زمين شناسي زيست محيطي رهيافتي به علم سيستم زمين

294
ي ط ي ح م ت س ي ز ي س ا ن ش ن ي م ز ي ط ي ح م ت س ي ز ي س ا ن ش ن ي م ز ن ي م م ز ت س ي س م ل ع ه ب ي ت ف ا ن ه ز ن ي م م ز ت س ي س م ل ع ه ب ي ت ف ا ن ه ز

Upload: helga

Post on 08-Jan-2016

57 views

Category:

Documents


2 download

DESCRIPTION

زمين شناسي زيست محيطي رهيافتي به علم سيستم زمين. بخش يكم مفاهيم بنيادي:. چگونه انسان به زمين مي نگرد و آن را مطالعه مي كند. - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

زمين شناسي زيست زمين شناسي زيست محيطيمحيطي

رهيافتي به علم سيستم زمينرهيافتي به علم سيستم زمين

يكمبخشبخش مفاهيم بنيادي:

چگون�ه انس�ان ب�ه زمين مي نگ�رد و آن را مطالع�ه چگون�ه انس�ان ب�ه زمين مي نگ�رد و آن را مطالع�ه مي كند.مي كند.

مف�اهيم كلي و انديش�ه ه�اي بني�ادي ب�راي درك روش�ي ك�ه مف�اهيم كلي و انديش�ه ه�اي بني�ادي ب�راي درك روش�ي ك�ه زمين ك�ار مي كن�د تفك�ر علمي نامي�ده مي ش�وند، روش�هايي زمين ك�ار مي كن�د تفك�ر علمي نامي�ده مي ش�وند، روش�هايي

، ب���ر هم اث���ر ، ب���ر هم اث���ر ك���ه در آن سيس���تمها عم���ل مي كنن���دك���ه در آن سيس���تمها عم���ل مي كنن���دمي گذارن���د و م���اهيت سيس���تمهاي در ح���ال تغي���ير در مي گذارن���د و م���اهيت سيس���تمهاي در ح���ال تغي���ير در

.. بررسي مي شود بررسي مي شودمقياسهاي زماني متفاوتمقياسهاي زماني متفاوت

فصل اول فصل اول مقدمه اي بر علوم زمين

محيطيعلم چيست، و چرا براي زندگي ما علم چيست، و چرا براي زندگي ما

مهم است؟مهم است؟ پديده هاي پديده هاي تفكر علمي بر اساس اين باور است كهتفكر علمي بر اساس اين باور است كه

، آتشفشانها، تغييرات اقليمي ، آتشفشانها، تغييرات اقليمي طبيعي شامل زلزله هاطبيعي شامل زلزله هاو سيالبها داراي علتهاي فيزيكي هستند كه مي توانند و سيالبها داراي علتهاي فيزيكي هستند كه مي توانند

مورد مورد و براي پيش بيني رويدادهاي بعدي و براي پيش بيني رويدادهاي بعدي وندوندكشف شكشف ش..قرار گيرندقرار گيرنداستفاده استفاده

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

4

س���ئواالت اساس���ي درب���اره علم و عل���وم زمين س���ئواالت اساس���ي درب���اره علم و عل���وم زمين برخي برخي::محيطي محيطي

چه چيزه�ايي تفك�ر علمي را از س�اير ان�واع تفكره�ا متم�ايز مي چه چيزه�ايي تفك�ر علمي را از س�اير ان�واع تفكره�ا متم�ايز ميكنند؟كنند؟

چرا روش علمي م��وثرترين راه��برد اس��ت ك��ه ت��ا كن��ون ب��راي چرا روش علمي م��وثرترين راه��برد اس��ت ك��ه ت��ا كن��ون ب��راييادگيري رويدادهاي فيزيكي انديشيده شده است؟يادگيري رويدادهاي فيزيكي انديشيده شده است؟

محدوديتهاي تفكر علمي چيستند؟محدوديتهاي تفكر علمي چيستند؟ چگون���ه علم در جهت حف���ظ من���ابع زمين و دوري از خط���رات چگون���ه علم در جهت حف���ظ من���ابع زمين و دوري از خط���رات

محيطي استفاده مي شود؟محيطي استفاده مي شود؟مزاي�اي علم سيس�تم زمين ب�راي درك محي�ط ك�ره زمين چيست؟مزاي�اي علم سيس�تم زمين ب�راي درك محي�ط ك�ره زمين چيست؟

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

5

،وم زمين� آزمايش��گاه دانش��مندان محي��ط آزمايش��گاه دانش��مندان محي��ط در عل�وم زمين،در علاس��ت و تج��اربي ك��ه دانش��مندان اعالم مي كنن��د اس��ت و تج��اربي ك��ه دانش��مندان اعالم مي كنن��د فراين��دهاي خ��ود ط��بيعت مي باش��ند. پدي��ده ه��اي فراين��دهاي خ��ود ط��بيعت مي باش��ند. پدي��ده ه��اي ط�بيعي نظ�ير فورانه�اي آتشفش�اني ي�ا تغي�ير اقليم ط�بيعي نظ�ير فورانه�اي آتشفش�اني ي�ا تغي�ير اقليم

دانش�مندان مش�اهداتي ف�راهم مي دانش�مندان مش�اهداتي ف�راهم مي ك�ره زمين ب�رايك�ره زمين ب�راينماين�د ك�ه مي توانن�د ب�راي تع�يين عل�ل آن روي�دادها نماين�د ك�ه مي توانن�د ب�راي تع�يين عل�ل آن روي�دادها و، ش��ايد، پيش��گويي روي��دادهاي بع��دي اس��تفاده و، ش��ايد، پيش��گويي روي��دادهاي بع��دي اس��تفاده

شوند. شوند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

6

علم از اتكا به علم از اتكا بهروش علمي روش علمي پديد مي آيد .پديد مي آيد .

روش علمي روش علميبر اساس بر اساس

سيستماتيكانديسيستماتيكانديشه ها يا شه ها يا

فرضيه هايي فرضيه هايي مي باشد كه مي باشد كه

توسط توسط دانشمندان دانشمندان

براي توضيح براي توضيح اتاتمشاهدمشاهد

پديده هاي پديده هاي طبيعي توسعه طبيعي توسعه

داده شده داده شده است.است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

7

تكامل و محيطتكامل و محيط

ميلي�ارد س�ال پيش تش�كيل گردي�د. ح�دود ميلي�ارد س�ال پيش تش�كيل گردي�د. ح�دود 6/46/4زمين زمين ي��ك ميلي��ارد س��ال بع��د، پس از آنك��ه پوس��ته زمين، ي��ك ميلي��ارد س��ال بع��د، پس از آنك��ه پوس��ته زمين، ه�واكره و اقيانوس�ها ش�كل گرفتن�د، موج�ودات ت�ك ه�واكره و اقيانوس�ها ش�كل گرفتن�د، موج�ودات ت�ك س��لولي )باكتريه��ا( در اقيانوس��ها پدي��دار ش��دند. در س��لولي )باكتريه��ا( در اقيانوس��ها پدي��دار ش��دند. در ط��ول زم��ان، زن��دگي گي��اهي در ح��ال توس��عه در ط��ول زم��ان، زن��دگي گي��اهي در ح��ال توس��عه در اقيانوس�ها ب�ه ان�دازه اي اكس�يژن ب�ه عن�وان م�واد زائ�د اقيانوس�ها ب�ه ان�دازه اي اكس�يژن ب�ه عن�وان م�واد زائ�د

.. به داخل هواكره تزريق كرد كه قابل تنفس گشتبه داخل هواكره تزريق كرد كه قابل تنفس گشت

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

8

محي�ط داراي اكس�يژن تكام�ل ميليونه�ا گون�ه ه�اي دري�ايي محي�ط داراي اكس�يژن تكام�ل ميليونه�ا گون�ه ه�اي دري�اييو �خ�ش�كي را� م�وجب گر�د�ي�د ولي �ب�س�ياري از� آ�نه�ا� ك�ه �زم�اني و �خ�ش�كي را� م�وجب گر�د�ي�د ولي �ب�س�ياري از� آ�نه�ا� ك�ه �زم�اني

رش�د� چش�مگ�ير�ي �داشت�ند د�ر� زماني د�ي�گر از ب�ي�ن رفتند. رش�د� چش�مگ�ير�ي �داشت�ند د�ر� زماني د�ي�گر از ب�ي�ن رفتند.

با ن��ابودي ب��رخي گون��ه ه��ا، تكام��ل گون��ه ه��اي ديگ��ر از با ن��ابودي ب��رخي گون��ه ه��ا، تكام��ل گون��ه ه��اي ديگ��ر از تع��داد گون��ه ه��ا در روي زمين در ط��ول تع��داد گون��ه ه��ا در روي زمين در ط��ول ..س��رگرفته ش��دس��رگرفته ش��د

ز�م�ان ا�ف�ز�ايش� ي�افت.� ا�ين تن�و�ع گ�ون�ه ه�ا� در� روي زمين� در ز�م�ان ا�ف�ز�ايش� ي�افت.� ا�ين تن�و�ع گ�ون�ه ه�ا� در� روي زمين� در d ب�ه تن�و�ع� زيس�ت�يتن�و�ع� زيس�ت�يط�و�ل زم�ا�ن اف�زا�يش ي�ا�فت. ا�ي�ن ط�و�ل زم�ا�ن اف�زا�يش ي�ا�فت. ا�ي�ن d ب�ه عم�د�ت�ا عم�د�ت�ا

زمي�ن ساخ�ت ورقي� قابل اس�تناد است. زمي�ن ساخ�ت ورقي� قابل اس�تناد است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

9

ش��دن ش��دن پاره ميلي��ون س��ال قب��ل ميلي��ون س��ال قب��ل 200200پانگ��ه آ در پانگ��ه آ در پاره محيطه��اي جدي��د متن��وعي، ش��امل ن��واحي وس��يع محيطه��اي جدي��د متن��وعي، ش��امل ن��واحي وس��يع نزدي�ك س�احلي ايج�اد ك�رده ان�د ك�ه محله�اي س�كونت نزدي�ك س�احلي ايج�اد ك�رده ان�د ك�ه محله�اي س�كونت

بسياري را فراهم مي نمايد.بسياري را فراهم مي نمايد.

گون��ه ه��اي متعل��ق ب��ه خ��ود م��ا )انس��ان( ح��دود گون��ه ه��اي متعل��ق ب��ه خ��ود م��ا )انس��ان( ح��دود ب��ر روي خش��كي آفريق��ا ب��ر روي خش��كي آفريق��ا پيشپيش س��ال س��ال 100.000100.000پديدار شد.پديدار شد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

10

ميلي�ون سال گذشته ميلي�ون سال گذشته600600تع�داد گون�ه ه�اي گي�اهي و ج�انوري در تع�داد گون�ه ه�اي گي�اهي و ج�انوري در

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

11

تكامل انسانتكامل انسان

ميلي��ون س��ال قب��ل، ميلي��ون س��ال قب��ل، 6565بع��د از ن��ابودي دايناس��ورها در بع��د از ن��ابودي دايناس��ورها در پس�تانداران ش�كوفا ش�ده و ب�ر روي زمين تكام�ل يافتن�د. پس�تانداران ش�كوفا ش�ده و ب�ر روي زمين تكام�ل يافتن�د. نخس�تي�ها در �اثن�اي اين ز�م�ان در جن�گله�اي آفريق�ا ظ�اهر نخس�تي�ها در �اثن�اي اين ز�م�ان در جن�گله�اي آفريق�ا ظ�اهر

از پس�تانداران هس�تند از پس�تانداران هس�تند ((orderorder)) راس�ته ا�يراس�ته ا�يش�دند.� نخ�س�تيها� ش�دند.� نخ�س�تيها� كه� شامل ميمون�ها بو�زين�ه ها، و ان�سان ها �مي �باشند.كه� شامل ميمون�ها بو�زين�ه ها، و ان�سان ها �مي �باشند.

ميلي�ون س�ال قب�ل اقليم آفريق�اي اس�توايي ميلي�ون س�ال قب�ل اقليم آفريق�اي اس�توايي 44 و و 22 بين بين خش�كتر و گر�متر شد و �جنگل�ها كوچك گ�شتند.�خش�كتر و گر�متر شد و �جنگل�ها كوچك گ�شتند.�

ب�رخي نخس�تيهاي اولي�ه را تش�ويق ك�رد ت�ا d d ب�رخي نخس�تيهاي اولي�ه را تش�ويق ك�رد ت�ا اين ام�ر احتم�اال اين ام�ر احتم�اال )ي���ا )ي���ا ((savannasavanna)�)�ر�اس���ت �)ق���ائم�( ب���ه� داخ���ل �س���اوان�ا ر�اس���ت �)ق���ائم�( ب���ه� داخ���ل �س���اوان�ا

علفزارهاي( مجاور حركت كنند.علفزارهاي( مجاور حركت كنند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

12

يك نخس�تي پرگ�وي )وراج( راس�ت رو ب�زرگ مغ�ز، ح�دود يك نخس�تي پرگ�وي )وراج( راس�ت رو ب�زرگ مغ�ز، ح�دود س�ال قب�ل در �اين محي�ط علف�زار س�ال قب�ل در �اين محي�ط علف�زار 100.000100.000 ت�ا ت�ا 50.00050.000

تكا�م��ل ي��ا�فت.� اي�ن �گون��ه خ��ود م��ا ب��ود� ك��ه� ه�م �اك�ن��ونتكا�م��ل ي��ا�فت.� اي�ن �گون��ه خ��ود م��ا ب��ود� ك��ه� ه�م �اك�ن��ون �يا "ان�س�ان متف�كر" نا�م�يده مي� �شود. �يا "ان�س�ان متف�كر" نا�م�يده مي� �شود.ه�وم�وساپين�سه�وم�وساپين�س

آنه�ابرخي برخي آنه�ااز ديگ�ر ديگ�ر ب�رخيب�رخي در آفريق�ا ب�اقي ماندن�د و در آفريق�ا ب�اقي ماندن�د و از d d بس�مت ش�مال و ش�رق ب�ه سراس�ر اروپ�ا و آس�يا، احتم�اال بس�مت ش�مال و ش�رق ب�ه سراس�ر اروپ�ا و آس�يا، احتم�االدر ج�س�تجوي غ�ذاي� بيش�تر� ي�ا در �واكن�ش ب�ه تغي�ير ا�قليم در ج�س�تجوي غ�ذاي� بيش�تر� ي�ا در �واكن�ش ب�ه تغي�ير ا�قليم

و محيط، رهسپار شدند.و محيط، رهسپار شدند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

13

س��ال پيش، بش��ر س��ال پيش، بش��ر 12.00012.000 ت��ا ت��ا 25.00025.000از ح��دود از ح��دود شرايط عصر يخ را تحمل كرد. شرايط عصر يخ را تحمل كرد.

ب�ا تب�ديل مق�ادير مهمي از آبه�ا ب�ه ورق�ه ه�اي وس�يع ب�ا تب�ديل مق�ادير مهمي از آبه�ا ب�ه ورق�ه ه�اي وس�يع يخي، ت���راز درياه���ا افت ك���رد و پله���اي زمي���ني يخي، ت���راز درياه���ا افت ك���رد و پله���اي زمي���ني )خش��كي( را در بين ق��اره ه��اي مختل��ف نماي��ان )خش��كي( را در بين ق��اره ه��اي مختل��ف نماي��ان س�اخت. ب�ا اس�تفاده از اين پله�اي ت�ازه نماي�ان ش�ده، س�اخت. ب�ا اس�تفاده از اين پله�اي ت�ازه نماي�ان ش�ده، d غيرقاب�ل دس�ترس d غيرقاب�ل دس�ترس م�ردم ب�ه س�رزمينهايي ك�ه قبال م�ردم ب�ه س�رزمينهايي ك�ه قبال

بودند مهاجرت كردند. بودند مهاجرت كردند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

14

به ت��دريج انس��انهاي موج��ود در ي��ك محي��ط وي��ژه به ت��دريج انس��انهاي موج��ود در ي��ك محي��ط وي��ژه خصوصيات ويژه اي را توسعه دادند.خصوصيات ويژه اي را توسعه دادند.

در نتيج��ه اين تكام��ل و تط��بيق، بش��ر ب��ه نژاده��اي در نتيج��ه اين تكام��ل و تط��بيق، بش��ر ب��ه نژاده��ايمختلفي تن��وع ي��افت ك��ه هم��ه آنه��ا درج��ه اي از مختلفي تن��وع ي��افت ك��ه هم��ه آنه��ا درج��ه اي از توان��ايي دارا بودن��د ك��ه در بين حيوان��ات ديگ��ر در توان��ايي دارا بودن��د ك��ه در بين حيوان��ات ديگ��ر در ارتب�اط ب�ا ايج�اد و اس�تفاده از ابزاره�ا از م�واد خ�ام ارتب�اط ب�ا ايج�اد و اس�تفاده از ابزاره�ا از م�واد خ�ام زمي�ني � ي�ا ب�ه اختص�ار توس�عه فن�اوري � و ارتب�اط زمي�ني � ي�ا ب�ه اختص�ار توس�عه فن�اوري � و ارتب�اط

افكار با زبان، بي رقيب بود.افكار با زبان، بي رقيب بود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

15

اثرات انسان بر روي محيطاثرات انسان بر روي محيط

س�ال پيش اقليم جه�اني بط�ور س�ال پيش اقليم جه�اني بط�ور 10.00010.000در ح�دود در ح�دود d گ��رم ..كلي گرم��تر ش��د كلي گرم��تر ش��د d گ��رم در آغ��از اين دوره نس��بتا در آغ��از اين دوره نس��بتا

اج�داد م�ا ي�اد گرفتن�د ك�ه چگون�ه محص�والت غ�ذايي اج�داد م�ا ي�اد گرفتن�د ك�ه چگون�ه محص�والت غ�ذايي ،، حيوان��ات را اهلي س��ازند حيوان��ات را اهلي س��ازند،،خ��ود را رش��د دهن��د خ��ود را رش��د دهن��د

رودخان�ه ه�ا را ب�ه داخ�ل نهره�اي آبي�اري برگردانن�د و رودخان�ه ه�ا را ب�ه داخ�ل نهره�اي آبي�اري برگردانن�د و ))جري�ان آب را در مخ�ازن پش�ت س�دها كن�ترل نماين�دجري�ان آب را در مخ�ازن پش�ت س�دها كن�ترل نماين�د

.. ((انقالب كشاورزيانقالب كشاورزي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

16

5/05/0در چن�د ص�د س�ال گذش�ته جمعيت انس�اني از كم�تر از در چن�د ص�د س�ال گذش�ته جمعيت انس�اني از كم�تر از ميلي�ارد ميلي�ارد 22،� ،� 18001800 �ميل�ي�ارد �نف�ر� در� او�ائ�ل �ميل�ي�ارد �نف�ر� در� او�ائ�ل 11ميلي�ارد �نف�ر� ب�ه� ميلي�ارد �نف�ر� ب�ه�

ميلي�ارد ميلي�ارد 55، �، �19751975 ميل�ي�ارد نف�ر �در ح�دو�د � ميل�ي�ارد نف�ر �در ح�دو�د �44،� ،� 19301930نف�ر �در نف�ر �در 20002000 م�يلي�ارد� نف�ر �در� س�ال م�يلي�ارد� نف�ر �در� س�ال 66،� متج�ا�و�ز از �،� متج�ا�و�ز از �19871987ن�ف�ر در� ن�ف�ر در�

ر�س�يده �اس�ت. �پ�يش بي�ن�ي مي ش�ود� ك�ه جمع�ي�ت ج�ه�اني ت�ا ر�س�يده �اس�ت. �پ�يش بي�ن�ي مي ش�ود� ك�ه جمع�ي�ت ج�ه�اني ت�ا �مي�ليا�رد �ن�فر� برسد.� �مي�ليا�رد �ن�فر� برسد.�99 يا� يا� 88 �به ر�قم� � �به ر�قم� �20102010س�ا�ل س�ا�ل

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

17

اث���ر انس���ان ب���ر روي من���ابع و محي���ط زمين بس���يار اث���ر انس���ان ب���ر روي من���ابع و محي���ط زمين بس���يارگ�ه گ�ه اثرات منفي محيطي ناش�ي از انقالب ص�نعتي اثرات منفي محيطي ناش�ي از انقالب ص�نعتي ..اس�ت اس�ت

ق�رن �هج�دهم �آغ�از �گش�ت ق�رن �هج�دهم �آغ�از �گش�ت د�ر ش�ا�مل آل�ودگ�ي ه�وا، آب، ش�ا�مل آل�ودگ�ي ه�وا، آب، د�ر فر�س��ايش خ��اك، تجم��ع زب�ال��ه ه��اي انس��ا�ني و گ�س��تر�ش فر�س��ايش خ��اك، تجم��ع زب�ال��ه ه��اي انس��ا�ني و گ�س��تر�ش بيم�اريه�ا اس�ت. در نتيج�ه�، آگ�اهي محيطي �و قان�ونگ�ذاري بيم�اريه�ا اس�ت. در نتيج�ه�، آگ�اهي محيطي �و قان�ونگ�ذاري در اين ز�مني�ه د�ر� بس�ياري از� كش�ور�ها�، ب�وي�ژه در� چن�د� ده�ه در اين ز�مني�ه د�ر� بس�ياري از� كش�ور�ها�، ب�وي�ژه در� چن�د� ده�ه

اخ�ير، افز�ايش داشته �است.� اخ�ير، افز�ايش داشته �است.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

18

وم زمين محيطي�موض�وعهاي بح�راني در عل�وم زمين محيطيموض�وعهاي بح�راني در عل

بح�راني مهم�ترين مهم�ترين بح�رانيموض�وع رش�د جمعيت مي باش�د، ك�ه رش�د جمعيت مي باش�د، ك�ه موض�وع d �از زم�ان �انقالب ص�نعت�ي ش�تاب� داش�ته �اس�ت. ب�ا d �از زم�ان �انقالب ص�نعت�ي ش�تاب� داش�ته �اس�ت. ب�ا م�شخص�ا م�شخص�ارش�د جم�عيت �و ص�نعت تقاض�اهاي فزا�ين�ده ب�راي �من�ابعي رش�د جم�عيت �و ص�نعت تقاض�اهاي فزا�ين�ده ب�راي �من�ابعي ن�ظ��ير س��و�خت، زمي�ن و �آب ش��يرين تم��يز وج��ود دارد. ن�ظ��ير س��و�خت، زمي�ن و �آب ش��يرين تم��يز وج��ود دارد. فر�وس��ايي� محيطي نتيج��ه �اجتن��اب ناپ��ذير �اين تق�اض��اها فر�وس��ايي� محيطي نتيج��ه �اجتن��اب ناپ��ذير �اين تق�اض��اها

است. است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

19

غ��يرممكن d d غ��يرممكن پيش��گويي دقي��ق رش��د جمعيت انس��اني تقريب��ا پيش��گويي دقي��ق رش��د جمعيت انس��اني تقريب��اا�س��ت زي��را ب�س��تگي� ب��ه ص��ف گيج� كن�ن��ده متغير�ه��ا، از ا�س��ت زي��را ب�س��تگي� ب��ه ص��ف گيج� كن�ن��ده متغير�ه��ا، از پيش��رفت�هاي كش��اور�زي، اق��دام�ات بهداش��ت�ي و پزش��كي پيش��رفت�هاي كش��اور�زي، اق��دام�ات بهداش��ت�ي و پزش��كي گرفت��ه� ت��ا اث��را�ت ف��رهنگ�ي، �م��ذهب�ي و پ�زش��كي دارد. ن��رخ گرفت��ه� ت��ا اث��را�ت ف��رهنگ�ي، �م��ذهب�ي و پ�زش��كي دارد. ن��رخ ا�ف�زايش جمعي�ت انس�اني د�ر سرا�س�ر ت�اريخ انس�ان تغي�ير ا�ف�زايش جمعي�ت انس�اني د�ر سرا�س�ر ت�اريخ انس�ان تغي�ير ك�رد�ه اس�ت، ولي �برج�س�ته ت�رين� وي�ژگي� آن �ي�ك اف�ز�ايش ك�رد�ه اس�ت، ولي �برج�س�ته ت�رين� وي�ژگي� آن �ي�ك اف�ز�ايش

شتاب دار� در �چند صد� سال اخي�ر مي� باشد.� شتاب دار� در �چند صد� سال اخي�ر مي� باشد.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

20

20002000نرخ واقعي رش�د ت�دريجي جمعيت انس�اني در نرخ واقعي رش�د ت�دريجي جمعيت انس�اني در س�ال گذ�ش�ته نس�بت ب�ه� ن�رخ� رش�د ت�وا�ني �آن كم�تر ب�وده س�ال گذ�ش�ته نس�بت ب�ه� ن�رخ� رش�د ت�وا�ني �آن كم�تر ب�وده

است.است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

21

واني� ميلي�ارد نف�ري را در نظ�ر ميلي�ارد نف�ري را در نظ�ر 11ي�ك جمعيت ي�ك جمعيت :: رش�د ت�وانيرش�د ت%� اس�ت. د�ر ط�ول ي�ك %� اس�ت. د�ر ط�ول ي�ك 22بگ�يري�د ك�ه� ن�ر�خ ر�ش�د س�ا�الن�ه آنه�ا بگ�يري�د ك�ه� ن�ر�خ ر�ش�د س�ا�الن�ه آنه�ا

2020 ميل�ي�ارد� نف�ر، �يع�ني ميل�ي�ارد� نف�ر، �يع�ني 11 دو �درص�د دو �درص�د 22س�ال �ا�ين �جمعيت ب�ا س�ال �ا�ين �جمعيت ب�ا مي�لي�ون نف�ر� ا�ف�زا�يش� خوا�ه�د ي�افت؛ �در �س�ال دوم م�ق�دار مي�لي�ون نف�ر� ا�ف�زا�يش� خوا�ه�د ي�افت؛ �در �س�ال دوم م�ق�دار

4/204/20%� ي�ك �مي�لي�ارد �و� بيس�ت� �ميلي�ون� �نف�ر �)ي�ع�ني %� ي�ك �مي�لي�ارد �و� بيس�ت� �ميلي�ون� �نف�ر �)ي�ع�ني 22ر�ش�د ر�ش�د ميل�ي�ون نف�ر( خوا�ه�د ب�و�د. ه�ر س�ال �تع�داد� م�ر�دم اف�زوده ميل�ي�ون نف�ر( خوا�ه�د ب�و�د. ه�ر س�ال �تع�داد� م�ر�دم اف�زوده

ش�ده �افز�ايش م�ي� ي�ابد� ا�گر چه� نرخ� ر�شد� اف�ز�اي�ش نيا�بد.ش�ده �افز�ايش م�ي� ي�ابد� ا�گر چه� نرخ� ر�شد� اف�ز�اي�ش نيا�بد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

22

مش�ابه رش�د ت�واني رش�د ك�رده و ب�ا d d مش�ابه رش�د ت�واني رش�د ك�رده و ب�ا جمعيت انس�اني تقريب�ا جمعيت انس�اني تقريب�ا �س�ال،� �د�و برا�ب�ر م�ي �ش�ود. �س�ال،� �د�و برا�ب�ر م�ي �ش�ود.4646 �ت�ا �ت�ا 4040ن�رخ� �رش�د �ك�ن�و�ني�، �ه�ر ن�رخ� �رش�د �ك�ن�و�ني�، �ه�ر

ميلي�ون س�ال ط�ول كش�يد ت�ا اولين ميلي�ون س�ال ط�ول كش�يد ت�ا اولين 22در ت�اريخ انس�اني در ت�اريخ انس�اني س�ال بع�د� از آ�ن ميلي�ارد دوم، س�ال بع�د� از آ�ن ميلي�ارد دوم، 130130ميلي�ارد ب�ه� وج�ود� آي�د�، ميلي�ارد ب�ه� وج�ود� آي�د�،

س�ال بع�د ميل�ي�ار�د چه�ارم س�ال بع�د ميل�ي�ار�د چه�ارم 1515 س�ال بع�د ميل�ي�ار�د س�وم�، س�ال بع�د ميل�ي�ار�د س�وم�، 3030 س�ال� ب�راي �اض�اف�ه� �ش�دن �مي�لي�ار�د پن�ج�م� ط�ول س�ال� ب�راي �اض�اف�ه� �ش�دن �مي�لي�ار�د پن�ج�م� ط�ول 1212و �فق�ط و �فق�ط

اض�ا�فه اض�ا�فه 20002000ك�ش�يد�. مي�لي�ارد �شش�م �ك�مي ق�ب�ل ا�ز س�ا�ل �ك�ش�يد�. مي�لي�ارد �شش�م �ك�مي ق�ب�ل ا�ز س�ا�ل � ا�ض�افه مي ا�ض�افه مي 20002000ش�د و م�يلي�ار�د� هفت�م كمي �بع�د ا�ز س�ال ش�د و م�يلي�ار�د� هفت�م كمي �بع�د ا�ز س�ال

..شود،شود،

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

23

رش�د جمعيت ب�ا ش�تاب قاب�ل ت�وجهي انج�ام مي ش�ود. در رش�د جمعيت ب�ا ش�تاب قاب�ل ت�وجهي انج�ام مي ش�ود. در س�ال �ط�ول م�ي كش�د ت�ا س�ال �ط�ول م�ي كش�د ت�ا 22 كم�تر از فق�ط كم�تر از فق�ط ‌‌ن�رخ رش�د ك�ن�وني،�ن�رخ رش�د ك�ن�وني،�

س�ال �اخ�ي�ر �بواس�طه س�ال �اخ�ي�ر �بواس�طه 200200ت�م�ام �م�ردم�ي ك�ه د�ر� دني�ا د�ر م�دت �ت�م�ام �م�ردم�ي ك�ه د�ر� دني�ا د�ر م�دت � �ميل�ي�ون ن�ف�ر،� ج�ايگ�زين �ميل�ي�ون ن�ف�ر،� ج�ايگ�زين 165165جنگه�ا� كش�ته� �ش�ده �ان�د،� يع�ني� جنگه�ا� كش�ته� �ش�ده �ان�د،� يع�ني�

ش�و�د. يكي �از ب�زرگ�تر�ين ك�وت�اهيه�اي� گون�ه �انس�اني� بي ميلي ش�و�د. يكي �از ب�زرگ�تر�ين ك�وت�اهيه�اي� گون�ه �انس�اني� بي ميلي او �د�ر مواجهه با �نتايج �شتاب�د�ار� رشد� جمعي�ت است.او �د�ر مواجهه با �نتايج �شتاب�د�ار� رشد� جمعي�ت است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

24

نتايج رشد سريع جمعيت نتايج رشد سريع جمعيت

گون��ه ه��اي گي��اهي و حي��واني بط��ور فزاين��ده اي گون��ه ه��اي گي��اهي و حي��واني بط��ور فزاين��ده ايمنق�رض خواهن�د ش�د. س�رزمينهاي ط�بيعي تخ�ريب منق�رض خواهن�د ش�د. س�رزمينهاي ط�بيعي تخ�ريب خواهن�د گردي�د و آب آل�وده خواه�د ش�د. م�ردم در خواهن�د گردي�د و آب آل�وده خواه�د ش�د. م�ردم در اثن�اي خشكس�اليها ي�ا در جنگه�اي ناش�ي از كمب�ود اثن�اي خشكس�اليها ي�ا در جنگه�اي ناش�ي از كمب�ود

منابع خواهند مرد.منابع خواهند مرد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

25

منابع و توسعه پايدارمنابع و توسعه پايدار

آي�ا زمين داراي مق�دار »ظ�رفيت حم�ل« مح�دودي آي�ا زمين داراي مق�دار »ظ�رفيت حم�ل« مح�دودياس�ت ك�ه تع�داد آس�تانه م�ردم در آنس�وي آن نمي اس�ت ك�ه تع�داد آس�تانه م�ردم در آنس�وي آن نمي توان�د جمعيت انس�اني را ب�ا ه�واي پ�اك، آب تم�يز و توان�د جمعيت انس�اني را ب�ا ه�واي پ�اك، آب تم�يز و تغذي�ه ك�افي نگه�دارد؟ ب�راي پاس�خ ب�ه اين س�وال م�ا تغذي�ه ك�افي نگه�دارد؟ ب�راي پاس�خ ب�ه اين س�وال م�ا ن�ه تنه�ا نيازمن�د توج�ه ب�ه تع�داد م�ردم هس�تيم بلك�ه ن�ه تنه�ا نيازمن�د توج�ه ب�ه تع�داد م�ردم هس�تيم بلك�ه باي�د متوج�ه مق�دار من�ابع م�ورد ني�از ب�راي زن�ده مان�دن باي�د متوج�ه مق�دار من�ابع م�ورد ني�از ب�راي زن�ده مان�دن

آنها نيز باشيم.آنها نيز باشيم.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

26

چ�يزي اس�ت ك�ه از محي�ط خودم�ان بدس�ت مي چ�يزي اس�ت ك�ه از محي�ط خودم�ان بدس�ت مي منب�عمنب�ع آوريم و ب�ا نيازه�ا و خواس�ته ه�اي م�ا برخ�ورد دارد. آوريم و ب�ا نيازه�ا و خواس�ته ه�اي م�ا برخ�ورد دارد. ب�رخي من�ابع اص�لي نظ�ير ه�وا، آب و م�واد خ�وراكي ب�رخي من�ابع اص�لي نظ�ير ه�وا، آب و م�واد خ�وراكي d از اين محي��ط قاب��ل دس��ترس ان��د. من��ابع d از اين محي��ط قاب��ل دس��ترس ان��د. من��ابع مس��تقيما مس��تقيماد�يگ�ر�، ب�ه خ�ا�طر �آنك�ه� م�ا فن�اور�ي را ب�راي اس�تخر�اج د�يگ�ر�، ب�ه خ�ا�طر �آنك�ه� م�ا فن�اور�ي را ب�راي اس�تخر�اج آنه�ا توس�عه داده ايم، �در دس�ترس ق�رار� گرف�ت�ه ان�د.� آنه�ا توس�عه داده ايم، �در دس�ترس ق�رار� گرف�ت�ه ان�د.�

اينها شامل نفت، آهن و آب زيرزميني هستند.اينها شامل نفت، آهن و آب زيرزميني هستند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

27

بط�ور كلي م�ردم ثروتمن�د كش�ورهاي پيش�رفته از من�ابع بط�ور كلي م�ردم ثروتمن�د كش�ورهاي پيش�رفته از من�ابعبس�يار بي�ش�تري نس�بت ب�ه �آنچ�ه� ب�راي� زن�ده مان�دن آنه�ا بس�يار بي�ش�تري نس�بت ب�ه �آنچ�ه� ب�راي� زن�ده مان�دن آنه�ا م�ور�د ن�ي�از� مي� باش�د،� اس�تفاده� �مي بر�ن�د. اي�االت �م�تح�ده، م�ور�د ن�ي�از� مي� باش�د،� اس�تفاده� �مي بر�ن�د. اي�االت �م�تح�ده،

% �جمعيت د�ني�ا اس�ت، �% �جمعيت د�ني�ا اس�ت، �8/48/4ب�ر�ا�ي نمو�ن�ه�، دار�ا�ي فق�ط ب�ر�ا�ي نمو�ن�ه�، دار�ا�ي فق�ط �درص��د� ان��ر�ژي �غ�ير�قاب��ل �ت�جد�ي��د �دني��ا و� �درص��د� ان��ر�ژي �غ�ير�قاب��ل �ت�جد�ي��د �دني��ا و� 3333در� حا�ليك��ه� در� حا�ليك��ه�

منا�بع �معد�ني �پرد�از�ش ش�ده �را م�صر�ف مي �ك�ند.منا�بع �معد�ني �پرد�از�ش ش�ده �را م�صر�ف مي �ك�ند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

28

من�ابع ب�ر حس�ب درج�ه تجديدپ�ذيري آنه�ا ب�ه س�ه ن�وع من�ابع ب�ر حس�ب درج�ه تجديدپ�ذيري آنه�ا ب�ه س�ه ن�وعاص�لي طبق�ه بن�دي مي ش�وند: ب�القوه تجدي�د پ�ذير، اص�لي طبق�ه بن�دي مي ش�وند: ب�القوه تجدي�د پ�ذير،

غيرقابل تجديد و دائمي.غيرقابل تجديد و دائمي.

ذير� مي توانن��د در كوت��اه مي توانن��د در كوت��اه من�ابع ب�القوه تجديدپ�ذيرمن�ابع ب�القوه تجديدپم�دت ب�ا مص�رف س�ريع و آل�وده ش�دن نقص�ان يابن�د، م�دت ب�ا مص�رف س�ريع و آل�وده ش�دن نقص�ان يابن�د، d توس�ط فراين�دهاي ط�بيعي d توس�ط فراين�دهاي ط�بيعي ولي در بلن�د م�دت معم�وال ولي در بلن�د م�دت معم�وال

) تشكيل خاك ( . ) تشكيل خاك ( .جايگزين مي شوندجايگزين مي شوند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

29

د���ل تجدي��ابع غيرقاب��دمن��ل تجدي��ابع غيرقاب� نظ��ير س��وخت ه��اي نظ��ير س��وخت ه��اي مناند؛ اند؛ ‌‌فس�يل�ي و فل�زا�ت، پ�اي�ان پ�ذ�ير و ب�ي�رون كش�يدنيفس�يل�ي و فل�زا�ت، پ�اي�ان پ�ذ�ير و ب�ي�رون كش�يدني

چ�و�ن آن�ه�ا فق�ط بع�د ا�ز م�يليونه�ا �س�ال تحت ش�رايط چ�و�ن آن�ه�ا فق�ط بع�د ا�ز م�يليونه�ا �س�ال تحت ش�رايط زمين� شنا�س�ي وي�ژه� تولي�د� مي ش�وند ونمي �توانن�د در زمين� شنا�س�ي وي�ژه� تولي�د� مي ش�وند ونمي �توانن�د در

مقياس �زمان �زندگي� انساني� دوباره� ذخيره� شوند.مقياس �زمان �زندگي� انساني� دوباره� ذخيره� شوند.

برخي من��ابع تجدي��د ناپ��ذير نظ��ير مس و آهن مي برخي من��ابع تجدي��د ناپ��ذير نظ��ير مس و آهن مي ش�و�ند و �ذخ�يره ش�و�ند و �ذخ�يره ب�از اس�تفادهب�از اس�تفاده و� و� ب�ازچ�رخشب�ازچ�رخشت�وانن�د ت�وانن�د

ها را حفظ كنند. ها را حفظ كنند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

30

ابع دائمي� آنه�ايي هس�تند ك�ه در ي�ك مقي�اس آنه�ايي هس�تند ك�ه در ي�ك مقي�اس من�ابع دائميمنزم�ان انس�اني دهه�ا و ص�دها س�ال پاي�ان ناپ�ذير مي زم�ان انس�اني دهه�ا و ص�دها س�ال پاي�ان ناپ�ذير مي

ان�رژي گرم�ايي داخ�ل ان�رژي گرم�ايي داخ�ل ،،ان�رژي خورش�يدي ان�رژي خورش�يدي ))باش�ند. باش�ند. زمين وان��رژي ايج��اد ش��ده توس��ط پدي��ده ه��اي زمين وان��رژي ايج��اد ش��ده توس��ط پدي��ده ه��اي

( .( .سطحي زمين نظير باد و آب جاري سطحي زمين نظير باد و آب جاري

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

31

يكي از مهم����������ترين يكي از مهم����������ترينتغي�����يرات در ت�����اريخ تغي�����يرات در ت�����اريخ انس������اني تقاض������اي انس������اني تقاض������اي ف�زاين�ده� ب�راي ان�رژي و ف�زاين�ده� ب�راي ان�رژي و

.. استفاده آن استاستفاده آن است

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

32

تولي��د و مص��رف من��ابع تجدي��د پ��ذير، غ��ير قاب��ل تجدي��د، و تولي��د و مص��رف من��ابع تجدي��د پ��ذير، غ��ير قاب��ل تجدي��د، و.. دائمي منحني� هاي� رشد �متفاو�تي را دنبال� مي كننددائمي منحني� هاي� رشد �متفاو�تي را دنبال� مي كنند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

33

آلودگي، زباله ها و اثر محيطيآلودگي، زباله ها و اثر محيطي

بس�ياري از مس�ايل محيطي دني�ا وابس�ته ب�ه زبال�ه بس�ياري از مس�ايل محيطي دني�ا وابس�ته ب�ه زبال�هه�اي تولي�د ش�ده توس�ط فع�اليت ه�اي انس�اني اس�ت. ه�اي تولي�د ش�ده توس�ط فع�اليت ه�اي انس�اني اس�ت. تم�ام انس�انها كم و بيش زبال�ه ه�ايي را تولي�د مي تم�ام انس�انها كم و بيش زبال�ه ه�ايي را تولي�د مي

كنند كه هوا، آب و زمين را آلوده مي كند.كنند كه هوا، آب و زمين را آلوده مي كند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

34

ودگي� اختالط ي�ا آل�وده ش�دن ي�ك م�اده ب�ا م�اده اختالط ي�ا آل�وده ش�دن ي�ك م�اده ب�ا م�اده آل�ودگيآلناخواس�ته ديگ�ر اس�ت. آل�ودگي محيطي وق�تي حاص�ل ناخواس�ته ديگ�ر اس�ت. آل�ودگي محيطي وق�تي حاص�ل مي �ش�ود ك�ه� ي�ك �م�اد�ه آ�ل�وده ك�نن�ده كي�فيت ي�ك محي�ط مي �ش�ود ك�ه� ي�ك �م�اد�ه آ�ل�وده ك�نن�ده كي�فيت ي�ك محي�ط ر�ا پ�اي�ين آور�د.� آل�وده �كنن�د�ه ه�اي �م�عم�ول� د�ر ن�و�اح�ي ر�ا پ�اي�ين آور�د.� آل�وده �كنن�د�ه ه�اي �م�عم�ول� د�ر ن�و�اح�ي

::شهري عبارتند از شهري عبارتند از ((CO2CO2)) ، ، ((SO2SO2)) اكسيد هاي ازت اكسيد هاي ازت

كه تم�ام آنه�ا توس�ط س�وختن س�وختهاي فس�يلي تولي�د كه تم�ام آنه�ا توس�ط س�وختن س�وختهاي فس�يلي تولي�دمي شوند و به هواكره رها مي گردند. مي شوند و به هواكره رها مي گردند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

35

ا� ف�راورده ه�اي ناخواس�ته و باقيمان�ده ه�ايي ف�راورده ه�اي ناخواس�ته و باقيمان�ده ه�ايي زبال�ه ه�ازبال�ه ههس�تند ك�ه از اس�تفاده ي�ا تولي�د ي�ك منب�ع ب�ه دس�ت هس�تند ك�ه از اس�تفاده ي�ا تولي�د ي�ك منب�ع ب�ه دس�ت

.. مي آيندمي آيند

انس��انهاي جدي��د در جوام��ع ص��نعتي ش��ده ت��راكم انس��انهاي جدي��د در جوام��ع ص��نعتي ش��ده ت��راكمجمعي�تي و فناوريه�اي بس�يار بيش�تري دارن�د ك�ه آنه�ا جمعي�تي و فناوريه�اي بس�يار بيش�تري دارن�د ك�ه آنه�ا را ق�ادر مي س�ازد ت�ا مق�ادير ب�زرگي از زبال�ه ه�ا را را ق�ادر مي س�ازد ت�ا مق�ادير ب�زرگي از زبال�ه ه�ا را در يكج�ا جم�ع كنن�د ك�ه بيش�تر آنه�ا در ن�واحي كوچ�ك در يكج�ا جم�ع كنن�د ك�ه بيش�تر آنه�ا در ن�واحي كوچ�ك

سمي و عفوني هستند.سمي و عفوني هستند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

36

ر محيطي����ر محيطيمدلي از اث�� وس���عت اث���ر محيطي وس���عت اث���ر محيطي مدلي از اثبستگي به سه متغير دارد:بستگي به سه متغير دارد:

11 جمعيت � جمعيت �22 سرانه مصرف منابع � سرانه مصرف منابع �33 مق�دار فروس�ايي محيطي و آل�ودگي ب�ر حس�ب واح�د � مق�دار فروس�ايي محيطي و آل�ودگي ب�ر حس�ب واح�د �

:: منبع بكار برده شدهمنبع بكار برده شده

تع�داد م�ردم* س�رانه مص�رف من�ابع* فروس�ايي و آل�ودگي ب�ر حس�ب واح�د منب�ع تع�داد م�ردم* س�رانه مص�رف من�ابع* فروس�ايي و آل�ودگي ب�ر حس�ب واح�د منب�عبكار برده شده = اثر محيطي بكار برده شده = اثر محيطي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

37

به م�وجب اين م�دل س�ه ن�وع فروس�ايي محيطي مي به م�وجب اين م�دل س�ه ن�وع فروس�ايي محيطي ميتوانند رخ دهند:توانند رخ دهند:

زياده از حد شدن جمعيت مردمزياده از حد شدن جمعيت مردم ، ، نوع اولنوع اول..مصرف زياده از حدمصرف زياده از حد ،،نوع دومنوع دوم، ، ، زياده از حد شدن آلودگيزياده از حد شدن آلودگي نوع سوم ،نوع سوم

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

38

رات محيطي� ح�ل مس�ئله به ح�داقل رس�اندن اثفر�وس�ايي مح�يطي ك�ه توس�ط� رش�د �س�ريع� جم�عيت ايج�اد

. شده است اساسي مي باشد ،كاهش فروس�ايي محيطي بواس�طه مص�رف مي توان�د

از ط�ري�ق ك�اهش �مص�ر�ف من�اب�ع ب�ه �ازاي �ه�ر ش�خص و� ك�وشش��هاي مت�ناس��ب ب��راي� ان�ج��ام ه��ر �چ��ه ب�يش��ت�ر

باز�چرخش� و باز است�فاده �فراورده� ها، صور�ت گيرد. كاس�تن فروس�ايي محيطي ناش�ي از آل�ودگي مي توان�د كاس�تن فروس�ايي محيطي ناش�ي از آل�ودگي مي توان�د

ب�ا� ا�س�تف�اده �از فناو�ريه�ا�ي ص�نع�تي و� اس�تخراج� �من�ابع �ناي�ل ب�ا� ا�س�تف�اده �از فناو�ريه�ا�ي ص�نع�تي و� اس�تخراج� �من�ابع �ناي�ل شود.شود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

39

س��ازمان س��ازمان 14001400 كش��ور و كش��ور و 150150، نماين��دگان ، نماين��دگان 19921992در ژوئن در ژوئن d d غ�ير دول�ت�ي، تقر�يب�ا روزنام�ه نگ�ار �و بس�ياري ديگ�ر در روزنام�ه نگ�ار �و بس�ياري ديگ�ر در 80008000غ�ير دول�ت�ي، تقر�يب�ا

ري�ودوژان�ير�و، برزي�ل، ب�را�ي كنف�رانس� مل�ل� متح�د در ارتب�اط ب�ا ري�ودوژان�ير�و، برزي�ل، ب�را�ي كنف�رانس� مل�ل� متح�د در ارتب�اط ب�ا م�حي�ط و� توس�عه �گ�ر�د �آمدن�د ك�ه ب�ط�ور �غي�ررس�مي �ا�وج زمين م�حي�ط و� توس�عه �گ�ر�د �آمدن�د ك�ه ب�ط�ور �غي�ررس�مي �ا�وج زمين ن�امي��ده ش��د�. �مه�م��ت�رين �نت��اي�ج ا�وج زمين تعه��د �كش��و�رها �ب��ه ن�امي��ده ش��د�. �مه�م��ت�رين �نت��اي�ج ا�وج زمين تعه��د �كش��و�رها �ب��ه

م�وارد ز�ير بود:�م�وارد ز�ير بود:� تأس�يس مؤسس�ه ه�اي بين المللي نظ�ير كميس�يون توس�عه پاي�دار تأس�يس مؤسس�ه ه�اي بين المللي نظ�ير كميس�يون توس�عه پاي�دار

وابسته به ملل متحد.وابسته به ملل متحد..توسعه راهبردها براي سنجش گزارشهاي ملي.توسعه راهبردها براي سنجش گزارشهاي ملي اف�زايش س�از وكاره�اي م�الي ب�راي حم�ايت از كوشش�هاي محيطي اف�زايش س�از وكاره�اي م�الي ب�راي حم�ايت از كوشش�هاي محيطي

.. بين الملليبين المللي توس��عه مش��اركت عم��ومي و غ��ير دول��تي در ح��ل كشمكش��هاي توس��عه مش��اركت عم��ومي و غ��ير دول��تي در ح��ل كشمكش��هاي

.. محيطيمحيطي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

40

باليا، سانحه ها و مخاطره هاي طبيعيباليا، سانحه ها و مخاطره هاي طبيعي

بيعي� تغي�يرات محيطي مخ�رب و ناگه�اني هس�تند ك�ه تغي�يرات محيطي مخ�رب و ناگه�اني هس�تند ك�ه بالي�اي ط�بيعيبالي�اي طد�ر� ن�تيج�ه ف�ر�اين�ده�ا�ي زمي�ن� ش�ناخ�تي درا�ز م�دت �اتف�اق �مي ا�فتن�د د�ر� ن�تيج�ه ف�ر�اين�ده�ا�ي زمي�ن� ش�ناخ�تي درا�ز م�دت �اتف�اق �مي ا�فتن�د

ب�را�ي نم�ون�ه، �زلز�ل�ه ه�ا ب�را�ي نم�ون�ه، �زلز�ل�ه ه�ا ((ولي� �در ظ�اهر ب�د�ون اع�الم �رخ مي� دهن�دولي� �در ظ�اهر ب�د�ون اع�الم �رخ مي� دهن�د((..

ناختي� ي�ك پدي�ده ي�ا فراين�د ط�بيعي ب�ا پتانس�يل ي�ك پدي�ده ي�ا فراين�د ط�بيعي ب�ا پتانس�يل سانحه زمين ش�ناختيسانحه زمين شبالخ�ي�زي اس�ت.� س�نگها�ي مو�ج�ود در قل�ه ي�ك تپ�ه� ب�ا� ش�يب� تن�د بالخ�ي�زي اس�ت.� س�نگها�ي مو�ج�ود در قل�ه ي�ك تپ�ه� ب�ا� ش�يب� تن�د س�ا�نح�ه� �اي �را �ش�كل م�ي ده�ن�د.� ي�ك به�من �س�نگي� �مخ�رب� ي�ك بال� س�ا�نح�ه� �اي �را �ش�كل م�ي ده�ن�د.� ي�ك به�من �س�نگي� �مخ�رب� ي�ك بال�

است.است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

41

به بزرگي بالقوه مرگ و مير، زخمي به بزرگي بالقوه مرگ و مير، زخمي مخاطرهمخاطره شدگي يا از بين رفتن خاصيت بواسطه يك سانحه شدگي يا از بين رفتن خاصيت بواسطه يك سانحه

ويژه مربوط مي شود. ويژه مربوط مي شود.

زلزله يا آتشفشان زلزله يا آتشفشان تصادفات اتومبيل تصادفات اتومبيل آتش سوزي آتش سوزي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

42

علوم زمين محيطي و علم سيستم زمينعلوم زمين محيطي و علم سيستم زمين

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

43

اين كت��اب درب��اره عل��وم زمين محيطي اس��ت ك��ه ب��ا اين كت��اب درب��اره عل��وم زمين محيطي اس��ت ك��ه ب��ا زمين و بس�ياري از سيس�تمهاي ب�رهم كنش آن س�روكار زمين و بس�ياري از سيس�تمهاي ب�رهم كنش آن س�روكار

::دارددارد

،پاكسازي محيط،پاكسازي محيطآب، آب، ‌‌ اكتشاف و استفاده از منابعي نظير نفت و اكتشاف و استفاده از منابعي نظير نفت و پيش بي��ني و كاس��تن از س��وانح ط��بيعي نظ��ير زلزل��ه ه��ا و پيش بي��ني و كاس��تن از س��وانح ط��بيعي نظ��ير زلزل��ه ه��ا و

فورانهاي آتشفشاني فورانهاي آتشفشاني تغي�يرات ك�ره زمين، ب�ويژه تهدي�د دو گان�ه گرم�ايش ك�ره زمين تغي�يرات ك�ره زمين، ب�ويژه تهدي�د دو گان�ه گرم�ايش ك�ره زمين باال آمدن تراز درياباال آمدن تراز دريا

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

44

سيستم هاي محيطي به هم پيوستهسيستم هاي محيطي به هم پيوسته اث���رات محيطي از بين ب���ردن جنگله���ا نمون���ه اي از ط���بيعت ب���ه هم پيوس���ته اث���رات محيطي از بين ب���ردن جنگله���ا نمون���ه اي از ط���بيعت ب���ه هم پيوس���ته

. . است استاري اري ث�ث�آآسيس�تمهاي زمي�ني و ني�از ب�راي مطالع�ات بس�يار انض�باطي چ�نين سيس�تمهاي زمي�ني و ني�از ب�راي مطالع�ات بس�يار انض�باطي چ�نين

اث�رات تخ�ريب جنگ�ل ب�ر روي دامن�ه ه�ا و روده�ا نمون�ه اي از عوام�ل مختل�ف سيس�تمهاي زمين اث�رات تخ�ريب جنگ�ل ب�ر روي دامن�ه ه�ا و روده�ا نمون�ه اي از عوام�ل مختل�ف سيس�تمهاي زمينهستند. هستند.

ال�ف( در ي�ك ناحي�ه جنگلي م�تراكم، درخت�ان ح�ركت آب ب�اران را كن�د مي كنن�د، ط�وري ك�ه آب ب�ه آهس�تگي از )ال�ف( در ي�ك ناحي�ه جنگلي م�تراكم، درخت�ان ح�ركت آب ب�اران را كن�د مي كنن�د، ط�وري ك�ه آب ب�ه آهس�تگي از(ط�ري�ق پ�هن�ه ب�ر�گ� �روي� �ك�ف �ج�نگ�ل ر�يخ�ت�ه �و� �س�ران�جا�م ب�ه �د�اخ�ل خ�اك� �نف�وذ� �مي� كن�د.� �ريش�ه ه�ا�ي �درخت� خ�ا�ك �را ط�ري�ق پ�هن�ه ب�ر�گ� �روي� �ك�ف �ج�نگ�ل ر�يخ�ت�ه �و� �س�ران�جا�م ب�ه �د�اخ�ل خ�اك� �نف�وذ� �مي� كن�د.� �ريش�ه ه�ا�ي �درخت� خ�ا�ك �را

ن�گه مي� دا�رند و� فرسايش �كمي رخ� مي� دهد. ن�گه مي� دا�رند و� فرسايش �كمي رخ� مي� دهد. ب( تخ�ريب جنگ�ل خ�اك ب�ا رويش گي�اهي كم را آش�كار مي س�ازد. ب�اران خ�اك را فرس�ايش داده و از طري�ق )ب( تخ�ريب جنگ�ل خ�اك ب�ا رويش گي�اهي كم را آش�كار مي س�ازد. ب�اران خ�اك را فرس�ايش داده و از طري�ق(

جري�انه�اي� دا�من�ه ا�ي �ب�ه� دا�خ�ل رو�د�خان�ه �م�ي �ري�زد�.� ت�را�ز آ�ب ب�اال� آ�م�ده،� �ب�اعث� س�يالب �و فرس�ايش ب�يش�تر مي جري�انه�اي� دا�من�ه ا�ي �ب�ه� دا�خ�ل رو�د�خان�ه �م�ي �ري�زد�.� ت�را�ز آ�ب ب�اال� آ�م�ده،� �ب�اعث� س�يالب �و فرس�ايش ب�يش�تر مي گردد.گردد.

فصل دومفصل دومسيستمهاي پوياي زمينسيستمهاي پوياي زمين

ب�ه رواب�ط بين سيس�تمهاي مختل�ف زمين ب�ه رواب�ط بين سيس�تمهاي مختل�ف زمين علم سيس�تم زمينعلم سيس�تم زمينو تغي�يراتي ك�ه در آنه�ا ب�ا زم�ان رخ مي ده�د تمرك�ز دارد. علم و تغي�يراتي ك�ه در آنه�ا ب�ا زم�ان رخ مي ده�د تمرك�ز دارد. علم سيس�تم زمين تم�ام زمين را ب�ه عن�وان ي�ك سيس�تم منف�رد مي سيس�تم زمين تم�ام زمين را ب�ه عن�وان ي�ك سيس�تم منف�رد مي بين�د ك�ه در آن م�اده و ان�رژي در داخ�ل زي�ر سيس�تمهاي متع�دد بين�د ك�ه در آن م�اده و ان�رژي در داخ�ل زي�ر سيس�تمهاي متع�دد

خ�اك خ�اك ‌‌ )ب�يروني ت�رين الي�ه جام�د زمين(، )ب�يروني ت�رين الي�ه جام�د زمين(،س�نگ ك�رهس�نگ ك�رهآن، ش�امل آن، ش�امل �ره��رهك��ره )س��نگها و خاكه��اي متالش��ي و تجزي��ه ش��ده(، )س��نگها و خاكه��اي متالش��ي و تجزي��ه ش��ده(، ك��رهآب ك� آب ك

�ره ))آب(، )آب(، ��ت ك��ره )زيس��ت ك�زن��دگي( و ه��واكره چ��رخش مي كن��د. زن��دگي( و ه��واكره چ��رخش مي كن��د. زيسانس�انها بخش�ي از سيس�تم ك�ل زمين هس�تند، ب�راي من�ابع آن ب�ه انس�انها بخش�ي از سيس�تم ك�ل زمين هس�تند، ب�راي من�ابع آن ب�ه زمين وابس�ته ان�د، ب�ه محيطه�اي آن اث�ر مي گذارن�د و ب�ه تغي�يرات زمين وابس�ته ان�د، ب�ه محيطه�اي آن اث�ر مي گذارن�د و ب�ه تغي�يرات

آن واكنش نشان مي دهند.آن واكنش نشان مي دهند.

فصل سومفصل سومسنگ كره : منابع ، خطر سنگ كره : منابع ، خطر

ها و تغييرها و تغيير

من�اظر نقش�ه ه�ا و تص�اوير م�اهواره ه�ا بينش�هاي من�اظر نقش�ه ه�ا و تص�اوير م�اهواره ه�ا بينش�هاي زي�ادي ب�ه فراين�دهايي ك�ه پوس�ته زمين را ش�كل زي�ادي ب�ه فراين�دهايي ك�ه پوس�ته زمين را ش�كل

مي دهند فراهم مي سازند.مي دهند فراهم مي سازند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

47

من�ابع س�نگ و ك�اني ، اث�ر محيطي مع�دن ك�اري ،من�ابع س�نگ و ك�اني ، اث�ر محيطي مع�دن ك�اري ،در اين بخش در اين بخش مخ��اطره� ه��اي آتش�فش��اني،� و زمين �ل��رزه ه��ا بررس��ي مي مخ��اطره� ه��اي آتش�فش��اني،� و زمين �ل��رزه ه��ا بررس��ي مي

..شوندشوند

ي� از داخ�ل زمين )ان�رژي گرم�ايي( فراين�دهاي از داخ�ل زمين )ان�رژي گرم�ايي( فراين�دهاي گرم�اي ناش�يگرم�اي ناشتش�كيل� ورق�ه، �ف�رورانش�، ذو�ب س�نگها، نف�وذ� م�واد آذرين، تش�كيل� ورق�ه، �ف�رورانش�، ذو�ب س�نگها، نف�وذ� م�واد آذرين، آت�شفش���ا�ني و زلزل���ه ه���ا را� پيش مي ب��ر�د. �گرم��اي زمين آت�شفش���ا�ني و زلزل���ه ه���ا را� پيش مي ب��ر�د. �گرم��اي زمين همچ�ن�ين ب�ه ت�مرك�ز نهش�ته �ه�اي م�ع�دني م�انن�د �طال و مس كم�ك همچ�ن�ين ب�ه ت�مرك�ز نهش�ته �ه�اي م�ع�دني م�انن�د �طال و مس كم�ك م�ي كن�د�. اين كش�ف ك�ه گرم�ا مي �توان�د ف�ل�زات را تص�فيه، م�ي كن�د�. اين كش�ف ك�ه گرم�ا مي �توان�د ف�ل�زات را تص�فيه، d ن�رم �س�ازد� ي�ك نقط�ه �تح�ول د�ر ت�اريخ انس�ان از d ن�رم �س�ازد� ي�ك نقط�ه �تح�ول د�ر ت�اريخ انس�ان از ت�ر�كيب� و مو�قت�ا ت�ر�كيب� و مو�قت�ا

عصر سن�گ تا� عصر� مفرغ� )برن�ز( ر�ا مشخص � مي سازد�.عصر سن�گ تا� عصر� مفرغ� )برن�ز( ر�ا مشخص � مي سازد�.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

48

منابع سنگ و كاني زم�اني دراز انس�انهاي اولي�ه ابس�يدين اس�تفاده مي

اپس�يدين كردن�د ك�ه در اس�ت شيش�ه اي ط�بيعي . و ود ا�ثن�اي ب�رخي ا�نفجاره�اي� آتشفش�ان�ي تولي�د مي ش�

از آن تيغه ها و نوك پيكانها را مي ساختند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

49

يك باس��تان ش��ناس ق��ديمي اه��ل دانم��ارك ت��اريخ يك باس��تان ش��ناس ق��ديمي اه��ل دانم��ارك ت��اريخانس�ان را در اوراس�يا و آفريق�ا ب�ه س�ه عص�ر فن�اوري انس�ان را در اوراس�يا و آفريق�ا ب�ه س�ه عص�ر فن�اوري

::نمودنمودبزرگ تقسيم بزرگ تقسيم

عص�ر س�نگ ك�ه چن�د ميلي�ون س�ال پيش ش�روع ش�د و عص�ر س�نگ ك�ه چن�د ميلي�ون س�ال پيش ش�روع ش�د و سال پيش پايان يافت؛ عصر مفرغ، سال پيش پايان يافت؛ عصر مفرغ، 55005500حدود حدود

سال پيش دوام داشت؛ سال پيش دوام داشت؛ 36003600 تا تا 55005500كه از حدود كه از حدود و و س�ال پيش ش�روع ش�ده س�ال پيش ش�روع ش�ده 36003600 عص�ر آهن ك�ه از ح�دود عص�ر آهن ك�ه از ح�دود

هنوز ادامه دارد .هنوز ادامه دارد .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

50

همزم�ان، م�واد جدي�د بس�ياري از شيش�ه )ك�وارتز( و همزم�ان، م�واد جدي�د بس�ياري از شيش�ه )ك�وارتز( وس���راميك )رس( س���اخته مي ش���وند ك���ه ب���رخي س���راميك )رس( س���اخته مي ش���وند ك���ه ب���رخي دانش�مندان را وادار مي س�ازد ت�ا زم�ان كن�وني را ب�ه دانش�مندان را وادار مي س�ازد ت�ا زم�ان كن�وني را ب�ه

عنوان عصر سنگ جديد قلمداد نمايند.عنوان عصر سنگ جديد قلمداد نمايند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

51

درص�د از مس�احت درص�د از مس�احت 77 درص�د جمعيت جه�ان و درص�د جمعيت جه�ان و 55اي�االت متح�ده ب�ا داش�تن كم�تر از اي�االت متح�ده ب�ا داش�تن كم�تر از خش�كي، ح�د�ود ي�ك� چه�ار�م كا�نيه�اي تول�ي�د ش�ده �را �مص�رف مي �نماي�د. ب�ا تقس�يم ك�ل خش�كي، ح�د�ود ي�ك� چه�ار�م كا�نيه�اي تول�ي�د ش�ده �را �مص�رف مي �نماي�د. ب�ا تقس�يم ك�ل مص�رف� س�ال�يانه �كاني�ه�اي �غ�ير �س�وختني آمريك�ا ب�ه� جمع�يت آن كش�ور �اس�ت�فاده مص�رف� س�ال�يانه �كاني�ه�اي �غ�ير �س�وختني آمريك�ا ب�ه� جمع�يت آن كش�ور �اس�ت�فاده

d d ساالنه هر ش�خص تق�ريبا . . تن مح�اسب�ه مي شود� تن مح�اسب�ه مي شود� 1010ساالنه هر ش�خص تق�ريبا

اس���تفاده س���رانه اس���تفاده س���رانهك�اني ه�ا در اي�االت ك�اني ه�ا در اي�االت مت�ح���ده در ا�ثن���اي مت�ح���ده در ا�ثن���اي

بي�ش��تر بي�ش��تر 19801980ده��ه ده��ه �پون��د د�ر �پون��د د�ر 1800018000از از

ه���ر س���ا�ل ب���و�د.� ه���ر س���ا�ل ب���و�د.� س�����ا�النه � بط�����ور س�����ا�النه � بط�����ور

تن تن 44م�ي�انگي�ن� ح�دود �م�ي�انگي�ن� ح�دود �س����ن�گو� بي�ش����تر� �از س����ن�گو� بي�ش����تر� �از

تن ماس����������ه و تن ماس����������ه و 33گ��راول ب��ر�ا�ي ه��ر گ��راول ب��ر�ا�ي ه��ر ش����هر�وند �ا�ي����االت ش����هر�وند �ا�ي����االت م�تح�ده ا�س�تفاد�ه مي م�تح�ده ا�س�تفاد�ه مي

شود .شود .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

52

زاتيمن�ابع مع�دني غ�ير س�وختي ب�ا ارزش ش�امل من�ابع مع�دني غ�ير س�وختي ب�ا ارزش ش�امل� نظ�ير نظ�ير فل�زاتيفلآه�ن، مس و آلومي�نيوم �و غ�ير فل�زاتي �نظ�ير ما�س�ه و گ�راول آه�ن، مس و آلومي�نيوم �و غ�ير فل�زاتي �نظ�ير ما�س�ه و گ�راول

را �تش�كيل مي دهن�د را �تش�كيل مي دهن�د پيو�ن�دهاي �فل�زيپيو�ن�دهاي �فل�زيمي �باش�ند�. فل�زات مي �باش�ند�. فل�زات ك��ه� در آن ا�لكترونه��ا م�ي ت�وانن��د در خ��ارجي ت��رين قش��رها ك��ه� در آن ا�لكترونه��ا م�ي ت�وانن��د در خ��ارجي ت��رين قش��رها آزادا�ن��ه از �طري��ق آ�راي�ه ا�تمه��ا جري�ان� يابن�د. �ب�ه اين دلي�ل، آزادا�ن��ه از �طري��ق آ�راي�ه ا�تمه��ا جري�ان� يابن�د. �ب�ه اين دلي�ل، فل��زا�ت هادي�ه��اي خ��وب گرم��ا� و ا�لكتريس��يته� ب��وده� و چكش فل��زا�ت هادي�ه��اي خ��وب گرم��ا� و ا�لكتريس��يته� ب��وده� و چكش

خوارن�د.خوارن�د.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

53

اثر محيطي معدن كارياثر محيطي معدن كاري درص�د س�طح خش�كي درص�د س�طح خش�كي 11در اي�االت متح�ده، كم�تر از در اي�االت متح�ده، كم�تر از

توس�ط مع�دنكاري كانيه�ا و زغ�ال س�نگها تغي�ير داده توس�ط مع�دنكاري كانيه�ا و زغ�ال س�نگها تغي�ير داده : :شده استشده است

آلودگي هوا آلودگي هوا آلودگي آب آلودگي آب فلزات سمي فلزات سمي

را ك�اري مع�دن محيطي اث�رات را ك�اري مع�دن محيطي اث�رات افزايش داده اند .افزايش داده اند .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

54

دنكاري� در بس�ياري از در بس�ياري از تغي�يرات در ص�نعت مع�دنكاريتغي�يرات در ص�نعت معكش��ورها، بيس��تم دوره تنظيم فزاين��ده فعاليته��ايي كش��ورها، بيس��تم دوره تنظيم فزاين��ده فعاليته��ايي ا�س��ت �ك��ه ب��ه� محي��ط خس��ارت وارد �مي س��ازند�. ا�س��ت �ك��ه ب��ه� محي��ط خس��ارت وارد �مي س��ازند�.

ب�راي �اص�الح �زمي�ن، كن�ت�رل نش�ر م�واد� ب�راي �اص�الح �زمي�ن، كن�ت�رل نش�ر م�واد� ييا�س�تاندا�ردهايا�س�تاندا�ردهايز�ي�ان آور �ب�ه ه�وا، خ�اك، آب� س�طحي �و آب �زيرزمي�ني� ز�ي�ان آور �ب�ه ه�وا، خ�اك، آب� س�طحي �و آب �زيرزمي�ني�

و مرتب� كردن �زباله� هاي خطر�ناك� وجود د�ارند.� و مرتب� كردن �زباله� هاي خطر�ناك� وجود د�ارند.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

55

يك مس��ئله دي��ر پ��اي مع��دنكاري اع��اده وض��ع زمين )اص��الح يك مس��ئله دي��ر پ��اي مع��دنكاري اع��اده وض��ع زمين )اص��الحس�طح� زمين�( ب�ه ح�الت �اول�ي�ه آن ت�ا� آنج�ا �ك�ه مم�كن �اس�ت مي س�طح� زمين�( ب�ه ح�الت �اول�ي�ه آن ت�ا� آنج�ا �ك�ه مم�كن �اس�ت مي

باشد.باشد.

برگردان�دن مج�دد ميليارده�ا تن س�نگ ب�ه داخ�ل محله�اي خ�الي برگردان�دن مج�دد ميليارده�ا تن س�نگ ب�ه داخ�ل محله�اي خ�اليd �هرگ�ز ات�ف�اق نم�ي �افت�د. ب�ه� اين d �هرگ�ز ات�ف�اق نم�ي �افت�د. ب�ه� اين م�ع�اد�ن ر�و�ب�از ب�ز�رگ ا�حتم�اال م�ع�اد�ن ر�و�ب�از ب�ز�رگ ا�حتم�اال

�د�لي���ل، امي���د�و�ار�ي ز�ي���ادي �ب���ه �د�لي���ل، امي���د�و�ار�ي ز�ي���ادي �ب���ه � ��ير��د ن�ظ��ه�ا�ي ج�دي��رو�ش ��ير��د ن�ظ��ه�ا�ي ج�دي�رو�ش �بس�ت�ه� �ش�د�ه اس�ت ك�ه� �فل�ز�ا�ت ر�ا ت�وس�ط �بس�ت�ه� �ش�د�ه اس�ت ك�ه� �فل�ز�ا�ت ر�ا ت�وس�ط مع�د�نكا�ر�ي د�ر�ج�امع�د�نكا�ر�ي د�ر�ج�ا

ش�ست�ش�وي� آن�ه�ا د�ر �مح�ل ب�دو�ن� ك�ن�دوك�او� س�نگ� در� برگيرن�ده از ش�ست�ش�وي� آن�ه�ا د�ر �مح�ل ب�دو�ن� ك�ن�دوك�او� س�نگ� در� برگيرن�ده از كانسار جدا مي سازدكانسار جدا مي سازد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

56

در اثناي معدن كاري در جا ، حاللها مستقيما به داخل كانسنگ در اثناي معدن كاري در جا ، حاللها مستقيما به داخل كانسنگتزريق مي شوند و محلول محتوي فلز به بيرون پمپاژ مي گردد. تزريق مي شوند و محلول محتوي فلز به بيرون پمپاژ مي گردد.

خسارت به زمين ، آب سطحي و هوا كاهش مي يابد . اثر اين خسارت به زمين ، آب سطحي و هوا كاهش مي يابد . اثر اين روش بر روي آب زير زميني هنوز در حال ارزيابي مي باشد.روش بر روي آب زير زميني هنوز در حال ارزيابي مي باشد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

57

معدنكاري معدنكاري آثار محيطيآثار محيطي

:اثرات محيطي معدنكاري رايج عبارتند از:اثرات محيطي معدنكاري رايج عبارتند از دورنم�ا ي�ا چش�م ان�دازي ك�ه اع�اده وض�عيت آن مش�كل و دورنم�ا ي�ا چش�م ان�دازي ك�ه اع�اده وض�عيت آن مش�كل و

هزينه آور است.هزينه آور است. مق�ادير زي�ادي پس مان�ده ك�ه از آن آبه�اي اس�يدي غ�ني از مق�ادير زي�ادي پس مان�ده ك�ه از آن آبه�اي اس�يدي غ�ني از

فل�ز ممك�ن ا�س�ت ب�ه� داخ�ل آب زي�رزمي�ن�ي، ي�ا �در ص�ور�تي ك�ه فل�ز ممك�ن ا�س�ت ب�ه� داخ�ل آب زي�رزمي�ن�ي، ي�ا �در ص�ور�تي ك�ه ر�ودخانه ا�ي نزديك ب�اشد، �به د�اخل آ�ن زهكشي ش�وند.ر�ودخانه ا�ي نزديك ب�اشد، �به د�اخل آ�ن زهكشي ش�وند.

انتش�ار گ�از دي اكس�يد گ�وگرد ب�ه داخ�ل ه�واكره از گ�داز انتش�ار گ�از دي اكس�يد گ�وگرد ب�ه داخ�ل ه�واكره از گ�داز كانسنگهاي گوگرد.كانسنگهاي گوگرد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

58

دنكاري� ::اس�تفاده از جي�وه در فعاليته�اي مع�دنكاري اس�تفاده از جي�وه در فعاليته�اي معجي�و�ه ك�ه� خ�و�د ي�ك� فل�ز� اس�ت�، ب�ه� مع�د�نكاران كم�ك� مي جي�و�ه ك�ه� خ�و�د ي�ك� فل�ز� اس�ت�، ب�ه� مع�د�نكاران كم�ك� مي

گ�ردآوري ي�ا گ�ردآوري ي�ا )�)�كن�د ك�ه ف�ل�زات� ديگ�ر ر�ا اس�تخر�اج نماين�د كن�د ك�ه ف�ل�زات� ديگ�ر ر�ا اس�تخر�اج نماين�د ( .( . طال طال ملقمهملقمه

اش�كال اس�تفاده جي�وه اين اس�ت ك�ه ب�راي بس�ياري از اش�كال اس�تفاده جي�وه اين اس�ت ك�ه ب�راي بس�ياري ازانس��ان �س��ازو�اره ه��ا س��ازو�اره ه��ا انس��ان �و� d س��مي �اس��ت ز�م��ان �و� d س��مي �اس��ت ز�م��ان �ش��ديد�ا ش��ديد�ا

اق�امت. جي�وه در �آب روده�ا �و د�رياچ�ه� ه�ا ك�وت�اه اس�ت اق�امت. جي�وه در �آب روده�ا �و د�رياچ�ه� ه�ا ك�وت�اه اس�ت )ر�وزه�ا ت�ا� چن�د س�ا�ل(،� ولي� دا�راي �كشش�ي ب�ه� رس�وبات )ر�وزه�ا ت�ا� چن�د س�ا�ل(،� ولي� دا�راي �كشش�ي ب�ه� رس�وبات بس�تر ر�ود �مي باش�د �و م�ي �توان�د ب�راي� �بس�ي�اري س�ال�ها �بس�تر ر�ود �مي باش�د �و م�ي �توان�د ب�راي� �بس�ي�اري س�ال�ها �

بماند. بماند.باقيباقي آنها آنها دردر

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

59

اس��تفاده جي��وه در مع��دنكاري آن ق��در ع��ادي ش��ده اس��ت ك��ه س��يالن جي��وه از اس��تفاده جي��وه در مع��دنكاري آن ق��در ع��ادي ش��ده اس��ت ك��ه س��يالن جي��وه از براب�ر و س�يالن از خش�كيها ب�ه ه�واكره هم براب�ر و س�يالن از خش�كيها ب�ه ه�واكره هم 44خش�كيها ب�ه اقيانوس�ها هم اكن�ون خش�كيها ب�ه اقيانوس�ها هم اكن�ون

. . برابر بيشتر از زمان قبل از صنعتي شدن است برابر بيشتر از زمان قبل از صنعتي شدن است275275اكنون اكنون

منابع نشر هواكره اي فلزاتمنابع نشر هواكره اي فلزات نسبت ميزان

از ناشي برخورد انسان با طبيعت به

ميزان طبيعي

ميزان ناشي از برخورد انسان

با طبيعت )از فعاليتهاي

)تن انساني(در سال(

ميزان طبيعي )از

فرايندهاي زمين

شناختي( )تن در سال(

عنصر

15/038/052/063/06/15/3

8/13 3/23 9/27 3/83

275 344

7.200.00010.700.000

316.0004.40094.00098.000263.000840.00078.0005.00011.000

2.030.000

48.900.00027.800.000

605.0007.00058.00028.00019.00036.0002.800

6040

5.900

آلومينيمآهن

منگنزكبالتكرمنيكلمسروي

آرسنيكنقرهجيوهسرب

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

60

تمهاي زمين���ل سيس��زات در داخ��ه فل��تمهاي زمينچرخ��ل سيس��زات در داخ��ه فل� بواس��طه مع��دنكاري، بواس��طه مع��دنكاري، چرخع�ناص��ري ك��ه در� تمركزه��اي مح�لي د�ر س��نگ� ك��ره وج��ود دارن��د، در ن��واحي ع�ناص��ري ك��ه در� تمركزه��اي مح�لي د�ر س��نگ� ك��ره وج��ود دارن��د، در ن��واحي

يكي ا�ز يكي ا�ز ك�هك�ه ي�ا آ�زاد مي گردند ي�ا آ�زاد مي گردندزمي�ن منتق�ل ش�دهزمي�ن منتق�ل ش�دهگس�ت�رده اي ب�ه� سيس�تمهاي د�يگ�ر� گس�ت�رده اي ب�ه� سيس�تمهاي د�يگ�ر� بزرگترين اثرات معدنكاري در محيط است. بزرگترين اثرات معدنكاري در محيط است.

چرخش زيست چرخش زيستژئوشيميايي يك ژئوشيميايي يك

مس- مس- ––فلز كمياب فلز كمياب در سيستمهاي در سيستمهاي

زميني. ذخيره ها زميني. ذخيره ها )جعبه ها ( و )جعبه ها ( و

سيالنها )پيكانها ( سيالنها )پيكانها ( نسبت به يكديگر، نسبت به يكديگر، بر حسب مقياس بر حسب مقياس رسم مي گردند . رسم مي گردند .

سيالنهاي ناشناخته سيالنهاي ناشناخته توسط عالمت توسط عالمت

سوال نشان داده سوال نشان داده مي شوند. از مي شوند. از

آنجايي كه مقادير آنجايي كه مقادير تغيير )طيف( مس تغيير )طيف( مس

بسيار گسترده بسيار گسترده اند ، برخي از آنها اند ، برخي از آنها نميتوانند به طور نميتوانند به طور

كافي در اينجا كافي در اينجا نشان داده شوند .نشان داده شوند .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

61

چرخش مس در بين سيستمهاي زمينچرخش مس در بين سيستمهاي زمين زمان اقامت مس در سيستمهاي مختلف زمين براي ارزيابي اثر محيطي زمان اقامت مس در سيستمهاي مختلف زمين براي ارزيابي اثر محيطي

: :فعاليت هاي معدنكاري مهم استفعاليت هاي معدنكاري مهم است

در يك سيستم حالت ثابت، نرخ جريان مس مقدار كل جريان آن به داخل يا در يك سيستم حالت ثابت، نرخ جريان مس مقدار كل جريان آن به داخل يا و در و در به خارج يك مخزن مي باشد. براي نمونه، زمان اقامت مس در هواكرهبه خارج يك مخزن مي باشد. براي نمونه، زمان اقامت مس در هواكره

خاك عبارتند از : خاك عبارتند از :

( و در داخل خاك به روز( و در داخل خاك به 1313به عبارت ديگرمس در داخل هوا كره به تندي )به عبارت ديگرمس در داخل هوا كره به تندي )روز سال( چرخش مي كند. يك نمونه از نتيجه محيطي اين تفاوت سال( چرخش مي كند. يك نمونه از نتيجه محيطي اين تفاوت 10811081كندي )كندي )

در زمانهاي اقامت اين است كه حتي بعد از اين كه يك گداز كار خروجيهاي در زمانهاي اقامت اين است كه حتي بعد از اين كه يك گداز كار خروجيهاي مس خود را به هوا كره كاهش مي دهد، سالهاي بسياري طول مي كشد تا مس خود را به هوا كره كاهش مي دهد، سالهاي بسياري طول مي كشد تا

مس اضافي از خاكهاي اطراف آن تسهيالت رفع گردد.مس اضافي از خاكهاي اطراف آن تسهيالت رفع گردد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

62

فورانهاي آتشفشانيفورانهاي آتشفشاني يك آتشفش�ان س�وراخ ي�ا ش�كافي ب�ه بخش داخلي يك آتشفش�ان س�وراخ ي�ا ش�كافي ب�ه بخش داخلي

گ�رم زمين مي باش�د، ي�ك روش�نايي م�وقت زيب�ا و گ�رم زمين مي باش�د، ي�ك روش�نايي م�وقت زيب�ا و هن�وز ترس�ناكي ك�ه از طري�ق پوس�ته ب�ه گوش�ته زي�ر هن�وز ترس�ناكي ك�ه از طري�ق پوس�ته ب�ه گوش�ته زي�ر آن ارتب�اط دارد. در چن�د ق�رن گذش�ته ص�دها ه�زار آن ارتب�اط دارد. در چن�د ق�رن گذش�ته ص�دها ه�زار نف�ر از م�ردم جه�ان در اثن�اي ف�وران دهه�ا آتشفش�ان نف�ر از م�ردم جه�ان در اثن�اي ف�وران دهه�ا آتشفش�ان

ناش�ي از ت�دفين ناش�ي از ت�دفين ك�ه ك�هدر اط�راف دني�ا از بين رفت�ه ان�ددر اط�راف دني�ا از بين رفت�ه ان�ددر واري�زه ه�اي آتشفش�اني، گرم�اي زي�اد ي�ا گازه�اي در واري�زه ه�اي آتشفش�اني، گرم�اي زي�اد ي�ا گازه�اي خف�ه كنن�ده گ�رم و ت�وده ه�اي م�تراكم ه�وا ك�ه ب�ا س�نگ خف�ه كنن�ده گ�رم و ت�وده ه�اي م�تراكم ه�وا ك�ه ب�ا س�نگ

وو خاكس��تر آميخت��ه و خاكس��تر آميخت��ه وان��د جريانه��اي گ��ل غ��ني از جريانه��اي گ��ل غ��ني از ان��د مي باشند .مي باشند . خاكسترخاكستر

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

63

آتشفش�ان ب�ر روي زمين فع�ال ي�ا ب�القوه فع�ال آتشفش�ان ب�ر روي زمين فع�ال ي�ا ب�القوه فع�ال 10001000 بيش�تر از بيش�تر از ..ان�د�؛ بي�ش�تر�ين �فع�اليت �در ژاپ�ن، ان�دونزي� و اي�االت �متح�ده اس�ت� ان�د�؛ بي�ش�تر�ين �فع�اليت �در ژاپ�ن، ان�دونزي� و اي�االت �متح�ده اس�ت�

d �واب�سته به� �مرزه�اي� d �واب�سته به� �مرزه�اي� مح�ل� آتشف�شانها �ع�ميقا �مي �باشد. �مي �باشد.پهن�ه ها پهن�ه ها مح�ل� آتشف�شانها �ع�ميقا

منظ���ره جه���اني زمين و منظ���ره جه���اني زمين ومرزه��اي� ورق��ه �ه��اي� آن مرزه��اي� ورق��ه �ه��اي� آن رابط��ه ب�ين زمين س��اخت رابط��ه ب�ين زمين س��اخت و�رقي ، آتشفش�������اني و و�رقي ، آتشفش�������اني و زلزل�ه� را نش�ان م�ي ده�د . زلزل�ه� را نش�ان م�ي ده�د . بيش���تر� آتشفش���ان� ه���ا بيش���تر� آتشفش���ان� ه���ا )�نق�ط���ه ه���ا ( �در ا�م�ت���داد� )�نق�ط���ه ه���ا ( �در ا�م�ت���داد�

8080 � ) � )م�رز� �ه�اي� همگ�رام�رز� �ه�اي� همگ�را ��% ( ��% ( 2020)) �و �واگ��را �� �و �واگ��را ��%�(%�(

ي�افت مي ش�وند� . �اس�تثنا ي�افت مي ش�وند� . �اس�تثنا ه��اي ك�م آت�شفش��ان �ه��اي ه��اي ك�م آت�شفش��ان �ه��اي م�و�ج�ود در �نق�اط د�اغ نظ�ير م�و�ج�ود در �نق�اط د�اغ نظ�ير ه�ا�وايي ه�س�تن�د� . اقي�انوس� ه�ا�وايي ه�س�تن�د� . اقي�انوس� آ�را�م �ب�ا م�رز� ه�اي همگ�را آ�را�م �ب�ا م�رز� ه�اي همگ�را و �آتش�ف�ش��ان� ه��ا �مح��دود و �آتش�ف�ش��ان� ه��ا �مح��دود م�ي� ش��ود . تق�ريب��ا� تم��ام م�ي� ش��ود . تق�ريب��ا� تم��ام ز�لزل����ه �ه����ا �در ا�مت����دا�د ز�لزل����ه �ه����ا �در ا�مت����دا�د حوا�ش�ي ورق�ه ه�ا �رخ مي حوا�ش�ي ورق�ه ه�ا �رخ مي

دهند .دهند .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

64

كاهش خطرات آتشفشانيكاهش خطرات آتشفشاني

به�ترين راه ش�روع ب�ه ك�اهش خط�رات آتشفش�انها آم�اده ك�ردن به�ترين راه ش�روع ب�ه ك�اهش خط�رات آتشفش�انها آم�اده ك�ردنن�قش�ه ه�اي� خط�ر ب�را�ي ت�م�ام آت�شفش�انهاي� ب�القوه� فع�ال اس�ت. ن�قش�ه ه�اي� خط�ر ب�را�ي ت�م�ام آت�شفش�انهاي� ب�القوه� فع�ال اس�ت.

درص���د درص���د 1010ت���ا�كنون،� چ���ني�ن نقش���ه ه���ايي ب���را�ي ح���دود ت���ا�كنون،� چ���ني�ن نقش���ه ه���ايي ب���را�ي ح���دود آتشفشانهاي فعال دنيا تهيه شده اند. آتشفشانهاي فعال دنيا تهيه شده اند.

،با اين ح�ال ح�تي به�ترين نقش�ه ه�اي خط�ر و دقيق�ترين اخط�ار، با اين ح�ال ح�تي به�ترين نقش�ه ه�اي خط�ر و دقيق�ترين اخط�ارآ�گ�اه باش�ن�د بي ف�اي�ده آ�گ�اه باش�ن�د بي ف�اي�ده ‌‌ناناو م�س�ئوالن ح�كوم�تي و م�س�ئوالن ح�كوم�تي اگ�ر� عم�وم �م�ردم� اگ�ر� عم�وم �م�ردم�

خواهد بود. خواهد بود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

65

و علل آنها و علل آنهازلزله هازلزله ها

بيش�تر زلزل�ه ه�ا نتيج�ه حرك�ات ورق�ه ه�ايي هس�تند بيش�تر زلزل�ه ه�ا نتيج�ه حرك�ات ورق�ه ه�ايي هس�تندك�ه تنجش )تغي�ير ش�كل( س�نگها را در جه�ات مقاب�ل ك�ه تنجش )تغي�ير ش�كل( س�نگها را در جه�ات مقاب�ل در امت�داد س�طح گس�ل، ت�ا زم�اني ك�ه لغ�زش داش�ته در امت�داد س�طح گس�ل، ت�ا زم�اني ك�ه لغ�زش داش�ته باش�ند، ب�اعث مي گردن�د. تك�ان حاص�له ب�ه واس�طه باش�ند، ب�اعث مي گردن�د. تك�ان حاص�له ب�ه واس�طه

مي باشند .مي باشند .رهايي انرژي ذخيره شده در سنگها رهايي انرژي ذخيره شده در سنگها

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

66

برآورد خطرات زلزلهبرآورد خطرات زلزله

�� ان�رژي ره�ا ش�ده در اثن�اي ي�ك زلزل�ه متناس�ب ب�ا ان�دازه �� ان�رژي ره�ا ش�ده در اثن�اي ي�ك زلزل�ه متناس�ب ب�ا ان�دازهط�و�ل و ع�رض �� س�طح �گس�لي ا�س�ت ك�ه� مي ش�كند� و ط�و�ل و ع�رض �� س�طح �گس�لي ا�س�ت ك�ه� مي ش�كند� و ح�جم �س�نگ�ي ا�س�ت ك�ه� در� ام�ت�دا�د گس�ل� تغ�ي�ير ش�ك�ل مي� ح�جم �س�نگ�ي ا�س�ت ك�ه� در� ام�ت�دا�د گس�ل� تغ�ي�ير ش�ك�ل مي� ي�اب�د.� ه�ر چ�ه� مق�دا�ر� ان�رژي� ره�ا� ش�ده د�ر اثن�ا�ي ي�ك ز�لزل�ه ي�اب�د.� ه�ر چ�ه� مق�دا�ر� ان�رژي� ره�ا� ش�ده د�ر اثن�ا�ي ي�ك ز�لزل�ه بزر�گ�تر� باش�د، د�ام�ن�ه �ام�و�اج ل�رز�ه اي �آن� در� �ي�ك فا�ص�له بزر�گ�تر� باش�د، د�ام�ن�ه �ام�و�اج ل�رز�ه اي �آن� در� �ي�ك فا�ص�له فرض�ي از م�ن�ب�ع ز�ل�زل�ه بي�ش�تر مي �ش�ود. ه�م�چ�ن�ين،� �ه�ر چ�ه �فرض�ي از م�ن�ب�ع ز�ل�زل�ه بي�ش�تر مي �ش�ود. ه�م�چ�ن�ين،� �ه�ر چ�ه �

ا�ن�رژ�ي ره�ا ش�ده �بزر�گ�ت�ر� باش�د، تخ�ر�ي�ب �ب�دتر� و �ش�دت ا�ن�رژ�ي ره�ا ش�ده �بزر�گ�ت�ر� باش�د، تخ�ر�ي�ب �ب�دتر� و �ش�دت احس�اس ش�د�ه توس�ط اف�راد� نزدي�ك� ب�ه �منب�ع ب�يش�تر اس�ت.احس�اس ش�د�ه توس�ط اف�راد� نزدي�ك� ب�ه �منب�ع ب�يش�تر اس�ت.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

67

بزرگي زلزله و مقياس ريشتربزرگي زلزله و مقياس ريشتر

دامن��ه بزرگ��ترين م��وج ل��رزه اي ب��ر روي ي��ك ل��رزه دامن��ه بزرگ��ترين م��وج ل��رزه اي ب��ر روي ي��ك ل��رزه ازازنگاش�ت اس�تفاده مي نماي�د و ب�راي اين ك�ه ب�زرگي آن نگاش�ت اس�تفاده مي نماي�د و ب�راي اين ك�ه ب�زرگي آن روي��داد� را بي��ان �نماي��د ف�اص��له �آن از منب��ع ت�ص��حيح� مي روي��داد� را بي��ان �نماي��د ف�اص��له �آن از منب��ع ت�ص��حيح� مي

شود.شود.

مقي�اس ب�زرگي لگ�اريتمي مي باش�د، ب�دين مع�ني ك�ه ه�ر مقي�اس ب�زرگي لگ�اريتمي مي باش�د، ب�دين مع�ني ك�ه ه�رو�اح�د د�ر مقي�اس �ده براب�ر �� ي�ا د�رج�ه ب�زرگ�ي � مق�ي�اس و�اح�د د�ر مقي�اس �ده براب�ر �� ي�ا د�رج�ه ب�زرگ�ي � مق�ي�اس

قبلي افزايش مي يابد. قبلي افزايش مي يابد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

68

مركالي مركالي اصالح شده اصالح شدهشدت زلزله و مقياسشدت زلزله و مقياس

براس�اس اث�ر ي�ك زلزل�ه ب�ر روي س�اختمانهايي ك�ه براس�اس اث�ر ي�ك زلزل�ه ب�ر روي س�اختمانهايي ك�هتوس�ط انس�ان س�اخته ش�ده اس�ت و اين ك�ه م�ردم توس�ط انس�ان س�اخته ش�ده اس�ت و اين ك�ه م�ردم چگون�ه آن�را تجرب�ه مي كنن�د مش�خص مي ش�ود. ه�ر چگون�ه آن�را تجرب�ه مي كنن�د مش�خص مي ش�ود. ه�ر

درج�ه ب�ا اع�داد رومي نش�ان داده مي درج�ه ب�ا اع�داد رومي نش�ان داده مي 1212ك�دام از ك�دام از .. شود و اين مقياس لگاريتمي نيستشود و اين مقياس لگاريتمي نيست

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

69

ه اي� ان�رژي تقري�بي ي�ك منب�ع زلزل�ه ان�رژي تقري�بي ي�ك منب�ع زلزل�ه بزرگي لحظ�ه ايبزرگي لحظرا به�تر از اث�ر آن در س�طح زمين ان�دازه گ�يري مي را به�تر از اث�ر آن در س�طح زمين ان�دازه گ�يري مي كن�د. ان�رژي ل�رزه اي مي توان�د از ابع�اد س�طح گس�ل كن�د. ان�رژي ل�رزه اي مي توان�د از ابع�اد س�طح گس�ل ك�ه شكس�ته ش�ده ان�د و ن�يز حجم س�نگ تغي�ير ش�كل ك�ه شكس�ته ش�ده ان�د و ن�يز حجم س�نگ تغي�ير ش�كل

يافته در امتداد گسل محاسبه شود. يافته در امتداد گسل محاسبه شود.

محاس�به ب�زرگي لحظ�ه اي ي�ك ي�ا دو س�اعت وقت محاس�به ب�زرگي لحظ�ه اي ي�ك ي�ا دو س�اعت وقت مي گيردمي گيرد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

70

يكي از بزرگ��ترين كمكه��اي زمين شناس��ان ب��راي يكي از بزرگ��ترين كمكه��اي زمين شناس��ان ب��رايارزي�ابي خط�رات هم�راه ب�ا زلزل�ه ه�ا تهي�ه نقش�ه ارزي�ابي خط�رات هم�راه ب�ا زلزل�ه ه�ا تهي�ه نقش�ه

زمين شناختي است. زمين شناختي است.

،براي كاس�تن از م�رگ وم�ير و ك�اهش تخ�ريب ام�وال، براي كاس�تن از م�رگ وم�ير و ك�اهش تخ�ريب ام�والچ�نين نقش�ه ه�ا مي بايس�تي در اثن�اي برنام�ه ري�زي و چ�نين نقش�ه ه�ا مي بايس�تي در اثن�اي برنام�ه ري�زي و فازه�اي س�اخت و س�از ب�ه ك�ار ب�رده ش�وند، ن�ه بع�د از فازه�اي س�اخت و س�از ب�ه ك�ار ب�رده ش�وند، ن�ه بع�د از

اين كه ساختمانها تكميل شدند.اين كه ساختمانها تكميل شدند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

71

ده���القوه در آين��اي ب��ه ه��دهزلزل��القوه در آين��اي ب��ه ه� در ح��ال حاض��ر در ح��ال حاض��ر زلزلدانش�مندان عل�وم زمين مي دانن�د ك�ه هيچ اب�زار قاب�ل دانش�مندان عل�وم زمين مي دانن�د ك�ه هيچ اب�زار قاب�ل اعت�م�ادي و�ج�ود ند�ارن�د ك�ه �ب�ه �وس�ي�له آ�نه�ا زلز�ل�ه اي �را ب�ر اعت�م�ادي و�ج�ود ند�ارن�د ك�ه �ب�ه �وس�ي�له آ�نه�ا زلز�ل�ه اي �را ب�ر

ك�رد. ك�رد. پ�يش گ�ويي�پ�يش گ�ويي�ح�س�ب م�ح�ل�، �زم�ان �د�قي�ق و�ان�داز�ه� آن ح�س�ب م�ح�ل�، �زم�ان �د�قي�ق و�ان�داز�ه� آن d �مح�ل ت�قر�ي�بي پ�ي�ش بي�ن�ي ه�ا�پ�ي�ش بي�ن�ي ه�ا�ا�ز ط�رف� دي�گ�ر، ا�ز ط�رف� دي�گ�ر، d �مح�ل ت�قر�ي�بي ، ك�ه� �ص�رف�ا� ، ك�ه� �ص�رف�ا�

يك� ر�ويدا�د را� �در آ�ينده بيان� مي �ك�نند،� ميسر� مي �با�شديك� ر�ويدا�د را� �در آ�ينده بيان� مي �ك�نند،� ميسر� مي �با�شد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

72

يكي از مهم�ترين نت�ايج تئ�وري زمين س�اخت ورقي درك يكي از مهم�ترين نت�ايج تئ�وري زمين س�اخت ورقي درك �بيش�تر �بيش�تر ..س�ت س�ت پ�هن�ه ها�پ�هن�ه ها�رابط�ه بي�ن ل�رزه �خ�يزي �و مرزه�اي رابط�ه بي�ن ل�رزه �خ�يزي �و مرزه�اي

گس�لها� و از� اين رو بيش�تر زلزل�ه� ه�ا، در� ام�ت�داد مرزه�اي گس�لها� و از� اين رو بيش�تر زلزل�ه� ه�ا، در� ام�ت�داد مرزه�اي ه�ا ه�اپهن�ه درص�د تم�ام زلزل�ه ه�ا در درص�د تم�ام زلزل�ه ه�ا در 9595 رخ �مي دهن�د. � رخ �مي دهن�د. � پهن�ه

د�رص�د بقي�ه در د�رص�د بقي�ه در 55 رخ� مي دهن�د. رخ� مي دهن�د. پهن�هپهن�همر�زه�اي بي�ن د�و مر�زه�اي بي�ن د�و . .امت�داد مرزه�اي ور�قه هاي ق�ديمي اتف�اق مي �افت�ندامت�داد مرزه�اي ور�قه هاي ق�ديمي اتف�اق مي �افت�ند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

73

كاستن خطرات زلزله هاكاستن خطرات زلزله ها

براي مهندس�ان، دانش�مندان عل�وم زمين و سياس�تمداران براي مهندس�ان، دانش�مندان عل�وم زمين و سياس�تمدارانهم ا�مك�ان پ�ذير و هم� دور�انديش�انه اس�ت ت�ا ب�راي ايج�اد هم ا�مك�ان پ�ذير و هم� دور�انديش�انه اس�ت ت�ا ب�راي ايج�اد ك��د�هاي� س��ا�ختماني �مناس��ب ب��راي� س��اختمانهاي �از نظ��ر ك��د�هاي� س��ا�ختماني �مناس��ب ب��راي� س��اختمانهاي �از نظ��ر ل�رزه ا�ي �امن �ب�ا يك�د�يگر� ك�ا�ر كنن�د. �اطالع�ات �م�و�رد ن�ي�از ل�رزه ا�ي �امن �ب�ا يك�د�يگر� ك�ا�ر كنن�د. �اطالع�ات �م�و�رد ن�ي�از

ب�راي بر�نامه ريز�ي در�ست عبا�رتند� از:ب�راي بر�نامه ريز�ي در�ست عبا�رتند� از:

.محل احتمالي گسلها، چون منشا زلزله ها هستند.محل احتمالي گسلها، چون منشا زلزله ها هستند.)ويژگيه�اي زلزل�ه ه�اي احتم�الي )ب�زرگي، دوام ون�وع گسل(.ويژگيه�اي زلزل�ه ه�اي احتم�الي )ب�زرگي، دوام ون�وع گسل نوع م���واد زمين شناس���ي خاس���تگاه زلزل���ه و س���اختمانهاي نوع م���واد زمين شناس���ي خاس���تگاه زلزل���ه و س���اختمانهاي

مهندسي.مهندسي.

فصل چهارمفصل چهارمسيستم هاي خاك و

هوازدگي خاكه�ا در خ�اك ك�ره وج�ود دارن�د و فراين�دهاي تش�كيل خ�اك در خاكه�ا در خ�اك ك�ره وج�ود دارن�د و فراين�دهاي تش�كيل خ�اك در

مي كنن�د ك�ه نتيج�ه اعم�ال متقاب�ل بين س�نگ مي كنن�د ك�ه نتيج�ه اعم�ال متقاب�ل بين س�نگ خ�اك ك�ره عم�ل خ�اك ك�ره عم�ل كره، هوا كره، آب كره و زيست كره است. كره، هوا كره، آب كره و زيست كره است.

:در اين بخش:در اين بخش س�بب خطره�اي فرس�ايش خ�اك، بياب�ان زايي، و ح�ركت ت�وده س�بب خطره�اي فرس�ايش خ�اك، بياب�ان زايي، و ح�ركت ت�وده

اي را بررس�ي ك�رده و ب�ه اين موض�وع ك�ه چگون�ه مي ت�وانيم اي را بررس�ي ك�رده و ب�ه اين موض�وع ك�ه چگون�ه مي ت�وانيم آنها را به حداقل برسانيم توجه مي كنيم. آنها را به حداقل برسانيم توجه مي كنيم.

نمون�ه ه�ايي از تغي�يرات در خ�اك ك�ره را در دوره ه�اي زم�اني نمون�ه ه�ايي از تغي�يرات در خ�اك ك�ره را در دوره ه�اي زم�انيانساني و زمين شناسي تحقيق مي كنيم.انساني و زمين شناسي تحقيق مي كنيم.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

75

تمهاي�خاك ك�ره: غش�اء زمي�ني ب�راي ديگ�ر سيس�تمهاي خاك ك�ره: غش�اء زمي�ني ب�راي ديگ�ر سيسزمينزمين

به تم�ام الي�ه ه�اي واري�زه اي س�نگي و م�واد آلي خ�رد ش�ده به تم�ام الي�ه ه�اي واري�زه اي س�نگي و م�واد آلي خ�رد ش�دهو� تج�ز�ي�ه� ش�د�ه د�ر� س�ط�ح �خ�ش�كي� �ه�اي ز�مين� �خ�اك� ك�ره مي و� تج�ز�ي�ه� ش�د�ه د�ر� س�ط�ح �خ�ش�كي� �ه�اي ز�مين� �خ�اك� ك�ره مي گ�وين�د.� ج�رم� �و ان�رژي ا�ز �س�ن�گ ك�ره،� �آب �ك�ره، �زيس�ت ك�ره گ�وين�د.� ج�رم� �و ان�رژي ا�ز �س�ن�گ ك�ره،� �آب �ك�ره، �زيس�ت ك�ره

..و� ه�وا �كره� به� سرا�سر �خ�اك كر�ه� من�تقل �مي شون�د� و� ه�وا �كره� به� سرا�سر �خ�اك كر�ه� من�تقل �مي شون�د�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

76

خاك ك�ره اس�اس اكوسيس�تم خاك ك�ره اس�اس اكوسيس�تمه����اي ق����ا�ره ا�ي اس����ت و ه����اي ق����ا�ره ا�ي اس����ت و تش�كيل س�ط�حي در� بين اين تش�كيل س�ط�حي در� بين اين اكوسيس�������تمها وديگ�������ر �اكوسيس�������تمها وديگ�������ر �اكوس�يس�تم ه�اي� زمي�ني مي اكوس�يس�تم ه�اي� زمي�ني مي ده�د�. خ�اك، بخ�ش ب�ا� كلف�تي ده�د�. خ�اك، بخ�ش ب�ا� كلف�تي

م�تر�، ش�امل� م�اده آلي م�تر�، ش�امل� م�اده آلي 22 ت�ا � ت�ا �11ا�س�ت و �در ب�ا�الي خ�اك ك�ره ا�س�ت و �در ب�ا�الي خ�اك ك�ره تش�كيل مي ش�ود، ج�ا�يي ك�ه تش�كيل مي ش�ود، ج�ا�يي ك�ه ت�م�ام س�يس�تمهاي �زيرزمي�ني ت�م�ام س�يس�تمهاي �زيرزمي�ني ب�ه هم �ت�اثي�ر مي گذارن�د. در ب�ه هم �ت�اثي�ر مي گذارن�د. در زي�ر� خ�اك، س�نگ ه�و�ازده� ب�ه زي�ر� خ�اك، س�نگ ه�و�ازده� ب�ه س���مت �پ���ايين ت���ا س���نگ �س���مت �پ���ايين ت���ا س���نگ �ه��و�انز�ده تغ�ي��يري� ت��دريجي ه��و�انز�ده تغ�ي��يري� ت��دريجي ي���ه ي���ه د�ارد� و ت�ش���كيل ي���ك ال� د�ارد� و ت�ش���كيل ي���ك ال�

م�تر كلف�تي م�تر كلف�تي 200200ن�اهموار ت�ا �ن�اهموار ت�ا �مي دهد.مي دهد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

77

تغي�ير م�واد س�نگ و ك�اني در اين غش�اء زمي�ني توس�ط تغي�ير م�واد س�نگ و ك�اني در اين غش�اء زمي�ني توس�ط ه��و�ازدگيه��و�ازدگيفرا�ين��دهاي �ف��يزيكي�، ش��يمياي�ي و زيس��تي فرا�ين��دهاي �ف��يزيكي�، ش��يمياي�ي و زيس��تي

ناميده مي شود. ناميده مي شود.

يزيكي� ب�ه خ�رد و ري�ز ش�دن مك�انيكي ب�ه خ�رد و ري�ز ش�دن مك�انيكي هوازدگي ف�يزيكيهوازدگي فسنگها و كانيها نسبت داده مي شود. سنگها و كانيها نسبت داده مي شود.

يميايي� ب�ه دگرس�اني ش�يميايي س�نگها ب�ه دگرس�اني ش�يميايي س�نگها ه�وازدگي ش�يمياييه�وازدگي شو� كانيه�ا اس�تن�اد م�ي گ�ردد. ه�ر دو ن�وع ه�وا�زدگي ب�ا و� كانيه�ا اس�تن�اد م�ي گ�ردد. ه�ر دو ن�وع ه�وا�زدگي ب�ا

ف�رايندهاي� زيست ش�ناختي اف�زاي�ش مي ياب�ند.ف�رايندهاي� زيست ش�ناختي اف�زاي�ش مي ياب�ند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

78

واكنش�هاي ش�يميايي در س�طح س�نگها و كانيه�ا رخ مي دهن�د، بن�ابراين واكنش�هاي ش�يميايي در س�طح س�نگها و كانيه�ا رخ مي دهن�د، بن�ابراينه��و�ازدگي ف��ي�زيكي از �طري��ق شكس��تن و� ج��داك�ردن س��ن�گ ت��ازه و� در ه��و�ازدگي ف��ي�زيكي از �طري��ق شكس��تن و� ج��داك�ردن س��ن�گ ت��ازه و� در م�ع�رض �ه�وا ق�را�رداد�ن س�ط�وح ب�يش�تر،� ه�وا�زدگ�ي ش�ي�م�يايي� را تس�هيل مي م�ع�رض �ه�وا ق�را�رداد�ن س�ط�وح ب�يش�تر،� ه�وا�زدگ�ي ش�ي�م�يايي� را تس�هيل مي

..نمايد نمايد

هوازدگي ف�يزيكي س�نگ را هوازدگي ف�يزيكي س�نگ راب�ه ذ�رات بس�يار� ري�زي �خ�رد ب�ه ذ�رات بس�يار� ري�زي �خ�رد ك��ر�ده،� �س��طح �ب�يش��تري را ك��ر�ده،� �س��طح �ب�يش��تري را د�ر �ا�ختي������ا�ر ه������وازدگ�ي� د�ر �ا�ختي������ا�ر ه������وازدگ�ي� ش��يمي�ايي �ق��ر�ار مي د�ه��د. ش��يمي�ايي �ق��ر�ار مي د�ه��د. ح�جم ك��ل �س��ن�گ يك�س��ان� ح�جم ك��ل �س��ن�گ يك�س��ان� مي� �مان����د، و�ل�ي� �مق����د�ا�ر مي� �مان����د، و�ل�ي� �مق����د�ا�ر س��ط�ح�ي ك��ه� �در م�ع��رض� س��ط�ح�ي ك��ه� �در م�ع��رض� ه�و�ازدگ�ي� ب�ع�دي� ق�ر�ار �م�ي ه�و�ازدگ�ي� ب�ع�دي� ق�ر�ار �م�ي گ��ي�رد ب��ا ا�ف��زاي�ش� �تع��د�اد گ��ي�رد ب��ا ا�ف��زاي�ش� �تع��د�اد

ذ�ر�ات افزا�يش م�ي� يابد.ذ�ر�ات افزا�يش م�ي� يابد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

79

خطرات فرسايش خاك و حفظ خاكخطرات فرسايش خاك و حفظ خاك

ب�اعث ايج�اد خاكه�ا، رس�ها و كان�ه ه�ا در س�نگ ب�اعث ايج�اد خاكه�ا، رس�ها و كان�ه ه�ا در س�نگ هوازدگيهوازدگي ..كره مي گرددكره مي گردد

ايش� فراين�دهاي اس�ت ك�ه م�واد زمي�ني سس�ت فراين�دهاي اس�ت ك�ه م�واد زمي�ني سس�ت فرس�ايشفرس آب ، ب�اد، يخ آب ، ب�اد، يخ ك�اري ك�ه توس�طك�اري ك�ه توس�ط؛ ؛ ش�ده را انتق�ال مي ده�دش�ده را انتق�ال مي ده�د

. . گرانش صورت ميگيردگرانش صورت ميگيرديخچالي و يخچالي و

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

80

تش�كيل خ�اك و فرس�ايش خ�اك در ه�ر ن�وع خ�اكي در تش�كيل خ�اك و فرس�ايش خ�اك در ه�ر ن�وع خ�اكي درروي زمين همزم�ان رخ داده ان�د زي�را انس�ان از م�دتها روي زمين همزم�ان رخ داده ان�د زي�را انس�ان از م�دتها ق�ب��ل خاكه��ا را ب��راي كش��اورزي �اس��تفاده �مي ك��رده ق�ب��ل خاكه��ا را ب��راي كش��اورزي �اس��تفاده �مي ك��رده ا�س�ت. در� غيبت ه�ر گون�ه اخت�اللي، ط�بيعي �ي�ا ناش�ي از ا�س�ت. در� غيبت ه�ر گون�ه اخت�اللي، ط�بيعي �ي�ا ناش�ي از d هم�ديگر d هم�ديگر انس�ان ن�رخ ت�ش�كيل� خ�اك �و فرس�ايش معم�و�ال انس�ان ن�رخ ت�ش�كيل� خ�اك �و فرس�ايش معم�و�الرا �مت�وازن �مي س�ازند. �نرخه�اي ش�ا�خص تش�كيل خ�اك را �مت�وازن �مي س�ازند. �نرخه�اي ش�ا�خص تش�كيل خ�اك د�ر مقي�ا�س زم�ا�ن انس�اني �خيلي �پ�ايين �ب�وده و فق�ط د�ر مقي�ا�س زم�ا�ن انس�اني �خيلي �پ�ايين �ب�وده و فق�ط

ميليم�تر� در س�ال �اس�ت. ب�ه عب�ار�ت ميليم�تر� در س�ال �اس�ت. ب�ه عب�ار�ت 11/011/0 ت�ا ت�ا 02/002/0د�يگ�ر، �تش�كي�ل ي�ك� م�تر خ�ا�ك نيا�زمن�د �زم�ا�ني ب�راب�ر د�يگ�ر، �تش�كي�ل ي�ك� م�تر خ�ا�ك نيا�زمن�د �زم�ا�ني ب�راب�ر

س�ال مي باشد�. س�ال مي باشد�.50.00050.000 تا � تا �10.00010.000

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

81

ام�روزه در ب�رخي قس�متهاي دني�ا نرخه�اي فرس�ايش ب�ه ام�روزه در ب�رخي قس�متهاي دني�ا نرخه�اي فرس�ايش ب�ه براب�ر ب�زرگ�تر �از براب�ر ب�زرگ�تر �از 100100 ت�ا ت�ا 1818و�اس�طه �فع�الي�ت انس�ان �و�اس�طه �فع�الي�ت انس�ان �

نرخ طبيعي خاكسازي است. نرخ طبيعي خاكسازي است.

اث�ر محيطي فرس�ايش خ�اك در دامن�ه ه�ا و زمينه�ايي اث�ر محيطي فرس�ايش خ�اك در دامن�ه ه�ا و زمينه�اييك��ه در �آنه��ا �فرس��ايش رخ مي� ده��د، �و ن��يز د�ر پ��ايين ك��ه در �آنه��ا �فرس��ايش رخ مي� ده��د، �و ن��يز د�ر پ��ايين

از دس�ت� رفتن �از دس�ت� رفتن � � � رود�ه�ا، احس�اس مي ش�ود. رود�ه�ا، احس�اس مي ش�ود. خ�اك� فوق�ا�ني ب�ارو�ري خ�ا�ك �را ب�ه� واس�طه �انتق�ال م�اده �خ�اك� فوق�ا�ني ب�ارو�ري خ�ا�ك �را ب�ه� واس�طه �انتق�ال م�اده �آ�لي و� رس�، ك�ه ه�ر �دو� �م�وادغ�ذاي�ي �و رط�وبت� ر�ا نگ�ه آ�لي و� رس�، ك�ه ه�ر �دو� �م�وادغ�ذاي�ي �و رط�وبت� ر�ا نگ�ه

مي دارند، كاهش مي دهد. مي دارند، كاهش مي دهد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

82

تهدي�د ناش�ي از فرس�ايش ش�تابان خ�اك هم�راه ب�ا تهدي�د ناش�ي از فرس�ايش ش�تابان خ�اك هم�راه ب�اكاره�اي كش�اورزي فقيران�ه و از بين رفتن جنگله�ا كاره�اي كش�اورزي فقيران�ه و از بين رفتن جنگله�ا يكي از ج�دي ت�رين بحرانه�اي محيطي دني�ا اس�ت؛ ب�ا يكي از ج�دي ت�رين بحرانه�اي محيطي دني�ا اس�ت؛ ب�ا

..اين حال، يك بحران آرام استاين حال، يك بحران آرام است

"در حقيقت اين منب�ع ب�ا ارزش در ح�ال "اس�تخراج" در حقيقت اين منب�ع ب�ا ارزش در ح�ال "اس�تخراجاس�ت، يع�ني دربس�ياري جاه�ا بيش از ح�د اس�تفاده اس�ت، يع�ني دربس�ياري جاه�ا بيش از ح�د اس�تفاده

مي شود.مي شود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

83

اگ�ر چ�ه بس�ياري عوام�ل در فرس�ايش خ�اك س�هم دارن�د اگ�ر چ�ه بس�ياري عوام�ل در فرس�ايش خ�اك س�هم دارن�دد�و ت�ا از �م�هم�ترين �آ�نه�ا �درج�ه� ش�يب �زمي�ن و� مق�دا�ر خ�اك د�و ت�ا از �م�هم�ترين �آ�نه�ا �درج�ه� ش�يب �زمي�ن و� مق�دا�ر خ�اك لخ�ت ا�س�ت� ك�ه د�ر مع�رض �ب�اد و آ�ب مي� باش�د.� هر�چ�ه لخ�ت ا�س�ت� ك�ه د�ر مع�رض �ب�اد و آ�ب مي� باش�د.� هر�چ�ه ش�يب� زمين� �بيش�تر �و مق�دار� �پوش�ش گي�اه�ي كم�ت�ر� با�ش�د ش�يب� زمين� �بيش�تر �و مق�دار� �پوش�ش گي�اه�ي كم�ت�ر� با�ش�د

نر�خ فرسا�يش خاك� و �جريان �آب بي�شتر است.�نر�خ فرسا�يش خاك� و �جريان �آب بي�شتر است.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

84

يكي از بزرگ�ترين م�وارد محيطي دني�ا تغي�ير ش�كل زمينه�ايحاص�لخ�يز ب�ه� زمينه�ا�ي تخ�ريب� ش�ده �و خ�اك�ي اس�ت ك�ه ديگ�ر

بياب�ان )ق�ادر ب�ه� نگ�ه دار�ي گ�ياه�ان� و ج�انوران نمي �باش�د. (. زايي

:بياب�ان زايي ب�ه ص�ورت ي�ك ت�والي از روي�دادها رخ مي دهد.بيرونزدگي و تنش زيادي خاك را خشك مي نمايد يابن�د ) ك�اهش حاص�ل خ�يزي گون�ه ه�اي گي�اهي ب�ومي ك�اهش مي

.خاك ( .با كاهش باروري خاك، خاك سخت مي شود كن�د، خش�ك و مي چون آب كم�تري ب�ه خ�اك س�خت ش�ده نف�وذ

سخ�ت شدن� خاك� در �يك فراي�ند باز �خور�د مث�بت تشديد مي شود. آب بيش�تر جري�ان مي ياب�د ت�ا نف�وذ و بارن�دگي ه�اي ش�ديددر اثن�اي ،

ايج�اد �ب�ن�ابر�اين خ�اك� را مي ك�ن�د ش�يار، �آب گ�ذ�ر و فرس�ايش) گسترده ( .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

85

ارزيابي فرسايش خاك را كن�ترل مي كنن�د كش�ف فرس�ايشچه�ار عام�ل ك�ه ن�رخ

كرده اند: ،)اقليم )شدت بارش و دوام آن ،قابليت فرسايش خاك،)توپوگرافي )طول و تندي شيب دامنه ها.)پوشش خشكي )كنترل فرسايش و مديريت محصول

رابط�ه تع�يين ش�ده معادل�ه از بين رفتن جه�اني خ�اك :ناميده مي شود

‌A‌‌‌‌‌‌‌‌=‌‌‌‌‌‌‌‌‌R‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌*‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌K‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌*‌‌‌‌‌‌‌‌LS‌‌‌‌‌‌‌‌‌*‌‌‌‌‌‌‌‌CP قابليت فرسايش خاك توپوگرافي كنترل × مديريت

از بين رفتن عامل اقليمي ‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ خاك‌‌‌‌ ساالنه محصول ‌‌‌‌‌‌فرسايش

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

86

خطرهاي حركت توده اي و كاستن آنهاخطرهاي حركت توده اي و كاستن آنها مي توانن��د ب��ه d d مي توانن��د ب��ه مواد زمي��ني مق��دمتا ن��يروي ن��يروي واس��طهواس��طهمواد زمي��ني مق��دمتا

گ�رانش ب�ه س�مت پ�ايين س�رازيري ح�ركت كنن�د: اين گ�رانش ب�ه س�مت پ�ايين س�رازيري ح�ركت كنن�د: اين ن�وع� فرس�اي�ش تخ�ر�يب ت�وده اي �نامي�ده �مي ش�ود، �در ن�وع� فرس�اي�ش تخ�ر�يب ت�وده اي �نامي�ده �مي ش�ود، �در ح�الي ك�ه �فراين�د وا�قعي ح�ركت� ب�ه �س�مت پ�ا�يين ح�ركت ح�الي ك�ه �فراين�د وا�قعي ح�ركت� ب�ه �س�مت پ�ا�يين ح�ركت

توده اي ناميده مي شود.توده اي ناميده مي شود. مانن�د فرس�ايش خ�اك، ح�ركت ت�وده اي ي�ك فراين�د مانن�د فرس�ايش خ�اك، ح�ركت ت�وده اي ي�ك فراين�د

ط�بيعي اس�ت ك�ه در سراس�ر جه�ان رخ مي ده�د، ولي ط�بيعي اس�ت ك�ه در سراس�ر جه�ان رخ مي ده�د، ولي توس�ط فع�اليته�اي ا�نس�اني �در بس�ياري� مكانه�ا ش�ت�اب توس�ط فع�اليته�اي ا�نس�اني �در بس�ياري� مكانه�ا ش�ت�اب

مي يابد.مي يابد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

87

نقش گرانش و آب در حركت توده اينقش گرانش و آب در حركت توده اي اگ�ر ح�ركت ت�وده اي توس�ط گرانش�ي ايج�اد مي ش�ود اگ�ر ح�ركت ت�وده اي توس�ط گرانش�ي ايج�اد مي ش�ود

ك�ه ب�ر� ك�ل� زم�ين اث�ر مي� گ�ذارد�، چ�را ب�يش�تر د�ر ب�رخي ك�ه ب�ر� ك�ل� زم�ين اث�ر مي� گ�ذارد�، چ�را ب�يش�تر د�ر ب�رخي س�رازير�يها رخ داده و در برخي د�يگر رخ �نمي دهد؟س�رازير�يها رخ داده و در برخي د�يگر رخ �نمي دهد؟

نيروه�اي گرانش�ي است. نيروه�اي گرانش�ي است.در براب�ردر براب�رجواب در مق�اومت جواب در مق�اومت ب�راي ت�وده خ�اكي ك�ه ح�ركت مي كن�د، ن�يروي گ�رانش ب�راي ت�وده خ�اكي ك�ه ح�ركت مي كن�د، ن�يروي گ�رانش

ب�ايس��تي بيش��تر از �ه��ر گون��ه� مق��او�مت م��واد ه��و�ازده ب�ايس��تي بيش��تر از �ه��ر گون��ه� مق��او�مت م��واد ه��و�ازده باشد.باشد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

88

.اث�ر اف�زايش ش�يب ب�ر مق�اومت ي�ا ن�يروي نس�بي واري�زه سس�ت. اث�ر اف�زايش ش�يب ب�ر مق�اومت ي�ا ن�يروي نس�بي واري�زه سس�ت

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

89

،تن�دي ش�يب نمي توان�د تنه�ا معي�ار ب�راي ن�يروي ي�ك م�اده باش�د، تن�دي ش�يب نمي توان�د تنه�ا معي�ار ب�راي ن�يروي ي�ك م�اده باش�دز�ي�را ي�ك �ت�وده �ب�ر ر�وي �ش�يبها�ي تن�د ت�ا ه�زاران� س�ا�ل پاي�دار مي ز�ي�را ي�ك �ت�وده �ب�ر ر�وي �ش�يبها�ي تن�د ت�ا ه�زاران� س�ا�ل پاي�دار مي d بع�د از ي�ك d بع�د از ي�ك م�ان�د، و �س�پس ب�ه� ناگه�ان مي� ش�كند،� و ا�ين معم�وال م�ان�د، و �س�پس ب�ه� ناگه�ان مي� ش�كند،� و ا�ين معم�والب�ارا�ن س�نگين و ط�والني انج�ا�م مي ش�ود.� آب عا�م�ل دوم در ب�ارا�ن س�نگين و ط�والني انج�ا�م مي ش�ود.� آب عا�م�ل دوم در

ن�يروي يك م�اده است�.ن�يروي يك م�اده است�. يك مق�دار معين آب مي توان�د مق�اومت بيش�تري را ف�راهم يك مق�دار معين آب مي توان�د مق�اومت بيش�تري را ف�راهم

�طحي�ك�ن��د زي��را� ذرا�ت را توس��ط ك�ن��د زي��را� ذرا�ت را توس��ط ��ش �س��طحي�كش��ش �س� ب��ه� هم مي ب��ه� هم مي كشچسباند؛ چسباند؛

فض�اهاي روزن�ه اي اط�راف ذرات d d فض�اهاي روزن�ه اي اط�راف ذرات با اين ح�ال، اگ�ر آب ك�امال با اين ح�ال، اگ�ر آب ك�امالرا� پ�ر كن�د، فش�ار� آب �در فض�اهاي روزن�ه �اي ذرات را ج�دا نگ�ه را� پ�ر كن�د، فش�ار� آب �در فض�اهاي روزن�ه �اي ذرات را ج�دا نگ�ه

داشت�ه، باعث مي شود� آنها� آزاد�انه ح�ركت كنند�. داشت�ه، باعث مي شود� آنها� آزاد�انه ح�ركت كنند�.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

90

انواع حركت توده ايانواع حركت توده اي پدي�ده ح�ركت ت�وده اي طيفي از بس�ياري حرك�ات از س�نگ لغ�زه ه�ا ت�ا جريانه�اي پدي�ده ح�ركت ت�وده اي طيفي از بس�ياري حرك�ات از س�نگ لغ�زه ه�ا ت�ا جريانه�اي

واري�زه� اي و ج�ريانه�اي گ�ل، ار�ائ�ه �مي ده�د.� ب�ه ج�ز �س�قوط� آز�اد �واري�زه س�نگ س�ه واري�زه� اي و ج�ريانه�اي گ�ل، ار�ائ�ه �مي ده�د.� ب�ه ج�ز �س�قوط� آز�اد �واري�زه س�نگ س�ه جر�يانجر�يان و و ل�غزشل�غزش ، ، ريزشريزشساز �و كا�ر اس�اسي� حركت �توده اي� عب�ارتند� از: ساز �و كا�ر اس�اسي� حركت �توده اي� عب�ارتند� از:

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

91

ا�عل�ل ح�ركت ت�وده اي وجلوگ�يري از ب�روز آنه وده ايتم�ام� مي توان�د ب�ه يكي علته�اي ح�ركت ت

از دو عام��ل زي�ر اس��تناد ش�ود: ي�ا نيروه�اي رانش�ي عم�ل كنن�ده ب�ر روي ي�ك ش�يب اف�زوده مي ش�وند، ي�ا نيروه�اي مق�اوم كاس�ته ميش�وند )يع�ني ن�يروي ت�وده اي

.كاهش مي يابد( وده اي� نيازمن�د اين اس�ت جلوگ�يري ازح�ركت ت

ك��ه ي��ا نيروه��اي رانش��ي كاس��ته ش��وند، ي��ا نيروه��اي مقاوم افزوده شوند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

92

يك علت معم�ول ه�ردو ن�يروي رانش�ي فزاين�ده ونيروه�اي يك علت معم�ول ه�ردو ن�يروي رانش�ي فزاين�ده ونيروه�اي::مقاوم �كاهند�ه در امت�داد يك شي�ب ساخ�ت ج�اده �است مقاوم �كاهند�ه در امت�داد يك شي�ب ساخ�ت ج�اده �است

پس از كن�دوكاو ب�راي ج�اده س�ازي، ش�يب دامن�ه زي�ادتر ش�ده و ممكن اس�ت شكس�تگي پس از كن�دوكاو ب�راي ج�اده س�ازي، ش�يب دامن�ه زي�ادتر ش�ده و ممكن اس�ت شكس�تگيب ناش�ي از ب�ار�ان و ب�رف �در ام�ت�داد �ج�اده� ه�ا� جم�ع ش�ده و �ب�ه داخ�ل ب ناش�ي از ب�ار�ان و ب�رف �در ام�ت�داد �ج�اده� ه�ا� جم�ع ش�ده و �ب�ه داخ�ل ايج�ا�د نماي�د�. آب س�يال� ايج�ا�د نماي�د�. آب س�يال�وا�ر�ي�زه� سس�ت كن�د�وكا�و�ي زهك�ش�ي مي� �گ�ردد �ك�ه احت�م�ال دا�رد آن� ن�يز بش�كند. �بع�د� از وا�ر�ي�زه� سس�ت كن�د�وكا�و�ي زهك�ش�ي مي� �گ�ردد �ك�ه احت�م�ال دا�رد آن� ن�يز بش�كند. �بع�د� از شك�س�ت�گي،� زا�وي�ه� ش�يب� ج�دي�د� مش�ابه� زاو�ي�ه ش�يب ق�ب�ل �از كن�د�وكاو، �ي�ع�ني در ح�دود� زاوي�ه شك�س�ت�گي،� زا�وي�ه� ش�يب� ج�دي�د� مش�ابه� زاو�ي�ه ش�يب ق�ب�ل �از كن�د�وكاو، �ي�ع�ني در ح�دود� زاوي�ه

قرار خواهد بود.قرار خواهد بود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

93

علتها اقدامات پيشگيرنده

عوامل وابسته به نيروهاي رانشي فزاينده:

كاستن شيب )مثال̂ توسط ساختن پلكان ها(شيب سرازيري )شيبهاي تندتر بيشتر مستعد حركت

توده اي هستند(؛

عوامل وابسته به نيروهاي مقاوم كاهنده )نيروي كاهنده توده(:

تقويت پايه سرازيري با ديوارهاي نگهدارنده يا ريختن دوغاب

تكيه گاه جانبي توسط فرسايش يا ساخت و ساز انتقال داده مي شود؛

�يري از ��راي جلوگ��طحي ب��اي س�گرفتن تركه�واد ��طحي از م��ي آب س��وذ آب؛ زهكش�نفح�ركت ت�وده اي ب�القوه ب�ا ايج�اد خن�دقها؛

نصب سيستم زهكشي زير سطحي

مقدار رطوبت

كاش�ت مج�دد س�رازيريها بالفاص�له بع�د از، از �اي لخت ���اهي در اثن��بين رفتن رويش گيش�دن ي�ا توس�عه؛ حف�ظ ش�يبهاي س�رازيري ب�ا پوش�ش ي�ا م�الچ ت�ا زم�اني ك�ه نهاله�ا

تثبيت شوند.

رويش گياهي

ستون بندي در داخل توده؛ اجتناب از ساخت و ساز در سرازيري هاي با اليه هاي سنگي

داراي شيب به موازات سرازيري )آنها مستعد شكستگي هستند(.

ماهيت مواد زمين شناسي )مثال̂، هوازدگي شديد؛ يا اليه هاي سنگي شيب دار به موازات سرازيري.(

سوم بخشبخشسيستم هاي سيال زمين

آب و ه��وا س��يال هس��تند، مي توانن��د ب��ه آس��اني ب��ه آب و ه��وا س��يال هس��تند، مي توانن��د ب��ه آس��اني ب��ه ص�ورت آب س�طحي و آب زيرزمي�ني ب�ر روي ق�اره ه�ا، ص�ورت آب س�طحي و آب زيرزمي�ني ب�ر روي ق�اره ه�ا، ب�ه ص�ورت جريانه�اي اقيانوس�ي و ب�ه ص�ورت ت�وده ه�اي ب�ه ص�ورت جريانه�اي اقيانوس�ي و ب�ه ص�ورت ت�وده ه�اي ه�واكره اي ج�اري ش�وند. جري�ان آب و گ�از از طري�ق ه�واكره اي ج�اري ش�وند. جري�ان آب و گ�از از طري�ق سيس�تمهاي مختل�ف زمي�ني س�طح زمين را ش�كل مي سيس�تمهاي مختل�ف زمي�ني س�طح زمين را ش�كل مي دهن�د و ش�رايط اقليمي و محيطي منطق�ه اي را تع�يين دهن�د و ش�رايط اقليمي و محيطي منطق�ه اي را تع�يين

مي كنند.مي كنند.

فصل پنجم فصل پنجم سيستم آبهاي سطحيسيستم آبهاي سطحي

رودخانه ها، جويبارها، درياچه ها و زمينهاي رودخانه ها، جويبارها، درياچه ها و زمينهاي مرطوب آب بارشي از هواه كره را انبار مي كنند، مرطوب آب بارشي از هواه كره را انبار مي كنند،

آب شيرين الزم براي زيست كره قاره اي را آب شيرين الزم براي زيست كره قاره اي را تامين مي نمايند، مقداري از آن را بصورت بخار تامين مي نمايند، مقداري از آن را بصورت بخار

باز مي گردانند و بقيه را براي تجديد آب باز مي گردانند و بقيه را براي تجديد آب اقيانوسهاي دنيا به اين اقيانوسها مي ريزند.اقيانوسهاي دنيا به اين اقيانوسها مي ريزند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

96

جريان بيشتر رودخانه هاي بزرگ دنيا را كنترل جريان بيشتر رودخانه هاي بزرگ دنيا را كنترل سدهاسدها مي كنند، آب را ذخيره مي نمايند، سيالبها را كاهش مي كنند، آب را ذخيره مي نمايند، سيالبها را كاهش مي دهند، نيروي برق توليد مي كنند و رودخانه ها را مي دهند، نيروي برق توليد مي كنند و رودخانه ها را

براي كشتيراني مناسبتر مي سازند. با اين حال، براي كشتيراني مناسبتر مي سازند. با اين حال، سدها، همچنين رفتار آب رودخانه و رسوبات آن را در سدها، همچنين رفتار آب رودخانه و رسوبات آن را در هم مي ريزند و اين در همريزيها بر ديگر سيستمهاي هم مي ريزند و اين در همريزيها بر ديگر سيستمهاي

زميني اثر مي گذارند.زميني اثر مي گذارند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

97

:در اين بخش به موارد زير پرداخته مي شود:در اين بخش به موارد زير پرداخته مي شود ارزي��ابي خط��رات س��يل، خشكس��اليها و آل��ودگي آبه��اي ارزي��ابي خط��رات س��يل، خشكس��اليها و آل��ودگي آبه��اي

سطحي.سطحي. بررس��ي راهه��ايي ك��ه در آن تغي��يرات محيطي ب��ر سيس��تم بررس��ي راهه��ايي ك��ه در آن تغي��يرات محيطي ب��ر سيس��تم

آبهاي سطحي اثر گذاشته اند.آبهاي سطحي اثر گذاشته اند. برآورد كوشش����هاي ج����اري ب����راي حف����اظت و بازي����ابي برآورد كوشش����هاي ج����اري ب����راي حف����اظت و بازي����ابي

سيستمهاي آب شيرين.سيستمهاي آب شيرين.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

98

تمهاي���تمهايسيس� آب س��طحي كاناله��اي زهكش��ي و آب س��طحي كاناله��اي زهكش��ي و سيسب�دن�ه ه�اي آب�ي محص�ور در بي�ن آن�ه�ا هس�تند �ك�ه ذخ�يره ب�دن�ه ه�اي آب�ي محص�ور در بي�ن آن�ه�ا هس�تند �ك�ه ذخ�يره آ�ب ش�يرين ر�ا ب�ر رو�ي ق�ار�ه ه�ا تنظيم مي �كنن�د. �آنه�ا آ�ب ش�يرين ر�ا ب�ر رو�ي ق�ار�ه ه�ا تنظيم مي �كنن�د. �آنه�ا ش�امل رودخان�ه ه�ا، جويباره�ا، درياچ�ه ه�ا، حوض�چه ش�امل رودخان�ه ه�ا، جويباره�ا، درياچ�ه ه�ا، حوض�چه

ها و زمينهاي مرطوب مي باشند. ها و زمينهاي مرطوب مي باشند.

مق�داري از ب�ارش و آب ناش�ي از ذوب يخچاله�ا را مق�داري از ب�ارش و آب ناش�ي از ذوب يخچاله�ا راانب��ار ك��رده و زه آب مربوط��ه را ب��راي پ��ر ك��ردن انب��ار ك��رده و زه آب مربوط��ه را ب��راي پ��ر ك��ردن

دوباره اقيانوس به آنجا حمل مي كنند. دوباره اقيانوس به آنجا حمل مي كنند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

99

هر سيس�تم آب س�طحي ي�ك ب�وم شناس�ي پيچي�ده هر سيس�تم آب س�طحي ي�ك ب�وم شناس�ي پيچي�دهاي از� زن�دگي� گي�اهي �و ج�انوري را� حم�ايت مي� كن�د. اي از� زن�دگي� گي�اهي �و ج�انوري را� حم�ايت مي� كن�د. دگرس��اني اين سيس��تمها ب��راي ع��واقب انس��اني، دگرس��اني اين سيس��تمها ب��راي ع��واقب انس��اني، خ�وا�ه تو�س�ط اس�تفاده ا�ز آ�نه�ا �ب�ه عن�وان� زبال�ه د�اني ي�ا خ�وا�ه تو�س�ط اس�تفاده ا�ز آ�نه�ا �ب�ه عن�وان� زبال�ه د�اني ي�ا d نت�ايجي �دارد �ك�ه d نت�ايجي �دارد �ك�ه تغي�ير� الگوه�اي جري�ا�ني آنه�ا، معم�و�ال تغي�ير� الگوه�اي جري�ا�ني آنه�ا، معم�و�ال

. . مي باشدمي باشدزيان آور تا مصيبت بار زيان آور تا مصيبت بار

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

100

خطرهاي سيالبخطرهاي سيالب از آغ�از ظه�ور انس�ان، م�ردم ب�راي دسترس�ي آس�ان ب�ه از آغ�از ظه�ور انس�ان، م�ردم ب�راي دسترس�ي آس�ان ب�ه

آ�ب ش�يري�ن، و از زم�ان �انقالب كش�اور�زي ب�راي� خ�اك آ�ب ش�يري�ن، و از زم�ان �انقالب كش�اور�زي ب�راي� خ�اك در امت�داد �رودخان�ه ه�ا� و �درياچ�ه ه�ا� س�ا�كن در امت�داد �رودخان�ه ه�ا� و �درياچ�ه ه�ا� س�ا�كن ، ، ح�اص�لخيز�ح�اص�لخيز�

ش�ده ان�د. بز�رگ�ترين �خط�ر ب�را�ي ز�ن�دگي د�ر كن�ار آب، ش�ده ان�د. بز�رگ�ترين �خط�ر ب�را�ي ز�ن�دگي د�ر كن�ار آب، ا�ل�بت��ه� س��يل ب��ود�ه ا�س��ت� و� انس��ا�ن�ها مه��ار�ت �و هزي�ن��ه �ا�ل�بت��ه� س��يل ب��ود�ه ا�س��ت� و� انس��ا�ن�ها مه��ار�ت �و هزي�ن��ه �قابل� توجه�ي ر�ا براي كن�ترل سي�ل اخت�صاص داد�ه اند.قابل� توجه�ي ر�ا براي كن�ترل سي�ل اخت�صاص داد�ه اند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

101

يالبي����تهاي س���يالبيدش���تهاي س��d دش d س���طوح آبرف���تي تقريب���ا س���طوح آبرف���تي تقريب���امس�طحي هس�تند ك�ه در امت�داد كاناله�اي رودخان�ه اي مس�طحي هس�تند ك�ه در امت�داد كاناله�اي رودخان�ه اي

.. در كف دره ها وجود دارنددر كف دره ها وجود دارند

دش�تهاي س�يالبي ب�ه وس�يله دو فراين�د در امت�داد ه�ر دش�تهاي س�يالبي ب�ه وس�يله دو فراين�د در امت�داد ه�رط��������������رف كان��������������ال تش��������������كيل ط��������������رف كان��������������ال تش��������������كيل

مي شوند: مي شوند: مهاجرت جانبي مهاجرت جانبيرسوبگذاري حاشيه ساحل رسوبگذاري حاشيه ساحل

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

102

ت��رازي در ن��زديكي كاناله��اي d d ت��رازي در ن��زديكي كاناله��اي دش��تهاي س��يالبي س��طوح تقريب��ا دش��تهاي س��يالبي س��طوح تقريب��ارودخان�ه هس�تند. اين دش�تها توس�ط مه�اجرت كان�ال تش�كيل مي رودخان�ه هس�تند. اين دش�تها توس�ط مه�اجرت كان�ال تش�كيل مي

بار � نهشته �هاي �پوين�ت ص�ورت� به را ر�سوبا�ت كه بار �شوند� نهشته �هاي �پوين�ت ص�ورت� به را ر�سوبا�ت كه ‌Point‌Point))شوند� BarBar)) انباش�ت مي س�ا�زند ي�ا� اين ك�ه توس�ط �ت�ه نش�يني� رس�وبات در انباش�ت مي س�ا�زند ي�ا� اين ك�ه توس�ط �ت�ه نش�يني� رس�وبات در

اث�ن�اي س�ي�الب ايج�اد م�ي ش�و�ند ك�ه از� ابع�اد �كان�ال� تج�اوز ك�رده و از اث�ن�اي س�ي�الب ايج�اد م�ي ش�و�ند ك�ه از� ابع�اد �كان�ال� تج�اوز ك�رده و از حوا�ش��ي آن �جري��ان� مي ي�ابن�د. نهش��ته ه��اي طغي�ان�ي ض��خميترين� حوا�ش��ي آن �جري��ان� مي ي�ابن�د. نهش��ته ه��اي طغي�ان�ي ض��خميترين� قس�م�ت را� در ن�ز�ديكي �كاناله�ا دا�را هس�تند و� خاكريزه�ايي ايج�اد مي قس�م�ت را� در ن�ز�ديكي �كاناله�ا دا�را هس�تند و� خاكريزه�ايي ايج�اد مي

كنند ك�ه به مواز�ات رودخانه مي� باشند.�كنند ك�ه به مواز�ات رودخانه مي� باشند.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

103

سيلهاي بزرگسيلهاي بزرگ به واس�طه ط�بيعت ري�ز دان�ه و مرط�وب نهش�ته ه�اي به واس�طه ط�بيعت ري�ز دان�ه و مرط�وب نهش�ته ه�اي

طغي�اني و م�اهيت ت�راز ب�ودن س�طح دش�ت س�يالبي، اين طغي�اني و م�اهيت ت�راز ب�ودن س�طح دش�ت س�يالبي، اين دشتها �براي �كشاورز�ي بسيار �مناسب مي� باشند. دشتها �براي �كشاورز�ي بسيار �مناسب مي� باشند.

دو رودخان���ه ب���زرگ ك���ه داراي ت���اريخي از س���يالبهاي دو رودخان���ه ب���زرگ ك���ه داراي ت���اريخي از س���يالبهاي�و "ب��زرگ" اس��ت� رو�دخان��ه ه��اي �"ب��زرگ" اس��ت� رو�دخان��ه ه��اي ���گ ه��و هوان��گ ه�در� چين �در� چين �هوان

در اي��االت در اي��االت پي�پي�‌‌س�يس�ي‌‌سيسي‌‌ميميمع��روف ب��ه م��ادر� چين و مع��روف ب��ه م��ادر� چين و مت�ح�ده �مي �ب�اش�ند�؛ ر�ود�خان�ه ه�ا�يي �ك�ه �س�يالب�ها �ي�ش�ان، مت�ح�ده �مي �ب�اش�ند�؛ ر�ود�خان�ه ه�ا�يي �ك�ه �س�يالب�ها �ي�ش�ان، عل�ي�رغم ك�وشش�هاي� ان�س�اني� ب�ر�ا�ي كن�ت�رل �آن�ه�ا، ص�دها �ت�ا عل�ي�رغم ك�وشش�هاي� ان�س�اني� ب�ر�ا�ي كن�ت�رل �آن�ه�ا، ص�دها �ت�ا

هزا�ران �كيلوم�تر �مربع از زمي�ن را م�ي پوشانند.هزا�ران �كيلوم�تر �مربع از زمي�ن را م�ي پوشانند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

104

كاستن خطرات سيلكاستن خطرات سيل تنه��ا راه ح��ل دراز م��دت نس��بت ب��ه خط��رات س��يالب تنه��ا راه ح��ل دراز م��دت نس��بت ب��ه خط��رات س��يالب

بازداش�تن ه�ر گون�ه توس�عه در من�اطق مس�تعد س�يل اس�ت.بازداش�تن ه�ر گون�ه توس�عه در من�اطق مس�تعد س�يل اس�ت.

اي�االت متح�ده آمريك�ا اي�االت متح�ده آمريك�ا در ((NFIPNFIP))برنام�ه بيم�ه ملي س�يل برنام�ه بيم�ه ملي س�يل در ب�يم��ه ه��ر� جا�مع��ه� اي� را� ك��ه �در م�ع��رض س��يالب دوره� اي ب�يم��ه ه��ر� جا�مع��ه� اي� را� ك��ه �در م�ع��رض س��يالب دوره� اي ق��راردا�رد، ب��ه �ش��ر�طي� ك��ه برنا�م��ه �اس��تفا�ده ا�ز ز�مين �را ق��راردا�رد، ب��ه �ش��ر�طي� ك��ه برنا�م��ه �اس��تفا�ده ا�ز ز�مين �را تا�س�ي�س و تق�ويت كن�د� و اس�تاندار�د�هاي كن�ترل س�يالب ب�راي تا�س�ي�س و تق�ويت كن�د� و اس�تاندار�د�هاي كن�ترل س�يالب ب�راي ت�و�س��عه را� در من��ا�طق م�س��تعد س��ي�ل بپ��ذير�د،� ف��راهم �مي ت�و�س��عه را� در من��ا�طق م�س��تعد س��ي�ل بپ��ذير�د،� ف��راهم �مي

نمايد.نمايد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

105

ك�تجزي�ه و تحلي�ل ف�راواني س�يل و س�يل در ي�ك تجزي�ه و تحلي�ل ف�راواني س�يل و س�يل در يدوره صد سالهدوره صد ساله

با اس�تفاده از پيش�ينه ه�اي زمين ش�ناختي و ت�اريخي با اس�تفاده از پيش�ينه ه�اي زمين ش�ناختي و ت�اريخيب�راي درك اين ك�ه سيس�تمها در گذش�ته چگون�ه عم�ل ب�راي درك اين ك�ه سيس�تمها در گذش�ته چگون�ه عم�ل مي كردن�د، زمين شناس�ان كوش�ش مي كنن�د ت�ا آنچ�ه مي كردن�د، زمين شناس�ان كوش�ش مي كنن�د ت�ا آنچ�ه ممك�ن اس�ت ب�را�ي ي�ك سيس�تم در� آين�ده رخ� ده�د را ممك�ن اس�ت ب�را�ي ي�ك سيس�تم در� آين�ده رخ� ده�د را

پيش بيني نمايند.پيش بيني نمايند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

106

تجزي�ه و تحلي�ل ف�راواني س�يل پيش تجزي�ه و تحلي�ل ف�راواني س�يل پيش زمين شناس�ان ب�ازمين شناس�ان ب�ا بي��ني م�ي نماين��د س��ي�الب�هاي ب��ا ان��دازه� ه��اي م�ختل��ف بي��ني م�ي نماين��د س��ي�الب�هاي ب��ا ان��دازه� ه��اي م�ختل��ف ممكن� اس�ت چن�د �ب�ار �رخ �دهن�د. اين� روش متكي ب�ر ممكن� اس�ت چن�د �ب�ار �رخ �دهن�د. اين� روش متكي ب�ر آم��ار و� احت�م��االت هم��ر�اه ب��ا پ�يش��ينه� اي ا�ز آب��دهي آم��ار و� احت�م��االت هم��ر�اه ب��ا پ�يش��ينه� اي ا�ز آب��دهي

سيالبها در گذشته است.سيالبها در گذشته است.

داده ه�اي ت�اريخي از ي�ك ايس�تگاه ان�دازه گ�يري و داده داده ه�اي ت�اريخي از ي�ك ايس�تگاه ان�دازه گ�يري و داده ه�اي مر�ب�وط ب�ه� قب�ل� از �ت�اريخ �توس�ط تع�ي�ين س�ن رادي�و ه�اي مر�ب�وط ب�ه� قب�ل� از �ت�اريخ �توس�ط تع�ي�ين س�ن رادي�و

ك�ربن رس�وبا�ت سيالبهاي ق�ديمي به د�ست مي �آيند.ك�ربن رس�وبا�ت سيالبهاي ق�ديمي به د�ست مي �آيند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

107

شانس ي�ك س�يل كوچ�ك در ي�ك س�ال فرض�ي زي�اد شانس ي�ك س�يل كوچ�ك در ي�ك س�ال فرض�ي زي�اداس�ت، ولي ش�انس ي�ك س�يل ب�زرگ كم مي باش�د. اس�ت، ولي ش�انس ي�ك س�يل ب�زرگ كم مي باش�د. ب��ه عب��ارت ديگ��ر، س��يلهاي كوچ��ك فراوان��تر از ب��ه عب��ارت ديگ��ر، س��يلهاي كوچ��ك فراوان��تر از س�يلهاي ب�زرگ ان�د و ب�ا احتم�ال بيش�تري در ي�ك س�ال س�يلهاي ب�زرگ ان�د و ب�ا احتم�ال بيش�تري در ي�ك س�ال

فرضي رخ مي دهند.فرضي رخ مي دهند. در تجزي�ه و تحلي�ل ف�راواني س�يل، بزرگ�ترين س�يل در تجزي�ه و تحلي�ل ف�راواني س�يل، بزرگ�ترين س�يل

ب�راي ه�ر س�ال داراي پيش�ينه س�يل ب�ه وس�يله ان�دازه ب�راي ه�ر س�ال داراي پيش�ينه س�يل ب�ه وس�يله ان�دازه آن )ك��ه ب��ه عن��وان آب��دهي آن تعري��ف مي ش��ود( آن )ك��ه ب��ه عن��وان آب��دهي آن تعري��ف مي ش��ود(

دسته بندي مي شوددسته بندي مي شود

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

108

هر س�ال داراي پيش�ينه س�يل نمون�ه اي را ب�راي زمين هر س�ال داراي پيش�ينه س�يل نمون�ه اي را ب�راي زمينش�ناس ف�راهم �مي نماي�د و ه�ر چ�ه �نق�ا�ط نم�ون�ه بيش�تر ش�ناس ف�راهم �مي نماي�د و ه�ر چ�ه �نق�ا�ط نم�ون�ه بيش�تر باش��د�، تجز�ي��ه و ت�حليله��ا �قاب��ل اعتما�دترن��د�. احتم��ال باش��د�، تجز�ي��ه و ت�حليله��ا �قاب��ل اعتما�دترن��د�. احتم��ال رخ�داد س�يل�هاي كوچ�ك بيش�تر اس�ت؛ ش�ايد ا�ين اح�تم�ال رخ�داد س�يل�هاي كوچ�ك بيش�تر اس�ت؛ ش�ايد ا�ين اح�تم�ال

د�رص�د� ي�ا بي�ش�تر د�رص�د� ي�ا بي�ش�تر 5050ب�ر�اي ي�ك س�ال فرض�ي م�ع�ادل� ب�ر�اي ي�ك س�ال فرض�ي م�ع�ادل� (.(. � �22 از از 11 شانسي� بر�ابر شانسي� بر�ابر ))با�شد با�شد

احتم�ال رخ�داد س�يلهاي ب�زرگ كم اس�ت؛ ش�ايد اين احتم�ال رخ�داد س�يلهاي ب�زرگ كم اس�ت؛ ش�ايد اين درص�د ي�ا بيش�تر درص�د ي�ا بيش�تر 11احتم�ال ب�راي ي�ك س�ال فرض�ي احتم�ال ب�راي ي�ك س�ال فرض�ي

(.(. 100100 از از 11 شانسي برابر شانسي برابر ))باشدباشد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

109

س�ال رخ س�ال رخ 100100 س�اله س�يلي نيس�ت ك�ه فق�ط يكب�ار در ه�ر س�اله س�يلي نيس�ت ك�ه فق�ط يكب�ار در ه�ر 100100سيل سيل از از 11 ) )01/001/0مي ده��د، بلك��ه بيش�تر س��يلي اس��ت ك��ه داراي ي��ك ش��انس مي ده��د، بلك��ه بيش�تر س��يلي اس��ت ك��ه داراي ي��ك ش��انس

د�ر�ص�د�( �ي�ا ب�ي�ش�تر� د�ر� ه�ر� ي�ك س�ال �ا�س�ت�.� ا�حتم�ال رخ�داد� آن� در� د�ر�ص�د�( �ي�ا ب�ي�ش�تر� د�ر� ه�ر� ي�ك س�ال �ا�س�ت�.� ا�حتم�ال رخ�داد� آن� در� 11، �ي�ا �، �ي�ا �100100 س�ا�له د�ر� س�ال� س�ا�له د�ر� س�ال� 100100ه�ر� س�ال� �مش�اب�ه ب�اقي� �مي �م�ان�د�،� �ح�ت�ي� ا�گ�ر� ي�ك� س�ي�ل ه�ر� س�ال� �مش�اب�ه ب�اقي� �مي �م�ان�د�،� �ح�ت�ي� ا�گ�ر� ي�ك� س�ي�ل

.. قب�ل از آن رخ �داد�ه باش�دقب�ل از آن رخ �داد�ه باش�د

دوره بازگشت سيل )سالها(

احتماالتي كه سيل با اندازه معين يا بزرگتر در يك سال فرضي رخ مي دهد

1005010521

%(1 )يا 01/0%(2 )يا 02/0%(10 )يا 1/0%(20 )يا 2/0%(50 )يا 5/0

%(100 )يا 1

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

110

،در ي�ك تجزي�ه و تحلي�ل كام�ل ف�راواني س�يالب، در ي�ك تجزي�ه و تحلي�ل كام�ل ف�راواني س�يالباحتم��الي ك��ه ي��ك س��يل رخ خواه��د داد ي��ا از احتم��الي ك��ه ي��ك س��يل رخ خواه��د داد ي��ا از ان��دازه معي��ني تج��اوز خواه��د ك��رد، ي��ا دوره ان��دازه معي��ني تج��اوز خواه��د ك��رد، ي��ا دوره بازگش��ت آن، ي��ا ه��ر دو، در ي��ك نم��وداري در بازگش��ت آن، ي��ا ه��ر دو، در ي��ك نم��وداري در

.. مقابل آبدهي معادل آن رسم مي شوندمقابل آبدهي معادل آن رسم مي شوند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

111

منح�ني ف�راواني س�يالب ك�ه از داده ه�اي بدس�ت آم�ده توس�ط ايس�تگاههاي ان�دازه منح�ني ف�راواني س�يالب ك�ه از داده ه�اي بدس�ت آم�ده توس�ط ايس�تگاههاي ان�دازه ، تگ��زاس ، ت�رس��يم ش��ده �اس��ت �) خ��ط � ، تگ��زاس ، ت�رس��يم ش��ده �اس��ت �) خ��ط �NavasotaNavasotaگ��ي�ري روي� رود خان��ه گ��ي�ري روي� رود خان��ه

ب � ب �ممت�د (.ب�راي اين رودخان�ه ، ب�رآورد� ش�ده اس�ت س�يال� س�اله د�اراي ي�ك س�اله د�اراي ي�ك 100100ممت�د (.ب�راي اين رودخان�ه ، ب�رآورد� ش�ده اس�ت س�يال� �برا�ب�ر س�يالب �برا�ب�ر س�يالب 77 ف�وت مكع�بي �باش�د )�خط�وط م�قط�ع (� ، ك�ه �ح�دود ف�وت مكع�بي �باش�د )�خط�وط م�قط�ع (� ، ك�ه �ح�دود 8500085000آب�دهي آب�دهي

ف��وت ف��وت 4400044000 س��ال�ه) � س��ال�ه) �1010 �بر�اب��ر� س��يالب �بر�اب��ر� س��يالب 22 ف��وت �مكعب ( و ف��وت �مكعب ( و 1200012000 س��اله�) س��اله�)22 س�ال�ه �مي� �توان�د �ب�راي تع�ي�ين س�ال�ه �مي� �توان�د �ب�راي تع�ي�ين 100100م�ك�عب (� اس�ت؛� ت�را�ز ه�اي ب�ر� آ�ور�د �ش�ده س�يالب� م�ك�عب (� اس�ت؛� ت�را�ز ه�اي ب�ر� آ�ور�د �ش�ده س�يالب�

ب د�ر ام�ت�داد� �حواش�ي� كان�ا�ل �ي�ك ر�ودخان�ه �اس�تفاد�ه ش�ود�.تراز ب د�ر ام�ت�داد� �حواش�ي� كان�ا�ل �ي�ك ر�ودخان�ه �اس�تفاد�ه ش�ود�.تراز ا�رتف�اع� و ح�دو�د س�يال� ا�رتف�اع� و ح�دو�د س�يال� س�اله �ت�ا �ح�دي� �منط�ب�ق �ب�ا �دش�ت س�يالبي� فع�ال� �اس�ت �، ك�ه ت�وس�ط � س�اله �ت�ا �ح�دي� �منط�ب�ق �ب�ا �دش�ت س�يالبي� فع�ال� �اس�ت �، ك�ه ت�وس�ط �22س�يالب �س�يالب �

..س�يالبهاي �مكرر �كوچك �ساخته� و �ابقا مي شو�د.س�يالبهاي �مكرر �كوچك �ساخته� و �ابقا مي شو�د.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

112

كنترل سيلها از طريق ايجاد كانالكنترل سيلها از طريق ايجاد كانال از اب�زار ديگ�ري ك�ه ب�راي ك�اهش س�يالب اس�تفاده مي از اب�زار ديگ�ري ك�ه ب�راي ك�اهش س�يالب اس�تفاده مي

�اس�ت، �فراين�دي �ك�ه ك�اناله�اي �رودخان�ه �اس�ت، �فراين�دي �ك�ه ك�اناله�اي �رودخان�ه ايج�اد �كان�الايج�اد �كان�الش�ود �ش�ود �ه��اي ط��ب�يعي� را �ب��ا آب گ��ذر�ها و ز�هكش��هاي مص��نو�عي ه��اي ط��ب�يعي� را �ب��ا آب گ��ذر�ها و ز�هكش��هاي مص��نو�عي ج�ا�يگزين �مي س�ازد. اه�داف ايج�اد كان�ا�ل ك�اهش� خط�رات ج�ا�يگزين �مي س�ازد. اه�داف ايج�اد كان�ا�ل ك�اهش� خط�رات

.. س�يل و ز�هكشي �زمين براي� كشاورزي� و توس�عه استس�يل و ز�هكشي �زمين براي� كشاورزي� و توس�عه است

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

113

به ط�ور ش�اخص، كاناله�اي مص�نوعي در ب�رش مس�تطيل ش�كل ي�ا به ط�ور ش�اخص، كاناله�اي مص�نوعي در ب�رش مس�تطيل ش�كل ي�اd �ي�ا ب�خش�ي �ب�ا ب�ت�ن آ�راس�ته �ش�ده �و نس�بت �ب�ه كان�ال d �ي�ا ب�خش�ي �ب�ا ب�ت�ن آ�راس�ته �ش�ده �و نس�بت �ب�ه كان�ال ذ�وزنق�ه ب�وده�،� تم�ام�ا ذ�وزنق�ه ب�وده�،� تم�ام�اا�ص�ل�ي م�س�ت�قيم�تر� مي� ش�وند�. ن�امن�ظم �ب�و�د�ن بس�ت�ر �كان�ال� �مص�ن�وعي ا�ص�ل�ي م�س�ت�قيم�تر� مي� ش�وند�. ن�امن�ظم �ب�و�د�ن بس�ت�ر �كان�ال� �مص�ن�وعي

..كم�ت�ر از �ب�ستر �كا�نا�ل ا�صلي� است �و� شيب� �آن ت�ن�دتر م�ي �باشد كم�ت�ر از �ب�ستر �كا�نا�ل ا�صلي� است �و� شيب� �آن ت�ن�دتر م�ي �باشد

كاناله����اي ط����بيعي رودخان����ه كاناله����اي ط����بيعي رودخان����هd متف���اوت از بيش���تر d متف���اوت از بيش���تر مشخص���ا مشخص���اكاناله��اي دس��ت س��از هس��تند. كاناله��اي دس��ت س��از هس��تند. اه�ميت پيچ��ان روده��ا، حوض��چه اه�ميت پيچ��ان روده��ا، حوض��چه

ه�ا �ب�ه� عن�وا�ن س�كون�ت ه�ا �ب�ه� عن�وا�ن س�كون�ت riffleriffleه�ا و� ه�ا و� گ�اه ب�ر�ا�ي س�ازوا�ره ه�ا�ي آب�زي و گ�اه ب�ر�ا�ي س�ازوا�ره ه�ا�ي آب�زي و ج�هت ك���اهش خ�ط���ر س���يالب� ج�هت ك���اهش خ�ط���ر س���يالب� ب��ا�عث� مي ش��ود� �دانش��من�دان و ب��ا�عث� مي ش��ود� �دانش��من�دان و م�هندس���ين� ب���ه فك���ر �مج���دد م�هندس���ين� ب���ه فك���ر �مج���دد دگرس���اني )تغي���ير( ر�ودخا�ن���ه دگرس���اني )تغي���ير( ر�ودخا�ن���ه با�ش�ند.� توج�ه ف�زاين�ده هم اكن�ون با�ش�ند.� توج�ه ف�زاين�ده هم اكن�ون ب�ه ا�ع�اده وض�عيت� رودخ�ان�ه ه�اي ب�ه ا�ع�اده وض�عيت� رودخ�ان�ه ه�اي كان��ال ش��ده �درگذش��ته، �و ب��ه� كان��ال ش��ده �درگذش��ته، �و ب��ه� ط�ر�احي پ�ر�وژه ه�اي دگ�رس�اني ط�ر�احي پ�ر�وژه ه�اي دگ�رس�اني ج�دي���د كا�ن���ال �داده مي �ش���ود ج�دي���د كا�ن���ال �داده مي �ش���ود ط��ور�ي ك��ه ويژگ�يه��اي ط��بيعي، ط��ور�ي ك��ه ويژگ�يه��اي ط��بيعي، نظ�ير� فاص�له �گ�ذاري� حوض�چه و نظ�ير� فاص�له �گ�ذاري� حوض�چه و

riffleriffle ك���ه پنچ� ت���ا هفت براب���ر ك���ه پنچ� ت���ا هفت براب���ر پهن��اي �كان��ا�ل مي باش��ند، ب��اقي پهن��اي �كان��ا�ل مي باش��ند، ب��اقي

بمانند.بمانند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

114

كيلوم���تر از كاناله���اي دش���ت كيلوم���تر از كاناله���اي دش���ت انان، ه���زار، ه���زار19541954در در ، ب��ه منظ��ور ك��اهش ، ب��ه منظ��ور ك��اهش آمريك��اآمريك��اس��يالبي در سراس��ر س��يالبي در سراس��ر

خط�رات س�يل، الروبي ومس�تقيم ش�دند. همزم�ان، خط�رات س�يل، الروبي ومس�تقيم ش�دند. همزم�ان، زمينه�اي مرط�وب اط�راف و مج�اور رودخان�ه ه�ا، زمينه�اي مرط�وب اط�راف و مج�اور رودخان�ه ه�ا، ب�ر�اي اف�زا�يش مق�دار �زمينه�ا�ي مو�ج�ود ب�ر�اي ك�ش�ت ب�ر�اي اف�زا�يش مق�دار �زمينه�ا�ي مو�ج�ود ب�ر�اي ك�ش�ت وك�ار�، زهك�ش�ي �و پ�ر ش�د�ند. اس�ت�فاده ه�ا�ي اقت�ص�ادي وك�ار�، زهك�ش�ي �و پ�ر ش�د�ند. اس�ت�فاده ه�ا�ي اقت�ص�ادي ب�راي زارعين �و توس�ع�ه دهن�دگان غ�يرقاب�ل انك�ار م�ي ب�راي زارعين �و توس�ع�ه دهن�دگان غ�يرقاب�ل انك�ار م�ي باش��د، �ولي خس��ارات م�حيطي ب��ه �اكوسيس��تمها و� باش��د، �ولي خس��ارات م�حيطي ب��ه �اكوسيس��تمها و� فراين�د�هاي رودخ�ان�ه ا�ي آنق�در �زي�اد� اس�ت� ك�ه نس�بت فراين�د�هاي رودخ�ان�ه ا�ي آنق�در �زي�اد� اس�ت� ك�ه نس�بت

به آن استفاده ها سنگيني مي كند.به آن استفاده ها سنگيني مي كند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

115

اكوسيس�تم ه�اي زمينه�اي مرط�وب ش�روع ب�ه ك�اهش اكوسيس�تم ه�اي زمينه�اي مرط�وب ش�روع ب�ه ك�اهش زي�را زي�ران�م�ود و �از مق�دار آ�ب تراوش�ي ب�ه �زمي�ن كاس�ته ش�د� و من�ابع ن�م�ود و �از مق�دار آ�ب تراوش�ي ب�ه �زمي�ن كاس�ته ش�د� و من�ابع م�هم� آب �زيرزمي�ني ب�راي جن�و�ب فل�ور�ي�دا �را ض�عي�ف �س�اخت. م�هم� آب �زيرزمي�ني ب�راي جن�و�ب فل�ور�ي�دا �را ض�عي�ف �س�اخت.

براي تنظيم سيالب و براي تنظيم سيالب وايجاد زمين هاي ايجاد زمين هاي

بيشتر براي توسعه ، بيشتر براي توسعه ، رودخانه كيسيمي در رودخانه كيسيمي در

فلوريدا در دهه فلوريدا در دهه كانال سازي و كانال سازي و 19601960

مستقيم شد، و طول مستقيم شد، و طول كيلومتر كيلومتر 166166آن از آن از

كيلومتر كاهش كيلومتر كاهش 9090به به 19801980يافت. در دهه يافت. در دهه

مهندسين رود خانه را مهندسين رود خانه را به حالت اول به حالت اول

برگرداندند.برگرداندند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

116

زمينهاي مرطوبزمينهاي مرطوب دانش�مندان عل�وم زمين، آب شناس�ان و اكولوژيس�تها در دانش�مندان عل�وم زمين، آب شناس�ان و اكولوژيس�تها در

چن�د ده�ه �گذش�ته توج�ه زي�ادي ر�ا ب�ه ز�مينه�اي مرط�وب� ب�ا چن�د ده�ه �گذش�ته توج�ه زي�ادي ر�ا ب�ه ز�مينه�اي مرط�وب� ب�ا توج���ه �ب���ه اهم�يت آ�نه���ا د�ر ف�راين���دهاي آب� ش���ناختي و توج���ه �ب���ه اهم�يت آ�نه���ا د�ر ف�راين���دهاي آب� ش���ناختي و

زمين� ه�اي �مرط�وب زمين� ه�اي �مرط�وب در گذ�ش�ته،�در گذ�ش�ته،�اكوسي�س�تم ه�ا دا�ش�ته ان�د. اكوسي�س�تم ه�ا دا�ش�ته ان�د. مكانها�ي مستعدي ب�راي بي�ماريهاي �واگير� بودند. مكانها�ي مستعدي ب�راي بي�ماريهاي �واگير� بودند.

ام�روزه واژه "زمينه�اي مرط�وب" ي�ك تص�وير مس�المت ام�روزه واژه "زمينه�اي مرط�وب" ي�ك تص�وير مس�المت الك پش�تها الك پش�تها و وآم�يزي از �ل�ويي ب�رگ� پهن،� خ�زه ه�ا، �پرن�د�گانآم�يزي از �ل�ويي ب�رگ� پهن،� خ�زه ه�ا، �پرن�د�گان

به دست مي دهد. به دست مي دهد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

117

ويژگيها و منافع زمينهاي مرطوبويژگيها و منافع زمينهاي مرطوب

زمينهاي مرطوب چيستند؟ زمينهاي مرطوب چيستند؟ زمينه�اي مرط�وب من�اطق ب�ا زهكش�ي ض�عيف و از نظ�ر زمينه�اي مرط�وب من�اطق ب�ا زهكش�ي ض�عيف و از نظ�ر

برجس�تگي پ�ايين هس�تند ك�ه در آن خ�اك ب�ه ط�ور فص�لي ي�ا برجس�تگي پ�ايين هس�تند ك�ه در آن خ�اك ب�ه ط�ور فص�لي ي�ا دائمي اش��باع ي��ا پوش��يده از آب اس��ت. ب��رخي از آنه��ا دائمي اش��باع ي��ا پوش��يده از آب اس��ت. ب��رخي از آنه��ا داراي حوض�چه ه�اي كم عم�ق ان�د و تم�ام آنه�ا زن�دگي داراي حوض�چه ه�اي كم عم�ق ان�د و تم�ام آنه�ا زن�دگي

گياهي را نگه مي دارند. گياهي را نگه مي دارند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

118

جرم خ�الص م�واد گي�اهي تولي�د ش�ده در ي�ك اكوسيس�تم فرض�ي در ي�ك جرم خ�الص م�واد گي�اهي تولي�د ش�ده در ي�ك اكوسيس�تم فرض�ي در ي�كب�راي ب�راي – – �ك�ه ب�ار�وري خ�ا�لص �اولي�ه ن�امي�ده مي� ش�ود �ك�ه ب�ار�وري خ�ا�لص �اولي�ه ن�امي�ده مي� ش�ود ––دور�ه زم�ان�ي وي�ژه دور�ه زم�ان�ي وي�ژه

ق ه�اي �ش�ور بزر�گ�تر ا�ز ه�ر مح�ي�ط خ�ش�كي ديگ�ر اس�ت .� زمينه�اي ق ه�اي �ش�ور بزر�گ�تر ا�ز ه�ر مح�ي�ط خ�ش�كي ديگ�ر اس�ت .� زمينه�اي ب�اتال� ب�اتال�مرط�وب آ�ب ش�يري�ن دا�راي ب�ارور�ي قاب�ل� مقايس�ه� ب�ا جنگله�اي پ�ر ب�اران مرط�وب آ�ب ش�يري�ن دا�راي ب�ارور�ي قاب�ل� مقايس�ه� ب�ا جنگله�اي پ�ر ب�اران

حاره اي� مي باشند� .حاره اي� مي باشند� .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

119

تخريب زمينهاي مرطوبتخريب زمينهاي مرطوب

زمينهاي مرطوب به روشهاي مختلفي از بين مي زمينهاي مرطوب به روشهاي مختلفي از بين ميروند، كه دو تا از معمولترين اين روشها زهكشي و روند، كه دو تا از معمولترين اين روشها زهكشي و

يا يا پر شدن است. زهكشي توسط حفر آبگذرهاپر شدن است. زهكشي توسط حفر آبگذرهابه داخل زمين به داخل زمين آب آب جلوگيري از جاري شدن جلوگيري از جاري شدن

مرطوب تكميل مي شود. معمولترين علت براي مرطوب تكميل مي شود. معمولترين علت براي زمين زمين به به زهكشي يك زمين مرطوب تبديل آن زهكشي يك زمين مرطوب تبديل آن

كشاورزي يا توسعه است. كشاورزي يا توسعه است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

120

ايج�اد و برگردان�دن زمينه�اي مرط�وب مش�كل اس�ت ايج�اد و برگردان�دن زمينه�اي مرط�وب مش�كل اس�تزي�را سيس�تمهاي ط�بيعي پيچي�ده هس�تند و ب�ه ص�ورت زي�را سيس�تمهاي ط�بيعي پيچي�ده هس�تند و ب�ه ص�ورت ناقص��ي فهمي��ده مي ش��وند، و ايج��اد ب��رخي ان��واع ناقص��ي فهمي��ده مي ش��وند، و ايج��اد ب��رخي ان��واع

زمينهاي مرطوب مشكلتر از برخي ديگر است. زمينهاي مرطوب مشكلتر از برخي ديگر است.

برگردان�دن ب�ه ح�الت اولي�ه زمينه�اي مرط�وب م�وفقيت برگردان�دن ب�ه ح�الت اولي�ه زمينه�اي مرط�وب م�وفقيتآ�م��يز ت��ر ا�ز اي�ج��اد زمين�ه��اي مرط��و�ب جديد�ان��د، زي��را آ�م��يز ت��ر ا�ز اي�ج��اد زمين�ه��اي مرط��و�ب جديد�ان��د، زي��را ش�رايطي� ك�ه م�ي تو�انن�د ي�ك� زمين مرط�و�ب ر�ا ايج�اد و ش�رايطي� ك�ه م�ي تو�انن�د ي�ك� زمين مرط�و�ب ر�ا ايج�اد و

نگه� دارند در�گذشته م�وجود ب�وده اند�. نگه� دارند در�گذشته م�وجود ب�وده اند�.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

121

ايج�اد ت�وازن مناس�ب در جري�ان ب�ه داخ�ل و جري�ان ب�ه خ�ارج ايج�اد ت�وازن مناس�ب در جري�ان ب�ه داخ�ل و جري�ان ب�ه خ�ارجآب س��طحي و آب زيرزمي��ني ب��ه نظ��ر مي رس��د عام��ل آب س��طحي و آب زيرزمي��ني ب��ه نظ��ر مي رس��د عام��ل

بحراني در موفقيت يا شكست يك پروژه باشد بحراني در موفقيت يا شكست يك پروژه باشد ب���ه d d ب���ه زمينه���اي مرط���وب عم���دتا زمينه���اي مرط���وب عم���دتاواس�طه تغي�يرات در ش�رايط آب واس�طه تغي�يرات در ش�رايط آب از يك�����ديگ�ر متفاوتن�����د، �ك�����ه از يك�����ديگ�ر متفاوتن�����د، �ك�����ه برخاك�ه��اي زم�ينه��اي مرط��وب �و برخاك�ه��اي زم�ينه��اي مرط��وب �و ر�و�يش گي�اه�ي ت�اث�ير مي �گ�ذار�ن�د.� ر�و�يش گي�اه�ي ت�اث�ير مي �گ�ذار�ن�د.� م�ؤلف�ه� ه�ا�ي �بو�دج�ه� آب �ب�را�ي �ي�ك م�ؤلف�ه� ه�ا�ي �بو�دج�ه� آب �ب�را�ي �ي�ك سيس��ت�م ز�م�ي�ن م�ر�ط��وب ش��ام�ل سيس��ت�م ز�م�ي�ن م�ر�ط��وب ش��ام�ل من�ا�بع ج�ري�ا�ن �ب�ه� دا�خ�ل� �و ج�ري�ا�ن ب�ه من�ا�بع ج�ري�ا�ن �ب�ه� دا�خ�ل� �و ج�ري�ا�ن ب�ه خ�ا�ر�ج ا�س�ت�. جر�ي�ان ب�ه د�ا�خ�ل از خ�ا�ر�ج ا�س�ت�. جر�ي�ان ب�ه د�ا�خ�ل از آ�ب� س���طحي،� �آب �زير�زم�ي���ني �و آ�ب� س���طحي،� �آب �زير�زم�ي���ني �و ب�ا�رش� مش�ت�ق� مي� ش�و�د�؛ �جر�ي�ان� ب�ا�رش� مش�ت�ق� مي� ش�و�د�؛ �جر�ي�ان� ب�ه �خ�ار�ج ا�ز ط�ري�ق �آب� س�طحي، ب�ه �خ�ار�ج ا�ز ط�ري�ق �آب� س�طحي، آب �زير�ز�مي��ن�ي �و �تبخ��ير �و �ت�عري��ق آب �زير�ز�مي��ن�ي �و �تبخ��ير �و �ت�عري��ق رخ م�ي� ده�د. ا�ين ت�جز�ي�ه �و ت�حلي�ل رخ م�ي� ده�د. ا�ين ت�جز�ي�ه �و ت�حلي�ل نه آ�ب ب�راي ي�ك ت�ورب � نه آ�ب ب�راي ي�ك ت�ورب �ب�ودج�ه� �س�اال� ب�ودج�ه� �س�اال�

33زا�ر در اونتا�ر�يوي����ك اف����ز�ايش زا�ر در اونتا�ر�يوي����ك اف����ز�ايش درص��د�ي د�ر ذ�خ��يره� آب� )�زي��ا�دي درص��د�ي د�ر ذ�خ��يره� آب� )�زي��ا�دي ج�ري��ا�ن ب��ه داخ��ل از ج�ري��ا�ن ب��ه �ج�ري��ا�ن ب��ه داخ��ل از ج�ري��ا�ن ب��ه �خ��ا�رج( و در ن�ت�يج��ه ت��راز ب��االتر خ��ا�رج( و در ن�ت�يج��ه ت��راز ب��االتر س��ط�ح آب زيرزم�ي��ني )ت��ر�از آ�ب( س��ط�ح آب زيرزم�ي��ني )ت��ر�از آ�ب(

را نشان مي دهدرا نشان مي دهد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

122

تمهاي�تغي�ير اقليم، فعاليته�اي انس�ان و سيس�تمهاي تغي�ير اقليم، فعاليته�اي انس�ان و سيسآب سطحيآب سطحي

اگ�ر ش�ما ي�ك نقط�ه اي را در امت�داد حاش�يه ي�ك رودخان�ه اگ�ر ش�ما ي�ك نقط�ه اي را در امت�داد حاش�يه ي�ك رودخان�هدر دور�ه اي از هفت��ه ه��ا ي��ا �ماه�ه��ا �مش��اهده� كني��د، مي در دور�ه اي از هفت��ه ه��ا ي��ا �ماه�ه��ا �مش��اهده� كني��د، مي ب�ين�ي�د ك�ه ت�راز� آب� بع�د از �طوفا�نه�ا و ذو�ب ي�خ ب�اال مي رود ب�ين�ي�د ك�ه ت�راز� آب� بع�د از �طوفا�نه�ا و ذو�ب ي�خ ب�اال مي رود و� پ�ا�يين مي �آي�د؛ در� ا�ثن�اي دور�ه� ه�اي �خش�ك� ط�والني� ب�ه و� پ�ا�يين مي �آي�د؛ در� ا�ثن�اي دور�ه� ه�اي �خش�ك� ط�والني� ب�ه ت�د�ريج� افت مي� كن�د و در اثن�اي د�وره ه�اي مر�ط�وب ب�ه ت�د�ريج� افت مي� كن�د و در اثن�اي د�وره ه�اي مر�ط�وب ب�ه ت�دريج �ب�اال م�ي آي�د. �تغي�يرا�ت بلن�د م�د�ت ت�ر ه�م�راه ب�ا تغي�ير ت�دريج �ب�اال م�ي آي�د. �تغي�يرا�ت بلن�د م�د�ت ت�ر ه�م�راه ب�ا تغي�ير

� �اقل�يم �نيز �مي ت�وانند� شناس�ايي شوند.اقل�يم �نيز �مي ت�وانند� شناس�ايي شوند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

123

علت انس��اني ديگ��ر تغي��يرات در سيس��تمهاي آب علت انس��اني ديگ��ر تغي��يرات در سيس��تمهاي آبب�ه تغي�يرات ه�واكره ب�ه تغي�يرات ه�واكره و و س�طحي در چن�د ق�رن گذش�تهس�طحي در چن�د ق�رن گذش�ته

رش�ته فعاليته�ايي اس�ت رش�ته فعاليته�ايي اس�ت اي هم�راه ب�ا ص�نعتي ش�دناي هم�راه ب�ا ص�نعتي ش�دنك��ه مشخص��اd هم��راه ب��ا شهرس��ازي اس��ت. از بين ك��ه مشخص��اd هم��راه ب��ا شهرس��ازي اس��ت. از بين ب�ردن جنگله�ا، ايج�اد كان�ال و س�اخت خ�اكريز چرخ�ه ب�ردن جنگله�ا، ايج�اد كان�ال و س�اخت خ�اكريز چرخ�ه آب ش��ناختي محلي را ب��ا ك��اهش نف��وذ و تبخ��ير و آب ش��ناختي محلي را ب��ا ك��اهش نف��وذ و تبخ��ير و تع�رق و اف�زايش زهكش�ي جريانه�اي طوف�اني تحت تع�رق و اف�زايش زهكش�ي جريانه�اي طوف�اني تحت

.. تاثير قرار مي دهدتاثير قرار مي دهد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

124

يك هيدروگراف طرح آبدهي يك رودخانه در مقابل زمان يك هيدروگراف طرح آبدهي يك رودخانه در مقابل زماناست. بعد از يك طوفان آبدهي به باالي تراز جريان پايه است. بعد از يك طوفان آبدهي به باالي تراز جريان پايه افزايش يافته، سپس به بيشينه رسيده و دوباره به تراز افزايش يافته، سپس به بيشينه رسيده و دوباره به تراز

قبل از طوفان كاهش مي يابد. قبل از طوفان كاهش مي يابد.

در نتيجه شهرسازي، زمان عقب ماندگي نسبت به در نتيجه شهرسازي، زمان عقب ماندگي نسبت بهآبدهي بيشينه جريان طوفان كاهش يافته، خود آبدهي آبدهي بيشينه جريان طوفان كاهش يافته، خود آبدهي

بيشينه افزايش مي يابد و آبدهي كل نيز براي يك بيشينه افزايش مي يابد و آبدهي كل نيز براي يك dطوفان فرضي افزايش مي يابد . اين تغييرات عمدتا dطوفان فرضي افزايش مي يابد . اين تغييرات عمدتا

نتيجه افزايش در مقدار ناحيه سطحي غيرقابل نفوذ و نتيجه افزايش در مقدار ناحيه سطحي غيرقابل نفوذ و جريان طوفان روي زمين بعد از شهرسازي است. جريان طوفان روي زمين بعد از شهرسازي است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

125

هيدروگرافي كه روند هيدروگرافي كه روندهاي پيش و پس از شهر هاي پيش و پس از شهر

سازي را مقايسه مي سازي را مقايسه مي كند . شهرسازي منتج به كند . شهرسازي منتج به

افزايش قله آبدهي و افزايش قله آبدهي و كاهش زمان آبدهي در كاهش زمان آبدهي در

اثناي يك سيالب مي اثناي يك سيالب مي گردد. مهندسين تالش گردد. مهندسين تالش ميكنند تا حوضه هاي ميكنند تا حوضه هاي

نگهداري را طراحي كنند نگهداري را طراحي كنند طوري كه براي يك طوري كه براي يك

ناحيه فرضي ، ناحيه فرضي ، هيدروگراف هاي پس از هيدروگراف هاي پس از

شهر سازي مشابه شهر سازي مشابه هيدروگرافهاي دوره هيدروگرافهاي دوره

هاي قبل از شهر سازي هاي قبل از شهر سازي است .است .

قوانين جدي�د از توس�عه دهن�دگان مي خواه�د ت�ا آب طوف�انرا در حوض�ه بازدارن�د و آن را ب�ه م�يزاني ك�ه همانن�د قب�ل از

. شهرسازي مي باشد رها سازند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

126

استفاده از آب شيريناستفاده از آب شيرين يك ش�خص ب�راي ج�بران س�يال از دس�ت رفت�ه ب�دن يك ش�خص ب�راي ج�بران س�يال از دس�ت رفت�ه ب�دن

.. ليتر آب مصرف مي كند ليتر آب مصرف مي كند44روزانه كمتر از روزانه كمتر از براي تم�يز ك�ردن، در دستش�ويي ه�ا، تهي�ه غ�ذا، و براي تم�يز ك�ردن، در دستش�ويي ه�ا، تهي�ه غ�ذا، و

آبي��اري در كش��اورزي و آبي��اري در كش��اورزي و ،، و باغه��ا و باغه��اه��اه��اآبي��اري چمنآبي��اري چمنشامل :شامل :هدفهاي صنعتي هدفهاي صنعتي

سرمايشسرمايش پردازش پردازش انتقال زباله هاي صنعتي انتقال زباله هاي صنعتي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

127

متأس�فانه، در بيش�تر جه�ان در ح�ال توس�عه آب ب�راي متأس�فانه، در بيش�تر جه�ان در ح�ال توس�عه آب ب�رايآش�اميدن ناس�الم اس�ت زي�را در اثن�اي اس�تفاده آل�وده آش�اميدن ناس�الم اس�ت زي�را در اثن�اي اس�تفاده آل�وده ش�ده و ب�ه هم�راه فاض�الب ه�ا ب�ه منب�ع خ�ود ب�ر مي ش�ده و ب�ه هم�راه فاض�الب ه�ا ب�ه منب�ع خ�ود ب�ر مي گ���ردد. اگ���ر فاض���الب تص���فيه نش���ود باكتريه���ا و گ���ردد. اگ���ر فاض���الب تص���فيه نش���ود باكتريه���ا و ويروس��هاي م��وجب بيم��اري از م��دفوع انس��ان ب��ه ويروس��هاي م��وجب بيم��اري از م��دفوع انس��ان ب��ه

داخل رودخانه ها و درياچه ها تخليه مي شود.داخل رودخانه ها و درياچه ها تخليه مي شود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

128

در بيش�تر كش�ورهاي در ح�ال توس�عه، تم�ام فاض�الب من�اطق در بيش�تر كش�ورهاي در ح�ال توس�عه، تم�ام فاض�الب من�اطق يي تس�هيالت تس�هيالتن�يزن�يزش�وند و �در من�اطق رو�س�تايي ش�وند و �در من�اطق رو�س�تايي مي� مي� ش�ه�ري تص�فيه ش�ه�ري تص�فيه

ان�دآن،� آن،� ب�را�ي تص�في�هب�را�ي تص�في�ه ان�دقائ�ل ش�د�ه .� ب�ا اين ح�ال�، د�ر بس�ياري از .� ب�ا اين ح�ال�، د�ر بس�ياري از قائ�ل ش�د�ه فاض���الب تص���فيه ن�مي ش���ود ، و� رواج دور�ه اي فاض���الب تص���فيه ن�مي ش���ود ، و� رواج دور�ه اي ،،كش���ورها�كش���ورها�

ام�راض روده �اي نظير اسهال و وبا نت�يجه آن است.ام�راض روده �اي نظير اسهال و وبا نت�يجه آن است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

129

در تم���ام كش���ورها، نيازه���اي خ���انگي كم���ترين بخش در تم���ام كش���ورها، نيازه���اي خ���انگي كم���ترين بخشاس��تف�اده� را ب��ه �خ��ود اختص��ا�ص مي دهن��د؛ فراي�ن��دهاي اس��تف�اده� را ب��ه �خ��ود اختص��ا�ص مي دهن��د؛ فراي�ن��دهاي ك�ش�اورزي �و ص�نعت�ي مق�دار� بس�يار بيش�تري� الزم� دارن�د. ك�ش�اورزي �و ص�نعت�ي مق�دار� بس�يار بيش�تري� الزم� دارن�د. كش�و�ر�هاي م�وج�ود در �م�ن�اط�ق خش�ك� نظ�ير �اي�را�ن�، ص�دها �كش�و�ر�هاي م�وج�ود در �م�ن�اط�ق خش�ك� نظ�ير �اي�را�ن�، ص�دها �

ت�ا� هزار�ه�ا لي�ت�ر �آب �را� ب�ه� �ازاء �ه�ر ش�خ�ص� در ر�وز� �ب�راي ت�ا� هزار�ه�ا لي�ت�ر �آب �را� ب�ه� �ازاء �ه�ر ش�خ�ص� در ر�وز� �ب�راي كشاورزي استفاده مي كنند. كشاورزي استفاده مي كنند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

130

اي�سيس�تمهاي آب س�طحي ب�ه عن�وان محله�اي سيس�تمهاي آب س�طحي ب�ه عن�وان محلهانتقال زبالهانتقال زباله

مردم از م�دتها پيش تش�خيص داده ان�د ك�ه رودخان�ه مردم از م�دتها پيش تش�خيص داده ان�د ك�ه رودخان�هه�ا ن�ه تنه�ا ب�راي حم�ل ونق�ل )تراب�ري( بلك�ه ب�راي ه�ا ن�ه تنه�ا ب�راي حم�ل ونق�ل )تراب�ري( بلك�ه ب�راي انتق��ال فاض��الب و آش��غال ن��يز مناس��ب هس��تند.با انتق��ال فاض��الب و آش��غال ن��يز مناس��ب هس��تند.با انقالب ص�نعتي، رودخان�ه ه�ا ب�ه ط�ور پيش�رونده اي انقالب ص�نعتي، رودخان�ه ه�ا ب�ه ط�ور پيش�رونده اي ب�راي انتق�ال ان�واع مختل�ف زبال�ه، از جمل�ه لجنه�اي ب�راي انتق�ال ان�واع مختل�ف زبال�ه، از جمل�ه لجنه�اي

اند.اند. شده شدهاستفادهاستفادهسمي سمي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

131

خص� هاييهايي‌‌ آل�وده كنن�ده آل�وده كنن�ده،، آل�وده كنن�ده ه�اي ب�ا منب�ع مش�خصآل�وده كنن�ده ه�اي ب�ا منب�ع مشd �از ل�ول�ه ه�ا ي�ا ترا�وش�ه�ا ت�خلي�ه مي� ش�وند هس�ت�ندهس�ت�ند d �از ل�ول�ه ه�ا ي�ا ترا�وش�ه�ا ت�خلي�ه مي� ش�وند ك�ه مس�تق�يما ك�ه مس�تق�يما

.. خص�، آل�وده ، آل�وده آل�وده كنن�ده ه�اي ب�ا منب�ع غ�ير مش�خص آل�وده كنن�ده ه�اي ب�ا منب�ع غ�ير مش

از ح�ي�اط �خان�ه ه�ا، �خ�يا�با�نه�ا، م�زارع�، از ح�ي�اط �خان�ه ه�ا، �خ�يا�با�نه�ا، م�زارع�، ه�س�تند ك�ه� ه�س�تند ك�ه� ك�ن�ن�ده ه�اي�ي ك�ن�ن�ده ه�اي�ي منتق�ل منتق�ل م�ر�ات�ع، �مع�اد�ن، م�ح�له�اي �س�اخت� �و س�از و پ�ا�ركي�نگ�ه�ا م�ر�ات�ع، �مع�اد�ن، م�ح�له�اي �س�اخت� �و س�از و پ�ا�ركي�نگ�ه�ا

�: از ش�وند �ا�ينه�ا �عبا�رتن�د :�م�ي از ش�وند �ا�ينه�ا �عبا�رتن�د آ�فت� كش�ه�ا،� عل�ف� ك�ش�ها، آ�فت� كش�ه�ا،� عل�ف� ك�ش�ها، م�ي كو�ده�اي� ش�يميا�يي�، �كو�ده�اي ح�ي�وان�ي،� نفت �و� م�واد ش�يميايي كو�ده�اي� ش�يميا�يي�، �كو�ده�اي ح�ي�وان�ي،� نفت �و� م�واد ش�يميايي

.. خانگيخانگي هم�ه اينه�ا ب�ه رودخان�ه تخلي�ه مي ش�وند ي�ا ب�ه داخ�ل زمين هم�ه اينه�ا ب�ه رودخان�ه تخلي�ه مي ش�وند ي�ا ب�ه داخ�ل زمين

نفوذ مي كنند.نفوذ مي كنند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

132

قانون حفظ آب آشاميدنيقانون حفظ آب آشاميدني

به واس�طه ح�وادثي نظ�ير كش�ف م�واد س�مي در آب به واس�طه ح�وادثي نظ�ير كش�ف م�واد س�مي در آب ت�ا ت�ا الزم اس�تالزم اس�ترودخان�ه ه�ا ت�امين كنن�دگان آب ش�هري رودخان�ه ه�ا ت�امين كنن�دگان آب ش�هري

آب خ�ود را ب�ه ط�ور مك�رر م�ورد آزم�ايش ق�رار دهن�د. آب خ�ود را ب�ه ط�ور مك�رر م�ورد آزم�ايش ق�رار دهن�د. اس�تانداردهاي ايم�ني در زي�ر ت�رازي ق�رار مي گيرن�د اس�تانداردهاي ايم�ني در زي�ر ت�رازي ق�رار مي گيرن�د ك�ه در آن ي�ك آل�وده كنن�ده انتظ�ار مي رود ب�اعث ك�ه در آن ي�ك آل�وده كنن�ده انتظ�ار مي رود ب�اعث

.. گرددگردد اثرات گوناگوني بر روي سالمتي انساناثرات گوناگوني بر روي سالمتي انسان

فصل ششم فصل ششم زيرزميني زيرزمينيسيستم آبسيستم آب

زندگي ما بستگي به آب شيرين دارد. بزرگترين ذخيره آب زندگي ما بستگي به آب شيرين دارد. بزرگترين ذخيره آب درصد كل ذخيره روي زمين � در درصد كل ذخيره روي زمين � در 3232شيرين مايع � شيرين مايع �

زيرزمين وجود دارد، كه از داخل فضاهاي بين دانه هاي زيرزمين وجود دارد، كه از داخل فضاهاي بين دانه هاي رسوبي و شكستگيهاي موجود در سنگها جاري مي باشد. رسوبي و شكستگيهاي موجود در سنگها جاري مي باشد.

اين آب زيرزميني در سطح زمين به داخل چشمه ها، اين آب زيرزميني در سطح زمين به داخل چشمه ها، d اقيانوسها تخليه d اقيانوسها تخليه جويبارها، رودخانه ها، درياچه ها و نهايتا جويبارها، رودخانه ها، درياچه ها و نهايتا

مي شود.مي شود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

134

براي روشن ساختن بعضي عوامل تاثير گذار بر براي روشن ساختن بعضي عوامل تاثير گذار برآب زيرزميني، موارد زير در اين بخش تحقيق و آب زيرزميني، موارد زير در اين بخش تحقيق و

بررسي خواهند شد:بررسي خواهند شد:

خطرات همراه با استخراج آب زيرزميني نظير سنگ خطرات همراه با استخراج آب زيرزميني نظير سنگچالها، فرونشست، و آلودگي توسط آب دريا.چالها، فرونشست، و آلودگي توسط آب دريا.

اگر آب زيرزميني آلوده شود چگونه مي توان آنرا پاك اگر آب زيرزميني آلوده شود چگونه مي توان آنرا پاككرد.كرد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

135

خطرهاي آب زيرزمينيخطرهاي آب زيرزميني

مانن����د سيس����تمهاي ديگ����ر زمين، سيس����تم آب مانن����د سيس����تمهاي ديگ����ر زمين، سيس����تم آبزيرزمي��ني خطره��ايي ، هم ط��بيعي و هم تحمي��ل زيرزمي��ني خطره��ايي ، هم ط��بيعي و هم تحمي��ل ش��ده، دارد، و ن��يز منب�ع ب��ا ارزش��ي را ف��راهم مي ش��ده، دارد، و ن��يز منب�ع ب��ا ارزش��ي را ف��راهم مي نماي�د. يكي از اين رخ�دادها س�نگچالها هس�تند؛ بقي�ه نماي�د. يكي از اين رخ�دادها س�نگچالها هس�تند؛ بقي�ه ش�امل فرونشس�ت زمين و نف�وذ آب ش�ور ب�ه داخ�ل ش�امل فرونشس�ت زمين و نف�وذ آب ش�ور ب�ه داخ�ل

آبخوانها به واسطه پمپاژ زياده از حد مي باشد.آبخوانها به واسطه پمپاژ زياده از حد مي باشد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

136

غارهاي انحاللي و سنگچالهاغارهاي انحاللي و سنگچالها يك آبخ��وان ب��ا مه��اجرت آب از داخ��ل س��نگها و يك آبخ��وان ب��ا مه��اجرت آب از داخ��ل س��نگها و

رس�وبات متحم�ل تغي�يرات ف�يزيكي و ش�يميايي مي رس�وبات متحم�ل تغي�يرات ف�يزيكي و ش�يميايي مي گ��ردد. اگ��ر س��نگها م��ركب از كانيه��اي قاب��ل ح��ل گ��ردد. اگ��ر س��نگها م��ركب از كانيه��اي قاب��ل ح��ل باش��ند، آب فض��اهاي روزن��ه اي را ب��راي تش��كيل باش��ند، آب فض��اهاي روزن��ه اي را ب��راي تش��كيل غاره�ا � آنه�ايي ك�ه توس�ط فراين�د انحالل تش�كيل مي غاره�ا � آنه�ايي ك�ه توس�ط فراين�د انحالل تش�كيل مي

و كانالهاي زير سطحي توسعه مي دهد. و كانالهاي زير سطحي توسعه مي دهد. - - شوند شوند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

137

در س��نگ آه��ك بيش��تر فض��اهاي خ��الي ب��ه ص��ورت در س��نگ آه��ك بيش��تر فض��اهاي خ��الي ب��ه ص��ورتتخلخ��ل ث��انوي در امت��داد شكس��تگيها ظ��اهر مي تخلخ��ل ث��انوي در امت��داد شكس��تگيها ظ��اهر مي ش�وند، ك�ه وق�تي توس�ط انحالل وس�يعتر ش�وند مي ش�وند، ك�ه وق�تي توس�ط انحالل وس�يعتر ش�وند مي توانن�د پيچ و خم ه�اي غاره�ا و تونله�اي بهم مرتب�ط توانن�د پيچ و خم ه�اي غاره�ا و تونله�اي بهم مرتب�ط

كارس�تكارس�ترا تش�كيل بدهن�د. ي�ك چ�نين توپ�وگرافي، را تش�كيل بدهن�د. ي�ك چ�نين توپ�وگرافي، نامي�ده مي ش�ود ك�ه از ن�ام منطق�ه اي ب�ه همين ن�ام نامي�ده مي ش�ود ك�ه از ن�ام منطق�ه اي ب�ه همين ن�ام

)كارست( گرفته شده است. )كارست( گرفته شده است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

138

d d اگ�ر ت�راز آب نوس�ان كن�د، ب�ام غاره�ا مي توان�د ك�امال اگ�ر ت�راز آب نوس�ان كن�د، ب�ام غاره�ا مي توان�د ك�امالن�ازك ش�ده، س�رانجام هنگ�امي ك�ه وزن خ�اك رويي ن�ازك ش�ده، س�رانجام هنگ�امي ك�ه وزن خ�اك رويي زي�اد مي ش�ود ري�زش نماي�د. چ�نين من�اطق ريزش�ي زي�اد مي ش�ود ري�زش نماي�د. چ�نين من�اطق ريزش�ي

در الگوه�اي ش�بكه در الگوه�اي ش�بكه ك�هك�ه ،،س�نگچال نامي�ده مي ش�وندس�نگچال نامي�ده مي ش�وند من�اطق �شكس�تگي� من�اطق �شكس�تگي� و�و�ا�ي ش�كل �ردي�ف مي گ�ردن�د، ا�ي ش�كل �ردي�ف مي گ�ردن�د،

عم�ود ب�ر هم زي�رين را در س�نگها منعكس مي كنن�د.عم�ود ب�ر هم زي�رين را در س�نگها منعكس مي كنن�د.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

139

براي تع��يين اين ك��ه آب زيرزمي��ني ب��ا چ��ه س��رعتي از براي تع��يين اين ك��ه آب زيرزمي��ني ب��ا چ��ه س��رعتي ازد�اخ�ل س�نگهاي آهك�ي و�اج�د �غ�ار ح�ركت �مي كن�د�، و ب�راي د�اخ�ل س�نگهاي آهك�ي و�اج�د �غ�ار ح�ركت �مي كن�د�، و ب�راي ش�ناس��ايي م�س��يرهاي� جري��ان، ر�نگه��اي بي� ض��رري ب��ه ش�ناس��ايي م�س��يرهاي� جري��ان، ر�نگه��اي بي� ض��رري ب��ه

ريخته� مي شون�د.ريخته� مي شون�د.د�اخل س�نگچال�ها �و چاههاي د�اخل س�نگچال�ها �و چاههاي

ورود رنگه�ا ب�ه جويباره�ا و چاهه�اي مختل�ف يادداش�ت ورود رنگه�ا ب�ه جويباره�ا و چاهه�اي مختل�ف يادداش�ت گ��رد�د. د�ر �م��د�ت ح��دو�د �ي��ك �ه�فت��ه آ�ب زير�زمي��ني �گ��رد�د. د�ر �م��د�ت ح��دو�د �ي��ك �ه�فت��ه آ�ب زير�زمي��ني �م�ي م�ي

مح�ت�وي �رن�گ� چن�د� كيل�وم�تر� دور� ا�ز� م�ح�ل ت�ز�ري�ق �ظ�اهر� مح�ت�وي �رن�گ� چن�د� كيل�وم�تر� دور� ا�ز� م�ح�ل ت�ز�ري�ق �ظ�اهر� ش�د�. �چ�ني�ن� زم�ا�ن� م�ه�اجرت� �س�ريعي� �مس�ائل �مش�كلي ر�ا� ش�د�. �چ�ني�ن� زم�ا�ن� م�ه�اجرت� �س�ريعي� �مس�ائل �مش�كلي ر�ا�

در� مقابل� دانشمندان محي�ط قرار� مي دهد.در� مقابل� دانشمندان محي�ط قرار� مي دهد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

140

تخراج آب�فرونشس�ت زمين ب�ه واس�طه اس�تخراج آب فرونشس�ت زمين ب�ه واس�طه اسزيرزمينيزيرزميني

اگ�ر م�يزان تخلي�ه آب زيرزمي�ني از پ�ر ش�دن مج�دد اگ�ر م�يزان تخلي�ه آب زيرزمي�ني از پ�ر ش�دن مج�ددآنه�ا بيش�تر ش�ود پمپ�اژ چاهه�اي آب مي توان�د ب�اعث آنه�ا بيش�تر ش�ود پمپ�اژ چاهه�اي آب مي توان�د ب�اعث افت ت��راز آب گردد.ب��ه ن��وبت س��طح زمين ممكن افت ت��راز آب گردد.ب��ه ن��وبت س��طح زمين ممكن اس�ت نشس�ت ك�رده و ري�زش نماي�د؛ اين پدي�ده ب�ه اس�ت نشس�ت ك�رده و ري�زش نماي�د؛ اين پدي�ده ب�ه

معروف است. معروف است. فرونشست زمينفرونشست زمين

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

141

فرو نشس�ت ب�ه وي�ژه در ب�االي آبخوانه�اي ش�امل رس�وبات فرو نشس�ت ب�ه وي�ژه در ب�االي آبخوانه�اي ش�امل رس�وباتن�ا�متراكم� ك�ه توس�ط �الي�ه �ه�اي م�ح�دو�د كنن�ده رس احاط�ه مي ن�ا�متراكم� ك�ه توس�ط �الي�ه �ه�اي م�ح�دو�د كنن�ده رس احاط�ه مي ش�ود� معم�ول اس�ت�. هنگ�ا�مي ك�ه �آب از� ي�ك آب�خ�وان ب�يرون ش�ود� معم�ول اس�ت�. هنگ�ا�مي ك�ه �آب از� ي�ك آب�خ�وان ب�يرون ك�ش�يده مي ش�ود، آ�ب از �الي�ه ه�ا�ي غ�ني از� رس ب�ا ت�راوايي ك�ش�يده مي ش�ود، آ�ب از �الي�ه ه�ا�ي غ�ني از� رس ب�ا ت�راوايي

كمتر ب�ه آ�بخوا�ن مهاجرت م�ي ك�ند.كمتر ب�ه آ�بخوا�ن مهاجرت م�ي ك�ند.

الي�ه ه�اي رس ب�ويژه اگ�ر آب از دس�ت بدهن�د احتم�ال دارد الي�ه ه�اي رس ب�ويژه اگ�ر آب از دس�ت بدهن�د احتم�ال داردري�زش ك�ر�ده و� م�تراكم� ش�ون،. �زي�را آن�ه�ا هما�نن�د ماس�ه و ري�زش ك�ر�ده و� م�تراكم� ش�ون،. �زي�را آن�ه�ا هما�نن�د ماس�ه و گ�را�ول س�خ�ت نيس�ت�ند. اگ�ر چ�ه آب� مي� توان�د بع�د از زهكش�ي گ�را�ول س�خ�ت نيس�ت�ند. اگ�ر چ�ه آب� مي� توان�د بع�د از زهكش�ي

�ام�ا و�رود �مج�دد آب ب�ه �ام�ا و�رود �مج�دد آب ب�ه ،،ماس�ه� و گ�راول ب�ه آ�نه�ا ا�ض�افه �ش�ود ماس�ه� و گ�راول ب�ه آ�نه�ا ا�ض�افه �ش�ود d غ�يرممكن اس�ت، d غ�يرممكن اس�ت، ف�ض�اهاي ر�وزن�ه اي ر�يزش�ي در� رس�ه�ا تقريب�ا ف�ض�اهاي ر�وزن�ه اي ر�يزش�ي در� رس�ه�ا تقريب�ا

فر�و نشست �دايمي مي� باش�د. فر�و نشست �دايمي مي� باش�د. و و

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

142

نفوذ آب شورنفوذ آب شور

ترازه��اي پ��ايين افت��اده آب زيرزمي��ني در ن��واحي ترازه��اي پ��ايين افت��اده آب زيرزمي��ني در ن��واحيس��احلي مه��اجرت دروني آب دري��اي ش��ور را ب��ه س��احلي مه��اجرت دروني آب دري��اي ش��ور را ب��ه آبخوانه�ا م�وجب مي ش�ود، فراين�دي ك�ه ب�ه نف�وذ آب آبخوانه�ا م�وجب مي ش�ود، فراين�دي ك�ه ب�ه نف�وذ آب ش��ور مع��روف اس��ت و آب زيرزمي��ني را غيرقاب��ل ش��ور مع��روف اس��ت و آب زيرزمي��ني را غيرقاب��ل آش��اميدن مي نماي��د. نف��وذ آب ش��ور آبخوانه��ا را آش��اميدن مي نماي��د. نف��وذ آب ش��ور آبخوانه��ا را

تخريب مي كند. تخريب مي كند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

143

عل�ل نف�وذ آب ش�ور ب�ه تف�اوت در چگ�الي آب ش�يرين عل�ل نف�وذ آب ش�ور ب�ه تف�اوت در چگ�الي آب ش�يرينو آب ش�ور و ب�ه تغي�يرات در حجم آب ش�يرين وق�تي و آب ش�ور و ب�ه تغي�يرات در حجم آب ش�يرين وق�تي ك�ه آبخ�وان پمپ�اژ مي ش�ود بس�تگي دارد. آب ش�ور ك�ه آبخ�وان پمپ�اژ مي ش�ود بس�تگي دارد. آب ش�ور چگ�ال ت�ر از آب ش�يرين اس�ت زي�را يونه�اي محل�ول چگ�ال ت�ر از آب ش�يرين اس�ت زي�را يونه�اي محل�ول

بيشتري را دارا مي باشد. بيشتري را دارا مي باشد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

144

ال��ف( م��رز بين )ال��ف( م��رز بين( من�اطق آب ش�ور و من�اطق آب ش�ور و ش����ير�ين در ي����ك �ش����ير�ين در ي����ك �

ناحي�ه س�احلي قب�ل ناحي�ه س�احلي قب�ل از پمپاژ.از پمپاژ.

ب( بع��د از پمپ��اژ )ب( بع��د از پمپ��اژ(م���دا�وم، �ت���راز آب م���دا�وم، �ت���راز آب پ�ائين آم�د�ه و نف�وذ پ�ائين آم�د�ه و نف�وذ آب� ش����ور رخ� مي آب� ش����ور رخ� مي

د�هد.د�هد.

آب ش�يرين بن�ابراين ماي�ل ب�ه ش�ناور ب�ودن در ب�االي آب ش�ور آب ش�يرين بن�ابراين ماي�ل ب�ه ش�ناور ب�ودن در ب�االي آب ش�وراس�ت و اين ممكن اس�ت وق�تي رخ ده�د ك�ه آب ش�ور در اس�ت و اين ممكن اس�ت وق�تي رخ ده�د ك�ه آب ش�ور در

..امتداد سواحل به درون زمين نفوذ و حركت كند امتداد سواحل به درون زمين نفوذ و حركت كند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

145

ازي�آل�ودگي آب زيرزمي�ني و عم�ل پ�اك سآن

آل�وده كنن�ده ه�ايي ك�ه ب�ه داخ�ل زمين ت�راوش ميكنن�د ب�دون زي�ان انتش�ار نمي يابن�د. بلك�ه آنه�ا ب�ا آب زيرزمي�ني ح�ركت مي نماين�د و مي توانن�د در داخ�ل جويباره�ا و چاهه�اي دورت�ر از مح�ل اص�لي آل�ودگي

نمايان شوند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

146

انواع و منابع آلودگي آب زيرزمينيانواع و منابع آلودگي آب زيرزميني آب زيرزمي�ني مي توان�د توس�ط آل�وده كنن�ده ه�اي آب زيرزمي�ني مي توان�د توس�ط آل�وده كنن�ده ه�اي

زيس��ت ش��ناختي نظ��ير باكتريه��ا، ت��ك ياختگ��ان، ي��ا زيس��ت ش��ناختي نظ��ير باكتريه��ا، ت��ك ياختگ��ان، ي��ا ويروس�ها و توس�ط م�واد ش�يميايي ص�نعتي نظ�ير ت�ري ويروس�ها و توس�ط م�واد ش�يميايي ص�نعتي نظ�ير ت�ري

آل��وده ش��ود. ت��ا زم��ان انقالب آل��وده ش��ود. ت��ا زم��ان انقالب ((TCETCE))كل��رواتن كل��رواتن ص�نعتي، آلودگيه�اي زيس�ت ش�ناختي بزرگ�ترين تهدي�د ص�نعتي، آلودگيه�اي زيس�ت ش�ناختي بزرگ�ترين تهدي�د

براي آب آشاميدني بودند.براي آب آشاميدني بودند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

147

از زم��ان انقالب ص��نعتي، تع��داد م��واد ش��يميايي از زم��ان انقالب ص��نعتي، تع��داد م��واد ش��يميايياس�تفاده ش�ده ب�راي ك�ار كارخان�ه ه�ا، كش�اورزي و اس�تفاده ش�ده ب�راي ك�ار كارخان�ه ه�ا، كش�اورزي و ديگ�ر فع�اليت ه�ا ب�ه س�رعت اف�زايش يافت�ه اس�ت. ديگ�ر فع�اليت ه�ا ب�ه س�رعت اف�زايش يافت�ه اس�ت.

م�واد ش�يميايي اس�تفاده م�واد ش�يميايي اس�تفاده 70.00070.000ام�روزه بيش از ام�روزه بيش از مي ش�وند، ك�ه بس�ياري از آنه�ا در سراس�ر محي�ط، مي ش�وند، ك�ه بس�ياري از آنه�ا در سراس�ر محي�ط، در ه�وا، آب و خ�اك پخش مي ش�وند، و ه�ر س�اله در ه�وا، آب و خ�اك پخش مي ش�وند، و ه�ر س�اله

مي مي اض�افهاض�افه ن�وع م�واد ش�يميايي جدي�د ن�وع م�واد ش�يميايي جدي�د 800800 ي�ا ي�ا 700700گردند. گردند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

148

هر چ�ه ان�دازه دان�ه ه�ا هر چ�ه ان�دازه دان�ه ه�اكوچك��تر باش��د، خل��ل و كوچك��تر باش��د، خل��ل و ف����رج� بين دان����ه �ه����ا �ف����رج� بين دان����ه �ه����ا �

كوچك�������تر اس�������ت؛ كوچك�������تر اس�������ت؛ بن��اب�راين، ري�زس��ازواره بن��اب�راين، ري�زس��ازواره ه�اي �كوچك�تر م�ي ت�وانن�د ه�اي �كوچك�تر م�ي ت�وانن�د در �د�اخ�����ل� فض�����اهاي �در �د�اخ�����ل� فض�����اهاي �

روزن�ه �اي ف�يل�تر ش�وند. روزن�ه �اي ف�يل�تر ش�وند. ن�انومتر، ن�انومتر، 250250 ت�ا� ت�ا� 2020د�ر د�ر

و�يروس�ها ب�راي �اين ك�ه و�يروس�ها ب�راي �اين ك�ه توس��ط �س��يلت فيل��تر توس��ط �س��يلت فيل��تر ش���وند �خيلي� ريزان���د؛ ش���وند �خيلي� ريزان���د؛ ب�اكتري�ه��ا �ب��راي اين ك��ه ب�اكتري�ه��ا �ب��راي اين ك��ه توس��ط س��ي�لت فيل��تر توس��ط س��ي�لت فيل��تر ش�وند �خيلي درش�ت �ان�د� ش�وند �خيلي درش�ت �ان�د� و ب�را�ي اين� ك�ه توس�ط و ب�را�ي اين� ك�ه توس�ط م�اس���ه فيل���تر ش���وند م�اس���ه فيل���تر ش���وند

خيلي ريز�اند.�خيلي ريز�اند.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

149

بارش ي�ا جري�ان نف�وذي ب�ه س�مت پ�ائين از طري�ق بارش ي�ا جري�ان نف�وذي ب�ه س�مت پ�ائين از طري�قآبگيره���اي س���طحي مي توان���د فل���زات و م���واد آبگيره���اي س���طحي مي توان���د فل���زات و م���واد ش�يميايي را ح�ل ك�رده و آنه�ا را هم�راه ب�ا باكتريه�ا ت�ا ش�يميايي را ح�ل ك�رده و آنه�ا را هم�راه ب�ا باكتريه�ا ت�ا من�اطق اش�باع ش�ده حم�ل كن�د. ف�راورده بي رن�گ من�اطق اش�باع ش�ده حم�ل كن�د. ف�راورده بي رن�گ

ش�يرابه ش�يرابهحاص�له نامي�ده مي ش�ود ك�ه مي توان�د از نامي�ده مي ش�ود ك�ه مي توان�د از حاص�له زمين نزدي�ك محله�اي م�واد زاي�د )زبال�ه ه�ا( ت�راوش زمين نزدي�ك محله�اي م�واد زاي�د )زبال�ه ه�ا( ت�راوش

..كند كند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

150

مهاجرت آلودگي هاي آب زيرزميني مواد حم�ل ش�ده توس�ط آب زيرزمي�ني در نرخه�ايي ك�ه

ب��ا� ا�ن��داز�ه ذر�ه ي��ا م�ولك��ولي�، ق��ابل�ي�ت ح��ل،� �فع��الي�ت ش�ي�ميايي، چگ�ا�لي و گر�ان�روي تغي�ير �مي كنن�د ح�ركت� مي

در ن�فت �ب�ه ت�راز� آب �ت�را�و�ش ك�ن�د، ب�ه ه�ر د�ل�ي�ل �ا�گ�ر �ن�م�اي�ن�د. در� ا�مت�داد� �جهت� �جري�ان �آب� و� ش�ن�او�ر� مي� �مان�دس�ط�ح �آن

سا�زد.زير�زميني �حركت� �ك�رده�،� و چا�هه�ا ر�ا� آلود�ه� مي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

151

تانكره�اي انب�اره خ�ورده ش�ده ونش�تي دار زيرزمي�ني يكي از عل�ل اص�لي آل�ودگي آب زيرزمي�ني از زبال�ه تانكره�اي انب�اره خ�ورده ش�ده ونش�تي دار زيرزمي�ني يكي از عل�ل اص�لي آل�ودگي آب زيرزمي�ني از زبال�هنش�تي دار� علت مان�دگا�ري اص�لي مي باش�د آفت نش�تي دار� علت مان�دگا�ري اص�لي مي باش�د آفت � �septicsepticه�اي ص�ن�عتي هس�تند،� در� ح�ال�ي ك�ه تا�نكره�اي ه�اي ص�ن�عتي هس�تند،� در� ح�ال�ي ك�ه تا�نكره�اي

كش�ه�ا و كوده�اي ش�يمياي�ي از زمي�نه�اي زراع�تي ب�ه داخ�ل آب زيرزم�ي�ني ت�را�وش م�ي كنن�د و مي توانن�د، كش�ه�ا و كوده�اي ش�يمياي�ي از زمي�نه�اي زراع�تي ب�ه داخ�ل آب زيرزم�ي�ني ت�را�وش م�ي كنن�د و مي توانن�د، همانن�د فل�زات �و ديگ�ر آالي�ن�ده ه�ا ك�ه در� داخ�ل زب�ال�ه �انباش�تي د�ر پرش�دگ�يهاي� زم�ي�ني ح�ركت� مي كنن�د، ب�ه همانن�د فل�زات �و ديگ�ر آالي�ن�ده ه�ا ك�ه در� داخ�ل زب�ال�ه �انباش�تي د�ر پرش�دگ�يهاي� زم�ي�ني ح�ركت� مي كنن�د، ب�ه ت�راز� آب برس�ند. برحس�ب� ن�وع زبال�ه� در �ي�ك پرش�دگي �زمي�ن�ي، �زبال�ه ممكن� اس�ت ش�ام�ل ف�ل�زات و م�واد ت�راز� آب برس�ند. برحس�ب� ن�وع زبال�ه� در �ي�ك پرش�دگي �زمي�ن�ي، �زبال�ه ممكن� اس�ت ش�ام�ل ف�ل�زات و م�واد له�ا و �روغنه�اي �س�وخت باش�ن�د ك�ه مي ت�وانن�د ب�ه داخ�ل آب زيرز�مي�ني وارد ش�وند. له�ا و �روغنه�اي �س�وخت باش�ن�د ك�ه مي ت�وانن�د ب�ه داخ�ل آب زيرز�مي�ني وارد ش�وند. ش�يمي�ايي نظ�ير حال� ش�يمي�ايي نظ�ير حال�ام�روز�ه، پرش�دگي�هاي �زمي�ني ط�وري �ط�راحي مي ش�وند�، ت�ا �آب زيرزمي�ني� را، قب�ل �از اين �ك�ه مح�ل را ام�روز�ه، پرش�دگي�هاي �زمي�ني ط�وري �ط�راحي مي ش�وند�، ت�ا �آب زيرزمي�ني� را، قب�ل �از اين �ك�ه مح�ل را ت�رك� كن�د، جم�ع �آوري� و تص�فيه نماين�د. اگ�ر� چ�ه بيش�تر چ�اهه�ا آب ر�ا از زي�رزم�ين پ�مپ�اژ مي كنن�د، ب�رخي از ت�رك� كن�د، جم�ع �آوري� و تص�فيه نماين�د. اگ�ر� چ�ه بيش�تر چ�اهه�ا آب ر�ا از زي�رزم�ين پ�مپ�اژ مي كنن�د، ب�رخي از

آ�نها ب�راي ت�زريق مواد خ�طرناك به �زيرسط�ح ا�ستفاد�ه مي شو�ند.آ�نها ب�راي ت�زريق مواد خ�طرناك به �زيرسط�ح ا�ستفاد�ه مي شو�ند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

152

اگ�ر نم�ك از ج�اده ه�ايي ك�ه در اثن�اي زمس�تان ب�ر روي آنه�ا اگ�ر نم�ك از ج�اده ه�ايي ك�ه در اثن�اي زمس�تان ب�ر روي آنه�اپاش�يده �مي ش�و�د، ت�راوش� كن�د،� ح�ل ش�ده� و ب�ه د�اخ�ل پاش�يده �مي ش�و�د، ت�راوش� كن�د،� ح�ل ش�ده� و ب�ه د�اخ�ل من�ط�ق��ه اش��ب�اع جر�ي��ان �مي ياب��د�. هم نفت �و� هم نم��ك� از من�ط�ق��ه اش��ب�اع جر�ي��ان �مي ياب��د�. هم نفت �و� هم نم��ك� از

آلوده ك�ننده ها�ي اصلي �زيرز�ميني �هستند.آلوده ك�ننده ها�ي اصلي �زيرز�ميني �هستند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

153

الف( عكس و )ب( نمودار نشتي از يك زباله داني رها شده شهري )الف( عكس و )ب( نمودار نشتي از يك زباله داني رها شده شهري(در پنسيلوانيا. آب نفوذي به داخل زباله جريان يافته و آالينده ها را در پنسيلوانيا. آب نفوذي به داخل زباله جريان يافته و آالينده ها را

مي شويد. اين آب در شكل گرفتن نشتي سهيم است، مايعي كه به مي شويد. اين آب در شكل گرفتن نشتي سهيم است، مايعي كه به d از فلزات غني بوده و گاهي اوقات شامل مواد d از فلزات غني بوده و گاهي اوقات شامل مواد طور معمول نسبتا طور معمول نسبتاشيميايي نظير حاللها مي باشد. اين نشتي به سمت پايين جريان شيميايي نظير حاللها مي باشد. اين نشتي به سمت پايين جريان

يافته تا اين كه به تراز آب مي رسد. در اين مورد، نشتي از دامنه يافته تا اين كه به تراز آب مي رسد. در اين مورد، نشتي از دامنه يك تپه به صورت چشمه اي ظاهر مي شود و سپس به سمت پايين يك تپه به صورت چشمه اي ظاهر مي شود و سپس به سمت پايين

تپه به داخل رودخانه مجاور خود جريان مي يابد.تپه به داخل رودخانه مجاور خود جريان مي يابد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

154

ل اختالط� ب�ه عن�وان متش�كله آالين�ده ه�اي قابه�اي محل�ول در آب زيرزمي�ني جري�ان يافت�ه و ب�ا اين آب ب�راي تش�كيل ي�ك م�ايع تنه�ا مخل�وط مي ش�ود.

نمك يك آلوده كننده قابل اختالط است. چون بيش�تر آبه�اي زيرزمي�ني در نرخه�اي چن�دين م�تر

در س��ال ي��ا كم��تر جري��ان مي يابن��د و در مع��رض آش��فتگي كمي هس��تند، محلوله��ا خيلي آهس��ته از منب�ع آل�ودگي مه�اجرت مي كنن�د و ماي�ل ب�ه رقي�ق

.شدن نيستند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

155

آل��وده كنن��ده ه��اي قاب��ل اختالط ب��ه وس��يله جويباره��ا و آل��وده كنن��ده ه��اي قاب��ل اختالط ب��ه وس��يله جويباره��ا و رودخان��������������ه �ه��������������ا �رقي��������������ق ��������������رودخان��������������ه �ه��������������ا �رقي��������������ق ��������������

مي ش��وند، ولي در آب زيرزمي��ني آنه��ا ماي��ل هس��تند از مي ش��وند، ولي در آب زيرزمي��ني آنه��ا ماي��ل هس��تند از �ب�ه ص�ورت� زبان�ه ه�اي �دراز ب�ه س�مت �ب�ه ص�ورت� زبان�ه ه�اي �دراز ب�ه س�مت ا�نتش�ارا�نتش�ارطري�ق ف�راين�د طري�ق ف�راين�د

خ��ارج� پخش� ش��وند. در� انتش��ار، يع��ن�ي ب��ه ه�م پي�وس��تن خ��ارج� پخش� ش��وند. در� انتش��ار، يع��ن�ي ب��ه ه�م پي�وس��تن مك�انيكي� آب آ�ل�وده و غ�ير �آل�وده، �آب آل�وده ب�ه عن�وان ي�ك مك�انيكي� آب آ�ل�وده و غ�ير �آل�وده، �آب آل�وده ب�ه عن�وان ي�ك جر�ي�ان م�ج�زا �نزدي�ك� ب�ه ن�يروي �كام�ل ب�ا�قي �مي �مان�د، ولي جر�ي�ان م�ج�زا �نزدي�ك� ب�ه ن�يروي �كام�ل ب�ا�قي �مي �مان�د، ولي ب�ه �ط�ور� فز�اين�ده ا�ي ب�ا آ�ب �غ�ير� آل�وده د�ر جه�ت پ�ايي�ن ش�يب ب�ه �ط�ور� فز�اين�ده ا�ي ب�ا آ�ب �غ�ير� آل�وده د�ر جه�ت پ�ايي�ن ش�يب

مخلو�ط مي �شود.مخلو�ط مي �شود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

156

ل اختالط� غ�ير قاب�ل ح�ل هس�تند، و غ�ير قاب�ل ح�ل هس�تند، و آالين�ده ه�اي غ�ير قاب�ل اختالطآالين�ده ه�اي غ�ير قابسر�نوش�ت آنه�ا در� آب ز�يرزمي�ني ب�ه ط�ور� بخش�ي ب�س�تگي ب�ه سر�نوش�ت آنه�ا در� آب ز�يرزمي�ني ب�ه ط�ور� بخش�ي ب�س�تگي ب�ه چگ��ا�لي آ�نه��ا د�ارد.� آنه��ايي� ك��ه كم چگ��ال�تر از� آب هس��تند در چگ��ا�لي آ�نه��ا د�ارد.� آنه��ايي� ك��ه كم چگ��ال�تر از� آب هس��تند در ب�ا�الي ت�را�ز آب ش�نا�ور مان�ده، و �در ام�ت�دا�د� س�طح ت�راز� آب�، ب�ه ب�ا�الي ت�را�ز آب ش�نا�ور مان�ده، و �در ام�ت�دا�د� س�طح ت�راز� آب�، ب�ه

سمت� پايين شيب آ�بي حر�كت م�ي كنند. سمت� پايين شيب آ�بي حر�كت م�ي كنند.

ف�رو مي ف�رو مي ب�ه ك�ف آبخوانه�ا ب�ه ك�ف آبخوانه�ا چگ�التر از آب مي باش�ندچگ�التر از آب مي باش�ندآنه�ايي ك�ه آنه�ايي ك�هروند .روند .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

157

ال�ف( علت اولي�ه پراكن�دگي ج�دا ب�ودن مس�يرهاي جري�ان در اط�راف )ال�ف( علت اولي�ه پراكن�دگي ج�دا ب�ودن مس�يرهاي جري�ان در اط�راف(دانه ها است.دانه ها است.

ب( ب�ا اف�زايش فاص�له از مبن�ع آالين�ده، نظ�ير ي�ك چ�اه ت�زريقي ك�ه در )ب( ب�ا اف�زايش فاص�له از مبن�ع آالين�ده، نظ�ير ي�ك چ�اه ت�زريقي ك�ه در( �آب پ�اك �آب پ�اك ‌‌آ�ن زبال�ه� ه�ا ب�ه د�اخ�ل �ز�مي�ن ت�زري�ق �م�ي ش�وند�، آب� آل�وده� ب�اآ�ن زبال�ه� ه�ا ب�ه د�اخ�ل �ز�مي�ن ت�زري�ق �م�ي ش�وند�، آب� آل�وده� ب�ا

)�ن�اآلو�ده( د�ر جه�ا�ت م�وازي� ب�ا ج�ه�ت جري�ان ي�ا ع�م�ود �ب�ر آن� �مخل�وط مي )�ن�اآلو�ده( د�ر جه�ا�ت م�وازي� ب�ا ج�ه�ت جري�ان ي�ا ع�م�ود �ب�ر آن� �مخل�وط مي شود�. نت�يجه� �اين �كه �آ�الينده� ي�ك شكل� ز�با�نه �اي �به خ�ود مي �گير�د.شود�. نت�يجه� �اين �كه �آ�الينده� ي�ك شكل� ز�با�نه �اي �به خ�ود مي �گير�د.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

158

االت���ني اي��ر كيفيت آب زيرزمي��اكم ب��االت قوانين ح��ني اي��ر كيفيت آب زيرزمي��اكم ب�قوانين حمتحدهمتحده

اگ�ر چ�ه آب زيرزمي�ني ي�ك منب�ع ملي مهم و مس�تعد پ�ذيرش اگ�ر چ�ه آب زيرزمي�ني ي�ك منب�ع ملي مهم و مس�تعد پ�ذيرش ب�س�ياري از ب�س�ياري از . . آ�ل�ودگي ا�ز بس�ياري م�ن�ابع مع�م�ول مي �باش�د آ�ل�ودگي ا�ز بس�ياري م�ن�ابع مع�م�ول مي �باش�د

د�ر ب�رخي �م�وارد د�ر ب�رخي �م�وارد ك�ه�ك�ه�آب�خ�وانه�ا ب�ه ط�ور ج�دي �آل�و�ده� ش�د�ه ا�ن�دآب�خ�وانه�ا ب�ه ط�ور ج�دي �آل�و�ده� ش�د�ه ا�ن�د خ�سارت �اي�جاد ش�د�ه غير� �قابل� ج�بر�ان اس�ت�.خ�سارت �اي�جاد ش�د�ه غير� �قابل� ج�بر�ان اس�ت�.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

159

آالين�ده ه�اي غيرقاب�ل اختالط س�بك و س�نگين: ب�نزين نش�تي از ي�ك ت�انكر آالين�ده ه�اي غيرقاب�ل اختالط س�بك و س�نگين: ب�نزين نش�تي از ي�ك ت�انكرا�نب��ا�ر ز�ير�زمي��ني �در �ب��االي �ت��راز آب� ش��ناور� م�ي مان��د�؛ ت��ري� كل��ر�واتيلن ا�نب��ا�ر ز�ير�زمي��ني �در �ب��االي �ت��راز آب� ش��ناور� م�ي مان��د�؛ ت��ري� كل��ر�واتيلن

((TCETCE))�.ت�راوشي� از بشكه �ها به ك�ف ي�ك� آب�خوا�ن ف�ر�و م�ي� ر�ود.� ت�راوشي� از بشكه �ها به ك�ف ي�ك� آب�خوا�ن ف�ر�و م�ي� ر�ود

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

160

آنه�ايي ك�ه مس�ئول آل�ودگي هس�تند آنه�ايي ك�ه مس�ئول آل�ودگي هس�تند بايس�تي بايس�تيپاكس�ازي توس�طپاكس�ازي توس�ط ص�ورت اج�را ش�ود�، اج�را ش�ود�، اين� غ�ير ص�ورت در� اين� غ�ير س�ا�زمان �حف�اظت مح�ي�طس�ا�زمان �حف�اظت مح�ي�طدر�

اين� �ك�ار اين� �ك�ارزي�س�ت �و �در ص�ور�تي �ك�ه آل�وده �و �در ص�ور�تي �ك�ه آل�وده مي� ده�د مي� ده�د انج�ام� انج�ام� ر�ا� ر�ا� زي�س�ت ك�نن��ده� �ه��ا ش��نا�خته �ش��ده� باش��ند �ه�زين��ه �مربوط��ه � از آنه��ا ك�نن��ده� �ه��ا ش��نا�خته �ش��ده� باش��ند �ه�زين��ه �مربوط��ه � از آنه��ا

دريافت مي شود.دريافت مي شود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

161

وان� در اي�االت متح�ده در اي�االت متح�ده اص�الح آب زيرزمي�ني و آبخ�واناص�الح آب زيرزمي�ني و آبخ اص�الح سيس�تمهاي آب زيرزمي�ني آل�وده تج�ارت در ح�ال اص�الح سيس�تمهاي آب زيرزمي�ني آل�وده تج�ارت در ح�ال

ت�وس�عه ا�ي اس�ت ك�ه� مس�تلزم� دانش�مندا�ن، مهندس�ين، ت�وس�عه ا�ي اس�ت ك�ه� مس�تلزم� دانش�مندا�ن، مهندس�ين، حقوق��د�انان، و �سياس��تمداران م�ي باش��د. فن آور�يه��اي حقوق��د�انان، و �سياس��تمداران م�ي باش��د. فن آور�يه��اي جدي�د ب�را�ي بهب�و�د و�ض�عيت ه�ز�اران �م�وقعي�ت آل�ودگي ك�ه جدي�د ب�را�ي بهب�و�د و�ض�عيت ه�ز�اران �م�وقعي�ت آل�ودگي ك�ه د�ر ص�دها ه�زار مح�ل در س�راس�ر �اي�االت� متح�ده برخ�ورد د�ر ص�دها ه�زار مح�ل در س�راس�ر �اي�االت� متح�ده برخ�ورد

d �در ح�ال� توس�ع�ه و آ�م�وز�ش ب�وده اس�ت d �در ح�ال� توس�ع�ه و آ�م�وز�ش ب�وده اس�تش�ده �ان�د �م�داوما .. ش�ده �ان�د �م�داوما

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

162

فعاليته��اي پاكس��ازي مي توانن��د ب��ه س��ه طبق��ه اص��لي فعاليته��اي پاكس��ازي مي توانن��د ب��ه س��ه طبق��ه اص��ليتقس�يم ش�وند: ج�دايش، پس كش�يدن ج�دايش، و عم�ل تقس�يم ش�وند: ج�دايش، پس كش�يدن ج�دايش، و عم�ل

..آالينده هاآالينده هاكردن درجاي كردن درجاي

ي�ا مج�زا ك�ردن، جلوگ�يري از ره�ا س�ازي آالين�ده ، ي�ا مج�زا ك�ردن، جلوگ�يري از ره�ا س�ازي آالين�ده جدايشجدايش ،ها در ناحيه منبع است. ها در ناحيه منبع است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

163

ي�ك روش فزاين�ده ج�دايش ، ي�ك روش فزاين�ده ج�دايش پس كش�يدن ج�دايشپس كش�يدن ج�دايش ،اس�ت ك�ه در آن از ي�ك ي�ا چن�د چ�اه ب�راي پمپ�اژ آب اس�ت ك�ه در آن از ي�ك ي�ا چن�د چ�اه ب�راي پمپ�اژ آب

..آلوده استفاده مي شود آلوده استفاده مي شود

آب آل�وده را در خ�ود زي�ر س�طح آب آل�وده را در خ�ود زي�ر س�طح عم�ل ك�ردن درج�اعم�ل ك�ردن درج�ا اص�الح پ�ذيري اص�الح پ�ذيري ))ب�دون جاب�ه ج�ايي آب پ�اك مي كن�دب�دون جاب�ه ج�ايي آب پ�اك مي كن�د

(.(. زيستيزيستي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

164

چاه در حال استخراج مي تواند براي انتقال زبانه آالينده چاه در حال استخراج مي تواند براي انتقال زبانه آاليندهسبك ناشي از يك تانكر انبار زيرزميني و آالينده سنگين سبك ناشي از يك تانكر انبار زيرزميني و آالينده سنگين

ناشي از بشكه ها استفاده شود. در نزديكي چاههاي ناشي از بشكه ها استفاده شود. در نزديكي چاههاي استخراج، پمپاژ باعث مي شود آب زيرزميني و آالينده ها به استخراج، پمپاژ باعث مي شود آب زيرزميني و آالينده ها به سمت چاه جريان يابند، چاهي كه از آن آب آلوده مي تواند سمت چاه جريان يابند، چاهي كه از آن آب آلوده مي تواند

به سطح پمپاژ شده و تصفيه شود.به سطح پمپاژ شده و تصفيه شود.

فصل هفتمفصل هفتمهوا كره ايهوا كره ايسيستم سيستم

زمين دوره س�ردي را زمين دوره س�ردي را 18901890 ت�ا س�ال ت�ا س�ال 14501450در ح�دود س�ال در ح�دود س�ال تجرب�ه مي ك�رد ك�ه ب�ه ن�ام ” عص�ر كوچ�ك يخبن�دان “مع�روف تجرب�ه مي ك�رد ك�ه ب�ه ن�ام ” عص�ر كوچ�ك يخبن�دان “مع�روف

است.است.ش�رايط ك�ه ام�روزه توس�ط خ�روج دي اكس�يد ك�ربن و ش�رايط ك�ه ام�روزه توس�ط خ�روج دي اكس�يد ك�ربن و اين اين

از طري�ق انقالب از طري�ق انقالب ))ديگ�ر گازه�اي گلخان�ه اي ب�ه ه�وا ك�ره ديگ�ر گازه�اي گلخان�ه اي ب�ه ه�وا ك�ره معكوس شده است.معكوس شده است.( ( صنعتي صنعتي

در اين بخش نقش آل�ودگي ه�وا ك�ره اي ناش�ي از انس�ان در در اين بخش نقش آل�ودگي ه�وا ك�ره اي ناش�ي از انس�ان در تغيير اقليمي و محيطي بحث خواهد شد.تغيير اقليمي و محيطي بحث خواهد شد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

166

اياي‌‌تاثير انسان بر شيمي هوا كرهتاثير انسان بر شيمي هوا كره فراين���دهاي ط���بيعي چ���رخش تروپوس���فري و اقليم وآب فراين���دهاي ط���بيعي چ���رخش تروپوس���فري و اقليم وآب

وه�و�اي �ا�يج�اد ش�ده ت�وس�ط آن� ب�راي �ميل�يون�هاي�ا ح�ت�ي مي�ليا�رده�ا �وه�و�اي �ا�يج�اد ش�ده ت�وس�ط آن� ب�راي �ميل�يون�هاي�ا ح�ت�ي مي�ليا�رده�ا �ا�ن�د. �ب�ا� ا�ين� �ح�ال،� ان�س�ان �ب�ه ا�ن�د. �ب�ا� ا�ين� �ح�ال،� ان�س�ان �ب�ه ‌‌س�ا�ل ع�م�ل �ك�رد�ه� �و �و�ج�ود� �داش�ت�هس�ا�ل ع�م�ل �ك�رد�ه� �و �و�ج�ود� �داش�ت�ه

�در� ح�ا�ل� ر�ه�ا س�ا�خ�تن� �م�وا�د�ي ب�ه� د�ا�خ�ل� ه�و�ا ك�ره� �در� ح�ا�ل� ر�ه�ا س�ا�خ�تن� �م�وا�د�ي ب�ه� د�ا�خ�ل� ه�و�ا ك�ره� ‌‌ط�ور� ف�ز�ا�ي�ن�د�هط�ور� ف�ز�ا�ي�ن�د�هبا�ش�د� ك�ه� هم� ب�ا ف�ر�اي�ن�دها�ي �م�وج�ود ا�ن�در� ك�نش ا�س�ت� و �ه�م با�ش�د� ك�ه� هم� ب�ا ف�ر�اي�ن�دها�ي �م�وج�ود ا�ن�در� ك�نش ا�س�ت� و �ه�م ‌‌م�يم�ي

ب�اشد.ب�اشد.‌‌پتانس�ي�ل تغيير� خود �فرايند�ها �ر�ا دارا م�يپتانس�ي�ل تغيير� خود �فرايند�ها �ر�ا دارا م�ي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

167

ها را از طري�ق ها را از طري�ق ‌‌اي از آل�وده كنن�دهاي از آل�وده كنن�ده‌‌انس�انها ان�واع گس�تردهانس�انها ان�واع گس�تردهفعا�ليته�ايي ن�ظ�ير ص�ن�عت، �كش�اورزي�، حم�ل و ن�ق�ل وس�ايل فعا�ليته�ايي ن�ظ�ير ص�ن�عت، �كش�اورزي�، حم�ل و ن�ق�ل وس�ايل

س�از�ند. بس�ياري س�از�ند. بس�ياري ‌‌نق�ل�ي�ه �موت�ور�ي و� جن�گ �ب�ه� ه�وا ك�ره �وار�د مي�نق�ل�ي�ه �موت�ور�ي و� جن�گ �ب�ه� ه�وا ك�ره �وار�د مي�ه�ا� ب�را�ي� س�المت�ي� ح�ي�وان�ا�ت� و گ�ي�اه�ان ه�ا� ب�را�ي� س�المت�ي� ح�ي�وان�ا�ت� و گ�ي�اه�ان ‌‌از� ا�ين� آل�وده� �كنن�دهاز� ا�ين� آل�وده� �كنن�ده

خ�ط�رن��اك ان��د،� �در� ح��الي� ك��ه �بقي��ه� �دارا�ي� پتا�نس��ي�لي ب��را�ي خ�ط�رن��اك ان��د،� �در� ح��الي� ك��ه �بقي��ه� �دارا�ي� پتا�نس��ي�لي ب��را�ي ي�ه محا�فظ� زمي�ن ي�ه محا�فظ� زمي�نت�غيير �اق�ليم يا تخر�ي�ب ال� (ه�ستند . (ه�ستند . ازو�ن ازو�ن))ت�غيير �اق�ليم يا تخر�ي�ب ال�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

168

برخي آالين��ده ه��اي تروپوس��فر، نظ��ير دي اكس��يد برخي آالين��ده ه��اي تروپوس��فر، نظ��ير دي اكس��يدگ��وگرد و دي اكس��يدهاي ازت ب���ا آب واكنش مي گ��وگرد و دي اكس��يدهاي ازت ب���ا آب واكنش مي كنن�د و ب�ه س�رعت از طري�ق ب�ارش ب�ر روي زمين كنن�د و ب�ه س�رعت از طري�ق ب�ارش ب�ر روي زمين انتق��ال مي يابن��د. آل��وده كنن��ده ه��اي ديگ��ر نظ��ير انتق��ال مي يابن��د. آل��وده كنن��ده ه��اي ديگ��ر نظ��ير كلروفل�وروكربن ه�ا از نظ�ر ش�يميايي بي اثرترن�د و كلروفل�وروكربن ه�ا از نظ�ر ش�يميايي بي اثرترن�د و

ه�اي ط�والني در ه�واكره ب�اقي مي مانن�د.ه�اي ط�والني در ه�واكره ب�اقي مي مانن�د.‌‌ب�راي دورهب�راي دوره

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

169

زم�ان اق�امت آل�وده كنن�ده ه�ا در ه�واكره اث�ر محيطي آنه�ا زم�ان اق�امت آل�وده كنن�ده ه�ا در ه�واكره اث�ر محيطي آنه�ارا� �تع�يين م�ي� كن�د.� آل�وده �ك�نن�د�ه ه�ا�ي ب�ا� زم�ا�ن� اق�امت �ك�وت�ا�ه را� �تع�يين م�ي� كن�د.� آل�وده �ك�نن�د�ه ه�ا�ي ب�ا� زم�ا�ن� اق�امت �ك�وت�ا�ه

ما�يلن�د ي�ك� ا�ث�ر �محل�ي� ي�ا در� ما�يلن�د ي�ك� ا�ث�ر �محل�ي� ي�ا در� (� (� ب�ار�ان� ا�س�ي�دي �و� �م�ه دود�ب�ار�ان� ا�س�ي�دي �و� �م�ه دود�))ت�ر� �ت�ر� �ن�ه�ايت� ي�ك� اث�ر �منطق�ه �ا�ي د�اش�ته ب�اش�ند�، �در� �ح�الي� �ك�ه� ا�ن�واع� ن�ه�ايت� ي�ك� اث�ر �منطق�ه �ا�ي د�اش�ته ب�اش�ند�، �در� �ح�الي� �ك�ه� ا�ن�واع�

ن�ي� ن�ي�ب�ا� �زم�ان� اق�ا�مت �ط�و�ال� ((تخل�ي�ه �از�ون� و �گ�ر�م ش�دن� جه�ا�نيتخل�ي�ه �از�ون� و �گ�ر�م ش�دن� جه�ا�ني)�)�ب�ا� �زم�ان� اق�ا�مت �ط�و�ال�م�م�كن �ا�س�ت �ي�ك� ا�ث�ر ج�ه�ان�ي� داش�ت�ه ب�ا�ش�ن�د. ب�ار�ان ا�س�يد�ي و م�م�كن �ا�س�ت �ي�ك� ا�ث�ر ج�ه�ان�ي� داش�ت�ه ب�ا�ش�ن�د. ب�ار�ان ا�س�يد�ي و م�ه� د�و�د �ن�م�ون�ه �ه�ا�يي ا�ز� �م�ورد� �قب�ل �ه�س�تن�د.� ت�خل�ي�ه� ا�زون �و� م�ه� د�و�د �ن�م�ون�ه �ه�ا�يي ا�ز� �م�ورد� �قب�ل �ه�س�تن�د.� ت�خل�ي�ه� ا�زون �و�

گ�ر�م شدن �جها�ن�ي �نمو�نه ه�ا�يي �از �مو�رد� اخي�ر �مي �ب�اشند.گ�ر�م شدن �جها�ن�ي �نمو�نه ه�ا�يي �از �مو�رد� اخي�ر �مي �ب�اشند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

170

باران اسيدي باران اسيدي باران معم��ولي كمي اس��يدي اس��ت زي��را ب��ا دي باران معم��ولي كمي اس��يدي اس��ت زي��را ب��ا دي

اكس�يد ك�ربن ب�راي س�اختن اس�يد كربني�ك واكنش اكس�يد ك�ربن ب�راي س�اختن اس�يد كربني�ك واكنش ب�ا اين ح�ال، ب�ا ب�ا اين ح�ال، ب�ا مي كن�د: مي كن�د:

ظه�ور انقالب ص�نعتي، اس�يديته ب�اران اف�زايش يافت�ه ظه�ور انقالب ص�نعتي، اس�يديته ب�اران اف�زايش يافت�ه است.است.

3222 COHCOOH

32

24222

4 222

HNOOHNO

OSOHOHSO

x

نشان مي دهد تعداد اتمهاي اكسيژن متغير است(.NOx در x)زيرنويس pH بين d قرار مي گيرد، ولي 6 و5 آب باران مشخصا

d دارا مي باشد و 5 و 4 بين pHباران اسيدي معموال نيز گزارش شده اند.5/1ارزشهايي تا

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

171

وقتي اسيدها با سنگها و خاكها واكنش مي كنند آنها وقتي اسيدها با سنگها و خاكها واكنش مي كنند آنهاممكن است فلزهاي سمي يا مواد غذايي فلزي را از ممكن است فلزهاي سمي يا مواد غذايي فلزي را از

آنها رها سازند. آنها رها سازند.

آثار اين فلزات و مواد غذايي سمي بر روي اكوسيستم آثار اين فلزات و مواد غذايي سمي بر روي اكوسيستممتفاوت ولي اغلب زيان بار تا فاجعه آميز است .متفاوت ولي اغلب زيان بار تا فاجعه آميز است .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

172

مه دودمه دود فعاليت هاي صنعتي و اتومبيلها نه تنها در باران فعاليت هاي صنعتي و اتومبيلها نه تنها در باران

اسيدي سهيم هستند بلكه توليد مه غليظ، يك اسيدي سهيم هستند بلكه توليد مه غليظ، يك منظره معمولي در شهرها را نيز به عهده دارند. منظره معمولي در شهرها را نيز به عهده دارند.

كه مخلوط پيچيده اي از ازون، اكسيدهاي كه مخلوط پيچيده اي از ازون، اكسيدهاي مه دودمه دودازت و هيدروكربنها است باعث مشكالت تنفسي، ازت و هيدروكربنها است باعث مشكالت تنفسي، كاهش ديد و خسارت به رويش گياهي مي گردد. كاهش ديد و خسارت به رويش گياهي مي گردد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

173

گياه���ان تولي���د مق���داري هي���دروكربن مي كنن���د، ازون در گياه���ان تولي���د مق���داري هي���دروكربن مي كنن���د، ازون دراستراتوس��فر �س��اخت�ه مي ش��ود،� و ب��رق �)آس��مان�ي( و آتش استراتوس��فر �س��اخت�ه مي ش��ود،� و ب��رق �)آس��مان�ي( و آتش س�وزيهاي� جنگله�ا گرم�ا�ي الز�م ب�راي تو�لي�د اكس�ي�دهاي ازت را س�وزيهاي� جنگله�ا گرم�ا�ي الز�م ب�راي تو�لي�د اكس�ي�دهاي ازت را

فراهم مي نمايند.فراهم مي نمايند. فعاليته�اي ص�نعتي م�واد زي�ادي ب�ه هي�دروكربنها و ازون در فعاليته�اي ص�نعتي م�واد زي�ادي ب�ه هي�دروكربنها و ازون در

تروپوس�فر اض�افه� مي ك�نن�د و گرم�ا�ي ش�ديد �س�يلن�در اتومبيله�ا تروپوس�فر اض�افه� مي ك�نن�د و گرم�ا�ي ش�ديد �س�يلن�در اتومبيله�ا ذ�خيره ثا�بتي �از �اك�سي�دهاي �ازت �را تولي�د مي نماين�د.ذ�خيره ثا�بتي �از �اك�سي�دهاي �ازت �را تولي�د مي نماين�د.

ONOhvNO 2

دي اكسيد ازت انرژي خورشيد اكسيد ازت اكسيژن آزاد

32 OOO اكسيژن آزاد اكسيژن

مولكوليازون

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

174

اگر چه ازون در استراتوسفر سودمند است و انتقال اگر چه ازون در استراتوسفر سودمند است و انتقالاشعه ماوراءبنفش زيان آور را از خورشيد سد مي سازد، اشعه ماوراءبنفش زيان آور را از خورشيد سد مي سازد،

ازون تروپوسفر مي تواند باعث تحريك تنفس )تنگي ازون تروپوسفر مي تواند باعث تحريك تنفس )تنگي نفس( و صدمه به چشم گردد؛ نيز ممكن است منجر به نفس( و صدمه به چشم گردد؛ نيز ممكن است منجر به

سرطان ريه و از بين بردن بافت هاي گياهان شود. سرطان ريه و از بين بردن بافت هاي گياهان شود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

175

در تروپوس�فر ب�ا اف�زايش ارتف�اع در ب�االي س�طح d d در تروپوس�فر ب�ا اف�زايش ارتف�اع در ب�االي س�طح دم�ا معم�وال دم�ا معم�والزمين زمين اگ�ر ت�ود�ه اي � از� ه�وا در س�طح اگ�ر ت�ود�ه اي � از� ه�وا در س�طح ..ز�مين ك�ا�هش مي ياب�دز�مين ك�ا�هش مي ياب�د

d گ�ر�م ش�ود، چ�گ�الي آن� كاس�ته ش�ده و ت�ا d گ�ر�م ش�ود، چ�گ�الي آن� كاس�ته ش�ده و ت�ا د�ر اثن�اي� روز ش�ديدا د�ر اثن�اي� روز ش�ديداهن�گ�امي ك�ه ب�ه� چگ�ا�لي هم �ت�راز �خ�ود ب�رس�د� در �ه�واكره ب�اال مي هن�گ�امي ك�ه ب�ه� چگ�ا�لي هم �ت�راز �خ�ود ب�رس�د� در �ه�واكره ب�اال مي

در اثن�اي در اثن�اي ك�ه ب�اعث� پر�اكن�ده �ش�دن �آالين�ده �ه�ا م�ي ش�و�د.�ك�ه ب�اعث� پر�اكن�ده �ش�دن �آالين�ده �ه�ا م�ي ش�و�د.�رود.� رود.� ش�ب �ي�ا د�ر ز�مس�تا�ن وق�تي د�م�ا�ي �س�طح� زم�ي�ن پ�ايين ا�س�ت، ش�ب �ي�ا د�ر ز�مس�تا�ن وق�تي د�م�ا�ي �س�طح� زم�ي�ن پ�ايين ا�س�ت، ه�و�ا �در� س�طح س�ر�دتر� �و� س�نگي�نت�ر �از ه�واي� ف�وق�ا�ني ش�ده و ه�و�ا �در� س�طح س�ر�دتر� �و� س�نگي�نت�ر �از ه�واي� ف�وق�ا�ني ش�ده و ن�م�ي �تو�ا�ن�د �ب�ه �س�مت �ب�ا�ال� ح�ر�ك�ت كن�د. �نتي�ج�ه ا�ين �ك�ه دم�ا �در ن�م�ي �تو�ا�ن�د �ب�ه �س�مت �ب�ا�ال� ح�ر�ك�ت كن�د. �نتي�ج�ه ا�ين �ك�ه دم�ا �در ار�ت�فاع�ات� ب�االتر ب�يش�تر� از� آ�ن� در �ارتفا�ع�ات پ�ايي�نتر �اس�ت، ك�ه ار�ت�فاع�ات� ب�االتر ب�يش�تر� از� آ�ن� در �ارتفا�ع�ات پ�ايي�نتر �اس�ت، ك�ه

نس�بت �ب�ه م�و�قعيت� ع�ا�دي �مي ب�اش�د. در ا�ين نس�بت �ب�ه م�و�قعيت� ع�ا�دي �مي ب�اش�د. در ا�ين وار�ونگ�يوار�ونگ�يي�ك� ي�ك� موا�ق�ع، آل�وده� كنن�د�ه ه�اي� تو�لي�د �ش�ده� �در س�طح �ب�ه �ج�اي آنك�ه موا�ق�ع، آل�وده� كنن�د�ه ه�اي� تو�لي�د �ش�ده� �در س�طح �ب�ه �ج�اي آنك�ه

.�.�ب�ه� ط�ر�ف� ب�ا�ال� ح�م�ل �ش�وند� در �هم�انج�ا� تم�ركز مي �ي�ابند� ب�ه� ط�ر�ف� ب�ا�ال� ح�م�ل �ش�وند� در �هم�انج�ا� تم�ركز مي �ي�ابند�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

176

وارونگي ه���اي وارونگي ه���اي، ، د�م�اي ه�واكرهد�م�اي ه�واكره

ك��ه در ش��ب و� ك��ه در ش��ب و� زمس�����ت�ان رخ زمس�����ت�ان رخ مي �ده�������د از مي �ده�������د از اختالط ق�����ائم اختالط ق�����ائم تروپوس�������فر� تروپوس�������فر� � �زي�������������رينزي�������������رين

جل�وگ�يري ك�رده جل�وگ�يري ك�رده ومنج�����ر ب�����ه ومنج�����ر ب�����ه ت�مرك����ز زي����ا�د ت�مرك����ز زي����ا�د آ�الين��ده� ه��ا �مي آ�الين��ده� ه��ا �مي

گر�دد.�گر�دد.�

اين مس�ئله ممكن اس�ت توس�ط جغرافي�اي ط�بيعي منطق�ه ب�دتر ش�ود: اگ�ر اين مس�ئله ممكن اس�ت توس�ط جغرافي�اي ط�بيعي منطق�ه ب�دتر ش�ود: اگ�رش�ه�ر �د�ر �ي�ك� �حو�ض�ه �اح�ا�ط�ه ش�د�ه� ت�وس�ط �ك�و�ه�ه�ا ق�ر�ار� �دا�ش�ته� ب�اش�د، ه�و�اي ش�ه�ر �د�ر �ي�ك� �حو�ض�ه �اح�ا�ط�ه ش�د�ه� ت�وس�ط �ك�و�ه�ه�ا ق�ر�ار� �دا�ش�ته� ب�اش�د، ه�و�اي

� �م�تر�اكم� سر�د غن�ي از� �آلوده ك�ننده� ها� به �و�سي�له ب�ا�د جا�رو �ن�خواهد شدم�تر�اكم� سر�د غن�ي از� �آلوده ك�ننده� ها� به �و�سي�له ب�ا�د جا�رو �ن�خواهد شد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

177

تخيله ازونتخيله ازون

در ح�الي ك�ه ب�رخي من�اطق ش�هري م�ه دود و مق�ادير در ح�الي ك�ه ب�رخي من�اطق ش�هري م�ه دود و مق�اديرزي��ادي ازون را در ن��زديكي زمين تجرب��ه مي كنن��د، زي��ادي ازون را در ن��زديكي زمين تجرب��ه مي كنن��د، س�طوح ازون استراتوس�فري در ح�ال كم ش�دن اس�ت. س�طوح ازون استراتوس�فري در ح�ال كم ش�دن اس�ت.

ك�ه از �خورش�يد نا�ش�ي ك�ه از �خورش�يد نا�ش�ي ((UVUV)) تش�عش�ع م�او�راء�بنفشتش�عش�ع م�او�راء�بنفشمي �ش�ود ب�ر�اي س�ازوار�ه ه�اي رو�ي زمين خط�ر س�از مي �ش�ود ب�ر�اي س�ازوار�ه ه�اي رو�ي زمين خط�ر س�از مي� با�ش�د. در ح�ا�لي ك�ه م�ق�دار �كم آ�ن ب�راي زن�دگي مي� با�ش�د. در ح�ا�لي ك�ه م�ق�دار �كم آ�ن ب�راي زن�دگي

d �در ساختن ويتامي�ن d �در ساختن ويتامي�ن )�مثال در ان�سانها( الزم �است.در ان�سانها( الزم �است.DD)�مثال

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

178

مق�دار خيلي زي�اد تشعش�ع م�اوراءبنفش مي توان�د منج�ر مق�دار خيلي زي�اد تشعش�ع م�اوراءبنفش مي توان�د منج�رب�ه �س�وخ�تگي� پوس�ت، آب� مرواري�د، آس�يب ب�ه� سيس�تم ب�ه �س�وخ�تگي� پوس�ت، آب� مرواري�د، آس�يب ب�ه� سيس�تم ايم��ني ب��دن� و ج�هش��هاي زا�يش��ي )ژن��ت�يكي( �گ��ردد ك��ه ايم��ني ب��دن� و ج�هش��هاي زا�يش��ي )ژن��ت�يكي( �گ��ردد ك��ه d منج��ر �ب��ه س��رط�ان �ش��ون�د. ازو�ن d منج��ر �ب��ه س��رط�ان �ش��ون�د. ازو�ن م�مكن ا�س��ت نهايت��ا� م�مكن ا�س��ت نهايت��ا�

d dش��ديد�ا تشعش��ع م��او�راء�ب�نف�ش ر�ا ج��ذب مي� كن��د� و� ا�ز � تشعش��ع م��او�راء�ب�نف�ش ر�ا ج��ذب مي� كن��د� و� ا�ز �‌‌ش��ديد�ا.. نفوذ �بي�شتر آن� �به سطح� زم�ين ج�لوگ�يري م�ي كندنفوذ �بي�شتر آن� �به سطح� زم�ين ج�لوگ�يري م�ي كند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

179

گ��روهي از دانش��مندان هش��دار دادن��د ك��ه ، گ��روهي از دانش��مندان هش��دار دادن��د ك��ه 19741974در در ،گ��روهي از گازه��اي س��اخت دس��ت انس��ان ب��ه ن��ام گ��روهي از گازه��اي س��اخت دس��ت انس��ان ب��ه ن��ام

ه��ا( ك��ه توس��ط فراين��دهاي ه��ا( ك��ه توس��ط فراين��دهاي CFCCFCكلروفلوروكربنه��ا )كلروفلوروكربنه��ا )ص�نع�تي ايج�ا�د مي ش�وند مي� توانن�د ازون ر�ا در ه�وا�كره ص�نع�تي ايج�ا�د مي ش�وند مي� توانن�د ازون ر�ا در ه�وا�كره

�س�ال ب�ع�د،� ان�دا�زه �گ�ي�ري� ه�اي �س�ال ب�ع�د،� ان�دا�زه �گ�ي�ري� ه�اي 1111ت�خ�ر�يب كنن�د.فق�ط ت�خ�ر�يب كنن�د.فق�ط م��اهو�ار�ه ا�ي� ي��ك �ن��ازك� ش��د�گي �ي��ا “س��و�راخ“� در الي��ه م��اهو�ار�ه ا�ي� ي��ك �ن��ازك� ش��د�گي �ي��ا “س��و�راخ“� در الي��ه

از�ون روي جنوبگ�ان آشكار ساختند.�از�ون روي جنوبگ�ان آشكار ساختند.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

180

كل�ر ايج�اد مي كن�د، در ح�الي ك�ه منوكس�يد كل�ر ب�ا اكس�يژنواك�نش نموده تشك�يل اكس�يژن گاز�ي و ك�لر مي ده�د:

چ�رخش مي ياب�د، اث�ر d d چ�رخش مي ياب�د، اث�ر چون كل�ر توس�ط اين واكنش�ها دائم�ا چون كل�ر توس�ط اين واكنش�ها دائم�اd د�ايمي است. d د�ايمي است. مخ�ر�ب آ�ن �بر ر�و�ي ازون� استراتوسفري �تقريبا� مخ�ر�ب آ�ن �بر ر�و�ي ازون� استراتوسفري �تقريبا�

23 OClOOCl كلر نازو منوكسيد

كلراكسيژن مولكول

ي

2OClOClO منوكسيدكل

راكسيژن مولكوليكلراكسيژن اتمي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

181

كش�ور ص�نعتي ش�امل اي�االت متح�ده كش�ور ص�نعتي ش�امل اي�االت متح�ده 1313، ، 19891989در در ه�ا را ت�ا س�ال ه�ا را ت�ا س�ال CFCCFCم�وافقت كردن�د ت�ا تم�ام تولي�د م�وافقت كردن�د ت�ا تم�ام تولي�د

متوق�ف كنن�د. �اين م�وافق�ت م�وف�ق ب�و�ده اس�ت، متوق�ف كنن�د. �اين م�وافق�ت م�وف�ق ب�و�ده اس�ت، 20002000ول�ي چن�د�ين ق�رن ط�و�ل �خو�اه�د كش�ي�د ت�ا� �تمر�ك�ز ازو�ن ول�ي چن�د�ين ق�رن ط�و�ل �خو�اه�د كش�ي�د ت�ا� �تمر�ك�ز ازو�ن

خ�ود بر�سد. خ�ود بر�سد.19501950استر�اتوسفري ب�ه سطو�ح� ق�بل �از �استر�اتوسفري ب�ه سطو�ح� ق�بل �از �

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

182

آلودگي هوا و مديريت محيطيآلودگي هوا و مديريت محيطي

با انقالب ص��نعتي ه��واي پ��اك، ب��ويژه در من��اطق با انقالب ص��نعتي ه��واي پ��اك، ب��ويژه در من��اطقشهري، يك منبع تهديد كننده شد. شهري، يك منبع تهديد كننده شد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

183

كش�ورهاي ص�نعتي خروجيه�اي ه�واكره اي خ�ود را در چن�د كش�ورهاي ص�نعتي خروجيه�اي ه�واكره اي خ�ود را در چن�د ، ا�طالع�ات ك�مي در �ارتب�اط ، ا�طالع�ات ك�مي در �ارتب�اط ولي�ولي� � �..ده�ه� گ�ذ�ش�ته� ك�اهش� �داد�ه ان�د ده�ه� گ�ذ�ش�ته� ك�اهش� �داد�ه ان�د

ب�ا ك�ي�في�ت� ه�و�اي � كش�ور�ه�اي �د�ر ح�ال �تو�س�ع�ه د�ر� د�س�تر�س مي �ب�ا ك�ي�في�ت� ه�و�اي � كش�ور�ه�اي �د�ر ح�ال �تو�س�ع�ه د�ر� د�س�تر�س مي � . .باشدباشد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

184

فناوريهاي پاكسازيفناوريهاي پاكسازي

ان��واع مختل��ف آل��ودگي ه��وا و من��ابع آن نيازمن��د ان��واع مختل��ف آل��ودگي ه��وا و من��ابع آن نيازمن��دمب�دل مب�دل راهبرده�اي متف�اوت پاكس�ازي مي باش�د. ي�ك راهبرده�اي متف�اوت پاكس�ازي مي باش�د. ي�ك

در موت�ور ي�ك وس�يله نقلي�ه ف�راورده ه�اي در موت�ور ي�ك وس�يله نقلي�ه ف�راورده ه�اي كاتاليتي�ككاتاليتي�كض��ايعاتي تولي��د كنن��ده م��ه غلي��ظ )دود( ناش��ي از ض��ايعاتي تولي��د كنن��ده م��ه غلي��ظ )دود( ناش��ي از d بي خط�ر تب�ديل d بي خط�ر تب�ديل س�وختن ب�نزين را ب�ه گازه�اي نس�بتا س�وختن ب�نزين را ب�ه گازه�اي نس�بتا

مي كند.مي كند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

185

انتش��ار منوكس��يد ك��ربن انتش��ار منوكس��يد ك��ربند�ر كش�ورهاي� ص�نعتي در د�ر كش�ورهاي� ص�نعتي در د�و ده��ه گ�ذش��ته �ن�ش��ان د�و ده��ه گ�ذش��ته �ن�ش��ان مي� �ده���د ك���ه �ب���رخ�ي مي� �ده���د ك���ه �ب���رخ�ي ك�ش���وره�ا �ك�وشش���هايي ك�ش���وره�ا �ك�وشش���هايي ب���ر�اي� ك���اهش �ا�نتش���ار ب���ر�اي� ك���اهش �ا�نتش���ار ا�عم��ال �داش��ته ان��د�، در ا�عم��ال �داش��ته ان��د�، در ح���ال�ي ك���ه �ك�ش���ورها�ي� ح���ال�ي ك���ه �ك�ش���ورها�ي� د�ي�گ�ر ه�ن�وز �ا�ين ا�ف�زايش د�ي�گ�ر ه�ن�وز �ا�ين ا�ف�زايش را �تجر�ب�ه مي كنن�د. �واح�د را �تجر�ب�ه مي كنن�د. �واح�د ه�ا� ب�ر �حس�ب تر�اگ�ر�م م�ي ه�ا� ب�ر �حس�ب تر�اگ�ر�م م�ي

..((Tg=1012‌gTg=1012‌g � �11)) با�ش�ندبا�ش�ند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

186

خ���روجي خ���روجي براي خالص���ي از ش���ر دي اكس���يد گ���وگرد براي خالص���ي از ش���ر دي اكس���يد گ���وگرد س�وختهاي فس�يلي، ذرات اكس�يد كلس�يم س�وختهاي فس�يلي، ذرات اكس�يد كلس�يم ب�اب�انيروگاهه�ايي نيروگاهه�ايي

ي�ا �ك�ربن�ات �كلس�يم �معل�ق در آ�ب�، ك�ه ب�ه ن�ام �نظي�ف �كنن�ده ي�ا �ك�ربن�ات �كلس�يم �معل�ق در آ�ب�، ك�ه ب�ه ن�ام �نظي�ف �كنن�ده مع�ر�وف ان�د ، ر�ا ب�ه د�اخ�ل جويب�ار گا�زه�اي خ�ارج ش�ده از مع�ر�وف ان�د ، ر�ا ب�ه د�اخ�ل جويب�ار گا�زه�اي خ�ارج ش�ده از اط�اق� س�وخ�ت ب�ير�ون مي فر�س�تند�. اكس�يد ي�ا كربن�ات اط�اق� س�وخ�ت ب�ير�ون مي فر�س�تند�. اكس�يد ي�ا كربن�ات

ت�ر�كيب ش�د�ه تولي�د س�و�لفيت ي�ا� س�ولفات ت�ر�كيب ش�د�ه تولي�د س�و�لفيت ي�ا� س�ولفات SO2SO2كلس�يم ب�ا كلس�يم ب�ا در س�اخت س�يمان، در س�اخت س�يمان، ك�هك�ه ( مي نماي�د( مي نماي�د ژ�يپس� ژ�يپس� � � ) � � )ك�لس�يم ك�لس�يم

گچ اندود )پالست�ر( �و غيره� استف�اده مي شود.� گچ اندود )پالست�ر( �و غيره� استف�اده مي شود.�

فصل هشتمفصل هشتماقيانوس و اقيانوس و سيستم سيستم

ساحليساحليزن�دگي در روي زمين تص�ور مي ش�ود از اقيانوس�ها ش�روع ش�ده زن�دگي در روي زمين تص�ور مي ش�ود از اقيانوس�ها ش�روع ش�ده باش�د، و ب�راي ه�زاران س�ال اقيانوس�ها ادام�ه زن�دگي انس�اني را باش�د، و ب�راي ه�زاران س�ال اقيانوس�ها ادام�ه زن�دگي انس�اني را

با توليد فراوان ماهي كمك كرده اند.با توليد فراوان ماهي كمك كرده اند.

براي ش�ناخت من�ابع آل�ودگي و رواب�ط آن ب�ا تغي�ير اقليم و محي�ط م�وارد زي�ر براي ش�ناخت من�ابع آل�ودگي و رواب�ط آن ب�ا تغي�ير اقليم و محي�ط م�وارد زي�ر بررسي خواهند شد:بررسي خواهند شد:

� علل فرسايش ساحلي، سيالب ناگهاني و باال آمدن تراز دريا.� علل فرسايش ساحلي، سيالب ناگهاني و باال آمدن تراز دريا.� ب�رآورد اث�رات انس�انها ب�ر درياه�ا و كوشش�هايي ك�ه ب�راي كن�ترل آل�ودگي دري�ا � ب�رآورد اث�رات انس�انها ب�ر درياه�ا و كوشش�هايي ك�ه ب�راي كن�ترل آل�ودگي دري�ا

صورت مي گيرد.صورت مي گيرد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

188

خطرهاي درياخطرهاي دريا

با س��رعت گ��رفتن رش��د جمعيت و توس��عه در امت��داد با س��رعت گ��رفتن رش��د جمعيت و توس��عه در امت��دادخط�وط س�واحل، زن�دگي در حاش�يه دري�ا ب�ه ط�ور فزاين�ده خط�وط س�واحل، زن�دگي در حاش�يه دري�ا ب�ه ط�ور فزاين�ده اي وخ�يم ش�ده اس�ت. �بيش�تر� اين خ�طره�ا هم�راه �ب�ا ي�ك اي وخ�يم ش�ده اس�ت. �بيش�تر� اين خ�طره�ا هم�راه �ب�ا ي�ك ت�ر�از ب�ا�ال �رون�ده در�ي�ا در م�قاب�ل س�احل توس�عه� يا�فت�ه اس�ت ت�ر�از ب�ا�ال �رون�ده در�ي�ا در م�قاب�ل س�احل توس�عه� يا�فت�ه اس�ت

كه �ساكنان �آن آ�رزو� دا�رند در محل ثابت بم�انند.كه �ساكنان �آن آ�رزو� دا�رند در محل ثابت بم�انند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

189

ل نينوwل نينورويدادهاي اقليمي اwرويدادهاي اقليمي ال نينيورا پيش مي راند؟� �ل نينيورا پيش مي راند؟چه چيزي رويدادهاي ا چه چيزي رويدادهاي ا

ت�داخل عم�ل بين اقيانوس�ها و ه�وا ك�ره كنترله�اي ش�ديدي ب�ر روي ت�داخل عم�ل بين اقيانوس�ها و ه�وا ك�ره كنترله�اي ش�ديدي ب�ر روي �ل �نين�و �ل �نين�و ا�قليم جه�اني �اعم�ال م�ي ك�نن�د و �پدي�ده ا� �اين ت�داخل �اين ت�داخل ب�ر�وزب�ر�وزا�قليم جه�اني �اعم�ال م�ي ك�نن�د و �پدي�ده ا�

است.است.

در ط�ول بيش�تر س�الها باده�اي تج�ارتي، در واكنش ب�ه ي�ك گرادي�ان در ط�ول بيش�تر س�الها باده�اي تج�ارتي، در واكنش ب�ه ي�ك گرادي�ان فش�ار �بين ي�ك منطق�ه �فش�ار ب�اال �در ج�ن�وب ش�رقي �اقي�ا�نوس آرام فش�ار �بين ي�ك منطق�ه �فش�ار ب�اال �در ج�ن�وب ش�رقي �اقي�ا�نوس آرام و� ي�ك من�ط�ق�ه �فش�ار� �پ�ايين� �در� ن�ز�ديك�ي� �ان�د�ونزي�، در ا�مت�داد ا�قي�انوس و� ي�ك من�ط�ق�ه �فش�ار� �پ�ايين� �در� ن�ز�ديك�ي� �ان�د�ونزي�، در ا�مت�داد ا�قي�انوس آ�را�م از ش�ر�ق ب�ه غ�رب مي �وز�ن�د. �ا�ين� باده�ا آب� گ�ر�م را� در �غ�رب آ�را�م از ش�ر�ق ب�ه غ�رب مي �وز�ن�د. �ا�ين� باده�ا آب� گ�ر�م را� در �غ�رب ب�خش ح�اره ا�ق�ي�انوس آر�ام� ب�اال �آورده، ي�ك �منطق�ه ت�راز ب�االي دري�ا ب�خش ح�اره ا�ق�ي�انوس آر�ام� ب�اال �آورده، ي�ك �منطق�ه ت�راز ب�االي دري�ا

ا�يجاد مي� كنندا�يجاد مي� كنند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

190

ل نين�و ش�رايط ه�وا ك�ره اي و دري�ا� �ل نين�و ش�رايط ه�وا ك�ره اي و دري�ا در اثن�اي روي�دادهاي ا در اثن�اي روي�دادهاي اب�ه �ط�ور� هر�اس�ناكي �تغي�ير مي� كنن�د. من�اطق ف�ش�ار ب�االي ب�ه �ط�ور� هر�اس�ناكي �تغي�ير مي� كنن�د. من�اطق ف�ش�ار ب�االي آر�ام ج�ن�وبي و فش�ار �پ�ايين ان�دونز�ي ض�عيف �مي ش�وند، آر�ام ج�ن�وبي و فش�ار �پ�ايين ان�دونز�ي ض�عيف �مي ش�وند، گ�رادي����ان ف�ش����ار را ك����اه�ش مي �دهن����د و �ب����اعث گ�رادي����ان ف�ش����ار را ك����اه�ش مي �دهن����د و �ب����اعث

مي �ش�وند �باده�اي تج�ارتي آرام ش�وند. ديگ�ر از ط�رف مي �ش�وند �باده�اي تج�ارتي آرام ش�وند. ديگ�ر از ط�رف باده�اي تج�ارت�ي فش�ا�ري ب�ه اقي�ان�وس آرام �غ�ربي اعم�ال باده�اي تج�ارت�ي فش�ا�ري ب�ه اقي�ان�وس آرام �غ�ربي اعم�ال ن�مي ش�ود،� حوض�ه� آب گ�رم� در آ�رام غ�ربي ب�ه س�مت ن�مي ش�ود،� حوض�ه� آب گ�رم� در آ�رام غ�ربي ب�ه س�مت ش��رق مه��اج�رت مي كن��د و درح��دود كر�يس��مس ب��ه ش��رق مه��اج�رت مي كن��د و درح��دود كر�يس��مس ب��ه

س�احل غ�ربي� آمر�يكاي �جنوبي مي ر�سد.س�احل غ�ربي� آمر�يكاي �جنوبي مي ر�سد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

191

ل نين�و ب�ه س�مت� �ل نين�و ب�ه س�مت آب گ�رمي ك�ه در اثن�اي روي�دادهاي ا آب گ�رمي ك�ه در اثن�اي روي�دادهاي اش��رق جري��ان دارد گرم��ا را ب��ه ه��وا ك��ره ب��االي آرام ش��رق جري��ان دارد گرم��ا را ب��ه ه��وا ك��ره ب��االي آرام ش�رقي پمپ�اژ مي كن�د و منج�ر ب�ه تث�بيت ي�ك منطق�ه ش�رقي پمپ�اژ مي كن�د و منج�ر ب�ه تث�بيت ي�ك منطق�ه ف�ش��ار پ��ايين� مي گ��ردد �ك��ه هم��راه ب��ا توف��ان اس��ت.� ف�ش��ار پ��ايين� مي گ��ردد �ك��ه هم��راه ب��ا توف��ان اس��ت.� ب�ارن�دگي�هاي س�نگين س�احل� غ�ربي بخش� ح�اره� آمريك�اي ب�ارن�دگي�هاي س�نگين س�احل� غ�ربي بخش� ح�اره� آمريك�اي جن�وبي� را خ�يس �ك�رده و من�اطقي را �س�ي�البي �مي س�ا�زد جن�وبي� را خ�يس �ك�رده و من�اطقي را �س�ي�البي �مي س�ا�زد d يل�ي� دي�گ�ر ك�ه �هن�و�ز� ك�ا�مال d �خش�ك ا�ن�د�. ب�ه� دال� d ك�ه� معم�وال يل�ي� دي�گ�ر ك�ه �هن�و�ز� ك�ا�مال d �خش�ك ا�ن�د�. ب�ه� دال� ك�ه� معم�وال�ل ني�ن�و ب�اعث� �ب�ار�ن�دگيها�ي �ل ني�ن�و ب�اعث� �ب�ار�ن�دگيها�ي م�عل�وم �نيس�ت�، رو�ي�د�ا�دها�ي �ا� م�عل�وم �نيس�ت�، رو�ي�د�ا�دها�ي �ا�زي�ا�د�ي� �در �غ�رب �آ�مريك�اي� �ش�م�الي و �خش�كس�الي�هاي�ي در �زي�ا�د�ي� �در �غ�رب �آ�مريك�اي� �ش�م�الي و �خش�كس�الي�هاي�ي در �

آ�فري�قا، هندو�ستان و ا�ستراليا �مي گردد.�آ�فري�قا، هندو�ستان و ا�ستراليا �مي گردد.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

192

ل نين�و ت�ا ح�دودي چرخ�ه اي� �ل نين�و ت�ا ح�دودي چرخ�ه اي اين توض�يح از روي�دادهاي ا اين توض�يح از روي�دادهاي ااس�ت: �معل�وم �نيس�ت ك�ه آ�ي�ا آ�نه�ا ب�ا ي�ك ر�وي�داد� ه�وا ك�ره اس�ت: �معل�وم �نيس�ت ك�ه آ�ي�ا آ�نه�ا ب�ا ي�ك ر�وي�داد� ه�وا ك�ره

ا�ي شر�وع مي ش�وند يا ب�ا يك �روي�داد� اقيا�نوسي.ا�ي شر�وع مي ش�وند يا ب�ا يك �روي�داد� اقيا�نوسي.

هر چ�ه ك�ه عام�ل رانش باش�د، بازخورده�اي مثبت بين هر چ�ه ك�ه عام�ل رانش باش�د، بازخورده�اي مثبت بيندرج��ه ح��ر�ارت� س��طح د�ري��ا و �فش��ار ه��وا ك��ره ا�ي درج��ه ح��ر�ارت� س��طح د�ري��ا و �فش��ار ه��وا ك��ره ا�ي �ل نين�و را اج�ازه �ل نين�و را اج�ازه آش�فتگي اولي�ه را زي�اد ك�رده توس�عه ا آش�فتگي اولي�ه را زي�اد ك�رده توس�عه ا�ل� نين�و ب�ه نظ�ر م�ي رس�د �ل� نين�و ب�ه نظ�ر م�ي رس�د مي� ده�د. روي�د�ادهاي �ش�ديد ا مي� ده�د. روي�د�ادهاي �ش�ديد ا

از نظر فراواني در حال افزايش اند.از نظر فراواني در حال افزايش اند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

193

تغييرات در تراز درياتغييرات در تراز دريا

ميليم�تر ب�اال ميليم�تر ب�اال 22تراز دري�ا ب�راي چن�د ده�ه گذش�ته ح�دود تراز دري�ا ب�راي چن�د ده�ه گذش�ته ح�دود آم�ده اس�ت، ولي بس�ياري از دانش�مندان � و بس�ياري آم�ده اس�ت، ولي بس�ياري از دانش�مندان � و بس�ياري از� كش�ورها�ي س�احلي � �در ر�ابط�ه ب�ا ب�ا�ال �آم�د�ن ت�راز �دري�ا از� كش�ورها�ي س�احلي � �در ر�ابط�ه ب�ا ب�ا�ال �آم�د�ن ت�راز �دري�ا

تا� �چند�ين م�تر �در� �قرن �آي�نده� در�گيري� ب�يشتر�ي د�ارن�د. تا� �چند�ين م�تر �در� �قرن �آي�نده� در�گيري� ب�يشتر�ي د�ارن�د.

دانش�مندان اس�تنتاج ك�رده ان�د ك�ه حجم فزاين�ده آب دانش�مندان اس�تنتاج ك�رده ان�د ك�ه حجم فزاين�ده آبd به واسطه ذوب يخ است. d به واسطه ذوب يخ است.دريا مقدمتا دريا مقدمتا

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

194

مورد آزار دهن�ده اين اس�ت ك�ه م�ا گازه�اي گلخان�ه مورد آزار دهن�ده اين اس�ت ك�ه م�ا گازه�اي گلخان�ه d d اي، عم�دتا ، را ب�ه م�يزان بي س�ابقه اي ب�ه ، را ب�ه م�يزان بي س�ابقه اي ب�ه CO2CO2اي، عم�دتا

ه�وا ك�ره پراكن�ده مي س�ازيم. اگ�ر دي اكس�يد ك�ربن ه�وا ك�ره پراكن�ده مي س�ازيم. اگ�ر دي اكس�يد ك�ربن در ه�وا ك�ره اف�زايش ياب�د ب�اعث گ�رم ش�دن س�طح در ه�وا ك�ره اف�زايش ياب�د ب�اعث گ�رم ش�دن س�طح زمين مي گ�ردد، س�پس يخچاله�اي ب�زرگ و كوچ�ك زمين مي گ�ردد، س�پس يخچاله�اي ب�زرگ و كوچ�ك ممكن اس�ت ذوب ش�ده و ب�ه اقيانوس�ها زهكش�ي ممكن اس�ت ذوب ش�ده و ب�ه اقيانوس�ها زهكش�ي

ش�وند و ت�راز دري�ا بيش�تر از آنچ�ه ام�روزه مي باش�دش�وند و ت�راز دري�ا بيش�تر از آنچ�ه ام�روزه مي باش�د. . ببرندببرندباال باال

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

195

اگ�ر تم�ام يخه�اي موج�ود در روي ك�ره زمين ذوب اگ�ر تم�ام يخه�اي موج�ود در روي ك�ره زمين ذوب م�تر ب�اال مي آي�د، م�تر ب�اال مي آي�د، 100100 ت�ا ت�ا 5050ش�وند، ت�راز دري�ا ح�دود ش�وند، ت�راز دري�ا ح�دود

ك�ه س�واحل دني�ا را ب�ه زي�ر آب ب�رده و درياه�اي درون ك�ه س�واحل دني�ا را ب�ه زي�ر آب ب�رده و درياه�اي درون خش�كي كم عمقي را تش�كيل مي دهن�د. اگ�ر ت�راز خش�كي كم عمقي را تش�كيل مي دهن�د. اگ�ر ت�راز

م�تر ب�اال آي�د، ك�ه دانش�مندان تص�ور مي كنن�د م�تر ب�اال آي�د، ك�ه دانش�مندان تص�ور مي كنن�د 55دري�ا دري�ا فق��ط در ص��ورت ذوب ورق��ه يخ غ��رب جنوبگ��ان فق��ط در ص��ورت ذوب ورق��ه يخ غ��رب جنوبگ��ان اتف�اق خواه�د افت�اد، ش�هرهاي هوش�ي مين، مي�امي، اتف�اق خواه�د افت�اد، ش�هرهاي هوش�ي مين، مي�امي، نيواورلئ�ان، ب�انكوك و بس�ياري از ش�هرهاي س�احلي نيواورلئ�ان، ب�انكوك و بس�ياري از ش�هرهاي س�احلي

به زير آب خواهند رفت.به زير آب خواهند رفت.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

196

اندازه گيريهاي تغيير تراز دريا اندازه گيريهاي تغيير تراز دريا

راهنم�ايي مي كن�دتا اس�تنتاج كنن�د راهنم�ايي مي كن�دتا اس�تنتاج كنن�د چ�ه چ�يزي دانش�مندان را چ�ه چ�يزي دانش�مندان راك�ه� �ت�را�ز د�ري�ا د�ر �ح�ال اف�زا�يش �اس�ت�؟ دا�ن�ش�مندان� �س�وابق ك�ه� �ت�را�ز د�ري�ا د�ر �ح�ال اف�زا�يش �اس�ت�؟ دا�ن�ش�مندان� �س�وابق س�نجش� ج�ز�ر وم�د� دري�ا� را ا�ز بس�ي�اري ب�ن�ادر اط�راف دن�ي�ا س�نجش� ج�ز�ر وم�د� دري�ا� را ا�ز بس�ي�اري ب�ن�ادر اط�راف دن�ي�ا مط�ا�لع�ه ك�ر�د�ه ا�ن�د�؛� اي�ن ا�م�ر �در �ب�رخي� م�حله�ا� ب�را�ي ب�يش �از مط�ا�لع�ه ك�ر�د�ه ا�ن�د�؛� اي�ن ا�م�ر �در �ب�رخي� م�حله�ا� ب�را�ي ب�يش �از ي�ك� ق�رن ا�نج�ا�م �گرف�ت�ه �اس�ت� و� نت�ا�ي�ج �مر�ب�وط�ه پ�ي�چي�د�ه ي�ك� ق�رن ا�نج�ا�م �گرف�ت�ه �اس�ت� و� نت�ا�ي�ج �مر�ب�وط�ه پ�ي�چي�د�ه

مي ب�ا�شند�.مي ب�ا�شند�.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

197

در ب�رخي جاه�ا ب�اال آم�ده و در ب�رخي در ب�رخي جاه�ا ب�اال آم�ده و در ب�رخي نيس�ت ك�ه نيس�ت ك�ه ت�راز دري�ا ت�راز دري�ا فق�ط فق�طد�يگ�ر� پ�اي�ين �مي �رود، بلك�ه بيش�تر،� ز�مي�ن�ي ك�ه� دس�ت�گاه �س�نجش د�يگ�ر� پ�اي�ين �مي �رود، بلك�ه بيش�تر،� ز�مي�ن�ي ك�ه� دس�ت�گاه �س�نجش ج�ز�ر و� �م�د� ب�ه� �آ�ن �م�تص�ل� مي� �با�ش�د ن�ي�ز� م�ي� توا�ن�د �ب�اال� آ�م�ده ي�ا ج�ز�ر و� �م�د� ب�ه� �آ�ن �م�تص�ل� مي� �با�ش�د ن�ي�ز� م�ي� توا�ن�د �ب�اال� آ�م�ده ي�ا

پايين برود.پايين برود.

بس�ياري از فراين�دها مي توانن�د ب�اعث ب�اال و پ�ايين آم�دن زمين بس�ياري از فراين�دها مي توانن�د ب�اعث ب�اال و پ�ايين آم�دن زمينشوند.شوند.

مق�ادير زي�ادي نفت و آب از زمين مق�ادير زي�ادي نفت و آب از زمين ج�ايي ك�ه ج�ايي ك�ه ب�راي نمون�ه، در ب�راي نمون�ه، درو �رس�و�بات �محت�وي اي�ن س�ياالت� ف�رو نشس�ته و و �رس�و�بات �محت�وي اي�ن س�ياالت� ف�رو نشس�ته و مي� ش�و�د مي� ش�و�د پمپ�اژ پمپ�اژ

مي گردند .مي گردند .متراكم متراكم

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

198

در نتيج�ه نوس�انها در دم�اي ك�ره زمين و حجمه�اي يخ، ت�راز دري�ا باره�ا در چن�د ميلي�ون در نتيج�ه نوس�انها در دم�اي ك�ره زمين و حجمه�اي يخ، ت�راز دري�ا باره�ا در چن�د ميلي�ون.. سال گذشته باال و پايين رفته استسال گذشته باال و پايين رفته است

يكي از روش�هايي ك�ه دانش�مندان درب�اره اين تغي�يرات گذش�ته در ت�راز دري�ا اطالع�اتي ب�ه يكي از روش�هايي ك�ه دانش�مندان درب�اره اين تغي�يرات گذش�ته در ت�راز دري�ا اطالع�اتي ب�هد�س�ت م�ي آور�ن�د م�طالع�ه ف�س�ي�له�اي مر�ج�اني� ب�ه ز�ي�ر آ�ب رفت�ه ت�و�س�ط ب�اال �آم�دن �ت�راز� دري�ا د�س�ت م�ي آور�ن�د م�طالع�ه ف�س�ي�له�اي مر�ج�اني� ب�ه ز�ي�ر آ�ب رفت�ه ت�و�س�ط ب�اال �آم�دن �ت�راز� دري�ا

است.است.

ميلي�ون س�ال پيش ش�روع ش�ده، ت�راز ميلي�ون س�ال پيش ش�روع ش�ده، ت�راز 33 ت�ا ت�ا 22در اثن�اي عص�ر يخ كن�وني، ك�ه ح�دود در اثن�اي عص�ر يخ كن�وني، ك�ه ح�دود م�تر نس�بت ب�ه ت�راز جدي�د آن نوس�ان داش�ته م�تر نس�بت ب�ه ت�راز جدي�د آن نوس�ان داش�ته 120120درياه�اي ك�ره زمين چن�دين ب�ار ت�ا درياه�اي ك�ره زمين چن�دين ب�ار ت�ا

س��ال گذش��ته، س��ال گذش��ته، 160.000160.000اس��ت. دانش��مندان اين منح��ني تغي��ير ت��راز دري��ا را ب��راي اس��ت. دانش��مندان اين منح��ني تغي��ير ت��راز دري��ا را ب��راي توسط تعيين سن راديومتري مرجان در بخشهاي مختلف دنيا، بازسازي كرده اند.توسط تعيين سن راديومتري مرجان در بخشهاي مختلف دنيا، بازسازي كرده اند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

199

1500015000ه�اي يخ و ديگ�ر يخچاله�اي كوچك�تر ح�دود ه�اي يخ و ديگ�ر يخچاله�اي كوچك�تر ح�دود پهن�ه پهن�ه س�ال پيش� ش�روع ب�ه� عقب �نش�يني كر�دن�د و ت�ر�از دري�ا ب�ه س�ال پيش� ش�روع ب�ه� عقب �نش�يني كر�دن�د و ت�ر�از دري�ا ب�ه

2020 س�ال� پيش، ت�راز �دري�ا س�ال� پيش، ت�راز �دري�ا 100.000100.000س�رعت ب�اال� آ�م�د.� ت�ا س�رعت ب�اال� آ�م�د.� ت�ا 70007000 و� و� 50005000م�تر �در� زي�ر ت�ر�ازه�اي �كن�وني� ب�و�د �و ت�ا �ب�ين م�تر �در� زي�ر ت�ر�ازه�اي �كن�وني� ب�و�د �و ت�ا �ب�ين

�ميليم�تر �در� س�ال ب�ه� ب�اال� آم�دن �ميليم�تر �در� س�ال ب�ه� ب�اال� آم�دن 3030 ت�ا ت�ا 2020س�ال� پي�ش ح�دود س�ال� پي�ش ح�دود d پ�اي�دا�ر، ش�ايد d پ�اي�دا�ر، ش�ايد خ�ود ادا�م�ه د�اد. �از �آ�ن پ�س، ت�را�ز در�ي�ا ن�س�بت�ا خ�ود ادا�م�ه د�اد. �از �آ�ن پ�س، ت�را�ز در�ي�ا ن�س�بت�ا

�ميل�يم��تر� د�ر س��ال�، ب��و�ده� �ميل�يم��تر� د�ر س��ال�، ب��و�ده� 22ب��ا �خيزش��ي� �كم��تر �ا�ز ح��د�و�د ب��ا �خيزش��ي� �كم��تر �ا�ز ح��د�و�د ا�س�ت. ب�ه ه�ر ح�ال، �در �ص�د �س�ال گ�ذش�ت�ه،� �ن�رخ ت�ر�از �دري�ا ا�س�ت. ب�ه ه�ر ح�ال، �در �ص�د �س�ال گ�ذش�ت�ه،� �ن�رخ ت�ر�از �دري�ا d d ب�ه ن�ظ�ر مي رس�د د�وب�ار�ه �كمي ا�ف�زاي�ش� داش�ته� ك�ه� �احتم�اال ب�ه ن�ظ�ر مي رس�د د�وب�ار�ه �كمي ا�ف�زاي�ش� داش�ته� ك�ه� �احتم�اال

به� �واسط�ه �گرم �ش�دن جه�اني ب�وده �است.�به� �واسط�ه �گرم �ش�دن جه�اني ب�وده �است.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

200

د؟�، ، 19881988 در در در آين�ده ت�راز دري�ا چق�در ب�اال مي آي�د؟در آين�ده ت�راز دري�ا چق�در ب�اال مي آيس�ازمان �جه�اني هو�اشناس�ي و بر�نام�ه توس�ع�ه مل�ل� متح�د س�ازمان �جه�اني هو�اشناس�ي و بر�نام�ه توس�ع�ه مل�ل� متح�د ي�ك� �گ�روه� �تح�قيق�اتي� را� در� ارتب�ا�ط ب�ا امك�ان ت�غي�ير �ت�راز ي�ك� �گ�روه� �تح�قيق�اتي� را� در� ارتب�ا�ط ب�ا امك�ان ت�غي�ير �ت�راز د�ري�ا د�ر� آي�ن�د�ه� �ب�ه� ك�ار �گ�ر�فتن�د. �هي�ات م�س�ئ�و�ل د�ا�ده ه�ا�ي د�ري�ا د�ر� آي�ن�د�ه� �ب�ه� ك�ار �گ�ر�فتن�د. �هي�ات م�س�ئ�و�ل د�ا�ده ه�ا�ي

م�تر ر�ا م�تر ر�ا 11 س�ا�نتيمتر� �و� س�ا�نتيمتر� �و� 2020مو�ج�ود �ر�ا ارز�ي�ا�بي �و خ�يز�ي� بي�ن مو�ج�ود �ر�ا ارز�ي�ا�بي �و خ�يز�ي� بي�ن (.(.با �ت�رديد�با �ت�رديد�))د�ر تر�از �دريا د�ر� قرن آ�ي�ند�ه بر�آور�د ك�ردن�د� د�ر تر�از �دريا د�ر� قرن آ�ي�ند�ه بر�آور�د ك�ردن�د�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

201

فرسايش ساحليفرسايش ساحلي

يكي از بزرگ��ترين خطره��اي زن��دگي در كن��ار دري��ا يكي از بزرگ��ترين خطره��اي زن��دگي در كن��ار دري��افرس��ايش س��احلي اس��ت. فرس��ايش س��احلي فرس��ايش س��احلي اس��ت. فرس��ايش س��احلي بخش�ي از فراين�د ط�بيعي زمين شناس�ي اس�ت ك�ه بخش�ي از فراين�د ط�بيعي زمين شناس�ي اس�ت ك�ه d توزي��ع مي d توزي��ع مي رس��وبات را در امت��داد س��واحل مج��ددا رس��وبات را در امت��داد س��واحل مج��ددا

d از طري�ق عم�ل ام�واج و باده�ا رخ ك�هك�هكن�د، كن�د، d از طري�ق عم�ل ام�واج و باده�ا رخ مق�دمتا مق�دمتامي دهد. مي دهد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

202

احلي� طرحه�اي بس�ياري طرحه�اي بس�ياري كن�ترل فرس�ايش س�احلي كن�ترل فرس�ايش سب�راي كن�د س�اختن ي�ا توق�ف فرس�ايش س�احلي ب�ه ك�ار ب�راي كن�د س�اختن ي�ا توق�ف فرس�ايش س�احلي ب�ه ك�ار گرفت��ه ش��ده ان��د. يكي از معمول��ترين راهبرده��ا، گرفت��ه ش��ده ان��د. يكي از معمول��ترين راهبرده��ا،

س�دهاي كم ارتف�اعس�دهاي كم ارتف�اع ، ي�ا، ي�اس�اختن برجس�تگيهاس�اختن برجس�تگيهااس�ت ك�ه عم�ود ب�ر پالژ )ي�ا خ�ط س�احلي( ب�راي كن�د اس�ت ك�ه عم�ود ب�ر پالژ )ي�ا خ�ط س�احلي( ب�راي كن�د ك�ردن انتق�ال و فرس�ايش ماس�ه توس�عه مي ياب�د. ك�ردن انتق�ال و فرس�ايش ماس�ه توس�عه مي ياب�د. د�ان�ه ه�ا�ي م�اس�ه م�و�ازي ب�ا پالژ� و ن�يز عقب� و جل�و د�ان�ه ه�ا�ي م�اس�ه م�و�ازي ب�ا پالژ� و ن�يز عقب� و جل�و در �امت��داد آ�ن ح��ركت مي �كنن��د. اين ب�رجس��تگيها �در �امت��داد آ�ن ح��ركت مي �كنن��د. اين ب�رجس��تگيها �ماس��ه آب آورده� در س��اح�ل، يع��ن�ي جري��ا�ن م�اس��ه ماس��ه آب آورده� در س��اح�ل، يع��ن�ي جري��ا�ن م�اس��ه

موازي با ساحل را، سد مي سازند. موازي با ساحل را، سد مي سازند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

203

د آب راه��برد ديگ��ر ب��راي تث��بيت ي��ك پالژ س��اختن راه��برد ديگ��ر ب��راي تث��بيت ي��ك پالژ س��اختن���د آب بن�بن در بين جزاي�ر س�دي اس�ت. بن�د آب برگردانه�ا در بين جزاي�ر س�دي اس�ت. بن�د آب برگردانه�ا برگردانه�ابرگردانه�ا

س�دهايي ه�س�تن�د ك�ه ب�را�ي محك�م ن�گ�ه داش�تن ش�ا�خابه ه�ا س�دهايي ه�س�تن�د ك�ه ب�را�ي محك�م ن�گ�ه داش�تن ش�ا�خابه ه�ا س�اخ�ته م�ي ش�وند �وآن�ه�ارا از ب�س�ته ش�دن �ي�ا مه�اجرت ب�از س�اخ�ته م�ي ش�وند �وآن�ه�ارا از ب�س�ته ش�دن �ي�ا مه�اجرت ب�از

تفرجگ�اهه��ا�ي س��احل�ي و آب� ن�ماه��ا�ي تفرجگ�اهه��ا�ي س��احل�ي و آب� ن�ماه��ا�ي )حف��ظ� )حف��ظ� مي� د�ار�ن��د. ��مي� د�ار�ن��د. ��((گران قيم�ت در� مجاورت شاخابه� ها �گران قيم�ت در� مجاورت شاخابه� ها �

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

204

اه� عقب نش�يني پرتگ�اه در عقب نش�يني پرتگ�اه در كن�ترل فرس�ايش پرتگ�اه كن�ترل فرس�ايش پرتگنتيج�ه ف�راين�دها�ي ط�بيع�ي فرس�ايش� س�احل�ي ب�ه و�ي�ژه نتيج�ه ف�راين�دها�ي ط�بيع�ي فرس�ايش� س�احل�ي ب�ه و�ي�ژه در� �امت�داد� خ�ط�و�ط س�ا�حلي �حاش�يه� فع�ال در� س�راس�ر �در� �امت�داد� خ�ط�و�ط س�ا�حلي �حاش�يه� فع�ال در� س�راس�ر �

دنيا معمول است. دنيا معمول است. توس��ط هج��وم مس��تقيم d d توس��ط هج��وم مس��تقيم فرس��ايش پرتگاهه��ا عم��دتا فرس��ايش پرتگاهه��ا عم��دتا

ام�واج ا�س�ت. ام�و�اج همچ�ني�ن درزه�ا� و شكس�تگيه�اي ام�واج ا�س�ت. ام�و�اج همچ�ني�ن درزه�ا� و شكس�تگيه�اي م�وج�ود در� س�نگ� را ب�ه عن�و�ان س�ط�وح ض�عيف ج�دا م�وج�ود در� س�نگ� را ب�ه عن�و�ان س�ط�وح ض�عيف ج�دا

شكنند. شكنند. ‌‌كرده و قطعات بزرگ را در يك آن ميكرده و قطعات بزرگ را در يك آن مي رش�د نم�ك ناش�ي از تبخ�ير آب در درزه ه�ا ن�يز س�نگ را رش�د نم�ك ناش�ي از تبخ�ير آب در درزه ه�ا ن�يز س�نگ را

خرد مي كند .خرد مي كند .

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

205

با فن��ون مختل��ف مهندس��ي س��عي ش��ده اس��ت فرس��ايش با فن��ون مختل��ف مهندس��ي س��عي ش��ده اس��ت فرس��ايشپرت�گ�اه دري�ا� متوق�ف� ش�ود، �ولي� در به�ترين ح�ا�لت آنه�ا مي پرت�گ�اه دري�ا� متوق�ف� ش�ود، �ولي� در به�ترين ح�ا�لت آنه�ا مي ت�وانن��د ف�ق��ط اين فرا�ين��د �را كن��د كنن��د� و در ب��دترين� ح��الت ت�وانن��د ف�ق��ط اين فرا�ين��د �را كن��د كنن��د� و در ب��دترين� ح��الت

d آنرا ش�تاب بخ�شند. d آنرا ش�تاب بخ�شند.ممكن� است وا�قعا � �ممكن� است وا�قعا

بي d d بي پوش�اندن س�طح پرتگ�اه ب�ا پوش�ش پالس�تيكي معم�وال پوش�اندن س�طح پرتگ�اه ب�ا پوش�ش پالس�تيكي معم�وال. پوشش�هاي� بت�ني ك�ه ب�ر . پوشش�هاي� بت�ني ك�ه ب�ر (�(� پ�اره� مي ش�ود پ�اره� مي ش�ود � ) � )فاي�ده �اس�ت فاي�ده �اس�ت

رو�ي پر�تگا�هه�ا ريخت�ه مي �ش�وند ب�ه هم�ان� س�رعت� س�نگ�هايي رو�ي پر�تگا�هه�ا ريخت�ه مي �ش�وند ب�ه هم�ان� س�رعت� س�نگ�هايي ك�ه در �پش�ت آنه�ا� هس�تند �فرس�ود�ه مي� گردن�د.� در قاع�ده ك�ه در �پش�ت آنه�ا� هس�تند �فرس�ود�ه مي� گردن�د.� در قاع�ده پرتگاهه�ا حف�اظت ب�ه ش�كل انبا�ش�ته �اي از� قط�ع�ات س�نگي پرتگاهه�ا حف�اظت ب�ه ش�كل انبا�ش�ته �اي از� قط�ع�ات س�نگي

، ي��ا ، ي��ا gabiongabionب��زرگ،� زنبيله��اي س��ي�مي پ��ر از �س��نگ بن��ام ب��زرگ،� زنبيله��اي س��ي�مي پ��ر از �س��نگ بن��ام س�تونها�يي ك�ه �در جل�و س�طح پرتگ�اه �ك�ار� گذاش�ته ش�ده ان�د، س�تونها�يي ك�ه �در جل�و س�طح پرتگ�اه �ك�ار� گذاش�ته ش�ده ان�د،

( �شكست�ن نيروي� امو�اج �شكست�ن نيروي� امو�اج)براي)براي .�.�مي با�شدمي با�شد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

206

امواج طوفان، سيالب و فرسايش دلتاامواج طوفان، سيالب و فرسايش دلتا

سيالب س�احلي مرگب�ارترين خط�ر ط�بيعي ب�راي انس�ان سيالب س�احلي مرگب�ارترين خط�ر ط�بيعي ب�راي انس�اناس�ت�. در �اثن�اي طوف�انه�ا باده�اي ق�وي� آب �را ب�ه س�مت �اس�ت�. در �اثن�اي طوف�انه�ا باده�اي ق�وي� آب �را ب�ه س�مت �

س��احل� �مي �رانن��د و �س��طح� ا�قي��ا�نوس� در� واكنش ب��ه س��احل� �مي �رانن��د و �س��طح� ا�قي��ا�نوس� در� واكنش ب��ه ف�ش�ار� �ات�مس�فر�ي� ب�اال �مي آي�د.� �نتيج�ه �ا�ين ا�م�ر� ا�ف�ز�ايش ف�ش�ار� �ات�مس�فر�ي� ب�اال �مي آي�د.� �نتيج�ه �ا�ين ا�م�ر� ا�ف�ز�ايش

ا�ست.� ا�ست.�اموا�ج طو�ف�اناموا�ج طو�ف�انغي�ر مع�مو�ل تر�از� دري�ا بن�ام �غي�ر مع�مو�ل تر�از� دري�ا بن�ام � ب�االترين تع�داد م�رگ و م�ير ش�ناخته ش�ده ب�ه واس�طه ب�االترين تع�داد م�رگ و م�ير ش�ناخته ش�ده ب�ه واس�طه

ب س�احلي د�ر ب س�احلي د�ر س�يال� در دلت�اي رود�خان�ه گن�گ در در دلت�اي رود�خان�ه گن�گ در 19701970س�يال�نفر كشته شدن�د (.نفر كشته شدن�د (. نيم ميليون نيم ميليون))بنگالد�ش رخ� داد بنگالد�ش رخ� داد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

207

سوناميسونامي

وق�تي ي�ك زلزل�ه، ف�وران آتشفش�اني ي�ا زمين لغ�زه وق�تي ي�ك زلزل�ه، ف�وران آتشفش�اني ي�ا زمين لغ�زهب�ه ط�ور ناگه�اني مق�دار زي�ادي از آب دري�ا را جاب�ه ب�ه ط�ور ناگه�اني مق�دار زي�ادي از آب دري�ا را جاب�ه ج��ا مي كن��د، ح��ركت رديفي از ام��واج را آغ��از مي ج��ا مي كن��د، ح��ركت رديفي از ام��واج را آغ��از مي نماي��د ك��ه از نقط��ه ش��روع در ط��ول س��طح دري��ا نماي��د ك��ه از نقط��ه ش��روع در ط��ول س��طح دري��ا منش�عب مي ش�ود. ام�واج دري�ايي ك�ه ب�ه اين ت�رتيب منش�عب مي ش�ود. ام�واج دري�ايي ك�ه ب�ه اين ت�رتيب

ناميده مي شوند ناميده مي شوندسوناميسوناميايجاد مي گردند ايجاد مي گردند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

208

ام�واج تس�ونامي مي توانن�د در فاص�له ه�زاران كيلوم�تر ام�واج تس�ونامي مي توانن�د در فاص�له ه�زاران كيلوم�تراز �رو�ي�داد �جاب�ه� ج�ا �كنن�ده� �اص�لي �رخ �ده�ن�د و قربا�نيه�ا�ي از �رو�ي�داد �جاب�ه� ج�ا �كنن�ده� �اص�لي �رخ �ده�ن�د و قربا�نيه�ا�ي خ�ود را �ب�دون� اين ك�ه� از ورود �اين ام�واج آگ�اهي �يابن�د خ�ود را �ب�دون� اين ك�ه� از ورود �اين ام�واج آگ�اهي �يابن�د

بگيرند. بگيرند. تع�داد و ن�وع مرزه�اي ورق�ه ه�اي فع�ال ك�ه در اط�راف تع�داد و ن�وع مرزه�اي ورق�ه ه�اي فع�ال ك�ه در اط�راف

اق�ي���انوس آ�رام مي چرخن���د اين �منطق���ه را م�س���تعد اق�ي���انوس آ�رام مي چرخن���د اين �منطق���ه را م�س���تعد ..سونامي هاي ناشي از زلزله مي سازدسونامي هاي ناشي از زلزله مي سازد

لرزه شناس�ان ش�بكه اي از زلزل�ه س�نجها را در اط�راف لرزه شناس�ان ش�بكه اي از زلزل�ه س�نجها را در اط�رافوق�تي� ي�ك �زلزل�ه رخ مي وق�تي� ي�ك �زلزل�ه رخ مي ه� ان�دك�ه ه� ان�دك�ه را�م نص�ب ك�ردرا�م نص�ب ك�ردآآحا�ش�يه حا�ش�يه

ده�د �مس�ير وزم�ان� ح�رك�ت س�ونا�مي ه�ا از �آن منب�ع� مي ده�د �مس�ير وزم�ان� ح�رك�ت س�ونا�مي ه�ا از �آن منب�ع� مي ت�وان��د پيش� بي��ني ش��ده� و �هش��دار�هاي�ي� ح��د�اقل �چن��د ت�وان��د پيش� بي��ني ش��ده� و �هش��دار�هاي�ي� ح��د�اقل �چن��د

سا�عت قبل از� بروز ر�خدا�د ارائ�ه گردد�.سا�عت قبل از� بروز ر�خدا�د ارائ�ه گردد�.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

209

آلودگي اقيانوسآلودگي اقيانوس ميلي��ون تن زبال��ه جام��د و م��ايع ه��ر س��اله ب��ه اقي��انوس ميلي��ون تن زبال��ه جام��د و م��ايع ه��ر س��اله ب��ه اقي��انوس 300300بيش��تر از بيش��تر از

ريخت�ه مي ش�ود، و اين زبال�ه ه�ا اث�رات روزان�ه فعاليته�اي موج�ود در خش�كي ريخت�ه مي ش�ود، و اين زبال�ه ه�ا اث�رات روزان�ه فعاليته�اي موج�ود در خش�كي . اس�ت، و �نه ترا�وشهاي ن�فتي مج�زا كه� اثر� زيا�دتري� را دارا مي باشداس�ت، و �نه ترا�وشهاي ن�فتي مج�زا كه� اثر� زيا�دتري� را دارا مي باشد

منبع %كل

4433

12101

جريان و تخليه از خشكيخروجيهاي نقل و انتقال يافته

به وسيله هوا از خشكيريزشهاي تصادفي و كشتيراني

تخليه به اقيانوسمعدنكاري دور از ساحل و

حفاري نفت وگاز

آلودگي در اقيانوسها

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

210

اي�تخلي�ه زبال�ه و جري�ان آن در امت�داد فالته�اي تخلي�ه زبال�ه و جري�ان آن در امت�داد فالتهقارهقاره

فالته�اي ق�اره در بس�ياري از بخش�هاي دني�ا، ب�ويژه در فالته�اي ق�اره در بس�ياري از بخش�هاي دني�ا، ب�ويژه درمج�اورت كش�ورهاي توس�عه يافت�ه، ب�راي تخلي�ه ان�واع مج�اورت كش�ورهاي توس�عه يافت�ه، ب�راي تخلي�ه ان�واع

م��واد روبش��ي م��واد روبش��ي گس��ترده اي از زبال��ه ه��ا ش��امل گس��ترده اي از زبال��ه ه��ا ش��امل ، لجن فاض��الب و زبال��ه ص��نعتي ، لجن فاض��الب و زبال��ه ص��نعتي ) الروبي ش��ده() الروبي ش��ده(

اس�تفاده مي ش�وند. از بين اين زبال�ه ه�ا، م�واد لج�ني اس�تفاده مي ش�وند. از بين اين زبال�ه ه�ا، م�واد لج�ني درصد حجم كل را تشكيل مي دهند. درصد حجم كل را تشكيل مي دهند.9090 تا تا 8080

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

211

ي�ممكن اس�ت ان�دازه ه�اي مختلفي داش�ته ممكن اس�ت ان�دازه ه�اي مختلفي داش�ته مواد روبش�يمواد روبشباش�ند ك�ه �ش�امل� رس�، س�يلت، م�اس�ه، گ�را�ول و� قطع�ات باش�ند ك�ه �ش�امل� رس�، س�يلت، م�اس�ه، گ�را�ول و� قطع�ات

بزرگ سنگ اند. بزرگ سنگ اند.

الب�، ي�ك مخل�وط چس�بنده از م�واد ش�يميايي آلي ، ي�ك مخل�وط چس�بنده از م�واد ش�يميايي آلي لجن فاض�البلجن فاضd �از �زبال�ه ان�س�اني �ناش�ي مي� ش�ود d �از �زبال�ه ان�س�اني �ناش�ي مي� ش�ود و� غ�يرآل�ي اس�ت ك�ه� عم�دتا و� غ�يرآل�ي اس�ت ك�ه� عم�دتاو� غ��ني ا�ز ن�ي��ترات� �ه��ا، ف�س��فات �ه��ا و� �ميكرو�به��ايي �نظ��ير و� غ��ني ا�ز ن�ي��ترات� �ه��ا، ف�س��فات �ه��ا و� �ميكرو�به��ايي �نظ��ير

وي�روسها� و باكتريها� مي با�شد. وي�روسها� و باكتريها� مي با�شد.

نعتي� ش�امل ان�واعي از م�واد ش�يميايي س�اخته ش�امل ان�واعي از م�واد ش�يميايي س�اخته زبال�ه ص�نعتيزبال�ه صش�ده و ا�س�تفاده �ش�ده در �فراين�دهاي ص�نعتي ا�س�ت، و ن�يز ش�ده و ا�س�تفاده �ش�ده در �فراين�دهاي ص�نعتي ا�س�ت، و ن�يز ش�ا�مل آفت� كش �ه�ا، ف�راورده �ه�اي �نف�تي و ح�الله�ا مي باش�د.ش�ا�مل آفت� كش �ه�ا، ف�راورده �ه�اي �نف�تي و ح�الله�ا مي باش�د.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

212

سيالن تخلي��ه ش��ده از ي��ك سيالن تخلي��ه ش��ده از ي��كل�ول��ه د�ر منطق��ه س��احلي ل�ول��ه د�ر منطق��ه س��احلي ت�ش�كيل زب�ان�ه اي ر�ا مي ده�د ت�ش�كيل زب�ان�ه اي ر�ا مي ده�د ك��ه� ت��ا� س��ط�ح آ�ب ب��اال �مي ك��ه� ت��ا� س��ط�ح آ�ب ب��اال �مي ر�ود� و �ب���ه� س���مت �پ���ائي�ن� ر�ود� و �ب���ه� س���مت �پ���ائي�ن� جري�����ان �در آ�ب دري�����ا، و جري�����ان �در آ�ب دري�����ا، و

d در ا�مت�����دا�د d در ا�مت�����دا�د مشخ�ص�����ا مشخ�ص�����ا گس���ترش� مي � گس���ترش� مي �پيكن���وك�الينپيكن���وك�الين

ياب��د�.� زبال��ه ه�اي ص��نعتي و ياب��د�.� زبال��ه ه�اي ص��نعتي و ب� �ب���ه اي�ن� ص���و�رت ب� �ب���ه اي�ن� ص���و�رت فاض���ال� فاض���ال�ت�خلي�ه ش�ده� ا�ن�د. ذ�رات� جام�د ت�خلي�ه ش�ده� ا�ن�د. ذ�رات� جام�د س�ن�گين�ت�ر ب�ه س�م�ت ك�ف ت�ه س�ن�گين�ت�ر ب�ه س�م�ت ك�ف ت�ه نش�ين �ك�رده، ت�ش�كيل �رديفي نش�ين �ك�رده، ت�ش�كيل �رديفي ا�ز رس�وبا�ت� آل�وده �ش�ده را� ا�ز رس�وبا�ت� آل�وده �ش�ده را� م�ي ده�د ك�ه� ا�ز لول�ه تخلي�ه م�ي ده�د ك�ه� ا�ز لول�ه تخلي�ه ب��ه س��مت خ��ارج� گس��ترش ب��ه س��مت خ��ارج� گس��ترش

مي يابند.مي يابند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

213

ظ���ا در حف��وب و نقش آنه��اي مرط��ظ زمينه��ا در حف��وب و نقش آنه��اي مرط�زمينهسواحلسواحل

زمينه�اي مرط�وبي ك�ه در م�رز خليجه�اي دهان�ه اي زمينه�اي مرط�وبي ك�ه در م�رز خليجه�اي دهان�ه اي آل�وده آل�وده مي نماين�دمي نماين�دق�رار دارن�د ب�ه عن�وان ص�افي عم�ل ق�رار دارن�د ب�ه عن�وان ص�افي عم�ل

كنن�ده ه�ا و م�واد غ�ذايي را ج�ذب مي كنن�د. اينه�ا كنن�ده ه�ا و م�واد غ�ذايي را ج�ذب مي كنن�د. اينه�ا آنق�در موثرن�د ك�ه ب�رخي جوام�ع نس�بت ب�ه برگردان�دن آنق�در موثرن�د ك�ه ب�رخي جوام�ع نس�بت ب�ه برگردان�دن آنه�ا ب�ه ح�الت ط�بيعي ي�ا بازس�ازي آنه�ا اق�دام ك�رده آنه�ا ب�ه ح�الت ط�بيعي ي�ا بازس�ازي آنه�ا اق�دام ك�رده

..اند ، و فاضالب آنها را تميز نموده اند اند ، و فاضالب آنها را تميز نموده اند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

214

آلودگي در اقيانوس عميقآلودگي در اقيانوس عميق

شدت اث�ر انس�اني ب�ر روي خط�وط س�احلي دني�ا در شدت اث�ر انس�اني ب�ر روي خط�وط س�احلي دني�ا درح�ال ك�اهش اس�ت و حوض�ه ه�اي عمي�ق اقيانوس�ي ح�ال ك�اهش اس�ت و حوض�ه ه�اي عمي�ق اقيانوس�ي d دس�ت نخ�ورده مي باش�ند. ب�ا اين ح�ال، d دس�ت نخ�ورده مي باش�ند. ب�ا اين ح�ال، هن�وز نس�بتا هن�وز نس�بتاآل�ودگي ادواري در بيش�تر اقيانوس�هاي دني�ا، ب�ه وي�ژه آل�ودگي ادواري در بيش�تر اقيانوس�هاي دني�ا، ب�ه وي�ژه در امت�داد مس�يرهاي حم�ل و نق�ل اص�لي، رخ مي ده�د. در امت�داد مس�يرهاي حم�ل و نق�ل اص�لي، رخ مي ده�د. ب�ه� واس�طه اخ�تالط آب اقي�انوس �از طري�ق جري�انه�ا، ب�ه� واس�طه اخ�تالط آب اقي�انوس �از طري�ق جري�انه�ا، زبال�ه �ه�ا ح�تي �در �جزا�ي�ر دور دس�ت� ن�يز دي�د�ه ش�ده ان�د،زبال�ه �ه�ا ح�تي �در �جزا�ي�ر دور دس�ت� ن�يز دي�د�ه ش�ده ان�د،

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

215

پالس�تيكها اهميت وي�ژه اي دارن�د، زي�را هن�وز قاب�ل پالس�تيكها اهميت وي�ژه اي دارن�د، زي�را هن�وز قاب�ل d d فروس�ايي زيس�تي نيس�تند. از تقريب�ا ميلي�ون تن ميلي�ون تن 1010فروس�ايي زيس�تي نيس�تند. از تقريب�ا

زبال�ه جام�دي ك�ه ه�ر س�اله ب�ه اقيانوس�ها تخلي�ه مي زبال�ه جام�دي ك�ه ه�ر س�اله ب�ه اقيانوس�ها تخلي�ه مي ب�ه دو ش�كل وج�ود ب�ه دو ش�كل وج�ود كهكه درص�د پالس�تيك اس�ت درص�د پالس�تيك اس�ت1010گ�ردد، گ�ردد، دارند: دارند:

گلول��ه ه��اي پالس��تيكي م��واد خ��ام ك��ه از آنه��ا كااله��اي گلول��ه ه��اي پالس��تيكي م��واد خ��ام ك��ه از آنه��ا كااله��اي..پالستيكي ساخته مي شوند پالستيكي ساخته مي شوند

.اشياء ساخته شده پالستيكي. اشياء ساخته شده پالستيكي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

216

حفظ اقيانوسهاحفظ اقيانوسها

بس��ياري از كوشش��هاي ملي و بين المللي ب��راي توق��ف بس��ياري از كوشش��هاي ملي و بين المللي ب��راي توق��فتخل�ي�ه زبا�ل�ه ب�ه �اقي�انوس �ي�ا ق�ان�ون �گ�ذاري �س�خت آن ب�راي تخل�ي�ه زبا�ل�ه ب�ه �اقي�انوس �ي�ا ق�ان�ون �گ�ذاري �س�خت آن ب�راي

تخلي�ه تخلي�ه پي�م�انپي�م�انح�ف�ظ اقي�ا�نوس و �سيس�تم� س�احلي اس�ت�. ح�ف�ظ اقي�ا�نوس و �سيس�تم� س�احلي اس�ت�. ( تخل�ي�ه م�واد خطرن�اك نظ�ي�ر ج�ي�وه، ( تخل�ي�ه م�واد خطرن�اك نظ�ي�ر ج�ي�وه، 19721972زب�ال�ه لن�دن )زب�ال�ه لن�دن )

ك�ادم�يم، ن�فت و �زبال�ه� ه�اي ت�راز ب�االي ه�س�ته� اي را ق�دغن ك�ادم�يم، ن�فت و �زبال�ه� ه�اي ت�راز ب�االي ه�س�ته� اي را ق�دغن ك�رده ا�س�ت، در �حاليك�ه تخل�ي�ه م�و�اد ديگ�ر نظ�ير آرس�نيك، ك�رده ا�س�ت، در �حاليك�ه تخل�ي�ه م�و�اد ديگ�ر نظ�ير آرس�نيك، س�رب، �س�يانور�ها،� آفت كش�ها و� فلورو�ره�ا ني�ازمن�د اج�ازه س�رب، �س�يانور�ها،� آفت كش�ها و� فلورو�ره�ا ني�ازمن�د اج�ازه و�ي�ژه اس�ت. بزرگ�تر�ين كش�مكش ب�را�ي اقي�انو�س ه�ا�ي دني�ا و�ي�ژه اس�ت. بزرگ�تر�ين كش�مكش ب�را�ي اقي�انو�س ه�ا�ي دني�ا رش��د م��دا�وم جمعي�ت انس��ان�ي خوا�ه��د ب��ود �و بزرگ��ترين رش��د م��دا�وم جمعي�ت انس��ان�ي خوا�ه��د ب��ود �و بزرگ��ترين ا�مي�دوار�ي اي�ن ا�س�ت ك�ه م�ا در چر�خ�ه مج�دد �زبا�ل�ه، اس�تفاده ا�مي�دوار�ي اي�ن ا�س�ت ك�ه م�ا در چر�خ�ه مج�دد �زبا�ل�ه، اس�تفاده

مجدد� از آن و� كاهش زباله �وضع�يت �بهتري پي�دا كنيم.مجدد� از آن و� كاهش زباله �وضع�يت �بهتري پي�دا كنيم.

چهارمچهارمبخش بخش سيستم هاي سيال زمينسيستم هاي سيال زمين

آب و ه��وا س��يال هس��تند، مي توانن��د ب��ه آس��اني ب��ه آب و ه��وا س��يال هس��تند، مي توانن��د ب��ه آس��اني ب��ه ص�ورت آب س�طحي و آب زيرزمي�ني ب�ر روي ق�اره ه�ا، ص�ورت آب س�طحي و آب زيرزمي�ني ب�ر روي ق�اره ه�ا، ب�ه ص�ورت جريانه�اي اقيانوس�ي و ب�ه ص�ورت ت�وده ه�اي ب�ه ص�ورت جريانه�اي اقيانوس�ي و ب�ه ص�ورت ت�وده ه�اي ه�واكره اي ج�اري ش�وند. جري�ان آب و گ�از از طري�ق ه�واكره اي ج�اري ش�وند. جري�ان آب و گ�از از طري�ق سيس�تمهاي مختل�ف زمي�ني س�طح زمين را ش�كل مي سيس�تمهاي مختل�ف زمي�ني س�طح زمين را ش�كل مي دهن�د و ش�رايط اقليمي و محيطي منطق�ه اي را تع�يين دهن�د و ش�رايط اقليمي و محيطي منطق�ه اي را تع�يين

مي كنند.مي كنند.

فصل نهمفصل نهمانرژي و محيطانرژي و محيط

س�ال قب�ل، اج�داد عص�ر س�نگي م�ا 30.000بيش از �ي از چ�وب، ب�ه ��يله آتش ناش��ان را ب�ه وس�خودشعن�وان منب�ع ان�رژي ب�راي گرم�ا، گ�رم مي كردن�د ك�ه �اده ��ت م��اني از زيس��تفاده انس��رين اس��ديمي ت�ق�ابع ��تر من��ت. از آن پس، بيش��ربن اس��ني از ك�غ

تمركز يافته كربن كشف شده اند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

219

زيس�ت م�اده ق�ديمي دفن گردي�د و ب�ه س�وختهاي فس�يلي زيس�ت م�اده ق�ديمي دفن گردي�د و ب�ه س�وختهاي فس�يلينظ�ير ت�ور�ب، ز�غالس�نگ، نف�ت و گ�از ط�بي�عي ت�ب�ديل ش�د. نظ�ير ت�ور�ب، ز�غالس�نگ، نف�ت و گ�از ط�بي�عي ت�ب�ديل ش�د. بي�ش از �ميليونه��ا س��ال بخش �كمي� از جري��ان ان��رژي بي�ش از �ميليونه��ا س��ال بخش �كمي� از جري��ان ان��رژي خور�ش�يدي �در زيس�ت �م�اده روي ز�مي�ن�ي و بخش ب�از� هم خور�ش�يدي �در زيس�ت �م�اده روي ز�مي�ن�ي و بخش ب�از� هم كم�ت�ري د�ر زيس�ت� م�اده و �س�وخت�هاي� فس�يلي� �دفن ش�ده كم�ت�ري د�ر زيس�ت� م�اده و �س�وخت�هاي� فس�يلي� �دفن ش�ده ت�ج�م�ع يافت�ه� �و ب�ه ز�مي�ن ي�ك� ذ�خ�ير�ه ا�ن�رژي �بس�يا�ر ب�زرگي ت�ج�م�ع يافت�ه� �و ب�ه ز�مي�ن ي�ك� ذ�خ�ير�ه ا�ن�رژي �بس�يا�ر ب�زرگي

بخشيده است.بخشيده است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

220

وق�تي زيس�ت م�اده و س�وختهاي فس�يلي س�وزانده وق�تي زيس�ت م�اده و س�وختهاي فس�يلي س�وزاندهمي ش�وند ن�ه تنه�ا ب�اعث رهاس�ازي ان�رژي مي ش�وند مي ش�وند ن�ه تنه�ا ب�اعث رهاس�ازي ان�رژي مي ش�وند بلك��ه دي اكس��يدكربن و ديگ��ر گازه��ايي را ك��ه مي بلك��ه دي اكس��يدكربن و ديگ��ر گازه��ايي را ك��ه مي توانن�د در گ�رم ش�دن ك�ره زمين س�هيم باش�ند ب�ه ه�وا توانن�د در گ�رم ش�دن ك�ره زمين س�هيم باش�ند ب�ه ه�وا خ�ارج مي س�ازند. تقاض�اي م�ا ب�راي ان�رژي بيش�تر، خ�ارج مي س�ازند. تقاض�اي م�ا ب�راي ان�رژي بيش�تر، س�بب گرم�ايش بيش�تر زمين مي ش�ود. همزم�ان، س�بب گرم�ايش بيش�تر زمين مي ش�ود. همزم�ان،

ذخيره سوخت فسيلي نيز رو به اتمام مي رود.ذخيره سوخت فسيلي نيز رو به اتمام مي رود. سوختهاي فس�يلي من�ابع تجدي�د ناپ�ذير هس�تند ولي سوختهاي فس�يلي من�ابع تجدي�د ناپ�ذير هس�تند ولي

آنها تنها انرژي در دسترس، نمي باشند.آنها تنها انرژي در دسترس، نمي باشند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

221

در اين بخش منش��أ، گس��تردگي و اث��ر محيطي بس��ياري از در اين بخش منش��أ، گس��تردگي و اث��ر محيطي بس��ياري ازان�واع� من�ابع� �ان�رژي� �در روي� زمين بررس�ي خ�واه�د ش�د. �م�وارد ان�واع� من�ابع� �ان�رژي� �در روي� زمين بررس�ي خ�واه�د ش�د. �م�وارد

زير پيگيري مي شوند:زير پيگيري مي شوند:.رديابي جريانهاي انرژي در داخل سيستمهاي زميني.رديابي جريانهاي انرژي در داخل سيستمهاي زميني تحقي�ق روش�هاي درس�ت بازي�ابي، اس�تفاده ، و حف�ظ س�وختهاي تحقي�ق روش�هاي درس�ت بازي�ابي، اس�تفاده ، و حف�ظ س�وختهاي

فسيلي تجديدناپذير.فسيلي تجديدناپذير. مقابل�ه ب�ا خط�رات درگ�ير در تولي�د ان�رژي هس�ته اي و دفن زبال�ه مقابل�ه ب�ا خط�رات درگ�ير در تولي�د ان�رژي هس�ته اي و دفن زبال�ه

ه�����������������������������������������������������������������������������������اي �ه�����������������������������������������������������������������������������������اي �هسته اي.هسته اي.

كش�ف اينك�ه چ�را تشعش�ع خورش�يدي تنه�ا منب�ع دائمي ان�رژي مي كش�ف اينك�ه چ�را تشعش�ع خورش�يدي تنه�ا منب�ع دائمي ان�رژي ميبا�ش�د ك�ه ب�دون� ه�ر� گ�و�ن�ه خ�ط�ر د�ر �سراس�ر ج�ه�ان �در� دس�ترس با�ش�د ك�ه ب�دون� ه�ر� گ�و�ن�ه خ�ط�ر د�ر �سراس�ر ج�ه�ان �در� دس�ترس

است.است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

222

ف� من�ابع جدي�د ان�رژي منتج ب�ه تغي�يرات اساس�ي در من�ابع جدي�د ان�رژي منتج ب�ه تغي�يرات اساس�ي در كش�فكش سراس�ر ت�اري�خ انس�اني�، ب�ه و�ي�ژه �در ق�رن �بيس�تم �گردي�د.سراس�ر ت�اري�خ انس�اني�، ب�ه و�ي�ژه �در ق�رن �بيس�تم �گردي�د.

تا جن�گ جه�اني دوم، اهميت نفت ب�راي تقاض�اي ان�رژي تا جن�گ جه�اني دوم، اهميت نفت ب�راي تقاض�اي ان�رژيd �ب�ه �ان�دا�زه �ز�غال�س�نگ ب�ود�، ول�ي از� آن �ب�ه بع�د d �ب�ه �ان�دا�زه �ز�غال�س�نگ ب�ود�، ول�ي از� آن �ب�ه بع�د دن�ي�ا �تقري�ب�ا دن�ي�ا �تقري�ب�ااهمي�ت �نف�ت اف���زايش ي���افت.� ب���ا ا�ي�ن تغي���ي�رات� در اهمي�ت �نف�ت اف���زايش ي���افت.� ب���ا ا�ي�ن تغي���ي�رات� در اس�ت�فاده �من�ابع� �ان�ر�ژي، �ش�ك�لهاي� جدي�د �آل�و�دگي �مح�يطي �اس�ت�فاده �من�ابع� �ان�ر�ژي، �ش�ك�لهاي� جدي�د �آل�و�دگي �مح�يطي �

..و �نياز براي ايجاد� قوا�نين محي�طي ب�ه وجود آمده اند و �نياز براي ايجاد� قوا�نين محي�طي ب�ه وجود آمده اند

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

223

مص�رف ، مص�رف 18601860)ال�ف( از )ال�ف( از ، d d ان��رژي ج�ه��اني م�شخص��ا ان��رژي ج�ه��اني م�شخص��از�ي���اد� ش���ده �و ا�ز� ز�يس���ت ز�ي���اد� ش���ده �و ا�ز� ز�يس���ت d d م���اد�ه س���وزند�ه� )عم���د�تا م���اد�ه س���وزند�ه� )عم���د�تاچ����وب�( ب����ه س����و�ختها�ي� چ����وب�( ب����ه س����و�ختها�ي� ف�س�يلي س�وزن�د�ه تغيي�رپي�دا ف�س�يلي س�وزن�د�ه تغيي�رپي�دا ك���رده� اس��ت.� در ن�ت�يج��ه�، ك���رده� اس��ت.� در ن�ت�يج��ه�، م�ق�ادير �ك�رب�ن،� ازت�،� گ�وگرد م�ق�ادير �ك�رب�ن،� ازت�،� گ�وگرد ب��ه ط��ور �ق�اب��ل �سنجش��ي� �ب��ه ط��ور �ق�اب��ل �سنجش��ي� �

افزايش يافته اند. افزايش يافته اند. ب( تمركزه�اي دي اكس�يد )ب( تمركزه�اي دي اكس�يد(

ك��رب�ن در� محله��اي دور� از ك��رب�ن در� محله��اي دور� از مراك��ز ص��نعتي� از� انق�الب مراك��ز ص��نعتي� از� انق�الب ص��نعتي ب��ه� بع��د ب��ه ط��و�ر ص��نعتي ب��ه� بع��د ب��ه ط��و�ر ن�اگه��اني�،� اف��زاي�ش� د�اش��ته ن�اگه��اني�،� اف��زاي�ش� د�اش��ته ان�د�.� داد�ه ه�ا از م�غ�ز�ه ه�اي ان�د�.� داد�ه ه�ا از م�غ�ز�ه ه�اي حف�اري �ش�ده د�ر جنو�بگ�ان حف�اري �ش�ده د�ر جنو�بگ�ان و� در� ه�وا�ي ر�وي مائ�ون�الوا، و� در� ه�وا�ي ر�وي مائ�ون�الوا، هاواي�ي به� دست �آم�ده اند.�هاواي�ي به� دست �آم�ده اند.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

224

سيستم انرژي زمينسيستم انرژي زمين

،جري�ان ان�رژي در داخ�ل س�نگ ك�ره، خ�اك ك�ره، آب ك�ره، جري�ان ان�رژي در داخ�ل س�نگ ك�ره، خ�اك ك�ره، آب ك�رهه�واكره� و زيس�ت ك�ره� ح�ر�كت و� انتق�ال م�ا�ده ر�ا ب�اعث ه�واكره� و زيس�ت ك�ره� ح�ر�كت و� انتق�ال م�ا�ده ر�ا ب�اعث مي ش�ود، و زم�ين را س�ياره پوي�ايي مي س�ازد ك�ه ق�ادر مي ش�ود، و زم�ين را س�ياره پوي�ايي مي س�ازد ك�ه ق�ادر ب�ه نگه�دار�ي زن�د�گي اس�ت. ان�رژ�ي خ�ارج�ي از �خورش�يد و ب�ه نگه�دار�ي زن�د�گي اس�ت. ان�رژ�ي خ�ارج�ي از �خورش�يد و ا�ن��رژي داخلي ا�ز درون �زمين ب��ه واس��طه سيس��تمهاي ا�ن��رژي داخلي ا�ز درون �زمين ب��ه واس��طه سيس��تمهاي م��ادي ز�مين من�تق��ل مي �ش��وند و ممكن ا�س��ت ب��راي م��ادي ز�مين من�تق��ل مي �ش��وند و ممكن ا�س��ت ب��راي م��دتي قب��ل از اي�نك��ه� در ف�ض��ا از �دس��ت برون��د�، در آن م��دتي قب��ل از اي�نك��ه� در ف�ض��ا از �دس��ت برون��د�، در آن

سي�ستمها ا�نباشت �شوند.سي�ستمها ا�نباشت �شوند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

225

ماده ب�ه ط�ور چرخ�ه اي در داخ�ل سيس�تمهاي زمي�ني جري�ان مي ياب�د و مق�دار كمي ماده ب�ه ط�ور چرخ�ه اي در داخ�ل سيس�تمهاي زمي�ني جري�ان مي ياب�د و مق�دار كميب�ه� س�ي�اره� وا�رد �ي�ا آن�را ت�رك� م�ي �كن�د،� و�لي جري�ان ا�ن�رژي �ي�ك طر�ف�ه اس�ت�. ن�ور ب�ه� س�ي�اره� وا�رد �ي�ا آن�را ت�رك� م�ي �كن�د،� و�لي جري�ان ا�ن�رژي �ي�ك طر�ف�ه اس�ت�. ن�ور خ�ور�ش�يد �ب�ه ز�م�ين مي �رس�د �و � توس�ط گي�اه�ان ب�راي �تولي�د �م�ا�ده� �آلي، ك�ه ان�رژي خ�ور�ش�يد �ب�ه ز�م�ين مي �رس�د �و � توس�ط گي�اه�ان ب�راي �تولي�د �م�ا�ده� �آلي، ك�ه ان�رژي خو�رش�يدي� را� ب�ه ص�ور�ت� ان�رژي پت�ان�س�يل ذخ�ي�ر�ه م�ي� كنن�د�، اس�ت�فاده� �مي ش�ود. اگ�ر خو�رش�يدي� را� ب�ه ص�ور�ت� ان�رژي پت�ان�س�يل ذخ�ي�ر�ه م�ي� كنن�د�، اس�ت�فاده� �مي ش�ود. اگ�ر د�فن ش�و�د�، م�ا�ده �آلي م�ي �توان�د �ب�ه س�وخت�هاي� ف�س�يلي تغي�ير� ش�كل �يا�ب�د، �ك�ه وق�ت�ي د�فن ش�و�د�، م�ا�ده �آلي م�ي �توان�د �ب�ه س�وخت�هاي� ف�س�يلي تغي�ير� ش�كل �يا�ب�د، �ك�ه وق�ت�ي ب�س�وزد� ان�رژ�ي ذخ�ير�ه� ش�ده� �خ�ود ر�ا ب�ه� ص�ور�ت گ�رم�ا� ره�ا �مي� س�از�د. اي�ن� ان�رژي ب�س�وزد� ان�رژ�ي ذخ�ير�ه� ش�ده� �خ�ود ر�ا ب�ه� ص�ور�ت گ�رم�ا� ره�ا �مي� س�از�د. اي�ن� ان�رژي گ�ر�م�ايي م�ي� ت�وان�د ب�ر�اي� ت�و�لي�د ا�لكت�ريس�يته ج�ه�ت ت�أمي�ن گ�رم�ا ي�ا ن�ور �اس�ت�فاده ش�ود، گ�ر�م�ايي م�ي� ت�وان�د ب�ر�اي� ت�و�لي�د ا�لكت�ريس�يته ج�ه�ت ت�أمي�ن گ�رم�ا ي�ا ن�ور �اس�ت�فاده ش�ود،

d انرژي �داده� شده �به صورت �گر�م�ا ب�ه ف�ضا� از د�ست� �مي ر�ود. d انرژي �داده� شده �به صورت �گر�م�ا ب�ه ف�ضا� از د�ست� �مي ر�ود.و�ل�ي نهايت�ا و�ل�ي نهايت�ا

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

226

منابع انرژي بر روي زمينمنابع انرژي بر روي زمين

بزرگ���ترين منب���ع ان���رژي در س���طح زمين تشعش���ع بزرگ���ترين منب���ع ان���رژي در س���طح زمين تشعش���عالكترومغناطيس�ي از خورش�يد اس�ت. اين منب�ع ان�رژي الكترومغناطيس�ي از خورش�يد اس�ت. اين منب�ع ان�رژي

99/9999/99خ�ا�رجي ي�ك جري�ا�ن ورو�دي ف�راهم م�ي كن�د ك�ه خ�ا�رجي ي�ك جري�ا�ن ورو�دي ف�راهم م�ي كن�د ك�ه د�رص��د جري��ان ا�ن��رژي �در رو�ي زمين اس��ت. ان��رژي د�رص��د جري��ان ا�ن��رژي �در رو�ي زمين اس��ت. ان��رژي d �تم�ام ديگ�ر من�ا�بع ان�رژي d �تم�ام ديگ�ر من�ا�بع ان�رژي خو�رش�يدي� منش�أ اص�لي تقري�ب�ا خو�رش�يدي� منش�أ اص�لي تقري�ب�اب�ر �روي �زمين، �ش�امل �ان�رژي ذخ�يره ش�ده در �چ�وب، ب�ر �روي �زمين، �ش�امل �ان�رژي ذخ�يره ش�ده در �چ�وب، زغ�الس�نگ�، نفت، �گ�از ط�بيعي�، آب ريزش�ي� و ب�اد مي زغ�الس�نگ�، نفت، �گ�از ط�بيعي�، آب ريزش�ي� و ب�اد مي

باشد.باشد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

227

)انتقال انرژي و نور ساخت )فتوسنتز(انتقال انرژي و نور ساخت )فتوسنتز

جري�ان ان�رژي در داخ�ل خ�اك ك�ره و زيس�ت ك�ره از جري�ان ان�رژي در داخ�ل خ�اك ك�ره و زيس�ت ك�ره ازنظ�ر� انس�ان اهمي�ت وي�ژه اي دار�د زي�را اين� سيس�تم ه�ا نظ�ر� انس�ان اهمي�ت وي�ژه اي دار�د زي�را اين� سيس�تم ه�ا م�ن��ابع� غ��ذ�ا �و ا�ن��رژي� س��وخت� هس��تن�د�. �زيس��ت ك��ر�ه �م�ن��ابع� غ��ذ�ا �و ا�ن��رژي� س��وخت� هس��تن�د�. �زيس��ت ك��ر�ه �وا�بس�ته ب�ه ا�ن�رژ�ي انباش�ت �ش�ده �در ا�ثن�اي ن�ور س�اخت وا�بس�ته ب�ه ا�ن�رژ�ي انباش�ت �ش�ده �در ا�ثن�اي ن�ور س�اخت ا�س�ت، �فر�اي�ن�دي� ك�ه� �ب�ه �وس�ي�له آ�ن ك�لروفي�ل در� �گيا�ه�ان ا�س�ت، �فر�اي�ن�دي� ك�ه� �ب�ه �وس�ي�له آ�ن ك�لروفي�ل در� �گيا�ه�ان س��ب�ز ان��ر�ژي �خ�ورش��يد�ي �را ب��ه �ان��ر�ژي ش��ي�مياي�ي �در س��ب�ز ان��ر�ژي �خ�ورش��يد�ي �را ب��ه �ان��ر�ژي ش��ي�مياي�ي �در ش�كل مولكوله�ا�ي آلي )ب�ر �اس�اس ك�ربن�( تب�ديل مي ش�كل مولكوله�ا�ي آلي )ب�ر �اس�اس ك�ربن�( تب�ديل مي

نمايد.نمايد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

228

‌‌6CO2‌‌‌‌‌‌+‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌6H2O‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌C6H12O6‌‌‌‌‌‌+‌‌‌‌‌6O2‌6CO2‌‌‌‌‌‌+‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌6H2O‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌C6H12O6‌‌‌‌‌‌+‌‌‌‌‌6O2‌دي اكسيد كربن از هواكره،

زيست كره و خاك كره تامين

مي شود

آب از آب كره تامين مي شود

از استفاده باخورشيد نور

انرژي خورشيدي انبار شده به صورت انرژي شيميايي

گلوكز در دسترس زيست كره قرار مي گيرد

شود مي رها هواكره به اكسيژن

انرژي ذخيره شده در گلوكز و ديگر مولكوهاي آلي، انرژي ذخيره شده در گلوكز و ديگر مولكوهاي آلي، اگر پيوندهاي كربن در واكنش با اكسيژن شكسته اگر پيوندهاي كربن در واكنش با اكسيژن شكسته

) تنفس ، تجزيه و سوختن () تنفس ، تجزيه و سوختن (شوند، مي تواند آزاد شودشوند، مي تواند آزاد شود

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

229

اكسايش بسيار سريعي است و وقتي رخ اكسايش بسيار سريعي است و وقتي رخ سوختنسوختن مي دهد كه ماده آلي آتش گرفته و مي سوزد و مي دهد كه ماده آلي آتش گرفته و مي سوزد و

گرما و نور توليد مي كند:گرما و نور توليد مي كند:

6O2‌‌‌‌‌‌‌‌+‌‌‌‌‌C6H12O6‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌6O2‌‌‌‌‌‌‌‌+‌‌‌‌‌C6H12O6‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌6H2O‌‌‌‌‌‌+‌‌‌‌6H2O‌‌‌‌‌‌+‌‌‌‌‌‌6CO2‌‌6CO2كره، آب هواكره، از اكسيژنتامين كره خاك و كره زيست

شود مي

گلوكز از زيست كره تامين مي شود

شده رها شيميايي انرژي

و سازواره به تنفس توسط گرمامحيط به سوختن يا تجزيه توسط

رها شود مي

آب به آب كره باز مي گردد

هواكره، به كربن اكسيد ديباز كره زيست و كره خاك

گردد مي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

230

منابع انرژيمنابع انرژي

اس�تخراج و س�وزاندن س�وختهاي فس�يلي ان�رژي انباش�ت اس�تخراج و س�وزاندن س�وختهاي فس�يلي ان�رژي انباش�تش�ده ر�ا آ�زاد مي س�ازد ؛ ا�ين ان�رژي از �ن�ور خورش�يد منش�أ ش�ده ر�ا آ�زاد مي س�ازد ؛ ا�ين ان�رژي از �ن�ور خورش�يد منش�أ گرف�ت�ه و م�د�تها �قب�ل توس�ط س�از�وا�ر�ه ه�ا� ب�ر�ا�ي ن�ور س�ا�خت گرف�ت�ه و م�د�تها �قب�ل توس�ط س�از�وا�ر�ه ه�ا� ب�ر�ا�ي ن�ور س�ا�خت

استفاده گرديده است. استفاده گرديده است. اگ��ر چ��ه زم��اني را ك��ه ان��رژي خورش��يدي در س��وختهاي اگ��ر چ��ه زم��اني را ك��ه ان��رژي خورش��يدي در س��وختهاي

ف�س�يلي ذخ�ير�ه مي ش�وند كوت�ا�ه اس�ت و�لي م�د�ت تجم�ع آن ف�س�يلي ذخ�ير�ه مي ش�وند كوت�ا�ه اس�ت و�لي م�د�ت تجم�ع آن در س�ن�گ �ك�ره �ب�ه م�يليون�ه�ا ت�ا ص�د�ها� ميلي�ون� �س�ا�ل �مي رس�د، در س�ن�گ �ك�ره �ب�ه م�يليون�ه�ا ت�ا ص�د�ها� ميلي�ون� �س�ا�ل �مي رس�د،

و� �بنابراي�ن ذخ�يره ك�ل س�وخ�تها�ي �فسيلي خ�يل�ي زيا�د اس�ت.و� �بنابراي�ن ذخ�يره ك�ل س�وخ�تها�ي �فسيلي خ�يل�ي زيا�د اس�ت.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

231

منابع انرژي غير قابل تجديد و قابل تجديد دنيامنابع انرژي غير قابل تجديد و قابل تجديد دنيا ساالنه *استفاده انرژي اوليه

)%(مقدار كل انرژي

(J)منابع انرژي غير قابل تجديد

4 1023×6/1اكسيدهاي اورانيم )براي نيروي

هسته اي(

25 1023×4/1 زغال سنگ

ناچيز 1022×4/1نفت خام ساختگي )ماسه قيري و

نفت شيل(

36 1022×0/1 نفت )نفت خام(

17 1021×0/8 نفت )گاز طبيعي(

استفاده انرژي اوليه ساالنه )%(

(J/yr)مقدار كل انرژي منابع انرژي قابل تجديد و

دائمي

ناچيز 1024×4 انرژي خورشيدي مستقيم

>13 1021×2 زيست ماده

5 1019×2/9 انرژي هيدروالكتريك

ناچيز 1019×0/8 انرژي زمين گرمايي

ناچيزبرآورد جهاني در دسترس نيست

انرژي باد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

232

دروكربن ش�كل م�ايع ي�ا گ�ازي م�اده آلي م�ركب از ش�كل م�ايع ي�ا گ�ازي م�اده آلي م�ركب از نفتنفت�هي�دروكربن هي��ا��ا�ه� اس��ت � تر�كيب��ا�تي ش��امل ا�تمه��اي� ك��ربن و �اتمه��اي اس��ت � تر�كيب��ا�تي ش��امل ا�تمه��اي� ك��ربن و �اتمه��اي ه

هيدروژن. هيدروژن.

،امشكلهاي اص��لي نفت، شكلهاي اص��لي نفت���امنفت خ�، بخش م��ايع نفت )ك��ه ، بخش م��ايع نفت )ك��ه نفت خگ�ا�ه�ي �اوق�ات "�ط�الي س�ياه"� نامي�ده� م�ي ش�ود�( �و �گ�از ط�بي�عي گ�ا�ه�ي �اوق�ات "�ط�الي س�ياه"� نامي�ده� م�ي ش�ود�( �و �گ�از ط�بي�عي

�بي�عي�ه�س��تند�. ه�س��تند�. ��از �ط��بي�عي�گ��از �ط� ش��امل �ك��ر�بن ك�م��تر و� ه�ي��در�وژن ش��امل �ك��ر�بن ك�م��تر و� ه�ي��در�وژن گبي�ش��تري نس��بت� ب��ه نف�ت� اس��ت، �ك��ه آ�ن��را ك�م چ�گ��الت�ر مي بي�ش��تري نس��بت� ب��ه نف�ت� اس��ت، �ك��ه آ�ن��را ك�م چ�گ��الت�ر مي

..سازد سازد وفراوان��ترين منش��أ نفت پالنكتونه��افراوان��ترين منش��أ نفت پالنكتونه��ا ج��انوري وي ج��انوري ، ، گي��اهي گي��اهيي

هستند، هستند،باكتريها و گياهان خشكيباكتريها و گياهان خشكي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

233

)تركيب ميانگين عنصري سوختهاي فسيلي )درصد وزني(تركيب ميانگين عنصري سوختهاي فسيلي )درصد وزني

زغالسنگ نفت خام گاز طبيعي عنصر

81 5/84 76 (C)كربن

5 13 24 (H)هيدروژن

3 5/1 �2/0كمياب (S)گوگرد

1 5/0 0 (N)ازت

10 5/0 0 (O)اكسيژن

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

234

)ذخ�اير و من�ابع ب�رآورد ش�ده نفت )ميلي�ارد بشكه(ذخ�اير و من�ابع ب�رآورد ش�ده نفت )ميلي�ارد بشكه

جهان اياالت متحده

950 25 (1991ذخاير )

500 40 قابل بازيافت كشف نشده

نامعلوم 20 رشد پيش بيني شده ذخيره

1450 85كل نفت رها شده براي

آينده

650 55 (1990توليد گذشته )تا

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

235

اثر محيطي استفاده از نفتاثر محيطي استفاده از نفت

جدا از گازهاي سمي كه سوختن سوختهاي فسيلي جدا از گازهاي سمي كه سوختن سوختهاي فسيليآزاد مي سازند، نگرانيهاي محيطي درباره اثرات آزاد مي سازند، نگرانيهاي محيطي درباره اثرات

استفاده نفت به اكوسيستم هاي حساس وجود دارند استفاده نفت به اكوسيستم هاي حساس وجود دارند كه در محور جريان نفت خام به داخل اقيانوسها و كه در محور جريان نفت خام به داخل اقيانوسها و

نزديكي محلهاي حفاري رخ مي دهند. نواحي نزديكي محلهاي حفاري رخ مي دهند. نواحي بسياري كه شامل ذخاير غني از نفت اند برخي از بسياري كه شامل ذخاير غني از نفت اند برخي از

بارورترين نواحي در ارتباط با فعاليت زيست بارورترين نواحي در ارتباط با فعاليت زيست شناختي جديداند.شناختي جديداند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

236

آلودگي اقيانوسآلودگي اقيانوس بيشتر آلودگي نفت در اقيانوسها از كشتيهايي كه بيشتر آلودگي نفت در اقيانوسها از كشتيهايي كه

تانكرهاي نفت خودشان را در دريا تميز مي كنند و از تانكرهاي نفت خودشان را در دريا تميز مي كنند و از جريانهاي صنعتي و شهري از خشكي ها است. جريانهاي صنعتي و شهري از خشكي ها است.

تراوشهاي نفتي بزرگ اتفاقي از تانكرهاي حاملتراوشهاي نفتي بزرگ اتفاقي از تانكرهاي حامل ميليون ميليون 3/23/2 درصد درصد 55نفت در سراسر اقيانوسها فقط نفت در سراسر اقيانوسها فقط

تن هيدروكربنهاي نفتي برآورد شده است كه هر تن هيدروكربنهاي نفتي برآورد شده است كه هر ساله به داخل اقيانوسها وارد مي شوند، ولي آنها ساله به داخل اقيانوسها وارد مي شوند، ولي آنها مي توانند خسارت شديدي را به اكوسيستم هاي مي توانند خسارت شديدي را به اكوسيستم هاي

دريايي يا ساحلي محلي وارد سازند.دريايي يا ساحلي محلي وارد سازند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

237

هنگامي كه ماده آلي هنگامي كه ماده آليدفن و فشرده مي دفن و فشرده مي

شود، مقدار آب، شود، مقدار آب، اكسيژن و هيدروژن اكسيژن و هيدروژن

كاهش پيدا كرده كاهش پيدا كرده توليد يك ماده به توليد يك ماده به

طور فزاينده غني از طور فزاينده غني از كربن مي نمايد كه كربن مي نمايد كه

از تورب به ليگنيت، از تورب به ليگنيت، سپس زغالسنگ سپس زغالسنگ

قيري و سرانجام قيري و سرانجام آنتراسيت درجه آنتراسيت درجه بندي مي شود.بندي مي شود.

اثر محيطي معدنكاري و سوختن زغالسنگ

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

238

تم�ام مراح�ل چرخ�ه ان�رژي زغالس�نگ، از مع�دنكاري ت�ا تم�ام مراح�ل چرخ�ه ان�رژي زغالس�نگ، از مع�دنكاري ت�اپ�ردا�زش و س�وخت�ن ب�ر م�حي�ط ت�أثي�ر مي گذارن�د. �آتش پ�ردا�زش و س�وخت�ن ب�ر م�حي�ط ت�أثي�ر مي گذارن�د. �آتش س�وزي �ه�اي ز�غالس�نگ ب�ه وي�ژه د�ر مع�ادن �زيرزمي�ني س�وزي �ه�اي ز�غالس�نگ ب�ه وي�ژه د�ر مع�ادن �زيرزمي�ني ي�ك� مس�ئ�له� ا�س�ت،� �زي�را ز�غ�الس�ن�گ� زي�ادي �در� مح�ل� ره�ا ي�ك� مس�ئ�له� ا�س�ت،� �زي�را ز�غ�الس�ن�گ� زي�ادي �در� مح�ل� ره�ا

مي شود. مي شود.

مع�دنكاري س�طحي امن ت�ر از مع�دنكاري زيرزمي�ني مع�دنكاري س�طحي امن ت�ر از مع�دنكاري زيرزمي�نيب�راي ك�ارگران مع�دن اس�ت، ولي منج�ر ب�ه ناپاي�داري ب�راي ك�ارگران مع�دن اس�ت، ولي منج�ر ب�ه ناپاي�داري ش�يب، گوداله�اي ب�از خطرن�اك نادي�دني و فرس�ايش ش�يب، گوداله�اي ب�از خطرن�اك نادي�دني و فرس�ايش

خاك و رسوب مي گردد.خاك و رسوب مي گردد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

239

زهكشي اسيدي معدن، اسيديته رودخانه هاي محلي زهكشي اسيدي معدن، اسيديته رودخانه هاي محليرا افزايش داده و از اين طريق مقدار فلز آنها را را افزايش داده و از اين طريق مقدار فلز آنها را

زياد نموده و بر زندگي جانوران اثر مي گذارد. زياد نموده و بر زندگي جانوران اثر مي گذارد. گياهان و جانوران آبي نسبت به اسيديته زيستگاه گياهان و جانوران آبي نسبت به اسيديته زيستگاه

آب آب pHpHخود حساس اند و سازواره ها هنگامي كه خود حساس اند و سازواره ها هنگامي كه به زير سطح تحمل آنها افت مي كند شروع به به زير سطح تحمل آنها افت مي كند شروع به

مردن مي نمايند. مردن مي نمايند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

240

اس�تخراج و س�وختن زغالس�نگ تنه�ا منب�ع ب�زرگ گ�وگرد ره�ا ش�ده ب�ه ه�واكره اس�تخراج و س�وختن زغالس�نگ تنه�ا منب�ع ب�زرگ گ�وگرد ره�ا ش�ده ب�ه ه�واكرهو� آب �ك��ره� توس��ط فعاليت�ه��اي ان�س��اني و ب��ي�رون دا�دن دي اكس��يد ك��ربن و� آب �ك��ره� توس��ط فعاليت�ه��اي ان�س��اني و ب��ي�رون دا�دن دي اكس��يد ك��ربن ب�يش�تر، ك�ه ي�ك گ�از �گلخا�ن�ه اي م�ي باش�د، �در �واح�د ان�ر�ژي نس�بت ب�ه ه�ر ب�يش�تر، ك�ه ي�ك گ�از �گلخا�ن�ه اي م�ي باش�د، �در �واح�د ان�ر�ژي نس�بت ب�ه ه�ر

سوخت ف�سيلي ديگر� است�.سوخت ف�سيلي ديگر� است�.

اروپ���ا، خاورميان���ه، آمريك���اي اروپ���ا، خاورميان���ه، آمريك���ايش�مالي و آس�يا بيش�ترين مق�دار ش�مالي و آس�يا بيش�ترين مق�دار گ�و�گرد ر�ا ب�ه ه�واك�ره �ب�يرون مي گ�و�گرد ر�ا ب�ه ه�واك�ره �ب�يرون مي ف�رس��تند. همزم��ان ب��ا توس��عه ف�رس��تند. همزم��ان ب��ا توس��عه ص�نعتي �كش�ور�ها تقاض�اهاي آنه�ا ص�نعتي �كش�ور�ها تقاض�اهاي آنه�ا ب�راي� ان�رژي و� هم�ين ط�ور� ب�رون ب�راي� ان�رژي و� هم�ين ط�ور� ب�رون فرس�ت گ�وگرد�، اگ�ر س�وختهاي فرس�ت گ�وگرد�، اگ�ر س�وختهاي ف�س�يلي پرگ�وگر�د مص�رف كنن�د، ف�س�يلي پرگ�وگر�د مص�رف كنن�د، اف��زايش مي� ياب��د. �ت��ركيب اين اف��زايش مي� ياب��د. �ت��ركيب اين ا�ث�ر� ب�ا ا�ف�زايش جمعي�ت�، ب�رون� ا�ث�ر� ب�ا ا�ف�زايش جمعي�ت�، ب�رون� ف�رس�ت گ�وگ�رد ج�ه�ان�ي� را� ب�راي ف�رس�ت گ�وگ�رد ج�ه�ان�ي� را� ب�راي

� �210210 ب��ه ان��د�ازه ب��ه ان��د�ازه 20202020س��ال س��ال م�يلي�ون ت�ن در س�ال� ب�رآو�رد م�ي م�يلي�ون ت�ن در س�ال� ب�رآو�رد م�ي ن�ماي��د،� �ك��ه �س��ه برا�ب��ر م��يزان ن�ماي��د،� �ك��ه �س��ه برا�ب��ر م��يزان

مي با�شد. مي با�شد.19901990سال �سال �

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

241

گوگرد ره�ا ش�ده ب�ه داخ�ل ه�واكره ب�ه ص�ورت نهش�ته اس�يدي ب�ه گوگرد ره�ا ش�ده ب�ه داخ�ل ه�واكره ب�ه ص�ورت نهش�ته اس�يدي ب�هد.د.زمين بر مي گردزمين بر مي گرد

فناوريه��اي پيش��رفته س��وختن ك��ه در آن زغالس��نگ، س��نگ آه��ك فناوريه��اي پيش��رفته س��وختن ك��ه در آن زغالس��نگ، س��نگ آه��ك((�(�(CaCO3CaCO3 و ديگ�ر اك�س�يدها�ي كلس�يم ب�ا يك�ديگر� مخل�وط مي ش�وند و ديگ�ر اك�س�يدها�ي كلس�يم ب�ا يك�ديگر� مخل�وط مي ش�وند

d �قط�ع ك�رد�ه و� ب�رون SO2SO2م�ي �توانن�د �ب�رو�ن ف�رس�تهاي� �م�ي �توانن�د �ب�رو�ن ف�رس�تهاي� � d �قط�ع ك�رد�ه و� ب�رون را عم�دتا را عم�دتا �را توس�ط� كاس�تن �از� دماه�اي س�و�ختن� �ك�اهش� دهن�د �را توس�ط� كاس�تن �از� دماه�اي س�و�ختن� �ك�اهش� دهن�د NOxNOxف�ر�س�تهاي �ف�ر�س�تهاي �

. .

SO2SO2 مي توان��د توس��ط روش��ي، ك��ه يكي از م��وثرترين ولي در مي توان��د توس��ط روش��ي، ك��ه يكي از م��وثرترين ولي در ع�ين ح�ال �گران�تري�ن رو�ش اس�ت و� آ�ن اس�تفا�ده از� نظي�ف� ك�نن�ده ع�ين ح�ال �گران�تري�ن رو�ش اس�ت و� آ�ن اس�تفا�ده از� نظي�ف� ك�نن�ده

مي باشد، استخراج شود. مي باشد، استخراج شود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

242

ان�رژي زمين گرم�ايي از بخ�ار ان�رژي زمين گرم�ايي از بخ�اري���ا� آب �گ���رم ش���د�ه در� زي���ر ي���ا� آب �گ���رم ش���د�ه در� زي���ر زم�ين، ك���ه تو�س���ط گر�م���اي زم�ين، ك���ه تو�س���ط گر�م���اي داخ����ل زمين� ص����ورت مي داخ����ل زمين� ص����ورت مي گ���يرد، ب���ير�ون كش���ي�ده مي گ���يرد، ب���ير�ون كش���ي�ده مي ش�و�د؛ اين ا�ن�رژي ي�ك منب�ع ب�ا ش�و�د؛ اين ا�ن�رژي ي�ك منب�ع ب�ا ار�زش در� تع��دا�دي �از من��اطق ار�زش در� تع��دا�دي �از من��اطق d در امت�داد d در امت�داد روي ز�مين و عم�دت�ا روي ز�مين و عم�دت�امرز�ه�اي ورقه�اي� فع�ال� اس�ت. مرز�ه�اي ورقه�اي� فع�ال� اس�ت. اي�ن� نير�وگ�اه� زمين گ�ر�م�ايي در اي�ن� نير�وگ�اه� زمين گ�ر�م�ايي در كن�ي����ا، د�ر� امت����داد ك����ا�ف�ت كن�ي����ا، د�ر� امت����داد ك����ا�ف�ت

آفر�يقاي �شرقي قرار� �دارد.آفر�يقاي �شرقي قرار� �دارد.

انرژي زمين گرماييانرژي زمين گرمايي رژي زمين ان�رژي قاب�ل دس�ترس از داخ�ل زمين ان�رژي قاب�ل دس�ترس از داخ�ل زمين�ان�رژي زمين ان

ناميده مي شود. ناميده مي شود.گرماييگرمايي

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

243

انرژي هسته ايانرژي هسته اي

بزرگ��ترين ذخ��يره ان��رژي غيرقاب��ل تجدي��د ش��ناخته بزرگ��ترين ذخ��يره ان��رژي غيرقاب��ل تجدي��د ش��ناختهش�ده ب�ر روي زمين در اكس�يدهاي اورانيم متمرك�ز ش�ده ب�ر روي زمين در اكس�يدهاي اورانيم متمرك�ز مي باش�د، كانيه�اي كمي�ابي ك�ه ش�امل ح�تي ايزوت�وپ مي باش�د، كانيه�اي كمي�ابي ك�ه ش�امل ح�تي ايزوت�وپ

.. هستند هستند 235235تري بنام اورانيم تري بنام اورانيم ‌‌ناپايدار كميابناپايدار كمياب

يكي از ايزوتوپه����اي راديواك����تيو در يكي از ايزوتوپه����اي راديواك����تيو در 235235 اورانيم اورانيم داخ��ل زمين اس��ت ك��ه بواس��طه تجزي��ه هس��ته اي داخ��ل زمين اس��ت ك��ه بواس��طه تجزي��ه هس��ته اي

خود به خودي در گرماي داخلي زمين نقش دارد.خود به خودي در گرماي داخلي زمين نقش دارد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

244

شكافت و آميزششكافت و آميزش

دو ن��وع واكنش هس��ته اي مي توان��د ان��رژي تولي��د دو ن��وع واكنش هس��ته اي مي توان��د ان��رژي تولي��د ك�ه ن�وعي تجزي�ه هس�ته اي اس�ت و ك�ه ن�وعي تجزي�ه هس�ته اي اس�ت و ش�كافتش�كافتكن�د: كن�د:

ك�ه بهم آميختن هس�ته ه�اي اتمي مي باش�د. ك�ه بهم آميختن هس�ته ه�اي اتمي مي باش�د. آم�يزشآم�يزشه�ر دو واكنش ان�رژي آزاد مي س�ازند ولي در عم�ل ه�ر دو واكنش ان�رژي آزاد مي س�ازند ولي در عم�ل فق�ط ش�كافت اس�ت ك�ه ت�ا كن�ون ب�راي تولي�د مق�ادير فق�ط ش�كافت اس�ت ك�ه ت�ا كن�ون ب�راي تولي�د مق�ادير

اساسي برق ثابت شده است.اساسي برق ثابت شده است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

245

235235وق��تي ي��ك هس��ته وق��تي ي��ك هس��تهUU ب��ه ب��ه وس�يله ن�وترون بمب�اران مي وس�يله ن�وترون بمب�اران مي ش���ود،� ب���ه د�و اتم كوچك���تر ش���ود،� ب���ه د�و اتم كوچك���تر )كري�پت��ون و ب��ا�ريم( شكس��ته )كري�پت��ون و ب��ا�ريم( شكس��ته م�ي ش��ود و ت�ع��دادي ن��وترون م�ي ش��ود و ت�ع��دادي ن��وترون از ه�س�ته ب�ه� ب�يرون مي جه�د. از ه�س�ته ب�ه� ب�يرون مي جه�د. اي�ن نو�ترو�نه�ا س�پس اتمه�اي اي�ن نو�ترو�نه�ا س�پس اتمه�اي

235235UU ،ديگ�ر را بمب�اران ك�رده، ديگ�ر را بمب�اران ك�رده ي��ك واكنش� زنج��يري ايج��اد ي��ك واكنش� زنج��يري ايج��اد مي �كنن��د ك��ه ت��ا� زم��ان�ي ك��ه� مي �كنن��د ك��ه ت��ا� زم��ان�ي ك��ه� تم�ام� ات�مه�ا ش�كا�فت�ه ش�و�ند، ي�ا تم�ام� ات�مه�ا ش�كا�فت�ه ش�و�ند، ي�ا نوترون�ه�ا �ب�ه �وس�يل�ه ي�ك �م�اده نوترون�ه�ا �ب�ه �وس�يل�ه ي�ك �م�اده غي�رقاب���ل ش���كاف�ت ج���ذب غي�رقاب���ل ش���كاف�ت ج���ذب ش�وند� اد�ام�ه� خواه�د� دا�ش�ت. ش�وند� اد�ام�ه� خواه�د� دا�ش�ت. در� نيرو�گ�اه�ه���اي� هس���ته ا�ي، در� نيرو�گ�اه�ه���اي� هس���ته ا�ي، و�اكنش ز�نج�ير�ي ب�ا محل�ول ب�ر و�اكنش ز�نج�ير�ي ب�ا محل�ول ب�ر )ب��ور�ون( تح�ت كن��ت�رل ق��رار )ب��ور�ون( تح�ت كن��ت�رل ق��رار مي گ����يرد،� م����اده� اي ك����ه مي گ����يرد،� م����اده� اي ك����ه نوترونه��ا �را ج��ذ�ب مي كن��د نوترونه��ا �را ج��ذ�ب مي كن��د )رق�م نش���ان د�اده ش���ده در )رق�م نش���ان د�اده ش���ده در زي�ر ه�ر �هس�ته ع�دد� پروتونه�ا زي�ر ه�ر �هس�ته ع�دد� پروتونه�ا

ا�ست(.ا�ست(.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

246

مسائل انرژي هسته ايمسائل انرژي هسته اي

ر�اكت�ور اتمي ، ر�اكت�ور اتمي ، 400400 ، در هس�ته ه�اي ح�دود ، در هس�ته ه�اي ح�دود 235235شكافت اورانيم شكافت اورانيم كش�ور ف�راه�م مي� كند. كش�ور ف�راه�م مي� كند.2525 د�رص�د ب�رق ج�ه�ان� را د�ر د�رص�د ب�رق ج�ه�ان� را د�ر 1717هم اكن�ون هم اكن�ون

نگرانيه�اي ايم�ني و مص�رف امي�دهاي زي�ادي را ب�راي ان�رژي هس�ته نگرانيه�اي ايم�ني و مص�رف امي�دهاي زي�ادي را ب�راي ان�رژي هس�تهاي� بعن�وان ي�ك ج�اي�گزي�ن ارزان و پ�اك جه�ت س�وختها�ي فس�يل باط�ل اي� بعن�وان ي�ك ج�اي�گزي�ن ارزان و پ�اك جه�ت س�وختها�ي فس�يل باط�ل ك�ر�د�ه ا�ن�د�. ن�گ�رانيه�ا درب�اره ن�يروي �هس�ته �اي� ب�ر ر�وي� س�ه ج�ري�ان ك�ر�د�ه ا�ن�د�. ن�گ�رانيه�ا درب�اره ن�يروي �هس�ته �اي� ب�ر ر�وي� س�ه ج�ري�ان م�تم�رك�ز� مي �ش�ود:� اس�ت�خر�اج �س�وخ�ت هس�ته �اي �د�ر �مح�ل مع�اد�ن، م�تم�رك�ز� مي �ش�ود:� اس�ت�خر�اج �س�وخ�ت هس�ته �اي �د�ر �مح�ل مع�اد�ن، اي�م�ني �نيرو�گاه�ه�اي �هس�ته� اي �،� و د�فن زبا�ل�ه ه�ا�ي ه�س�ته� �اي �و� تكث�ير اي�م�ني �نيرو�گاه�ه�اي �هس�ته� اي �،� و د�فن زبا�ل�ه ه�ا�ي ه�س�ته� �اي �و� تكث�ير

سالحها.سالحها.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

247

زباله هاي معادن راديواكتيوزباله هاي معادن راديواكتيو

همانن��د بيش��تر مع��دنكاري ه��ا، مع��دنكاري اورانيم همانن��د بيش��تر مع��دنكاري ه��ا، مع��دنكاري اورانيمم�واد باقيمان�ده اي را ايج�اد مي نماي�د ك�ه بعن�وان م�واد باقيمان�ده اي را ايج�اد مي نماي�د ك�ه بعن�وان پس مان���ده، دفن مي ش���ود. حجم اين م���واد در پس مان���ده، دفن مي ش���ود. حجم اين م���واد در مقايس�ه ب�ا عملك�رد مع�دنكاريهاي ديگ�ر زي�اد نيس�ت، مقايس�ه ب�ا عملك�رد مع�دنكاريهاي ديگ�ر زي�اد نيس�ت، ولي بس�يار خطرن�اكتر اس�ت، زي�را پس مان�ده ه�ا ولي بس�يار خطرن�اكتر اس�ت، زي�را پس مان�ده ه�ا

راديواكتيواند.راديواكتيواند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

248

ايمني نيروگاههاي هسته ايايمني نيروگاههاي هسته اي در ي��ك نيروگ��اه هس��ته اي تج��ارتي معم��ولي تجزي��ه در ي��ك نيروگ��اه هس��ته اي تج��ارتي معم��ولي تجزي��ه

گرم�����ا آزاد مي س�����ازد ك�����ه آب را گرم�����ا آزاد مي س�����ازد ك�����ه آب را 235235اورانيم اورانيم جوش��انده و ب��ه بخ��ار تب��ديل مي كن��د و اين بخ��ار جوش��انده و ب��ه بخ��ار تب��ديل مي كن��د و اين بخ��ار

..توربي�ني را ب�راي تولي�د الكتريس�ته ايج�اد مي نماي�د توربي�ني را ب�راي تولي�د الكتريس�ته ايج�اد مي نماي�د گرم�اي گرم�اي وونيروگ�اه هس�ته اي بوس�يله بخ�ار ك�ار مي كن�د نيروگ�اه هس�ته اي بوس�يله بخ�ار ك�ار مي كن�د

آن �از واكنش��هاي هس��ته اي �نتيج��ه مي ش��ود. تح�ت آن �از واكنش��هاي هس��ته اي �نتيج��ه مي ش��ود. تح�ت كن�ترل �نگهداش�تن گ�رم�ا ب�ر�اي �حف�ظ اي�م�ني د�س�تگاه و كن�ترل �نگهداش�تن گ�رم�ا ب�ر�اي �حف�ظ اي�م�ني د�س�تگاه و

جل�وگيري از نش�ت تشعشع ب�سيار م�هم �است.جل�وگيري از نش�ت تشعشع ب�سيار م�هم �است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

249

يك نيروگ�اه هس��ته اي داراي ي�ك هس��ته راكت�ور اس�ت ك�ه ان�رژي را از بس��ته اي از ميل�ه ه�اي يك نيروگ�اه هس��ته اي داراي ي�ك هس��ته راكت�ور اس�ت ك�ه ان�رژي را از بس��ته اي از ميل�ه ه�ايس�و�خ�ت ف�ل�زي� �تولي�د �مي ك�ن�د.� ه�ر م�يل�ه س�و�خ�ت مح�ت�وي� گل�ول�ه �ه�اي بس�ي�اري� ا�ز اكس�يد اورا�نيم �غ�ني س�و�خ�ت ف�ل�زي� �تولي�د �مي ك�ن�د.� ه�ر م�يل�ه س�و�خ�ت مح�ت�وي� گل�ول�ه �ه�اي بس�ي�اري� ا�ز اكس�يد اورا�نيم �غ�ني

اس�ت. ب�رخي� �ميل�ه� ه�ا� �مح�ت�و�ي ب�ر )ب�و�رون�(� ه�س�تن�د،� ك�ه� س�ر�عت �واك�نش �را ب�ا اس�ت. ب�رخي� �ميل�ه� ه�ا� �مح�ت�و�ي ب�ر )ب�و�رون�(� ه�س�تن�د،� ك�ه� س�ر�عت �واك�نش �را ب�ا 235235ش�د�ه ا�ز اوراني�م� ش�د�ه ا�ز اوراني�م� ج�ذب� نوت�رون�ه�ا �كن�ترل �م�ي ك�ن�د�. �ش�كاف�ت هس�ت�ه اي� گ�رم�ا� �ت�ولي�د م�ي �ك�ن�د �ك�ه �ب�راي گ�ر�دان�دن �ي�ك ج�ذب� نوت�رون�ه�ا �كن�ترل �م�ي ك�ن�د�. �ش�كاف�ت هس�ت�ه اي� گ�رم�ا� �ت�ولي�د م�ي �ك�ن�د �ك�ه �ب�راي گ�ر�دان�دن �ي�ك ت�و�رب�ي�ن� �و �تو�ل�ي�د� ب�رق ب�ه �ك�ا�ر م�ي� ر�و�د. �ا�گ�ر �س�ر�د� كنن�د�ه� ب�ر�ا�ي ر�ف�ع� �گرم�ا ن�اك�ا�في� �با�ش�د، �ع�م�ل ذوب �ت�و�رب�ي�ن� �و �تو�ل�ي�د� ب�رق ب�ه �ك�ا�ر م�ي� ر�و�د. �ا�گ�ر �س�ر�د� كنن�د�ه� ب�ر�ا�ي ر�ف�ع� �گرم�ا ن�اك�ا�في� �با�ش�د، �ع�م�ل ذوب �

ظ�رف� ر��اك�تور را �تخريب �خو�ا�هد كرد� �و ت�شعشع �ر�ا �به �محيط �ر�ها خوا�هد سا�خت.ظ�رف� ر��اك�تور را �تخريب �خو�ا�هد كرد� �و ت�شعشع �ر�ا �به �محيط �ر�ها خوا�هد سا�خت.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

250

دو س�انحه ش�ديد در نيروگاهه�اي هس�ته اي نس�بت ب�ه دو س�انحه ش�ديد در نيروگاهه�اي هس�ته اي نس�بت ب�هبرگش�ت عقي�ده عم�ومي از ن�يروي هس�ته اي كم�ك ك�رده برگش�ت عقي�ده عم�ومي از ن�يروي هس�ته اي كم�ك ك�رده

در اي�االت �متح�ده در� تأسيس�ات روي در اي�االت �متح�ده در� تأسيس�ات روي 19791979ا�ن�د. يك�ي در ا�ن�د. يك�ي در س�انحه هس�ته اي س�انحه هس�ته اي دي�گ�ري دي�گ�ري و و پنس�يلواني�ا پنس�يلواني�ا ت�ري ماي�ل� ت�ري ماي�ل� جزي�ره� جزي�ره�

.. 19861986چرن�وبيل� ، اوك�راين ، در چرن�وبيل� ، اوك�راين ، در

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

251

دفن زباله هاي هسته ايدفن زباله هاي هسته اي

يكي از اع�تراض آم�يزترين مس�ائل هم�راه ب�ا ان�رژي هس�ته يكي از اع�تراض آم�يزترين مس�ائل هم�راه ب�ا ان�رژي هس�تهاي� دفن ف�راورد�ه ه�اي زب�ال�ه راد�يواك�تيو آ�ن اس�ت. زب�ال�ه اي� دفن ف�راورد�ه ه�اي زب�ال�ه راد�يواك�تيو آ�ن اس�ت. زب�ال�ه ه�ا�ي �هس�ت�ه �اي �ب�ه دو� ن�وع س�ط�ح� پ�اي�ي�ن و� �س�طح �ب�اال� طب�ق�ه ه�ا�ي �هس�ت�ه �اي �ب�ه دو� ن�وع س�ط�ح� پ�اي�ي�ن و� �س�طح �ب�اال� طب�ق�ه

بندي مي گردند. بندي مي گردند.

اييننوع نوع� ش�امل ماش�ين آالت، تجه�يزات، باقيمان�ده ش�امل ماش�ين آالت، تجه�يزات، باقيمان�ده س�طح پ�ايينس�طح پپ��اك� كنن��ده ه��ا و �لب�اس��ها�ي �محا�ف��ظ �ب��ه كار�گر�ف�ت��ه� ش��ده در پ��اك� كنن��ده ه��ا و �لب�اس��ها�ي �محا�ف��ظ �ب��ه كار�گر�ف�ت��ه� ش��ده در ن�يروگاهه�اي هس�ته� اي، �بيمارس�تان ه�ا �و آزم�ايش�گاههاي تحقيق�اتي ن�يروگاهه�اي هس�ته� اي، �بيمارس�تان ه�ا �و آزم�ايش�گاههاي تحقيق�اتي

مي باشد. مي باشد. االنوع نوع�d س�طح ب�االس�طح ب d ش�امل باقيمان�ده ه�اي م�ايع و جام�د ش�ديدا ش�امل باقيمان�ده ه�اي م�ايع و جام�د ش�ديدا

ر�اديواك��تيو ناش��ي از مص��رف ميل��ه� ه��اي س��وخت� و س��الحهاي ر�اديواك��تيو ناش��ي از مص��رف ميل��ه� ه��اي س��وخت� و س��الحهاي توليدي است.توليدي است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

252

انرژي خورشيدي انرژي خورشيدي

ك��اهش d d ك��اهش تشعش��ع خورش��يدي از دي��دگاه انس��ان اساس��ا تشعش��ع خورش��يدي از دي��دگاه انس��ان اساس��اناپ�ذير� مي باش�د. ا�ين تش�عش�ع همچ�نين� فراوان�ت�رين �منب�ع ناپ�ذير� مي باش�د. ا�ين تش�عش�ع همچ�نين� فراوان�ت�رين �منب�ع

انرژي بر روي زمين است.انرژي بر روي زمين است.

عل�يرغم توان�ايي مح�دود فن�اوري ج�اري در گ�رفتن و انب�ار عل�يرغم توان�ايي مح�دود فن�اوري ج�اري در گ�رفتن و انب�ارك�رد�ن ان�رژي خو�رش�يدي، ت�شعش�ع خورش�يدي ب�ر�اي گرم�ا ك�رد�ن ان�رژي خو�رش�يدي، ت�شعش�ع خورش�يدي ب�ر�اي گرم�ا d �ب��راي �فا�زه��اي d �ب��راي �فا�زه��اي و� ب��رق در� ي��ك م�قي��اس ك�و�چ��ك م�ع�م��وال و� ب��رق در� ي��ك م�قي��اس ك�و�چ��ك م�ع�م��وال

انفرادي، در حال كنترل است.انفرادي، در حال كنترل است.

توس�عه نيروگاهه�اي ان�رژي خورش�يدي ب�ا مقي�اس بزرگ�تر توس�عه نيروگاهه�اي ان�رژي خورش�يدي ب�ا مقي�اس بزرگ�تر كش�ورهاي در كش�ورهاي در ك�ه در�ك�ه در� �ب�ه ب�يش ا�ز نيمي از جمعيت دني�ا �ب�ه ب�يش ا�ز نيمي از جمعيت دني�ا ن�يزن�يز

حا�ل توسعه زن�دگي مي� كنند� كمك خواهد� كرد�. حا�ل توسعه زن�دگي مي� كنند� كمك خواهد� كرد�.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

253

،طرحي عم�ومي ب�راي ي�ك خان�ه خورش�يدي غ�ير فع�ال، ك�ه ي�ك فض�اي خورش�يدي، طرحي عم�ومي ب�راي ي�ك خان�ه خورش�يدي غ�ير فع�ال، ك�ه ي�ك فض�اي خورش�يدي، اس�تفاده مي �كن�د و داراي� پنج�ره ه�اي ع�ايق ، اس�تفاده مي �كن�د و داراي� پنج�ره ه�اي ع�ايق solariumsolariumب�راي� نمون�ه�، گلخان�ه� ي�ا ب�راي� نمون�ه�، گلخان�ه� ي�ا

ب�ن�د�ي ش�د�ه �اي� �اس�ت ك�ه در� مقاب�ل ج�ه�ت �بيش�ترين� ت�شعش�ع ورود�ي از� خور�ش�يد ب�ن�د�ي ش�د�ه �اي� �اس�ت ك�ه در� مقاب�ل ج�ه�ت �بيش�ترين� ت�شعش�ع ورود�ي از� خور�ش�يد ق�رار� گر�فت�ه �ت�ا ان�رژي� خور�ش�يدي� را �ب�را�ي �گ�ر�م ك�ردن ه�واي در�ون� جم�ع �آوري� ق�رار� گر�فت�ه �ت�ا ان�رژي� خور�ش�يدي� را �ب�را�ي �گ�ر�م ك�ردن ه�واي در�ون� جم�ع �آوري� ن�ماي�د.� من�اف�ذي وج�و�د �دارن�د ك�ه �ميت�وانن�د� ه�وا�ي گ�رم ر�ا چ�رخش� داده� �ت�ا ه�نگ�ا�مي ك�ه ن�ماي�د.� من�اف�ذي وج�و�د �دارن�د ك�ه �ميت�وانن�د� ه�وا�ي گ�رم ر�ا چ�رخش� داده� �ت�ا ه�نگ�ا�مي ك�ه d گ�رم �ش�ود.� �زاو�ي�ه �خ�ورش�يد در � d گ�رم �ش�ود.� �زاو�ي�ه �خ�ورش�يد در �س�رد �ش�د� ب�ه ف�ض�ا�ي �خورش�يدي� �بازگ�ر�دان�د �و� م�ج�دد�ا� س�رد �ش�د� ب�ه ف�ض�ا�ي �خورش�يدي� �بازگ�ر�دان�د �و� م�ج�دد�ا�ت�ابس�تان �ب�االتر� �و در� �زمس�ت�ان پ�ا�ئين�ت�ر� اس�ت�، بن�ابر�اي�ن� د�رخ�ت�اني ك�ه� دار�اي� ش�ا�خ و �ت�ابس�تان �ب�االتر� �و در� �زمس�ت�ان پ�ا�ئين�ت�ر� اس�ت�، بن�ابر�اي�ن� د�رخ�ت�اني ك�ه� دار�اي� ش�ا�خ و �

ب�ر�گ� �تاب�س�تان�ي �ه�س�تن�د م�ي �ت�وان�ن�د� ب�را�ي� مس�د�و�د� ك�ر�دن �تش�ع�ش�ع �خ�و�رش�يدي �د�ر� اثن�اي ب�ر�گ� �تاب�س�تان�ي �ه�س�تن�د م�ي �ت�وان�ن�د� ب�را�ي� مس�د�و�د� ك�ر�دن �تش�ع�ش�ع �خ�و�رش�يدي �د�ر� اثن�اي ما�هه�اي گرم�تر ا�س�تف�اده �ش�و�ند و� �مناف�ذ اض�افي� مي� توانن�د� ب�ر�ا�ي س�رد ش�دن بي�ش�تر ما�هه�اي گرم�تر ا�س�تف�اده �ش�و�ند و� �مناف�ذ اض�افي� مي� توانن�د� ب�ر�ا�ي س�رد ش�دن بي�ش�تر

باز شوند.باز شوند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

254

كل�رادو، موسس�ه ك�وه راكي را ب�ا ي�ك كل�رادو، موسس�ه ك�وه راكي را ب�ا ي�ك اس�نوماساس�نوماساين س�اختمان در اين س�اختمان در س�ازم�ان �ان�رژي و �نگه�داري ج�ا مي د�ه�د. قس�م�تي از� بخش جن�وبي س�ازم�ان �ان�رژي و �نگه�داري ج�ا مي د�ه�د. قس�م�تي از� بخش جن�وبي تأسيس�ا�ت ب�راي ع�ا�يق ب�ن�دي ا�ض�افي و� س�رد �ش�دن تاب�س�تاني س�اخته تأسيس�ا�ت ب�راي ع�ا�يق ب�ن�دي ا�ض�افي و� س�رد �ش�دن تاب�س�تاني س�اخته d تم�ا�م گرم�ا، آب �دا�غ و ن�ور توس�ط خورش�يد d تم�ا�م گرم�ا، آب �دا�غ و ن�ور توس�ط خورش�يد ش�ده اس�ت�.� تقر�يب�ا ش�ده اس�ت�.� تقر�يب�ات�أمي�ن م�ي� ش�و�ند� وان�رژ�ي ذ�خ�ي�ره ش�د�ه� ا�نتظ�ار م�ي� ر�ود �پ�رداخ�ت ت�أمي�ن م�ي� ش�و�ند� وان�رژ�ي ذ�خ�ي�ره ش�د�ه� ا�نتظ�ار م�ي� ر�ود �پ�رداخ�ت

�س�ال جبرا�ن� نم�ايد. �س�ال جبرا�ن� نم�ايد.4040ه�زينه سا�خت �تأس�يسات �را د�ر طول �ه�زينه سا�خت �تأس�يسات �را د�ر طول �

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

255

استفاده از انرژي خورشيدي براي برقاستفاده از انرژي خورشيدي براي برق

يكي از اس�تفاده ه�اي اولي�ه ب�راي ان�رژي در كش�ورهاي يكي از اس�تفاده ه�اي اولي�ه ب�راي ان�رژي در كش�ورهاي ص�ن�عتي تول�ي�د ب�رق ب�ر�اي �رانش� و ت�أمين ن�ور� اس�ت. ان�رژي ص�ن�عتي تول�ي�د ب�رق ب�ر�اي �رانش� و ت�أمين ن�ور� اس�ت. ان�رژي d از ط�ري��ق �اب��زا�ري ك��ه d از ط�ري��ق �اب��زا�ري ك��ه خ�و�رش��يد�ي مي� �توان��د مس��تق�يما خ�و�رش��يد�ي مي� �توان��د مس��تق�يما

نامي��ده� �مي ش��وند�، ب��ه �ب��رق � نامي��ده� �مي ش��وند�، ب��ه �ب��رق �((PVPV))س��لو�ل�هاي� فتوول�ت��اي�ي� س��لو�ل�هاي� فتوول�ت��اي�ي� تبديل گردد. تبديل گردد.

فن�اوري س�لول فتوولت�ايي هن�وز ب�راي اقتص�ادي ب�ودن در فن�اوري س�لول فتوولت�ايي هن�وز ب�راي اقتص�ادي ب�ودن درd از من�ابع� ان�رژي� ديگ�ر د�ر دس�ترس d از من�ابع� ان�رژي� ديگ�ر د�ر دس�ترس جاه�ايي� ك�ه ب�رق �قبال جاه�ايي� ك�ه ب�رق �قبال

ب�ا� اي�ن �ح�ال، ه�ز�ين�ه ه�اي �مر�بوط�ه ب�ا� اي�ن �ح�ال، ه�ز�ين�ه ه�اي �مر�بوط�ه ..مي� �باش�د گ�ران� اس�ت �مي� �باش�د گ�ران� اس�ت �د�ر ح�ا�ل اف�ت �ب�وده� و �ا�مك�ان� دار�د� ب�ه �زود�ي �ب�ا� م�ن�ابع� �ديگ�ر� د�ر ح�ا�ل اف�ت �ب�وده� و �ا�مك�ان� دار�د� ب�ه �زود�ي �ب�ا� م�ن�ابع� �ديگ�ر�

رقابت كند.رقابت كند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

256

فناوريه���اي متف���اوت فناوريه���اي متف���اوتب�رق را در �هزي�ن�ه ه�ا�يي ب�رق را در �هزي�ن�ه ه�ا�يي

44ك�ه از �پ�ائين�ت�رين ح�د، ك�ه از �پ�ائين�ت�رين ح�د، س����نت در� �كيل����وو�ات س����نت در� �كيل����وو�ات

ب��راي ب��راي ((kWhkWh))س��اع�ت س��اع�ت س�د�هاي ه�ي�دروا�لكتر�يك س�د�هاي ه�ي�دروا�لكتر�يك و� �گ����از ط����بيع�ي ت����ا و� �گ����از ط����بيع�ي ت����ا

س�نت س�نت 3030ب�االتري�ن ح�د، ب�االتري�ن ح�د، ب������را�ي ب������را�ي kWhkWhد�ر د�ر

تأسيس�ا�ت فتو�ولت�ايي� ي�ا تأسيس�ا�ت فتو�ولت�ايي� ي�ا خ�ور�ش��يد�ي� تغي��ير �مي خ�ور�ش��يد�ي� تغي��ير �مي كن�د،� �تول�ي�د �م�ي �نماين�د. كن�د،� �تول�ي�د �م�ي �نماين�د. هن�گ�ام�ي �ك�ه� ف�نا�وري�ه�ا�ي� هن�گ�ام�ي �ك�ه� ف�نا�وري�ه�ا�ي� جدي�د تو�س�عه مي� �ياب�ن�د، جدي�د تو�س�عه مي� �ياب�ن�د، انت�ظ�ار م�ي ر�ود� هزي�ن�ه انت�ظ�ار م�ي ر�ود� هزي�ن�ه ب�������رق �ناش�������ي� از� ب�������رق �ناش�������ي� از� ت�أسي�س��ات� �فتوول�ت��ايي ت�أسي�س��ات� �فتوول�ت��ايي ك���اه�ش �ي�اب���د. �دوم�ي�ن ك���اه�ش �ي�اب���د. �دوم�ي�ن م�نب�ع گ�را�ن ب�رق ن�يروي م�نب�ع گ�را�ن ب�رق ن�يروي

هست�ه ا�ي است�.هست�ه ا�ي است�.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

257

انرژي باد ناشي از خورشيدانرژي باد ناشي از خورشيد

گرم��ايش خورش��يدي غ��يريكنواخت در س��طح زمين گرم��ايش خورش��يدي غ��يريكنواخت در س��طح زمينتولي�د باده�ايي مي كن�د ك�ه مي توان�د بص�ورت ي�ك منب�ع تولي�د باده�ايي مي كن�د ك�ه مي توان�د بص�ورت ي�ك منب�ع ان�ر�ژي ا�س�تفاده� ش�ود. ب�راي ق�رنه�ا م�رد�م ن�يروي �ب�اد را ان�ر�ژي ا�س�تفاده� ش�ود. ب�راي ق�رنه�ا م�رد�م ن�يروي �ب�اد را ب�راي ك�ار� مك�ان�يكي ت�حت كن�ترل درآ�ورده ان�د ك�ه از� آن ب�راي ك�ار� مك�ان�يكي ت�حت كن�ترل درآ�ورده ان�د ك�ه از� آن ج�مل�ه اس�تفاده� از �آس�يابهاي ب�ا�دي ب�راي �ب�يرون� كش�يدن ج�مل�ه اس�تفاده� از �آس�يابهاي ب�ا�دي ب�راي �ب�يرون� كش�يدن آ�ب از چا�هه�ا، آرد ك�ردن �دان�ه ه�ا �در آس�يا�بها� و ران�دن آ�ب از چا�هه�ا، آرد ك�ردن �دان�ه ه�ا �در آس�يا�بها� و ران�دن

قا�يقهاي بادبا�ني و كشت�يهاي با�دباني اس�ت. قا�يقهاي بادبا�ني و كشت�يهاي با�دباني اس�ت.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

258

انرژي آب ناشي از خورشيدانرژي آب ناشي از خورشيد

ان�رژي ناش�ي از جري�ان آب مانن�د ان�رژي ناش�ي از ان�رژي ناش�ي از جري�ان آب مانن�د ان�رژي ناش�ي ازب��اد در نه��ايت از خورش��يد ت��أمين مي ش��ود، زي��را ب��اد در نه��ايت از خورش��يد ت��أمين مي ش��ود، زي��را ان�رژي خورش�يدي چرخ�ه آب ش�ناختي را مي ران�د. ان�رژي خورش�يدي چرخ�ه آب ش�ناختي را مي ران�د. جري�ان آب ه�زاران س�ال اس�ت ك�ه چرخه�اي آب و جري�ان آب ه�زاران س�ال اس�ت ك�ه چرخه�اي آب و d توربينه�����ايي را ك�����ه در نيروگاهه�����اي d توربينه�����ايي را ك�����ه در نيروگاهه�����اي جدي�����دا جدي�����دا

هيدروالكتريك برق توليد مي كنند، مي گرداند. هيدروالكتريك برق توليد مي كنند، مي گرداند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

259

مزارع ب��اد توربينه��ايي را ب��راي تولي��د ب��رق بك��ار مي گيرن��د. در مزارع ب��اد توربينه��ايي را ب��راي تولي��د ب��رق بك��ار مي گيرن��د. دره�لن�د�،� �ي�ك ك�ش�ور� �وي�ژ�ه �چ�ر�اي� دا�م ك�ه� س�الي�ان �د�راز� ب�ا آ�س�يا�بهاي ه�لن�د�،� �ي�ك ك�ش�ور� �وي�ژ�ه �چ�ر�اي� دا�م ك�ه� س�الي�ان �د�راز� ب�ا آ�س�يا�بهاي ب��ا�دي هم��راه� ب��و�ده �ا�س��ت�، �مول��د�ها�ي ب��ا�د�ي� جد�ي��د �منظ��ره ا�ي ب��ا�دي هم��راه� ب��و�ده �ا�س��ت�، �مول��د�ها�ي ب��ا�د�ي� جد�ي��د �منظ��ره ا�ي

معمولي هستند.معمولي هستند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

260

انرژي زيست مادهانرژي زيست ماده

ت ماده گي��اهي و ض��ايعات ج��انوري، بعن��وان ماده گي��اهي و ض��ايعات ج��انوري، بعن��وان�زيس�ت زيسd بواس��طه ان��رژي خ��ود م�ادهم�اده d بواس��طه ان��رژي خ��ود مي توانن��د مس��تقيما مي توانن��د مس��تقيما

بس�وزند ي�ا مي توانن�د ب�ه س�وختهاي زيس�تي گ�ازي ي�ا بس�وزند ي�ا مي توانن�د ب�ه س�وختهاي زيس�تي گ�ازي ي�ا م�ايع تب�ديل گردن�د ت�ا از اين طري�ق بعن�وان س�وختهاي م�ايع تب�ديل گردن�د ت�ا از اين طري�ق بعن�وان س�وختهاي فس��يل اس��تفاده ش��وند. نمون��ه اي از اين م��ورد فس��يل اس��تفاده ش��وند. نمون��ه اي از اين م��ورد اس�تفاده از ذرات تخم�ير ش�ده ب�راي س�اختن مخل�وط اس�تفاده از ذرات تخم�ير ش�ده ب�راي س�اختن مخل�وط

است استgasoholgasoholسوخت الكل � بنزين بنام سوخت الكل � بنزين بنام

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

261

درج�ه س�انتيگراد � مي س�وزند ب�راي درج�ه س�انتيگراد � مي س�وزند ب�راي 600600سوختهايي ك�ه در درج�ه ح�رارت ب�اال � ب�ه ان�دازه سوختهايي ك�ه در درج�ه ح�رارت ب�اال � ب�ه ان�دازه ت�ولي�د ا�لكتريس�يت�ه جهت مش�ت�عل ك�ردن المپه�اي� ب�ا ن�ور س�يماب�ي د�ر در�ج�ه حرارته�اي كم�تر ت�ولي�د ا�لكتريس�يت�ه جهت مش�ت�عل ك�ردن المپه�اي� ب�ا ن�ور س�يماب�ي د�ر در�ج�ه حرارته�اي كم�تر

�درج�ه س�ا�نتيگر�اد� اس�تفاده م�ي� ش�و�ند. در اين �فر�اين�د، �بي�ش�تر� ان�رژ�ي ب�ه ص�ورت � �درج�ه س�ا�نتيگر�اد� اس�تفاده م�ي� ش�و�ند. در اين �فر�اين�د، �بي�ش�تر� ان�رژ�ي ب�ه ص�ورت �100100از از گر�م�اي� تل�ف� ش�ده� ا�ز دس�ت� مي �ر�ود.� ب�را�ي م�ح�اس�به� ك�ا�رايي ك�ل �جهت� فرا�ين�د تب�ديل گر�م�اي� تل�ف� ش�ده� ا�ز دس�ت� مي �ر�ود.� ب�را�ي م�ح�اس�به� ك�ا�رايي ك�ل �جهت� فرا�ين�د تب�ديل

هر� گام� در هم� ضرب مي ش�وند. هر� گام� در هم� ضرب مي ش�وند.((EE))ن�شان داده� شده�، كارائ�يهاي ن�شان داده� شده�، كارائ�يهاي

كارآيي و حفظ انرژيكارآيي و حفظ انرژي بيشترين اميد براي آينده انرژي دنيا بهبود بخشيدن به كارايي استفاده از بيشترين اميد براي آينده انرژي دنيا بهبود بخشيدن به كارايي استفاده از

انرژي است. انرژي است.

فصل دهمفصل دهمدرك تغيير محيطيدرك تغيير محيطي

::مي شوندمي شونددر اين بخش موارد زير پيگيري در اين بخش موارد زير پيگيري � بررسي منشأ اقليم زمين.� بررسي منشأ اقليم زمين.

� تجزيه و تحليل برخي تغيير اقليمي و محيطي.� تجزيه و تحليل برخي تغيير اقليمي و محيطي.� كش�ف اينك�ه چگون�ه نماين�ده ه�ايي نظ�ير رس�وبات، حلق�ه � كش�ف اينك�ه چگون�ه نماين�ده ه�ايي نظ�ير رس�وبات، حلق�ه ه�اي درخت�ان، دان�ه ه�اي گ�رده و يخ يخچ�الي ب�راي روش�ن ه�اي درخت�ان، دان�ه ه�اي گ�رده و يخ يخچ�الي ب�راي روش�ن

ساختن تاريخ محيطي زمين استفاده مي شوند.ساختن تاريخ محيطي زمين استفاده مي شوند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

263

زيس�ت م�اده ق�ديمي دفن گردي�د و ب�ه س�وختهاي فس�يلي زيس�ت م�اده ق�ديمي دفن گردي�د و ب�ه س�وختهاي فس�يلينظ�ير ت�ور�ب، ز�غالس�نگ، نف�ت و گ�از ط�بي�عي ت�ب�ديل ش�د. نظ�ير ت�ور�ب، ز�غالس�نگ، نف�ت و گ�از ط�بي�عي ت�ب�ديل ش�د. بي�ش از �ميليونه��ا س��ال بخش �كمي� از جري��ان ان��رژي بي�ش از �ميليونه��ا س��ال بخش �كمي� از جري��ان ان��رژي خور�ش�يدي �در زيس�ت �م�اده روي ز�مي�ن�ي و بخش ب�از� هم خور�ش�يدي �در زيس�ت �م�اده روي ز�مي�ن�ي و بخش ب�از� هم كم�ت�ري د�ر زيس�ت� م�اده و �س�وخت�هاي� فس�يلي� �دفن ش�ده كم�ت�ري د�ر زيس�ت� م�اده و �س�وخت�هاي� فس�يلي� �دفن ش�ده ت�ج�م�ع يافت�ه� �و ب�ه ز�مي�ن ي�ك� ذ�خ�ير�ه ا�ن�رژي �بس�يا�ر ب�زرگي ت�ج�م�ع يافت�ه� �و ب�ه ز�مي�ن ي�ك� ذ�خ�ير�ه ا�ن�رژي �بس�يا�ر ب�زرگي

بخشيده است.بخشيده است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

264

داليل تغيير اقليمداليل تغيير اقليم

برخالف زه�ره و م�ريخ، زمين م�ا داراي دم�ايي اس�ت برخالف زه�ره و م�ريخ، زمين م�ا داراي دم�ايي اس�ت ميلي�ارد س�ال ب�راي زن�دگي مناس�ب ميلي�ارد س�ال ب�راي زن�دگي مناس�ب 5/35/3ك�ه ح�داقل ك�ه ح�داقل

ب��وده اس��ت و م��ا اين موض��وع را از ق��ديميترين ب��وده اس��ت و م��ا اين موض��وع را از ق��ديميترين س�ازواره ه�اي فس�يل، ك�ه ت�ا كن�ون ب�ر روي زمين س�ازواره ه�اي فس�يل، ك�ه ت�ا كن�ون ب�ر روي زمين ي�افت ش�ده ان�د، درك مي ك�نيم. ولي دم�اي زمين از ي�افت ش�ده ان�د، درك مي ك�نيم. ولي دم�اي زمين از

زمان تشكيل آن ثابت نبوده است.زمان تشكيل آن ثابت نبوده است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

265

در پاس�خ ب�ه اث�رات متقاب�ل پيچي�ده بين d d در پاس�خ ب�ه اث�رات متقاب�ل پيچي�ده بين اقليم زمين ح�دودا اقليم زمين ح�دودافراي�ن��دهاي� دروني �زمين، خ��اك ك��ره، �زيس��ت ك��ر�ه، �آب فراي�ن��دهاي� دروني �زمين، خ��اك ك��ره، �زيس��ت ك��ر�ه، �آب ك�ره� �و �ه�واك�ره،� �فاص�له �زمين از �خو�رش�يد �و� تغي�يرا�ت �در ك�ره� �و �ه�واك�ره،� �فاص�له �زمين از �خو�رش�يد �و� تغي�يرا�ت �در ش�دت �تشعش�ع �خ�و�رش�يدي� تغي�ير �ك�رد�ه� اس�ت.� �تغي�ير �در �ه�ر ش�دت �تشعش�ع �خ�و�رش�يدي� تغي�ير �ك�رد�ه� اس�ت.� �تغي�ير �در �ه�ر ي��ك �ا�ز ا�ين �متغ�يره��ا م�ي ت�وا�ن��د� �من�ج��ر� �ب��ه ت�غي��ي�ر در �ا�قليم ي��ك �ا�ز ا�ين �متغ�يره��ا م�ي ت�وا�ن��د� �من�ج��ر� �ب��ه ت�غي��ي�ر در �ا�قليم ش�ود. بع�الوه�،� تغ�ي�يرات� ا�قليمي �در تن�وعي از� �مقياس�ه�اي ش�ود. بع�الوه�،� تغ�ي�يرات� ا�قليمي �در تن�وعي از� �مقياس�ه�اي زم�ا�ني� رخ �مي� دهن�د. �فو�رانه�اي� آتشفش�ا�ني مم�كن � اس�ت زم�ا�ني� رخ �مي� دهن�د. �فو�رانه�اي� آتشفش�ا�ني مم�كن � اس�ت زمين� ر�ا �ب�ر�اي �چن�د �س�ا�ل س�ر�د �كنن�د،� د�ر ح�الي� ك�ه حرك�ا�ت زمين� ر�ا �ب�ر�اي �چن�د �س�ا�ل س�ر�د �كنن�د،� د�ر ح�الي� ك�ه حرك�ا�ت ن�اش���ي� ا�ز ز�م�ي�ن �س���اخت� ورقي �مي �تو�ان�ن���د م�ن�ج���ر ب���ه� ن�اش���ي� ا�ز ز�م�ي�ن �س���اخت� ورقي �مي �تو�ان�ن���د م�ن�ج���ر ب���ه� تغي�ير�ات اق�ليم�ي� گرد�ن�د ك�ه ميليونه�ا س�ال� �دو�ام داش�ت�ه تغي�ير�ات اق�ليم�ي� گرد�ن�د ك�ه ميليونه�ا س�ال� �دو�ام داش�ت�ه

اند.اند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

266

نح�وه پخش خش�كي و اقي�انوس ب�ر روي نح�وه پخش خش�كي و اقي�انوس ب�ر رويدم����ا و �اقليم ك����ره ز�مين ت����اثير� مي دم����ا و �اقليم ك����ره ز�مين ت����اثير� مي

: :گذاردگذارد

ال�ف( ب�ه ط�ور مي�انگين، خش�كيها در )ال�ف( ب�ه ط�ور مي�انگين، خش�كيها در(قطبه��ا ب��ا ا�قيانوس��ي ك��ه د�ر بين آنه��ا قطبه��ا ب��ا ا�قيانوس��ي ك��ه د�ر بين آنه��ا مي �چرخ��د س��يا�ره �ر�ا گ��رم مي� �كنن��د� مي �چرخ��د س��يا�ره �ر�ا گ��رم مي� �كنن��د� زي�ر�ا، د�ر� مق�ايس�ه� ب�ا �خش�ك�ي، ا�قي�انوس زي�ر�ا، د�ر� مق�ايس�ه� ب�ا �خش�ك�ي، ا�قي�انوس در �عرض��هاي جغر�ا�في��اي�ي پ��ائي�ن ن��ور در �عرض��هاي جغر�ا�في��اي�ي پ��ائي�ن ن��ور ب�يش�تري �را ج�ذب� مي كن�د،� ج�ايي ك�ه ب�يش�تري �را ج�ذب� مي كن�د،� ج�ايي ك�ه بي�ش�تري�ن مق�د�ار تش�عش�ع خور�ش�يدي بي�ش�تري�ن مق�د�ار تش�عش�ع خور�ش�يدي

توسط� سياره� دريافت� مي� شود. توسط� سياره� دريافت� مي� شود.

ب( ب��ه همين ت��رتيب، اقيانوس��ها در )ب( ب��ه همين ت��رتيب، اقيانوس��ها در(قطبه��ا ب��ا خ�ش��كي �در بين آنه��ا ا�ث��ر قطبه��ا ب��ا خ�ش��كي �در بين آنه��ا ا�ث��ر مت�ض���ادي �دارن���د. ف�لش���هاي �در جهت مت�ض���ادي �دارن���د. ف�لش���هاي �در جهت س��ياره� تشعش��ع خو�رش��يدي �وارده را س��ياره� تشعش��ع خو�رش��يدي �وارده را نم�ايش مي ده�ن�د؛ فلش�هاي� در جهت نم�ايش مي ده�ن�د؛ فلش�هاي� در جهت مخ�ا�لف س�ياره تشعش�ع منع�كس ش�ده مخ�ا�لف س�ياره تشعش�ع منع�كس ش�ده را ن�ش�ان مي ده�ن�د. فلش�ه�اي كوت�اهتر را ن�ش�ان مي ده�ن�د. فلش�ه�اي كوت�اهتر ب�يرون �رون�ده �داللت ب�ر اين �دارن�د ك�ه ب�يرون �رون�ده �داللت ب�ر اين �دارن�د ك�ه ان�ر�ژي بيش�تري �توس�ط س�ياره� نس�بت ان�ر�ژي بيش�تري �توس�ط س�ياره� نس�بت ب��ه� فلش��هاي� بلن��دتر� ب��ي�رون رون��ده، ب��ه� فلش��هاي� بلن��دتر� ب��ي�رون رون��ده، ج��ذ�ب ش��د�ه ان��د�.� فلش��ها�ي� بلن��دتر �ج��ذ�ب ش��د�ه ان��د�.� فلش��ها�ي� بلن��دتر �انع�كاس ب�يشتر�ي را �نمايش �مي دهند.انع�كاس ب�يشتر�ي را �نمايش �مي دهند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

267

فورانهاي آتشفشانيفورانهاي آتشفشاني در d d در در حاليك��ه اف��زايش فع��اليت آتشفش��اني نهايت��ا در حاليك��ه اف��زايش فع��اليت آتشفش��اني نهايت��ا

جهت اف�زايش تمرك�ز گازه�اي گلخان�ه اي در ه�واكره جهت اف�زايش تمرك�ز گازه�اي گلخان�ه اي در ه�واكره و گ��رم ش��دن زمين عم��ل مي كن��د، در فورانه��اي و گ��رم ش��دن زمين عم��ل مي كن��د، در فورانه��اي آتشفش�اني كوت�اه م�دت ممكن اس�ت ب�اعث س�رد آتشفش�اني كوت�اه م�دت ممكن اس�ت ب�اعث س�رد ش�دن زمين توس�ط تزري�ق خاكس�تر، قط�رات اس�يد ش�دن زمين توس�ط تزري�ق خاكس�تر، قط�رات اس�يد س�ولفوريك و ذرات س�ولفات زي�اد ب�ه تروپوس�فر و س�ولفوريك و ذرات س�ولفات زي�اد ب�ه تروپوس�فر و استراتوس���فر گ���ردد، ج���ايي ك���ه آنه���ا تشعش���ع استراتوس���فر گ���ردد، ج���ايي ك���ه آنه���ا تشعش���ع

خورشيدي وارده را منعكس مي كنند.خورشيدي وارده را منعكس مي كنند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

268

ال�ف( گري�ز از مرك�ز، كج ش�دگي و چرخ�ه )ال�ف( گري�ز از مرك�ز، كج ش�دگي و چرخ�ه( س��ال اخ��ير. س��ال اخ��ير. 600.000600.000ه��اي� تق��ديم ب��راي ه��اي� تق��ديم ب��راي

ت�وج�ه د�اش�ته با�ش�يد ك�ه چرخ�ه� گري�ز از مرك�ز ت�وج�ه د�اش�ته با�ش�يد ك�ه چرخ�ه� گري�ز از مرك�ز س�ال�ه، چرخ�ه كج س�ال�ه، چرخ�ه كج 100.000100.000دار�اي ي�ك� دوره دار�اي ي�ك� دوره

س��ال�ه و چ�رخ��ه س��ال�ه و چ�رخ��ه 40.00040.000ش��دگي ي��ك د�وره ش��دگي ي��ك د�وره س�اله �است. س�اله �است. 23.00023.000تقديم يك دوره� تقديم يك دوره�

6565)ب( تشعش���ع خورش���يدي در ژوئن در )ب( تشعش���ع خورش���يدي در ژوئن در س��ال س��ال 600.000600.000درج��ه ع��رض �ش��مال�ي در درج��ه ع��رض �ش��مال�ي در

گ�ذش�ته ك�ه تو�س�ط مي�ل�وتن �ميالنك�وويچ، از گ�ذش�ته ك�ه تو�س�ط مي�ل�وتن �ميالنك�وويچ، از چرخ��ه ه��اي گري��ز از م�رك��ز� كج ش��د�گي و چرخ��ه ه��اي گري��ز از م�رك��ز� كج ش��د�گي و تق�د�يم نش�ا�ن داده ش�ده در �)ال�ف( محاس�به تق�د�يم نش�ا�ن داده ش�ده در �)ال�ف( محاس�به گ�ردي��ده اس��ت�. ن��واحي� س��ايه و�ار مق��دار گ�ردي��ده اس��ت�. ن��واحي� س��ايه و�ار مق��دار ح���داقل ر�ا در تشعش���ع� خورش���يدي وارده ح���داقل ر�ا در تشعش���ع� خورش���يدي وارده نش�ان� مي ده�ن�د، زمانه�ايي� ك�ه ميالنك�وويچ نش�ان� مي ده�ن�د، زمانه�ايي� ك�ه ميالنك�وويچ

باو�ر داشت ز�مين ي�خگيري شد�ه است.�باو�ر داشت ز�مين ي�خگيري شد�ه است.�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

269

نشانه هاي تغيير محيطينشانه هاي تغيير محيطي

دانش�مندان نش�انه ه�اي اقليمي و محيطي بس�ياري را در دانش�مندان نش�انه ه�اي اقليمي و محيطي بس�ياري را درپيش�ينه� زم�ين ش�ناخ�تي �شناس�ايي� ك�ر�ده� ان�د ك�ه ا�طالع�اتي پيش�ينه� زم�ين ش�ناخ�تي �شناس�ايي� ك�ر�ده� ان�د ك�ه ا�طالع�اتي را �در�ب�اره� دم�ا�، �ب�ارش و� ت�وز�ي�ع رويش� گي�اهي در زم�انه�اي را �در�ب�اره� دم�ا�، �ب�ارش و� ت�وز�ي�ع رويش� گي�اهي در زم�انه�اي مخ�تل�ف گذ�ش�ته ف�ر�ا�هم مي� �نما�ين�د. ا�ين نش�ان�ه ه�ا در دو مخ�تل�ف گذ�ش�ته ف�ر�ا�هم مي� �نما�ين�د. ا�ين نش�ان�ه ه�ا در دو طب�ق��ه،� ز�مين ش��نا�ختي �و� زيس��ت ش��ن�اخت�ي، ق��رار �م�ي طب�ق��ه،� ز�مين ش��نا�ختي �و� زيس��ت ش��ن�اخت�ي، ق��رار �م�ي گ�ير�ن�د.� الي�ه� ه�ا�ي رس�و�ب�ي گ�ذا�ش�ته �ش�د�ه د�ر د�ري�اچ�ه� ه�ا �گ�ير�ن�د.� الي�ه� ه�ا�ي رس�و�ب�ي گ�ذا�ش�ته �ش�د�ه د�ر د�ري�اچ�ه� ه�ا �ن�ش�ان�ه �ه�ا�ي زم�ين �ش�ن�اخ�ت�ي �و �حل�ق�ه ه�ا�ي �د�رخت�ان نمون�ه �ن�ش�ان�ه �ه�ا�ي زم�ين �ش�ن�اخ�ت�ي �و �حل�ق�ه ه�ا�ي �د�رخت�ان نمون�ه �

ه�ايي از �نشان�ه ه�اي �زيست� شناخ�تي� هس�تند.ه�ايي از �نشان�ه ه�اي �زيست� شناخ�تي� هس�تند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

270

پيشينه هاي زمين شناختي اقليم و محيطپيشينه هاي زمين شناختي اقليم و محيط محي�ط ه�اي خش�ك – ) محي�ط ه�اي خش�ك – تاريخ محيطي زمين در بيابانه�ا تاريخ محيطي زمين در بيابانه�ا (

) ب�اد�ي ( تلماس�ه �ه�اي� ب�اد�ي س�وا�حل، لن�دف�رمهاي يخچ�ال�ي، س�وا�حل، لن�دف�رمهاي يخچ�ال�ي، تلماس�ه �ه�اي� يخ �يخچ�الي و طب�ق�ات درياچ�ه اي خش�ك� نوش�ته �مي يخ �يخچ�الي و طب�ق�ات درياچ�ه اي خش�ك� نوش�ته �مي

شود.شود.

ناختي اقليم و محيط�پيش�ينه ه�اي زيس�ت ش�ناختي اقليم و محيطپيش�ينه ه�اي زيس�ت ش سازواره ه���ا، وق���تي ش���رايط محيطي ب���راي آنه���ا سازواره ه���ا، وق���تي ش���رايط محيطي ب���راي آنه���ا

منا�س�ب باش�د، بي�ش�تر� رش�د ك�رده �و تو�لي�د مث�ل مي� منا�س�ب باش�د، بي�ش�تر� رش�د ك�رده �و تو�لي�د مث�ل مي� ، گ�ر�ده �ه�ا ، ، گ�ر�ده �ه�ا ، نماين�د.� از �اين �رو ت�ج�زي�ه �و تح�لي�ل � �فس�يل�ها �نماين�د.� از �اين �رو ت�ج�زي�ه �و تح�لي�ل � �فس�يل�ها �

و �س�از�وا�ر�ه ه�اي� زن�ده�، �ب�را�ي �د�رك و �س�از�وا�ر�ه ه�اي� زن�ده�، �ب�را�ي �د�رك ح�لق�ه� �ه�اي� د�ر�خت�ان� ح�لق�ه� �ه�اي� د�ر�خت�ان� محيطهاي گذشته سهيم هستند.محيطهاي گذشته سهيم هستند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

271

پيش�ينه ايزوت�وپي پيش�ينه ايزوت�وپياكس�يژ�ن دري�ايي. اكس�يژ�ن دري�ايي. ارز�ش�هاي مثبت ارز�ش�هاي مثبت

1818OO دو�ره ه����اي� دو�ره ه����اي� يخچ���������ا�ل�ي را يخچ���������ا�ل�ي را نش���������ان� م�ي نش���������ان� م�ي

؛� ارزش�هاي ؛� ارزش�هاي دهن�د�دهن�د�منف�ي د�وره ه�ا�ي منف�ي د�وره ه�ا�ي بي�ن� يخچ���الي �ر�ا بي�ن� يخچ���الي �ر�ا نشان مي دهند.نشان مي دهند.

فصل يازدهمفصل يازدهمرديابي و پيش بيني تغيير رديابي و پيش بيني تغيير

محيطيمحيطي::ه مي شوده مي شوددر اين بخش به موارد زير پرداختدر اين بخش به موارد زير پرداخت

� محي�ط جدي�د خ�ود را در مع�رض فراين�دها و تغي�يرات سيس�تم زمين � محي�ط جدي�د خ�ود را در مع�رض فراين�دها و تغي�يرات سيس�تم زمين ق�رار خ�واهيم داد ك�ه ميليارده�ا، ميليونه�ا و ه�زاران س�ال پيش رخ داده ق�رار خ�واهيم داد ك�ه ميليارده�ا، ميليونه�ا و ه�زاران س�ال پيش رخ داده

اند.اند.

� رابطه بين تغيير محيطي و تكامل انسان را كشف خواهيم كرد.� رابطه بين تغيير محيطي و تكامل انسان را كشف خواهيم كرد.

� اين ك��ه چگون��ه فعاليته��اي جدي��د انس��ان مي توانن��د ب��ر محي��ط ت��أثير � اين ك��ه چگون��ه فعاليته��اي جدي��د انس��ان مي توانن��د ب��ر محي��ط ت��أثير بگذارند را بررسي خواهيم كرد.بگذارند را بررسي خواهيم كرد.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

273

زمين اولي���ه، ب���ه واس���طه زمين اولي���ه، ب���ه واس���طهان�رژي گرم�ايي داخلي زي�اد ان�رژي گرم�ايي داخلي زي�اد آن� و اث�ر ش�دي�د گ�لخان�ه اي، آن� و اث�ر ش�دي�د گ�لخان�ه اي، خيلي �گ���رم ب���ود. گيا�ه���ان خيلي �گ���رم ب���ود. گيا�ه���ان

� �5/35/3د�ري���ايي ت���ك� س���لولي� د�ري���ايي ت���ك� س���لولي� م�يلي��ارد س��ال پي�ش ظ��اهر م�يلي��ارد س��ال پي�ش ظ��اهر d ب���اعث d ب���اعث ش���دند و اح�تم���اال ش���دند و اح�تم���االكاهش�ي �در گاز�ه�اي گلخا�ن�ه كاهش�ي �در گاز�ه�اي گلخا�ن�ه اي گردي�دن���د ك���ه م���وجب اي گردي�دن���د ك���ه م���وجب رخ�داد �ي�خگ�يري�ه�ايي� در ائ�ون رخ�داد �ي�خگ�يري�ه�ايي� در ائ�ون پر�وتروزوئي���ك ش���د. دوران پر�وتروزوئي���ك ش���د. دوران دي�رين��ه زيس��تي بج��ز د�ر دو دي�رين��ه زيس��تي بج��ز د�ر دو

و و 440440حادث���ه يخگ���ير�ي در �حادث���ه يخگ���ير�ي در � ميلي���ون س���ال� پيش ميلي���ون س���ال� پيش 305305

d گ��رم ب��ود و دوران d گ��رم ب��ود و دوران معم��وال معم��والd گ�رم d گ�رم ميان�ه زي�س�تي م�داوما ميان�ه زي�س�تي م�داوماب������ود� و در �اثن������ا�ي دوره ب������ود� و در �اثن������ا�ي دوره ك�رتاس��ه� ب��ه �ب�يش��ين�ه� خ��ود ك�رتاس��ه� ب��ه �ب�يش��ين�ه� خ��ود ر�س������يد. از �آ�ن پ�س�، زمين ر�س������يد. از �آ�ن پ�س�، زمين س��رد� ش��د�ه و چر�خ��ه ه��اي �س��رد� ش��د�ه و چر�خ��ه ه��اي �

يخچ��الي و� بين �يخچ��الي� را يخچ��الي و� بين �يخچ��الي� را م�يلي�و�ن س�ا�ل �آخ�ر� خ�ود م�يلي�و�ن س�ا�ل �آخ�ر� خ�ود 33د�ر د�ر

تج�ر�ب��ه �ك��رده �ا�س��ت. زمين تج�ر�ب��ه �ك��رده �ا�س��ت. زمين 750750س��اخت ور�قي ح��دو�د س��اخت ور�قي ح��دو�د

ميلي�و�ن س�ال� پي�ش ش�رو�ع ب�ه ميلي�و�ن س�ال� پي�ش ش�رو�ع ب�ه تاثي�رگ�ذ�اري رو�ي اقليم ك�ره تاثي�رگ�ذ�اري رو�ي اقليم ك�ره

زمين نمود.زمين نمود.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

274

يك ت������������والي يك ت������������واليس���يكلوتم. الي���ه س���يكلوتم. الي���ه ه�������اي ت�������يره ه�������اي ت�������يره ب�اقيمان���ده ه���اي ب�اقيمان���ده ه���اي با�تالق�ه���اي زغ���ال با�تالق�ه���اي زغ���ال س����نگ س����احلي س����نگ س����احلي

هستند.هستند.

در هم�ان زم�ان ك�ه باتالقه�اي گ�رم در نيمك�ره ش�مالي تش�كيل ش�دند، نيمك�ره ميلي�ون س�ال �پيش �يخ بخش�هايي 305جن�وب�ي ي�ك �يخگ�ير�ي را �تجرب�ه ك�رد. �ح�دو�د

را پوش��اند� ، ت��و�ده �خش��كي� اي� ك��ه� در� بيش��تر �نيمك��ر�ه ج�ن��وبي� گند�وانالن�داز � d ميلي�ون 100گس�تر�ش دا�ش�ت، و ش�امل قط�ب� جن�وب �ن�يز� ب�ود�. ي�خ�گ�ير�ي تق�ريب�ا

d رش�د� �يا�فتن�د و كوچ�ك ش�دن�د �و ب�اعث س�ال �د�وام� داش�ت، و�لي �و�رق�ه ه�اي ي�خ �م�رتب�اگ�رديد�ن�د �ت�راز� در�ي�ا �افت� �و خ�يز �داش�ت�ه ب�اش�د. اي�ن� نوس�ان�ات� در ت�ر�از� دري�ا در d �در�ي�اي�ي� )م�ا�س�ه �ه�اي� �س�احلي �و� �گل�ه�اي دور چ�رخ�ه ه�ا�ي� مك�رر رس�وب�ا�تي ك�ه� م�تنا�وب�ا�ا�ز �س�احل( �و �غ�ير� �دري�ايي �)�نهش�ت�ه� ه�اي �كان�ال �رود�خا�ن�ه �و� دش�ت �س�يالبي(� هس�تند،

نام�ي�ده مي� �ش�و�ند، بيش�تر س�يكلو�ت�مثب�ت �م�ي ش�وند. ا�ين تواليه�اي ر�س�و�بي،� ك�ه . �وجود د�ار�ند ش�ام�ل �مي گ�ردند� دن�ياز�غال�سن�گهايي� �را كه� د�ر� حال حا�ضر د�ر

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

275

طبق�����ات قرم�����ز طبق�����ات قرم�����زتري�اس و� ژوراس�يك تري�اس و� ژوراس�يك در ن���ز�ديكي پ���ارك در ن���ز�ديكي پ���ارك

‌Zم�لي م�لي ionZ‌ ion ،يوت�ا، ، يوت�ا ، باقيم�ان��د�ه ت�لماس��ه باقيم�ان��د�ه ت�لماس��ه هاي بيا�باني هست�ند.هاي بيا�باني هست�ند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

276

اثرات شخانه و تغيير محيطياثرات شخانه و تغيير محيطي

6565ي�ك گ�ودال م�دفون ناش�ي از برخ�ورد ب�ه س�ن ي�ك گ�ودال م�دفون ناش�ي از برخ�ورد ب�ه س�ن ميلي�ون س�ال در فاص�له اي از س�احل ش�به جزي�ره ميلي�ون س�ال در فاص�له اي از س�احل ش�به جزي�ره

مكزيك تشخيص داده شده است. مكزيك تشخيص داده شده است.يوكاتانيوكاتان

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

277

ده و در���ني را كن��ودال اين چني��ه گ��زرگ ك��افي ب��دازه ك��ه ان��وردي ب��ده و در برخ��ني را كن��ودال اين چني��ه گ��زرگ ك��افي ب��دازه ك��ه ان��وردي ب�برخسواحل مكزيك كشف گرديده است اثرات سانحه اي داشته اند.سواحل مكزيك كشف گرديده است اثرات سانحه اي داشته اند.

ال�ف( بالفاص�له بع�د از برخ�ورد، ش�خانه و مق�دار مهمي از م�واد زمي�ني ب�ه داخ�ل ه�واكره تبخ�ير )ال�ف( بالفاص�له بع�د از برخ�ورد، ش�خانه و مق�دار مهمي از م�واد زمي�ني ب�ه داخ�ل ه�واكره تبخ�ير( ش�ده� اند�. ا�رت�عا�شات ن�اش�ي از ب�ر�خورد ز�ل�زله ها �و� سو�نامي� �ها�ي مخر�بي را� ا�يجاد �كرد�ه ان�د. ش�ده� اند�. ا�رت�عا�شات ن�اش�ي از ب�ر�خورد ز�ل�زله ها �و� سو�نامي� �ها�ي مخر�بي را� ا�يجاد �كرد�ه ان�د.

ب( گرم�اي ب�اقي مان�ده از برخ�ورد آتش س�وزيهاي جه�اني را م�وجب گش�ته، دوده آن را ب�ه )ب( گرم�اي ب�اقي مان�ده از برخ�ورد آتش س�وزيهاي جه�اني را م�وجب گش�ته، دوده آن را ب�ه(ذرا�ت� تب�خ�ير ش�د�ه� ناش�ي ا�ز ب�رخ�و�رد اض�افه ك�ر�د�ه و �ن�ور� خور�ش�يد� را� �س�د س�اخ�ت�ه ا�س�ت.� نتيج�ه �ذرا�ت� تب�خ�ير ش�د�ه� ناش�ي ا�ز ب�رخ�و�رد اض�افه ك�ر�د�ه و �ن�ور� خور�ش�يد� را� �س�د س�اخ�ت�ه ا�س�ت.� نتيج�ه �اي�ن �ك�ار س�د �ش�دن �ك�ره� ز�مي�ن� مي �باش�د ك�ه ب�س�يا�ري� ا�ز� ش�كل�هاي �زن�دگي� را� از ب�ين ب�رده است. اي�ن �ك�ار س�د �ش�دن �ك�ره� ز�مي�ن� مي �باش�د ك�ه ب�س�يا�ري� ا�ز� ش�كل�هاي �زن�دگي� را� از ب�ين ب�رده است.

ج( وق�تي غب�ار فرونشس�ت و ن�ور خورش�يد توانس�ت دوب�اره ب�ه س�طح زمين برس�د، اث�ر گلخان�ه )ج( وق�تي غب�ار فرونشس�ت و ن�ور خورش�يد توانس�ت دوب�اره ب�ه س�طح زمين برس�د، اث�ر گلخان�ه(اي فز�اين�د�ه ك�ه �ت�وس�ط �دي �اك�س�ي�د ك�ربن� و� ب�خ�ار آب �ا�يج�ا�د ش�د�ه �ب�و�د �م�وجب� گرم�ايش�ي ن�اگه�ا�ني اي فز�اين�د�ه ك�ه �ت�وس�ط �دي �اك�س�ي�د ك�ربن� و� ب�خ�ار آب �ا�يج�ا�د ش�د�ه �ب�و�د �م�وجب� گرم�ايش�ي ن�اگه�ا�ني گردي�د �و تخ�ري�ب �ازون� ه�واكر�ه �ر�ا� ب�ه ط�ور� �فز�اين�ده� اي�، ب�راي عب�و�ر� ت�شعش�ع� م�اوراء� �ب�ن�فش �گردي�د �و تخ�ري�ب �ازون� ه�واكر�ه �ر�ا� ب�ه ط�ور� �فز�اين�ده� اي�، ب�راي عب�و�ر� ت�شعش�ع� م�اوراء� �ب�ن�فش �

مخرب سلول، شفاف ساخت.مخرب سلول، شفاف ساخت.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

278

رمايش�كنترله�اي زيس�ت ش�ناختي ب�ر روي س�رمايش كنترله�اي زيس�ت ش�ناختي ب�ر روي س جهانيجهاني

تغي�يرات جغرافي�ايي، نيروه�اي d d تغي�يرات جغرافي�ايي، نيروه�اي زمين شناس�ان معم�وال زمين شناس�ان معم�والتكت�ون�يكي و �ه�وازدگي ر�ا ب�راي توض�ي�ح تغي�ير�ات پاي�ا در تكت�ون�يكي و �ه�وازدگي ر�ا ب�راي توض�ي�ح تغي�ير�ات پاي�ا در

ه�واكره اي �و تغي�ير�ات اقليمي بع�دي� آن ه�واكره اي �و تغي�ير�ات اقليمي بع�دي� آن CO2CO2تمر�ك�ز تمر�ك�ز ذك�ر ك�رده �ان�د. بهر�ح�ال�، ي�ك ف�رض�يه م�و�رد مش�اجره، ذك�ر ك�رده �ان�د. بهر�ح�ال�، ي�ك ف�رض�يه م�و�رد مش�اجره، زيس��ت ك��ر�ه را د�لي��ل س��رماي�ش د�وران نوزي�س��تي زيس��ت ك��ر�ه را د�لي��ل س��رماي�ش د�وران نوزي�س��تي

رش��د ف��را�وا�ن گياه��ا�ن� آب�ي ت��ك رش��د ف��را�وا�ن گياه��ا�ن� آب�ي ت��ك )�)�ع�ن��وان� مي كن��د�. ع�ن��وان� مي كن��د�. (.(.سلولي به نام دياتمه سلولي به نام دياتمه

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

279

ال�ف( رش�د انفج�ار آم�يز دياتم�ه ه�ا در دوران نوزيس�تي ممكن )ال�ف( رش�د انفج�ار آم�يز دياتم�ه ه�ا در دوران نوزيس�تي ممكن( ه�واكره� اي را� توس�ط �نور�س�ا�خت پ�ائين آورده و ه�واكره� اي را� توس�ط �نور�س�ا�خت پ�ائين آورده و CO2CO2ا�س�ت ت�را�ز ا�س�ت ت�را�ز

ا�ز اين رو منجر به سرد شدن ج�هان�ي گ�شته �باشد.� ا�ز اين رو منجر به سرد شدن ج�هان�ي گ�شته �باشد.� ب( دياتم�ه ه�ا گياه�ان آب�زي ت�ك س�لولي هس�تند ك�ه پوس�ته ه�اي )ب( دياتم�ه ه�ا گياه�ان آب�زي ت�ك س�لولي هس�تند ك�ه پوس�ته ه�اي(

d آراس�ته ا�ي، مش�ابه �اين دياتم�ه ه�ا�ي ف�س�يل در d آراس�ته ا�ي، مش�ابه �اين دياتم�ه ه�ا�ي ف�س�يل در س�يليس�ي ش�د�يدا� س�يليس�ي ش�د�يدا�زالندنو، ترشح مي نمايند.زالندنو، ترشح مي نمايند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

280

انسانها و تغيير محيطيانسانها و تغيير محيطي رون���د س���رد ش���دن ك���ره زمين در دوران نوزيس���تي و رون���د س���رد ش���دن ك���ره زمين در دوران نوزيس���تي و

ت�غي��يرات ش��دي�د و ناگه��اني �در مح�يطه��ايي ك��ه خ��اص �ت�غي��يرات ش��دي�د و ناگه��اني �در مح�يطه��ايي ك��ه خ��اص �پل�ئيستوس�ن ه�س�تند در زم�ان�ي رخ� داد ك�ه� خط�وط� تكام�ل پل�ئيستوس�ن ه�س�تند در زم�ان�ي رخ� داد ك�ه� خط�وط� تكام�ل نخس�ت�يها و� انس�ان و ن�يز فره�ن�گ ب�ه س�رعت� در� ح�ال تغي�ير نخس�ت�يها و� انس�ان و ن�يز فره�ن�گ ب�ه س�رعت� در� ح�ال تغي�ير

بودند.بودند. اولين نخس�تيها )ي�ك طبق�ه بن��دي زيس�ت ش�ناختي ك��ه اولين نخس�تيها )ي�ك طبق�ه بن��دي زيس�ت ش�ناختي ك��ه

5555ش��امل انس��انها، بوزين��ه ه��ا وميمونهاس��ت( ح��دود ش��امل انس��انها، بوزين��ه ه��ا وميمونهاس��ت( ح��دود م�يلي�ون س�ا�ل پيش� ظ�اهر �ش�دند.� ب�رخي م�ر�دم ش�ناس�ان ب�ر م�يلي�ون س�ا�ل پيش� ظ�اهر �ش�دند.� ب�رخي م�ر�دم ش�ناس�ان ب�ر ا�ين �ب�اور�ن�د ك�ه� ت�غي�ير�ا�ت �اقليم�ي بع�دي� �من�ج�ر ب�ه� �ت�كام�ل ا�ين �ب�اور�ن�د ك�ه� ت�غي�ير�ا�ت �اقليم�ي بع�دي� �من�ج�ر ب�ه� �ت�كام�ل اج�د�ا�د �ان�س�اني� م�ا� �از م�وج�و�دات �چ�هارد�س�ت و� �پ�ا� ر�ون�د�ه ب�ه� اج�د�ا�د �ان�س�اني� م�ا� �از م�وج�و�دات �چ�هارد�س�ت و� �پ�ا� ر�ون�د�ه ب�ه�

حيوانا�ت دو �پارون�ده گ�رديد حيوانا�ت دو �پارون�ده گ�رديد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

281

شجره خ�انواده انس�ان. انس�انهاي جدي�د ب�راي ح�دود شجره خ�انواده انس�ان. انس�انهاي جدي�د ب�راي ح�دود سال وجود داشته اند. سال وجود داشته اند.125.000125.000

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

282

انسانها به عنوان عوامل تغيير محيطيانسانها به عنوان عوامل تغيير محيطي

در س��الهاي اخ��ير، انس��انها ب��ه عن��وان عوام��ل تغي��ير در س��الهاي اخ��ير، انس��انها ب��ه عن��وان عوام��ل تغي��يرمحيطي از فراين���دهاي ط���بيعي پيش افت���اده ان���د. محيطي از فراين���دهاي ط���بيعي پيش افت���اده ان���د.

مع�دنكار�ي، تولي�د� دي �اكس�يد ك�ربن،� مع�دنكار�ي، تولي�د� دي �اكس�يد ك�ربن،� ،، س�اخت و س�از س�اخت و س�از ))تغي�ير� تغي�ير� د�ي اكس�يد گ�وگ�رد، �اكس�يدهاي� �ازت و�ديگ�ر �گازه�ا د�ي اكس�يد گ�وگ�رد، �اكس�يدهاي� �ازت و�ديگ�ر �گازه�ا

ب�ا س�اخ�ت� س�د�ها� �، ب�ا س�اخ�ت� س�د�ها� �، رس�و�ب د�ر ر�ودخ�ان�ه ه�ا رس�و�ب د�ر ر�ودخ�ان�ه ه�ا ن�ر�خ �انتق�ا�لن�ر�خ �انتق�ا�ل.. كشاورزي�كشاورزي�بدبد عم�ليات عم�ليات ت�خريب �حيات وحش� و ت�خريب �حيات وحش� و

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

283

گرمايش جهانيگرمايش جهاني

سطح زمين توس�ط گ�روهي از گازه�اي ه�واكره ك�ه ب�ه سطح زمين توس�ط گ�روهي از گازه�اي ه�واكره ك�ه ب�هن�ام �گازه�اي �گلخان�ه ا�ي مع�روف� ان�د گ�رم �مي ش�ود؛ ن�ام �گازه�اي �گلخان�ه ا�ي مع�روف� ان�د گ�رم �مي ش�ود؛ ع�م�ده اي�ن گازه�ا عبا�رتن�د از �دي اكس�يد ك�ر�بن، �مت�ان، ع�م�ده اي�ن گازه�ا عبا�رتن�د از �دي اكس�يد ك�ر�بن، �مت�ان، بخ�ار آب،� اكس�يد ازت� و ازون ك�ه هم ا�ز من�ابع ط�ب�يعي بخ�ار آب،� اكس�يد ازت� و ازون ك�ه هم ا�ز من�ابع ط�ب�يعي

و هم به واسطه انسان ساخته مي شوند. و هم به واسطه انسان ساخته مي شوند.

كلروفلوروكربنه�ا كلروفلوروكربنه�ا((CFCCFC)) خطرن�اك هس�تند و ي�ك تواف�ق خطرن�اك هس�تند و ي�ك تواف�ق بين �المللي ب�راي تو�ق�ف تولي�د آن ص�ورت گر�فت�ه اس�ت.بين �المللي ب�راي تو�ق�ف تولي�د آن ص�ورت گر�فت�ه اس�ت.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

284

دانش�مندان تمركزه�اي دانش�مندان تمركزه�اي 19851985از از CO2CO2 ه�واكره اي را، در ي�ك مش�اهده گ�اه ه�واكره اي را، در ي�ك مش�اهده گ�اه آ�تشفش�ان ش�ناخت�ي ب�ر رو�ي مائون�الوا� در ه�اواي�ي، دور از آلودگيه�اي ص�نعتي و آ�تشفش�ان ش�ناخت�ي ب�ر رو�ي مائون�الوا� در ه�اواي�ي، دور از آلودگيه�اي ص�نعتي و

در� چن�د ده�ه اخ�ير ب�ه در� چن�د ده�ه اخ�ير ب�ه CO2CO2ش�هري، مش�ا�هده مي �كنن�د. اف�زاي�ش ث�اب�ت در ت�مرك�ز ش�هري، مش�ا�هده مي �كنن�د. اف�زاي�ش ث�اب�ت در ت�مرك�ز و�ا�س�طه �فعال�يته�ا�ي �ص�نع�ت�ي و كش�اور�زي و� اس�تفا�ده �از وس�ايل� ن�قلي�ه م�وت�وري� مي و�ا�س�طه �فعال�يته�ا�ي �ص�نع�ت�ي و كش�اور�زي و� اس�تفا�ده �از وس�ايل� ن�قلي�ه م�وت�وري� مي با�ش�د. �نوس�ا�نا�ت م�وج�ود �در من�ح�ني،� خ�روج� س�االنه از طري�ق ب�رگ� �را در نيمك�ره با�ش�د. �نوس�ا�نا�ت م�وج�ود �در من�ح�ني،� خ�روج� س�االنه از طري�ق ب�رگ� �را در نيمك�ره

شمالي منعكس مي كنند.شمالي منعكس مي كنند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

285

تمركزه��اي تم��ام گازه��اي گلخان��ه اي از ظه��ور انقالب ص��نعتي اف��زايش تمركزه��اي تم��ام گازه��اي گلخان��ه اي از ظه��ور انقالب ص��نعتي اف��زايشداش�ته ان�د. در ح�الي ك�ه دي اكس�يد ك�ربن تولي�د اك�ثريت گرم�ايش گلخان�ه داش�ته ان�د. در ح�الي ك�ه دي اكس�يد ك�ربن تولي�د اك�ثريت گرم�ايش گلخان�ه اي را ادام�ه مي ده�د، گرم�ايش تركي�بي تولي�د ش�ده توس�ط ديگ�ر گازه�ا هم اي را ادام�ه مي ده�د، گرم�ايش تركي�بي تولي�د ش�ده توس�ط ديگ�ر گازه�ا هم

d معادل گرمايش توليد شده از دي اكسيد كربن است. d معادل گرمايش توليد شده از دي اكسيد كربن است.اكنون تقريبا اكنون تقريبا

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

286

نتايج گرمايش كره زميننتايج گرمايش كره زمين

نت�ايج اف�زايش در دم�اي ك�ره زمين ت�ا ان�دازه اي مبت�ني ب�ر نت�ايج اف�زايش در دم�اي ك�ره زمين ت�ا ان�دازه اي مبت�ني ب�رح�دس اس�ت. اقيانوس�هاي گ�رم رط�وبت بيش�تري را ب�ه ح�دس اس�ت. اقيانوس�هاي گ�رم رط�وبت بيش�تري را ب�ه د�اخ�ل ه�واك�ره �ره�ا س�اخته �و چرخ�ه آبش�ناختي �را اف�زايش �د�اخ�ل ه�واك�ره �ره�ا س�اخته �و چرخ�ه آبش�ناختي �را اف�زايش �خواهن�د دا�د. انتظ�ار م�ي رود س�رزمين�هاي واق�ع� در عرض�هاي خواهن�د دا�د. انتظ�ار م�ي رود س�رزمين�هاي واق�ع� در عرض�هاي تر، �نظ�ير كان�ا�دا و ا�س�كاندينا�وي ب�ارش زي�ادي تر، �نظ�ير كان�ا�دا و ا�س�كاندينا�وي ب�ارش زي�ادي جغر�افي�ايي ب�اال� جغر�افي�ايي ب�اال�

را در سراسر سال دريافت دارند. را در سراسر سال دريافت دارند.

بخش�هايي از ورق�ه يخ جنوبگ�ان و يخچاله�اي كوهس�تاني مي بخش�هايي از ورق�ه يخ جنوبگ�ان و يخچاله�اي كوهس�تاني ميتوانن��د ذ�وب ش��وند�، ك��ه م�نج��ر ب��ه ت�رازه��اي �ب��االتر دري��ا و� توانن��د ذ�وب ش��وند�، ك��ه م�نج��ر ب��ه ت�رازه��اي �ب��االتر دري��ا و�

سيالب نواحي ساحلي پست مي گردند.سيالب نواحي ساحلي پست مي گردند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

287

d d در ح��الي ك��ه گرم��ايش ك��ره زمين ب��ه ط��ور ك��امال در ح��الي ك��ه گرم��ايش ك��ره زمين ب��ه ط��ور ك��امالمطمئ��ني ب��راي بعض��ي كش��ورها زي��ان آور اس��ت، مطمئ��ني ب��راي بعض��ي كش��ورها زي��ان آور اس��ت، كش�ورهاي موج�ود در اقليمه�اي س�رد ممكن اس�ت كش�ورهاي موج�ود در اقليمه�اي س�رد ممكن اس�ت

از آن سود ببرند.از آن سود ببرند.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

288

تمرك�ز تمرك�زCOCO22 ه�واكره اي ه�واكره اي س������ال س������ال 160.000160.000در در

گ�ذش�����ته ا�ز طري�����ق گ�ذش�����ته ا�ز طري�����ق حبا�به�ايي د�ر يخ يخچ�الي حبا�به�ايي د�ر يخ يخچ�الي جنو�بگ��ا�ن تع��يي�ن ش��ده� جنو�بگ��ا�ن تع��يي�ن ش��ده� ا�س�ت؛ د�م�اي ج�ه�اني از ا�س�ت؛ د�م�اي ج�ه�اني از

در در 1616OO ب�ه� ب�ه� 1818OOنس�بت نس�بت ي�خ� �يخچ��ال�ي �ب��ه� دس��ت� ي�خ� �يخچ��ال�ي �ب��ه� دس��ت� آ�م����ده �ا�س����ت.� ا�فت �و� آ�م����ده �ا�س����ت.� ا�فت �و� d d خي�زه���اي �د�م���ا� دق�يق���ا خي�زه���اي �د�م���ا� دق�يق���امع�اد�ل افت� �و خيز�ه�ا در مع�اد�ل افت� �و خيز�ه�ا در

م�ي باشد�. م�ي باشد�.COCO22تر�از� تر�از�

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

289

رابط�ه بين مص�رف س�رانه ان�رژي و تولي�د س�رانه رابط�ه بين مص�رف س�رانه ان�رژي و تولي�د س�رانهدي اكسيد كربن.دي اكسيد كربن.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

290

آلودگي ناشي از فلز كره زمينآلودگي ناشي از فلز كره زمين آل�ودگي ناش�ي از انس�ان ن�ه تنه�ا در ه�واكره، بلك�ه آل�ودگي ناش�ي از انس�ان ن�ه تنه�ا در ه�واكره، بلك�ه

همچ�نين در خ�اك ك�ره، آب ك�ره و زيس�ت ك�ره رخ همچ�نين در خ�اك ك�ره، آب ك�ره و زيس�ت ك�ره رخ مي� ده�د و اغلب �منج�ر ب�ه� زي�ا�ن ج�د�ي ب�ه س�المتي �مي� ده�د و اغلب �منج�ر ب�ه� زي�ا�ن ج�د�ي ب�ه س�المتي �

ان�س��ان و حي��وان مي گ��ر�دد. فل�زه��اي موج��ود در� ان�س��ان و حي��وان مي گ��ر�دد. فل�زه��اي موج��ود در� ذخيره غذايي به ويژه مي توانند سمي باشند.ذخيره غذايي به ويژه مي توانند سمي باشند.

در تمركزه�اي زي�اد، فلزه�ا مي توانن�د ب�اعث بدش�كلي در تمركزه�اي زي�اد، فلزه�ا مي توانن�د ب�اعث بدش�كليي�ا �م�رگ گ�ردن�د و فل�ز�ات معي�ن نظ�ير س�رب �و جي�وه ي�ا �م�رگ گ�ردن�د و فل�ز�ات معي�ن نظ�ير س�رب �و جي�وه

بدون� توج�ه به مق�دار� تمر�كزشان سمي �هستن�د.بدون� توج�ه به مق�دار� تمر�كزشان سمي �هستن�د.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

291

راهه�ايي ب�راي ص�رفه ج�ويي ان�رژي و ك�اهش خروجيه�اي راهه�ايي ب�راي ص�رفه ج�ويي ان�رژي و ك�اهش خروجيه�ايCOCO22

كاهش در خروجيهاي كربن

صرفه جوييهاي انرژي عمل

55 كيلوگرم

كيلو وات ساعت در سال300پيشرفت در عايق بندي دستگاه توليد

آب داغ

32 كيلوگرم

كيلو وات ساعت در سال170

18جايگزين ساختن المپ هاي متراكم 75وات به جاي المپهاي چراغ برق

وات ساعت در روز(8 )

2270 كيلوگرم

رانندگي يكنفره ليتر در سال3790

كيلو 400 گرم

ليتر630

مايل رانندگي با اتومبيلي كه10.000 مايل در گالن سوخت مصرف مي 30

كند مايل در گالن(20)به جاي

600 كيلوگرم

مايل در گالن40 ليتر950

120 كيلوگرم

مايل در گالن50 ليتر1140

120 كيلوگرم

تعمير منظم اتومبيل ليتر190

455 كيلوگرم در سال

كيلو وات 1500 تا 500ساعت در سال

كاشت درختان براي انسداد نورخورشيد

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

292

1515تمرك�ز س�رب در ورق�ه يخ گرينلن�د در ط�ول زم�ان، ك�ه در واح�د ه�ايتمرك�ز س�رب در ورق�ه يخ گرينلن�د در ط�ول زم�ان، ك�ه در واح�د ه�اي--

�گ�رم� س�رب در ه�ر گ�ر�م يخ ان�داز�ه گ�يري ش�ده اس�ت�. اف�زايش �گ�رم� س�رب در ه�ر گ�ر�م يخ ان�داز�ه گ�يري ش�ده اس�ت�. اف�زايش 1010 مص�اد�ف �ب�ا اس�تفا�ده گ�س�ت�رده� ب�ن�ز�ين س�رب دار م�ي مص�اد�ف �ب�ا اس�تفا�ده گ�س�ت�رده� ب�ن�ز�ين س�رب دار م�ي 19501950س�ريع د�ر س�ريع د�ر

ب�ا�ش�د. ك�ا�ه�ش ناگ�ه�اني در� ترا�زه�اي س�ر�ب در� س�ه� د�ه�ه گذ�ش�ته م�ط�ابق ب�ا�ش�د. ك�ا�ه�ش ناگ�ه�اني در� ترا�زه�اي س�ر�ب در� س�ه� د�ه�ه گذ�ش�ته م�ط�ابق با جا�نشين�ي فزاين�ده س�وختها�ي بدو�ن سرب� است.با جا�نشين�ي فزاين�ده س�وختها�ي بدو�ن سرب� است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

293

تغيير شكل خشكيهاي كره زمينتغيير شكل خشكيهاي كره زمين

انس��انها سيس��تمهاي زمين را ن��ه تنه��ا توس��ط آل��وده انس��انها سيس��تمهاي زمين را ن��ه تنه��ا توس��ط آل��ودهس�اختن ه�وا و آب بلك�ه همچ�نين توس�ط تغي�ير دادن س�اختن ه�وا و آب بلك�ه همچ�نين توس�ط تغي�ير دادن خش�كيهاي زمين تغي�ير مي دهن�د. تغي�ير ش�كل زمين خش�كيهاي زمين تغي�ير مي دهن�د. تغي�ير ش�كل زمين

اس��تفاده از اس��تفاده از دو علت م�رتب��ط بهم دارد: �تغي��يرات در� دو علت م�رتب��ط بهم دارد: �تغي��يرات در� اس�تفاده از� زمين اس�تفاده از� زمين پوش�ش ز�مين.پوش�ش ز�مين. و تغي�يرات� در و تغي�يرات� در زمي�نزمي�ن

را �و� ايج�اد �ام�كان�ات رف�اهي را �و� ايج�اد �ام�كان�ات رف�اهي ش�ا�مل ك�ش�ت و ز�رع، چ�� ش�ا�مل ك�ش�ت و ز�رع، چ��مي� �باش��د. پو�ش��ش زمين� ش��ام�ل رو�يش گ�ي��اهي در مي� �باش��د. پو�ش��ش زمين� ش��ام�ل رو�يش گ�ي��اهي در

سطح، آب و مواد خاك كره است.سطح، آب و مواد خاك كره است.

فصل اول: مقدمه اي بر علوم زمين محيط ي

294

وس�عت ن�واحي ماقب�ل كش�اورزي و ام�روزي اختص�اص وس�عت ن�واحي ماقب�ل كش�اورزي و ام�روزي اختص�اصداده شده به انواع اصلي پوشش زمينداده شده به انواع اصلي پوشش زمين

درصد تغيير

تغيير )ميليون كيلومتر

مربع(

در حال حاضر )ميليون كيلومتر

مربع(

ماقبل كشاورز

ي )ميليون كيلومتر

مربع(

اكوسيستم

6/20-9/3-16-

6/18-6/8-

4/19-09/1--

5/0-7-

5/7-8/1-4/1-6/6-0

3/06/17+

3/12 27

3/399/7

8/14 4/27

4/7 6/17

6/17

8/12 34

8/467/9

2/16 34

4/79/15

0

جنگلها: جنگلهاي باراني

حاره اي جنگلهاي ديگر

كلجنگل درختان

الواريبوته زارعلفزارتوندرابيابان

كشتزار