 2 të librit të nxënësit.

Tema 7.15: Sistemi nervor

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të emërtojnë organet e sistemit nervor; - të përcaktojnë funksionin e trurit; - të përshkruajnë si përcillet ngacmimi në sistemin nervor; - të përcaktojnë veprimtari që ndihmojnë ose që dëmtojnë sistemin nervor.

Mjetet: libri i nxënësit, fletë A4, ngjitës, makarona, oriz.

Fjalët kyç: sistem nervor, shtyllë kurrizore, nerva, neurone, kujtesë.



Evokimi(nxitja për të nxënë) Lojë Zhvillim fjalori (punë me gjithë


(përpunimi i përmbajtjes)Lexim dhe pyetje, tabela e

koncepteveNdërtimi i shprehive studimore

(punë me gjithë nxënësit)Reflektimi

(konsolidimi i të nxënit) Punë e pavarur Nxitja për të shkruar (punë individuale)

Zhvillimi i mësimit Evokimi: lojë

Mësuesja zhvillon me nxënësit një lojë për të provuar kujtesën e tyre. U drejtohet nxënësve: - Shkruajmë në dërrasë të zezë numra të ndryshëm dhe i fshijmë.

Nxënësit provojnë t’i shkruajnë sipas radhës. Qëllimi është të vënë në punë kujtesën afatshkurtër. Pasi mbaron loja, mësuesja i pyet nxënësit.

- Pse disa nxënës i mbajnë mend numrat dhe disa jo? Kush na ndihmon për këtë?Hapet libri dhe lexohet pjesa e parë e mësimit. Mësuesja saktëson njohuritë.

108


Realizimi i kuptimit: lexim dhe pyetje, tabela e koncepteveNxënësit punojnë në dyshe studimin e materialit. Një nxënës lexon dhe pastaj, të dy bashkë

shkruajnë termat kryesorë anash librit. Nxënësi i dytë bën pyetje, të cilat i shkruan në skeda dhe në fund i lexon në mënyrë që klasa t’u përgjigjet.

Sistemi nervor Pozicioni Funksioni Ndërtimi

Truri

Shtylla kurrizore

Nervat

Ndërkohë që nxënësit plotësojnë tabelën në fletore, mësuesja vizaton tabelën në dërrasën e zezë dhe e plotëson atë me nxënësit.

Reflektimi: punë e pavarurPunohet ushtrimi 2 i librit nga nxënësit në fletore. Nxënësit lexojnë ushtrimin të plotësuar dhe

vlerësohen nga mësuesja.

Plotësohen tabelat e koncepteve, të cilat mësuesi ua shpërndan në fletë A4. Nxënësit plotësojnë tabelat dhe më pas i lexojnë. Mësuesja vlerëson nxënësit me notë.

Pse formohet? Funksioni Ushqime të dëmshme

Ushqime të dobishme

Veshkat

Pozicioni Përbërja Ku formohet? Ku derdhet?

Urina


Tema 7.16: Njeriu lind dhe rritet

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të dallojnë ndryshimet fizike që kanë ndodhur në trupin e tyre; - të kategorizojnë etapat që kalon zhvillimi i fëmijës nga embrioni dhe pas lindjes; - të përshkruajnë ndryshimet që i ndodhin foshnjës pas lindjes.

Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4.Fjalët kyç: zhvillimi i jetës.

109



Evokimi: diskutim për njohuritë paraprakeMësuesja pyet nxënësit:

- A keni ndryshuar ju nga lindja?Për 3 minuta, nxënësit rendisin në një fletë ndryshimet që kanë pësuar. Më pas i lexojnë

shënimet. Disa prej tyre vendosen në dërrasë të zezë.

Realizimi i kuptimit: lexim/përmbledhje në dysheNxënësit ndahen në grupe dyshe. Mësuesja u shpjegon se tekstin do ta lexojnë me paragrafë.Brenda dyshes, njëri nxënës do ta lexojë paragrafin e parë dhe më pas do të bëjnë përmbledhjen.

Në paragrafin tjetër ndërrojnë rolet. Mësuesja u kërkon disa nxënësve të ritregojnë paragrafët. Për secilin paragraf marr mendimin e dy nxënësve.

- Si bimët, ashtu edhe kafshët shumohen. Njeriu ka pasardhës fëmijën. - Njeriu ka këto faza zhvillimi: lindja, foshnjëria, puberteti, rinia, pleqëria.

Reflektimi: organizuesi grafik i analogjisëMësuesja tregon se rritja e fëmijës ngjan me rritjen e një bime. Ndan nxënësit në grupe dhe u

përcakton detyrat. Ata do të evidentojnë ngjashmëritë e ndryshimet mes zhvillimit të njeriut e të bimës dhe do të plotësojnë organizuesin grafik të analogjisë.

Njeriu Bima




Diskutim për njohuritë paraprake

Diskutim i ideve (punë me gjithë klasën)

Realizimi i kuptimit(përpunimi i përmbajtjes) Lexim/përmbledhje në dyshe Të nxënët në bashkëpunim

(punë në dyshe)Reflektimi

(konsolidimi i të nxënit) Organizuesi grafik i analogjisë Paraqitja grafike(punë në grupe)


Të dy shumohen. Embrioni i njeriut zhvillohet në barkun e nënës, fara e bimës në tokë

Kanë nevojë për ushqim. Njeriu e përgatit ushqimin, bima e merr nga toka.

Etj.


110


Tema 7.17: Regjimi ditor

Objektivat: Në fund të orës së mësimit, nxënësit duhet të jenë të aftë: - të listojnë veprimet që bëjnë për higjienën personale; - të shpjegojnë rëndësinë që ka shëndeti për veprimtarinë e njeriut; - të përcaktojnë elementet e regjimit ditor.

Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4, mjete personale të higjienës personale.Fjalët kyç: regjim ditor



Evokimi(nxitja për të nxënë) Harta e konceptit Paraqitja grafike e informacionit

(punë me gjithë klasën)Realizimi i kuptimit

(përpunimi i përmbajtjes) Përmbledhje e strukturuar Të nxënët në bashkëpunim(punë në dyshe)

Reflektimi(konsolidimi i të nxënit) Shkrim i lirë Nxitja për të përsosur të

shkruarit


Evokimi: harta e konceptitMësuesja pyet nxënësit:

- A vini në shkollë kur jeni të sëmurë? - Si ndiheni kur jeni të sëmurë? - Çfarë do të dëshironit në ato momente?

Nxënësit do të shkruajnë njohuritë që kanë marrë gjatë kapitullit për kujdesin ndaj organeve të trupit. Nxënësve u ndahen fleta A4, ku do të plotësojnë pemën e mendimit.

për sistemin nervor

për organet e frymëmarrjes

për organet e qarkullimit të gjakut

për shqisat

për organet e tretjes

për veshkatKujdesi për shëndetin

Realizimi i kuptimit: përmbledhje e strukturuarMësuesja bën një përmbledhje të strukturuar të njohurive që do të marrin nxënësit. Plotësohet

tabela.

Shëndeti ynë

111




Evokimi(nxitja për të nxënë) Parashikim me terma paraprakë Nxitje e diskutimit (punë me

gjithë klasën)Realizimi i kuptimit

(përpunimi i përmbajtjes)Vëzhgo-diskuto situata

problemoreTe nxënit bashkëpunues (punë

me grupe)Reflektimi

(konsolidimi i të nxënit) Rrjeti i diskutimit Diskutim i ideve (punë me gjithë klasën)

Mësuesja nxit nxënësit për të diskutuar rreth mjeteve të higjienës së njeriut, që kanë sjellë në klasë. Këto mjete përdoren për higjienë personale. (etiketa)

Më pas, mësuesja u tregon nxënësve foto të fëmijëve që argëtohen. Koha e lirë e fëmijëve. (etiketa)

Mësuesja tregon foto të një fëmije dhe një të rrituri që fle. Njeriu ka nevojë për gjumë. (etiketa)

Reflektimi: shkrim i lirëNxënësit shkruajnë në fletore veprimet që kryejnë për higjienën personale. Lexohen disa nga

shkrimet e tyre. Bëhet vlerësimi nga mësuesja.Punohen pyetjet e librit të nxënësit.

Detyrë shtëpie: Krijoni një poster për higjienën në klasë.

Tema 7.18:Siguria ime

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të afte: - të tregojnë të paktën 3 rregulla të qarkullimit rrugor; - të tregojnë disa rreziqe që mund të vijnë nga përdorimi i ushqimeve dhe i ilaçeve të

pakontrolluara; - të listojnë rreziqet e mundshme në rrugë dhe në shtëpi. - të vlerësojnë rëndësinë që ka për jetën e njeriut zbatimi i rregullave në çdo mjedis.

Mjetet: libri i nxënësit, fletore.Fjalë kyç: siguri, semafor, detergjent.

Evokimi: parashikim me terma paraprakëMësuesja ndan nxënësit në dy grupe. Shkruan në tabelë dy grupe fjalësh me nga 5 fjale secila.

Nxënësit do të shkruajnë një tekst të shkurtër duke përdorur këto fjalë.

ilaçe fëmijë mjek pi spital

Biçikletë rrugë makinë fëmijë plagosje

112


Nxënësit lexojnë shkrimet e tyre. Vlerësohet puna e nxënësve nga mësuesja, që jep sugjerime aty ku ajo e sheh të arsyeshme. Vihet theksi në faktin së fëmijëve u rrezikohet jeta nga pakujdesitë.

Jeta rrezikohet

në shtëpi

në rrugënë mjedise publike

nga ushqimet

në detnga kafshët

nga ilaçet

detergjentët

Realizimi i kuptimit: vëzhgo-diskuto situata problemoreHapet libri, lexohet paragrafi i parë: Ilaçet...Nxënësit vëzhgojnë dhe komentojnë figurat. Ata thonë disa rregulla qe duhet t’i zbatojmë në

shtëpi.Lexohet pjesa e dytë: Detergjentët...

Nxënësit vëzhgojnë dhe komentojnë figurat. Gjithashtu thonë disa këshilla qe duhet te zbatojmë në shtëpi. Në të njëjtën mënyrë veprohet dhe në paragrafin: Në rrugë...

Nxënësit flasin për rreziqet në rrugë të cilat ndodhin për arsye te ndryshme të cilat mund t’i përmendin nxënësit.

Mësuesja krijon situata problemore për t’u zgjidhur nga nxënësit.1. Lola është vetëm në shtëpi. Asaj po i dhemb dhëmballa dhe nuk di ç’të pijë. Si do të veproje

ajo?2. Jeni vetëm në shtëpi me vëllanë e vogël. Papritur ai lan duart me detergjentin që lajme banjën.

Çfarë do të bëni?3. Eni po luante me motrën në lulishten para pallatit. Pas disa çastesh, aty kalon një qen dhe e

kafshon. Si do të veproni ju?Reflektimi: rrjeti i diskutimit

Mësuesja u drejton nxënësve një pyetje, së cilës mund t’i përgjigjemi me PO ose me JO. Nxënësit japin përgjigje, të cilat do t’i shkruajnë në fletore te argumentuara. Diskutimi i pyetjes me gojë bëhet me grupe kundërshtare. Pyetja është kjo:

- Kur ju kryeni në shtëpi veprime qe rrezikojnë jetën tuaj, a mendoni se kanë faj dhe prindërit tuaj?Pse?

Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit me notë.Detyrë shtëpie: shkruani 5 këshilla për sigurinë e jetës në shtëpi.

libër mësuesi dituria 3

Documents