یشهوژپ-یملع همانلصف یناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس

درکیور اب بالیس زا یشان رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ 7(هلیک همشچ هناخدور :یدروم هعلاطم) یدبلاک یروآ بات

روپ یمیهاربا هیضرم ،نیوزق دحاو ،یزاسرهش و یرامعم هدکشناد ،یزاسرهش هورگ ،یصصخت یارتکد هرود یوجشناد

ناریا ،نیوزق ،یمالسا دازآ هاگشناد

2یرایز هلا تمارک ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ایفارغج هدکشناد ،یرهش یزیر همانرب و ایفارغج هورگ ،داتسا

90/3/1390 :شریذپ خیرات 00/6/1390 :تفایرد خیرات

هدیکچ هنیمز رد ورشیپ لماسم هب هجوتاب .دنا هدش هتخانش یناسنا یاه هاگتنوک. هب نا.ربی.آ لماوع نیرت مهم زا ،(بالی.) یعیبط داوح روضاح شهوژوپ رد قویقحت ور ..و.ا یدوبلاک دروکیور اوب طو.وتمرطخ اب و رطخرپ یاههنهپ نییعت رضاحشهوژپ فده ،بالی. هوناخدور زا یوضرع عطاقم ،یضایر یزا. هیبش یاه لدم اب تاعالطا لدابت و سا.یآ.یج هناما. کمکاب هک ..ا یلیلحت–یهیصوت یاوتن ساو.ارب ..و.ا هدویدرگ نیویعت ولتخم .شگزاب یاههرود هب هجوت اب عطاقم زا کی ره نمیا .یفرظ و هدش هیهت هلیک همشچ دوناهدش یدنبهنهپ لی. .شگزاب هرود سا.ا رب تواهتم یاهگنر هب لتخم لصاوف رد هناخدور نیا نوماریپ یاهنیمز ،هدشلصاح اوه هونهپ نویا اوب رهوش .وفاب زا یشخب هکاجنآ زا .دشابیم (ط.وتم رطخ اب و رطخرپ هنهپ) هناخدور میرح و رتسب لماش اههنهپ نیا هک-یربراک ،رضاحشهوژپ رد ...ا ینارحب یاههدودحم رد یشیدناهراچ مهلتسم ،بالی. ربارب رد یروآبات هب یبایت.د .دراد لخادت ...ا هدیدرگ نییعت اهنآ رب مکاح .یریدم ماظن نینچمه و رطخ تدش هب هجوت اب هنهپ ره رد زاجم یاه هلیک همشچ هناخدور ،یدبلاک یروآ بات ،بالیس ،قطانم یدنب هنهپ :یدیلک ناگژاو

رو نم هب لیس ربارب رد یلحاس یاهرهش یدبلاک یروآ بات شیازفا یوگلا نییبت " ناونع اب روپ یمیهاربا هیضرم یرتکد هلاسر زا هتفرگرب هلاقم نیا -0 رد یحلاص لیعامسا و رفعجروپ اضردحم رتکد هرواشم و یرایز هلا تمارک رتکد ییامنهار هب هک " (نباکنت رهش :هعلاطم دروم) نآ تاريا شهاک .تسا هدیسر ماجنا هب نیوزق یمالسا دازآ هاگشناد یزاسرهش و یرامعم هدکشناد zayyari@ut.ac.ir (لوئسم هدنسیون) -0

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 14

همدقم ریغ فیرعت تلعب و هتفرگ رارق هجوت دروم ینوزفا زور روط هب یروآ بات عوضوم ،1130 ههد لیاوا و 1630 ههد زا ،یژوالوکا ،یاسدنهم لمااش ار ااه ماا ن زا یعیاسو فایط كی و هتشاد هعسوت ،شا هدیا ندوب ریذپ فاطعنا و یعطق .(UN-Habitat,2017:4) تسا هدیشخب دوبهب زورما ار یسانشناور و یتیریدم و یداصتقا ،ییایفارغج ،یدبلاک

ریاسم رد هاک تاسا یبالیاس یاه نایرج ،دیامن یم دیدهت ار یناسنا یاه هاگتنوکس هراومه هک یعیبط فداوح زا یکی راب هوالاع نارایا قطاانم رد رایخا یاهلااس رد ااه بالی اس حیحاص راهم مدع .دننک یم روبع اتسور و اهرهش زا دوخ ناایم رد داحتم للم نامزاس طسوت هدش هیهت رامآ قباطم .تسا هدیدرگ زین یناج تافلت هب رجنم ،یدام یاه تراسخ رد ااهنت هک یا هنوگ هب ،دنا هدروآ دراو یرشب عماوج هب ار تاراسخ و تافلت نیرت شیب نافوط و لیس ،یعیبط فداوح زا یاشان تارااسخ ر د درایلیم 30 لباقم رد ر د درایلیم 00 رب لاب نافوط و لیس زا یشان تاراسخ نازیم ههد كی .تسا هدوب هلزلز هاکنیا هاب هاجوت ااب نینچمه و تسا نامز لوط رد رهش درکلمع یرادیاپ ورگ رد رهش هبناج همه هعسوت هک اجنآ زا رابارب رد ااه هاگتنوکاس یروآ باات عواضوم هب هجوت اذل .تسا ینتفاین تسد و نگ یموهفم ،رادیاپ هعسوت ثحبم موالع ی ااه هزواح رد اداتبا رد یروآ باات مواهفم هي رگا .دسر یم ر ن هب یرورض یرما یدبلاک درکیور اب بالیس یااهدرکیور رد ار لوحت یرس كی زین یزاسرهش هزوح هب دورو زا سپ نکیل ،دیدرگ حرطم یسانشناور و یعامتجا راراق هاجوت دروام ار یاطیحم تاسیز هابنج رتشیب یرهش یروآ بات ،ادتبا رد .تسا هتشاذگ رس تشپ هعلاطم دروم .تاسا هدایدرگ رات نر رپ یداصتقا و یدبلاک یاه هبنج رد یروآ بات یاهدرکیور هتشذگ ههد ود یط نکیل .داد یم یاقالت ناامزمه اجنیا رد .دریگ یم رب رد نامزمه ار یطیحم تسیز و یدبلاک هبنج ود زین بالیس ربارب رد یروآ بات لاماع كای ناوانع هاب رهش دبلاک ،مود و یعیبط لماع كی ناونع هب هناخدور رتسب ،لوا .تسا ه حالم لباق هنیمز ود .تخاس ناسنا اذال . دزااس ی ام ناایامن رتشیب ار عوضوم هب هنافاکش وم یهاگن دوجو موزل ،تخاس ناسنا و یعیبط لماوع لخادت نیا هاب مادقا نیا .تسا بالیس ربارب رد یروآ بات هب ندیسر رد ماگ نیلوا یعیبط طیحم یدنب هنهپ و اهزرم و دح نییعت .دانربب شیاپ ،رهش رتسب یعیبط یاه لیسناتپ هب هجوت اب یرهش یزیر همانرب دنیآرف ات دنک یم كمک یرهش ناسانشراک ی ااه هاناخدور نواماریپ یاهاضف یدنب هنهپ هک تسا نآ دنک یم هجوت بلج زیي ره زا شیب هک یمهم لاؤس اجنیا رد ماا ن هاب هاجوت ااب هک تسا نیا دراد یسررب هب زاین هک یرگید ی هلئسم نینچمه .دوش نییعت دناوت یم هنوگي یرهش ااهداهن ماداک ،بواصم نیناواق قابط عواضوم نایا رد لخدام یذ اه نامزاس ،ناریا رد زکرمتم ریغ یرهش تیریدم تاراطخ رابارب رد یروآ باات هاب یبایتسد تهج یبوخ یامنهار دناوت یم شسرپ ود نیا خساپ هب یبایتسد .دنشاب یم .دشاب یدبلاک درکیور اب بالیس زا یشان قیقحت شور ااب زااین دروام تااعالطا .تسا یدربراک و یلیلحت–یفیصوت تاقیقحت زج شور و تیهام ساسا رب رضاح شهوژپ ی ااه نااگرا و ااه نامزاس یاه شرازگ و هطوبرم یاهدروآرب و ینادیم یاهدیدزاب ،دانسا یسررب ،یا هناخباتک تاعلاطم

74 ...رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ

یرادراب هاشقن نامزااس و هقطنم بآ هرادا ،بالضاف و بآ تکرش ،یرادرهش ،نباکنت یرادنامرف هلمج زا لخدم یذ .تسا هدیدرگ یروآ عمج رد زااین دروام یاهریغتم ،دراد دوجو اه هناخدور یدنب هنهپ یارب هک یفلتخم یاه شور یفرعم نمض رضاح شهوژپ رد زااسو تخااس و یدنب هنهپ یاه لمعلا روتسد و نیناوق همادا رد .تسا هدومن ییاسانش ار اه شور نیا زا كی ره نایا لد زا ،هدوامن فایرعت ااه هناخدور یارب نوناق هک یفلتخم یاه میرح و رتسب دح و هتفرگ رارق هجوت دروم ناریا .تسا هدش جارختسا اه همان نیئآ رابارب رد یروآ باات رب ريؤم یاهریغتم ،هدش هئارا یدبلاک یروآ بات زا هک یفیرعت و قیقحت هنیشیپ رب هیکت اب سپس عقاو نآ رد هک یا هنهپ ره رطخ حطس هب هجوت اب یدبلاک یاهریغتم زا كی ره هک اجنآ زا .تسا هدیدرگ جارختسا لیس هنامااس هاب طوابرم رازفا مرن و هدش یروآ عمج یاه هداد یریگ هرهب اب اذل ،دنشاب هتشاد یتوافتم تیفرط یتسیاب ،هدش هاناخدور رد ناایرج یداعب كی یزاس هیبش یضایر یاه لدم اب تاعالطا لدابت تیلباق و (GIS) ییایفارغج تاعالطا تاشگزاب ی ااه هرود هاب هاجوت ااب عطاقم زا كی ره نمیا تیفرظ و هدش هیهت هلیک همشي هناخدور زا یضرع عطاقم میراح و رتاسب داح و طسوتم رطخ و رطخ رپ یاه هنهپ لیلحت نیا زا لصاح جیاتن كمک اب و هدیدرگ نییعت فلتخم .تسا هدش نییعت هناخ دور فالتخم حوطاس و یدابلاک یروآ بات یاهریغتم ،ینوناق تامازلا ،رهش دوجوم تیعضو نامزمه یسررب اب تیاهن رد .دندیدرگ نییعت ،دنریگ رارق هجوت دروم دیاب یریذپ رطخ زا حطس ره رد هک یاهریغتم ،فلتخم یاه هنهپ رد رطخ قیقحت هنیشیپ

یعیبط یایالب ربارب رد یروآ بات و اه تخاسریز ناونع تحت یشهوژپ رد ،(0390) ناراکمه و یئوبسل هداز ناضمر یعیبط یایالب ربارب رد نانکاس یروآ بات یاقترا یاتسار رد یتخاسریز یاه هفلؤم یسررب لابند هب بالیس رب دیکات اب قایقحت لقتاسم ر ایغتم .تاسا هداش هدافتاسا ( هماناشسرپ لایمکت و هایهت) ینادیم و یا هناخباتک هویش ود زا هک تسا زاین قایقحت هتسباو ریغتم .دوش یم ینامرد و یتامدخ زکارم ییامناج ،یطابترا یاه هکبش لماش هک تسا اه تخاسریز هانیمز رد ااه تخااسریز راایعم ود داد نااشن شهوژاپ جی ااتن .تسا یهورگ و یدرف یروآ بات یلصا دعب ود لماش دوابهب یانعی تاسا لاباقتم اهنآ نیب هطبار و دنراد میقتسم یگتسبمه رگیدکی اب %33 نانیمطا اب یروآ بات و بالیس نورد ( بالیاس) یاعیبط یایالب ربارب رد نینکاس یروآ بات نتفر اب بجوم %33 لامتحا اب هدودحمرد اه تخاسریز .دوش یم نآ

لدام زا هدافتسا اب یرهش یروآ بات رب ريؤم داعبا یسررب ناونع تحت یشهوژپ رد (6390) ناراکمه و داژن یمتاح ،یطیحم– یدبلاک ،یدبلاک ،یتیریدم– یداهن ،یداصتقا داعبا یلیلحت– یفیصوت شور زا هدافتسا اب یریسفت یراتخاس ،یداصتقا دعب حطس نیرت اب :دنا هتفرگ رارق حطس جنپ رد ريؤم داعبا داد ناشن اه هتفای .تسا هدوب یعامتجا ،یتخاسریز و مرااهي حطاس یعاامتجا داعب ،مواس حطاس یتخااسریز دعب ،مود حطس یتیریدم– یداهن و یطیحم– یدبلاک دعب– ی دابلاک ،یتیریدام– ی دااهن ،یداصتقا داعبا MICMAC لیلحت رد نینچمه ،یطیحم تسیز دعب ،حطس نیرت نییاپ راراق هتاسباو هاشوخ رد یاطیحم تاسیز و یدنویپ هشوخ رد یعامتجا دعب ،ررحم هشوخ رد یتخاسریز و یطیحم .دنا هتفرگ

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 24

هدافتسا اب تشر رهش رباعم یگتفرگ بآ و یرهش یژولوفروم ناونع تحت یشهوژپ رد (0390) ناراکمه و یراشفا – تدم– تدش طبار و هنازور رثکادح ،هناهام ،یلصف ،هن اس یاه شراب دننام یلماوع ییایفارغج تاعالطا متسیس زا مداع و بالاضاف و بآ یروآ عمج بکرم هکبش هدش زیربل ريا رب یگتفرگ بآ .تسا هداد رارق یسررب دروم یناوارف ،داشاب رهاش حطس رد دیدش یاهرابگر عوقو زا یشان دوخ هک یحطس یاه بآ عفد و نآ یکیلوردیه بسانم تیفرظ تاسا ناکمم ،یرهاش یاه بالیس نمیا عفد و تفایرد یارب هیلخت لحم تیافک مدع داد ناشن جیاتن .دتفا یم قافتا زا ساپ و دواش مکارات م و هتاشابنا نآ ییااهتنا ی ااه تمسق رد هژیو هب هکبش لخاد رد یگدنراب زا یشان یاه باناور تاحت هاکددرگ عاافترا ماک و دواگ قطاانم رد هصاخ رهش حطس رد بآ شخپ ثعاب ،لاقتنا یراجم تیفرظ لیمکت .دنراد رارق یرهش یشک هز متسیس ششوپ ااب لیاس راطخ رابارب رد یرهش قطانم یریذپ بیسآ یبایزرا ناونع تحت یشهوژپ رد (1390) ناراکمه و یرافص دایکات ااب و یراامآ و یالیلحت- یفیاصوت شور زا هدافتاسا ااب یزااف قطنم و ییایفارغج تاعالطا متسیس زا هدافتسا ،هاناخدور ی ااه لی اسم میراح لمااش یریذاپ بیسآ یبایزرا تهج یسررب دروم یاهرایعم .تسا یمتسیس شرگنرب ااب و .تاسا هقطنم بالیس عفد یلک ناوت و اه نامتخاس مکارت ،نیمز یربراک ،یطابترا هکبش ضرع و تهج ،راتخاس تارایغت دانور لایلحت هاب روااجم هاقطنم و را ن دروم هقطنم رد رقتسم یاه هاگتسیا زا شراب یاه هداد زا یریگ هرهب ، تدام ،تداش ی ااه ی انحنم كمک هب و یل دتسا شور قیرط زا هضوح ره یهدبآ رثکادح و هتخادرپ یوج ت وزن شهوژاپ جیااتن تایاهن رد و .دایدرگ هبساحم هلاس 11 و 10 یاه هرود یارب دابآ دعس و دابآرهم یاه هاگتسیا یناوارف تامواقم ندواب ماک ،لیاسم میراح ندراکن تایاعر و تاسا لیاس زا یاشان تارزاخ دعتسم 9 هقطنم هک داد ناشن یطاابترا هکباش ندواب ضراع ماک و اب تاقبط دادعت و مکارت ،ینوکسم قطانم رد اب باناور بیرض ،اه نامتخاس .تسا ریذپ بیسآ ًاالماک هعلاطم دروم هقطنم زا دصرد 00 زا شیب و دراد ار هقطنم یریذپ بیسآ رد تیمها نیرتشیب رد روبااشین رهاش هدودحم رد بالیس رطخ یدنب هنهپ زیر ناونع تحت یشهوژپ رد (1390) ناراکمه و یدمحا ریما هاب یدورو بالیاس ماجح ر ثکاداح نیامخت لاابند هب GIS و IDRISI رازفا مرن زا هدافتسا اب یرهش هعسوت یاتسار دصرد 11 و دایز رطخ هنهپ رد رهش زا دصرد 10 دودح هک داد ناشن شهوژپ جیاتن .تسا هدوب یرهش تفاب هدودحم راراق یرایگ لیس ظاحل زا رطخ مک هنهپ رد دصرد 10 و مک ًااتبسن رطخ هنهپ رد دصرد 19 و دایز ًااتبسن رطخ هنهپ رد یاه هنهپ اب قبطنم دصرد 13 هدش صخشم یاه هنهپ هک دش صخشم تاراسخ یبایزرا هشقن هیهت اب تیاهن رد و دراد .تسا یریگ لیس تدش ر ن زا فلتخم SCS شور زا هدافتسا اب و تشر رهش یحطس باناور دروآرب ناونع تحت یشهوژپ رد ،(0390) ناراکمه و یراشفا هدافتاسا یرهاش ی ااه هاضوح یفارگوایزیف تایاصوصخ و اه نابایخ ،رباعم یاهرایعم زا و هدش هبساحم ،یل دتسا و صخاشم اه هضوح ریز باناور مجح و راخ یکیژولوردیه یاهورگ دصرد هسیاقم اب ،داد ناشن جیاتن .تسا هدیدرگ یریذپان ذوفن .دشاب یم رتشیب ناشبالیس مجح دنتسه اراد ار ذوفن لباق ریغ تحاسم دصرد هک ییاه هضوح ریز دیدرگ ،یهاایگ شاشوپ ندراب نیاب زا دننام دیآ یم دوجوهب رهش هعسوت و دشر ريا رد هک یتارییغت و یهش یاه هضوح حطس .دهاک یم راخ رد بآ ذوفن زا یدایز رادقم هب یحطس یاه بآ تیاده و یروآ عمج یاه متسیس داجیا و راخ مکارت

94 ...رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ

لیس ريا رد یرهش هناگدني تارطاخم كسیر لیلحت ناونع تحت یشهوژپ رد ،(0390) ناراکمه و یریطخ یزورون راب ناراهت رهاش تسیب هقطنم یاه نامتخاس هناگدني تارطاخم كسیر یسررب هب GIS رازفا مرن زا هدافتسا ای هلزلز و لامتحا ،هناگدني یاه تراسخ كسیر ندروآ تسد هب یاتسار رد و تسا هدش هتخادرپ تاراسخ لیلحت جیاتن ساسا هبساحم هلاس 110 تشگرب هرود ات هضوح ره بالیس یا ه حل یبد رثکادح نینچمه و هلزلز و لیس هرطاخمود عوقو و ازاجم تارطاخم رد فلتخم یبارخ حوطس هب هجوت اب اه نامتخاس رد یبارخ دصرد داد ناشن شهوژپ جیاتن دیدرگ 10/0 ،60/0 ،1/0 نازایم هاب بایترت هاب ینتب و ید وف ،ییانب هدید بیسآ یاه نامتخاس دادعت و دمآ تسدب هناگدني .دبای یم شیازفا ربارب هداایپ ناربااع هایلخت یباایزرا یاراب هیلوا یزاس هیبشرازبا كی ناونع تحت یا هلاقم رد (1010) ناراکمه و ینیدرانرب دارفا ینمیا شیازفا تهج یکمک ،نآ زا سپ و هدیدپ نیا عوقو یط لیس راتفر ررد هکنیا هب هراشا اب ،بالیس رطخزا هاب ندیاسر رد نیانچمه ،یانارحب هدایدپ نایا یزااس هیباش یارب شالت هک دنراد یم نایب ،تسا یزاس هیبش دنمزاین دارافا هایلخت لدام و لیاس كیمانیدوردیه زا یبیکرت زاس هیبش نیا .دشاب یم دیفم لیس هیلخت تهج دیفم یاهدربهار یاه ریاسمو تاکرح یورراب جیااتن و هداش یسررب یدروم هنومن كی یور رب لیس كیمانیدوردیه تیلباق .دشاب یم تیاداه تاهج تااماقم و نازایر هامانرب طسوت یلمع هدافتسا یارب ،زاس هیبش نیا یارجا هتبلا .دراد زکرمت یگدننار .دشاب یمن یعطق دییثت دروم زونه یرهش یاهدربهار قاابطنا یاهیژتارتاسا ریيثت یوجتسج یارب یلولس یاتاموتا لدم كی زا هدافتسا" ناونع اب یا هلاقمرد)1010) سیستو یاراب (SLEUTH-9r ) یلولاس كیتاموتا لدم كی هک دنک یم هراشا "یکنیسله یرهش یاهوگلارد یلحاس یاهنایرج ك ایکفترد ،یکنیاسله یرهاش هاقطنم ینیشنرهش یاهرتماراپ رب یلحاس بالیس كسیر تیریدم دربهار تاريا یسررب یاه نیمززا تسا یقیفلت قطانم نیا رد یزاسرهش یلعفدنور .دریگیمرارق هدافتسادروم 1110 لاس ات یرتم 11 ییاضف لاخاد رد یدیداش دشر هک تسا یلاحرد نیا و ،اهنآ رد دوجوم زبس یاهاضف نتفر نیب زاو تخاس تسد رددوجوم ر ن رد رالما تمیق هکنیا ساسا رب یفلتخم یاهویرانس .تسا هدش ینیبشیپ ،تسا دایز اهنآ رد لیسرطخ هک یقطانم ی ااه هوی اش هاب ،اهویراناس یماامترد دشر هکدهد یم ناشن اهیزاس هیبش .تفرگ رارق هجوت دروم ،دوشن ای دوش هتفرگ هايرگا .دواش ریاسفت متاسیسوکا تامداخ هب یسرتسد شیازفا و هناخ یاه تمیق اب دناوت یم هک دهد یم ر یتوافتم .دوش هتفرگر ن رد دیاب زین میقتسمریغ تاريا روآ باات یرهش یحارط ییاسانش رد یلک درکیور كی ،لماکت هب یسدنهم زا ناونع اب یا هلاقم رد (3010) میرکلادبع و یاعیبط فداواح رابارب رد اهرهاش تامواقم یاراب یرورض عوضوم كی ار روآ بات یرهش یحارط ،لیس ربارب رد هلاقم نیا .دنتسه یناوارف تادیدهت و یریذپ بیسآ ضرعم رد اه تخاسریز و اهرهش هک تسا دقتعم و هتسناد یناسنا هئارا متسیس درکلمع لقادح ظفح زا یروآ بات فیرعت هیاپ رب یرهش یروآ بات لکش زا ییادتبا رایعم كی لابند هب نایا زا فداه نیارباانب دوش حرطم یروآ بات هاگدید اب كیتامتسیس روط هب دناوت یم موهفم نیا یگنوگي و دوش یم باات رکفت و یرهش یحارط :تسا لمکم هزوح ود رد یر ن یسررب كی و یریگ هزادنا لباق رایعم كی هعسوت هلاقم هزواح ود عایمجت قایرط زا هک تسا یرورض رما كی بسانم یرهش لکش ندرک ادیپ :داد ناشن لصاح جیاتن .یروآ .تفای تسد نآ هب ناوت یم یروآ بات و یرهش یحارط

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 44

اه هناخدور میرح یدنب هنهپ نییعت یاه شور هاب و یریذاپ شیااسرف و یراذاگ بواسر ،یبالیس طیارش ری ن فلتخم یاه هبنج زا هناخدور كی راتفر قیقد یسررب طیاراش هب هجوت اب نایرج كیلوردیه یاه هصخشم نییعت مزلتسم ،بالیس لرتنک و یهدناماس یاه حرط یارجا رو نم .دراد دوجو هدمع شور هس هناخدور كی یارب ریگ لیس یاه هنهپ نییعت رد .دشاب یم هناخدور رب مکاح ااب بالیس باغاد ییاسانش رب ینتبم شور نیا .دشاب یم بالیس عقو زا یشان بوسر و شیاسرف یانبم رب لوا شور .تسا نایرج یلصا ریسم یبایدر رو نم هب یلحم هبرجتاب دارفا و نادیفس شیر زا یهاوخر ن و ینادیم رايآ یوجتسج ریدااقم اه هناخدور یزاس هیبش رو نمب زاین دروم هصخشم نیرت یلصا .دشاب یم یژولوردیه شور یانبم رب مود شور راایتخا رد هاب ریزگاان نئامطم تروصب اه هناخدور بآ عبانم زا یرادرب هرهب رو نمب نیا رب هوالع .تسا نایرج یدح یهدابآ تااعالطا یراامآ لایلحت و هیزجت جیاتن شخب نیا رد اذل ،هدوب نآ لیلحت و هیزجت و یهدبآ تاعالطا نتشاد ی ااه هرود ) فالتخم یناامز ی ااه هرود یاانبم راب شور نایا رد .ددرگ یم هئارا یرتموردیه هاگتسیا زا هدش تشادرب .دوش یم هئارا یفلتخم یاه یدنب هنهپ ،(تشگزاب ااب یی ااه هنهپ دنراد هلاس 111 تشگزاب هرود هک ییاه هنهپ و رطخ رپ یاه هنهپ ،هلاس 110 تشگزاب یاه هرود اب اه هنهپ .تسا هلاس 10 تشگزاب هرود اب طبترم هنهپ نامه زین هناخدور رتسب دح .دنشاب یم طسوتم رطخ رد هاناخدور یزاسهیبش رو نمب یضایر لدم یارجا شور نیا رد .دشاب یم یکیلوردیه یاه هداد ساسا رب موس شور هژایو هاب یکیلوردایه تااصخشم نیایعت یاتاسار رد (هلااس 110 و 110 ،11 ،10 بالیس یاهیبد اب) دوجوم طیارش یربز بیرض شهاک ضرف اب) دوجوم تايدحتسم و اه هزاس ترواجم رد اهبالیس شیاسرف تردق و نایرج تعرس .(Journal164, 2016: 87-90) تسا (صاخ یاههام رد نایرج یکیلوردیه طیارش ندش داح و

Source: writers, 2017 بالیس یدنب هنهپ یاه شور .1 رادومن

زاس و تخاس و یدنب هنهپ یاه لمعلاروتسد و نیناوق ،هداش عاضو ااه هاناخدور هیاشاح و رتسب یضارا یربراک صوصخ رد هک یترارقم و نیناوق یسررب اب ،شخب نیا رد .دریگ یم رارق یسررب دروم هنیمز نیا رد دوجوم ینوناق لمحم

54 ...رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ

:اه غاب و یعارز یضارا یربراک ظفح نوناق-0

یاروش سلجم بیوصت هب هرصبت راهي و هدام تشه رد 09/9/1190 خیرات رد هک یضارا یربراک ظفح نوناق قباطم و اهرهاش ینونااق هدوداحم زا جرااخ رد یروراض دراوم رد زجب اه غاب و یعارز یضارا یربراک رییغت ،دیسر یمالسا ناگدانیامن زا باکرم ینویاسیمک هداهع راب تیلوئاسم یرورض دراوم صیخشت یارب و هدش هتسناد عونمم اهررهش .(Islamic Consultative Research Center, Approved 1995) تساهدش هداهن ،هطوبرم یاههناخترازو :اهرهش میرح و ینوناق هدودحمزا جراخ رد تاسیسات و انب فادحا ،یضارا زا هدافتسا همان نیئآ-0 00/0/3190 بواصم اهرهش میرح و ینوناق هدودحم زا جراخ رد تاسیسات و انب فادحا ،یضارا زا هدافتسا همان نیئآ تایاعر مزلتاسم اهرهاش میراح و ینوناق هدودحم زا جراخ رد زاس و تخاس هنوگ ره داجیا نآ ساسا رب و دشاب یم مالاعا ... و یموامع یااهرهن ،اهب ات ،اه لگنج ،اههناااخدور ،اههار ،اههيایرد ،اهایرد هااب تبسن میرااح طباوض .(Islamic Consultative Research Center, Approved 1980) تساهدش :یرهش نیمز ینوناق ییارجا همان نیئآ-9

نارامع هاب طوابرم تارراقم و فیرااعت حیراشت و نییبت زا سپ ،دشاب یم 0190 لاس بوصم هک روبذم همان نیئآ رد هواحن هامان نیائآ نایا لصف نیرخآ رد .تسا هدش نایب اهنآ كلمت و دیرخ هوحن و اهنیمز صیخشت تاررقم ،اه نیمز Islamic Consultative ) تاسا هداش هدروآ هراصبت و هداام نیداني رد ااه نی امز یراذاگاو و نارمع و یزاس هدامآ

Research Center, Approved 1992). :اهرهش میرح و ینوناق هدودحم زا جراخ تاسیسات و انب فادحا ،یضارا زا هدافتسا هب طوبرم هماننیئآ حالصا-1

بواصم ،اهرهش میرح و ینوناق هدودحم زا جراخ تاسیسات و انب فادحا ،یضارا زا هدافتسا همان نیئآ هیحالصا قبط طباواض و بوصم یا هیحان (عماج) نارمع و هعسوت یاهحرط رد ررقم طباوض تیاعر ،ناریزو تئیه رد 10/0/0390 و یاضارا زا هدافتاسا نیانچمه و ااهررهش و اهرهش هیلک یداه و عماج یاهحرط یارجا و هیهت رد یطیحم تسیز Islamic) تاسا هداش هتاسناد یروراض اهرهاش میراح و ینونااق هدوداحم زا جرااخ رد تااسیسات و اانب فاداحا

Consultative Research Center, Approved 2011). :اه غاب و یعارز یضارا یربراک ظفح نوناق ییارجا هماننیئآ-1 لاس رد نآ ی هیحالصا و هدیدرگ می نت هرصبت تفه و هدام هدزای رد و دشاب یم 10/10/1190 بوصم هک هماننیئآ نیا رد .تاسا هدش نایب ار اهغاب و یعارز یضارا یربراک ظفح هوحن یتایلمع و یلمع یاهشور ،هدیسر بیوصتب 1390 راگید زا ینونااق یااه میراح هاب نازواجتم و نافلختم فیلکت نییعت و اهنیمز شزرا تخادرپ هوحن روبذم همان نیئآ .(Islamic Consultative Research Center, Approved 1995) دشاب یم هدش نایب دراوم :رتسب یاهیربراک اب طابترا رد بآ هن داع عیزوت نوناق یسررب-6 و ااههناخدور رتسب رد فرصت و لخد هنوگره تهج زوجم رودص بآ هن داع عیزوت نوناق 0 هدام 9 هرصبت دانتسا هب- تکراش هب ار رایتخا نیا یدراوم رد هطوبرم میرح و رتسب نییعت روکذم هماننیئآ هب هجوت اب .تسا ورین ترازو هریغ .تساهدومن راذگاو یاهقطنم بآ یاه

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 64

میراح و رتسب رد ار 11 لاس بآ نوناق بیوصت زا لبق ات دوجوم یاه ینایعا یا هقطنم بآ یاه تکرش هک یتروصرد روداقم هزااس یااقب نااکما ترواص نایا رد ؛دانهدن صیخاشت محازم هریغ و اه بادرم ،اه لیسم ،راهنا ،اه هناخدور دواب داهاوخ كالام هاب ترااسخ زوراب و یابآ عباانم ناایغط اای بالیاس زا یاشان تیلوئاسم هنوگره اما ،دشاب یم

ehss.moe.gov.irhttp://Approved1991,) Ministry of Power, ). ... و لیاسم و یاعیبط رهن و هناخدور ره دروم رد میرح و رتسب یانهپ نییعت بآ هن داع عیزوت نوناق 0 هدام ساسارب ااب لمعلاروتاسد نایا یانف شخب هب هجوتاب هلاس 10 لیس تشگرب و لحم رد اه هناخدور یژولوردیه رامآ هب هجوتاب .دوب دهاوخ ورین ترازو :اه لیسم و یعیبط راهنا ،اه هناخدور میرح و رتسب ضرع نییعت لمعلاروتسد-1 :دومن بیوصت ار ریز دراوم 1/1/1190 هخروم هسلج رد ناریا یرامعم و یزاسرهش یلاع یاروش رد ار اهنآ یظافحتسا هدودحم و اهرهش رد عقاو یاه لیسم و یعیبط راهنا ،اه هناخدور بالیس مجح ورین ترازو-فلا و عماج یاه حرط تاعلاطم رد هدافتسا یارب و نییعت رهش هب دورو طاقن رد هلاس 110 و 11 ،10 ،10 بوانت یاه هرود .دومن دهاوخ رارق روشک و یزاسرهشو نکسم یاه هناخترازو رایتخا رد تساوخرد بسح یداه و یلیصفت

باسانم یاه هزاس زا هدافتسا اب یعیبط رتسب ضرع لیلقت یاه شور مز دراوم رد و میرح و یعیبط رتسب ضرع -ب وراین ترازو د اییثت ااب یداه و یلیصفت و عماج یاه حرط رد فلتخم بوانت یاه هرود بسح رب ،هدیشوپرس ای زابور هک تاعلاطم ماجنا شور و تامدخ حرش قبط نامتخاس فادحا و نیمز زا هدافتسا هوحن طباوض و ددرگ یم صخشم Islamic ) داش داهاوخ داهن اشیپ ،دایدرگ داهاوخ غالابا و هایهت یزااسرهش و نکاسم ترازو فرط زا هام 1 فرظ

Consultative Research Center, Approved,2016:83). :روشک حطس رد یتاعلاطم یاه هدودحم و زیربآ یاه هزوح یراذگ دک و یدنب میسقت لمعلاروتسد-3 ی ااه هزواح ،رواشک حطاس رد یتاعلاطم یاه هدودحم و زیربآ یاه هزوح یراذگ دک و یدنب میسقت لمعلاروتسد قبط زواجت 3 زا هلحرم ره رد تامیسقت دادعت نآ رد و هدوب یللملا نیب متسیس كی هک (یهد هد) یراشعا متسیس زا زیربآ لابق هاهد داني زا هاک یلصا زیربآ هزوح 6 هب روشک حطس یدنب میسقت ساسا نیا رب .تسا هدش هدافتسا ،دیامن یمن .دیدرگ عقاو لوبق دروم ،روشک یکیژولوردیه یاهیگژیو و یفارگوپوت تاصخشم اب قباطت هب هجوت اب هدوب لمع دروم Division and coding of catchment) داشاب ی ام كای داک ،ناردنزام یایرد زیربآ هزوح دک هناگشش تامیسقت نیا

areas, 2011:8).

یرهش قطانم رد لیس ربارب رد یدبلاک یروآ بات یاهرایعم یرهش تاسیسات و هینبا تمواقم تیفرظ یبایزرا ًااساسا هک تسا یدبلاک دعب ،یروآ بات رد حرطم یاه هفلؤم زا یکی و یاسرتسد هکباش ،یا هرااجا اای یلااخ ینوکاسم یاهداحاو ،هاگهانپ ری ن هحناس زا دعب یبایزاب تیفرظ نینچمه و رابارب رد تاسا ناکمم هک یصوصخ لاوما رادقم زا یلک یبایزرا اه صخاش نیا نینچمه .دوش یم یتمالس تالیهست . داهد ی ام راراق راایتخا رد دناشاب ریذاپ بیاسآ یااهژیو لکاش هاب ،یلاامتحا یداصتقا یاه نایز و یمئاد تراسخ نیامه رد .دنتاسه سااسح كيوک هيداح كی هب ًااصوصخم هک ماود مک یاه هناخ لماش ،ریذپ بیسآ یاه تخاسریز

14 ...رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ

ار یرازابا ااهنت هان تخاسریز زا عون نیا هک هیحان كی رد یلصا یاهنایرشرادقم دننام مهم یدبلاک یاهریغتم طابترا زا ساپ یتاایح داوام نی مثات یاراب ییارجم دننامه هک لیلد نیا هب هکلب دنک یم مهارف هيداح زا شیپ یاه هیلخت یارب نآ ی ااه صخااش و فایرعت رایز لوداج رد .(rezaei.2011:9) « تاسا هدش هدناجنگ سایقم رد دنک یم لمع حناوس :تسا هدش حرطم

حناوس اب هلباقم یارب یروآ بات یدبلاک دعب :1 لودج اه صخاش فیرعت دعب راای ن هحناااس زا دااعب یبااایزاب تاایفرظ و هااینبا یبااایزرا یدبلاک

و یتمالاس تالیهاست ،ینوکاسم یاهداحاو ،ااه هاگهانپ هب اه نآ یگتسباو و اه هداج ،هلول طوطخ لثم یتخاسریز .دوش یم رگید یاه تخاسریز

تیاداه هکباش تایفرظ ،لاقن و لامح هکبش ،یتایح یاه تخاسریز و اه هداج ،هلول طوطخ ،یلصا یاه نایرش دادعت عوان ،اانب تمداق و تایفیک ،اانب تمواقم ،حلاصم سنج ،نکسم عون ،اه هاگهانپ تیفرظ ،نیمز یربراک ،یحطس یاهبآ ییا ایفارغج یاه یگژیو ،هدش هتخاس طیحم مکارت ،زبس یاضف ،نامتخاس زاب یاضف ،اه نامتخاس عافترا ،زاس و تخاس زیمآ هرطاخم یحاون هب ندوب كیدزن ،،تارطاخم رارکت و تدش ،(بیش ،كینکتوئژ تایصوصخ)

Source: Norris, 2008;; Adger, 2000; Bruneau et al. 2003 هلیک همشچ هناخدور تیعقوم . داشاب ی ام ر زاخ زایربآ هزواح ،تاسا یهجوات لباق مقر لاس رد نآ یگدنراب نازیم هک ناریا زیربآ یاه هزوح زا یکی .دراد رارق زیربآ هزوح نیا هدودحم رد ناردنزام ناتسا .تسا هداد ناشن 0 هرامش ریوصت رد زیربآ هزوح نیا تیعقوم

Source: Mazandaran Regional Water Company, 2016 روشک رد رزخ زیربآ هضوح تیعقوم -1 ریوصت

Source: Mazandaran Regional Water Company 2016 ناردنزام برغ رد عقاو یاه هناخدورو اه هضوح -2 ریوصت

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 84

،سولااي ،روان ،رهشون ناتسرهش 1 لماش ناردنزام ناتسا برغ ،هدش هداد شیامن 0 هرامش ریوصت رد هک هنوگ نامه هاک یزیربآ هزوح اب هلیک همشي هناخدور هک دراد دوجو زیربآ هزوح 1 نباکنت ناتسرهش رد .دشاب یم رسمار و نباکنت .دراد رارق ناتسرهش نیا رد تسا مان نیمه هب 10 دودح رد عقاو رس هدرپ یدابآ رد هک دوش یم لیکشت رازه هس و رازهود هناخدور ود لاصتا زا هلیک همشي هناخدور یااه یداابآ هاناخدور ن ایا .دانهد یم لیکشت ار هناخدور نیا و دندنویپ یم رگیدکی هب نباکنت رهش بونج یرتمولیک و فرک ،رزرم ،هدرگنس ،ررسدنک ،هوکشک ،رب تاره ،نالجج ،نیمز ماما ،راتل ،دابآ یرهم ،هتشپ نیيرپ ،لپواگ ،رابراد ریسم رد هناخدور نیا .دزیر یم رزخ یایرد هب تیاهن رد هدومن روبع نباکنت رهش زا ،هتخاس بورشم ار لیسخ ناضمر .دشاب یم نآ تاباعشنا زا دابآ یلو و دور بایسآ ،هلیکوکرگ یاه هناخدور و دنک یم تفایرد زین ار دورملو هناخدور دوخ

ود .دراد ناایرج نبااکنت ناتاسرهش زاکرم بونج رد هک دشاب یم هلیک همشي هناخدور یاه هخاش زا رازه هس هناخدور و هتاسویپ ماه هب نباکنت رهش بونج یرتمولیک 39 رد عقاو جوی یدابآ قرش بونج رد دورنایم و رابنا جلس هناخدور زاین ار دور هاتک و دورودراه ،هماشيرس یااه هاناخدور دوخ ریسم رد هناخدور نیا .دنهد یم لیکشت ار هناخدور نیا هاک هلیک همشي ناشورخ دور هطساو هب هک دیدرگ زاغآ نآ تخاس 3190 لاس رد هک هلیک همشي لپ .دنک یم تفایرد راواج ماه یاهرهش اب برغ و قرش یطابترا هار ات ،دیدرگ ثعاب راک نآ و دش یراذگ مان ،تشذگ یم لحم نامه زا Danaye) ) تاسا هدواب لاپ نیامه هطاساو هاب ،راواسهش رهاش شرتاسگ لاماوع زا یاکی .درایگ ماجنا تلوهس هب

elmi,2017:108.

Source: Mazandaran Regional Water Company, 2016 هلیک همشچ هناخدور یسرتسد یاههار و ییایفارغج تیعقوم :3 ریوصت

34 ...رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ

نایا هامه .هاضوح ضراع و لوط ،طیحم ،تحاسم :زا دنترابع هناخدور نیا زیربآ هضوح یسدنه یلصا تاصخشم .تسا هدش هداد شیامن 0 هرامش لودج رد اهرتماراپ

هلیک همشچ هناخدور زیربآ هضوح یلصا یسدنه تاصخشم -2 لودج (رتمولیک) هضوح ضرع (رتمولیک) هضوح لوط (رتمولیک) هضوح طیحم (عبرمرتمولیک) هضوح تحاسم003 11/090 11/31 63/30

Source: Mazandaran Regional Water Company, 2016 یریذپ رطخ رظن زا هلیک همشچ هناخدور فلتخم یاه هنهپ شجنس رد و یعیبط فلتخم یاه هدیدپ یزاس لدم ،هنایار زا هدافتسا شرتسگ و مولع هصرع رد دیدج یاه یروآ نف زا هدافتسا یعیبط و یعونصم یاه ههاربآ رد نایرج یزاس هیبش .تساهتخاس نکمم ار اه هدیدپ راتفر حیحص ررد و لیلحت تیاهن یافرعم هنیمز نیا رد یبسانم یاهرازفا مرن نونکا مه و هدشن ینثتسم رما نیا زا زین ههاربآ و نایرج لباقتم یراذگريا و .دشاب یم هدافتسا لاح رد و زاین ااه هاشقن نایا و تاسا 1110:0 ساایقم اب یموقر یفارگوپوت یاه هشقن ،هدودحم زا دوجوم یاه هشقن هب هجوت اب تاعالطا هناماس هب طوبرم یاهرازفا مرن رگید یوس زا و دشاب یم نآ تشدبالیس و هناخدور یلصا یارجم هدنریگربرد رد ناایر ج یداعب كای یزااس هیباش یضایر یاه لدم اب تاعالطا لدابت تیلباق ArcGIS هلمج زا (GIS) ییایفارغج هاتفرگ كامک ArcGIS رازفا مرن زا تاعلاطم نیا رد هناخدور زا یضرع عطاقم هیهت یارب اذل ،دشاب یماراد ار هناخدور و ناایرج یزااس هیباش . تاسا هداش هدافتاسا HEC-RAS رازافا مرن زا شهوژپ هلئاسم لح رو نم هب نینچمه و هدش HEC-RAS طیحم ود نیب یطابترا لپ و هتفرگ ماجنا HecRas یضایر لدم زا هدافتسا اب هلیکهمشي هناخدور بالیس تااناکما و هداش لااعف ArcGIS طیاحم رد هیقاحلا نیا هک HEC-GeoRAS هب موسوم تسا یاه یقاحلا ArcGIS و هاناخدور فارطا طیحم ،لدم نیا یجورخ .دهد یمرارق ربراک رایتخا رد ار روکذم طیحم ود نیب طابترا تهج ار مز یدانب هانهپ فالتخم تاشگزاب ی ااه هرود رد ااه بالی اس یابد رثکادح ساسا رب یریذپ رطخ ر ن زا ار هلیک همشي .دیامن یم و یدااصتقا تاا حالم و ناایرج كیلوردایه رااتفر هاب هجوت اب حرط یبد باختنا هناخدور یهدناماس یاه حرط رد و لوابق دروام كاسیر نازایم و هداش تاظافح قطانم تیمها هب هجوت اب رگید ترابع هب .دریگ یم تروص یعامتجا ناهج یاهروشک زا یدادعت رد بالیس راهم یاه حرط یحارط یبد .ددرگ یم باختنا یحارط یبد ،یداصتقا یاهلیلحت- هدایدرگ دروآراب و یاسررب یشکهز و یرایبآ یللملا نیب هتیمک و للم نامزاس یعامتجا و یداصتقا نویسیمک طسوت یرهاش و یتعناص ،ییاتاسور ،یزروااشک ،یرااجت قطاانم هوراگ جناپ رد اهرواشک نیا رد حرط یبد باختنا .تسا .تساهدیدرگ یدنب هقبط هاک روطناامه .داهد یام نااشن ار نااهج یاهروشک زا یخرب رد بالیس راهم یاه حرط یحارط یبد 9 هرامش لودج رتهاتوک یاه تشگرب هرود هکیروط هب دراد ناسون لاس 110 ات 10 نیب ًاامومع حرط یبد تشگرب هرود دوش یم هدهاشم روا نم یرااجت و یتعناص ،یرهش قطانم یارب رتدنلب یاه تشگرب هرود و ییاتسور قطانم و یزرواشک یضارا یارب .تساهدش

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 15

یضارا یربراک هب هجوت اب اهروشک یخرب یارب یحارط بالیس تشگرب هرود :3 لودج یربراک روشک

تاحیضوت یزرواشک ییاتسور یرهش یتعنص یراجت

10-110 اکیرمآ 11-110 ایلارتسا 1-10 19-110 110-110 110-110 110-111 ناتسراغلب 10-10 110-111 110-111 هیکرت 11-110 10-110 10-110 10-110 10-110 دنلیات 1-10 11 110 كي هلاس 10 رثکادح عتارم و اه لگنج 110 110 110 نیي 10 11 110 1110 هیسور

Source: Organization for Management and Planning of the Republic and the Ministry of Energy, Journal316, 2016 .تسا نآ یاه هرانک زین و یلصا ریسم زا نایرج روبع تیفرظ هدننک نییعت عقاو رد نآ تشدبالیس و هناخدور هسدنه زا یضرع عطاقم و یفارگوپوت هشقن هیهت ،نآ یبالیس یاه تشد و هناخدور ریسم نییعت تهج هیلوا یدنمزاین عقاو رد .دشابیم هناخدور تااعلاطم فاداها سااسارب ار ناایرج زا یصاخ یاه یگژیو جیاتن ناوتیم ،یکیلوردیه لدم یجنساو و ارجا زا سپ هاگتاسیا هجنس ینحنم هعلاطم دروم هناخدور رد یکیلوردیه لدم یجنساو ماجنا یارب .دومن یبایزرا ار اهنآ و باختنا .دوش یم هسیاقم هقطنم نآ رد یکیلوردیه لدم هجنس ینحنم اب هعلاطم دروم هدودحم رد دوجوم یرتموردیه و فالتخم یااه تاشگزاب هرود یازا هب هلیک همشي هناخدور یدنب هنهپ هشقن هیهت رب ینبم شهوژپ فده هب هجوت اب ،10 ،10 ،1 ،0) فلتخم یاهتشگزاب هرود اب یبد یارب نایرج یکیلوردیه تابساحم ،نآ یکیلوردیه رتسب دح نییعت زا فالتخم یااه تاشگزاب هرود یازا هب نایرج یبد ریداقم نییعت یارب .تساهدش ماجنا (هلاس 111 و 110 ،110 ،11 لود اج رد یتااعلاطم هزااب لواط رد فلتخم یاهتشگزاب هرود اب یبد .تساهدش هدافتسا یژولوردیه شرازگ جیاتن .تساهدش هئارا 1 هرامش

فلتخم یاهتشگزاب هرود رد هلیکهمشچ هناخدور بالیس ریداقم :4 لودج هاگتسیا هناخدور (لاس) تشگزاب هرود

3331 335 331 35 52 31 2 ربتاره هلیکهمشي 91 310 010 160 130 960 063

ندرگ هعلق دورملو 03 610 330 090 160 019 039

ررسگنس هلیک همشي 6.91 6.100 0.009 1.611 1.131 1.636 3.111

Source: Tonekabon County Water Authority, 2016

ضراف اذال ،داشاب یامن دواجوم لدم یاهیجورخ و یدورو یزرم طیارش صوصخ رد یبسانم تاعالطا هک اجنآ زا- هدواب صخاشم بآ حطس عافترا زین تسدنییاپ رد و دنکیم هبرجت ار لامرن طیارش تسد اب زرم رد نایرج هدیدرگ ناوانع هاب هاناخدور طاسوتم بیش ،لامرن طیارش رد هناخدور فک بیش اب بآ حطس بیش یربارب هب هجوت اب .تسا .تساهدش یفرعم لدم هب یزرم طرش

هلیکهمشچ هناخدور یزرم طیارش :5 لودج

كیلوردیه لدم رد هناخدور مان یزرم طیارش

تسدالاب بیش (رتم) تسد نییاپ رد بآ عافترا

01/1 -1/10 هلیکهمشچ

Source: Mazandaran Regional Water Company, 2016

75 ...رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ

.تساهدش لدم (رتمولیک 3/30 دودح) یتاعلاطم هدودحم رد هلیکهمشي هناخدور یلصا هخاش طقف شهوژپ نیا رد یتاعلاطم هزاب رد هلیکهمشچ هناخدور یضرع عطاقم تاعالطا :6 لودج

عطااقم نیاب هل اصاف لقادح (رتم)

نیب هلصاف رثکادح (رتم) عطاقم

نیااب هلااصاف نیگنااایم (رتم) عطاقم

یضرع عطاقم لک دادعت

3/3 111 139 01

Source: Mazandaran Regional Water Company, 2016 ب ااختنا یاحارط بالیاس ناوانع هاب حراط هدوداحم قطاانم رثکا رد هلاس 10 تشگزاب هرود اب بالیس هکنیا رب ر ن لدام یجورخ .دشاب یم رادروخرب یرتشیب تیمها زا بالیس نیا یانبم رب یکیلوردیه لدم یجنساو اذل ،تساهدیدرگ هداد شیاامن رخآ و لوا عطقم تاعالطا اضف تیدودحم تلعب .دشاب یم ریز لکش هب یلودج بلاق رد عطقم 01 یارب .تسا هدش

لاس 52 تشگزاب هرود اب هناخدور دوجوم طیارش یارب هلیکهمشچ هناخدور یارب یکیلوردیه تابساحم جیاتن :8 لودج یضرع عطقم ژارتمولیک عطقم هرامش

(ایرد -تسدنییاپ زا) یبد (هینايرب بعکم رتم)

تعرس نیگنایم (هیناي رب رتم)

دورف ددع نیگنایم (رتم) نایرج قمع رثکادح (رتم) نایرج حطس ضرع

0 19000.37 133 1.56 175.67 2.8 0.35

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

01 5.329628 268.1 0.89 135.93 2.74 0.19

Source: Mazandaran Regional Water Company, 2016

یکیلوردایه لدام تحص ،یکیلوردیه لدم هجنس ینحنم اب دوجوم یرتموردیه هاگتسیا هجنس ینحنم یسررب زا سپ مااجنا هاعلاطم دروام یاه هزاب هیلک یارب نایرج كیلوردیه یزاسلدم اذل ،دوش یم تباي یتاعلاطم هدودحم رد هناخدور .دوش یم هالیکهمشي هناخدور فلتخم یاه هنهپ نییعت فده اب رضاح شهوژپ رد كیلوردیه تاعلاطم ماجنا هکنیا هب هجوت اب ،دورف ددع ،نایرج قمع ،یگتفرگبآ ضرع ،نایرج تعرس نوچمه ییاه یگژیو تاعلاطم نیا رد اذل دریذپیمتروص هائارا یلواط یااه لایفورپ و هاتفرگ رارق یسررب دروم یتاعلاطم هزاب رد دوجوم یاه هزاس دوجو اب ،یرذگبآ تیفرظ .دش دهاوخ تباسن بالیاس زارت تیعضو هک دشاب یم HEC-RAS یکیلوردیه لدم یاهیجورخ هلمج زا لشا -یبد یاه ینحنم یااه هراانک مواقر سااسارب :ًا وا ناوت یم لشا -یبد یاهینحنم ساسارب .دهد یم شیامن عطقم ره رد ار بالیس یبد صخاشم و یقافتا بالیس كی عوقو تروص رد :ًاایناي ،هدومن نییعت ار عطقم ره زا روبع لباق نمیا یبد ،یلصا عطقم - یابد یانحنم یور زا ار یقافتا بالیس یبد نازیم ،(هدش هدهاشم باغاد ساسا رب) بالیس نآ بآ حطس موقر ندوب زا ،رگیداکی ااب یاضرع عطااقم لاشا - یابد ینحنم هسیاقم رو نم هب ،شهوژپ نیا رد .دومن صخشم عطقم نآ لشا رد هاناخدور رتاسب مواقر زا بالیاس بآ حطاس موقر رو نم نیا یارب .تسا هدش هدافتسا نایرج قمع -یبد ینحنم .دوش یم میسرت بالیس یبد لباقم رد بالیس نایرج قمع ناونعب هلصاح هجیتن و رسک بختنم عطاقم عاطقم زا هاک یابد رثکادح نازیم ای رپ عطقم یبد ساسا رب و تسا توافتم فلتخم یاه هزاب رد بالیس روبع تیفرظ یکیلوردایه تایفرظ نیایعت تاهج .دواش یم نییعت ،ددرگن زین تشدبالیس یضارا دراو و هدوب روبع لباق هناخدور .ددراگ یام لیکاشت عطااقم زا كایره لشا -یبد ینحنم فلتخم یاه یبد اب یتاعلاطم هزاب یزاسلدم زا دعب ،هناخدور

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 25

و پاي رد (دایامن یام زیرراس عاطقم زا ناایرج هطقن نآ رد هک یزرم طاقن ای و) Bank Station طاقن عافترا سپس Bank لاحم رد) تاسار و پاي تشدبالیس زا هناخدور یلصا عطقم ییادج لحم رد .ددرگ یم نییعت عطاقم تسار

Station) یانحنم یور زا .دایدرگ لاقتنم هاطوبرم لاشا -یبد ینحنم هب و تئارق هناخدور تسار و پي طاقن موقر تئارق یبد ود نیب زا) نایرج یبد لقادح و نییعت هناخدور تسار و پي طاقن موقر اب رظانتم نایرج یبد ،لشا-یبد- هداش هداد نااشن 1 هرامش ریوصت رد هلحرم نیا جیاتن .دشهتفرگ ر نرد هناخدور نمیا یبد ای و تیفرظ ناونعب (هدش- هزااب زا كای ره هب طوبرم فلتخم یاهتشگرب هرود اب بالیس نایرج یبد رادقم روکذم ریوصت رد نینچمه .تسا و بالیاس تاعلاطم رد اههزاب زا كی ره یحارط بالیس نییعت اب .تساهدش هداد شیامن زین هلیکهمشي هناخدور یاه لراتنک یااه حراط هائارا هب زاین هک ار هناخدور زا ییاهتمسق ناوت یم ،روکذم لکش رد هدشهئارا جیاتن اب اهنآ هسیاقم .دومن نییعت ار دنراد بالیس

یتاعلاطم هزاب رد هلیکهمشچ هناخدور نمیا تیفرظ :4 ریوصت

Source: writers, 2017

نیراتیدربراک و نیرتمهم زا فلتخم یاهبالیس رد نآ فارطا یاهنیمز و هناخدور ره یگتفرگلیس هدودحم نییعت لدام یاراجا زا هاک لیاس هانهپ نییعت تهج نایرج هصخشم نیرت مهم .دوشیم بوسحم كیلوردیه تاعلاطم جیاتن هناخدور دوجوم طیارش رد .دوش نییعت هناخدور دوجوم طیارش رد دیاب هک تسا بآ دازآ حطس ضرع ،دیآیمتسدب لااقتنا زاسپ .دوش یفرعم یکیلوردیه لدم هب یفارگوپوت هشقن رد دوجوم تايدحتسم و ضراوع ،تاعالطا هیلک دیاب 110 و 110 ،11 ،10 یاهتاشگزاب هرود یاراب دواجوم تیعضو رد لیس هنهپ یاههشقن GIS طیحم هب بآ دازآ حطس .تسا هدش هیهت هلاس

95 ...رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ

فلتخم تشگزاب یاه هرود یارب بالیس یدنب هنهپ :5 ریوصت

Source: writers, 2017

یریگ هجیتن دوجوم تیعضو رد یرگنزاب اب تسا مز اذل .تسا فلتخم یاه یربراک و اهتیلاعف زا یبیکرت یرهش تفاب هک اجنآ زا زااجم یاه یربراک یدنب هتسد هب ،دراد دوجو یرهش یاه هناخدور نوماریپ رد هک یفلتخم یریذپ رطخ حوطس اب رهش .دوش صخشم اهریغتم یحارط یانبم تیفرظ رگید یوس زا و هتخادرپ هنهپ ره رد یتوافتم لصاوف رد هلیک همشي هناخدور نوماریپ یاه نیمز ،تسا ه حالم لباق هدش دیلوت یاه هشقن رد هک هنوگنامه .دراد لخادت اه هنهپ نیا اب رهش تفاب نینچمه و دنا هدش یدنب هنهپ لیس تشگزاب هرود ساسا رب فلتخم یاه نر هب .دهد یم داهنشیپ ار هریغ و هنهپ ره رد لخدم یذ یاه ناگرا و زاجم یاه یربراک 3 هرامش لودج

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 45

لیس ربارب رد یروآ بات هب یبایتسد یارب اهریغتم و اه یربراک یدنب هتسد :7 لودج تااااااشگزاب هرود ریغتم یربراک هنهپ فیدر

یحارط یانبم یذ یاااه ناااگرا لخدم

تیریداام مااا ن تامادقا

رتاااااااسب 0 هناخدور

110 و 11 و 10 یبآ یاهانب لقن و لمح هکبش یاه هزاس لقن و لمح هلاس

و یرادرهش بآ تکراااااش یا هقطنم

زکرمتم ریغ

میرح 0 هناخ دور

زبس یاضف و رراپ یتسیروت و یحیرفت یزرواشک و تاغاب یتعنص

تقوم یاه هزاس

و یرادرهش هلاس 10 بآ تکراااااش یا هقطنم

زبس یاضف و رراپ رطخرپ 9 یتسیروت و یحیرفت یزرواشک و تاغاب یتعنص یرهش تاسیسات لقن و لمح

تقوم یاه هزاس یحطس یاهبآ هکبش بآ لاقتنا طوطخ یژرنا لاقتنا طوطخ یسرتسد یاه هکبش

زکرمتم یرادرهش هلاس 110

راااااااطخ 1 طسوتم

هايداح زوراب ناامز رد هاک یی ااه یربراک ًااحیجرت دنوشن یبای ناکم دنتسه زاین دروم

رابارب رد موااقم) مئاد و تقوم یاه هزاس (لیس فرط زا هدراو یورین یحطس یاهبآ هکبش یابد روابع تاهج یفااک تیفرظ یاراد) (بالیس

یرادرهش هلاس 111

Source: writers, 2017

رپ ،میرح ،رتسب یاه هنهپ رد یرهش یاه نیمز زا یشخب هک اجنآ زا ،دوش یم ه حالم 3 هرامش لودج رد هک هنوگنامه رابارب رد یدبلاک یروآ بات هب یبایتسد تهج تسا مز اذل ،دنریگ یم رارق یرهش یاه هناخدور طسوتم رطخ و رطخ ،قطاانم نایا رد نوگاانوگ ی ااه تیلاعف یارب فلتخم یاهزوجم رودص نینچمه و یرهش یاه حرط نیودت رد ،لیس تاشگزاب هرود نامز رد بآ یبد مجح هنیشیب هب هجوت اب یرهش یاه هزاس و هینبا تیفرظ و دریذپ تروص لمع تقد .دوش یحارط هنهپ نآ رد رقتاسم یدابلاک رصانع هب لایس هدام دروخرب زا لصاح ورین ندش دراو تلعب بالیس زا یشان بیسآ هکنآ هب هجوت اب شهاک تهج اذل ،(تشگزاب هرود و یطیحم طیارش هب هتسب) تسا توافتم ورین نیا ريا نامز تدم و دشاب یم اضف رد زا طاسوتم راطخ و راطخ راپ قطاانم رد یتاسیاب ،یرهش یاضف رد تکرح لاح رد لایس نیا فرط زا هدراو یورین رد نیمز عطقم حطس لکش و دوش یریگولج نایرج یاتسار رب دومع (هریغ و ناملبم ،یاجلگ) یدبلاک رصانع فادحا هاک یریاسم لواط رد هچناني اریز ،دروآ مهارف ار تخاونکی نایرج طیارش ات دشاب ناسکی ریسم لوط رد اه هنهپ نیا .دنک یم كمک طیحم هب رتشیب بیسآ و شوشغم نایرج داجیا هب رما نیا دنک رییغت عطقم حطس دنک یم روبع زا بالیس عاعش ات دشاب هقنزوذ تروص هب طسوتم رطخ و رطخ رپ یاه هنهپ رد نیمز عطقم حطس یلک لکش تسا رتهب نینچمه .دیآ مهارف طیحم زا نایرج رت عیرس هیلخت ناکما و دوش رادقم مییزکام یکیلوردیه تارراقم هاناگود و تسیب هعومجم رد فعض طاقن زا یکی هک دهد یم ناشن یر ن ینابم شخب رد هعلاطم دنیآرب هتبلا تاراطخ شهااک یاراب مز تاماداقا ندنام لوفقم (دشاب یم یزاسرهش و نکسم هزوح رد هک) ناریا نامتخاس یلم هباساحم هواحن هاب ًاافراص هاک دشاب یم تاررقم هعومجم نیا مشش ثحبم رد لیس هب هراشا اهنت .تسا لیس زا یشان

55 ...رطخ ربارب رد یرهش یاه نیمز یدنب هنهپ

طباواض هاب ثاحبم كی صاصتخا ناریا رد عوضوم تیمها هب هجوت اب اذل .تسا هدرک هراشا بالیس زا یشان یورین .دسر یم ر ن هب یرورض بالیس ربارب رد زاس و تخاس ار یتواافتم طیاراش ،ناریا رد یرهش تیریدم ما ن و بوصم نیناوق هب هجوت اب بالیس ربارب رد یروآ بات نینچمه یاشخب نیاب ماا ن كای قایرط زا هناخدور میرح و رتسب هدودحم رد ،شهوژپ دروم عوضوم هب یبایتسد .دراد رب رد راب طاسوتم راطخ و رطخرپ یاه هدودحم رد اهزوجم رودص و روما تیریدم هک یتروص رد تسا ققحت لباق دمآراک .دیامن یم یعادت ار زکرمتم یما ن هک تسا یرادرهش هدهع

Reference Abdulkareem, Mohanad; Elkadi,Hisham; (2018) "From engineering to evolutionary, an overarching

approach in identifying the resilience of urban design to flood", International Journal of Disaster Risk Reduction,IJDRR791, 2-30, www.elsevier.com/locate/ijdr

Academic Distinguished, Abbas (2017), Shahsavar Port (along with several customs)[In Persian], Aaron Publication, Tehran.

Afshari, Mohammad Reza, and Pourki, Haleh (2012). Flowing water Estimation of Surface in Rasht (Case Study: Shahid Gholipour St. To Yakhsazi square[In Persian], Quarterly Journal of Geospatial Geography, 37(12) , 112 -142 . [In Persian]

Amir Ahmadi, Abolghasem, and Kerameti, Soghari, and Ahmadi, Tayebeh (2011) Micro-zoning of flood risk in the city of Neyshabur in line with urban development[In Persian]; Urban Planning Research Journal, vol17. [In Persian]

Amiri, Mohammad Javad, and Sepehrzad, Behnaz, and Maarb, Yasser, and Salehi, Ismail (2017). Estimation of Structural Resilience-Urban Land Use Usage (Case Study: District 1 in Tehran), [In persian]; Geographical Quarterly, Vol 32, 14-137. [In Persian]

Azimi Aqdash, Mohammad (2016), Approvals of the High Council for Urban and Architecture of Iran[In Persian], Tehran: Noavar Publishing, 83-84. [In Persian]

Bernardini, Gabriele; Postacchini, Matteo; Quagliarini, Enrico; Brocchini, Maurizio; Cianca, Caterina; D'Orazio, Marco; (2017), “A preliminary combined simulation tool for the risk assessment of pedestrians’ flood-induced evacuation”, Environmental Modelling & Software 96, 14e29

Bruneau,M.,S.E.Chang,R,T. Eguchi,G.c.Lee T.D.O’Rouke,A, M. Reinborn,M. shinozuka,k. Tierney, w.A. Wallace.and D.von winterfeldt, (2003)’ A framework to Quantitatively assess and enhance the Seismic resiliance of communities.earthquake spectra’, vol.19. NO.4,2003 pp.733-752

Hataminezhad, Hossein, Farhadikhah, Hossein, and Arvin, Mahmoud and Rahimpour, Negar (2012),

Investigating the Effective Dimensions on Urban Conservation Using Structural-Critical Model, [In Persian], Journal of Crisis Prevention and Management Knowledge, Volume 1, 35-45. [In Persian]

Islamic Consultative Research Center (1995, Dec. 24), and the Amendments to the 2006 Act, the Regulations on Amendments to the Law on the Conservation of Agricultural Land and Gardens[In Persian], retrieved from http://rc.majlis.ir

Islamic Consultative Research Center (1995, June 31), Law on Amendments to the Law on the Conservation of Agricultural Land and Gardens[In Persian], retrieved from http://rc.majlis.ir

Islamic Consultative Research Center (May 13, 1992), the Legal Code of Urban Land[In persian], retrieved from http://rc.majlis.ir

Islamic Consultative Research Center (May 20, 2012), the Land Use Regulations, the construction of buildings and facilities outside the city limits and villages[In persian], retrieved from http://rc.majlis.ir

Ministry of Energy (Water and Welfare Department, Office of Water and Watersheds Standards and Plans) (2016), Flood Damage Investigation[In Persian], Journal No. 164

Ministry of Energy, (1992, March 22) Fair Water Distribution Law[In Persian], retrieved from: http://ehss.moe.gov.ir downloaded in (Dec. 8, 2017).

1397 ناتسمز ،لوا هرامش ،مهدزای لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 65

Nowroozi, Khadijeh, and Omidvar, Babak, and Malek Mohammadi, Bahram, and Ganjehi, Sajjad (2013). Risk Analysis of Urban Mitigation by Flood and Earthquake (Case Study of Twenty Area of Tehran)[In Persian], Journal of Geography and Environmental Risks, vol7 [In Persian]

Organization for Management and Planning of the Country and the Ministry of Energy (2005), Guidelines for determining the flood return period for river engineering works[In Persian], Journal No. 316, Publications of Management and Planning Organization, 14.

Ramezanzadeh Lesbouie, Mehdi, Asgari, Ali, Badri, Seyyed Ali, Infrastructure and resilience to natural disasters with an emphasis on the flood area of the study area: Typical tourist areas of Cheshmeh Kilah Tonekabon and Coldaborand Kelardasht[in Persian], Journal of Natural Hazards Analysis,vol 1, 52-35. [In Persian]

Rezaei, Mohammad Reza (2011), Explanation of Resilience of Urban Communities in order to reduce the effects of natural disasters (earthquake). Tehran Metropolis[In persian], PhD dissertation, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Development, Tarbiat Modares University. [In Persian]

Saffari, Amir, Sasanpour, Farzaneh, Mosavand, Jafar (2011), Evaluation of urban vulnerability to flood risk using GIS and fuzzy logic. Case study: District 3 of Tehran[In Persian], Applied Geosciences Researches Journal, vol17. [In Persian]

The Office of Basic Water Resources Studies (2011), the division and coding of catchment areas and study areas across the country, [In Persian], the Ministry of Energy (Iran Water Resources Management Company, Deputy Directorate for Water Resources Coordination), 1-2.

UN-HABITAT (2017) “TRENDS in URBAN RESILIENCE”, ISBN number: 978-92-1-132743-4, www.unhabitat.org

Votsis, Athanasios; (2017), “Utilizing a cellular automaton model to explore the influence of coastal flood adaptation strategies on Helsinki's urbanization patterns”, Computers, Environment and Urban Systems 64, 344–355