stanje i zastita zivotne sredine na podruciju banja luke

Stanje i zaštita životne sredine na području opštine Novi Grad

Univerzitet u Banjoj Luci

Prirodno-matematički fakultet

Odsjek za prostorno planiranje

Nastavni predmet: Zaštita životne sredine

SEMINARSKI RAD

Stanje i zaštita životne sredine na području opštine

Novi Grad

Mentor: Student:

dr Čedomir Crnogorac Umičević Časlav 249/10

Banja Luka, 2012. god.


SADRŽAJ

1. UVOD.............................................................................................................................2. GEOGRAFSKI POLOŽAJ................................................................................................3. FIZIČKOGEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE.........................................................................

Klimatske karakteristike Hidrološke karakteristike Biogeografske karakteristike

4. DRUŠTVENO-GEOGRAFSKI I ISTORIJSKI RAZVOJ.....................................................................5. STANJE ŽIVOTNE SREDINE NA PODRUČJU OPŠTINE NOVI GRAD....................

Osnovna poimanja (shvatanja) životne sredine Prirodna i geografska sredina Geoekologija i životna sredina Geografski omotač

5.1. Hidrosferni kompleks na području opštine Novi Grad.....................................5.2. Atmosferski kompleks na području opštine Novi Grad..............................5.3. Pedosferni kompleks na području opštine Novi Grad.............................5.4. Komunalna higijena na području opštine Novi Grad..............................6. MJERE ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE NA PODRUČJU OPŠTINE.................................................

ZAKLJUČAK


1. UVOD

Sve većim napredovanjem tehnologije i rastom broja stanovnika, uz razne ekonomske krize, sve

se manje i manje obraća pažnja na ekološku stranu života i zaštitu životne sredine. Mnogo je

organizacija koje djeluju u pogledu očuvanja sredine u kojoj živimo, ali da li se zaista iste bore

za to, pitanje je. Predmet ovog seminarskog rada jeste stanje i zaštita životne sredine u opštini u

kojoj živim, Novi Grad. Ovim istraživanjem želim da analiziram i prikažem koliko se zaista radi

na očuvanju okoline u Novom Gradu i da li je mnogo promijenjeno u proteklih 20 godina.

Pokušaću da analiziram cjelokupno stanje koristeći literaturu dobijenu iz preduzeća „Komus“

AD Takodje, koristeći se internetom i razgovorom sa starijim stanovništvom, pokušaću uporediti

stvarno stanje sa onim koje je prikazano u državnim i opštinskim bilješkama.


2.GEOGRAFSKI POLOŽAJ

Novi Grad je smješten na ušću rijeke Sane u Unu, na važnoj raskrsnici puteva iz Panonske nizije

prema planinsko-kotlinskoj oblasti Dinarskog planinskog sistema. Leži na samom 45°

sjeverne geografske širine, na nadmorskoj visini od 122 metra. Grad je smješten na desnoj obali

Une i na obje strane rijeke Sane, bolje rečeno na dvije geomorfološke cjeline: u aluvijalnim

dolinama Une i Sane i brežuljkastim padinama Grmeča i Kozare.

Bosanski Novi je bio najveća raskrsnica cestovnog i željezničkog saobraćaja u Pounju u

bivšoj Jugoslaviji. Radi svog

geostrateškog značaja područje je bilo

naseljavano od predistorije do danas.

Ovdje su se stalno ukrštali interesi velikih

sila, pa je grad bio uvijek u graničnom

prostoru, od nastanka do danas. Prvo je

bio na granici srednjovjekovne Bosne i

Ugarske, kasnije Osmanskog i Austro-

Ugarskog carstva, a danas na

granici Bosne i

Hercegovine premaRepublici Hrvatskoj.

Površina urbanog područja grada iznosi

13,31 km², a ukupna površina katastarske općine 26,5 km². Prema podacima Republičkog zavoda

za statistiku SRBiH, površina opčine Novi Grad iznosila je 554 km². Na sjevepozapadu, graniči

tokom rijeke Une s Hrvatskom, a na jugu i jugozapadu sa seoskim naseljima Rudice, Čađavica i

Crna Rijeka. Na istočnoj strani sa selima Maslovare, Blagaj, Suhača, Hozići, Donji

Agići (Čelopek), Gornji Agići, Japra i Blagaj Rijeka, a na sjeveru sa selima Poljavnice i Mazić.


3. FIZIČKOGEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE

Klimatske karakteristike

Klima opštine Novi Grad zavisi od više faktora: geogrfaskog položaja, raljefa, geološkog

sastava, nadmorske visine, geografske širine, ekspozicije, biljnog pokrivača, hidrografskog

okruženja i drugih faktora koji imaju direktni uticaj na klimu i njene promjene. Klima je

umjereno-kontinentalna, sa prosječnom godišnjom temperaturom od 12ºC . Maksimalne

temperature vazduha od 1949-1999 god. Iznosile su 39,2 (ºC) a minimalne -29,1. T okom ljeta je

prosječno 9,1 sunačanih časova.

Zimi je mali broj sunačanih časova 1,4. U toku godine ima prosječno 80 dana sa temperaturom

većom od 25ºC, a oko 90 dana sa temperaturom ispod 0 ºC. Godišnja količina padavina iznosi

951 l/m2. Snijeg pada prosječno 22 dana, a snježni pokrivač se zadržava oko 38 dana.

Ljeta su topla.

Prosječna temperatura vazduha najtoplijeg mjeseca (jula) svuda je između 20°C i 22°C, dok su

zime većinom umjereno hladne. Prosječna temperatura najhladnijeg mjeseca (januara) kreće se

od –1°C do –2°C. Prosječna godišnja tempera-tura je veća od 10°C. Vjetrovi su rijetki i

slabi, a kada se pojave pretežno dolaze iz sjevernog i sjeverozapadnog pravca.

Mraz je redovita pojava, te njegovo kašnjenje u proljeće može nanijeti velike štete u voćarstvu i

ratarstvu.


Hidrološke karakteristike

Opština Novi Grad je smještena u donjem toku rijeke Une, na ušću sa Sanom. Rijeka Una,

hidrografsko blago ovog područja, u mnogome doprinosi raznovrsnosti ribljeg svijeta kao i

uopšte biljnog i životinjskog svijeta oko rijeke. Cijelim svojim tokom kroz područje opštine

bogata je ribom, najzastupljenije vrste ribe su: šaran, som, plotica, mrena i smuđ. Posebno treba

naglasiti da je rijeka Una

jedno od najvecih

mrijestilišta plotice u

svijetu. U vrijeme sušnih

ljetnih mjeseci rijeku Unu

karakteristiše nizak vodostaj

a od novembra do kraja

proljeća vodostaj rijeke je

prilično visok a rijeka

nerijetko zna i da poplavi. U

rijeci Uni, prema podacima

živi 28 različitih vrsta riba

koje znaju doseći i preko 30 kilograma težine.

Dok je Sana u svom toku koji prolazi kroz Novi Grad veoma zagađena, oskudna ribom, I

nepitka. Sana je zagađena od strane “Celpaka”, fabrike celuloze u Prijedoru, koji je otpustao

otpadne vode direktno u Sanu.


Biogeografske karakteristike

Floru i faunu opštine Novi Grad određuju razni faktori kao što su nadmorska visina, vrste

zemljišta, temperatura, količina padavina. S obzirom na neke od ovih faktora opština se odlikuje

raznovrsnim biljnim i životinjskim vrstama i zajednicama koje su se mijenjale zajedno sa

promjenama prirodnih uslova.

Od šumske vegetacije na području Novi Grad dominantne su vrste bukva i obični grab.

Karakteristične vrste drvenastih biljaka su:hrast, grab, jasen, lipa, bukva i drugo.

Raznovrsne su brojne životinjske vrste: gmizavci, divljač, ptice, brojni insekti i glodari. Opštna

Novi Grad je izuzetno bogata skoro svim vrstama divljači, a kako je trećina opštine pokrivena

šumom već postoje izuzetni uslovi za

uzgoj divljači i razvoj lovnog turizma.

Karakteristične vrste niske divljači su: zec,

lisica, vuk,divlja svinja i jazavac dok su

predstavnici visoke divljači srne. Među

pticama dominiraju vrapci, vrane,

svrake ,jastreb, kos i dr, a među glodarima

to su miševi. Gmizavce predstavljaaju

zmije i gušteri,a ima i puževa i žaba.


DRUŠTVENO-GEOGRAFSKI I ISTORIJSKI RAZVOJ

• Privreda

Novo Gradska privreda se uglavnom zasnivala na tekstilnoj i drvoprerađivačkoj industriji, sa oko

8.500 zaposlenih, od čega 5.500 u industriji. Osnovtekstilne industrije je bio u fabrici trikotaže i

konfekcije "Sana", u kojoj je bilo zaposleno nekoliko hiljada radnika.

Fabrika "Sana" je osnovana 1937. godine kao malena privatna pletiona u vlasništvu porodice

Avdagić, da bi nakon nacionalizacije poslije Drugog svjetskog rata prerasla u veliki proizvodni

kombinat sa brojnim disperziranim pogonima. O "Sani" je 1985. godine snimljena TV serija

"Priče iz fabrike" i objavljena monografija, ali je rat 1992. godine zatvorio njene proizvodne

kapacitete i rasuo po svijetu njene stručnjake.

Drvoprerađivačka industrija "Lignošper" je izgrađena 1960. godine u Poljavnicama, prigradskom

naselju u pravcu Bosanske Kostajnice. Tu se odvijala proizvodnja polufinalnih proizvoda raznih

vrsta furnira i šperploča. Predratnih godina, Lignošper je proizvodio i kancelarijski namještaj,

vodootporne šperploče i druge proizvode.

Izbijanjem rata 1992. godine, većina velikih firmi prestaje s radom. Danas se privreda u

Bosanskom Novom zasniva uglavnom na uslužnoj djelatnosti, trgovini i ugostiteljstvu, te u

manjoj mjeri zanatstvu.


5. STANJE ŽIVOTNE SREDINE NA PODRUČJU OPŠTINE NOVI GRAD

• Osnovna poimanja (shvatanja) životne sredine:

Životna sredina, čovjekova okolina ili okoliš predstavlja sve ono što nas okružuje, odnosno sve

ono sa čime je direktno ili indirektno povezana čovjekova životna i proizvodna aktivnost.

Prirodna sredina predstavlja blizak pojam pri čemu ovdje ne moraju biti prisutne aktivnosti

čovjeka niti čovjek mora imati direktnih uticaja. Ipak, u pogledu tehnološkog napretka, razvoja

industrije i sve većeg uticaja čovjeka na globalnom nivou na prirodu i ekosisteme granica između

ova dva termina postaje sve nejasnija.

Tokom svojih aktivnosti, koje mogu biti urbanizacija ili eksploatacija, čovjek mijenja prirodno

okruženje i to često tako što narušava prirodnu okolinu. Izgradnjom hidrocentrala i akumulacija,

sječom šuma, pošumljavanjem, eksploatacijom mineralnih sirovina, stvaranjem deponija,

emisijom gasova, nuklearnim probama i dr. čovjek utiče na promjenu čitavih područja. Kao

rezultat čovjekovih aktivnosti dolazi do promjena ili narušavanja ekosistema i klimatskih

promena na lokalnom i globalnom nivou.

Životna sredina se može posmatrati kao petokomponentni sistem koji čine:

atmosfera

hidrosfera

litosfera

zemljište

organizmi

Svaki od ovih elemenata povezan je jedan sa drugim ali se radi lakšeg registrovanja i praćenja promjena oni posmatraju odvojeno.


Geoekologija i životna sredina

Geoekologija je posebna geografska nauka koja proučava uzajaman odnos čovjeka i prirode i

obrnuto. Geoekologija je istovremeno komponentna i kompleksna geografska nauka koja,

prevashodno, proučava samoregulativne prirodne procese i pojave u geografskom omotaču, s

ciljem sagledavanja mogućnosti eliminisanja antropogenih modifikacija ekvivalentom prirodnih

procesa.Iz tih razloga čovjek treba da spozna prirodne zakone i zakonomjernosti kako bi lakše s

njom sarađivao i da se na Zemlji osjeća kao podstanar, a ne kao kućevlasnik.

Problem geoekologije trenutno predstavlja brz napredak tehnologije, nemarnost ljudi i borba za

opstanak u zemljama u razvoju. Bogatije zemlje mogu da priušte ostvarenje nekih projekata koji

se direktno tiču očuvanja okoline, dok zemlja poput naše ima mnogo drugih problema, i taj

slučaj jednostavno ne stiže “na red”. Novi Grad, kao dio BiH, takodje nema uslove za

sprovodjenje mnogo projekata koji su za pravu dobrobit životne sredine, i time se sve manje

pažnje pridaje toj temi. Stereotip su mnoge agencija za zaštitu raznih segmenata prirode, ali

prava slika je ono što se vidi, ne ono što bi trebalo da iste rade.


Geografski omotač

Geografski omotač je kompleksni omotač Zemlje u čijim granicama se nalaze — donji slojevi

atmosfere, površinski sloj litosfere, biosfera i hidrosfera. Ukupna debljina ovog pojasa ne prelazi

40 kilometara. Omotač karakteriše stalno kruženje meterije, promenljivost i razvoj u prostoru i

vremenu. Njegovim sistematskim proučavanjem se bavi fizička geografija.

Termin geografski omotač u naučnu literaturu prvi je uveo sovjetski geograf A. A. Grigorijev,

1932. godine.

Na geografski omotač utiču razni antropogeni i drugi faktori. U Novom Gradu i okolini ima više

negativnih uticaja. Razne privatne firme, radionice, farme i slično zagađuju neke sfere omotača i

time ugrožavaju okolinu. Otpadne vode se nekontrolisano ispuštaju zagadjujuci zemljište i

podzemne vode. Korištenje raznih sredstava za poboljšanje rasta kultura na oranicama takodje

ugrožava kvalitet zemljišta, vode i samog života u okolini.


5.1 Hidrosferni kompleks na području opštine Novi Grad

Opština Novi Grad je smješten u donjem toku rijeke Une na ušću sa Sanom. Poznato je da je

rijeka Una veoma čista rijeka i da se mnogo razlikuje od ostalih. Rijeka Una predstvalja

hidrografsko blago ovog područja, koja u mnogome doprinosi raznovrsnosti ribljeg svijeta kao i

uopšte biljnog i životinjskog svijeta oko rijeke. Poznato je da su problemi zagađenja okoline

rezultat antropogenih uticaja. Čovjek utiče na zagađenje rijeka Une i Sane na razne načine.

Čovjek odlaže razni otpad: medicinski, farmaceutski, metalni, otpad iz drvne industrije,

poljoprivredni, stare auto-gume i slicno. Rijeka Sana je mnogo zagađenija rijeka. Ona je

zagađena otpadnim komunalnim vodama, metalima, pesticidima i raznim drugim otpadom iz

postrojenja “Celpak”.


5.2 Atmosferski kompleks na području opštine Novi Grad

Do zagađenja vazduha dolazi kada se gasovi i mikroskopske čestice čađi i prašine oslobađaju

u Zemljinu atmosferu, što izaziva promjenu prirodnog odnosa i koncentracije osnovnih

komponenti vazduha. Ponekad ove čestice dospijevaju u atmosferu prirodnim putem, na primjer

oslobađanjem usljed vulkanskih erupcija i prirodnih požara. Ipak, mnogo češće je slučaj da one

dospeju u atmosferu kao posljedica čovekovih aktivnosti.

Saobraćaj i industrija su osnovni izvori zagađenja vazduha. Tokom sagorevanja različitih

oblika goriva u motorima ili fabrikama, osim oslobađanja energije, ispušta se i velika količina

štetnih materija, kao što su ugljen-monoksid, ugljen-dioksid, sumpor-dioksid, oksidi azota, pepeo

i čađ. Ljudi zagađuju vazduh na mnogo načina: paljenjem šuma radi

oslobađanja poljoprivrednog zemljišta, vožnjom automobila, radom

u fabrikama i termoelektranama, sagorevanjem ogrijeva u domaćinstvima.

Najštetnije čestice koje zagađuju područje opštine su freoni koji se koriste u rashladnoj tehnici

kao rashladni medij. Prodiro visoko u stratosferu i utiču na oštećenje ozonskog omotača.

U osnovi gotovo svih oblika aero-zagađenja je potreba čovjeka za energijom koja se dobija na

račun sagorjevanja drveta, uglja, nafte ili prirodnog gasa.


5.3 Pedosferni kompleks na području opštine Novi Grad

Tanki površinski rastresiti sloj litosfere sačinjen od mineralnih i organskih tvari je t lo i

zeml j i š te . Ovaj ras t res i t i sups t ra t j e raz l ič i tog f iz ičkog i hemi j skog sas tava

uovisnosti od fizičkogeografskih faktora tog prostora (geološkog sastava podloge,

klime,geomorfoloških i biogeografskih odlika). On je životno važan za biljni a samim tim i

životinjski svijet jer iz njega biljke crpe hran j ive mater i j e i održava ju se na n jemu

pomoću svoj ih kor i jensk ih s i s tema. Ovaj fizičkogeografski element prirodne sredine je

važan za čovjeka jer se skoro sav poljoprivredni uzgoj oslanja na obradu i eksploataciju

zemljišta. S toga, značaj ovog prirodnog resursa je višestruk, odnosno vitalan. Ljudskim

aktivnostima na krčenju šuma, još od praistorijskog perioda otpočeo je a tak na prirodu i

ogoljavanje pojedinih područja, što je potaklo ili ubrzalo proces erozije zemljišta na tim

područjima.

5.3 Komunalna higijena na području opštine Novi Grad

Komunalna higijena u Novom Gradu, je tema o kojoj se rijetko priča, a o djelovanju da ne

govorim. Jedino sto je komunalna policija radila u proteklih 10 godina je da su postavili par

znakova „zabranjeno bacanje smeća“. Tu i tamo se pojave gradske kante za smeće, ali i one brzo

nestanu na obraz lokalnih vandala. Dovoljan je podatak da između 2008. i 2009. Godine u

Novom Gradu uopšte nije bilo kontejnera na ulicama. Ljudi su pravili divlje deponije ispred

svakog ulaza u zgradu. Razlog se ne zna, ali pretpostavljam da se čekalo da neko donira

kontejnere. Možda je to i razlog zašto je na trenutnih 24 kontejnera naljepljena Japanska zastava.


ZAKLJUČAK

Ekologija i očuvanje životne sredine je veliki problem današnjice. Ali je to trenutno problem

razvijenijih zemalja. Mi imamo većih problema. Iskreno, moraju se prvo postaviti prioriteti. Ja

dolazim iz Novog Grada, grada koji nema svjetlu skoriju buducnost, ali ne zato što se povećava

broj divljih deponija i ne poštuju zakonske regulative čuvanja sredine, već zato što je većinski

dio stanovništva nezaposlen. Većinski dio stanovništva je gladan. Žašto bi neko mario za

zdravlje okoline, ukoliko je njegova egzistencija ugrozena. Roditelji u Novom Gradu se bore da

njnihova djeca odrastaju u sitom svijetu, a ne čistom. Pogledajmo na to ovako, zašto bi neko

držao čistom državu koju ne voli, iz koje samo traži način da ode. Meni prvom, roditelji govore:

“Sine, završi fakultet i bježi odavde“. Šta onda očekivati od stanovništva?!

stanje i zastita zivotne sredine na podruciju banja luke

Documents