NMET- SLM MUFASSAL LMHL

ELHAC MEHMED ZHN

indekiler * Akaid-i slmiyye * Kitab-ut-Tahare * Kitab-us-Salt * Kitab-us- Savm

* Kitab-uz-Zekt * Kitab-ul-Hac

* Kitab-un-Nikah

SALH BLC KTABEV Ordu cad. Hasan Paa Han No: 19 Bayazt-stanbul

Bu kitab, byk slm ve Trk limi Hac Zihni Efendi merhumun deerli mahdumlar olan ve bundan bir mddet evvel hakkn rahmetine kavuan, kymetli devlet adamlarmzdan Ali Rn Tarhan'n ruhuna ithaf ediyoruz.

Kendileri, lmnden bir mddet evvel pederi lilerinin kymetli eseri NMET- SLM'n yeni harflerle nerine msaade etmiler ve merhum hac Mehmet Zihni efendi hazretlerinin hl tercmesini bizzat kaleme almak suretiyle bizleri minnettar klmlard.

THAF

Elhac Muzaffer OZAK

SALH BLC KTABEV YAYINLARI: 37

I

NDEKLER KNC BASKININ NSZ ....................................................................................1 MERHUM HACI ZHN EFENDNN, HAL TERCMES...................................................3 AKAD- SLMYYE ..............................................................................................5 MN ve SLM yahut MSLMANLIK ..................................................................5

ERKN-I MAN ..............................................................................................5 ALLAHA MN ............................................................................................5 MELEKLERE MAN.......................................................................................5 KTAPLARA MAN........................................................................................5 PEYGAMBERLERE MN ...............................................................................6 HRETE MN...........................................................................................6 KADERE MN............................................................................................7

BN SLM.................................................................................................7 NAMAZ KILMAK..........................................................................................7 TAHARET...................................................................................................8

ABDEST.................................................................................................8 ABDESTSZLK .......................................................................................8 GUSL...................................................................................................8 TEYEMMM ............................................................................................8

ORU TUTMAK ...........................................................................................9 ZEKT VERMEK..........................................................................................9 HACCETMEK ............................................................................................ 10

FDE SLM ............................................................................................. 10 AHKM-I TEKLFYYE (MKELLEFYET HKMLER) ............................................. 12

KTAB- UT-TAHARE ............................................................................................ 15 SULAR ....................................................................................................... 15

MA MUTLAK............................................................................................ 16 M MUKAYYED........................................................................................ 18 ESAR (ARTIK SULAR)................................................................................ 19 TAHARR ................................................................................................. 20 BR (KUYULAR)...................................................................................... 21

STNC, STBRA, STNKA.......................................................................... 25 AHKM-I VUZ' (A B D E S T) ....................................................................... 25

ABDEST HKMLERNN TAMAMLANMASI.................................................... 28 ABDESTN SNNETLER ............................................................................ 29 ABDESTN DBI ..................................................................................... 33 ABDESTN MEKRUHLARI............................................................................ 35 ABDESTN VASIFLARI ............................................................................... 36 ABDEST BOZANLAR ................................................................................. 37 ABDEST BOZMAYAN EYLER ..................................................................... 39

GUSL GUSLN AHKMI .............................................................................. 40 FARZ OLAN GUSL ................................................................................... 40 GUSLN SNNETLER ............................................................................... 42 GUSLN DBI ........................................................................................ 42 GUSLN MEKRUHLARI .............................................................................. 43 FARZ OLMAYAN GUSL ............................................................................. 43

KTAB-UT-TEYEMMM (TEYEMMM) ............................................................... 44 TEYEMMM BOZANLAR............................................................................ 51

MESTLERE MESH ......................................................................................... 52 SARGI VE BENZER ZERNE MESH ............................................................ 56

AHVAL- NS (KADINLARA MAHSUS HALLER) ................................................. 57 ZRLER YE HKMLER.............................................................................. 62 ENCAS VE ONDAN TAHARET (PS OLAN EYLER ve ONLARDAN TEMZLENME) ...... 64

ENCAS.................................................................................................... 64 MUTAHHRAT (TEMZLEYCLER).................................................................... 68

GASL LE TATHR ..................................................................................... 69

II

MESH (SLMEK) LE TEMZLEME ................................................................. 72 KURUMAK LE TEMZLENME ....................................................................... 72 NAHT LE TEMZLEME ............................................................................... 73 KALB VE STHALE LE TEMZLENME ........................................................... 73 KAZIMA LE TEMZLEME ............................................................................ 73 DEBAGAT LE TEMZLEME.......................................................................... 73 TAHLL LE TEMZLEME ............................................................................. 74 ZEKT LE TEMZLK................................................................................. 74 TEHALLL LE TEMZLENME ....................................................................... 74 FERK LE TEMZLEME................................................................................ 75 DELK LE TEMZLEME................................................................................ 75 GRMEK LE TEMZLK............................................................................... 75 TAGAVVUR LE TEMZLK........................................................................... 76 KISMEN TASARRUF LE TEMZLENME .......................................................... 76 NEDEF LE TEMZLEME.............................................................................. 76 NEZH LE TEMZLEME ............................................................................... 76 ATE LE TEMZLEME................................................................................ 76 GALY LE TEMZLK .................................................................................. 77 GASL- BAAZ LE TEMZLEME..................................................................... 77 TAKAVVUR LE TEMZLEME ........................................................................ 77

BAZI MHM MESELELER .............................................................................. 78 KTAB-US-SALAT ............................................................................................ 81

SALVATI MEKTUBE (FARZ NAMAZLAR).......................................................... 81 NAMAZ VAKTLER ....................................................................................... 83

EVKATI MSTAHABBE (MSTAHAB VAKTLER).............................................. 86 EVKATI MEKRUHE (KERAHET VAKTLER)..................................................... 89

EZAN VE KAMET ......................................................................................... 92 NAMAZIN ERKAN VE ARTLARI.................................................................... 100

NAMAZIN ARTLARI LE LGL DER HKMLER ...................................... 116 VACBAT-I SALT (NAMAZIN VACPLER) ...................................................... 121 NAMAZIN SNNETLER ............................................................................... 129 DBI SALT: (NAMAZIN DBI) ................................................................ 136 TERKB EF'L SALT (NAMAZ FLLERNN TERKB) .................................... 137 MAMET ve CEMAATLE NAMAZ..................................................................... 141

CEMAATTAN ALIKOYAN ZRLER ............................................................. 150 MAMETE EHAK OLAN.............................................................................. 152 SAFLARIN TERTB ................................................................................. 155 MAMA UYULUP UYULMAYACAK YERLER ..................................................... 157

FARZLARDAN SONRAK DUA ve TESBHLER................................................... 158 NAMAZDA HADES ...................................................................................... 160 STHLF .............................................................................................. 163

SNA AERYE MESAL: ............................................................................. 166 MFSDAT ................................................................................................ 167 ZELLETL-KAR ......................................................................................... 180 NAMAZI FSAD ETMEYEN EYLER................................................................. 181 NAMAZIN MEKRUHLARI .............................................................................. 182 MUSALL N, MEKRUH OLMAYAN EYLER.................................................... 193 STRE TTHAZI VE MUSLLNN NNDEN GEEN DEFETMES ..................... 194 NAMAZIN BOZULMASINI VEYA TEHRN GEREKTREN EYLER......................... 195 NAMAZI TERKEDENN HKM ..................................................................... 196 VTR NAMAZI........................................................................................... 197 NEVAFLN BEYANINA DAR ........................................................................ 201

MEKKED SNNETLER ............................................................................ 201 GAYR MEKKED SNNETLER................................................................... 201

TAHYYET- MESCT, SALTI - DUHA HY- LEYLYE vs. DAR ...................... 204 HACET NAMAZI ......................................................................................... 205 OTURARAK KILINAN NAFLE NAMAZI............................................................ 208

III

BNEK ZERNDE NAMAZ............................................................................ 209 YRYEREK NAMAZ ................................................................................... 210 FARZ VE VACPLERN BNEK ZERNDE KILINMASI ........................................ 210 SEFNE (GEM) NDE NAMAZ KILMAYA DAR: ............................................ 211 TERAVH NAMAZI: ..................................................................................... 213

TERAVHN KEMYYET VE KEYFYYET........................................................ 214 KABE NDE VE KBE STNDE NAMAZ ...................................................... 216 SALTI MSAFR (YOLCULUKTA NAMAZ) ....................................................... 217 SEFERN HKMLER ................................................................................. 218 MARZ (HASTA) NAMAZI............................................................................. 222 ISKATI SALTA DAR ................................................................................. 226 GEM FARZLARIN KAZASI ....................................................................... 227 DRAK- FARZA: (CEMAATA YETMEK) ....................................................... 232 SECDE- SEHV: (YANILMA SECDES)........................................................... 239 REKT SAYISINDA TEREDDDE DAR........................................................... 246 TLAVET SECDES...................................................................................... 247 KR SECDES........................................................................................ 251 CUMA NAMAZI .......................................................................................... 251

HUTBE .................................................................................................. 254 HUTBENN ARTLARI........................................................................... 254 HUTBENN SNNETLER ....................................................................... 255

AHKMI IYDEYN: (K BAYRAMA AT HKMLER) ........................................... 258 BAYRAM NAMAZI ....................................................................................... 259 SALTI KSUF .......................................................................................... 261 STSKA (YAMUR DUSI).......................................................................... 262 SALT-L-HAVF (KORKU NAMAZI) ............................................................... 262 ED KEYFYYET ........................................................................................ 263 AHKAMI CENAZ (CENAZENN HKMLER)................................................... 264

MEYYTN GASL .................................................................................... 265 MEYYTN TEKFN.................................................................................. 266 CENAZE NAMAZI .................................................................................... 268 MEYYTN DEFN .................................................................................... 273 KABR................................................................................................... 275 TELKN ................................................................................................. 277

TELKN KEYFYYET ............................................................................. 277 TZYET................................................................................................ 278 KABR ZYARET..................................................................................... 279 AHKMI EHT....................................................................................... 279

KTAB-US-SAVM .......................................................................................... 281 ORUCA NYYET.......................................................................................... 285 RAMAZAN VE EVVAL AYLARININ SBTU .................................................... 286 YEVM EK ............................................................................................... 289

YEVM EKTE ORU................................................................................ 290 MUFTIRAT (ORUCU BOZAN EYLER) ............................................................. 291 ORUCU BOZMAYAN EYLER......................................................................... 291 ORUCU BOZUP KAZAYI GEREKTREN EYLER................................................. 293 ORUCU BOZUP HEM KAZAYI VE HEM KEFARET GEREKTREN EYLER................ 297 KEFARETE VE ONU ZMMETTEN SKAT EDC EYE DAR................................. 299 ORULUYA MEKRUH OLAN VE OLMAYAN EYLER............................................ 302 ORU TUTMAMAYI MBAH KILAN ZRLER................................................... 303 BAZI TEMRNLER....................................................................................... 307

ORU MEVZUUNDA BLNMES GEREKL BAZI FIKIH MESELELER ................. 307 SKATI SAVM ............................................................................................ 308 NEZR (ADAK) ORULARI ........................................................................... 308 NEZRN HKMLER .................................................................................. 310 FIKIH BLMECELERMZDEN ........................................................................ 311 TKF BABI.............................................................................................. 311

IV

SADAKA- FITIR ........................................................................................ 316 KTAB-UZ-ZEKT .......................................................................................... 318

ZEKATI NUKUT (NAKT PARANIN ZEKTI) ..................................................... 323 URUZUN ZEKTI........................................................................................ 324 SEVAM (SRLER)N ZEKTI .................................................................... 325 DEVELERN ZEKATI.................................................................................... 326 SIIR VE MANDA ZEKATI............................................................................ 326 GANEMN (DAVARIN) ZEKTI ...................................................................... 327 FIKIH BLMECELERMZDEN ........................................................................ 331 FETVA KTAPLARINDAN .............................................................................. 332 HAYRYE NB'DEN ........................................................................... 333

KTAB-UL-HAC.............................................................................................. 334 HAC VE OMRE ........................................................................................... 335 EHR HAC: (HAC AYLARI)........................................................................ 335 MEKR VE FK........................................................................................ 335 HACCI KIRAN, HACCI TEMETTU, HACCI FRAD............................................... 335 HRAM, TIRA, TAKSR............................................................................... 336 TELBYE ................................................................................................... 336 MEVAKT (MKATLER)................................................................................. 336 KBE MKERREME.................................................................................... 337 TAVF VE METAF ....................................................................................... 337 ZTB, STLM VE REMEL......................................................................... 338 SAY VE MES' .......................................................................................... 339 HERVELE .................................................................................................. 339 VUKUF ..................................................................................................... 339 REYM CMAR............................................................................................ 340 EYYAM ..................................................................................................... 340 HEDY ....................................................................................................... 341 HL VE HAREM .......................................................................................... 341 MEAR- HARAM........................................................................................ 341 FEVAT, FESAD, HSAR ................................................................................ 341 CNAYET................................................................................................... 342 MESAL HAC (HAC MESELELER)................................................................. 342 HACCIN VCPLER ..................................................................................... 345 HACCIN SNNETLER ................................................................................. 346 FEZAL HAC ............................................................................................. 349 HAC EFLNN TERKB KEYFYYET ............................................................. 350 FASIL....................................................................................................... 354 OMRE....................................................................................................... 355 FEVAT, FESAD VE HSAR AHKMI ................................................................ 356 HAC CNAYETLER ..................................................................................... 357 HAC KURBANLARI...................................................................................... 360 BEDEL (HCAC) VE BAKASININ HACCI ........................................................ 361 MEDNE MNEVVERENN ZYARET ............................................................. 365

KTAB-S-SAYD (AV ve AV HAYVANLARI)......................................................... 369 MLKYETN SBUTU ................................................................................. 369 YEMENN HELAL OLMASI ............................................................................ 370 ZEBAYH (BOAZLANMASI GEREKENLER) ..................................................... 374 ET YENMEYEN HAYVANLAR ........................................................................ 375 UDHYE.................................................................................................... 375

KTAB-UN-NKH VET-TALAK.......................................................................... 379 TEADDD ZEVCAT VE TALK..................................................................... 380 KTAB-UN-NKH....................................................................................... 381 NKHTA VEKLET VE FUZUL MDAHLN AKD ............................................ 385 MUHARREMAT (NKH DMEYENLER) ........................................................ 387 VLYET ................................................................................................... 393 BL HYRI VE AZATLIK HYRI .............................................................. 395

V

KEFAET .................................................................................................... 397 MEHR ..................................................................................................... 399

MEHR- MSL VE MSEMMA .................................................................... 399 MEHR MUACCEL VE MEHR MECCEL ....................................................... 400

DHUL VE HALVET..................................................................................... 402 MEHRDE MUVAZAA, TASARRUF VE TEKRAR............................................... 403

FSD NKH YAHUT FSD AKD VE AHKMI................................................ 405 NKHI RAKK........................................................................................... 407 NKHI KFFAR (KAFRLERN NKHI) ......................................................... 409 KASM....................................................................................................... 414 ZEVCENN HUKUKU ................................................................................... 415 TESETTR VE KADIN.................................................................................. 416 NAFAKA ................................................................................................... 416 KTAB-UT-TALK (BOANMA)...................................................................... 420

TALAKI SNNY VE BID' ......................................................................... 422 TALKI REC' VE BN YAHUT SARH VE KNAYE......................................... 425 ELFZI SAHHA VE ONLARIN HKM ........................................................ 425 ELFZI KNAYYE VE ONLARIN HKM ...................................................... 425 TALKI REC' VE ONUN HKM ................................................................ 427

KAVL VE FL RCT................................................................................. 427 TALKI BN VE ONUN HKM.................................................................... 428 BYK VE KK BEYNUNET (AYRILIK)........................................................ 429 BOAMA................................................................................................... 430 TALAKIN TEFVZ....................................................................................... 431 TALKIN TLK (ARTA BALI BOAMA) ..................................................... 433 TALKLE ALKALI BAZI MESELELER.............................................................. 435 MUHALA ................................................................................................. 436 TALKI FUZL.......................................................................................... 439 TALKI MARZ........................................................................................... 439 STSNA ................................................................................................... 440 YL ........................................................................................................ 440

KTAB-L-EYMAN.......................................................................................... 443 YEMNN KISIMLARI................................................................................... 443 ZIHAR...................................................................................................... 447 LN ........................................................................................................ 450

LNIN SIFATI ....................................................................................... 452 NANET, CBAB VEYA HISA SEBEBYLE MFARAKAT ....................................... 452 DDET...................................................................................................... 454 DDETN NEVLER ................................................................................. 455 DDETEYNN TEDAHL .......................................................................... 458 DDET NAFAKASI ................................................................................... 459

HDAD VEYA HDAD................................................................................... 460 BAZI MESELELER VE HAL TARZLARI ............................................................. 461 RCALN (ERKEKLERN) DDET ................................................................... 461 HADNE................................................................................................... 462 NESEBN SBUTU VE STLD..................................................................... 464 D ......................................................................................................... 468 LAKT ...................................................................................................... 468 KTABR-RID (EMME) ........................................................................... 469 FETVA KTAPLARINDAN ALINAN BAZI MHM MESELELER ............................... 473

1

KNC BASKININ NSZ Nimet-i slm, yeni harflerle ilk defa 1957 de baslmt. O zaman gerek cil bir ihtiyac hemen karlamak, gerek eski Trk harflerini bilmeyen yeni nesle daha faydal olmak isteiyle kitap iinde geen yet, hads ve du gibi metinler de yeni harflerle yazlmt. Ayrca kitabn ilk tertip ekline sadk kalmak istediimizden her blme ayr sayfa numaras verilmiti. Ksmen de sadeletirilerek irfan hayatmza sunulan eser, okuyucudan midimizin stnde byk bir alka grm ve ksa zamanda mevcudu tkenmitir. Hem muhteva genilii, hem de ilm tetkik ve tahkik deeri itibariyle Trkede yazlm en byk fkh kitab olan bu kymetli eseri neretmemiz, dindar ve kadirinas mnevverlerimiz tarafndan takdirle karland. Fakat onlar kitab daha da mkemmel grmek istediklerinden irad, ikaz ve tenkitlerini esirgemeyerek, bizi tevik ettiler ve eserin ikinci basksnn hazrlanmasna mnen yardmc oldular.

kinci basky aceleye getirmek istemedik. Kitabn ehemmiyetini gz nnde bulundurarak, salhiyetli kimselerce dikkat ve itina ile hazrlanmasna ve hatalarn asgariye indirilmesine altk. te elinizdeki bu ikinci bask byle bir almann sonunda meydana geldi. u hususlarda deiiklik yapmay ve bunlar sizlere aklamay uygun bulduk.

1) Nimet-i slm'n eski Trk harfleri ile ve merhum Hac Zihni efendi tarafndan neredilen ilk basks ayr zamanlarda ve ayr ayr kitaplar olarak meydana getirilmi olduundan, o zamanlar her kitaba mstakil bir sayfa numaras verilmiti. Fakat kitabn btn blmleri tek cilt halinde bir araya getirilince, gerek kitaba kazandraca btnlk, gerek okuyucuya salayaca kolaylk bakmndan, sayfa numarasnn da devaml olmas zarureti vardr.

2) yet ve hads metinlerinin yeni harflerle yazlmas umulan kolayl salamam, aksine birok iml ve mna yanllarnn meydana gelmesine sebep olmutu. Kitabn ilm ve din hviyetini nazar dikkate alarak, bu baskda gerekli btn metinlerin islm harflerle yazlmasn, baz yerlerde tercmesi ile birlikte verilmesini, baz yerlerde de mehaz gsterilmek artiyle yalnz tercmesi ile yetinilmesini daha faydal bulduk. Bylece daha shhatli bir yol tuttuumuza ve maksada hizmet ettiimize inanyoruz. 3) Bu bask, merhum Hac Zihni efendinin hayatnda nerettii ilk ana bask esas tutularak hazrland. Istlh (terim) olan kelimelere dokunulmadan, geri kalan taraf gnmzn lisanna uygun decek ekilde ksmen sadeletirilmitir. Kitapdan azam istifadeyi mmkn klacak her eyi yapmaya altk. Cenab- Hak muvaffakiyet ihsan eylesin.

NR

3

MERHUM HACI ZHN EFENDNN, HAL TERCMES Mellifin ismi (Mehmet) olup (Zihni) mahlas, hocas tarafndan konmutur. (Hac Zihni Efendi) diye anlr ve tannrd.

1262 hicr senesinde (1845) stanbul'da domutur. Babas, Mlkiye kaymakamlarndan Mehmet Reit efendi, anas Gzide Glsm hanmdr. Cami derslerine devam ile, ulmu liye ahadetnamesi demek olan (icazetnamei - estize) yi ihraz etmitir. Arapa ve Trke, telif ve. tercme suretiyle bir hayli eserleri vardr.

Hayatn tetebb, telif ve tedrise hasretmitir. Evinde veya vazifesi banda olmad zaman, umum ktphanelerde bulunurdu. Evinde, ailesine ayrd mahdut fakat efkat dolu zaman haricinde vakti, ibadetle, tetebb ile ve yazmakla geerdi. Az uyurdu. (bn) tarikatna mensup idi. lmi ile mildi. Ciddlik, samimlik, edep ve terbiye, alkanlk, efkat, hamiyyet, kendisinde kemliyle bulunan vasflardand. Resm Hayat:

1280 hicr senesinde (1864) Bblide Meclisi Vlnn mazbata odasna devama balam, 1868 de Matbaai - mire Takvimi Vakayi kitabet ve musahhihliine gemitir. 1878 senesinde Mektebi Sultan (Galatasaray) ulmu - arabiye ve diniye muallimliine tyin olunarak 1879 da Matbaai miredeki vazifesinden istifa etmitir. 1883 de, Mektebi Sultandeki muallimlii uhdesinde kalmak zere, mlkye mektebinin usul-fkh muallimliine tayin olunmutur. 1891 de Maarif Nezareti Reisliinde be zadan mrekkep olarak teekkl eden Tetkiki-Mellefat komisyonu zalna tyin olunmu ve Mlkiye Mektebindeki vazifesine arab muallimlii ilve edilmitir. 1895 senesinde Mlkiyedeki dersine fkh-erf ilve olunmu, bunun zerine arab muallimliini terketmitir. Ayn sene, uhdesindeki vazifelere halel gelmemek zere, Meclisi - kebiri marif zalna tyin edilmitir. 1903 te Marif Nezareti Encmeni-Tefti ve Muayene Reisliine tyin edilmitir. 1908 de Mlkiyedeki muallimliini terketmitir. Ayn sene Meclisi - Kebiri - Marif zalna avdet etmitir. Bu srada sinni kanunen muayyen olan haddi gemi olmasna ramen, erbab - fazl - keml'den bulunmasna mebni, mezkr mecliste ilm hususlarda rey ve malmatndan istifade edilmekte olmasndan dolay, tahdidi sinden istisnas Meclisi Vkelca tezekkr edilmitir. 1884 Eyllnde Stockholm'de toplanm olan Msterikin Cemiyeti ilmiyesine gnderdii eserlerinden dolay kendisine altn madalya verilmitir. Vefat:

Son eseri olan Muhtasarat'n tab'na balanldnn on yedinci gn, 1332 hicr senesinde (1914) irtihali vukubulmutur. Beylerbeyinde, Kplce camii - erifi yanndaki kabristanda medfundur.

Matbaai - mire'de tab edilen (Sahihi - Buhr) nin tashihi ile iki sene kadar megul olmu, sekiz ciltten mteekkil bu kitabn tab'n 1315 hicr senesinde (1898) sona erdirmee muvaffak olmutur. Son zamanlarn, yine tab'na nezarete memur edildii Hads kitaplarndan (Mslim) in tashihine hasretmitir; bu kitabn hiyeleri kendi tetebbular mahsuldr. Mutad zere geceleri pek az uyur ve sabaha kadar evinin bir kesinde bu kitaba hiye tedariki ile megul olurdu. Sekiz cilt zerinden mrettep olan bu kitabn beinci cildinin hitamna iki forma kadar kald bir srada, Hakkn rahmetine kavumutur. Cenb Tahirl - mevlev nin, merhumun vefat hakknda syledii tarih: Yine hayf ki sne-i vatan bir ziya-i messir incitti Yine bir fzl yegnesini ilm- irfn cihan kaybetti Son zamanlarnda lem-i islm, ne mhim zyiat ile bitti Dd bir nev hasr marifete Hac Zihni Efendi de gitti (1332) Adne pervz eden o ruh-i gzn, bulsun 'lel-meratibi mn.

4

Eserleri:

lk eseri, on sekiz yanda iken arapa olarak kaleme ald (Sarf Arab) dir. Baslmamtr. Birer sene fasla ile, gene Arapa olarak kaleme ald (Teshilittahsil erhi) ve (erhi ebyat sfehendi) de baslm deillerdir. (Elmunkz mineddall) tercmesi, baslmtr. (Etvakuzzehep) tercmesi, baslmtr. (Tuhfetlerip) tercmesi, baslmtr. (Feyzi yezdan): (bnverdi) nin (Nasihatl-hvan) kasidesinin tercmesi olup baslmtr. (Mehirinnisa) mehur kadnlar hakkndadr; iki cilt olarak baslmtr. (Dstrlmuvahhidin) itikada ve ahlka dair olup baslmamtr. (Usulnnuka) usul fkhtan; baslmamtr. (Tercmei - Tuhfetlmlk) fkhtan; baslmamtr. (Sihaml isabe fi kenzi daavatl mstecabe) baslmtr. (El mntahap fi Ta'limi lgatilarap) arapa iin sarf kitabdr. Baslmtr. (Kitabtteracm) Arap lim ve ediplerinin hl tercmelerine dairdir; baslmtr. (Elmktadap) Arapa iin sarf ve nahiv olmak zere iki cilt; basldr.

(Elgaz fkhiye) fkh kitabdr; baslmtr. (Elkavllceyyid) mehur Arap beyitlerinin erhi ve izah. Baslmtr. (Elhakyik) ilmi hadisdendir. ki cildi hayatnda baslmtr. Kalan, el yazs ile, vefatndan sonra Diyanet leri Reisliine tevdi edilmitir. (Elmezzep) yahut Elmrteep Arapa iin sarf ve nahiv kitabdr; baslmtr. Nimet-i islm ad altnda telif edilmi ve baslm eserleri: Akaid-i slmiyye Kitab-ut-tahare,

Kitab-us-salt

Kitab-us-savm

Kitab-uz-zekt

Kitab-ul-hac

Kitab-un-nikah

(Elkavlssedid fi ilmi-tecvid) yahut (Tecvidi cedid). Tecvid kitabdr; baslmtr. (Elmuhtasarat): Kitab-ut-tahare, Kitab-us-salt, Kitab-us-savm, Kitab-uz-zekt, ve Kitab-ul-hac adndaki be eserinden ihtisar yolu ile telif edilmitir. Baslmtr.

5

slm nimetinden dolay Allaha hamd olsun. nsanln gz bebei ve efendisi olan Reslne, Reslnn deerli line ve byk ashabna salt ve selm olsun. AKAD- SLMYYE Ehl-i slmn, kabul ve doruluuna kat' olarak inandklar umrdan ibarettir ki, aada beyan olunan tarif ve izahlarda grlecektir.

MN ve SLM yahut MSLMANLIK Peygamberlerin sonuncusu olan Hazreti Muhammed Mustafa (Sallallah tel aleyhi ve sellem) efendimize ve beyan buyurduklar eylere inanmaktr. nanana (Mmin), (Mslim) ve (Ehl-i slm) denir. ERKN-I MAN

Peygamber efendimiz beyan buyurmulardr ki: (mn; Allaha, Meleklere, kitaplara, peygamberlere, hirete ve kadere inanmaktr.) Peygamberimiz byle tarf buyurmu olduundan bunlar (Erkn- mn) dr. mn ve slm bunlarsz olmaz. ALLAHA MN Cenab Halik- kinat (kinatn yaratcs) nn varlna, birliine ve keml sfatlar ile mevsuf olduuna, cizlikten ve eksiklikten mnezzeh bulunduuna inanmaktr. Hak tel hakknda itikat edeceimiz keml sfatlar unlardr: Mevcttur (vardr), Vhittir (birdir), kadm ve ezeldir (gemite balangc yoktur.), Bk ve ebeddir (gelecekte sonu yoktur), varlkta bakasna muhta deildir ve hi bir eye mabih (benzer) deildir. Hayy ve dimdir. lemler onun emriyle kimdir. Alimdir. lim sfat olmu ve olacak her eyi muhittir. Semidir (iitir), Basrdir (grr, yani Allah semi ve basar sfatlar ile dahi muttasftr, iitme konusuna giren her eyi iitir ve grme konusu olan her eyi grr. Mrddir (irade sahibidir, diler ve ne dilerse onu diledii gibi iler.) Kdirdir, Mkellimdir (Peygamberler ve semav kitaplar kelm sfatnn muktezasdr), Mkevvindir. (Yni tekvin sahibi olup btn lemlerin yaratcsdr.) Bunlara sfat- zatiyye ve sbtiyye denir.

hy (hayat vermek), imate (ldrmek) gibi, kendi mlk ve mahlku bulunan lemlerde grlen fiillerine (sfat- fiiliyye) denir.

MELEKLERE MAN

Hak Telnn, ulv ve nrn (Ecsm ltife) zere mahlk ve bunun iin (gze grnmez) ve fakat istedikleri ekil ve hey'ette grnmee kaabiliyetli bir takm (Mahlk-u Mkerremi) olduuna inanmaktr ki, onlar, erkek ve dii olmak, yorulmak ve usanmak gibi hllerden ri ve kendilerinin vazifeleri daim tat- Br ile itigal olup, beer tkatinin stnde iler grrler. Beeriyet mertebelerinde olduu gibi, onlarn dahi efdlleri vardr. Efdllerinden biri Hazreti Cibrldir ki, peygamber efendimize vahiy aracl yapmtr. KTAPLARA MAN Kullarn saadet ve selmetleri iin, Hak Celle ve lnn bz Enbiysna, Kitaplar gndermi, yni kullara (tlmat- ilhiye) olmak zere Enbiy-i Kirma emirler, nehiyler,

6

ibret miz kssalar ve messir dular ve mev'izalar vahy ve irsl eylemi olduuna inanmaktr.

Bu ilh Kitaplarn en mkemmeli ve en efdali, Kur'an Azmndr ki, (nev'i beerin) kymete kadar, gerek Hlika ve gerek Mahlka kar olacak, (Ubdiyet) ve (nsniyet) vazifelerine dair olan evmir ve ahkm, mekrimi ahlk ve esbb sadet ve felah, tammiyle cmi ve herkes iin, her vakit faydal ve nfi'dir.

O ulu kitap, Hazreti brahim'in (suhufu) olduunu ve Hazreti Ms'ya (Tevrt) ve Hazreti Dvud'a (Zebr) ve Hazreti s'ya (ncil) verildiini haber vermektedir. Binaenaleyh, bu kitaplarn dahi o byk Resllere vahy ve nzuln tasdik ederiz. Ancak, Kur'n Kerm, bizi o kitaplardan mstani kld cihetle onlarda bulunan arayp sormaa lzum grmeyiz. Kur'n Azmnn hkmleri bize kfi olduu cihetle, onunla amel ederiz. PEYGAMBERLERE MN

Cenb- Hakkn srf kendi fazl- kereminden bz kullarn Nbvvet ve Rislet yni vahy ve bais ile mmtaz klp, kullarna olan emir ve nehylerini onlar vstasiyle icr ettiine ve bzlarna kitap ve mstakil eriat ve mucize dahi verdiine inanmaktr. Onlarn evveli, beeriyetin babas olan Hazreti dem ve sonuncusu Peygamberimiz efendimiz Hazreti Muhammed Mustaf (sallallahu tel aleyhi ve al sir-l-Enbiyi ve sellem) dir. Arada bir ok Enbiy gelip gemitir. Onlarn bir ksmnn Kur'n Kermde zikredilmi olup hepsinin zikredilmedii de bildirilmitir. Hazreti s aleyhisselm dahi Kur'n Kerimde zikredilen Enbiy-i izm cmlesinden ve (yt- lhiyeden) dir. Cenab- Hak Hazreti dem'i, anasz ve babasz olarak yaratm olduu gibi, Hazreti s'y dahi, babasz olarak yaratmtr. Cmle Peygamberann efdali ve sonuncusu Peygamberimiz Hazreti Muhammed Mustaf (sallllh tel aleyhi ve sellem) efendimizdir ki, Sultnl-nenbiy olduu iin, Mevkibi Mrselnin sonunda gelmi ve, mesel Hazreti s, ancak, Ben sraile meb'us ve eriat, Hazreti Ms'nn eriatnda haram olan bz eyleri hell klmaktan ibaret olduu halde, Peygamberimiz efendimizin bseti ise, btn ns Cinne mil ve umum, eriat da hepsinden tam ve kmil bulunmutur. Ve baka Peygambere hcet de kalmamtr. Mcize sahibi her Peygamberin mcizesi, kendi zamaniyle gemi olduu halde, bizim Peygamberimiz efendimizin, Siyer ve Hadis kitaplarnda zikredilmi bulunan birok mcizat- seniyyelerinden md, bir de her asrda devam eden mucizeleri vardr ki; o da kelm- ilh olan Kur'n Azmndr. Tilvet ve istimiyle dim telezzz ve teerrf olunmakta ve her asrda, binlerce hafz o kitb- azizi hfz ve ezber etmektedir. Kendileri, Htemn-nebiyyn ve rahmetel-lil'lemndir.

Maher gnnde efaati uzmlariyle, bilcmle enbiynn mmetine ve ehl-i imnna in'am ve ihsanda bulunacak ve onlar minnettar klarak (Makam- mahmd) u kazanacaktr.

(Allahmmen-f'n biefatihi ve ekrimn bikermetihi) HRETE MN Hak Telnn, bu lemi yoktan var ettii gibi, diledii kadar yaattktan sonra, buna son verip, baka bir olu daha peyda edeceine, ve (mahv'u imte) buyurduu bilcmle rh sahiplerini, yeniden ihy ederek, bir yere getirdikten sonra, iyiler, iyiliini ve ktler kemliini grerek muhasebe ve muhakeme ile beraber, (adl fazlle) muamele buyurup, (ehil ve mstahakkn), (Drl-azb vel-ukbe) olan Cehennemine ve (Ehli mn) kendi fazl keremiyle (Drl-fevz ves-srr) olan Cennetine gndereceine inanmaktr. (Cehennem) ehli kfr hakknda ebed bir azap yeridir. s olan mminler hakknda, amelinin cezasn grecekler iin, muvakkat bir azap yeri olacaktr.

(Cennet) ise, skinleri iin, ebed ve sermedi bir surr ve saf yurdudur.

Sul meleklerinin sorular, kymet sknts, hair, hisab, mzan ve srat gibi, (lemi berzaha) ve (yevmi hirete) mtellik, her ne haber verilmi ise, hepsi (hak) tr.

7

KADERE MN

Hayr ve er, her ne vki olursa, hep Hak Teldan olduuna ve Allahtan md Hlik olmayp, hayir ve errin hliki ve herkesin (keyfe m ye) Rziki O olduuna inanmaktr. nsann erkek veya kz domas ve dnyaya gelmesi ve Ahirete gitmesi, kendi elinde olmad gibi, hdisat lem, ef'l ve evz ben dem dahi Cenab- Hakkn hkm takdiri, hlk ve icad altndadr.

Ancak, acmak, doymak, uyumak, uyanmak ve nefes almak gibi, insanda bir takm zdrar haller olduu gibi, oturup kalkmak, bir yere gitmek, krmak ve kesmek gibi ihtiyr fiiller dahi vardr. Cenab- Hak insana, irde sfat vermitir. Ve (detullah) byle cr olmutur ki, insan irdesini, makdru-beer olan, herhangi fiile, sarfederse, Hak Tel o fiili-Hlk ve icad eder. nsan iradesini sarfetmez ise, Haliki celle ve Al dahi Hlk eylemez, fiili-bid, kisib ve ihtiyr cihetiyle kendinin, ve hlkicd cihetiyle hlikindir. Bundan dolay, herkes kendi fiili zerine, sevap alr veyahut cez grr.

BN SLM Bir kimse, erkn imn bylece tasdik ve itikat etmi olduu halde, Hazreti Hteml-enbiyy dahi tasdik ederse Allah katnda mslim olmu olur. Zhiren dahi mslim tannmak ve nr-i imn ekmel ve etem olmak iin, (slmn bins) tbir olunan eyler ile, amel etmek dahi lzmdr. Peygamber efendimiz buyurmulardr ki; slm be ey zerine bina olunmutur. 1) Hak Telnn birliine ve Hazreti Muhammed Sallallah Tel aleyhi ve sellem efendimizin Resulllah olduuna ehadet getirmek, 2) Namaz klmak, 3) Oru tutmak, 4) Zekt vermek, 5) Hac etmektir.

NAMAZ KILMAK

Kym, kraet, rk, scd ve kud fiilleriyle Cenb- Hakka ibdet etmektir.

(Kym) kbleye kar yni, Mekke-i Mkerremedeki Beyt-i muazzamaya doru el balayp ayakta durmaktr.

(Kret) kyamda Kur'andan bir ey okumaktr. Hassaten Ftiha sresi ve fazla olarak baka bir sre veya birka yet okunur. (Rk') ayakta iken eilip kere Sbhne Rabbiye-l-azm demektir. (Scd) oturup yere kapanmak ve kere Sbhne Rabbiye-l-l demektir. Namaz iinde secdeler ikier olarak yaplr. Bu drt hareketin toplamna Rek'at tbir olunur. Bir rek'atta bir rk' ve iki scud vardr. Namazlar rek'atlardan teekkl eder. (Kud) oturup Etteyhiyat okumaktr. Bu, namazn sonunda ve bir de her iki rek'at akabinde olur.

Bunlar, yni kym, kraet, rk', scd, kud-hir namazn erkndr. Bunlarsz namaz olmaz. (Rk'suz ve Scdsuz namaz, sadece cenze namazndadr) ve namaz klan kimse Hakkn huzurunda demek olduu cihetle, edbne ve hine durur. Namaz klan iki tarafna bakamaz ve kimseye sz syleyemez ve cevap veremez. Kimse dahi ona bir ey soramaz ve nnden geemez. Namaza balarken Allah ekber diyerek durur, rk'a ve scuda vardka, kym ve kuda gittike Allah ekber der. Nihayetinde esselm aleykm ve rahmetullh diyerek iki tarafna selm ile namaza son verir.

Gnein tulu, gurup ve istiv zamanlar hri olmak zere her vakit, Cenb- Hakka ihlsla bir ok rekt namaz klnabilir. Nfile namazlar iin, daha mstesna vakitler vardr. Ve her iki veya her drt rek'atta bir selm verilir.

slmn binas ve dnin direi olmak zere, be vakit namaz vardr ki, onlar hi terk olunmaz: Sabah, le, ikindi, akam, yats vakitleridir.

8

Sabah namaz (2+2=4) drt rek'attr. le namaz (4+4+2=10) on rek'attr. kindi namaz (4+4=8) sekiz rek'attr. Akam namaz (3+2=5) be rek'attr. Yats namaz (4+4+2+3=13) on rek'attr. En son klnan rek'at, vitir namazdr.

Bir de, Cum ve Bayram namazlar vardr ki, onlar ancak ehirlerde ve minberli camii olan bycek kylerde klnr. Bu namazlar klmak ancak, erkeklere ve erkeklerin de hasta ve yolcu olmayanlarna lzm gelir.

(Cuma namaz) Cuma gn le vakti, cemat ile klnan iki rekttan ibarettir. nce hutbe okunmak lzmdr. Cum namaznn drt rekt ilk snneti ve drt rekt, son snneti vardr ki, bunlar (cemaatle deil) ayr ayr klnr. (Bayram namaz) Ramazan ve Kurban bayramlarnda ilk gn gnein douundan krk dakika kadar sonra, cemaat ile klnan ikier rektdan ibarettir ki, bunlarda alt tekbir-i zevid (fazla tekbir) vardr. Namazdan sonra hutbe de okunur.

TAHARET

Dinimiz bize her vakit, bedenimizi, elbisemizi, meknmz ve kullanacamz suyu temiz tutmamz emretmekte olduu gibi, namaz iin dahi, bakaca bir hazrlk emrediyor ki, o da abdest alp namaza giyimli ve temiz olarak durmaktr.

ABDEST

Drt fiilden ibrettir: 1) yzn ykamak, 2) Kollarn elleriyle beraber dirseklerine kadar ykamak, (dirsekler, ykanacak uzuvlara dahil dir.) 3) Bana su srmek, 4) ayaklarm topuklariyle beraber ykamaktr.

Bana su srmee (mesih) denir. Mesih, bir kere olur ve ban drt blnden bir blne ve mmkn olursa, her tarafa yaplr. Yz ykama, el ve kol ve ayak ykamak, er kere olur.

Yzn ykamadan nce az ve burnunu er kere ykar. Bana mesih edildii srada da elinin yaiyle kulann iini ve arkasn temizler ve ah damarlar zerine de elinin arkas ile mesh eyler.

ABDESTSZLK Bozulmadka, bir abdestle birka namaz klnr. Abdest kk ve byk kaz-i-hacet ile, uyumak ile, insandan yel gelmek ve bir yeri kanamak ve ban deilmek ve yaras ilemek ile bozulur. Abdesti bozulan kimse, namaz klmak, Mushaf okumak veyahut camiye girmek iin abdest alr. Abdestsiz, namaz klamaz.

GUSL

nsanda daha bz hller vardr ki, o hllerde, namaz klmak ve Kur'n okumak ve camiye girebilmek iin, yalnz abdest almak kfi gelmeyip, gusl etmek lzm gelir: insan ihtilm olursa, zevc ile zevce birleirlerse, kadn ksm ayba detinden ve lohusalktan kurtulursa, gusl lzmdr.

Gusl etmek, aznn ve burnunun iine ve tepeden trnaa kadar btn bedenini, hi bir kl dibi kuru kalmamak zere gzelce ykamaktr.

TEYEMMM

Gerek abdest olsun, gerek boy abdesti demek olan, gusl abdesti olsun, su ile olacak eylerdir. Suyun bulunmad yerde, veyahut su var ise de, (4000) adm uzakta olmak veya dman elinde bulunmak, yahut da, pahal olarak para ile satlmak gibi, elde edilmesine kudret olmadnda veya suyu kullanmakla vcuda zarar geleceinde abdest ve gusl yerine teyemmm yaplr. Teyemmm hem abdestin, hem de gusln yerine geer.

Teyemmm, temizlik niyetiyle temiz topraa veyahut toprak cinsinden bir temiz yere, ellerini iki defa vurup, bir defasnda yzne ve ikincisinde iki kollarna svamaktan ibrettir. Ellerini yere, ikinci vuruunda nce sol eliyle sa kolunu ve sonra sa eliyle sol kolunu svar.

9

Bozulmadka bir teyemmm ile birka namaz klnr.

Abdesti bozan eyler, teyemmm bozduu gibi, ayrca suyu bulmak ve kullanmaa kadir olmak da teyemmm bozar.

Abdesti bozan eyler, gusl bozmaz, gusl ancak, gusl icap eden eyler bozar. Kadnlar, det ve lohusalk zamanlarnda, namaz klmaktan ve mushaf okumaktan ve camiye girmekten dinen menedilmilerdir. ORU TUTMAK

bdet niyetiyle a durmaktan ibrettir ki, Cenb- Hakka ihls zere, gndzn fecrin balangcndan gne batncaya kadar yemek, imek, ve cins mnasebette bulunmaktan kendini menetmektir.

Ylda be gn, yni Ramazan bayramnn ilk gn ile Kurban Bayramnn drt gn, mstesn olmak zere, her gn oru tutulabilir.

Farz olarak Ramazan orucu vardr ki, terk olunamaz. Ramazan ay senenin hangi mevsimine rastlarsa rastlasn, o gnler, arka arkaya oru ile geirilir. Hastalk, yolculuk ve emziklilik gibi bir mzeretle, oru tutmaa tahamml edemeyenler, det ve lohusalk zrleri olan kadnlar, Ramazan orucunu mzeretleri geince derler.

Ramazan- erif gecelerine mahsus bir de namaz vardr ki, yats ile vitir namaz arasnda klnr ve ad teravihtir.

Her iki rektta selm ve her drt rektta biraz ara ile yirmi rekttr.

ZEKT VERMEK

Malnn krkta birini, Allah yoluna ayrp tahsildarna teslim etmek ve tahsil olunmakta deilse, kendi din kardelerinden muhta bildii kimselere vermektir. u art ile ki, verdii kimse, kendi usl ve furundan ve li-himden olmayacaktr. Zekt, bir mal ibdettir ki, onunla ehli-islmn, hr ve zengin olan kl ve blileri mkelleftir.

Altn ve gmn, gerek meskkne, gerek hully ve evnsine1 ve hayvanlardan deve, davar2 ve sr cinslerine terettp eder. Sair emvle, ticaret niyeti olmadka, zekt terettp etmez. Meer ki, icrt ve ticaretten birikmi nukd ola. Nakdin nisb, yni zekt terettp edecek mikdr, gmte iki yz dirhem3, altnda yirmi miskaldr4.

Zektn art: Sahibinin o mebla mukabil, borcu olmamak, mebl ihtiyc asliyesinden fazla olmaktr ve zerinden bir sene-i kmile gemektir.

Develeri olan kimse, her be devede bir koyun ve davar olan kimse, her krk davarda bir davar, sr olan kimse, her otuz srda bir dana verir. Bunlarda (Sevim) olmak yni yln ok zamannda, ahrda beslenmekte olmayp, krlarda yaylr olmak dahi arttr. Meyve, sebze ve dier mezrtta, elde edilenin onda birini vermek bilistisn, yni (akl-bl) art olmayarak herkes iin vazifei er'iyyedendir. Bunda nisb dahi art deildir. 1 Kemer ve tarak gibi eyler hulliydir ki, ziynet demektir. Tas ve tepsi, ttn ve enfiye kutusu, zarf ve bardak gibi eyler evndir ki, kab demektir. Gmve altndan kablar kullanmak erkee de, kadna da haramdr. Ancak znet ksm kadna helldir. 2 Trke davar, Arabdeki ganem gibi koyunu ve keiyi iine alan bir tabirdir. 3 Alt yz kuru demektir. Zekt olarak (rub' r) verilir ki, onda birin drtte biri yni krkta bir demektir. Alt yz kuru da on be kuru eder. 4 On drt lira demektir, (Rub' r) miskal hesbiyle yirmide yarm miskal demektir.

10

Eer kova ve dolap gibi vastalarla, sulanmakta, ve bu sebeple glk ekilmekte ise, rn yars verilir. HACCETMEK

Mekkei Mkerremedeki Kbei muazzamay - ki, btn ehli slmn kblesidir - ziyret etmekten ibarettir.

Kbeyi ziyaret iki trldr: Biri (omre), dieri (Hac) dr. Omre, sy tavaftan ibarettir ki, (Hacc asgar) saylr. Bunun iin muayyen zaman yoktur.

Hac, Zilhiccenin dokuzuncu gn ki, (Arefe) tbir olunur. (Arafat) denilen yerde bulunmak artiyle Kbei Muazzamay tavf etmek ve Saf ile Merve arasnda syetmekten ibrettir. Bu ziyaret, Omreye nisbetle (Hacc ekber) olur. Her ikisinde ihram arttr ki, Mikaat-muayyeninde dikili libaslardan soyunup, bir veya iki para beze sarnmak ve sanki dnyev meyillerden syrlp, kefenli l gibi zengin ve zrt hep bir yerde, ba ak, yaln ayak Dvn Bride bulunmaktr. Haccetmek, hem servete, hem shhat ve kuvvete, ayrca yol emniyyetine mtevakkf, bir (ibdet-i mliye ve bedeniye) dir. Binaenaleyh bu ibdet ile Mslmanlarn ancak, hr ve zengin ve vastaya inip binmee kaadir olanlar mkelleftir. Kbeyi, Hac ve Omreyi bize bildiren ve her hayr ve fazileti reten, Peygamber efendimiz olduu iin, haccdan sonra teekkr, olarak Mednei Mnevverenin toprana yz srmek yni Hazreti seyyidl-enmn Ravza-i mutahharasn ziyret eylemek dahi zenginlere bir vazifedir.

Bunlardan md, Ramazan bayramnda Sadakai-ftr vermek ve Kurban bayramnda kurban kesmek ve icbnda secdei-sehiv yapmak ve Kur'n tilvet etmek ve evlenmek ve zevceyi ve usl ve furunu infk ve ebeveynine ve zevcenin zevcine hizmet eylemek ve be vakitte ezan okumak ve cmilerde cemat olup namaz klmak ve kurban bayramnda arefe sabahndan bayramn drdnc gn ikindisine kadar olan vakitlerde, tekbir almak ve erkek ocuklar hitan (snnet) etmek dahi din vecibelerimizdendir.

FDE SLM Mslmanln faydalar pek oktur. slm akidelerini kat'i olarak kabl eden kimse: Evvel, Cenb Hakk n rubbiyyet ve kuddsiyyetini yn olduu vehile tanm ve takds etmi ve kendinin aciz ve ubdiyyetini bilmi ve ona gre, her hl-krde Cenb- Rabbl lemine tevekkl ve itimd zere olup, korku ve midde ol Zt zl-celli vel-ikrma balanm, evhm ve haylte sapmam olur. kincisi, Kur'n Kermin ilk sresi olup, be vakit namazn her rektnda okuduu ftihai erfenin bandaki (el-hamdu lillhi rabbil-lemin) yeti cellesini grp, herkesi kendi gibi, Allahn mahlku ve zt kibriynn kulu bilerek, kimseye yan bakmaz ve can yakmaz olduktan baka, zaten Hak celle ve lnn sft sbtiyyesini yaknen bilmi olmakla kendinin ahvl ve ef'lini, Cenb Hakkn Sem ve Basr sfatlarna kar direi-edebte, ve tasavvurt ve muzmertn Cenb liml-gaybi ve-ehdenin sfat ilmiyyesine kar mihveri istikamette tutup, emri-hlika tzim ve tin ve halk ile olan muameltn efkat ve hakkniyete bin eyler.

ncs her namazda (iyyke nbudu ve iyyke nesten) diye ibdet ve ubdiyeti mnhasran Cenb Hakka eyler. Ve inyet ve muaveneti ve hidyet ve mafireti ondan bekler.

Drdncs, Hazreti Hteml-enbiyya imn etmi olmas hasebiyle btn enbiy ve mrselni tasdik etmi ve dinin esasnn tevhdibr ve takdisi zt lhi olduunu anlayp, btn dinleri o noktada birletirmi ve her Nebiyyi z-an Cenb Hakkn mmtaz kulu ve Resl olmak zere tanyp, Rububiyette Zt Brye kimseyi erik etmemi ve Peygamberleri tasdik ve tebcilde birbirinden tefrik eylememi olur.

11

Beincisi, kadere imn- cihetiyle hasbel-kader bir keder ve musibete uradkta Cenab- Hakkn takdiridir diyerek teselli bulmaya alacandan teessr, azm ve devaml olmaz. Ve eltf lhiyyeden midini kesmez. Altncs, hirete imn cihetiyle mesibi dnyeviyyesi ne kadar o-alsa, yeis ve nevmidi hline gelmeyip, ve binenaleyh, intihar etmek teebbslerinde olmayp, Allahn hiretteki mkfatn bekleyerek sabrl olur.

Yedincisi, Hazreti Fahri Rsle icbet ve mutbeat sebebiyle ol fahri d-cihnn siyeri seniyyesini ve tercm sahbesini tetebb ile mili mekrimi ahlk olup, hikmet, iffet, ecat, sehvet gibi ahlk fdla ile mtehallik olmaa ve l-himmet ve l-cenb olup, bu bekasz lemin geici lezzetlerine gz dikmeyerek dnyay, hiretin tarlas olmak zere tanmaa ve hilkatinin msid olabildii iyi hizmetlerle gzel nam brakmaa alr. Ve Cenb Hakk ok and cihetle kalbi zikrullah ile mnevver olup, san'at ve ticreti ve hizmet ve kitabeti, kendisini Cenb- Hakk anmaktan alkoymaz. Ve cidden muhibbi dnya olmad iin, nefsini hiret yolcusu bilerek, eceli hullnde, dnyadan mfrekat mkil grmez olur. Havf ve hzn zere olmayp sde-hl ve mnerihl-bl olarak yaar. Shibi-hev deil, ehli-sdk ve ehli-vef olur! Kur'n Kermde sahbei gzinin evsf cellelerine bak ki, onlar, hep bu din mbnin tlmatiyle yetimi ve Hazreti fahrl-mrselinin izinden gitmi bahtiyarlardr1. Sbirler, sebtkrlar, sdklar, vefkrlar, tatteler, infaktalar, seherleri istifardalar. Tevbe ediciler, ibdet ediciler, oru tutucular, rk' ve scd ile namaz klclar, iyilii emir ve ktl nehy ediciler, Hududullh muhfaza edip, eriatin tyin ettii daireden kmayclar, tasadduk ve Hakka inkiyz ediciler ve Allah taly ok anclar.

Mallarnda muhtlar iin, hak bilip gerek kendilerinden bir ey isteyenlere ve gerek kimseye hllerini bildirmeyenlere t ve in'am ediciler.

Kffr ve dinsizlere iddet zere olup, kendi aralarnda mfikane mumele ediciler, ibdet sr ile yzleri nurlular.

Ticaret ve al verileri kendilerini Allahu anmaktan ve ikamei salt ve ti zekttan ve sadakattan megul ve men-etmeyip, hiret gnnden hazer ediciler. (Sahbei Kirm) Muhcirin ve Ansr isimleriyle balca iki ksm olup, (Muhacirin) Mekkenin fethinden evvel Mekkeden Medineye hicret eden Mekkelilerdir. (Ansr) Muhcirne yardm ve dine nusret eden Medine'lilerdir.

Cmlesinin efdli eyneyn muazzameyn, yni Hazreti (Eb Bekiris-sddk) ve Hazreti (merl-fruk) ve bdeh Hateneyni Mkerremeyn yni Hazreti (Osmn Zin-nreyn) ve Hazreti (Aliyyl-Murtaz) dr.

Bu zevt Fehme, Hulefy Ridin ve Cihar Yr Gzn tbir olunur. Aada saylan alt zt ile beraber cmlesine (Aerei Mbeere) denilir ki, hepsi de dnyada iken Cennet ile mjdelenmiler demektir. Hazreti (Talha) ve Hazreti (Zubeyr) ve Hazreti (Abdurrahmn bin Avf) ve Hazreti (Eb Ubeyde) ve Hazreti (Saad bin Ebi Vekkas) ve Hazreti (Said bin Zeyd) Rdvnullhi Tal aleyhim ecmain!..

ran ve Turan ve ekseri mamrei cihan bunlar feth etmilerdir. Ve dni slm dnyaya yayarak mrebbi-i lem olmulardr. Ey esirgeyen ve balayan! Bizi doru yola, kendilerine nimet verip, gazaba uratmadklarnn yoluna ilet, sapklarn yoluna deil, Mslman olarak canmz al, ve bizi Salihlerin aralarna kat.

1 Sahbei kirmn, stn ve ilh insanlar olduklarna dair, nice yt kerme vardr. Hlsalar, buraya alnanlar; Ali - imrn, Tevbe, Ahzb, Nr, Fetih ve Meric srelerinden alnmtr.

12

AHKM-I TEKLFYYE (MKELLEFYET HKMLER)1 Farz, vcib, mendub gibi tbirlerden, ibdet fasllarnn hi biri, hatt teharet ksm bile hli deildir. Bu sebeple en evvel, bu hkmlerin bilinmesine ihtiya vardr. Ahkm hkmn cem'idir. Bir eyin hkm, o eyin gerektirdii eseridir. Ahkm er'iye dahi, mkelleflerin fiillerine iktizaen veya muhayyer olarak, taallk eden riin hitaplar eserinden ibarettir. cmalen; vcb, nedib, ibhat, hrmet, kerahet diye be ve tafsilen; sekiz ksm saylarak yle tbir ve tdad olunur: Farz, vcib, snnet, mstahab, mbah, haram, mekruh, mfsid.

Kazi Rabbni kulun, ya muti' ve msab olmak veyahut muhalif ve mukab bulunmak zere (mptel) olmasn icab etmitir. btil, ilemeye veya terk olunmaya taallk etmekle, kullarn ef'l ve terklerinde, meru' ve gayri meru' neviler hsl olmutur. Farzdan mbaha kadar olan ilk bei meruat ve sonraki gayri meruattr. lenmesi istenilen fillere taallk eden hitaplar, emirler, terk edilmesi istenilenlere taallk eden hitaplar da nehiylerdir.

Emirler, kat'i ve gayri kat'i olduu gibi, nehiyler dahi kat'i ve gayri kat' olur. Kat'lik delleten olduu gibi, sbten de olur2. Sbten ve delleten kat' olan emirlerden, farziyet, biri kat' ve dieri zann olanlardan da vcb tahakkuk eder.

Farziyetin taallk ettii ey, farzdr. Farzn hkm, fiiline sevap ve zrsz olarak terkine ikap terettp etmektir. nkr ve istihfaf edenin kfir olmasdr. Farz, iki ksm olur: Biri farz ayn, dieri farz kifyedir. Farz ayn, herkese lzm olup, bir takmnn ilemeleri ile dierlerinden sakt olmaz, taharet, be vakit namaz ve Ramazan orucu gibi.. Farz kifye, farz olan kimselerin hepsine ayr ayr deil, cmlesine birden lzm ve zarur olup, bir takmnn ilemeleriyle hepsinden sakt olandr, okunmakta olan Kur'n dinlemek, hfz Kur'n olmak, selm almak gibi.

Farz kifyenin sevb, yalnz ileyene ve terkinin gnah cmlenin zerinedir. Bir ibdetin erkn ve artlar demek olan, farzlarndan birinin terk edilmesinin muktazas, mutlaka ademi shhattir. Yni iindeki farzlardan biri gerek isteyerek terk edilmi olsun ve gerek unutarak terk edilmi olsun, o ibadet sahih deildir. steyerek terk edene gnah dahi terettp eder.

Vcbun taallk ettii fiil, vcibtir. Vcibin hkm dahi amelen farz gibidir. Yni, ilenmesine sevap ve zrsz olarak terk edilmesine ikab terettp eder. tikaden farzn hkm gibi deildir ki, vacibi inkr eden ikfar olunmaz, kurban kesmek, vitir ve bayram namazlar klmak ve karib olan muhtacna bakmak gibi.

1 Kitabmzn bundan nceki ksmnda, akaidi slmiye, slmn bins, fevaidi slmiyeden bahsetmitik. O ksm, birinci ksm tekil etmektedir. imdi, ikinci ksmna geiyoruz ki, burada geecek bahisler, Fkh ilminin ibdat ksmna dirdir. Bu ksmn hazrlanmasnda, balca Eb-l-hls Hasan bin Ammr merhumun Nr-l-zah erhi ile buna ait eyh Ahmet Tahtvnin Hiyesi, Drru Muhtr hiyeleri, Hidye, keza erhleri ve Drer, Nutfe ve Cevhere ve Kuhustan tetkik ve tetebbu' edilerek hkmlerinden istifade olunmutur. 2 er'i hkmlerin delili drt trldr. Birincisi sbtu ve delili, kat' olandr. Bununla, farz ve haram tahakkuk eder. kincisi, sbtu kat' ve delli zann olandr. ncs, sbtu zann ve delli kat' olandr. bu ikisi ile, vcib ve mekruh sabit olur. Drdncs, sbtu ve delli zann olandr. Bununla, snnet, mstahab ve tenzhen mekrh sbit olur.

13

Vcibin dahi (alel-kifye) olan ksm vardr: aban ve Ramazan aylarnn sonlarnda (ryeti hill) gibi.

Bir ibadetin vciblerinden birinin terki, isteyerek olursa keraheti tahrmiye ile mekruh olmak, sehven olursa, namaz hakknda (sehvi secde) lzm gelmektir.

Snnet, Hazreti Fahri Rsuln (S.A.) farz ve vcib olmayarak, muvazabet buyurduklar yni nadiren terk ile beraber, devam zere iledikleridir ki, snneti mekkede dediimizdir. Gayri mekkedeye mstahab ve mendub isimleri verilir. Ehli usl indinde, snnet, iki ksm olup, bir ksm (snnetl-huda) dr ki, (mkemmili din) dir. Onun tariki, levme mstahak olur: Ezan, ikamet, cemaat gibi. Dier ksm, (snnetz-zevid) tir. Bunu terkeden, levme mstahak olmaz: Erkn saltn tatvili ve Peygamber aleyhis-selmn yemek, imek, elbise, oturmak, kalkmaktaki siyreti seniyeleri gibi. Allahn reslunde sizin iin gzel rnekler vardr elbet. (Ehzab: 21)

Snnetin mutlak, bizce de mutlaktr ki, hulefya dahi mildir. Snnetin dahi kifye olan vardr. Ramazann son on gnlerinde tikf etmek, teravihte cemaat olmak gibi. (Farzlarda cemaat snneti ayndr.)

Snnetin hkm, ilenmesinde farz ve vcibten az sevab terettp etmek, isteyerek terkine, (ikab deil) itab mterettep olmaktr. (Zira, efdali kurubat farzlardr. Farzlarn sevabna, baka sevaplar muadil olamaz.) Mstahap ki, mendub dahi denir. Hazreti Sultn rsln (aleyhi ve aleyhims-salt ves-selm) bz ileyip, bz terk buyurduklar ve selefi salihnin severek iledikleri ve dierlerini dahi terp eyledikleridir: Bz nafile namaz ve oru gibi. Mstahabn hkm, ilenmesinde sevap terettp etmek ve terkinde itb terettp eylememektir. (Mstahabe, snneti, gayri mekkede diyenler de vardr.)

Mbah mkellefin ilemek ve ilememek arasnda muhayyer bulunduu eydir. Bunun ilenmesinde sevap ve terk edilmesinde itp yoktur. Eyada (sfat asliye) budur. Srei bakara evailindeki Yeryznde ne varsa hepsini sizin iin yaratan da O'dur. (Bakara: 29) yeti kermesinin tefsirinde bu hususa dair izahat vardr.)

Hallerdeki deiiklik, hkmlerde de deiiklii mucib olur. Mesel, haram olmayan eylerden, yiyip imek mubahtr. Helkin def'u ref'i iin - haram olan eylerden de olsa - ihtiya mikdarnda yemek, imek farzdr. (Yeyip iilen ey bakasnn ise tazmin olunur.) Mmin iin, bu suretle farzn edasnda sevap dahi vardr. Yemek ve imenin, tehlikenin izalesi mertebesinden ziyadesi, namaz ayakta klabilmek ve oru tutmaa kaadir olmak mertebesine kadar mendup ve mstahaptr. Semirmek iin ekl rb mekruhtur. Doyduktan sonra yemek, haramdr, meer ki, misafirin ikram iin ola. Mbah, meruatn tlisidir. Gayri meruata gelince, bunlar, nevahinin mutaallkatdr ki, terki matlub olan eylerdir. Hem sbten, hem delleten kat' olan nehiylerden hrmet, yalnz bir cihetle kat' olan nehiylerden kerahet hsl olmutur. Haram: Hrmetin taallk ettii ey haramdr. Ona (muharrem) ve (mahzur) dahi denir. Haramn hkm, terkinde sevap ve fiilinde ikab terettp etmek ve onu hell veya mbah sayanlar (Allah korusun) kfre varmaktr. ki imek, kumar oynamak, ebeveynine s olmak gibi.

Kerahatin taallk ettii ey (mekruh) tur. Mekruhun hkm, amelen haramn hkm gibidir ki, terkinde sevap terettp etmek ve ilemesinde ikab korkusu vardr. tikaden, haram gibi deildir ki, istihlline kfr terettp etmez: Midye, istiridye, stakoz gibi balk cinsinden olmayan deniz mahlkunu yemek, cuma namaz saatinde al veri etmek, abdestte ve guslde suyu israf etmek gibi. Mekruhun mastar olan (kerahet), (kerahiyet), (kerh), (krh) kelimeleri, irkinlik, sevimsizlik mnsnda lzm ve bir eyi sevmemek ve holanmamak mnsnda mteaddidir. lk mnnn mutellkna (kerih) ve ikinci mnnn mutellkna (mekruh) denir.

14

er' stilhta, meratn kat'i olarak matlub olanna farz ve onun aasna vacib denildii gibi, gayri meratn dahi kat' olarak menhi bulunanna haram ve onun aasna mekruh denilir. Bu mnya gre, mekruh, harama yakn olduu iin (tahrim) nmm alr.

Onun bir de (tenzihi) ksm vardr ki, evvelkinin hilf demektir. Bunun hella ok yakn olduunda eimmemizce ittifak vardr. htilf, vcib mukabili olarak zikrolunan ksm tahrmdedir ki, onun, mm zam ve mam Eb Ysuf indinde mns haram deil ise de, ona yakn demektir. mm Muhammed indinde ise, o ksm gayri mer haram demektir. u kadar ki, hakknda kat' bir hkm bulamad cihetle, mm marn ileyh kendi kitaplarnda ona haram itlk edemeyip, mekruh namm vermitir. Snnetten indel-tlk, mekkede ksm maksd olduu gibi, kerahetin dahi alel-tlk zikrinde yni, tenzih kayd olmadka tahrmi ksm maksuttur. Mesel, baka su var iken, kendi art olan suyu imek ve kullanmak, tenzhen mekruhtur. Abdestte suyu israf etmek mekrh olduu gibi, ksmen yni, pek az sarf ile, gasli mesih derecesine gtrmek te mekruhtur.

Mfsid, balanan ameli bozan ve iptl edendir ki, haram ile mekruhun tlsidir ve gayri mer nevilerdendir. Mfsid, abdest vesailindendir. Abdesti bozan eylere (nevakz) nam verilmitir. Mfsidin hkm, vesilin gayride, isteyerek ve zrsz sadr oldukta ikab ve sehven sudrunda ademi ikab olmaktr. Namaz ve orucu bozanlar gibi.

Aklu bul cihetiyle, zerlerine er' erifin emir ve nehyi cri olan kimselerin yni mkellef olanlarn, fiilleri, gerek amel ve ibadet nevinden olsun, gerek olmasn, yukarda beyan olunan sekiz ksmdan birine mutlaka girer.

Mer kisib hell, rvet almak haramdr. htiya halinde dn almak ciz yni (mbah) ve muhta olana dn vermek menduptur. Borcunu demek farz olup, g halde bulunan borluya kolaylk gstermek vciptir. (Ve in kne su usretin fenaziretn il meysere) nk Cenb Hak Borlu darda ise eli genileyinceye kadar beklemelidir. buyurmutur. (Bakara: 280) Kendisinin muhta olduu din bilgilerini tashih edecek ilmi istemek her msliman iin farz ayn olup, bakalarna fayda verecek mertebede renmek farz kifye ve er' ilimlerde derinlere dalma mendup, tefahur ise mekruhtur. Akdi beyi' muktazas olmayarak, taraflardan birine menfaat temin eden artlar mfsid ve yaplan beyi' fasidtir. Medr ecir ve mesbat, iman ve ihls zerinedir. Herkes iman ile mkelleftir. Kfr kimseye mbah deildir. Din, vaz' ilhdir. ari' vaad ve vadinde sadktr. Kim iyilik ilerse faydas kendine, kim ktlk yaparsa zarar yine kendinedir. (Fussilet:46)

15

KTAB- UT-TAHARE (TEMZLK) Ahkm teklifiyeye dir verilen izahattan sonra, ikinci ksmn birinci kitab olan taharet (yni temizlik) bahsine geiyoruz.

nsana, akaidi hakka ve tahareti kmile zerine, ibadetlerini; adalet ve hakkaniyet dairesinde muameltn ve ahlk fzla vehile mueratn talim etmekte olduundan, (slm dininden) byk (nimet) olmaz. (Elhamdlillhi al nmetil-islm) Emri dinin medar, u be ey zerindedir: tikadat, dap, ibadat, muamelt, ukbat. tikadat ve daptan birinci ksmda bir nebze bahsetmitik. Muamelt ve ukubat ksmlar, bizim mevzuumuzdan hri olup, bunlardan bizim mevzuumuza teallk eden: badat ve onun beyan vesilidir.

badat, malm olduu zere betir: Namaz, oru, zekt, hac, cihad. Cihad, farz kifye olmakla, biz farz ayn olan ibadattan bahsedeceiz. Onlarn birincisi namazdr. Onun da vesaili (btn nevileriyle) taharettir.

Fkh kitaplarnda, ibadat, -nna ihtimamen- dier bahislere takdim olunmutur. badatn dahi akdemi, farizai yevmiye olan namazdr. Namazn art ve miftah dahi taharet olmakla, biz de ilk nce taharetten bahsedeceiz. Lgatte kitap ve kitabet, cemi mnsna olup, fkh kitaplarnn mstakil mevzular (kitap) ve gayri mstakillesi (bab) ve babn k (fasl) isimleriyle adlandrlm olmakla, ehli fkh stlahnca kitap: Mstakil itibar olunmu bir takm meselelerdir. Abdest, gusl, teyemmm v.b. gibi.

Taharet, lgaten nezafet demektir. Tiharet tann kesriyle, su toprak gibi temizlik leti olan eylerdir. Tuharet tann zammiyle, temizlikte kullanlan vastann, temizlendikten sonra artan ksmdr.

er'an taharet; saltn taallk ettii yerde, mutahhirin istimaline binaen, hkmen zahir olan bir eserdir.

Mahl: Bedene, libasa ve mekna mil olduu gibi, (mutahhir) dahi suya ve topraa mildir. Taharet: Hadesin ve habesin zevalinden ibaret olmak zere dahi trif olunur.

Hades: zalesi temin edilinceye dein, z ile kaim olan manii er'idir. Bunun da k ve by vardr. Habes: er'an pis olan eydir. Temizlik, abdeste, gusle ve teyemmme mil olduu gibi, tathiri encasa ve debagate dahi mildir. Malm olduu zere bunlardan biri, necasetten taharet ve dieri hadesten taharettir. Taharet ya su veya toprak iledir. Su ile olan taharetin biri vuz, dieri de gusldr.

(Kitabu-t-tahare) terkibi, temizlik hkmlerinin beyan iin muayyen bir bab olup, bu bapta: Su hkmlerinden, su artklarndan, su kuyularndan, abdest ve gusl ve teyemmmden abdesti bozan eylerden, mest zerine mesihten, sarg zerine mesihten, zrlerden, pisliklerden ve bunlarn tahfif ve tathirinden bahseder.

Hades ve habesi mutlaka izale eden ey sudur. SULAR

(Miyah) ki, sular demektir. Su mnsna olan m kelimesinin cemi kesretidir.

Su, mutlak ve mukayyed olmak zere iki trldr. Mutlak su, akc bir cisimdir ki, her bitkinin hayat onun tatl olan (yni ok ac olmayan) cinsiyledir.

16

Kendisiyle temizlik sahih olan sularn aksam vardr: Yamur, kar ve dolu suyu, deniz suyu, dere suyu, gl suyu, kuyu suyu, pnar suyu.

Bunlara (mai mutlak) tbir olunur ki, mutlaka su ismi verilen ve vasf olduu gibi kalan su demektir.

Bir de: Glsuyu, ieksuyu, asmasuyu, zmsuyu, etsuyu gibi isimlerle anlan sular vardr. Bunlara (mai mukayyed) tbir olunur ki, cins ve mahiyetini bildiren bir baka isim ile beyan olunan sular demektir.

Evvelkilerdeki izafet, trif ve ikincilerdeki izafet de takyid iindir. u iki izafet arasndaki fark, evvelkine kaytsz olarak su itlaki sahih olup, ikinciye izaf kayt olmadka sahih olmamaktadr. (Mesel: Bir kap iinde bulunan saf suya gerek eme, gerek yamur suyu olsun, bu sudur denilebilir de mai mukayyede, gerek gl ve gerek iek suyu olsun, bunlara, sudur denilemez.)

Hadesten taharet ki, abdest almak ve gusl etmek demektir. Ancak, mai mutlak ile olur. Mai mukayyed, necislerin izalesinde kullanlabilir. Onun da temiz ve temizleyici olmas arttr. nk, necis necisi izale etmedii gibi, yal olup da, tathir ve izaleye bedel, telvis edici olan svlar necisi izale edici deildir. (zale edici mayilerin, mai mutlaka kattrl-mas, ancak, hakik necaseti tathir ve izalede sahih olur. nk, kattrma sebebi mevcuttur ki, o da, eczai necasetin ykana ykana kp zail olmasdr. Bu art, hkm necasette yoktu. Zira, zi muhdiste, necaseti mahsuse yoktur ki, tenahisine hkm olunsun. Hades, bir emri er'dir ki, onun iin, namaza mnidir, diye necaset hkm vardr.)

ri, onun izalesi iin, muayyen let tyin etmitir ki, o da mai mutlak veya onun yerine olan teyemmmdr. Artk, bunun gayrisini ilhk etmek veya kullanmak caiz olmaz. Sirke, ieksuyu gibi yasz mayiler, pisliin izalesinde kullanlabilir. MA MUTLAK

Mai mutlak, be ksmdr: Tahiri mutahhir gayri mekruh, tahiri mutahhir mekrh, tahiri gayri mutahhir, gayri tahir ve mekk (Bu taksim, suyun rkid ve az olannda aikr olur.)

(Tahiri mutahhir gayri mekrh): ol mai mutlaktr ki, evsaf asliyesi zerine kalp, tide gsterilen rza ksmlarndan hi biri, ona riz olmam ola. te o gibi sular, hem pk, hem pkleyici, hem de istimali gayri mekrhtur: Taharet ve nezafette ve yemek piirmekte kullandmz sular bu ksmdr. Mai zemzem, bu ksmn efdalidir. Onunla abdest almak, gusl etmek, kerahetsiz caiz, hem de sevab oktur.

(Tahiri mutahhir mekrh): ol mai mutlak ve pktr ki, ondan ev kedisi gibi bir hayvan imi ola. Kedi geri, canavardr. Canavarn art ise, necistir. Lkin onun ehli ksm ile iptil umum olduundan onun artn, er' mnir, mekrh mertebesinde tutup, ona necis dememitir. Vahisinde yni da kedisinde o sebep cari olmadndan onun art, sair eti yenmeyen vahilerin artklar gibi necistir. Sokaklara salverilmi olan tavuun, aylak ve doan gibi yrtc kularn, fare ve ylan gibi evlerden eksik olmayan haeratn art dahi, ev kedisine emsal olarak, bu ksmdandr. Baka su olduu halde bu suyun kullanlmas tenzhen mekrh olup, olmad takdirde istimali kerahetsiz caizdir. mekte ve yemek piirmekte dahi kullanlmasnda beis yoktur.

(Tahiri gayri mutahhir), nefsinde tahir ise de, abdeste ve gusle salih olmayan su demektir. Buna (mai mstamel) dahi denir. Bu, o sudur ki, ref'i hades iin, yahut iskat farz iin, yahut da, hayrl bir i iin uzuv veya cesedi insanide kullanlm olsun. Ref'i hadese misl: Abdesti olmayan kimse abdest almaktr. Bunda niyet dahi art deildir. Hatt, abdestsiz olan kimsenin, serinlemek ve birine retmek kasdiyle, ald

17

abdest dahi kendisinden hadesi kaldrr. Bu hususta, ocuun abdesti dahi bliin abdesti gibidir.

Hades, asgar ve ekbere mildir. Guslde kullanlan su dahi (tahiri gayri mutahhir) dir.

Iskat farza misl: Abdest zsndan birini veya ikisini ykamaktr ki, abdest sbten ve zevalen, tecezzi etmediinden, onunla hadesi uzuv zail olmaz ise de, farz skt olur. (stihsali mesubete misal): Abdesti var iken, nurn al nur olmak zere, sevap kasdiyle bir abdest daha almaktr. Niyetsiz sevap olmad cihetle, bunda, taat kasdi arttr. Abdestli bir kimse, serinlemek iin, bir abdest daha alr ise, su mstamel olmaz. Sevaba mnafi olan israfa vardrmamak iin, ikinci abdestin, (meruu bittahara) olan bir ibadeti ifadan sonra, ve hi olmazsa meclisi dierde, sevap kasdiyle, alnm olmas arttr. kinci abdestte taat kasdi olmaz ise, meclisi aharda dahi olsa, israf olaca cihetle, mai mstamel olmad gibi, meclisi vahitte olduu ve evvelki abdest ile (meruu bittahare) olan bir ibadet ifa edilmeden, ikinci abdest alnd surette dahi, taat kasd olunsa bile, yine israf demek olmakla, tahrmen mekrh olup, mai mstamel olmaz.

Yemee oturmak iin,. yemekten kalktktan sonra, el ykamak dahi snneti seniyye kasdi ile olur ise, sevab mucib olduundan, onda kullanlan su dahi tahiri gayri mutahhirdir. Eer abdesli olduu halde, elini kir gidermek iin ykar ve taat kasd etmez ise, istimal olunan su, bu ksmdan olmaz. Zira, onda (hadesin ref'i) olmad gibi, ne iskat farz, ne de ikamei taat vardr.

Abdesti var iken birisine, retmek kasdiyle, abdest almak dahi byledir. Geri hayrl bir ey retmek dahi taattr, lkin fiilen olmas mahsus olmayp, kavlen olmak dahi sahihtir. Tahir olan, amar, kap kacak gibi eyleri dahi ykamak byledir, yni bu suretle kullanlan su dahi mstamel saylmaz.

Su, abdest uzvunda durduka, - tathir zaruretine binaen - mstamel olmayp, uzuvdan ayrlmas akabinde, mstamel olur. Mai mstamelin hkm tahir olup, mutahhir olmamaktr ki, haddi zatnda, tahir ve hatt pislikleri bile, izale edici ve temizleyici ise de, hadesi giderici deildir. Haddi zatnda temiz olduundan, srayan veya havluya alnan abdest suyu, isabet ettii yeri pislemez. Ancak, abdest alnan suyu bir kapta biriktirerek, onunla abdest almak sahih olmaz. Netekim, Nebiyyi ekrem (Sallallah tel aleyhi vesellem) efendimiz ve ashab, birok seferde suya muhta oldular, fakat mstamel suyu, bir daha kullanmak iin top-lamadlar. Birinin almakta olduu abdest sularnn akntsndan, dieri abdest almak dahi sahih olmaz. Sakalda kalan su ile ba mesh etmek caiz deildir. Mai mstamel, kendisi tahir ve hatt, necisleri ve pislikleri izale edici ve temizleyici ise de, aslnda murdar sayld iin, imek ve o su ile hamur yuurmak, tenzihen mekrhtur. Abdest alnrken akan sularn stne sramasndan saknmak lzmdr.

(Gayri tahir) ki, necis ve pis demektir: Durgun ve az olduu halde iinde necaset bulunmas (mutlak) veya (galebei zann) ile bilinen, akc veya ok olduu halde, pislie demi olmakla pislik eseri kendisinde aikr grlen (su) dur. Pisliin suya veya suyun pislie yaklamas demektir. (Eser) dahi, renk, tad kokudur. (Rakid), akmayan, durgun su demektir. Rakid olan suyun zeri llerek (mesaha arn ile) yz arn murabbandan eksik olur ise, ona (kalil) denir. Suyun sath, yz arn kare veya daha ziyade ise, ona (kesir) denir.

Mai cari, kesir hkmndedir. Suyu ok olan mahalle (byk havuz), suyu az olursa (kk havuz) tbir olunur.

Drt keli olan havuzun sath, yz arn murabba olmak iin her hattnn onar arn olmas lzmdr. Havuz, yuvarlak ise, sathnn yz arn murabbanda olmas iin, evresinin otuz alt arn olmas gerekir. Kullan, sathdan olmas hasebiyle, derinlik nazara alnmaz.

18

Su avuland vakit, derinlii almamak, byk havuz iin yeter saylr. Aknt dahi suyun yz itibariyle olduundan, altndaki delikten veya musluktan akmas ile, su akc saylmaz. Su hazinesi, kk havuz olursa, fare ls dahi onu pisletir.

Durgun su, pisliin telkisi ile; - onda pisliin eseri grlmese dahi pislenmi olur: Kpein yalamas, iine bir damla kan veya sidik veyahut arap dmesi, iinde le bulunmas gibi, (Necasetin nevileri hakknda, kuyu faslnda malmat vardr):

Bir eyin oluu veya telkkisi, yaknen bilinmek veya (zann galip) ile zannedilmek gerekir, phe ve tevehhme itibar olunmaz. ek suretinde suyun kokmu bulunmas bile engel saylmaz. nk, (koku) temiz bir eyin katlm olmas veya suyun ok durmu bulunmas sebebiyle de olur. Asl olan taharet, yni temizliktir. Bunun iin, soruturmak dahi gerekmez. (Hazreti merin huzuru ile, bir havuza tesadf edildikte, orada hazr bulunan, Amr-bnl-s hazretleri, havuzun sahibine, senin havuzuna canavarlar gelir mi, diye sorduunda, merl-Faruk hazretleri, havuz sahibinin cevap vermesine meydan vermiyerek sen bize haber verme, buyurmutur. Bu, habere gre, misafire takdim edilen taamn, nereden hasl olduunu, ev sahibine sormas, caiz olmaz.) Mai cari: Halkn akar saydklar sudur. Akar suyu, bir saman pn gtren sudur diye trif etmilerdir. Akta, kuvvet olmak, - kavli esahta - art olmamakla, yukars kapatlan nehrin, kuvvetsiz akan suyu dahi akc su saylr.

Gerek mai kesir, gerek o hkmde olan mai cari, ikinci ksmda mezkr, kerahet sebepleri ile mekruh olmad gibi, yalnz, pislie mlki olmasiyle (mesel kpek yalamas iine bir miktar kan veya pislik yahut arap karmas, veya le, gait dmesi ile) dahi' pislenmi olmaz. Meer ki, vasfndan birinde yni, ya renginde yahut tadnda yahut da kokusunda necaset eseri grlm ola. O halde, onun pislik karm olan ksm, pis olmu olur. Eer necaset eseri, onun her cihetinde zahir ise, o halde, necis galip olmakla, - o su, velev ki akc olsun - pistir, kullanmaya msait deildir. Onunla ancak, arz ve nebat sulanabilir. Sr, deve, davar gibi hayvanlara dahi iirilmesinde beis grlmemektedir. (Mai mekk), ehl eein ve ondan doan katrn art olan durgun az suyun, temizliinde phe yok ise, hadesin izalesine msait olup olmad fukahaca mekktr. (phelidir.) M MUKAYYED Mai mstamel ile, hadesin izalesi (abdest, gusl) caiz ve sahih olmad gibi, asma ve hindiba yapra misilli nebattan ve esmer (meyve, tohum), ieklerden istihsal olunan sular ile dahi, hadesin izalesi sahih olmaz, zira ki, bu sular, mai mukayyeddir.

Mai mukayyed olmak iin, nebat ve meyvelerden (sklma veya inbikten ekme) yolu ile, elde etmek ve budanm asmada olduu gibi, kendinden hsl olmak, arasnda fark yoktur. (Kendinden hsl olanla, sklarak elde edilen bu gibi sular arasnda fark yoktur.)

Mai mukayyed, asl ve gayri asl olur ve bunlarn hi biri hadesin izalesine elverili deildir. Kavun, karpuz ve asma, gl sular aslen, mai mukayyeddir. Gayri asl olan (mai mukayyed) esasta, mai mutlak iken, bir rza sebebiyle, sonradan mukayyed olandr. O da iki trldr. Biri, kemali imtiza sebebiyle, dieri galebei mmtezi iledir. Kemali imtiza dahi ya (teerrb) veya (tabh) ile olur. (Tabh teerrpten hli deil ise de, kemali imtiza iin, mstakil sebep saylmtr.) yle ki, temiz olan mai mutlaka, temiz bir ey kararak ve mesel, temiz bir yaprak derek, (kemali imtiza hsl olduu) yni, den ve temiz olan ey, suyun iinde ryerek, tabiat olan rikkat ve seylna halel geldii surette, o su mutlak iken mukayyed olup onunla abdest almak ve gusl etmek sahih olmad gibi, iinde nohut ve mercimek misilli, temiz eyler piirilmek suretinde dahi, (kemali imtiza) husule gelmi olmak cihetiyle, rikkat ve seylnna halel gelmemi bile olsa, onunla abdest ve gusl sahih olmaz. Meer ki, kaynatlan ey, sedir yapra ola. (Sedir yapra ve emsali gibi eyler ki,

19

kendisinden temizlik kasd olunan eylerdir. Bunlarn suda kaynatlmas, temizlikte mubala demek olduundan, bunlar ile su kaynatmak snneti cariye olmutur). (Galebei mmtezi) ile olan mai mukayyede gelince: Mai mutlaka karm olan ey, fazla olur ise, o su (mai mukayyed) olmu olur. Cmid olan eylerin temiz olana karmas suretinde, (tab'an galebeye), sulu eylerin temiz olana karmasnda da, (vasfan galebeye) baklr. (Suyun tabiat, rikkat ve seyelndan ve evsaf ise, renk, tad ve kokudan ibarettir.)

mdi, yaprak gibi cmid eyler ile ihtilt ve imtiza ederek phtlanmak (peltelenmek) haline gelen su, bez makulesine isabet etmesinde, tamamiyle sklp kmayaca ve zya yaylarak akmayaca cihetle, (tab'an malp) demek olduu gibi, st misilli, renk ve taddan ibaret iki vasf olan, temiz bir mayiin ihtiltnda, o vasflardan yalnz birinin, kavun, karpuz sular misilli, yalnz taddan ibaret bulunan tek vasfnn, sirke gibi, renk, tad, kokudan ibaret olmak zere, vasf bulunan mayilerinde katmasndan, onlardan ikisinin, zahir olmas dahi, suyu (vasfen malp) etmi olur. Bunlar, mai mukayyed aksamndan olarak hadesin izalesine elverili olmad gibi suya her vasfyla benzeyen, temiz mayiin, mesel, mai mstamelin ve kokusu zail olmu glsuyunun, karmnda (galebe) veznen muteber olmakla, bunlarn arl, sudan iki kat fazla ise, o dahi, hadesin izalesine elverili olmaz, bir kilo mai mutlaka, iki kilo mai mstamel karm olmak gibi. (Bu itibar ile, mai mutlaka mai mstamel kartrmak, o suya, insann dalmas gibidir. Hadesi ekber zere olan bir kimse, elini veya ayan suya sokar ise, su fasid olur. u halde, evlerde, medreselerdeki kk havuzlardan alnan abdestlerin ve edilen gusllerin shhatine hkm etmek lzmdr. Elhasl, o havuzlardan abbdest ve gusl, mai mstamelinin ekser veya msavi olduuna veya pislik bulunduuna zann galib olmadka caizdir.) Bunun aksi halinde, yni bir kilo mai mstamele, iki kilo mai tahir karm oldukta, o su ile, hadesin izalesi sahih olur. Msavat halinde, mai mutahhir, (ihtiyaten) malp saylr. Suda yosun olmak veyahut uzun mddet durmasndan, renk ve kokusunda bozukluk bulunmak, abdest ve gusle mni olmad gibi, suya, sabun ve safran, yemi ve yaprak misilli temiz cmidat kartrmak ve iinde msr ve nohut slatlmak dahi mni deildir. Suyun tabiatine halel gelmedike, evsaf, onlar ile bsbtn deimi olsa bile, beis yoktur. Ancak, bu cevaz, isim deimemek ve boyanr hale gelmemekle mukayyettir. Suyun safran gibi boyanr hle gelmesi, hurma suyu gibi nebiz ismini almas, zm suyunun ra adn almas gibi. ESAR (ARTIK SULAR)

(Esr) lfz artklar demektir ki kasdolunan su artdr. Durgun az olan sudan, insan veya hayvan imi olmak suretinde o su (artk) ismini alarak: Kerahetsiz taharet, kerahatle taharet, ademi taharet, mekkiyyet hkmleri itibarile, aada gsterildii zere, drt ksma taksim olunur, (ok olan durgun sudan ve akar sudan, artk olmaz)

(Salya hkmnde olan (ter) meseleleri, kuyular faslnda beyan edilmitir.) Birincisi: Tahiri mutahhir gayri mekruhtur ki, hem nefsinde temiz, hem de, ittifakla temizlie elverili olup kullanlmasnda kerahet dahi olmayan (artk) tr. (Atn art kerahetsiz temizdir. Teri dahi, salyas gibi tahir ve st de helldir). nsann, atn, deve, sr, koyun ve kei gibi, ehl ve yaban eti yenilen hayvanat ve kularn art olan sular ite bu ksmdandr. nsann, k, by ve erkei, diisi ve hadesi ekber zere olan, olmayan ve mslimi, gayri mslimi, bu hususta msavidir. u kadar ki, az pislenmi olan kimsenin, mesel arap ienin ve az dolusu kusann, arap ime akabinde ve kustuu srada, art olan su, temiz deildir. (Salya ve yal, biraz sonra temiz olur.)

20

kincisi: Pis olan artktr ki, ne temizlemee yeterlidir, ne de iilebilir. Onun iilmesi, l etinin yenilmesi gibi, muztar kalandan gayriye caiz olmaz: Kelbin, domuz, pars, kurt, srtlan, kaplan, arslan ve maymun gibilerin art olan sular, bu ksmdandr. Necasetin hafif ve galizi, su ilerinde msavidir. Subbai behaim denilen hayvanlar, yrtc drt ayakllar demektir. Da kedisi de bunlara dahildir. Bunlarn eti gibi, st ve salyas necistir. Kelb dahi ayn hkme dahildir. Yrtc kular, nc ksmda bildirilmitir. ncs: Kullanlmas mekruh olan artklardr ki, temiz ise de, baka su var iken, bu artklar, temizlik ilerinde, imede, yemek piirmede istimal etmek, tenzhen mekruhtur. Baka su yok ise, kullanlmas caizdir. Kerahetiyle beraber, tahir ve mutahhir olduundan, o su var iken, teyemmm edilmez, ehl kedinin, sokaklarda gezen tavuun, atmaca, ahin, doan, aylak, gibi yrtc kularn, kartaln, kargann, fare, ylan, kertenkele gibi ev sakini olan hayvanlarn pis olan eyleri yemei det edinmi bulunan tavuun ve davarn art olan sular bu ksmdandr. (Vah kedinin art, dier vah hayvanlarn art gibi necistir.) Tavuklarda olduu gibi, pis olan eyleri yemei itiyat eden deve, sr, koyun ve kei de vardr. Bu gibilerin eti ve st dahi mekruhtur. Bu halde olan hayvanlarn, kerahetinin zail olmas iin, tavuk gn, koyun ve kei drt gn, deve sr onar gn, haspolunup, kapal yerde, yemlenmeleri lzmdr.

Drdncs: Mekk (pheli) olan artktr. (Bu, bundan evvel bildirilen mai mekkten ibaret olup, mekkiyyet dahi, temizleyiciliinde yni abdest ve gusle elverili olmasndadr. Delillerin karlatrlmasnda, temizlii kestirilemiyerek ek ve tevakkuf edilince, taharetinde ek yok demektir). Ehl eein ve onun diisinden doan katrn art olan su ite bu ksmdandr. Bu ksm artn hkm, abdesti olmayan kimse, ondan baka su bulunmad takdirde, onunla abdest almak ve teyemmm dahi etmek lzmdr. (Ehl eein yenmesi haramdr, yaban eei, kz ve at byle deildir). TAHARR (pheli sular, arasnda temizi aratrma) Taharri, aratrma demektir. ki veya daha ziyade svnn, bir kapta karmasna, (ihtilt mmzece) ve mteaddid su kaplarnn karmasna (ihtilt mcvere) denir. htilt mmzeceden ve hkmnden mai mukayyed bahsinde malmat vardr. imdi, ihtilt mcavereden bahsedeceiz ve mcavereten muhtelit olan sularn, aratrmasnn, lzum ve ademi lzumunu bildireceiz. Bu bapta taharri; temizi temiz olmayandan ayrmak iin iktidar ve cehid sarfnda bulunmaktr ki, (reyi galip ile) daha mnasibini istemek demektir.

mdi, az gayri tahir ve ou tahir sularla dolu birka kabn kark konulmu bulunmas halinde, gerek imek gerekse, abdest almak veya gusl etmek iin, onlar taharri (aratrma) lzm olur. nk, bir eyin az malptur. Malp ise, yok hkmnde olmakla, (onlarn temizi udur) diye reyi galibe bina ve ona gre intihap olunabilir. Bilkis, az tahir ve ou gayri tahir olmak veya birbirine msavi miktarda bulunmak suretinde, gayri tahiri galip olduundan veya malp olmadndan, taharriye ancak imek ve yemek piirmek iin kullanmak zere bavurup, abdest ve gusl iin taharride bulunmaz. Bu sebeple, onlarn hepsini necis sayarak dktkten, yahut hayvan sulamak iin, birbirine kartrdktan sonra, teyemmm eyler. (Mesele): Biri temiz, dieri temiz olmayan suyla dolu, iki kabn birbirinden ayrt edilememesi halinde, hadesin izalesinde kullanlmas iin, taharri art, kayb olmasndan tr (nk aratrmann art, temizin galip olmasdr) aratrmada bulunmayarak, ikisinden de, abdest alm olan kimsenin, o abdestler ile kld namaz, abdest alrken, bann baka baka, iki rubu yerine mesh etmi olmak artiyle sahih olur, aksi halde

21

teyemmm dahi lzm gelir. Zira, o iki su ile, bann yalnz bir ksmn mesh etmi olmak suretinde, temiz takdim olunduuna gre (mesih sahih) ve tehir olunduuna gre de temiz olan yalk necis olan yala, ilk mlakat ile, pislenmi olmaktan tr, (gayri sahih) olmakla hdise, cevaz ile ademi cevaz arasnda deveran ederek ekke mebni (ihtiyaten) caiz olamayp, mutahhar dahi kayb olduundan, teyemmme gidilir. Sair abdest azasna gelince: Onlarn ykanmas gerektiinden temiz olmayan takdim olunduuna gre, tahir ile ikinci defa ykanmakla z, tahir olarak hades onunla giderilmi olduu gibi temiz takdim olunduuna gre de, hades, evvel emirde giderilmi olarak, znn ikinci defa, temiz olmayan ile pislenmi olmas, zarar vermez. nk, nazarmzda o kimse, pislii izale edecek eyi bulmamaktadr. Onu bulamayan kimse ise, namaz o hal ile klar ve iade etmez.

(Dier mesele): Birka kimse, kendi adetlerince, kaplar ile su bulup, o kaplarn yalnz biri gayri tahir, fakat belli olmad cihetle onlardan her biri aratrmakla bir kab seerek, onunla abdest alsa, o abdestler ile mnferiden namaz klabilirler. Cemaatle klmak iin, ilerinden birine iktida edemezler. Zira, her biri dierinin aratrmasiyle abdest almak hususunda, - kendi reyince - onunki gayri tahir olduundan caiz olamamakla, muktediye gre, imam abdestsiz saylr.

Bab diyanette, faskn ve hali bilinmeyen kimsenin haberi ayrca aratrlmak artiyle, makbuldr. Muhbirin dil olmas lzm deildir. dilin haberi hccettir. ki dil, ihbarda, tearuz ederler ise, hccetleri itibardan sakt olup, hkm, asla bina olunur. Bundan dolay, iki dil, bir suyun ihbarnda, birbirinin haberini yalanlayacak durumda olsalar, su aslolan temizlik hkm zerine kalarak kullanlmas caiz olur.

BR (KUYULAR)

Abr yahut br, kuyular demektir ki, kuyu mnsna olan bi'r sznn cem'idir.

Kuyu, ne kadar ok sulu olursa olsun, suyun yz sahas itibariyle, kk havuz demek olduundan, necaset ile pislenmi olup, bir bakta, necasetin, amur ve talara bulaaca cihetiyle, bulaan pisliin temizlenmesi imknsz olmas cihetiyle, akar su hkmnde olarak, pislik eseri, suyun evsafndan birinde, aikr olmadka, kuyu, pislenmi biie saylmamak, rey ve kyas iktizasndan iken, kyas hilfna olarak, kuyularn, pisliklerin bulamas ile, hem pislenmi olmasna ve hem de, ona mahsus usul ile temizlenmesine hkm olunmutur. Kuyularn temizlenmesi, iindeki necisin, nev'ine gre, aada gsterildii zere, mertebede olur: Klliyen boaltmak, krk kova su boaltmak, yirmi kova su boaltmak. Kuyudan su ekmee (istika) ve kuyunun suyunu boaltmaa (nezh) denir. Biz burada nezhi, zikrolunduu zere mertebe itibar edece