1. Дефиниција на систем и основни функции на системот ?

- Постојат бројни дефиниции за поимот систем поставени од различни автори , некои од нив се дека Систем е збир на голем број активни единици , Систем е збир на елементи во меѓусебно дејство, на кои можат да се применат одредени системски закони и сл. -Според класификацијата на дефинициите за систем постојат *Теоретска дефиниција - Систем е збир од меѓусебно поврзани активни единици, * Структурна дефиниција - Систем е збир од меѓусебно поврзани единици ко се наоѓаат во одредено опкружување, * Функционална дефиниција - Во системот се врши трансформација на "влезот", кој се добива од опкружувањето во "излез", кој му се предава на опкружувањето (графички приказ даден на сл. 2.1), * Динамичка дефиниција - Системот содржи низа процедурални логички активности кои ја извршуваат поставената функција на системот ******Постојат три основни функции на системот: Процес , управување и контрола на состојбата.

2. Системи во производното инженерство ? -Деловниот систем е најширок комплекс и содржи збир од производни и останати работно ориентирани подсистеми. Преку своите подсистеми најтесно е врзан за околината чии потреби треба да ги задоволи и на тој начин прави единствен динамички систем кој се однесува во склад со условите на околината. Производниот систем претставува збир од основните технолошки системи и останатите информатички и енергетски структури кои овозможуваат трансформација на појдовниот материјал во готов производ. Се состои од елементи со кои почнува дефинирањето на производот, а се завршува со елементите со кои се добива готов производ, подготвен за пазарот. Технолошкиот систем е дел од производниот систем. Се состои од елементи со кои од појдовниот материјал, полуфабрикат или друга сировина се добиваат готови делови и склопови. На пример, технолошки систем претставува линија или група на машини каде се изведуваат одредени операции и активности, така што од полуфабрикат ќе се добие готов машински дел. Обработувачкиот систем или систем на обработка е дел од технолошкиот систем кој се состои од машински систем на кој се изведува збир на одредени операции за обработка, опслужуван од работник кој ја управува или од систем за автоматско управување.

3. Поим за производен систем ?

-Производниот систем опфаќа збир на технолошки системи и технички, информатички и енергетски структури (како текови на материјали, информации и енергија), кој обезбедува реализација на поставените цели постигнување на предвидените резултати. Работата на производниот систем опфаќа активности неопходни за промена на влезните Xi ( t ) во излезни величини Yj ( t ), притоа создавајќи нови вредности односно излезни резултати со додадена вредност

4. Поим за технолошки систем -Технолошкиот систем е основен дел на производниот систем кој овозможува претворање на влезните во излезни величини со потребен облик и карактер. Технолошкиот систем опфаќа: обработувачки системи, монтажни системи, системи за управување со материјалите, управување со залихите, управување со квалитетот, управување со алати и прибори, управување со одржувањето, складишни системи и управувачки системи.

5. Поим за обработувачки систем -Обработувачкиот систем, како дел од технолошкиот систем, го сочинуваат: машината, приборот, алатот, мерилата, обработувано парче и опслужувачот. Основниот модел на обработувачкиот систем е прикажан на слика 2.3. Дефиниран е како збир на две множества, машински систем и обработувачки процес, кои се во меѓусебна врска преку збирот од влезни фактори X(t) и излезни фактори Y(t). Постојат два модели на обработувачки систем : геометриски и информатички модел.

6. Процеси во производното инженерство ? -Деловниот процес претставува збир од процеси на производни, економски и општествени подсистеми и елементи кои ја поврзуваат околината - пазарот со производните системи. Работниот процес се одвива во работни системи кои во зависност од карактерот на работните процеси добиваат називи: индустриски систем, претпријатие, компанија, акционерско друштво или холдинг. Производниот процес претставува збир од работни процеси кои, според проектираниот технолошки процес, го трансформираат материјалот(суровината, полуфабрикатот) во готов производ. Производните процеси се одвиваат во производните системи. Технолошкиот процес претставува синтеза на изведување на сите операции на обработка на одреден производ и овозможува трансформација на суровиот материјал во готови делови. Обработувачки процес е врзан за одредена операција на обработка која се изведува на системот на обработка, составен од елементите: управување (човек или управувачка единица), работа (машина, предмет на обработка, алат), контрола (човек и алат за мерење или автоматска единица за мерење). Процесот на обработка се одвива на системот на обработка, а се состои од процес на обработка и помошни процеси . Процесите на обработка вршат директна трансформација на суровото парче во готов дел.

7. Функции во производството и наведи кои од нив додаваат вредност? -Простојат одредени основни функции кои морат да бидат присутни за да се претвори сировиот материјал во завршен производ. За компаниите кои произведуваат дискретни производи може да се препознаат следните функции : Обработна , монтажа , манипулација со материјалите и складиранје, контрола на квалитетот и тестирање, управување .Првите цетири функции се физички активности кои се вршат на производот , обработката и монтажата се операции кои додаваат вредност на производот а третата и четвртата функција се присутни во производството но не додаваат никаква вредност.

8. Опиши ја функцијата процесирање (обработка)?

-Во оваа трансформација главно се додава енергија (механичка, топлинска,електрична..) потребна за промена на обликот ,за отстранување на материјалот или за менување на физичките особини на делот. Постојат цетири категории за ваквите операции : основни процеси, секундарни процеси, операции за подобрување на физичките својства и завршни операции. ОСНОВНИ ПРОЦЕСИ се они кои на материјалот му даваат основна форма преку дополнителни обработки за да се добие посакуваната форма , димензија и особини на делот .Примиер е лиењето на металот или инјектирањето на пластиката каде основниот материјал се трансформира во геометријата на бараниот производ. СЕКУНДАРНИТЕ ПРОЦЕСИ следуваат веднаш по основните и имаат за цел да му дадт на делот завршна геометрија .Во оваа категорија спаѓаат : обработка со режење(глодање, дупчење, стружење..) или со пластишна деформација(ковање, извлекување...). ОПЕРАЦИИТЕ ЗА ПОДОБРУВАЊЕ НА ФИЗИЧКИТЕ ОСОВИНИ не даваат виртуелна промена на делот. Термичката обработка е типичен пример за подобрување на својствата на делот(јакост, тврдина ...) . ЗАВРШНИТЕ ОПЕРАЦИИ е крајната обработка врз делот и служи за да се подобри изгледот на делот, за да се обезбеди заштитен слој и сл. (бојадисување , хромирање...)

9. Што значи поимот технологија и општата поделба на технологиите? -Технологија (од грчките зборови: tehnos - занает , logos – наука) е наука која ги проучува процесите и постапките на обработка на сировините (руди и сл.) во полуфабрикати или готови производи. Технологијата може да се дефинира како применете научна техничка дисциплина која ги проучува меѓусебните односи на средствата и методите за производство во сите сфери на човечките дејности. Oпштата поделба на технологијата е:

10. Наведи ја поделбата на технологиите во машинството? -технологија на материјали, технологија на обработка, технологија на термички и хемискотермички обработки, технологија на монтажа, технологија на површинска заштита и технологија на површински инженеринг.

11. Што се тоа технологии на обработка и наведете ја нивната основна поделба? -Технологиите на обработка ги проучуваат методите и постапките за изработка и обликување на машинските делови. Во зависност од постапките за симнување на вишокот на материјал или обликувањето на готовиот дел, технологиите на обработка се делат на:

Технологии на механичка обработка и Неконвенционални постапки на обработка.

Во технологиите на обработка спаѓаат и новите постапки на обработка, како: високобрзински обработки, брзи изработки на прототипови, микро обработки, нано обработки и др.

12. Поделба на технологиите за обработка со режење и наведете ги основните постапки за обработка на металите со режење.

Технолошките постапки за обработка со режење се групираат како:

Претходни или груби обработки Завршни или фини обработки.

Грубите обработки имаат првенствена цел да симнат што поголема количина на вишокот материјал при обработката. Грубата обработка се реализира со стругање, глодање, дупчење, рендисување. Фината обработка има цел да ги реализира технолошките барања и параметри на обработуваниот дел, како бараната точност и квалитет на обработената површина. Фина обработка се реализира со провлекување, брусење, хоновање, леповање, суперфиниш. Технолошките постапки за обработка со режење се класифицираат и според обликот на обработуваниот дел на:

Обработки на ротациони делови (осовини, вратила) Обработки на призматични делови (куќишта, блокови) Изработки на запченици Изработки на навои

Изработка на нажлебени вратила 13.Обработка на отвор со дупчење на која техлогија припаѓа? - Обработка на отвор со дупчење припаѓа на обработката со алати со дефинирана геометрија. Бидејки при овој процес се бара точност во изработувањето на отворот.

14.Обработка со брусање на која технологија припаѓа? -Обработката со брусање припаќа на обаработка со алати со недефинирана геометрија

15.Опишете ја структурата на обработувачкиот систем за режење? -Обработувачкиот процес се состои од:

Процес на обработка (директен или ефективен процес) и Дополнителни или помошни процеси.

Во процесот на обработка се реализира директна трансформација на обработуваното парче во готов производ или полупроизвод за понатамошна обработка и се изведува со некои од методите на режење (стругање, глодање итн.). Помошните процеси се интегрален дел од обработувачкиот процес и ја овозможуваат реализацијата на процесот на обработка. Примери за помошни процеси се: позиционирање и стегање на алатот и парчето, одлагање на парчето по обработката, вклучување и исклучување на машината итн.). 16.Од кои елементарни процеси се состои обработувачкиот процес на режење?

17.Што е технолошка постапка? -Технолошката постапка е збир на сите предвидени обработки ко се реализираат на обработуваното парче, во текот на неговата изработка на соодветна машина, со примена на соодветен резачки, стезен и мерен алат. 18. Што е операција ? -Операција е збир на активности на обработка кои се реализираат на еднообработувано парче на една машина со една подготовка на машината. Бројот наоперации проектирани за изработка на едно обработувано парче е еднаков со бројот наподготовки или позиционирања на парчето или со бројот на применети машини, кога операцијата се поклопува со обработувачкиот процес. 19. Што е зафат? -Зафат е основен технолошки елемент на процесот на обработка, со кој се остварува директно дејство на резачкиот алат врз обработуваното парче во рамките на операцијата и притоа, се овозможува добивање на нова обработена површина 20.Поделба на металорезачките машини според примената? - според применатаметалорезачките машини се делат на: стругови, глодалки, дупчалки, рендисалки, брусилки, машини за провлекување, пили, обработувачки центри, флексибилни технолошки единици, келии или системи. 21.Поделба на резачки алати според видот на обработката? -алати за: стругање, глодање, дупчење, проширување, развртување, редисување, брусење, провлекување, изработка на навои, запченици и др.

22.Што се помагала и нивна поделба според примената ? -Помагалата се дополнителни уреди кои се користат во процесот на обработка, монтажа и контрола на деловите, склоповите и производите. Помагалата главно се користат за позиционирање и стегање на алатот и обработуваното парче во процесот на обработка. Според примената се делат на: универзални и специјални. Универзалните помагала се стандардни помагала за секоја металорезачка машина и наменети се за

реализација на обработката на различни обработувани парчиња. Специјалните помагала се наменети за реализација на обработката на одредени специфични

обработувани парчиња или за реализација на одредени операции. 23.Формирање на струшка во процесот на режење? -слојот на вишок на материјал кој се отстранува со режењето, се отстранува во форма на струшка и се карактеризира со дебелина на струшката и длабочина на режење. 24.Наведи ги технолошките параметри на режењето?

25.Што е длабочина на режење со шематски приказ? Длабочината на режење а [mm] е вредност на дебелината на слојот на материјалот кој се отстранува од обработуваното парче во процесот на режење и е определена со геометриското растојание помеѓу обработуваната и обработената површина . a = (D-d) / 2 [mm] – при обработка на ротациони делови a = h – h1 [mm] - при обработка на призматични делови.

Сликата е за прашање број 24 и 25 26. Што е брзина на режење( со шематски приказ за една обработка )? -Брзината на режење V [m/min] е поминат пат на резачкиот алат во единица време.

28. Дефинирај ги основните движења (главно и помошно) при обработка со режење ? Главните движења го овозможуваат процесот на режење и создавањето на струшка. Кај различни обработки со режење, главните движења ги изведуваат алатот или парчето и може да бидат кружни или праволиниски движења. Помошното движење е неопходно за да се реализира процесот на режење, а при обработката го изведува резачкиот алат или обработуваното парче. Исто како и кај главното движење, помошното движење може да биде кружно или праволиниско. 29.Наведи ги и скицирај ги основните движења и елементите кои ги изведуваат движењата при обработка со надолжно стругање ? -Основното движење го изведува парчето(кружно движење) и се изразува во вртежи во минута. Помошното движење го прави алатот(се нарекува помест) и се изразува во mm/вртеж.

30. Наведи ги и скицирај ги основните движења и елементите кои ги изведуваат движењата при обработката со напречно стругање .

-Движењата се исти како со надолжно стругање

31.Наведи ги и скицирај ги основните движења и елементите кои ги изведуваат движењата при обработката со глодање.

-Главното движење го прави глодалото(се изразува во вртежи/мин.), а помошното движење го прави парчето(надолжно и попречно) - во случај кога површината која се обработува е со поголеми димензии од d на глодалото.Поместот се изразува во 3 мерни единици(mm/min- се користи кај CNC машините; mm/врт-при рачна обработка; mm/заб - за истражувачки цели.

32. Наведи ги и скицирај ги основните движења и елементите кои ги изведуваат движењата при обработката со дупчење.

- Главното движење го прави алатот(кружно движење) и се изразува во вртежи во минута. Помошното движење исто така го прави алатот mm/вртеж - покажува колку алатот ќе се спушти за 1 вртеж.

33. Наведи ги и скицирај ги основните движења и елементите кои ги изведуваат движењата при обработката со рендисување.

- Главното движење е праволиниско(повторливо) и се изразува во m/min. Помошното движење исто така е праволиниско и се изразува во mm/двоен од- работен и повратен од.

34.Наведи ги и скицирај ги основните движања и елементите кои ги изведуваат движењата при обработка со цилиндрично брусење?

Главното движење е неопходно за да се изведе постапка на цилиндрично брусење.Кај овој вид на брусење главното движење го прави обработуваното парче, коешто ротира а притоа од него симнува струшка алатот којшто е фиксиран.

35.Нaведи ги и скицирај ги основните движења и елементите кои ги изведуваат движењата при обработка со рамно брусење?

Главното движење е неопходно за остварување на постапка на рамно брусење.Кај овој вид брусење главното движење го изведува алатот којшто се движи по површината на обработуваното парче кое воедно го врши помошното движење. 36.Технички карактеристики на обработувачкиот систем и подсистеми кои ги определуваат?

Со цел реализација на техничката функција на обработувачкиот систем, техничките карактеристики на машината, алатот и помагалото неопходно е да се анализираат интегрално. Техничките карактеристики на обработувачкиот систем ја дефинираат и определуваат неговата функција, преку следната група на подсистеми:

Геометриски систем

Кинематски систем

Систем на материјали

Енергетски систем

Комуникациско информациски систем 37.Карактеристики на Геометрискиот систем Во рамки на Геометрискиот систем се дефинирани:

Геометрискиот или работниот простор на машината (Работниот простор на машината е определен со збир на геометриски параметри кои ги дефинираат екстремните положби на подвижните и неподвижните елементи.Овие параметри ги дефинираат габаритите на обработуваното парче.)

Геометрија на резачкиот алат (за резниот алат се дефинира статичка и кинематичка геометрија во однос на обработувачкиот систем)

38.Елементи на основната геометрија на резачкиот алат?

39.Статичка геометрија на резачкиот алат (шематски приказ на елементите)?

К – нападен агол (дефиниран помеѓу проекцијата на главното резно сечило и обработената површина)

К1 – нападен агол на помошното резно сечило (дефиниран помеѓу проекцијата на помошното резно сечило и обработената површина)

ε – агол на врвот на ножот (алатот)

r – радиус на врвот на ножот

К+К1+ε

α – заден агол (дефиниран помеѓу задната површина на резниот клин и нормалата на основната рамнина)

γ – преден агол (дефиниран помеѓу предната површина на резниот клин и основната рамнина)

β – агол на резниот клин (дефиниран помеѓу предната и задната површина)

α + β + γ 9

λ – агол на наклон на главното резно сечило (го определува нагибот на главното резачко сечило во однос на предната површина на алатот)

40.Влијание на елементите на статичката геометрија на алатот врз процесот на режење ?

41.Наведи ги најзначајните параметри на рапавоста, показатели на квалитетот на обработената површина

42.Причини за топлински појави во процесот на режење

43.Равенка на топлотен биланс (услови за создавање и одведување на топлина во зоната на режење)

44.Механизми на трошење на резниот алат

45.Критериуми и геометриски параметри за следење на истрошениот појас 46.Крива на трошење на резачки алат

47.Поим за трајност на резачки алат и графички приказ за влијанието на резната брзина врз трајноста на резачкиот алат

48.Геометриска структура на површинскиот слој на обработената површина со приказ на отстапувањата на профилот на макро, мезо и микро план?

49.Основни параметри кои ја определуваат рапавоста, показател на отстапувањето од профилот на обработената површина

50.Параметри кои влијаат на избор на резачки материјал

- Трајноста на сечилото, особините на обработуваниот материјал, типот на обработка, техно-економските аспекти

51.Материјали за резачки алати(наведи ги главните групи, со осврт на тврди метали и превлаки) - Легирани алатни челици, брзорезалки челик, тврди метали, тврди превлаки, керамички резачки материјали, супер тврди материјали. Тврдите метали имаат тврдост и отпорност на абење кои доаѓаат од основниот материјал карбит и голема механичка крутост и отпорност на лом, висока постојаност и тврдост на високи температури. Тврдите превлаки еднослојни и повеќе слојни на површината на алатот, имаат висока микротврдост, дебелина на слојот од 2-5 микрометри, температурна постојаност, низок коефициент на триење. 52.Материјали за резачки алати(наведи ги главните групи, со осврт на индустрика керамика) - Легирани алатни челици, брзорезалки челик, тврди метали, тврди превлаки, керамички резачки материјали, супер тврди материјали.

53.Координатен систем со оски на управување кај NC машините

54.Методи за дефинирање на координати во работен простор на NC машина

55.Карактеристики на системите со програмско управување - Системите со програмско управување имаат флексибилна автоматизација, висока производност и флексибилност. 56.Видови на нумеричко управување - Позиционо управување(точка по точка), линиско управување(по права линија) и контурно управување(контура). 57.Видови на интерполација на патеката на резниот алат - Линеарна интерполација - права линија, интервал помеѓу дадени координати се дели на многу отсечки и - Циркуларна интерполација - апроксимација на кружен профил, голем број отсечки формираат кружен профил на обработка 58.Видови на програмирање на NC машините 59. Карактеристики на обработувачките центри 60.Обработка со абразивен млаз

61.Обработка со ултразвуk

62.Обработка со електроерозија

63.Обработка со ласер

64.Електрохемиска обработка