คุณลักษณะของผ ้บริหารกับการ ......บ ณฑ...

คณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก

โดย นายสเมธ จนทรเจอจน

วทยานพนธน+เปนสวนหน.งของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2553

ลขสทธ5ของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

THE CHARACTERISTICS OF ADMINISTRATORS AND BUDGETING MANAGEMENT

OF MUNICIPALITY SCHOOLS IN WESTERN REGION

By

Sumet Janjuajun

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

MASTER OF EDUCATION

Department of Educational Administration

Graduate School

SILPAKORN UNIVERSITY

2010

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเร� อง “ คณลกษณะของ

ผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ” เสนอโดย นาย

สเมธ จนทรเจอจน เปนสวนหน� งของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา

……...........................................................

(ผชวยศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย

วนท�..........เดอน.................... พ.ศ........... อาจารยท�ปรกษาวทยานพนธ

1. รองศาสตราจารย ดร.ศรชย ชนะตงกร

2. อาจารย ดร.สาเรง ออนสมพนธ

3. อาจารย ดร.วรกาญจน สขสดเขยว คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

.................................................... ประธานกรรมการ

(ผชวยศาสตราจารย วาท�พนตร ดร.นพดล เจนอกษร)

............/......................../..............

.................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ

(ดร.พรศกด< สจรตรกษ ) (รองศาสตราจารย ดร.ศรชย ชนะตงกร)

............/......................../.............. ............/......................../..............

.................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ

(อาจารย ดร.วรกาญจน สขสดเขยว) (อาจารย ดร.สาเรง ออนสมพนธ)

............/......................../.............. ............/......................../..............

ง

50252320 : สาขาวชาการบรหารการศกษา คาสาคญ : คณลกษณะของผบรหาร/ การบรหารงบประมาณสถานศกษา สเมธ จนทรเจอจน : คณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก อาจารยท2ปรกษาวทยานพนธ : รศ.ดร.ศรชย ชนะตงกร, อ.ดร.สาเรง ออนสมพนธและอ.ดร.วรกาญจน สขสดเขยว. 221 หนา.

การวจยคร6 งน6 มวตถประสงคเพ2อทราบ 1) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา

สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก 2) การปฏบตงานการบรหารงบประมาณในสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก 3) ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยใชสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก เปนหนวยวเคราะห (unit of analysis) กลมตวอยางไดแก สถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก จานวน 58 โรง ผใหขอมลสถานศกษาละ 6 คนประกอบดวย

ผอ านวยการสถานศกษา รองผ อานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน หวหนางานงบประมาณ หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ หวหนาฝายงานพสด และครปฏบตการสอน รวมผใหขอมลท6งส6น 348 คน เคร2องมอท2ใชในการวจยเปนแบบสอบถามเก2ยวกบคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนตามแนวคดของ ลเครท (Likert) และการบรหารงบประมาณในสถานศกษาตามมาตรฐานทางการเงน ตามแนวคดของชยสทธC เฉลมมประเสรฐ สถตท2ใชวเคราะหขอมล ไดแก คารอยละ คาเฉล2ย สวนเบ2ยงเบนมาตรฐาน และการวเคราะหคาสมประสทธC สหสมพนธของเพยรสน

ผลการวจยพบวา

1) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกอยในระดบมาก 2) การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกอยในระดบมาก

3) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษามความสมพนธกบการปฏบตงานการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกในภาพรวม อยางมนยสาคญทางสถตท2ระดบ .05

ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2553 ลายมอช2อนกศกษา........................................ ลายมอช2ออาจารยท2ปรกษาวทยานพนธ 1. ....................... 2. ....................... 3. .......................

จ

50252320 : MAJOR : EDUCATIONAL ADMINISTRATION KEY WORD : CHARACTERISTICS OF ADMINISTRATORS / BUDGETING MANAGEMENT

SUMET JANJUAJUN : THE CHARACTERISTICS OF ADMINISTRATORS AND BUDGETING MANAGEMENT OF MUNICIPALITY SCHOOLS IN WESTERN REGION. THESIS ADVISORS : ASSOC. PROF. SIRICHAI CHINATANGKUL, Ph.D., SAMRERNG ONSAMPANT, Ph.D., AND VORAKARN SUKSODKIEW, Ph.D. 221 pp.

The purposes of this research were to find 1) the characteristics of school

administrator in western municipality region, 2) the school budgeting management in western municipality region, and 3) the relationship between the characteristics of school administrator and the budgeting management in western municipality region. The schools under the jurisdiction of municipal in western region were the unit of analysis for this study. The sample were 58 schools under the jurisdiction of municipal in western region. The respondents were consisted of the school administrators, assistant administrators and in charge of budgeting, head of budgeting department, head of plan and information department, head of supply department and the regular teachers are totally 348.The instrument used for gathering data were questionnaires regarding school’s administrative behavior based on Likert’s concept and the school budgeting management (7 Hurdles ) based on Chaiyasit Chalearmmeeprasert’s concept. The statistic used for analysis the data were percentage, mean, standard deviation and stepwise multiple regression analysis.

The research findings revealed that : 1. The characteristics of school administrator in western municipality region, as a

whole and as an individual was at a high level. 2. The school budgeting management in western municipality region as a whole and

as an individual was at a high level. 3. There was a significant correlation between the characteristics of school

administrator and the school budgeting management in western municipality region, as a whole, it was found significant at the level of 0.05. Department of Educational Administration Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2010 Student's signature ........................................ Thesis Advisors' signature 1. ............................. 2. .............................. 3. ...............................

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน� สาเรจไดดวยดโดยไดรบความกรณาเปนอยางดย#งจาก รองศาสตราจารย ดร.ศรชย ชนะตงกร ประธานผควบคม อาจารย ดร.วรกาญจน สขสดเขยว และ อาจารย ดร.สาเรง ออนสมพนธ กรรมการ ผชวยศาสตราจารย วาท)พนตร ดร.นพดล เจนอกษร ประธานสอบ และ ดร.พรศกด+ สจรตรกษ กรรมการผทรงคณวฒ ผวจยขอกราบขอบพระคณดวยความซาบซ� งไว ณ โอกาสน� รวมท�งคณาจารยภาควชาบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากรทกทานท#ประสทธ1 ประสาทวชา ขอขอบพระคณ ผศ.ดร.ศนสนย จะสวรรณ ดร.ประทป มากมตร นายโสภณ นาคศร นายวชระ มวงช นางสาวสวรรณา ต0งไชยคร นายสมชาย เปยถนอม นายชลต ตมทองคา นายสมมาตร บญวระ และ นายธนาวธ ดอนจนทรทอง ท)ไดใหความอนเคราะหในการตรวจสอบใหขอเสนอแนะเพ)อปรบปรงคณภาพเคร)องมอวจยในการวจย และตอบแบบสมภาษณเพ)มเตมรวมท0งผบรหารและครในสถานศกษา สงกดเทศบาลภมภาคตะวนตกทกทานท)ใหความชวยเหลอและอนเคราะหในการตอบแบบสอบถามในคร0 งน0 เปนอยางด ขอขอบพระคณ บคคลสาคญท)สดในชวตท)เปนขวญกาลงใจอยางดย)งตลอดมา คอ คณพอ คณแม รวมท0งสมาชกในครอบครว “จนทรเจอจน” ทกคนท)เปนกาลงใจและทาใหประสบความสาเรจดวยด คณความด และคณคาอนเกดจากวทยานพนธฉบบน0 ผว จยขอมอบแดบดา มารดา ครอาจารย และผมพระคณทกทานท)กรณาใหความรส)งสอนอบรมดวยความปรารถนาดโดยตลอดมา

ช

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ.............................................................................................................. จ กตตกรรมประกาศ................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง........................................................................................................................... ญ สารบญแผนภม........................................................................................................................ ฏ บทท& 1 บทนา………………………………………………………………………………....... 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา………………………………………….. 3 ปญหาการวจย…………………………………………………………………….. 5 วตถประสงคของการวจย……………………………………………………….… 7 ขอคาถามของการวจย…………………………………………………………….. 8 สมมตฐานการวจย……………………………………………………….……...... 8 ขอบขายของการวจย…………………………………………………………….... 8 ขอบเขตของการวจย…………………………………………………………..….. 13 นยามศพทเฉพาะ……………………………………………………………….…. 15

2 วรรณกรรมท&เก&ยวของ…………………………………………………………………... 16 ความเปนมาและการจดการศกษาของเทศบาล......................……………………... 16 แนวนโยบายองคกรปกครองสวนทองถ&นเก&ยวกบการจดการศกษา…………......... 18 เทศบาลกบการจดการศกษา..............................…………………………….…….. 19 หลกการจดการศกษาทองถ&น.................................................................................... 20 วธการจดการศกษาทองถ&น....................................................................................... 20 การบรหารการศกษาของเทศบาล............................................................................. 21 ขอบขายของงานบรหารสถานศกษา......................................................................... 24 คณลกษณะของผบรหาร…………………………………………………………... 26 ความหมายของคณลกษณะของผบรหาร.................................................................. 26 ทฤษฎและแนวคดเก&ยวกบคณลกษณะของผบรหาร................................................. 30

ภาวะผนา…………………………………………..……………..………. 44 การจงใจ ……….…..………………………………………………….….. 47

ซ

บทท& หนา การตดตอส&อสาร …………...……………………………..………..……. 53

การมปฏสมพนธ.......................................................................................... 59 การตดสนใจ ……………………………………………………………… 62 การกาหนดเปาหมาย ……………………………………..………………. 65 การควบคมการปฏบตงาน ……………………………………….............. 68

เปาหมายการปฏบตงานและฝกอบรม……………………..……………... 74 การบรหารงบประมาณ……………………………….…………….…………..…. 77

ประวตความเปนมาของงบประมาณ ........................................................................ 77 ความหมายของงบประมาณ..........................................................................…….... 78

ความสาคญของงบประมาณ..................................................................................... 81 ประเภทของระบบงบประมาณ……………………………………………………. 82 การวางแผนงบประมาณ.............................................................................. 92 การกาหนดผลผลตและคานวณตนทน........................................................ 93 การจดระบบการจดซOอจดจาง...................................................................... 96 การบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ.................................... 98 การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน............................................. 103 การบรหารสนทรพย.................................................................................... 108 การตรวจสอบภายใน................................................................................... 112 หลกการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน.......................................................... 117 งานวจยท&เก&ยวของ………………………….………………….…………….…….. 118

งานวจยในประเทศ………………………………….………….…………. 118 งานวจยตางประเทศ……………………………………..…….….………. 132

สรป……………………………………………………………...……………….... 135 3 วธดาเนนการวจย.…………………………………………………..…………………… 136

ขOนตอนการดาเนนการวจย………………………………………………………... 136 ระเบยบวธวจย…………………………………………………………………….. 137 แผนแบบการวจย…………………………………………………….………….… 137

ประชากร……………………………………………………………………... ….. 137 กลมตวอยาง…………………………………………………………….………… 138

ฌ

บทท& หนา ตวแปรท&ศกษา………………………………………………………….…………. 139 เคร&องมอท&ใชในการวจย……………………………………………………..……. 141 การสรางเคร&องมอในการวจย..………………………………………….……..….. 142 การเกบรวบรวมขอมล............................................................................................. 142 การวเคราะหขอมล…………………………………..………………….……..….. 143 สถตท&ใชในการวจย…………………………………………………….…….…… 143สรป……………………………………………………………………….....…… 144

4 ผลการวเคราะหขอมล………………………………………………………………...... 145 ตอนท& 1 สถานภาพและขอมลท&วไปของผตอบแบบสอบถาม………………..…….. 145 ตอนท& 2 คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก…. 147 ตอนท& 3 การบรหารงบประมาณในสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก………………………….……………… 157 ตอนท& 4 ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา กบการบรหารงบประมาณในสถานศกษา ในสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก…………………….……………….. 167 5 สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ……………………………………….. 169 สรปผลการวจย…………………………………………………………………… 170 อภปรายผลการวจย……………………………………………………………….. 170 ขอเสนอแนะท&วไป………………………………………………………….......... 178

ขอเสนอแนะสาหรบการวจยครO งตอไป…………………………………………….. 179 บรรณานกรม……………………………………..………………….…..…………….... 180 ภาคผนวก……………………………………………………………………………..... 193

ภาคผนวก ก เอกสารขอความอนเคราะหตรวจเคร&องมอวจย.............................. 194 ภาคผนวก ข เอกสารหนงสอขอทดลองเคร&องมอ............................................... 197 ภาคผนวก ค เอกสารหนงสอขอความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมล....... 200 ภาคผนวก ง แบบสอบถามเพ&อการวจย................................................................ 207 ภาคผนวก จ คาความเช&อม&นของแบบสอบถาม..................................................... 218 ประวตผวจย…………………………………………………………………………….. 221

ญ

สารบญตาราง

ตารางท& หนา 1 ความแตกตางระหวางระบบบญชเกณฑเงนสดและระบบบญชเกณฑคงคาง....... 101 2 แสดงประชากรและกลมตวอยางสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก... 138 3 สถานภาพและขอมลท&วไปของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตาม เพศ อาย ระดบ- การศกษา ตาแหนงหนาท&ปจจบน และประสบการณในการทางาน........... 146

4 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกโดยภาพรวม………………………….. 148

5 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานภาวะผนา........................................ 149 6 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการจงใจ......................................... 150 7 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการตดตอส&อสาร............................ 151 8 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการมปฏสมพนธ........................... 152 9 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการตดสนใจ.................................. 153 10 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการกาหนดเปาหมาย.................... 154 11 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการควบคมการปฏบตงาน............ 155 12 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานเปาหมายการปฏบตงาน

และฝกอบรม............................................................................................ 156 13 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวม…………………….....… 157

ฎ

ตารางท& หนา

14 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการวางแผนงบประมาณ............... 158

15 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการกาหนดผลผลต และการคานวณตนทน..................................................................... 159

16 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการจดระบบการจดซOอจดจาง......... 160 17 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการบรหารทางการเงนและ การควบคมงบประมาณ…………….……..…………………………….. 161 18 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการรายงานทางการเงนและ ผลการดาเนนงาน............................................................................ 162 19 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการบรหารสนทรพย.................... 163 20 คาเฉล&ย สวนเบ&ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา

สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการตรวจสอบ...............……..…. 164 21 ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาและการบรหาร งบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวม และรายดาน.............................................................................................. 167

ฏ

สารบญแผนภม

แผนภมท& หนา

1 ขอบขายเชงทฤษฎของการวจย……………………………………………….... 12 2 ขอบเขตของการวจย………………………………………………………….... 14 3 โครงสรางการบรหารงานของเทศบาล.……………………………………....... 19 4 โครงสรางการบรหารการศกษา กรมสงเสรมการปกครองทองถ&น..................... 22 5 โครงสรางการบรหารการศกษา องคกรปกครองทองถ&นระดบจงหวด………... 23 6 ขอบขายของงานบรหารงานโรงเรยน.................................................................. 25 7 การรายงานทางการเงนและการดาเนนงาน.......................................................... 104 8 วงจรการบรหารสนทรพย……………………………………………………… 109 9 ความสมพนธระหวางการวางแผนกาหนดความตองการสนทรพยกบการดาเนนงาน 110

1

บทท� 1

บทนา

การศกษาเปนรากฐานท�สาคญของการพฒนาทรพยากรมนษยใหมความสามารถในการดารงชวตอยางมคณภาพ และอยในสงคมไดอยางสงบสข และยงเปนปจจยเก3อหนนตอการพฒนาประเทศท3งทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรม ดงน3นการพฒนาการศกษาจงตองกระทาอยางเรงดวน โดยอาศยความรวมมอจากหลายฝาย เชน ผบรหารสถานศกษา คร บคลากรในสถานศกษา เปนตน ซ� งทกคนจะตองชวยกนปรบปรงระบบบรหารวชาการ และการจดการเรยนการสอนเพ�อใหเหมาะสมกบผเรยน เปนการเพ�มศกยภาพใหกบผเรยนเพ�อผเรยนจะไดสามารถเรยนรและนาความรน3นไปพฒนาประเทศในอนาคตอกตอหน�ง จากกระแสโลกาภวตนท�ทาใหสงคมโลกเปล�ยนแปลงอยางรวดเรว เปนผลใหเกดการแขงขนกนทกดาน เพ�อใหสามารถยนหยดอยไดอยางม�นคงและสมศกด9 ศร ดวยเหตน3ประเทศไทยจงจาเปน ตองมการพฒนาคณภาพคนใหมศกยภาพเพยงพอท�จะแขงขนกบนานาประเทศและกาวทนโลก ซ� งเปนท�ทราบกนดวา การศกษามบทบาทสาคญในการสรางสรรคพฒนาคนใหมศกยภาพและรเทาทน การเปล�ยนแปลง1 ผบรหารสถานศกษาในฐานะผท�มความสาคญเปนอยางย�งของสถานศกษาน3น เพราะเปนผควบคมดาเนนงานทก ๆ อยางภายในสถานศกษา ดงน3นพฤตกรรมของผบรหาร จงเปนเคร�องช3วดอยางหน�งวาจะสามารถทาใหการดาเนนการตางๆ ของสถานศกษาสาเรจมากนอยเพยงใด ผบรหารสถานศกษาท�ชาญฉลาดตองสามารถกาหนดพฤตกรรมของตนใหสอดคลองกบสภาวการณท�โรงเรยนไดเผชญอยประสานความรวมมอ รวมใจของเพ�อนครภายในโรงเรยนเพ�อสามารถบรรลเปาหมายไดอยางเหมาะสม2

1 กระทรวงศกษาธการ, แผนพฒนาการศกษาเอกชน ฉบบท� 9 (พ.ศ. 2545-2549)

(กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, 2542), 1. 2 ลดดา ศรสวรรณ, ”พฤตกรรมการบรหารของผบรหารชายและผบรหารหญงโรงเรยนใน

สงกดเทศบาลในจงหวดราชบร” (สารนพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2547), 4.

2

ส�งหน� งท�มความสาคญกบการพฒนาการศกษาและเปนตวผลกดนใหการศกษาประสบความสาเรจดงเปาหมายท�ไดวางไวกคอ การบรหารงานดานงบประมาณ สาหรบแผนการปรบเปล�ยนระบบงบประมาณการเงนและพสดใหเปนระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานน,น เปนการปรบเปล�ยนระบบงบประมาณใหมความโปรงใส มความเปนธรรม มประสทธผล เพราะการบรหารงบประมาณ แบบมงเนนผลงานจะเนนความสาคญกบการกาหนดพนธกจขององคกร จดมงหมาย วตถประสงค กลยทธแผนงาน งาน/โครงการอยางเปนระบบ มการตดตามและประเมนผลสม�าเสมอ เพ�อวดผลสาเรจของงาน เปนระบบท�เช�อมโยงการบรหารจดการทรพยากร การเงนและพสด ท�สะทอนใหเหนถงผลสาเรจของงาน หรอพนธกจตางๆ ขององคกร หรอของรฐ เพ�อกอใหเกดประโยชนสงสดแกประชาชนและทาใหประเทศชาต ม�นคงและ พ�งตนเองได 3

จากท�สานกงบประมาณไดจดโครงการนารองโดยใชกระทรวงศกษาธการเปนหนวยงานหน�งในโครงการนารอง ซ� งไดเร�มโครงการต3งแตปงบประมาณ 2543 และกรมสามญศกษาและสานกงานการประถมศกษาแหงชาตท�ไดรบการคดเลอกใหเปนหนวยงานหน� งท�อยในโครงการ นารองท�ดาเนนการปรบระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน เพ�อจดทาแผนการปรบเปล�ยนข3นตนเพ�อไปสระบบงบประมาณท�มงเนนผลงานและผลลพธ ซ� งเช�อมโยงกลยทธของภาครฐ อกท3งยงเปนการพฒนาระบบรายงานผลทางดานการเงนและผลการดาเนนงานท�โปรงใส เปนการสงเสรมใหเกดความรบผดชอบในการตดสนใจและสนบสนนใหมโอกาสตรวจสอบการทางานของภาครฐ และยงเปนการพฒนาการกระจายอานาจการจดสรรงบประมาณสาหรบหนวยงานนารอง โดยครอบคลม ถงความสามารถในการจดสรรงบประมาณของหนวยงานนารอง ระบบรายงานผลท�เปรยบเทยบกบแผนงานและการท�สานกงบประมาณและกรมบญชกลางจะใหความยดหยนในการจดทางบประมาณแกหนวยงาน ท3 งน3 การใหอานาจการจดการทางการเงนแกหนวยงานจะข3นอยกบลกษณะของมาตรฐานการควบคมทางการเงนและระบบการรายงานผลการปฏบตของหนวยงานน3นท�กาหนดไว4

3 ชยสทธ9 เฉลมมประเสรฐ, มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 Hurdles กบการจดทา

งบประมาณระบบใหม (กรงเทพฯ: 2544.) 4 คณะกรรมการปฏรปราชการ, แผนปฏรประบบบรหารภาครฐ (กรงเทพมหานคร:

ม.ป.ป.), 13-15

3

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดกาหนดเก�ยวกบการจดการศกษาแนวใหมท�มลกษณะเปนการปฏรปการศกษา โดยกลาวถงความมงหมายและหลกการ คอการจดการศกษาตองเปนไป เพ�อพฒนาคนไทยใหเปนมนษยท�สมบรณ ท3งรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดารงชวต สามารถอยรวมกบผอ�นไดอยางมความสข ท3งน3 ในการจดการศกษากาหนดใหองคกรปกครองทองถ�นมสทธจดการศกษาในระดบใดระดบหน�ง หรอทกระดบตามความพรอม ความเหมาะสมและความตองการภายในทองถ�น กระทรวงมหาดไทย โดยกรมสงเสรมการปกครองทองถ�น มหนาท�ในการสนบสนนสงเสรมองคกรปกครองสวนทองถ�น ใหสามารถปฏบตภารกจตามอานาจหนาท�ในความรบผดชอบไดอยางมประสทธภาพ ซ� งภารกจในความรบผดชอบของทองถ�นมอยหลายภารกจ และภารกจในการจดการศกษาใหแกประชาชนกเปนภารกจท�สาคญอกภารกจหน�งของทองถ�น กรมสงเสรมการปกครองทองถ�นไดเลงเหนถงความสาคญ ในการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถ�นท�จะตองดาเนนการจดการศกษาใหไดคณภาพ และมมาตรฐานสอดคลองกบมาตรฐานการศกษาแหงชาต ประกอบกบพจารณาเหนวาองคกรปกครองสวนทองถ�นเปนองคกรท�มศกยภาพ และมโอกาสในดานความพรอมท�เอ3อตอการสงเสรมพฒนาระดบคณภาพการศกษาของทองถ�น ใหมมาตรฐานเปนท�ยอมรบของประชาชนโดยท�วไป จงไดกาหนดใหโรงเรยนตองจดการศกษาใหเตมคณภาพ และมมาตรฐาน5 การจดการศกษาของโรงเรยนสงกดเทศบาลจะบรรลตามเปาหมายไดมากนอยเพยงใดจะ ตองอาศยความรวมมอและการประสานสมพนธกนระหวางผบรหารสถานศกษากบครผสอน ในการบรหารจดการ ดาเนนการจดการเรยนการสอนใหกบผเรยนอยางสม�าเสมอและตอเน�อง เพ�อมง สรางใหผเรยนเปนคนเกง คนด และมความสขตามคณลกษณะท�พงประสงค ผบรหารสถานศกษา มหนาท�รบผดชอบตอการบรหารงานทกดานของโรงเรยน จงเปนผมบทบาทในการเปนผนา นาให คณะครและบคลากรในโรงเรยนทกคนปฏบตงานอยางมประสทธภาพ เพ�อใหงานบรรลผลความ สาเรจของการบรหารงานโรงเรยนหรอคณภาพการจดการศกษาของโรงเรยนเทศบาล จงข3นอยกบ ผบรหารสถานศกษาเปนสาคญ โดยการจดการศกษาของโรงเรยนจะตองพฒนาใหเปนไปตามมาตรฐาน การศกษาท�กระทรวงมหาดไทยกาหนดไว จานวน 38 มาตรฐาน ซ� งมาตรฐานดานการบรหาร

5 กรมสงเสรมการปกครองทองถ�น , คมอแนวทางการพฒนา (โรงเรยนมาตรฐานคณภาพตวอยาง) (ม.ป.ท. , ม.ป.ป.) , 1.

4

สถานศกษาได แบงการบรหารงานของโรงเรยนเทศบาลไว 6 งาน ไดแก 1.งานวชาการ 2.งานบคลากร 3.งานอาคารสถานท� 4.งานธรการ การเงนและพสด 5.งานกจการนกเรยน และ 6.งานความสมพนธกบชมชน6 สถานศกษาถอเปนหนวยทางการศกษาท�สาคญท�สด เพราะเปนการจดการศกษาข3นพ3นฐาน ท�มงพฒนานกเรยนใหสามารถพฒนาคณภาพชวต กลาคดกลาทาและกลาแสดงออก ท3งน3 การท�สถานศกษาจะสามารถขบเคล�อนไปไดอยางมประสทธภาพไดน3น ตองอาศยผบรหารสถานศกษา ท�มประสทธภาพเชนกน ผบรหารสถานศกษาจงมบทบาทและหนาท�สาคญในการกาหนดทศทางของสถานศกษาในดานตาง ๆ ใหบรรลเปาหมายตามท�กาหนดไว และการท�ผบรหารจะสามารถพฒนางานในสถานศกษาใหมประสทธภาพไดน3น จาเปนจะตองอาศยปจจยอนจะนาพาสถานศกษาใหบรรลเปาหมาย ซ� งหมายถงคณลกษณะของผบรหารท�แสดงออกถงความสาเรจของการบรหารงานดวยมนษยสมพนธ มคณธรรม ท�จะชวยสงเสรมและสนบสนนการบรหารงาน ใหมประสทธภาพย�งข3นและท�สาคญคอ การสรางศรทธาในตวเองใหเกดข3นกบผรวมงาน ดงแนวคดของจงและ แมกกนสน (Chung and Magginson) ท�เสนอวา คณลกษณะของผนาเปนปจจยสาคญประการหน�ง ท�สามารถทาใหการทางานประสบความสาเรจอยางมประสทธภาพ7 และผลงานวจยของ วาสนา สามศรทอง ศกษาเก�ยวกบคณลกษณะผนาของผบรหารท�สงผลตอการปฏบตงานวชาการในสถานศกษา สงกดเทศบาลและเมองพทยา เขตการศกษา 12 พบวา คณลกษณะของผนาของผบรหารสงผลตอการปฏบตงานวชาการในสถานศกษา8 สอดคลองกบผลงานวจยของ อขราธร สงมณโชต ศกษาเก�ยวกบ คณลกษณะของผบรหารท�พงประสงคของชมชน พบวา ชมชนตองการเหนผบรหารมอบหมายงานตามความร ความสามารถของผรวมงาน เปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการศกษาใหมากย�งข3น และตองการเหนผบรหารบรหารงานแบบกลยามตรโดยใหความเปนกนเองและยอมรบฟงความคดเหนของผรวมงานเพ�อสรางแรงจงใจในการทางานและสราง

6 สานกบรหารการศกษาทองถ�น, กรมการปกครอง, แนวทางการดาเนนงานการประกน

คณภาพการศกษาภายในสถานศกษา โรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยา,2545,15-16. 7 Kae H.Chung and Leeon C. Magginson, Organization Behavior Development

Managerial Skills(New York:Harper and Row Pubisher,1981),120. 8 วาสนา สามศรทอง, “คณลกษณะผนาของผบรหารท�สงผลตอการปฏบตงานวชาการใน

สถานศกษา สงกดเทศบาลและเมองพทยา เขตการศกษา 12” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตศกษา มหาวทยาลยศลปากร, 2546),บทคดยอ.

5

บรรยากาศการทางานใหดย�งข3น9 ซ� งแสดงใหเหนถงความสาคญของคณลกษณะของผบรหารท�กอใหเกดประโยชนตอสถานศกษา ในขณะเดยวกน การบรหารงบประมาณ ถอเปนปจจยท�สาคญอยางหน�งในการบรหารงานของทกองคการไมวาจะเปนหนวยงานฝายรฐหรอเอกชน ทกหนวยงานมความปรารถนาและมความจาเปนตองใชเพ�อใหสามารถดาเนนงานไปไดอยางคลองตวมากย�งข3น ซ� งในหนวยงานจะตองจดทางบประมาณใหมประสทธภาพ เพ�อสามารถใชงบประมาณท�มอยใหเกดประโยชนสงสด รวมท3งคาดการณลวงหนาถงการเปล�ยนแปลงทางการเงนท�จะเพ�มหรอลดในอนาคตดวย เพ�อสามารถวางแผนแกปญหาไดทนการณและไมเปนเหตใหการดาเนนงานตองหยดชะงก งบประมาณ เปนส�งท�ช3 บงแนวความคดในการบรหารงาน ตลอดจนวธการดาเนนงานงบประมาณจงมความสมพนธเก�ยวของกบวตถประสงค นโยบาย วธการดาเนนงานและโครงสรางของหนวยงาน งบประมาณในรปแบบท�เหมาะสม มเหตผลจะเปนการชวยสงเสรมการดาเนนงานของหนวยงานใหบรรลวตถประสงคไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล10

ดงน,นในการบรหารโรงเรยนผบรหารจะตองเปนผท�มความรความสามารถ มความเขาใจในงานอยางถองแท โดยเฉพาะงานท�ตองอาศยความรอบคอบ ความละเอยดอยางงานบรหารงบประมาณ ผบรหารจะตองมความสามารถในการจดสรรงบประมาณไดอยางลงตว มความโปรงใสยตธรรม ซ� งส�งเหลาน,จะสอดคลองกบพฤตกรรมการบรหารของผบรหาร ซ� งส�งเหลาน, เปนส�งท�ควรศกษาเพ�อนาไปใชพฒนาและปรบปรงการบรหาร เพ�อใหสถานศกษาเปนสถานท�พฒนามนษยอยางแทจรง

ปญหาการวจย คณลกษณะของผบรหารสถานศกษามความสาคญตอสถานศกษาและชมชนดงกลาวแลว

แตจากการศกษาของสานกคณะกรรมการการศกษาแหงชาตพบวาประสทธภาพการบรหารของผบรหารสถานศกษามขอบกพรอง ดงน3

9 อขราธร สงมณโชต, “คณลกษณะของผบรหารท�พงประสงคของชมชน” (สารนพนธ

ปรญญาศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตศกษา มหาวทยาลยศลปากร, 2550),บทคดยอ.

10 สานกนายกรฐมนตร,สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต,การบรหารการเงนใน

โรงเรยน มลรฐออสเตรเลยใต (กรงเทพฯ : หางหนสวนจากดภาพพมพ,2543),7.

6

1. ผบรหารสถานศกษาขาดเทคนคและเทคโนโลยการบรหารท�ด ทาใหไมสามารถบรรลเปาหมายท�พงประสงคไดเตมท�นก เชน ขาดเทคนคการเปนผนา เทคนคการแกปญหาการใชกระบวนการกลมในการบรหาร หรอการบรหารใหบคลากรในสถานศกษามสวนรวมตลอดท3งขาดเทคนคในการกากบ ดแล นเทศ และประเมนผลงาน

2. ผบรหารสถานศกษาขาดคณลกษณะของการเปนผบรหารท�ดท�สงผลตอการทางานและการบรหารงานใหประสบความสาเรจ11 ท3งน3 เม�อผบรหารขาดคณลกษณะของการเปนผบรหารท�ดแลว ยอมจะสมพนธกบการบรหารงานหลายดานดวยกน และท�สาคญคอ การบรหารงบประมาณ ในสวนของการบรหารงบประมาณ พบวา การจดซ3อจดจาง มปญหาในดานราคากลาง คณลกษณะครภณฑ รายละเอยดมาตรฐานรายการไมชดเจน ข3นตอนการดาเนนงานยงยากลาชาและมแบบฟอรมท�ตองใชจานวนมาก ดานการอนมตเงนประจางวด การไดรบเงนลาชาและสวนกลางจดสงหนงสออนมตใหหนวยงานลาชา การจดทารายละเอยดประกอบการของบประมาณมากเกนไป รายละเอยดประกอบการขออนมตและรปแบบการเขยนรายงานมความยงยาก การใชจายเงนประจางวดไมเปนไปตามแผน การขอโอนเปล�ยนแปลงไดรบการอนมตลาชา แบบฟอรมไมชดเจน ตวเลขท�รายงานหนวยงานไมตรงกน เจาหนาท�ไมเขาใจและปฏบตไมถกตอง ขาดการประสานงานในระดบผปฏบต12 สาหรบปญหาการบรหารงบประมาณของโรงเรยนในสงกดเทศบาลปจจบน ยงพบปญหาและอปสรรคอยมาก เน�องจากโรงเรยนเทศบาลเปนโรงเรยนท�อยภายใตการดแลขององคกรปกครองสวนทองถ�นเปนโรงเรยนของชมชนซ�งมนายกเทศมนตรเปนหวหนาฝายบรหาร ในการบรหารงานของเทศบาลน3นไมไดบรหารงานดานการศกษาเพยงดานเดยว แตมหลายหนวยงานท�เทศบาลจะตองบรหารงาน รบผดชอบดแลใหงานทก ๆ งานดาเนนการไปไดดวยด เกดประโยชนตอประชาชนใหมากท�สดประกอบกบบคลากรของทางเทศบาลมจานวนมาก เม�อพจารณาในเร�องของงบประมาณจงตองมความระเอยดรอบคอบหลายข3นตอน เม�อมหลายหนวยงานท�ตองรบผดชอบจงสงผลใหงบประมาณถกกระจายไปตามหนวยงานใหท�วถง มากนอยตามความเหมาะสม ซ� งมผลทาใหการ

11

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต,ประสทธภาพการบรหาร(กรงเทพฯ:อรณการพมพ จากด,2543), 1-3.

12คณะกรรมการกากบดแลและการบรหารโครงการ การกากบการเปล�ยนแปลงระบบการเงนการคลงภาครฐสระบบอเลกทรอนกส, โครงการเปล�ยนระบบบรหารการเงนการคลงสภาครฐสระบบอเลกทรอนกส (GFMIS) [ออนไลน] , เขาถงเม�อ 30 สงหาคม 2551. เขาไดจาก http://www.gfmis.go.th

7

จดสรรงบประมาณของทางโรงเรยนเกดความลาชาไปดวย ความซบซอนของข3นตอนการบรหารงบประมาณมมาก บางคร3 งไมทนตอการดาเนนงานของทางโรงเรยน การปฏบตงานงบประมาณน3น จะตองปฏบตใหเปนไปตามระเบยบขอกาหนดหรออยในกรอบของกฎขอบงคบท�เก�ยวของเทาน3น และท�สาคญระเบยบ แนวปฏบตหรอคมอการปฏบตงานดานงบประมาณน3นมกจะมการปรบปรงเปล�ยนแปลงและแกไขอยเปนประจา จงจาเปนตองอาศยบคลากรท�มความรความสามารถมวสยทศนทนตอเหตการณ สามารถแกปญหาเฉพาะหนาไดเปนอยางดและเปนกลยาณมตร จงจะสามารถบรหารงบประมาณของโรงเรยนใหบรรลตามวตถประสงคและประสบผลสาเรจได แตในสภาพท�เปนปจจบนน3นโรงเรยนในสงกดเทศบาลแทบทกแหง ยงประสบกบปญหาความลาชาของการบรหารงบประมาณ ขาดแคลนบคลากรท�มความรความสามารถทางดานงบประมาณ การเงน การบญช พสด โดยตรงจานวนมาก โดยสวนใหญแลวโรงเรยนตองแกปญหาโดยการมอบหมายใหครในโรงเรยน ท�มหนาท�สอนหนงสอเปนหลกอยแลวใหปฏบตหนาท�ในสวนน3แทนจงทาใหงานเกดความลาชาเพราะขาดความชานาญและภาระงานท�มมาก หรอแมแตผบรหารสถานศกษาสวนใหญกยงขาดความรความเขาใจและขาดประสบการณในการบรหารงานดานงบประมาณ13

จากปญหาท�ไดนาเสนอมาขางตน ช3 ใหเหนวาคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณของสถานศกษามความสาคญ และเปนหวใจท�จะทาใหการดาเนนงานภายในสถานศกษามประสทธภาพและบรรลตามเปาหมายท�ไดต3งไว และดวยปญหาดงกลาวทาใหผวจยมความสนใจท�จะศกษาเพ�อทราบถงความสมพนธของคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ซ� งผลการวจยจะเปนประโยชนอยางย�งตอการพฒนาการศกษาของสถานศกษาสงกดเทศบาลตอไป

วตถประสงคของการวจย เพ�อเปนแนวทางในการศกษาวจย ผวจยจงกาหนดวตถประสงคของการวจยไวดงน3 1. เพ�อทราบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก 2. เพ�อทราบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก 3. เพ�อทราบความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก

13 รายงานประจาป 2550 ของโรงเรยนสงกดเทศบาลนครนครปฐม (กรงเทพฯ : สานก

การศกษา เทศบาลนครปฐม, 2550), 52-53.

8

ขอคาถามของการวจย เพ�อเปนแนวทางในการศกษาวจย ผวจยจงกาหนดขอคาถามของการวจยไวดงน3 1. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกอยในระดบใด 2. การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกอยในระดบใด 3. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษามความสมพนธกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก หรอไม สมมตฐานการวจย เพ�อเปนแนวทางการดาเนนงานวจยคร3 งน3 ผวจยจงกาหนดสมมตฐานเพ�อเปนพ3นฐานในการทาวจยไวดงน3 1. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกอยในระดบปานกลาง 2. การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกอยในระดบปานกลาง 3. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษามความสมพนธกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ขอบขายเชงทฤษฎของการวจย ในการวจยคร3 งน3 ผวจยไดใชทฤษฎของแคทซ และ คาน (Katz and Kahn) ซ� งไดกลาวถงวธการในเชงระบบวาประกอบดวยตวปอน (input) กระบวนการ (process) ผลผลต (output) ท�มปฏสมพนธกบสภาพแวดลอม (context) ซ� งไมใชองคประกอบทางการศกษาแตสามารถสงผลตอคณภาพการศกษา สวนตวปอนในระบบการศกษาคอ ผบรหาร นกเรยน งบประมาณ และวสดอปกรณตางๆ เปนตน ปจจยนาเขาเหลาน3 ไดถกแปรเปล�ยนโดยกระบวนการองคการ ไดแก การบรหาร การจดการเรยนการสอน และการนเทศตดตาม เพ�อใหไดผลผลตท� มคณภาพของสถานศกษาตามนโยบายและจดมงหมายของหลกสตรท�เนนในตวนกเรยน ครและสถานศกษา สาหรบสภาพแวดลอมท�จะทาใหเกดผลกระทบตอระบบ ไดแก สภาพทางเศรษฐกจ สภาพสงคม และสภาพทางภมศาสตร และส�งท�เปนตวช3 วดใหรวา ผลผลตเปนไปตามวตถประสงคคอ ขอมลยอนกลบน�นเอง สถานศกษาในปจจบนมการปฏรปกระบวนการบรหารจดการศกษา ทาใหผบรหารตองเปนผท�มทกษะในการบรหารจดการองคกร และในการบรหารจดการผบรหารควรม

9

คณลกษณะในการบรหารท�เหมาะสมซ� งคณะผเช�ยวชาญดานการฝกอบรมและพฒนาผบรหารการศกษาแหงรฐทสมาเนย ประเทศออสเตรเลย รวมกบสถาบนพฒนาผบรหารการศกษา กระทรวงศกษาธการท�ศกษาไวเม�อป 2543 ตามโครงการความรวมมอระหวางรฐบาลออสเตรเลยและรฐบาลไทยในการจดสรางหลกสตรฝกอบรมวทยากร (train the trainer) ท�ศกษาเก�ยวกบคณลกษณะท�พงประสงคของผบรหารการศกษา (leader characteristics) ปรากฏผลการศกษาวา ผบรหารการศกษาควรมคณลกษณะท�สาคญ 6 ประการดงน3 1) ความมประสทธภาพเฉพาะตน (personal effectiveness) 2) ความสามารถในการทางานรวมกบผอ�น (interpersonal relations) 3) การมภาวะผนาดานการจดการศกษา (educational leadership) 4) ความสามารถในการวางแผนและความรบผดชอบท�ตรวจสอบได (planning and accountability) 5) การมภาวะผนาชมชน (community leadership) 6) การมภาวะผนาดานศาสนา วฒนธรรมและจรยธรรม (religious, cultural and ethical leadership)14 สวนบาส (Bass) ไดกาหนดคณลกษณะของผบรหารโดยจาแนกออกเปน 1. คณลกษณะทางกาย ไดแก การมสขภาพแขงแรง สงา 2. คณลกษณะภมหลงทางสงคม ไดแก การเปนผมการศกษาด มฐานะทางสงคมด เปนท�ยอมรบยกยองของบคคลอ�น 3. คณลกษณะทางสตปญญา ไดแก การเปนผมความร ความสามารถ มปฏภาณไหวพรบด 4. คณลกษณะทางบคลกภาพ ไดแก การเปนผท�มความสามารถในการปรบตวเขากบสถานการณการเปล�ยนแปลง มความเช�อม�นในตนเอง 5. คณลกษณะท�เก�ยวของกบงาน ไดแก การเปนผท�มความรบผดชอบตอหนาท� 6. คณลกษณะทางสงคม ไดแก การเปนผมมนษยสมพนธด วางตวในการเขาสงคมไดอยางเหมาะสม15 นอกจากน3บารนารด (Barnard) ไดกลาวถงคณลกษณะของผนาท�ดควรประกอบดวย 1. ความมชวตสดช�น และอดทน 2.ความสามารถในการตดสนใจ 3.ความสามารถในการจงใจ 4.ความรบผดชอบ 5.สตปญญาฉลาด16 สวนทฤษฎท�นาสนใจและผวจยใชเปนแนวคดในการวจยไดแกคณลกษณะของผบรหาร 8 ดาน ตามแนวคดของลเครท (Likert) คอ 1. ภาวะผนา 2. การจงใจ 3. การ

14 สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา, คณลกษณะท�สงเสรมประสทธภาพการบรหาร

งานของผบรหารการศกษา (มปท.,2544), 3-4.(อดสาเนา) 15 Bernard M. Bass, Stogdill’s handbook of leadership (New York: The Free Press,

1981), 73-8. 16 Chester I . Barnard , Organization and Management (Cambridge : Harvard University

Press, 1969), 93-100.

10

ตดตอส�อสาร 4. การมปฏสมพนธ 5. การตดสนใจ 6. การกาหนดเปาหมาย 7. การควบคมการปฏบตงาน 8. เปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม17 สวนในเร�องของการบรหารงบประมาณมการกลาวถงหลกการและแนวทางการปฏบตไวอยางนาสนใจดงน3 งบประมาณแบบแสดงแผนงานเนนการวางแผนโดยมองวตถประสงคท�จะดาเนนการโดยกาหนดโครงสรางเปน 3 สวน คอ แผนงานหลก แผนงานรอง และงาน/โครงการ แผนงานหลกเปนการกาหนดวตถประสงคและเปาหมายหลกท�ตองการ แผนงานรองเปนสวนยอยของแผนงานหลกซ� งจะสนบสนนใหแผนงานหลกบรรลวตถประสงค และงาน/โครงการเปนสวนยอยของแผนงานรอง ประกอบดวยกจกรรมตางๆท�ตองปฏบตใหบรรลวตถประสงคท�กาหนดไวในแผนงานหลก18 จากความคดของอสระ นตทณฑประภาศ กลาววาระบบงบประมาณแบบแผนงานคอระบบท�มงใหมการดาเนนการอยางเปนระบบในเร�องการกาหนดจดมงหมายของรฐบาล การพจารณากาหนดแนวทางตางๆในการดาเนนงานเพ�อใหบรรลจดมงหมายท�กาหนด การแสดงปรมาณของทรพยากร การพจารณาผลสาเรจของกจกรรมตางๆ การพยากรณคาใชจายของทรพยากรท�ใช การตรวจสอบและวเคราะห การมขอมลเพ�อพจารณาทบทวนผลงาน และปรบปรงใหทนสมยอยเสมอ19 ในขณะท� ณรงค สจพนโรจน กลาววา สาระสาคญของระบบ PPBS ไดแกการวเคราะหอยางมระเบยบ ซ� งจะใชประโยชนในการเสนองบประมาณของสวนราชการอยางเหมาะสม สวนประกอบของการวเคราะหไดแก 1)วตถประสงค (objective) 2)ทางเลอกดาเนนงาน (alternative) 3)คาใชจาย (cost) 4)แบบอยางหรอวธการ (model and method) 5)เกณฑประกอบการพจารณา (criteria)20 จากแนวคดของ สมคด บางโม กลาววาระบบงบประมาณแบบแผนงานโครงการเปนการควบคมโดยใชงบประมาณแบบหน�ง โดยการนาการวเคราะหเชงระบบเขามาชวยในการกาหนดวตถประสงคและมงท�การพฒนาคอ จดทางบประมาณโดยการจดทาโครงการขนาดใหญตางๆ เสนอข3นมาเพ�อพจารณาจดสรรเงน ซ� งใชวธการวเคราะหเปรยบเทยบคาใชจายและ

17

Rensis Likert, New Patterns of Management (New York : McGraw – Hill Book Co.,1961),27.

18 ดสต ทวถนอม,การเงนและงบประมาณโรงเรยน(นครปฐม : โครงการตารา มหาวทยาลย

ศลปากร,2538),42. 19

อสสระ นตทณฑประภาศ, “แนวความคดและองคประกอบของระบบงบประมาณแบบแผนงาน,”ใน สานกงบประมาณ 25 ป (กรงเทพฯ : สานกงบประมาณ,ม.ป.ป.),24.

20 ณรงค สจพนโรจน, การจดทา อนมตและบรหารงบประมาณแผนดน(ทฤษฎและปฏบต)

(กรงเทพฯ : บรษทบพธการพมพ,2543),26.

11

ผลตอบแทน (cost-benefit analysis)21 และในสวนการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ประกอบดวย 7 ดาน คอ การวางแผนงบประมาณ การกาหนดผลผลตและคานวณตนทน การจดระบบการจดซ3อจดจาง การบรหารทางการเงนและควบคมงบประมาณ การบรหารสนทรพย การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงานการตรวจสอบภายใน22 และผวจยไดเลอกทฤษฎการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน 7 ดานน3 ในการทาการวจย

จากแนวคดและทฤษฎท�กลาวมาแลวน3น ผวจยมความเช�อวา หากคณลกษณะของผบรหารดาเนนไปในแนวทางท�ด ยอมจะสงผลใหการเรยนการสอนและการดาเนนการอ�น ๆในสถานศกษา มประสทธภาพซ� งผวจยขอนาเสนอแนวคดดงกลาวขางตน เปนขอบขายของทฤษฎการวจย ดงแผนภมท� 1

21

สมคด บางโม,หลกการจดการ (กรงเทพฯ : นาอกษรการพมพ,2548),209. 22

ชยสทธ9 เฉลมมประเสรฐ , ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน , เอกสารประกอบการสมมนาเชงประสบการณของสถาบนพฒนานโยบายและการจดการ (กรงเทพฯ : คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย , 2544).6-6.

12

แผนภมท� 1 ขอบขายเชงทฤษฎของการวจย ท�มา : Daniel Katz and Robert L. Kahn, The Social Psychology of Organization, 2nd ed. (New York : John Wiley & Son, 1978). : Rensis Likert, New Patterns of Management (New York : McGraw – Hill Book Co.,1961). : ธงชย สนตวงษ , หลกการจดการ , กรงเทพฯ : โรงพมพไทยวฒนาพานช , 2541. : ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ , ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน , เอกสารประกอบการสมมนาเชงประสบการณของสถาบนพฒนานโยบายและการจดการ กรงเทพฯ : คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย , 2544.

สภาพแวดลอม (context)

- สภาพทางเศรษฐกจ - สภาพสงคม - สภาพทางภมศาสตร

ปจจยนาเขา (input)

- ผบรหาร - คณลกษณะของผบรหาร

- งบประมาณ

- วสดอปกรณ

- การบรหารจดการ

กระบวนการ (process)

- การบรหาร

- การจดการเรยน การสอน

- การนเทศตดตาม

ผลผลต (output)

- นกเรยนมคณภาพตาม

เปาหมาย

- ครมคณภาพตามเปาหมาย

- สถานศกษามคณภาพตาม เปาหมาย

ขอมลยอนกลบ (feedback)

- การบรหารงบประมาณ

13

ขอบเขตของการวจย

การวจยคร3 งน3 ผวจ ยไดทาการศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการบรหารของผบรหารกบการบรหารงบประมาณในสถานศกษา โดยในเร�องของคณลกษณะของผบรหารน3นผวจยไดใชทฤษฎของ ลเครท (Likert) ไดแก (1) ภาวะผนาเปนกระบวนการใชอทธพลตอกลมในองคการเพ�อใหบรรลเปาหมายท�ต3งไว (2) การจงใจ เปนการท�บคคลเตมใจท�จะใชพลง เพ�อใหประสบความสาเรจในเปาหมาย หรอรางวล (3) การตดตอส�อสารเปนกระบวนการของการสงขาวสารระหวางบคคล 2 คน หรอมากกวา 2 คนข3นไป (4) การปฏสมพนธและอทธพลท�มตอกนและกน เปนการดาเนนการทางสงคมโดยบคคลหรอกลมบคคลท�สามารถชกจงบคคลหรอกลมบคคลอ�นใหทาตามความตองการของตน (5) การตดสนใจเปนการหาทางเลอกท�จะกระทาอยางใดอยางหน� ง ตามท�ตนเหนวาเหมาะสม ข3นอยกบความคดและเหตผลของแตละบคคล (6) การกาหนดเปาหมาย เปนการกาหนดวตถประสงครอง เพ�อใหบรรลวตถประสงคหลก (7) การควบคมการปฏบตงาน เปนความพยายามในอนท�จะใชพลงงานของกลมใหรวมมอประสานกนทางานอยางมเหตผลใหบรรลวตถประสงค และ (8) เปาหมายการปฏบตและการฝกอบรม เปนความตองการในการบรรลเปาหมายของการปฏบตงาน การใหโอกาสเพ�อพฒนาคามสามารถตอครและการสนบสนนทรพยากรในการดาเนนการ สาหรบในเร�องของการบรหารงบประมาณในสถานศกษาผวจยไดศกษาใน 7 ดาน คอ (1) การวางแผนงบประมาณ (2) การกาหนดผลผลตและคานวณตนทน (3) การจดระบบการจดซ3อ จดจาง (4) การบรหารทางการเงนและควบคมงบประมาณ (5) การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน (6) การบรหารสนทรพย (7) การตรวจสอบภายใน

14

ขอบเขตท�กลาวมาแลวสามารถนาเสนอไดตามแผนภมท� 2 ดงน3 แผนภมท� 2 ขอบเขตของการวจย ท�มา : Rensis Likert, New Patterns of Management (New York : McGraw – Hill,1961), 120-121. : ชยสทธ9 เฉลมมประเสรฐ , ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน , เอกสารประกอบการสมมนาเชงประสบการณของสถาบนพฒนานโยบายและการจดการ (กรงเทพฯ : คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย , 2544).

คณลกษณะของผบรหาร (Xtot)

1. ดานภาวะผนา (X1) 2. ดานการจงใจ (X2) 3. ดานการตดตอส�อสาร (X3) 4. ดานการมปฏสมพนธ (X4) 5. ดานการตดสนใจ (X5) 6. ดานการกาหนดเปาหมาย (X6) 7. ดานการควบคมการปฏบตงาน(X7) 8. ดานเปาหมายการปฏบตงานและ การฝกอบรม (X8)

การบรหารงบประมาณ (Ytot)

1. การวางแผนงบประมาณ (Y1) 2. การกาหนดผลผลตและคานวณตนทน

(Y2) 3. การจดระบบการจดซ3อจดจาง (Y3) 4. การบรหารทางการเงนและควบคม

งบประมาณ (Y4) 5. การรายงานทางการเงนและผลการ

ดาเนนงาน (Y5) 6. การบรหารสนทรพย (Y6) 7. การตรวจสอบภายใน (Y7)

15

นยามศพทเฉพาะ

เพ�อใหเกดความเขาใจในความหมายของคาศพทเฉพาะท�ใชในการวจยคร3 งน3ตรงกนผวจย จงไดนยามศพทเฉพาะท�เปนคาหลก ๆ ไวดงน3

คณลกษณะของผบรหาร หมายถง ลกษณะเฉพาะตวบคคลท�มมาแตกาเนดและท�เกดจากการเรยนร ซ� งครอบคลมคณลกษณะของผบรหาร 8 ดาน คอ (1) ดานภาวะผนา (2) ดานการจงใจ (3) ดานการตดตอส�อสาร (4) ดานการมปฏสมพนธ (5) ดานการตดสนใจ (6) ดานการกาหนดเปาหมาย (7) ดานการควบคมการปฏบตงาน และ(8) ดานเปาหมายของการปฏบตงานและการฝกอบรม การบรหารงบประมาณ หมายถง การวางแผนในการจดทางบประมาณรายรบรายจาย การทาบญช การตรวจสอบและการควบคมดแลการใชจายเงนใหเปนไปอยางรอบคอบ โดยมหลกการวาใหใชจายอยางประหยดใหเกดประโยชนสงสด และตองมการวางแผนการใชจายเงนลวงหนาพรอมท3งมการคาดการณถงสภาพทางการเงนเก�ยวกบรายรบรายจายวาจะสงข3นหรอลดลง เพ�อใหการบรหารมประสทธภาพอยางแทจรง ซ� งขอบขายการดาเนนงานมดงน3 (1) การวางแผนงบประมาณ (2) การกาหนดผลผลตและคานวณตนทน (3) การจดระบบการจดซ3อ จดจาง (4) การบรหารทางการเงนและควบคมงบประมาณ (5) การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน (6) การบรหารสนทรพย (7) การตรวจสอบภายใน สถานศกษา หมายถง โรงเรยนสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก อนประกอบดวย เทศบาลในจงหวดกาญจนบร จงหวดนครปฐม จงหวดประจวบครขนธ จงหวดเพชรบร จงหวดราชบรจงหวดสมทรสงคราม จงหวดสมทรสาคร จงหวดสพรรณบร

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเรองความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณใน

สถานศกษาในครงน ผวจยไดศกษาคนควาเอกสารทเกยวของตางๆมาเปนแนวทางประกอบ

การศกษาโดยไดแบงการศกษาออกเปน 4 ตอน ไดแกการจดการศกษาของเทศบาล คณลกษณะ

ของผบรหาร การบรหารงบประมาณในสถานศกษาและงานวจยทเกยวของ ซงประกอบดวย

สาระสาคญดงน

ความเปนมาและการจดการศกษาของเทศบาล

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดนไดแบงการบรหารประเทศ ออกเปน 3

สวน คอการบรหารราชการสวนกลาง ไดแก กระทรวง ทบวง กรม การบรหารราชการสวนภมภาค

ไดแก จงหวดและอาเภอ และการบรหารราชการสวนทองถน ไดแกองคการสวนทองถน ซง

หมายถงองคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนตาบล กรงเทพมหานคร และ

เมองพทยา 1

เทศบาลเปนรปแบบหนงของการปกครองสวนทองถนรเรมครงแรกในสมยรชกาลท 5

โดยไดมการทดลองการกระจายอานาจการปกครองจากสวนกลางไปสทองถน ในรปแบบ

“สขาภบาล” เมอ พ.ศ. 2440 (ร.ศ.116) เรยกวา สขาภบาลกรงเทพ โดยแตงตงคณะผบรหารซง

เปนเสนาบดกระทรวงนครบาล นายชาง และแพทย การบรหารในรปแบบนขาดการมสวนรวม

จากประชาชน เนองจากคณะผบรหารนนเปนขาราชการ ตอมาในป พ.ศ. 2448 ประชาชน

ชาวทาฉลอมไดรวมแรงรวมใจเรยไรเงนสรางสะพานและถนนขน พระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหวเสดจพระราชดาเนนมาทรงเปดและพระราชทานใหเกบภาษโรงเรอนสาหรบ

บารงทาฉลอม และมการตราพระราชบญญตจดการสขาภบาล ทาฉลอม พ.ศ. 2448 (ร.ศ. 124)

1 สนท จรอนนต,ความเขาใจเรองการปกครองทองถน (กรงเทพฯ : สถาบนนโยบายศกษา,

2543), 65.

16

17

องคกรปกครองสวนทองถนรปแบบสขาภบาล โดยประชาชนจงเกดขนอยางแทจรง และตอมาจงม

การยกฐานะสขาภบาลขนเปนเทศบาลตงแตนนเปนตนมา

จนถงป พ.ศ. 2475 ไดมการเปลยนแปลงการปกครอง ไดมการกระจายอานาจการ

ปกครองทสมบรณแบบยงขน โดยมการจดตงเทศบาลขน โดยมการตราพระราชบญญต จดระเบยบ

เทศบาล พ.ศ. 2476 มการยกฐานะสขาภบาลขนเปนเทศบาลหลายแหง ตอมาไดมการแกไข

เปลยนแปลงยกเลกกฎหมายเกยวกบเทศบาลหลายครง จนในทสดไดมการตราพระราชบญญต

เทศบาล พ.ศ. 2496 และยกเลกพระราชบญญตเดมทงหมด การบรหารทองถนในรปเทศบาลจงได

ขยายตวออกไปนบตงแตนนเปนตนมา

ตอมาในป 2515 การจดตงองคการบรหารสวนตาบลถกยกเลกโดยประกาศคณะปฏวต

ฉบบท 316 ขอ 1 นอกจากนน ยงมการยกเลกกฎหมายระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2495

และใชประกาศคณะปฏวต ฉบบท 218 แทน และในปเดยวกนนไดมการจดตงกรงเทพมหานครขน

โดยรวมเทศบาลนครกรงเทพและธนบรเขาดวยกนเปนหนวยราชการสวนทองถนนครหลวง และ

ใหโรงเรยนและขาราชการครอยในสงกดกรงเทพมหานคร ในป 2521 ไดมการจดตงเมองพทยาขน

เปนหนวยราชการบรหารสวนทองถนอกรปแบบหนงและใหโอนโรงเรยนขาราชการ/ลกจางของ

โรงเรยนประชาบาลขององคการบรหารสวนจงหวดในเขตเมองพทยามาสงกดเมองพทยา ตอมา

สมยรฐบาลของ นายอานนท ปนยารชน ไดประกาศใชพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ

แผนดน พ.ศ. 2534 แทนประกาศคณะปฏวต ฉบบท 218 มสาระสาคญ คอ มการแบงสวนราชการ

ออกเปนสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน

ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน ประกอบดวย องคการบรหารสวนจงหวด สขาภบาล

เทศบาล ราชการสวนทองถนอนตามทกฎหมายกาหนด (กรงเทพมหานครและเมองพทยา ) และใน

ป 2537 ไดประกาศใชพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล ซงเปนองคกร

ปกครองสวนทองถนทเพมเตมขนมา ในป 2540 รฐบาลของ นายชวน หลกภย ไดแถลงนโยบายตอ

รฐบาลเกยวกบการปฏรประบบราชการ โดยเรงรดใหมการออกแบบกฎหมายเพอกระจายอานาจ

การปกครองไปสทองถนตามบทบญญตของรฐธรรมนญและไดดาเนนการปรบปรงรปแบบของ

องคกรปกครองสวนทองถนใหเหลอเพยง 4 รปแบบ คอองคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล

องคการบรหารสวนตาบล การปกครองรปแบบพ เศษ ซงไมมสขาภบาล เ นองจากได

ยกระดบสขาภบาลเปนเทศบาล 2

2 สมศกด ดลประสทธ, “ทศทางการกระจายอานาจการจดการศกษา.” วารสารขาราชการ

47, 6 (พ.ย.-ธ.ค.45) : 79-80.

18

แนวนโยบายองคกรปกครองสวนทองถนเกยวกบการจดการศกษา

แนวนโยบายและกฎหมายทใชเปนแนวทางในการปฏบตงานขององคกรปกครองสวน

ทองถนในการจดการศกษา ไดแก รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 พระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ซงจะสรปโครงสรางความสมพนธของกฎหมายกบความ

รบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถนได ดงน

1. บรหารจดการศกษาของหนวยงานปกครองสวนทองถนตามกฎหมายวาดวยการประถมศกษา

2. ดาเนนการเกยวกบการบรหารงานบคคลของพนกงานสวนทองถนในสวนทเกยวกบการ

ศกษาของหนวยงานปกครองทองถน

3. ดาเนนการเกยวกบการจดสรรงบประมาณและตรวจสอบบญชถอจายเงนเดอนและคาจาง

ของพนกงานทองถนในสวนทเกยวของกบการศกษาของหนวยงานปกครองทองถน

4. ปฏบตงานรวมกนหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของ หรอได

รบการบรหารงานภายใน สานกบรหารการศกษาทองถน ไดแบงออกเปน 2 ฝาย และ 2 สวน ไดแก

ฝายบรหารงานทวไป ประกอบดวย งานเลขานการสานก และงานประชาสมพนธและวเทศสมพนธ

ฝายบรหารงบประมาณและการคลง ประกอบดวย งานจดตงงบประมาณ งานจดสรรงบประมาณ

และงานตรวจสอบบญชถอจาย สวนการบรหารงานบคคล ประกอบดวย ฝายอตรากาลงและ

ทะเบยนประวตและฝายกฎหมายและวนย และสวนสงเสรมและพฒนาการศกษา ประกอบดวย ฝาย

แผนงาน ฝายพฒนาการศกษา ฝายกจกรรมเดกเยาวชนและการศกษานอกโรงเรยน และกลมงาน

เทคโนโลยทางการศกษา จากขอมลการศกษาเทศบาลและเมองพทยา ปการศกษา 2542 มบคลากร

เทศบาลทงหมด 14,344 อตรา จานวนนกเรยน 256,467 คน3

3 สนท จรอนนต, ความเขาใจเรองการปกครองทองถน(ฉบบปรบปรง). (กรงเทพฯ :

สถาบนนโยบายศกษา, 2543), 21.

19

เทศบาลกบการจดการศกษา

เทศบาล แบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก เทศบาลตาบล เทศบาลเมอง และ เทศบาลนครใน

พระราชบญญต กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองทองถน

พ.ศ. 2542 มาตรา 16 ไดกาหนดใหเทศบาลมอานาจหนาทจดการศกษา ศลปะ ประเพณ และ

วฒนธรรม ในระบบการบรหารเทศบาลโดยทวไปจะกาหนดใหมรองนายกเทศมนตรฝายการศกษา

ทรบผดชอบดานการศลปะ ประเพณและวฒนธรรม โดยมกองการศกษาหรอสานกการศกษา

รบผดชอบในการบรหารจดการตามแผนภมการบรหารงานเทศบาล ดงน

แผนภมท 3 โครงสรางการบรหารงานของเทศบาล

ทมา : กรมสงเสรมการปกครองทองถน, การจดการศกษาทองถนตามกฎหมายกาหนด

(กรงเทพฯ : ชมนมสหกรณการเกษตร, 2545), 22.

เทศบาลนคร

สภาเทศบาล

ท�ปรกษา

เลขานการ

กอง /สานกปลดเทศบาล กอง/สานกการศกษา กองวชาการ กอง/สานการสาธารณสขและส�งแวดลอม

กอง/สานกการชาง กอง/ สานกการคลง กองสวสดการ

รองปลดเทศบาล

ปลดเทศบาล

นายกเทศมนตนร

เทศบาลเมอง เทศบาลตาบล

- สมาชกสภาเทศบาล

นครไมเกน 24 คน


เมองไมเกน 18 คน


ตาบลไมเกน 12 คน

- รองนายกเทศบาลนคร

ไมเกน 4 คน

- รองนายกเทศบาลเมอง


- รองนายกเทศมนตร

เทศบาลตาบล


20

หลกการจดการศกษาทองถน

การจดการศกษาทองถนยดหลกในการกระจายอานาจในการจดการศกษาเปนสาคญ คอ

ภาคนโยบาย ควรเปนหนาทหลกของสวนกลางในการกาหนดนโยบายแผนการศกษา

แหงชาต หลกสตร มาตรฐานการศกษา การวดผลประเมนคณภาพการศกษา

ภาคปฏบต ควรเปนหนาทของทองถน โดยใหทองถนไดมสวนรวมในการรบผดชอบดแล

การปฏบตงานในทองถน

วธการจดการศกษาทองถน

เพอใหการบรหารการศกษาของทองถนเปนไปโดยเหมาะสม ทางราชการจงไดกาหนด

แนวทางเกยวกบการบรหารการศกษาทองถน โดยกาหนดใหสวนกลางมหนาทในการสงเสรมสนบสนน

การจดการศกษาของหนวยทองถนและใหทองถนเปนผรบผดชอบจดการศกษาโดยตรงหนวยงาน

สวนกลางทเกยวของกบการศกษา มดงน

1. กระทรวงมหาดไทยมหนาทและความรบผดชอบควบคมสงเสรมในดานธรการเกยวกบ

นโยบายและการจดการศกษาทองถนใหเปนไปตามเปาหมาย จดสรรเงนอดหนนจากรฐบาลกลาง

เปนหนวยงานประสานกบหนวยราชการอนทเกยวของ ใหคาแนะนาสงเสรมและชวยเหลอหนวย

การปกครองทองถนในการแกไขปญหาอปสรรคและขอขดของตางๆ ทอยในอานาจหนาทของ

กระทรวงมหาดไทย

2. กระทรวงศกษาธการ มหนาทกาหนดหลกเกณฑและวธการประเมนความพรอมในการ

จดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถนและมหนาทในการประสานสงเสรมองคกรปกครอง

ทองถนใหสามารถจดการศกษา สอดคลองกบนโยบายและไดมาตรฐานการศกษา รวมทงการ

เสนอแนะกายจดสรรงบประมาณอดหนนการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

3. คณะกรรมการกลางพนกงานเทศบาล (ก.ท.) มหนาทสงเสรมการบรหารงานบคคลโดย

กาหนดมาตรฐานทวไปเกยวกบหลกเกณฑและเงอนไขการคดเลอก การบรรจ แตงตง การยายการ

โอน การรบโอน การเลอนระดบการเลอนขนเงนเดอน มาตรฐานทวไปเกยวกบวนยและการรกษา

วนยและการดาเนนการทางวนย การอทธรณ การรองทกข และการใหออกจากราชการ

21

การบรหารการศกษาของเทศบาล

เนองจากรฐบาลและ พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดกาหนดใหหนวยการ

ปกครองทองถนเปนผดาเนนการดงกลาว เทศบาลและเมองพทยาจงตองมหนาทและความรบผดชอบใน

การจดการศกษาในเขตของตนอยางเตมท โดยถอปฏบตใหเปนไปตามหลกการและนโยบายทกลาว

มาขางตนความรบผดชอบของเทศบาลและเมองพทยา อาจสรปไดดงน

1. มหนาทการจดการศกษาขนพนฐาน

2. จดใหเดกทมอายถงเกณฑในเขตเทศบาลไดเขาเรยนโดยทวถง

3. เปนผจดตงและดารงโรงเรยนเทศบาล

4. ควบคมและบรหารโรงเรยนเทศบาลในเขตของตน

เกยวกบเรองการจดการศกษาในเขตเทศบาลและเมองพทยาน เทศบาลและเมองพทยาเปน

ผบรหารและดาเนนการโดยตรง โดยกระทรวงศกษาธการและกระทรวงมหาดไทยมไดเขาเกยวของ

ในรายละเอยดของการปฏบต นอกจากการสงเสรมสนบสนนใหเทศบาลและเมองพทยาดาเนนการ

ไดโดยเรยบรอยและบรรลผลดยงขนเทศบาลและเมองพทยาจงมอานาจทจะใชดลยพนจและ

ตดสนใจดาเนนการในเรองใด ๆ ไดอยางเตมทตามขอบเขตอานาจหนาทกาหนดไวในกฎหมาย 4

4 กรมสงเสรมการปกครองทองถน, สานกพฒนาระบบบรหารงานบคคลสวนทองถน, สวน

การบรหารงานบคคลทางการศกษาทองถน, การบรหารงานบคคลสาหรบพนกงานครเทศบาล

(กรงเทพฯ : ป.ป,ท.,ม.ป.ป.), 1-3.

22

แผนภมท 4 โครงสรางการบรหารการศกษา กรมสงเสรมการปกครองทองถน

ทมา : กรมสงเสรมการปกครองทองถน, สานกพฒนาระบบบรหารงานบคคลสวนทองถน, สวน


(กรงเทพฯ : ป.ป.ท.,ม.ป.ป.)

สานกประสานและพฒนาการจด

การศกษาทองถน

สานกพฒนาระบบบรหารงาน

บคคลทองถน

สวนวชาการและ

มาตรฐาน

การศกษา

ทองถน

สวนแผนและ

งบประมาณ

ทางการศกษา

ทองถน

สวนสงเสรม

การศกษานอก

ระบบและการ

พฒนากจกรรม

สวนบรหารงาน

บคคลทาง

การศกษา

ทองถน

กรมสงเสรมการปกครอง

23

แผนภมท 5 โครงสรางการบรหารการศกษา องคกรปกครองทองถนระดบจงหวด

ทมา : กรมสงเสรมการปกครองทองถน, สานกพฒนาระบบบรหารงานบคคลสวนทองถน, สวน


(กรงเทพฯ : ป.ป.ท.,ม.ป.ป.)

คณะกรรมการ

มาตรฐานการบรหาร

บคคลสวนทองถน

กถ.

กระทรวงมหาดไทย

กรมสงเสรมการ

ปกครองทองถน

กระทรวงศกษาธการ

คณะกรรมการบรหาร

บคคลสวนทองถน

(เทศบาล) ระดบ

จงหวด

เขตพนทการศกษา

อาเภอ

เทศบาลตาบล เทศบาลเมอง / นคร

สานก / การการศกษา

สถานศกษา

ในสงกด

ศนยพฒนา

เดก

24

ขอบขายของงานบรหารสถานศกษา

โรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยาเปนหนวยงานทมหนาทรบผดชอบในการจดการ

ศกษาใหแกผเรยนขององคกรปกครองสวนทองถน โดยเปนหนวยงานระดบปฏบตการทสามารถทา

ใหนโยบายของทองถนและของรฐเหนผลการปฏบตทเปนจรงเกดขน ผบรหารสถานศกษาในฐานะ

ผนาของโรงเรยนจงมหนาทรบผดชอบตอความสาเรจของโรงเรยน คณะกรรมการการประถมศกษา

แหงชาต จงไดกาหนดบทบาทหนาทของผบรหารสถานศกษาไว 8 ประการ ไดแก 1)การวเคราะห

นโยบายและการสงเคราะหงาน2)การบรหารงานในสถานศกษา 3)การกากบดแลงานในสถานศกษา

4)การเปนผนา 5)การสงเสรมสนบสนน 6)การรายงานผลการปฏบตงานประจาปตอกรมตนสงกด

หนวยงานทเกยวของและเปดเผยตอสาธารณชน 7)เสนอแนะขอคดเหนในการปรบปรงพฒนางาน

ระเบยบและขอปฏบตตอกรมตนสงกด 8)ปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย5 จะเหนวางานของ

ผบรหารสถานศกษา จะครอบคลมตงแตการกาหนดนโยบายวางแผนงานสนบสนนสงเสรมและ

อานวยความสะดวกตอการทางาน ตลอดจนมหนาทกากบตดตามประเมนผลและรายงานผลการ

ดาเนนงานใหหนวยงานหรอผทเกยวของไดทราบ จงเปนการดาเนนการเพอใหการบรหารงานใน

โรงเรยนบรรลตามเปาหมายผบรหารสถานศกษาเปนผทมบทบาทสาคญตอความสาเรจของ

โรงเรยน

การจดการศกษาของสถานศกษาทกแหงเปนการบรหารจดการเพอมงสรางใหผเรยนเกด

คณลกษณะตางๆ ทพงประสงคและสนองตอความตองการของสงคมตามมาตรฐานการศกษาท

กาหนด ขอบขายของการบรหารงานจงตองครอบคลมกจกรรมทกดานทจะสงเสรมใหผเรยนม

ลกษณะครบถวนตามความคาดหวงไว กระทรวงศกษาธการไดกาหนดแนวทางในการบรหาร

สถานศกษาขนพนฐาน จาแนกเปน 4 งาน คอ 1)การบรหารวชาการ 2)การบรหารงานงบประมาณ

3)การบรหารงานบคคล และ4)การบรหารงานทวไป6 สวนสานกบรหารการศกษาทองถนกรมการ

ปกครอง กไดกาหนดขอบขายการบรหารงานของโรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยาไว 6 งาน

เชนกน ไดแก 1)งานวชาการ 2)งานบคคล 3)งานอาคารสถานท 4)งานธรการ การเงนและพสด

5 จนทราน สงวนนาม, ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารสถานศกษา (กรงเทพฯ :

บรษท บคพอยท จากด, 2545), 135. 6 สานกงานเขตพนทการศกษา, กระทรวงศกษาธการ, คมอการบรหารสถานศกษาขน

พนฐานทเปนนตบคคล (กรงเทพมหานคร :โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ ,2546), 32.

25

5)งานกจการนกเรยน 6)งานความสมพนธกบชมชน7 จากขอบขายของงานดงกลาว งานวชาการจะ

เปนงานทเกยวของกบผเรยนโดยตรงทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ ผลผลตทางการศกษาจะม

คณภาพหรอไม จงขนอยกบงานวชาการเปนสาคญ นบวางานวชาการเปนหวใจของการบรหารงาน

โรงเรยนและเปนงานหลก สวนงานอนๆ นนถอวาเปนงานทมความสาคญรองลงมาและเปนงาน

สนบสนนทจะชวยสงเสรมการปฏบตงานหลกใหเปนไปอยางมประสทธภาพ ดงแผนภมท 6

แผนภมท 6 ขอบขายของงานบรหารงานโรงเรยน

ทมา : จนทราน สงวนนาม, ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารสถานศกษา. (กรงเทพฯ : บรษท

บคพอยท จากด, 2545), 140.

7 สานกบรหารการศกษาทองถน,กรมการปกครอง, แนวทางการดาเนนงานการประกน

คณภาพการศกษาภายในสถานศกษาโรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยา (กรงเทพฯ : โรงพมพ

อาสารกษาดนแดน, 2544), 16.

การบรหารโรงเรยน

งานหลก

งานสนบสนน

งานวชาการ

งานบคคล

งานกจการนกเรยน

งานธรการและการเงน

งานอาคารสถานท

งานความสมพนธระหวาง

โรงเรยนกบชมชน

26

คณลกษณะของผบรหาร

ผบรหารเปรยบไดเสมอนจอมทพสาคญทจะนาพาองคกรใหกาวไปในกระแสแหงการ

ปฏรปไดอยางมเกยรตและศกดศร โดยเฉพาะอยางยงผบรหารการศกษาประดจหวจกรสาคญของ

ขบวนรถไฟยคปฏรปการศกษาทจะทาหนาทสาคญตอการขบเคลอนขบวนรถไฟไปสเปาหมายทพง

ประสงคได8 การบรหารการศกษาเปนเรองทละเอยดออน ผบรหารโรงเรยนมบทบาทสาคญในการ

พฒนากจกรรมการเรยนการสอนในโรงเรยน การปฏรปการเรยนในโรงเรยนจะสาเรจไดหรอไม

เพยงใด สวนหนงขนอยกบวสยทศน ความร ความเขาใจ เจตคต และคณลกษณะของผบรหาร

สถานศกษา 9

ความหมายของคณลกษณะของผบรหาร

คณลกษณะ ตรงกบภาษาองกฤษวา Characteristics ซงมผใหความหมายไวดงน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2544 อธบายวา คณลกษณะ หมายถง

เครองหมายหรอสงทชใหเหนถงความดหรอลกษณะประจาตว10

มานตย สทธโสภาสกล ไดใหความหมายของคาวา คณลกษณะ วาหมายถง สงทดทมในตว

บคคล อนเกดจากความรความสามารถ รวมทงสภาพแวดลอมอนๆ ซงอาจจะมลกษณะการบงคบ

หรอไมบงคบวาจาเปนตองมในบคคลนน เชน ภาวะผนา ความสามารถทางภาษา ความมมนษย

สมพนธ ความสามารถในการประสานสมพนธ11

8 สรศกด ปาเฮ, “สมตการเปนนกบรหารการศกษามออาชพ,” วารสารวชาการ 3,6

(มถนายน 2543) : 71. 9 ประสทธ เครอสงห, “4 ม.ททาใหผบรหารนารงเกยจ,” วารสารประชาศกษา 51, 2

(ธนวาคม 2543 - มกราคม 2544) : 34. 10

ราชบณฑตยสถาน,พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2544, พมพครงท 6

(กรงเทพมหานคร:อกษรเจรญทศน,2544), 189. 11 มานตย สทธโสภาสกล, “ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหาร

โดยใชโรงเรยนเปนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาฉะเชงเทรา เขต 2 ” (วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร, 2549), 42.

27

พรพมล นยมพนธไดใหความหมายวาคณลกษณะ หมายถง ลกษณะสวนตวหรอพฤตกรรม

ทแสดงออกมาของบคคลแตละบคคล ทบงบอกถงลกษณะประจาตวของบคคลเหลานนใหปรากฏ

แกผอน12

สวนนกวชาการชาวตางประเทศทไดกลาวถงความหมายของคาวาคณลกษณะไวคอ จอรจ

และโจนส (George & Jones) ซงกลาววาคณลกษณะเปนสวนประกอบของบคลกภาพ เปนการบง

บอกนสยของบคคลโดยเฉพาะเกยวกบความรสก(feel) ความคด(think) และการกระทา(act) เชน

ความประหมาอาย(shy) การวพากษวจารณ(critical) และการเปนคนลกษณะงายๆ(easygoing)13

ดงนน จงพอสรปไดวา คณลกษณะ หมายถง พฤตกรรมทเปนลกษณะประจาตวของบคคล

อนเกดจากความรความสามารถ และสภาพแวดลอม

สวนคาวาผบรหารนนมผรหลายทานไดใหความหมายไวใกลเคยงกนดงน

จรส อตวทยาภรณ ไดกลาววา ผบรหารคอผทแบงงานใหผใตบงคบบญชาตามความร

ความสามารถ แลวนเทศงานอยางเปนระบบ พรอมใหคาแนะนาอยางเหมาะสม เพอใหงานบรรลผล

อยางมคณภาพ14

อนนท งามสะอาด ไดใหความหมายของคาวาผบรหารวาหมายถง ผทสามารถจดการ

กระบวนการของการทางานและการใชทรพยากรเพอใหบรรลวตถประสงคขององคการทตงไวได

อยางมประสทธภาพ โดยมการวางแผน การจดองคกร การสงการ และการควบคม เพอเปนเครองมอ

ในการบรหาร15

12 พรพมล นยมพนธ, “คณลกษณะของผบรหารมออาชพตามความคดเหนของผบรหารและ

คร สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาฉะเชงเทรา เขต 1”(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขา

การบรหารการศกษา สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏราช

นครนทร, 2550), 11. 13 George & Jones, Organization behavior (New York : McGraw-Hill,1996), 39-40. 14 จรส อตวทยาภรณ, ผบรหารยคใหม [online], accessed 7 April 2010. Available from

http://www.edu.tsu.ac.th/major/administration/Data/articles/ 15 อนนท งามสะอาด, ภาวะผนาสาหรบผบรหาร[online], accessed 8 April 2010.

Available from http://www.sisat.ac.th/

28

มานตย สทธโสภาสกลไดใหความหมายของผบรหารวาหมายถง บคลากรวชาชพท

รบผดชอบการบรหารสถานศกษาขนพนฐานแตละแหงทงของรฐและเอกชน16

สวนคม สวรรณพมล ไดใหความหมายวาผบรหารคอผทมองไปขางหนาดวยการใชพลง

ของทมงาน โดยการกากบควบคมใหทมงานเดนตามแนวทางและกลยทธทกาหนดไว17

นอกจากคาวาผบรหารซงมความหมายในมมกวางแลวนกวชาการบางทานยงใหความหมาย

ระบเฉพาะในดานการศกษาของคาวาผบรหารสถานศกษา ซงไดแกนพนตย ชนบญใส กลาววา

ผบรหารสถานศกษา หมายถง ผทไดรบมอบหมายหรอแตงตงใหเปนผนาหรอหวหนาของบคลากร

ในโรงเรยนและใชอานาจทมอยใหบคลากรในโรงเรยนไดปฏบตงานอยางเตมความสามารถให

บรรลวตถประสงคทวางไว18

ณภทร ชนวงศ กลาววาผบรหารสถานศกษา คอ ผทเปนหวหนาหรอผนาทมอานาจทมอย

ใหบคลากรในโรงเรยนไดปฏบตงานอยางเตมความรความสามารถเตมศกยภาพเพอใหบรรล

วตถประสงคทวางไว19

16 มานตย สทธโสภาสกล, “ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหาร



มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร, 2549), 42. 17

คม สวรรณพมล, “ผบรหารคออะไร?,” ประชาชาตธรกจ 33,4197 (เมษายน 2553) : 26. 18 นพนตย ชนบญใส, “การศกษาคณลกษณะและแนวทางการพฒนาคณลกษณะของ

ผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขต

การศกษา 12.” (วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยบรพา, 2544), 13. 19 ณภทร ชนวงศ ,“คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทเปนจรงและทพงประสงค ในทศนะ

ของครอาจารยในโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานเขตหนองจอก กรงเทพมหานคร”

(วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

บรพา, 2545), 13.

29

กลกาญจน มลเกต กลาววาผบรหารสถานศกษา คอ บคคลทไดรบการแตงตงใหเปน

หวหนา เปนผนา เปนผทใชความรความสามารถ พยายามจงใจใหบคคลอนในสวนของโรงเรยน

ปฏบตงานใหด ใหบรรลวตถประสงค20

นอกจากน อภรมย เปนสข ยงกลาววาผบรหารสถานศกษา หมายถง ผทไดรบมอบหมาย

หรอไดรบการแตงตงและเปนผมความรความสามารถใหมอานาจในการอานวยการในงานตางๆ

ของโรงเรยนเพอใหงานนนบรรลตามความมงหมาย21

ดงนนความหมายของผบรหารจงพอจะสรปไดคอ ผทไดรบมอบหมายใหเปนผนาและเปน

ผทสามารถใชทรพยากรและกลยทธในการจดการกระบวนการทางานเพอใหงานบรรลตาม

วตถประสงคทตงไวอยางมประสทธภาพ

จากความหมายของคาวา คณลกษณะ และผบรหารดงกลาว เมอนามารวมกนเปนคาวา

คณลกษณะผบรหารจงไดนยามความหมายตามทนกวชาการหลายทานไดใหไวดงน

มานตย สทธโสภาสกล ไดกลาวถงความหมายของคณลกษณะผบรหาร วาหมายถง สงทด

ทมในตวผบรหารอนเกดจากความรความสามารถทสามารถปลกฝงได เกยวกบภาวะผนา

ความสามารถทางภาษา ความมมนษยสมพนธ ความสามารถในการประสานสมพนธ วสยทศน

การมคณธรรมจรยธรรม22

20 กลกาญจน มลเกต, “คณลกษณะผบรหารสตรในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญ

ศกษา จงหวดปราจนบร” (วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2546), 10. 21 อภรมย เปนสข, “คณลกษณะของผบรหารสตรตามทศนะของครในสถานศกษาขน

พนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาจงหวดชลบร ” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขา

การบรหารการศกษา สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏราช

นครนทร , 2549), 25. 22 มานตย สทธโสภาสกล, “ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหาร



มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร, 2549), 42.

30

บงอร จงสมจตต ไดใหความหมายของคณลกษณะของผบรหารวา หมายถงคณลกษณะ

ประจาตวของผบรหารทแสดงออกมาใหปรากฏและมอทธพล ทาใหผรวมงานเกดความศรทธา

เชอถอพรอมทจะปฏบตตามหรอใหความรวมมอปฏบตงานดวยความเตมใจ23

เพลเลจรโนและวารนฮากาน(Pellegrino and Varnhagan) กลาววา คณลกษณะของ

ผบรหาร หมายถง ศกยภาพทางความรหรอทกษะทชวยใหผบรหารปฏบตงานไดสาเรจ และ

คณลกษณะของผบรหารคอสงตางๆในตวผบรหารทงทมมาตงแตกาเนด และทเกดจากการเรยนร

ไดแก ความรทวไป แรงจงใจ ลกษณะนสย ภาพพจนทมองตนเอง บทบาททางสงคม หรอความ

ชานาญเฉพาะของผบรหาร ซงมสวนเกยวของกบการปฏบตงานใหสาเรจไดผลดเยยม24

จากความหมายดงกลาวขางตนจงสามารถสรปความหมายของคาวาคณลกษณะของ

ผบรหาร วาหมายถงสงทดทมในตวผบรหารอนเกดจากความรความสามารถทมมาตงแตกาเนด

และทเกดจากการเรยนร ซงเปนศกยภาพทงทางความรหรอทางทกษะทชวยใหผบรหารสามารถ

ปฏบตงานไดสาเรจ

ทฤษฎและแนวคดเกยวกบคณลกษณะของผบรหาร

ผบรหารมหนาทหลกในการบรหารงานตางๆ ของหนวยงานใหบรรลตามเปาหมายทวางไว

ผบรหารทจะบรหารงานใหสาเรจไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลจาเปนจะตองม

คณลกษณะทเหมาะสมสาหรบการทจะเปนผบรหารอยางครบถวน ทงนไดมผเสนอทฤษฎและ

แนวคดเกยวกบคณลกษณะของผบรหารทเออตอการบรหารงานของผบรหารไวอยางหลากหลาย

ดงน

จาลอง นกฟอน ไดกลาวถง ทกษะและความรความฉลาด และประสบการณทนกบรหาร

การศกษามออาชพพงม ไดแก คณลกษณะทดทวไปของผนาหรอผบรหารองคการซงสรปไดดงน

คอ 1) มความรบผดชอบสง 2) มความขยนหมนเพยร 3) มความอดทน/อตสาหะ 4) มความ

ซอสตยสจรต 5) มความคดรเรมสรางสรรค 6) มแรงจงใจใฝสมฤทธ/กระตอรอรนในการทางาน

23

บงอร จงสมจตต, “คณลกษณะผนาของผบรหารทสมพนธกบการจดการความรของ

สถานศกษาในเขตพนทการศกษาสพรรณบร เขต 2” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,

2551), 17. 24

J.W. Pellegriono and C.W. Varnhagan, “Abilities and Aptitudes,”in The international

Encylopedia of Education : Research and Studies. V.1.P.1.(Oxford:Pergamon Press,1985), 1.

31

7) มทกษะในการวนจฉยสงการ 8) มการรกษาระเบยบวนยทด 9) มความตรงตอเวลา/การบรหาร

เวลา 10) มบคลกภาพทด25

นพนธ กนนาวงศ ไดสรปคณลกษณะทสาคญของผบรหารโรงเรยนไว 3 ประการ

ดงนคอ 1) ภมร ผบรหารสถานศกษาตองมความรทางวชาบรหารศาสตร เขาใจหลกการ แนวคด

ทฤษฎทางการบรหาร มทกษะทจาเปนในการบรหารงาน รวมทงมความรทางดานพฤตกรรม

ศาสตร มความเปนผนา มมนษยสมพนธ มเทคนควธดานการประสานงาน การแกปญหาและการ

ตดสนใจ เปนตน 2) ภมธรรม ผบรหารงานสถานศกษาทดยอมมภมธรรมในการบรหารมความ

เลอมใสศรทธาในศาสนา โดยเฉพาะตองรจกการใชหลกธรรมทางศาสนาเพอการบรหารงาน เชน

พรหมวหาร 4 สปปรสสธรรม 7 สงคหวตถ 4 อทธบาท 4 เปนตน 3) ภมฐาน หมายถง

บคลกลกษณะทเหมาะสมในการเปนผบรหารท งดานการพดจาและการแตงกาย ตลอดจน

บคลกภาพสวนบคคล26

วรญญบดร วฒนา กลาววาลกษณะทผบรหารจะตองม คอ 1)ความฉลาดรอบร คอ สามารถ

ทจะเหนเหตการณไดเรวกวาและสามารถตความประเดนของสถานการณได 2)มความกระตอรอรน

3)สนใจสงภายนอกและอยากรอยากเหนวาอะไรจะเกดขนอยเสมอ 4)มความจาด 5)มความโอบ

ออมอารเอาใจเขามาใสใจเรา 6)ไวเนอเชอใจได ผตามมความรสกมนใจทจะตามคนทเขาสามารถ

ไววางใจได 7)มความสามารถจงใจใหเหนตามดวย 8)ทาตวเปนตวอยางทด 9)มความสามารถใน

การสอสาร 10)มความยตธรรม27

สรศกด ปานเฮ ไดใหความเหนเกยวกบคณลกษณะของผบรหารมออาชพในยคปฏรป

การศกษาวาควรมลกษณะพนฐานทสาคญ ดงน 1.มองไกลอยางตอเนองและพรอมทจะ

เปลยนแปลง ตองมวสยทศน 2. สามารถวเคราะหสถานการณเพอกาหนดนโยบายและแผนกล

ยทธอยางเหมาะสม 3. ไวตอการรบรขอมลขาวสารตางๆ ทเกดขนทงสงคมภายนอกและภายใน

องคการ และรจกวเคราะหความนาเชอถอของขอมล 4. ความสามารถในการจดระบบการสอสาร

25 จาลอง นกฟอน, “เสนทางสนกบรหารการศกษามออาชพ,” วารสารสถาบนพฒนา

ผบรหารการศกษา 5 (มถนายน-กรกฎาคม 2543) : 3-4. 26 นพนธ กนาวงศ, หลกการบรหาร, พมพครงท 2 (พษณโลก : โรงพมพตระกลไทย,

2543), 55. 27 วรญญบดร วฒนา และคนอนๆ , ผนา...แหงโลกอนาคต การบรหารจดการแบบมออาชพ

(กรงเทพฯ : อลฟามเดย, 2543), 25 – 26.

32

ใหไดผล 5. มความสามารถในการบรหารทรพยากรบคคล 6. มคณธรรมและจรยธรรมในการ

บรหาร สามารถเปนแบบอยางทดในการประพฤตปฏบต28

สมชาย เทพแสง ไดกลาวถงคณลกษณะของผบรหารมออาชพตองมลกษณะ 20 P ดงน

1. psychology ผบรหารตองมจตวทยาในการบรหารคน 2. personality ผบรหารตองมบคลกทด

ตงแตการแตงกาย การเดน ยมแยม แจมใส มมารยาท วางตวเหมาะสม 3. pioneer ผบรหารมอ

อาชพตองกลาไดกลาเสย ตองวางแผนเชงรก 4. poster ตองเปนนกประชาสมพนธทด การ

ประชาสมพนธทดคอมขปาฐะ 5. parent ตองเปนพอแมผปกครอง ตองมพรหมวหารธรรม ตอง

วางตวเปนกลาง 6. period ตองเปนคนตรงตอเวลา การทางานตรงเวลาสะทอนใหเหนวาเปนคน

ซอสตยไดอยางหนง และเปนตวอยางทดตอผใตบงคบบญชา 7. pacific ผบรหารตองมความสขม

รอบคอบ ใจเยน 8. pleasure ผบรหารตองมอารมณขน แกสถานการณทตงเครยดได ทาใหการ

ทางานมความสขไมเครงเครยด 9. prudent ตองมองการณไกลหรอมวสยทศน ตองทนสมยอย

ตลอดเวลาและสามารถคาดการณลวงหนาได 10. principle ตองยดหลกการเปนหลก 11. perfect

งานทเกดขนตองใหสมบรณทสดเทาทจะทาได และมความครบถวนสมบรณถกตอง เนนคณภาพ

ของงาน 12. point งานททาตองมวตถประสงคแนนอน ชดเจน สามารถดาเนนไปอยางมทศทาง

13. plan งานททาตองมการวางแผนอยางรอบคอบ 14. pay ตองมการกระจายงานอยางทวถงและให

รางวลบคคลททาผลงานดเดน เพอเปนขวญและกาลงใจ ชวยใหบคลากรมงทางาน เกดการพฒนา

งาน 15. participation ผบรหารตองใหผรวมงานมสวนรวมและมองเหนความสาคญในการทางาน

16. pundit ผบรหารตองรเรองงานททาอยางชดเจนและสามารถปฏบตได 17. politic ตองมความร

ความเขาใจดานการเมองการปกครอง 18. poet ตองมความสามารถในดานสานวนโวหาร เพราถาม

ความสามารถดานการเขยนจะชวยเสรมสรางความมนใจใหกบตนเอง และเกดความศรทธาจากคน

อน 19. perception ผบรหารจะตองมความสามารถในการหยงร คาดการณ ตรวจสอบและทบทวน

สงทคาดการณไว 20. psycho ผบรหารตองมจตวญญาณของนกบรหาร เปนผมความรกในอาชพ29

28 สรศกด ปานเฮ, “สมตการเปนนกการบรหารการศกษามออาชพ,” วารสารวชาการ 2,6

(มถนายน 2543) : 70-75. 29 สมชาย เทพแสง,ผบรหารมออาชพ,”ขาราชการคร 20,3(มถนายน-กรกฎาคม 2543): 20-

23.

33

สวนสมชาย ภคภาสนววฒน ไดกลาววา ผบรหารตองมคณลกษณะดงน 1) visionary ม

วสยทศน 2) fit มดลภาพระหวางจตใจ (moral) กบวตถ (material) 3) fair มความเปนธรรมกบ

สงคม ไมเหนแกตว 4) team oriented รจกทางานเปนทม 5) professional มความเปนมออาชพ30

บญทน ดอกไธสง กลาววา คณลกษณะของผบรหารทดจะตองมลกษณะ ดงน 1) นสย

สวนตว ผบรหารจะตองมอารมณคงท มบคลกภาพด เปนตวของตวเอง มความคดรเรมและ

สรางสรรค มพลงในการทางาน มลกษณะแนวแนและควบคมอารมณได 2)สมรรถนะทางจตใจ ม

พทธปญญา การศกษาด มความรทางเทคนค สามารถวเคราะหสถานการณในระดบมหาภาคและ

จลภาพไดด มความยตธรรม รสานวนการตดตอพดจาฉะฉาน และมจนตนาการ 3)มทกษะทาง

สงคม โดยมความสามารถทจะกระตนและแนะนาบคคลอน มความเปนเพอนและมประโยชนตอ

บคคลอน ไดรบการยอมรบจากบคคลอน มความฉบไวตอสถานการณทางสงคม กลาเผชญกบ

ปญหาและพนจพเคราะหพฒนาบคคลทอยใตบงคบบญชา มความสามารถในการเปนผนาทจะทาให

บคคลรวมกนเปนทม เพอเกดความรวมมอซงกนและกนในการทางาน 4)คณสมบตทางกาย คอ เปน

บคคลทมความสามารถในการทางานใหสาเรจในอนาคต มนสยใจคอด มเจตคตตองานและเพอน

รวมงานในแงด มความซอสตยและเชอมนในตนเอง และเปนทไววางใจตอเพอนรวมงานโดยเปน

บคคลทไมมปญหา31

พรนพ พกกะพนธ กลาววาผบรหารทดควรมคณลกษณะดงน 1. มความเฉลยวฉลาด 2. ม

การศกษาอบรมด 3. มความเชอมนในตนเอง 4. เปนคนมเหตผลด 5. มประสบการณในการ

ปกครองบงคบบญชาเปนอยางด 6. มชอเสยงเกยรตคณด 7. สามารถเขากบคนไดทกชนวรรณะ 8.

มสขภาพอนามยด 9. มความสามารถเหนอระดบความสามารถของบคคลธรรม 10. มความร

เกยวกบงานทว ๆ ไปในองคกร 11. มความสามารถเผชญปญหา 12. มความสามารถคาดการณ32

จนทราน สงวนนาม ไดกลาวถงคณลกษณะทพงประสงคของผบรหารสถานศกษาทพง

ประสงค ดงน 1) เปนผมบคลกภาพด มคณธรรม จรยธรรมและเจตคตทดในการบรหารและการ

30 สมชาย ภคภาสนววฒน, “การพฒนานกบรหารในองคการยคใหม,” รวมคาบรรยาย

หลกสตรพฒนาผบรหาร (มปท. : สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2543), 143. 31 บญทน ดอกไธสง, อางถงใน เกศราภรณ วทยไพจตร, คณลกษณะของผบรหารโรงเรยน

ทพงประสงคตามการรบรของครโรงเรยนประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร (บณฑตวทยาลย

ภาควชาบรหารการศกษา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2544), 94. 32 พรนพ พกกะพนธ,ภาวะผนาและการจงใจ (กรงเทพฯ:โรงพมพจามจรโปรดกท,2544),

22-23.

34

จดการศกษา ประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยางทดในการครองตน ครองคน ครองงาน และยดมน

ในจรรยาบรรณวชาชพ 2) เปนผททางานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค ไดแก มมนษยสมพนธท

ด มภาวะผนาผตามทด มความคดรเรมสรางสรรค มวฒภาวะทางอารมณ มความคดเปน

ประชาธปไตยและมการทางานเปนทม 3) เปนผมความรความเขาใจในหลกการบรหารการศกษา

ไดแก ความรทวไปในการบรหารจดการทเกยวของกบการศกษา และความรเฉพาะตาแหนงตาม

ภารกจของสถานศกษา 4) เปนผมวสยทศนในการบรหารและการจดการศกษา ไดแก การ

วเคราะหสภาพปจจบนและสรางความมงหวงในอนาคต มความคดรเรมสรางสรรคและแนวทาง

พฒนาการศกษา33

กฤษณา ศกดศร ไดกลาวไวเกยวกบคณสมบตทผบรหารทดควรม คอ 1. มพลงแหงความ

อดทน ผบรหารตองมพลงพรอม ท งกายและทางใจทจะเผชญกบเรองตางๆ เชน สามารถ

รบผดชอบตองานไดอยางสมาเสมอ มความเชอมนในตนเอง อดทนตอความกดดนตางๆ สามารถ

แกปญหาใหลลวงไปได มความสามารถในการทางานรวมกน มนมนในการทางานใหบรรล

เปาหมาย เปนตน 2. มบคลกภาพทด ผบรหารทมประสทธภาพจะตองมบคลกทสามารถปรบตว

ใหเขากบสงแวดลอมไดดและมความพรอมอยเสมอ โดยจะตองมการแสดงออกทดในการกระทา

สงตางๆ เชน บคลกภายนอกตองสภาพและเรยบรอยอยเสมอ มมารยาทตอทกชนชน รจกระงบ

อารมณ ปรบปรงการทางานใหมประสทธภาพอยเสมอ 3. มสามญสานก หมายถง การมความนก

คดทด สามารถเผชญปญหาตางๆ ไดด และแกปญหาอยางมประสทธภาพ 4. มความยตธรรม

ผบรหารทดตองเปนผมความยตธรรม หากขาดคณสมบตขอนจะทาใหไมประสบผลสาเรจในการ

ทางาน โดยตองมความยตธรรมภายใตจตสานก ซงเปนนสยและความยตธรรมในการพจารณา ซง

เปนการพจารณาจากขอมลทเกดขนจรง ทาใหแกปญหาไดอยางถกตอง 5. มความสามารถทจะเหน

ถงความแตกตาง คอ การใชวจารณญาณอยางพนจพเคราะห จาแนกแยกแยะสงผด สงถกได 6. ม

ความคดรเรม ซงเปนปจจยทสาคญอยางยงสาหรบการบรหารจดการ 7. มความพยายาม ผบรหารท

มความสามารถควรจะรวธทจะทางานใหกาวหนาขนเรอย ๆ ซงตองตระหนกวาความสาคญอยทการ

ลงมอทา และปรบปรงใหดขนอยเสมอ34

ภาวดา ธาราศรสทธ ไดนาเสนอคณลกษณะทผบรหารควรจะม คอ 1. ภมฐาน หมายถง

ความสงาผาเผย ความสะอาด ความเปนระเบยบเรยบรอย ความพอเหมาะพอดของรปราง เครอง

33 จนทราน สงวนนาม, ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารสถานศกษา, 137. 34 กฤษณา ศกดศร,อางถงในทองทพภา วรยะพนธ, มนษยสมพนธกบการบรหาร

(กรงเทพฯ : อนฟอรมเดย บคส, 2546), 78-82.

35

แตงกาย กรยาวาจา ทาทางทแสดงถงบคลกลกษณะการเปนผนา ทาใหบคคลอนพงพอใจและเกด

ความเชอถอศรทธา ซงมลกษณะทแสดงออกใหเหนชดเจน ดงน มวาจาสภาพ ปฏบตตามมารยาท

ทางสงคม มอารมณขน สามารถควบคมตนเอง ระงบอารมณได แตงกายเรยบรอย ทาทางสงา ม

สขภาพดทงกายและใจ มมนษยสมพนธทดกบผอน 2. ภมวฒ หมายถง ความเปนผมความรในการ

ปฏบตงาน คอ ตองมความรเฉพาะวชาการในหนาทโดยตรงใหแตกฉาน และตองมความรใน

แขนงอน ๆ ทเกยวของกบงานในหนาทดวย ซงผนาจะตองเรยนรใหมากท งจากตาราและ

ประสบการณจากผเชยวชาญ รวมทงการเรยนรดวยตนเอง ผนาทขาดภมรยอมขาดความนาเชอถอ

ในดานความรความสามารถจากผใตบงคบบญชา ทาใหเกดปญหาในการปกครอง ซงลกษณะของ

ผนาทเปนผร คอ มความรอบรในหนาททรบผดชอบโดยเฉพาะกฎหมาย ระเบยบ วธการ ความ

รอบรในดานเทคนค กระบวนการคด นวตกรรม เทคโนโลย ประวตศาสตร สงคม 3. ภมธรรม

เปนคณสมบตทสาคญทสดของผนาทกประเภท เพราะถาผนาขาดภมธรรมจะทาใหเกดความ

เสยหายตอองคการ คณลกษณะผนาทมภมธรรม คอ มความซอสตย ความมนคง เปนผทมความ

ยตธรรม เปนผทมวนยในตนเอง เปนผทมวนยในตนเอง เปนผทมความรบผดชอบตอการกระทา

ของตนและตอผลทเกดขนจากการกระทา เปนผทมความปรารถนาทจะทาด เปนผทมความเชอมน

ในตนเอง เปนผทสามารถตดสนใจอยางมเหตผล เปนผทยอมรบฟงความคดเหนของผอน เปนผท

เสยสละ เปนผทมพรหมวหารส หนกแนน เปดเผย เขาใจตนเองและบงคบตนเองได 4. ความจด

เจนในศลปะ ผบรหารทมประสทธภาพจะตองเปนผทสามารถประยกตหรอผสมผสานภมทงสาม

ภมเขาดวยกน เพอปฏบตงานใหบรรลเปาหมาย การประยกตภมทงสาม กคอศลปะแหงความเปน

ผนา ผนาทดตองเปนผจดเจนทงการพด การเขยน และการกระทาลกษณะของผทมความจดเจนใน

ศลปะของการเปนผนา คอ เปนผทมสวนรวมในกจกรรมและการเขาสงคม เปนผรจกวธทจะ

ทางานใหสาเรจ เปนผมความกลา มความสามารถในการปรบตว มความสามารถในการพดหรอ

สอความคด มมนษยสมพนธ เปนผทสามารถแบงงานใหผอนชวยปฏบต เปนทพงของผอนได ม

เทคนคในการยกยองชมเชย มประชาธปไตย เปนทยอมรบของกลม มความสามารถในการจงใจ

และสรางความเปนหมคณะ35

สชน บญพรอม กลาวถงคณลกษณะของผบรหารไววา 1) บคลากรและพฒนาบคลากร 2)

ความรเรองในกฎระเบยบเกยวกบงานธรการ การเงน และพสด 3) ความรความเขาใจในเรอง

35 ภาวดา ธาราศรสทธ, ภาวะผนาและจรยธรรมสาหรบผบรหารการศกษา (กรงเทพฯ :

ขาวฟาง, 2546), 71-80.

36

ระบบการบรหารการศกษา นโยบายการศกษา 4) ความสามารถในการสรางความสามคคใหเกดขน

ในหนวยงาน 5) ความรความเขาใจในนโยบายและเปาหมายของการจดการศกษา36

วรตน จนทรสวรรณ ไดกลาวถง คณลกษณะของผบรหารวาผนาควรมประสทธภาพ

เฉพาะตน ไดแก ความร ความสามารถมทกษะดานการบรหาร มวธการทางาน การดาเนนงาน

ตลอดจนวธการบรหารงานทนาไปสความสาเรจ มการพฒนาตนเองอยางตอเนอง ดแลเอาใจใส

สขภาพของตนเองใหแขงแรงทงดานรางกายและดานอารมณ มการลาดบความสาคญของภาระงาน

มเปาหมายในการทางานและพยายามทางานใหบรรลเปาหมายทวางไว37

สธ สทธสมบรณ และสมาน รงสโยกฤษณ ไดสรปคณลกษณะของผบรหารทดไวดงน

1) มความเชอมนและเคารพในความคดเหนของตนเองและผอน 2) มความรอบร ความสามารถใน

งานทตนมหนาทรบผดชอบ 3) มความคดรเรมและสนบสนนใหผใตบงคบบญชามความคดรเรม

ดวย 4) มความเสยสละ 5) มความกระตอรอรนและเขาสงคมไดด 6) มความซอสตยสจรต 7) ม

ความกลาในการตดสนใจ 8) มความสมานไมตรและสรางสามคคธรรมกบผรวมงาน 9) มดลยพนจ

มนคงและรอบคอบ 10) มความจงรกภกดตองานและผรวมงาน 11) มความกลารบผดชอบและ

ยอมรบวามพนธะตอหนาท 12) มประสบการณในการปกครองบงคบบญชาจากหวหนาแบบตางๆ

มาแลว 13) มบคลกภาพเขมแขงเดดเดยว 14) มเหตมผล ยอมรบความจรง 15) มความตนตว

คนควาหาความรใหมเพอพฒนาตนเองอยเสมอ 16) มความยตธรรม38

สภาวด คาเกลยงไดสรปคณลกษณะของผบรหารทดไววา ผบรหารคอผทมคณลกษณะ

บคลกภาพพเศษกวาคนทวๆไป ไดแก เปนผทมรางกายสงาผาเผย มการศกษาและสถานะทางสงคม

ด มความรความสามารถ ผนาเปนผทมสตปญญาสง มการตดสนใจทด และมทกษะในการสอ

ความหมายและการพด มความตนตวอยเสมอ ควบคมอารมณได มความคดรเรมและสรางสรรค ม

36 สชน บญพรอม, “คณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนศกษาสงเคราะหตาม

ทศนะของครโรงเรยนศกษาสงเคราะห สงกดกรมสามญศกษา” (ปรญญานพนธการศกษา

มหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บางแสน, 2546), บทคดยอ. 37

วรตน จนทรสวรรณ,“คณลกษณะทพงประสงคของผบรหารสานกงานเขตพนท

การศกษา” (วทยานพนธ ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา ภาควชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2547), 38. 38 สธ สทธสมบรณ และสมาน รงสโยกฤษณ, หลกการบรหารเบองตน,พมพครงท 16

(กรงเทพฯ : ประชาชน, 2549), 60-61.

37

จรยธรรม มความเชอมนในตนเอง รบผดชอบ ไมยอทอตออปสรรค เปนทยอมรบของสมาชกและ

คนอนๆ มความเฉลยวฉลาดในการเขาสงคม39

นอกจากนยงมนกวชาการชาวตางประเทศไดกลาวถงคณลกษณะของผบรหารไวในอก

หลากหลายแงมมดงน ปเตอร ดรคเกอร (Peter F. Drucker) กลาววา ผบรหารโดยทวไปควรม

ลกษณะ ดงน 1)มความพรอมทงกาย ใจ สมอง (wealthy) 2)มความชานาญพเศษ (skills) 3)มอานาจ

ในตวเอง (power) 4)รอบรทกอยางทสามารถทาได (enlightenment) 5)แสวงหาสงทด (well belong)

6)ตรงตอระเบยบ (rectitude) 7)รจกทต าทสง (respect) 8 การแสดงทาทางไมขดตา (affection)40

เครทอน (Kreitton) ไดแยกแยะคณลกษณะผนา โดยเนนวาลกษณะผนาทดตอง

ประกอบดวยบญญต 21 ประการ คอ 1) ตองมความรด 2) มลกษณะจงใจผพบเหน 3) มใจเยอก

เยนเมอประสบปญหา 4) นอบนอม 5) ตดสนปญหาทนทวงท 6) เปนกลางโดยไมเอนเอยง 7)

เปลยนแปลงปรบปรงได 8) มความกลาหาญ 9) เปนผราเรงมองโลกในแงด 10) เตรยมใจทจะรบ

งานหนก 11) มอารมณมนคง 12) มเมตตาจต 13) เปนผมความกระตอรอรน 14) เสมอตนเสมอ

ปลาย 15) สามารถคมการประชมและแนะนาความคด 16) รกงานททา 17) ไมหมดกาลงใจงาย ๆ

18) มความสามารถทางานไดดมากกวาหนงสง 19) มพลงแหงความคดคานง 20) ซอสตยและ

ตรงไปตรงมา 21) ตองมศลธรรม41

ดอลล (Doll)ไดใหแนวคดเกยวกบคณลกษณะผบรหารดงน 1) ควรเปนคนทมลกษณะเอา

ใจเขามาใสใจเรา ผนาควรจะเปนผทมความรสกไวตอความตองการหรออารมณของสมาชกของ

กลม 2) ควรเปนคนมชวตจตใจ มความตองการสวนตน เปนคนมความกระตอรอรน มความตนตว

อยเสมอ ราเรงแจมใส 3) ควรไดรบการยอมรบจากสมาชกวาเปนสมาชกของกลม และพฤตกรรม

ของผบรหารจะตองสอดคลองกบเกณฑเฉลย(Norms)ของกลม มความคดไมตางหรอหางจาก

ความคดของกลมมากนก 4) ควรเปนทพงของสมาชกได 5) สามารถควบคมอารมณของตนเองได

39

สภาวด คาเกลยง, “คณลกษณะของผบรหารและความพงพอใจในการปฏบตงานของ

บคลากรมหาวทยาลยมหดล” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2550), 20. 40 Peter F. Dructer, The Practice of Management (New York : Harper, 1958), 150. 41 Burton W. Kreitton, Leadership for Action in Rural Communities (Illinois : Interstate,

1960), 81.

38

6) เปนผมสตปญญา 7) สนใจและรในบทบาทของการเปนผบรหารเปนอยางด 8) มความรบผดชอบ

สง42

บารนารด (Barnard) ไดกลาวถงคณลกษณะทดของผบรหารไวดงตอไปน

1. ความมชวตชวาและทนทาน (vitality and undulation) ความมชวตชวา หมายถง

ความคลองแคลววองไว ตนตวอยเสมอทจะรบสถานการณทกชนด ปรบตวไดและราเรงแจมใสอย

เสมอ ความทนทาน คอ ความสามารถในการทางานตอเนองกนได โดยไมตองหยดพกเปน

เวลานาน ทนตอความลาบากเจบชาได โดยไมปรปากบน หรอแสดงอาการทอแทใหผใดพบเหน

สวนความมชวตชวา ความคลองตว วองไว แจมใส ราเรง ทาใหผนามเสนหถกใจคน ความ

อดทน ทาใหผบรหารมโอกาสหาประสบการณไดมาก เรยนรไดตลอดเวลาโดยไมหยดย ง ทาให

เปนคนทนโลก ทนเหตการณ และทาใหไดรบความสาเรจในงานไดงาย เพราะงานบางอยางไม

อาจหยดชะงกหรอทงระยะใหพกผอนได ความรวมมอของบคลากรอนขนอยกบความเอาจรงเอาจง

ของผบรหารในการทางานดวยเหมอนกน ดงนนความทนทานจงจาเปน

2. ความสามารถในการตดสนใจ (decisiveness) ผบรหารทดตองตดสนใจเรวและเตมใจ

เสมอทจะเปนผตดสนใจดวยตนเองในเมอปญหาใดๆเกดขน การรจกตดสนใจเปนลกษณะหนงของ

ความเชอมนในตนเอง ถาผบรหารมความเชอมนในตนเองกจะตดสนใจไดด การตดสนใจได

ถกตองรวดเรวทาใหการแกปญหาตางๆ กระทาไดโดยทนทวงท ความลาชาไมวาจะเปนเชงตอบรบ

เหนดวย หรอปฏบตไมเหนดวย อาจทาใหเกดความเสยหายแกงาน และอาจทาใหผปฏบตหรอผอย

ใตบงคบบญชายงยากใจ

3. ความสามารถในการจงใจ (persuasiveness) ความสามารถน ถาผบรหารขาดเสยแลวแม

จะมความสามารถอยางอนมากเพยงใดกตาม ยากทจะบรหารคนจานวนมากๆ ได ยากทจะทางาน

ใหสาเรจ เพราะคนของหนวยงานจะดาเนนไปไดโดยไดรบความรวมมอจากคนหมมาก ผบรหารท

สามารถชกจงใจคนน หมายถง ความสามารถในการสนทนา ความเปนนกพด สามารถแสดง

ปาฐกถาในทสาธารณะ ความสามารถในการเขยนบทความ การวางตวใหผอนเลอมใสความ

สามารถจบจดสนใจของบคคลอนได รจกเอาใจคนถกจงหวะโดยไมเสยงานและรจกขดในสงทควร

นอกจากนยงตองเปนสงทสามารถใชภาษาไดด ผอนเขาใจงาย ตรงไปตรงมา แสดงความสจรตใจ

ของตนเองออกมาใหคนอนเหนไดชด

4. ความรบผดชอบ (responsibility) หมายถง สภาพของอารมณของบคคลทมความรสก

เสยใจ ไมพอใจ เมอไมไดทาในสงอนควรทา หรอไมไดละเวนในสงทควรละเวน เปนความรสก

42 Ronald C. Doll, Curriculum Improvement (Boston : Allyn and Bacon, 1968), 153 – 55.

39

ดวยตนเองวาสงใดถก สงใดควร ในเชงศลธรรมและคณธรรมตามสภาพสงคมทบคคลเปนสมาชก

อย ผบรหารทดยอมยนดรบผดและเตมใจยอมรบ ขณะเดยวกนเมอรบหนาทไดมาแลว จะบากบน

ทาหนาทใหดทสด โดยไมทอดทงแมแตจะมอปสรรคบางประการมาเกยวของความรบผดชอบเปน

ลกษณะทจาเปนสาหรบผบรหารทกคน

5. ความฉลาดมไหวพรบ (intellectual capacity) สมองเฉยบแหลม เตมไปดวยความรทน

โลก ทนเหตการณ เปนสงทจาเปนทสดสาหรบผบรหารทกประเภท ความฉลาด มไหวพรบ จะม

ไดกตอเมอผนาเปนคนดมความรด รงาน รนโยบายและวตถประสงคของงาน รกระบวนการวธการ

บรหารงาน มความสามารถในการวนจฉยสงการ เปนพหสต คอ รอบรและสนใจในเรองตางๆ

รอบดาน มความคดรเรม และทสาคญทสด คอรางกาย จตใจ และอารมณสมบรณ เพราะรางกาย

ออนแอ จตใจออนแอ อารมณไมมนคง ไมวาจะมระดบสมองหรอเชาวปญญาสงเพยงใด การใช

สมองและเชาวปญญายอมบกพรองผดพลาดไดเสมอ43

สแตท (Stadt) ไดใหความเหนในอกมมหนงวา คณลกษณะของผบรหารทด ควรมดงน

1) คานงถงมาตรฐานในการทางาน 2)เปนทพงของคนอนหรอพงพาอาศยได 3)มความกลา กลาทจะ

คด กลาทจะเสยง 4)มความรบผดชอบ 5)มความสามารถทจะแบงงานใหผอนชวยปฏบต 6)มวนยใน

ตนเอง 7)มมโนภาพ 8)มมนษยสมพนธทด 9)มความสามารถในการสอความคด 10)แขงแรงและม

สขภาพด 11)มสตปญญา 12)มความสามารถในการจดรปงาน 13)มความสามารถในการตดสนใจ

อยางมเหตผล44

สตอกดล (Stogdill) ไดทบทวนการศกษาคณลกษณะของผบรหารททาระหวางปค.ศ. 1948-

1970 และสรปคณลกษณะของผบรหาร ไดดงน

1. ลกษณะทางกาย (Physical characteristics)ไดแก อาย ลกษณะทาทาง สวนสง

น าหนก สงตางๆเหลานเปนปจจยสงเสรมใหมลกษณะของผนาในตนเอง และสามารถสรางความ

ยาเกรงใหกบสมาชกภายในกลมได

2. ภมหลงทางสงคม (Social background) เชน การศกษา สถานภาพทางสงคม

สถานภาทางเศรษฐกจ

43 Chester I. Barnard, Organization and Management (Cambridge : Harvard University

Press, 1969), 93 – 100. 44 Ronald W. Stadt and others, Managing Career Education Programs. (Englewood Cliffs,

New Jersey : Prentice – Hill Inc., 1973), 49 – 53.

40

3. สตปญญา และความสามารถ (Intelligence and ability) ผนามสตปญญาสง ม

ความร ความสามารถดานตางๆทด

4. บคลกภาพ (Personality) ผนามความตนตวอยเสมอ ควบคมอารมณได มความ

เชอมนในตนเอง มความระมดระวงสง มคดรเรม

5. ลกษณะทเกยวกบงาน (Task-related characteristics) ผนามงมนในการทางานให

สาเรจ มความรบผดชอบสง มความสามารถในการนเทศงาน

6. ลกษณะทางสงคม (Social characteristics) เปนผทขอความรวมมอจากบคคลตางๆ

ไดด มบารม ชอเสยง เปนทรจกในสงคม เขาสงคมได รจกกาลเทศะ45

สวนซาเลส (Sayles) มความเหนวา ผบรหารควรมคณลกษณะ คอ 1)มความสามารถเหนอ

ผอน 2)เปนผทสามารถเชอถอและไววางใจได 3)มความกระตอรอรน46

ในอกไมกปตอมา บาส (Bass) ไดทาการสารวจคณลกษณะของผบรหารโดยไดพฒนาจาก

กรอบแนวคดของสตอกดล (Stogdill) ซงกาหนดไวดงน 1. คณลกษณะทางกาย ไดแก การม

สขภาพแขงแรง สงา 2. คณลกษณะภมหลงทางสงคม ไดแก การเปนผมการศกษาด มฐานะทาง

สงคมด เปนทยอมรบยกยองของบคคลอน 3. คณลกษณะทางสตปญญา ไดแก การเปนผมความร

ความสามารถ มปฏภาณไหวพรบด 4. คณลกษณะทางบคลกภาพ ไดแก การเปนผทมความสามารถ

ในการปรบตวเขากบสถานการณการเปลยนแปลง มความเชอมนในตนเอง 5. คณลกษณะท

เกยวของกบงาน ไดแก การเปนผทมความรบผดชอบตอหนาท 6. คณลกษณะทางสงคม ไดแก การ

เปนผมมนษยสมพนธด วางตวในการเขาสงคมไดอยางเหมาะสม47

ในอกแงมมหนงการดเนอร(Gardner) ไดเสนอวาคณลกษณะของผนาควรประกอบไปดวย

การมสขภาพทางรางกายทสมบรณ มความเฉลยวฉลาด มความสามารถในการตดสนใจในบทบาท

ของตน มความเชอมนในตนเอง ปรบตวได มความยดหยนตามสมควร มความพรอมทจะรบผดชอบ

45

Ralph M. Stogdill, Handbook of Leadership : A Survey of Theory and Research

(New York : Ronald Press, 1953), 74-75. 46

Leonard R. Sayles, Leadership : What Effective Manager Really Do and How They Do

it (U.S.A. : McGraw-Hill, Inc.,1979), 32. 47 Bernard M. Bass, Stogdill’s handbook of leadership (New York: The Free Press, 1981),

73-8.

41

งาน มสมรรถภาพในการทางาน เขาใจผรวมงาน และความตองการของผรวมงาน มทกษะในการ

สอสาร มนษยสมพนธ การจงใจ และมความตองการความสาเรจในงาน48

แมกนสน (Magnuson) ไดศกษาวจยลกษณะของผบรหารพบวา คณลกษณะของผบรหาร

โรงเรยนทประสบความสาเรจในการบรหารโรงเรยนนน ตองประกอบดวยคณลกษณะทงในดาน

สวนตว และลกษณะทางดานวชาชพ ดงน 1) คณลกษณะสวนตว ไดแก มความยตธรรม ม

ความร มอารมณมนคง เปดเผย เขาใจงาย มความมนคง คอ คงเสนคงวา และมความเหนใจผอน

2) คณลกษณะดานวชาชพ ไดแก มความรในการบรหารด รจกทจะมอบหมายงาน มการวางแผน

และจดหนวยงานไดด สามารถทางานกบผอนได และรจกใชอานาจอยางเหมาะสม49

ซงแซคส (Sachs) ไดกลาวไวคลายๆกนวา ลกษณะของผบรหารทดตองประกอบดวย 1)ม

ความเขาใจตนเอง 2)ยอมรบและเคารพในความคดของผอน 3)มความเขาใจในสถานการณของ

ผรวมงาน 4)มความคดรเรมสรางสรรค 5)สามารถนาความคดของผรวมงานไปใชใหเกดประโยชน

แกหนวยงาน50

เซอรจเอวานน (Sergiovanni) กลาวถงผบรหารทมคณภาพจะตองมลกษณะดงน 1.สงท

ตองรมากอน 2.การมองการณไกล 3.มหลกการ 4.หลกในการทางาน 5.หลกการปกครอง 6.ความ

มงประสงค 7.การวางแผน 8.ความยนหยด 9.การบรหารคน 10.มความรกองคการ51

เอคน (Eakin) ไดศกษาเกยวกบคณลกษณะของผบรหารโรงเรยน St. Louis พบวา

คณลกษณะของผบรหารทจาเปนตองมและทาใหประสบผลสาเรจ คอ ความรบผดชอบ ความ

เฉลยวฉลาด มไหวพรบเฉยบแหลม มความยดหยนในหนาท มความเขาใจในระบบครอบครวของ

ผรวมงานของแตละคน52

48 JW. Gardner, On Leadership (New York: A Division of Macmillan,1990), 46. 49 W.G. Magnuson, The Characteristics of Successful School Business Managers (Los

Angeles : University of Southern California, 1991), 78-91. 50

Benjamin M. Sachs, Education Administrator : A Behavioral Approach (Boston

:Houghton Miffin Company,1996), 3-4. 51 Tomas J. Sergiovanni, Leadership for the schoolhouse: how is it different?: Why is it

important? (New York: McGraw-Hill, 1996),16. 52 Cavolyn Eakin and Joyce Killman, “Perceptions of Principals and Teachers Concerning

Desirable Leadership Traits for Principals,” (Dissertation Abstracts International, 1997), 39-A.

42

นอกจากนเบนนส (Bennis) เสนอวา ผทจะเปนผนาไดนน จะตองมคณลกษณะบคลกภาพ

พเศษกวาคนทวๆไป ไดแก มความเฉลยวฉลาด มความกลาหาญ มความกระตอรอรน มลกษณะ

ทาทางด สงานาเลอมใส มความยตธรรม ฯลฯ53

ฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel) ไดแบงคณลกษณะของผนาออกเปน 3 ลกษณะคอ

1) ความเปนผมความสามารถ (capacity) ประกอบดวย ความมไหวพรบ การตนตวทนตอเหตการณ

การใชเวลาและภาษาพด ความเปนผรเรมและความเปนผต ดสนปญหาทด 2) ความเปนผม

ความสาเรจ (achievement) ประกอบดวย ความสาเรจทางดานวชาการและการแสวงหาความร 3)

ความเปนผมความรบผดชอบ (responsibility) ไดแก การเปนทพงของคนอนได มความสมาเสมอ

มนคง อดทน กลาพดกลาทา เชอมนในตนเอง และมความทะเยอทะยาน 4) ความเปนผเขาไปม

สวนรวม (participation) ในดานกจกรรม ดานสงคมใหความรวมมอ รจกปรบตว และมอารมณขน

5) ความเปนผมฐานะทางสงคม (status) มตาแหนงฐานะทางสงคม เปนทรจกทวไป54

และเพอเปนการสนบสนนแนวความคดทไดกลาวมาขางตนจงขอนาผลการศกษาของคณะ

ผเชยวชาญดานการฝกอบรมและพฒนาผบรหารการศกษาแหงรฐทสมาเนย ประเทศออสเตรเลย

รวมกบสถาบนพฒนาผบรหารการศกษากระทรวงศกษาธการ ทศกษาเกยวกบคณลกษณะทพง

ประสงคของผบรหารการศกษา (leader characteristics) ซงปรากฏผลจากการศกษาวา ผบรหาร

การศกษาควรมคณลกษณะ คอ

1. ควรมประสทธภาพเฉพาะตน (personal effectiveness)

2. ความสามารถในการทางานรวมกบผอน (interpersonal relation)

3. การมภาวะผนาดานการจดการศกษา (educational leadership)

4. ความสามารถในการวางแผนและความรบผดชอบทตรวจสอบได (planning and

accountability)

5. การมภาวะผนาชม (community leadership)

53 Warren G. Bennis, Managing the dream : reflections on leadership and change

(Cambridge, Mass : Perseus, 2000), 23. 54 Wayne K. Hoy and Cecil G. Miskel, Educational Administration, 6th ed (Singapore :

McGraw-Hill, 2001), 396-397.

43

6. การมภาวะผนาดานศาสนา วฒนธรรมและจรยธรรม (religious, cultural and ethical

leadership)55

และลเครท (Likert) ไดศกษาและกาหนดคณลกษณะของผบรหาร ซงลเครทเชอวาเปน

คณลกษณะทจะทาใหไดทงงาน น าใจคนและผลผลตสง คณลกษณะการบรหารดงกลาวม 8

ประการ ประกอบดวย

1. ภาวะผนา (leadership) หมายถง คณลกษณะผนาของผบรหารวาเปนไปในทางสงเสรม

การปฏบตงานของบคคลในองคการมากนอยเพยงใด

2. การจงใจ (motivation) คอ ลกษณะการใชสงจงใจหรอ วธการกระตนแบบตางๆ

3. การสอสาร (communication) หมายถง การตดตอเพอใหบรรลผลสาเรจตามจดมงหมาย

ขององคการ

4. การมปฏสมพนธ (interaction) หมายถง ความสมพนธและการรวมมอรวมใจกนปฏบต

งานของบคคลในองคการ

5. การตดสนใจ (decision making) หมายถง ระดบของการตดสนใจภายในองคการ

ผบรหารควรรวมอานาจในการตดสนใจ หรอกระจายอานาจในการตดสนใจการตดสนใจไปส

บคคลอนในระดบตางๆ กน

6. การกาหนดเปาหมาย (goal setting) หมายถง การเปดโอกาสใหบคคลในองคการไดม

สวนรวมในการกาหนดเปาหมายการปฏบตงานหรอเปาหมายขององคการ

7. การควบคมการปฏบตงาน (control) หมายถง ระดบอานาจหนาทในองคการซงผบรหาร

ควบคม ตรวจตราการปฏบตงานในหนาทมากนอยเพยงใด

8. เปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม (performance goals and training) หมายถง

ระดบเปาหมายในการปฏบตงาน ซงผบรหารตองการใหองคการบรรลผลสาเรจ56

จากทฤษฎและแนวคดเกยวกบคณลกษณะผบรหารขางตน พบวามสงทเหมอนกนเชน ใน

เรองของสตปญญา การมมนษยสมพนธ ความสามารถในการจงใจ ความเชอมนในตนเอง และ

บคลกภาพทเหมาะสม ซงผวจยไดพจารณาใชแนวคดคณลกษณะผบรหารของลเครทประกอบการ

วจยในครงนดงมสาระสาคญ คอ

55 สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา, คณลกษณะทสงเสรมประสทธภาพการบรหารงาน

ของผบรหารการศกษา (มปท, 2544), 3-4. (อดสาเนา). 56 Rensis Likert, The Human Organization (New York : McGraw-Hill Book Co.,

1961), 5-25.

44

ภาวะผนา (leadership)

ภาวะผนาเกยวของกบผนาโดยตรง กลาวคอ นอกจากผนาจะเปนบคคลสาคญในการสราง

บรรยากาศในองคการใหเออตอการปฏบตงานแลว งานจะดาเนนไปดวยด บรรลตามวตถประสงค

ยงขนอยกบศลปะในการบรหารของผนานนคอการมภาวะผนา (leadership) ซงมผใหความหมาย

ของคาวาภาวะผนาไวมากมาย ดงน

เอกชย บญมพพธ ใหความหมายของภาวะผนาวาเปนลกษณะความสมพนธรปหนง

ระหวางคนในกลม เปนความสมพนธทบคคลหนงหรอหลายคน ซงเราเรยกวาผนาสามารถทจะชก

จงผปฏบตซงเปนผตามใหรวมมอรวมใจดาเนนการไปสจดมงหมายทผนาตองการได57

สตอกดล (Stogdill) ใหความหมายของภาวะผนาวาเปนกจกรรมของการสรางอทธพลตอ

ผใตบงคบบญชาหรอกลม เพอใหเกดความพยายามใหการดาเนนงานบรรลเปาหมายทกาหนดไว58

เบนนส (Bennis) ใหความหมายวา ภาวะผนาคอ กระบวนการชกนาผใตบงคบบญชาให

ปฏบตตามความตองการ59

โบลลและดาเวนพอรท (Bole and Davenport) กลาววา การเปนผนาคอ กระบวนการท

บคคลมความคดรเรมทจะชวยใหกลมกาวไปสจดประสงคททกคนยอมรบ ชวยทาใหกลมคงอยได

สมาชกทกคนสมปรารถนา โดยมสงทตองการเปนตวกระตนใหบคคลเขารวมเปนสมาชกกลม60

ทด (Tead)อธบายวา ภาวะผนาเปนการกระทาทมอทธพลจงใจใหผอนรวมในกาปฏบตงาน

เพอบรรลเปาหมาย หรอเปนศลปะแหงการกระทาของบคลากร เพอใหไดรบสงทตองการและทาให

ผอนชนชอบ61

57

เอกชย บญมพพธ, “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทสาเรจ

การศกษาสาขาการบรหารการศกษาและสาขาอน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาราชบร”

(วทยานพนธ ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2546), 21. 58 Ralph M. Stogdill, “Leadership Membership Oranization,” PsychologicalBulletin I

(January 1950): 4. 59 Warren G. Bennis. “Leadership Theory and Administrative : The Problem of

Authority,” Administrative Science Ouartery 12 (December 1959) : 261. 60Chester I. Barnard, Organization and Management (Cambridge , Mass:Harvard

University Press, 1969), 92 - 102.

45

เฮอรเซย และ แบลนชารด (Hersey and Blanchard) ไดใหคาจากดความของภาวะผนาวา

หมายถง กระบวนการของการมอทธพลตอกจกรรมของบคคล หรอของกลม เพอใหบรรลถง

จดมงหมายทไดกาหนดขนไวในสถานการณหนง62

ดงจะกลาวไดวา ภาวะผนาเปนการใชศาสตรและศลปในการบรหาร เพอจงใจให

ผใตบงคบบญชาปฏบตงานใหบรรลตามเปาหมายทไดวางไวรวมกน

แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผนา

เนปเออรและเกอรเซนเฟลด (Rodney W. Napier & Matti K. Gershenfeld) ไดกลาวถง

แนวคดเกยวกบภาวะผนาไว 4 ประการอนประกอบดวย 1) leadership-as trait ความเปนผนาทาง

พนธกรรม เปนสงทตดตวมาแตกาเนด 2) leadership-as position ความเปนผนาเกดขนไดเนองจาก

ตาแหนงหนาทการงาน การทางานในตาแหนงใดยอมมลกษณะความเปนผนาอนเนองจากการดารง

ตาแหนงนนตามมา 3) leadership-as situation ความเปนผนาเนองมาจากสถานการณทาใหเกดขน

บางสถานการณตองการคนทมคณสมบตแบบหนง หากมผใดมคณสมบตเชนนนอยกจะกลายเปน

ผนาได 4) leadership-as functional roles of members พฤตกรรมของสมาชกในกลมทาใหเกดความ

ตองการและวตถประสงคททาใหเกดความตองการผนาแบบนนๆขนมา63

ลแฟม และฮอซ (Lipham and Hoch) ไดกลาวถงบทบาทของผบรหารโรงเรยนทเกยวกบ

ภาวะผนาตอนหนงวา ภาวะผนาของผบรหารเปนองคประกอบทสาคญตอความสาเรจของโครงการ

ตางๆ ทางการศกษา ความร ความสามารถ และทกษะของผบรหารตอการสรางภาวะผนาทดนนเปน

สงสาคญและจาเปนสาหรบผบรหารทกคน64

ลเครท (Likert ) กลาววา ภาวะผนาเปนกระบวนการซงผนาจะตองเขาไปเกยวของกบความ

คาดหวง คานยม และความสามารถในการตดตอพบปะเจรจาของบคคลทตองเขาไปเกยวของดวย

61 Ordway Tead, The Art of Leadership (New York: McGraw-Hill Book Company,1970),

20. 62 Paul Hersey and Kenneth H. Blanchard, Management of Organization Behavior, 2th ed.

(Englewood Cliffs, New Jersey:A Simon & Schuster Company, 1972), 68. 63

Rodney W. Napier and Matti K. Gershenfeld,Groups : Theory and Experience (Boston:

Houghton op.,1973), 136-151. 64 James M. Lipham and James A. Hoch, Jr., The Principalship: Foundation and

Functions (New York : Harper & Row Publisher, 1974), 176.

46

ดงนนเพอทจะกอใหเกดประสทธภาพในการทางาน ผนาจะตองแสดงออกซงพฤตกรรมทจะทาให

ผใตบงคบบญชาเหนวาสนบสนนในความสามารถของพวกเขา65

เดวส (Davis) กลาววา ภาวะผนาเปนศลปะของการบอกชแนะผรวมงานหรอผใต บงคบ

บญชาใหปฏบตงานตามหนาทดวยความเตมใจและกระตอรอรน66

สวนบารนารด (Barnard) ไดกลาวถงคณลกษณะของผนาทดไวหลายประการ คอ

1. สดชน อดทน รนเรง เบกบาน ทางานดวยความสนก มความอดทนในการทางาน

2. มความสามารถในการตดสนใจด คอ ตดสนใจอยางรวดเรว และไมผดพลาด

3. มความสามารถในการจงใจคนไดด

4. มความรบผดชอบสงสามารถควบคมอารมณใหมนคงเมอถกตาหน ไมหนงาน แต

มมานะ เพอใหงานนนประสบความสาเรจ67

สตอกดล (Stogdill) ไดกาหนดคณลกษณะของผนาไว 6 ประการ คอ

1. มรางกายแขงแรง ภาษา บคลกด

2. ภมหลงการศกษาด

3. สตปญญาด ตดสนใจด มความสามารถในการสอความหมาย

4. มความคดสรางสรรคและมความเชอมนในตนเอง

5. มความผกพนกบงาน มความรบผดชอบ อดทน

6. มเกยรต สามารถรวมมอกบผอนได และเขาใจในสงคม68

เนปเออร และ เกอรเชนเฟลด (Napier and Gershenfeld) ไดกลาวถงแนวคดเกยวกบความ

เปนผนาไว 4 ประการคอ

1. ลกษณะของผนา (Ieadership–as trait) ความเปนผนาเปนลกษณะทางพนธกรรมเปนสงท

ตดตวมาแตกาเนด

65 Rensis Likert, The Human Organization (New York : McGraw-Hill Book Company,

1967), 273. 66 Davis Schwatz, Introduction to Management: Principle, Practice and Processes

(Harcount – Brace: Jovanonich Inc., 1980), 491. 67 Chester I. Barnard, Organization and Management (Cambridge ,Harvard University

Press, 1969), 92 – 102. 68 Ralph M. Stogdill, Handbook of Leadership : A Survey of Theory and Research(New

York : Ronald Press,1953), 17-23.

47

2. ฐานะทางสงคมของผนา (Ieadership–as position) ความเปนผนาเกดขนไดเนองมาจาก

ตาแหนงหนาทการงาน การทางานในตาแหนงใดยอมมลกษณะความเปนผนา อนเนองจากการดารง

ตาแหนงนนตามมา

3. ผนาตามสถานการณ (Ieadership–as situation) ความเปนผนาไดมาเนองจากสถานการณ

ทาใหเกดขนบางสถานการณตองการคนทมคณสมบตแบบหนง หากผใดมคณสมบตเชนนนพรอม

อยแลวกจะกลายเปนผนาได

4. ผนาจากการทางาน (Ieadership–as functional roles of members) พฤตกรรมของสมาชก

ในกลมทาใหเกดความตองการและวตถประสงคทจะทาใหเกดความตองการ ผนาแบบนนๆ ขนมา

ฉะนนการทจะมผนาแบบใดจงขนอยกบพฤตกรรมของกลมเปนไปในลกษณะใดดวย69

เฮอรเซย และ บลนชารด (Hersey Paul and Kenneth H. Blanchard) มความเหนวาความเปน

ผนา เปนกระบวนการใชอทธผลในการปฏบตงานของบคคล หรอกลมคนทมงสการบรรลเปาหมาย

ภายใตสถานการณทกาหนดให ถาสถานการณเปลยนแปลง ความเปนผนาในรปของกระบวนการ

ใชกตองเปลยนตามไปดวย70

กลาวโดยสรปไดวา ภาวะผนาเปนคณลกษณะของความสมพนธรปแบบหนงระหวางคนใน

กลมอาจเกดจากความสมพนธของบคคลคนหนงหรอหลายคน ซงเรยกวา ผนา กบผปฏบตหรอผ

ตาม ซงผนาสามารถทจะชกจงผปฏบต ซงเปนผตามใหยอมใหความรวมมอและรวมใจดาเนนการ

ตางๆไปสจดมงหมายตามทผนาตองการ

การจงใจ (motivation)

การบรหารงานในโรงเรยนใหประสบผลสาเรจนน ผบรหารโรงเรยนสามารถนาปจจยตางๆ

ทจะสงเสรมสนบสนนใหบคลากรในโรงเรยนเกดความพงพอใจทจะปฏบตงานใหประสบ

ความสาเรจตามทกาหนดไว นอกจากนผบรหารโรงเรยนจะตองมความคดรเรมในการวางแผน

จดการบรหารภายในองคการอยางหลากหลาย ตลอดทงแสวงหาปจจยแวดลอมตางๆ ทจะทาให

โรงเรยนไดพฒนาตามเปาหมายของโรงเรยน ภาระหนาทสาคญกคอ พยายามชกชวน โนมนาวจตใจ

69 Rodney W. Napier and Matti Gershenfeld, K. Groups : Theory and Experience (Boston

: Houghton Mifflin Co., 1973), 136 – 151. 70 Paul Hersey and Kenneth H. Blanchard, Management of Organizational Behaviour

(New Delhi : Prentice – Hall of India Private Limited ,1974), 68.

48

ใหผอยใตบงคบบญชาทกคนเตมใจ และรวมมอรวมใจกนทจะปฏบตหนาท จงจะทาใหงานตางๆ

ในโรงเรยนประสบผลสาเรจ

ความหมายของการจงใจ

การจงใจ หมายถง การกระตนใหมนษยแสดงพฤตกรรมไปในทศทางทผจงใจตองการโดย

ใชความตองการของมนษยเปนสอ โดยมหลกการในการจงใจ คอ ตองพยายามคนหาความตองการ

ทแทจรงของบคลากรในองคการ เนนวธการทางบวกมากกวาทางลบ ยดมนในความยตธรรม ใครทา

ดตองไดด71 และการจงใจเปนกระบวนทเกดขนกบบคคลในการใชความพยายาม(effort) ผลกดนให

เกดการกระทาอยางตอเนอง (persistence) มแนวทาง (direction) ทแนนอนเพอไปสเปาหมาย (goal)

ทตองการ72 ซงฮคส (Hicks) ไดกลาวไววา งานชนแรกของผบรหาร คอ ตองทาใหองคการทาหนาท

ใหบรรลเปาหมายทกาหนดไว ซงการทจะทาเชนนนได ผบรหารตองใชความสามารถทกวถทางท

จะทาใหผรวมงานไดปฏบตงานอยางมประสทธภาพ กอใหเกดผลดตอองคการ ซงวธหนงท

ผบรหารสามารถนามาใชไดอยางด กคอ วธการจงใจบคคลการในองคการใหทางาน73

สวนดาล เอส บช (Dales S. Beach) ใหไดความหมายของการจงใจไววา หมายถงการท

บคคลเตมใจทจะใชพลง เพอใหประสบความสาเรจในเปาประสงค หรอรางวล การจงใจเปน

สงจาเปนสาหรบการทางานรวมกน เพราะเปนสงชวยใหคนไปถงซงจดประสงคทมขอตกลง

เกยวกบรางวลทจะไดรบ74

เบเรลสน และ สไตเนอร (Berelson and Steiner) ไดใหความหมายวา การจงใจ คอ

สถานการณภายในซงกระตนใหเกดความกระตอรอรนหรอการเคลอนไหวอนนาไปสพฤตกรรมท

จะบรรลเปาหมาย75

71 วรางคณา รกษสจตรตน, องคการและการจดการ [Online], accessed 5 April 2008.

Available from htpp://www.pibul1.rip.ac.th/org1/or01.htm 72E-Books พฤตกรรมองคการ [Online], accessed 5 April 2008. Available from

http://suthep.ricr.ac.th/chapter4.doc 73 Herbert G. Hicks, The Management of Organization (New York : McGraw-Hill Book

Company, 1967), 234. 74 Dales S. Beach, Personnel Management People at work (New York : The Macmillan

Co.,1959), 379. 75 Barnard Berelson and Gray A. Steiner, Human Behaviour (New York : Harcourt Brace

& World Inc., 1964), 240.

49

จงพอสรปไดวาการจงใจคอการกระตนผรวมงานดวยวธการตางๆเพอใหมกาลงใจในการ

ทางานใหประสบความสาเรจ2บรรลตามจดประสงคขององคการ

ทฤษฎการจงใจ

แนวคดเกยวกบทฤษฎการจงใจมหลายแนว ดงตอไปน

1. ทฤษฎสองปจจย (motivation hygiene theory) ของเฮอรซเบรก (Frederick Herzberg)

จากการวจยโดยสมภาษณนกบญชและวศวกร ทาใหพบวามปจจยหลายประการทเกยวของกบความ

พอใจ และไมพอใจในการทางาน ประกอบดวย ปจจยจงใจ (motivation factors) ไดแก ลกษณะของ

งาน ความสาเรจของงาน ความกาวหนาในหนาทความรบผดชอบ และงานททาทายกบปจจยอนามย

(hygiene factors) เกยวกบเงนเดอน สภาพความมนคง สมพนธภาพระหวางบคคล นโยบายและการ

บงคบบญชา โดยมความเชอวาปจจยจงใจ มสวนตอการเพมผลผลต แตปจจยอนามยไมใชสงจงใจท

ทาใหผลผลตเพมขน หากแตทง 2 ปจจย ถอเปนขอกาหนดเบองตนทจะปองกนไมใหคนไมพอใจ

ในงานททา76

2. ทฤษฎ X และทฤษฎ Y ของแมคเกรเกอร (Douglas McGregor) ซงอธบายความเชอท

บคคลมพนฐาน 2 ประการ กลาวคอ บคคลทไมชอบทางาน หลกเลยง และขาดความรบผดชอบ

รวมถงขาดความทะเยอทะยาน เรยกวา ทฤษฎ X กบบคคลทมความสามารถ มความคดรเรม

รบผดชอบและพรอมทจะทางานอยางเตมทเมออยในสภาพทเอออานวยเรยกวา ทฤษฎ Y โดยทหาก

ผบรหารมองบคลากรของตนในเชงทฤษฎ X ยอมตองกาหนดมาตรฐานในการควบคม

ผใตบงคบบญชาโดยใกลชด แตหากมองโดยทฤษฎ Y ยอมเปดโอกาสใหบคลากรของตนควบคม

ตนเองในการทางาน77

3. ทฤษฎลาดบความตองการของมาสโลว (Maslow’s need Hierarchy) เปนทฤษฎการจงใจ

ของมนษย ซงเสนอโดยนกจตวทยาชอ มาสโลว (Maslow) ซงเปนทฤษฎการจงใจทไดรบการ

ยอมรบอยางกวางขวาง ทฤษฎนตงอยบนสมมตฐานทวามนษยมความตองการอยเสมอไมมทสนสด

ความตองการมลาดบขนตามความสาคญ ซงมขนของความตองการของมนษยจากขนตาถงขนสง

รวม 5 ระดบ ไดแก

76

Frederick Herzberg, Bernard Mausner, and Babara Synderman, The Motivation to

Work (New York : John Wiley & Sons, Inc.,1959), IX. 77 Douglas McGregor, The Human Side of Enterprise (New York : McGraw-Hill Book

Company, 1960), 33-34.

50

1. ความตองการดานรางกาย (physiological needs) เปนความตองการขนพนฐาน

และจาเปนทสดสาหรบการดารงชวตของมนษย เปนความตองการทจะตองไดรบการตอบสนอง

กอนความตองการอน ๆ ไดแก อาหาร นา ทอยอาศย เปนตน

2. ความตองการความปลอดภย (safety needs) เมอความตองการดานรางกายไดรบ

การตอบสนอง มนษยกจะเกดความตองการความปลอดภย เปนความรสกทตองการความมนคง การ

ไดรบความคมครอง การไดอยในสงคมทเปนระเบยบ มกฎหมายทจะชวยคมครองใหพนอนตราย

ตางๆ

3. ความตองการดานสงคม (social needs) เปนความตองการทมตรสมพนธกบ

บคคลทว ๆ ไป ตองการใหสงคมยอมรบตนเขาเปนสมาชก ไดมสวนรวมในสงคม

4. ความตองการภาคภมใจในตนเอง (esteem needs) เปนความตองการการยกยอง

เคารพนบถอจากคนในสงคม รวมถงความเชอในตนเอง ความสาเรจ ความสามารถความเปนอสระ

และเสรภาพ

5. ความตองการทจะไดรบความสาเรจในชวตหรอตามความนกคด (the needs for

self - actualization) มนษยจะเกดความตองการอยากจะเปนในสงทตนอยากเปนอยางสงสด

ทฤษฎนเชอวา เมอบคคลไดรบการตอบสนองทระดบใดแลว จะเพมความตองการขนไปใน

อกระดบหนง แตหากความตองการระดบใดยงไมไดรบการตอบสนอง บคคลนนจะไมปรารถนาถง

ความตองการในระดบทสงกวาไดเลย 78

4. ทฤษฎการจงใจของวรม วคเตอร วรม (Victor Vroom) ไดใหทฤษฎซงมความเชอวา

ระดบผลผลตของบคคลอยทแรงกดดน 3 ประการ คอ

1) เปาหมายของบคคล

2) ความเขาใจในความสมพนธระหวางผลผลตและการประสบความสาเรจตามเปาหมาย

3) ความเชอทวา ความสามารถของเขาจะมอทธพลตอผลผลตมากนอยเพยงใด ซงทฤษฎน

จะชใหเหนวา บคคลแตกตางกนและระดบแรงจงใจจะขนอยกบแรงกดดน ภายในของแตละบคคล

รวมถงสถานการณของการทางานดวย

วรม (Vroom) ชใหเหนวาความคาดหวงและความพอใจเปนสงทกาหนดกาลงความพยายาม

หรอแรงจงใจของบคคลใดบคคลหนง โดยถาความพอใจหรอความคาดหมายเทากบศนยแลว

แรงจงใจจะเทากบศนยดวย ตวอยาง เชน หากพนกงานคนใดคนหนงตองการเลอนตาแหนงเปน

78 Abraham H. Maslow, Motivation and Personality, 2 nd ed. (New York :Harper & Row

Publishers, 1970), 35-46.

51

อยางมาก (ความพอใจสง) แตไมมความเชอวาเขามความสามารถ หรอทกษะสาหรบการปฏบตงาน

ทมอบหมายใหได (ความคาดหมายตา) แรงจงใจจะมนอย หรอในทางกลบกน หากเขาเชอวา

สามารถปฏบตงานดงกลาวไดดแลว (ความคาดหมายสง) แตผลทตดตามมาไมมคณคาสาหรบเขา

แรงจงใจในการกระทาหรอปฏบตงานกมนอยเชนกน79

5. ทฤษฎการจงใจของแรทแทมม (Latham) ซงไดเสนอแนวคดใหมวาดวยความตองการ

ของมนษย ซงมลกษณะคลายคลงกบแนวคดของมาสโลว (Maslow) แตกมขอแตกตางกนอย โดย

เขาเสนอวาความตองการของมนษยถกจดออกเปน 3 กลมดวยกนคอ

1. ความตองการเพอการอยรอดของชวต(existence needs) ซงไดแกความตองการ

ทางกายภาพบาบด คอความหวกระหาย กามารมณและทางวตถ

2. ความตองการดานความสมพนธ(relatedness needs) เปนความตองการทจะม

สมพนธภาพกบคนอนทมความสาคญตอบคคลนน โดยเฉพาะบคคลในครอบครว หวหนางาน เพอ

รวมงาน เปนตน

3. ความตองการเตบโต(growth needs) เปนความตองการทจะสรางสรรคกอผล

อยางใดอยางหนงใหเกดขนเชน ใชความสามารถของตนเองใหเตมกาลงหรอมการพฒนาตนเอง

อยางตอเนองไปเรอยๆ แนวคดวาดวยความตองการนเรยกสนๆวา ERG80

วธการจงใจในการทางาน

การนาแนวคดเกยวกบการจงใจตางๆ มาปรบใช โดยมการดาเนนการในหลายวธเพอ

กระตนใหคนทางาน ไดแก

1. วธการใชความเดดขาด (be strong approach) เปนวธการทใชกนมาแตเดม เนนถงการใช

อานาจหนาท วธการนจะบงคบใหคนปฏบตงานโดยขวาจะไลออก หากวาไมปฏบตงานหรอไม

ทางาน เพราะเชอในเหตผลวา การทคนทางานกเพอเงนและคนจะกลวทตองสญเสยงาน วธนเปน

การมองคนตามทฤษฎ X ของ McGregor ทชวาไมมใครชอบงาน ผบงคบบญชาจงตองมวธ

ปองกนและพยายามใหคนมความคดแตกตางกนนอยทสด คนจะถกทาใหยงกบงานเพอจะไดไมม

เวลาสรางความยงยาก วธนเปนการบงคบใหคนทางานเพอหลกเลยงการถกลงโทษ ซงสงผลให

79 Victor Harold Vroom and Philip W. Yetton, Leadership and Decision-making(New

York: University of Pittsburgh Press, 1973), 45. 80Andrew S. Latham, “Site-Based management : Is it Working?,” Educational Leadership,

(April 1998) : 85-86.

52

คนงานมการตอสหรอโตตอบโดยการรวมตวกนเปนกลมหรอสหภาพแรงงานและอาจมการขดแยง

จนเกดการทางานถวงเวลาหรอนดหยดงานขนได

2. การใชความด (be good) เปนกรรมวธการทฝายบรหารใชความดเขามาแทนความแขง

กราว โดยการสรางขวญกาลงใจของคนงานใหดขน เชน จดสภาพแวดลอมในการทางานทดขน

เชน จดสภาพแวดลอมในการทางานทดใหประโยชนตอบแทนสง มการสอนงานทด โดยเชอวาจะ

เกดแรงจงใจในการทางานมากขน วธการนแยกออกเปน 2 แบบ คอ

1. แบบพอกบลก (paternalism) เปนแบบทตงอยบนความเชอทวา ถาฝายบรหารด

กบคนงานและเอาใจใสคนงานอยางด คนงานจะทางานหนก หรอทางานเพมมากขน โดยม

ความรสกตองพงคนอน ทงยงมสภาพการขเขญอยในตว ในลกษณะทถาสามารถไมทางานตามท

สงกจะไมไดรางวล และรางวลนนแจกจายใหกบทกคน จงมผลในการจงใจไดนอยมาก บคคลจะ

เพยงพยายามทางานตามเกณฑขนตาทกาหนดไวเทานน จงมใชกนนอย มกพบในกจการขนาดเลก

เทานน

2. แบบใชปจจยสงเสรม (hygienic management) เปนแนวคดทเชอวา ถาพนกงาน

ไดรบเงนเดอนสง สวสดการด สภาพแวดลอมการทางานด จะทาใหคนงานมขวญด แตถามองใน

แงการจงใจแลววธนทกคนไดผลประโยชนเทาเทยม จงไมมรางวลสาหรบการปฏบตงานทด และ

ไมมสงจงใจใหมผลผลตมากขน อยางไรกตาม วธนไดทาใหภาพพจนขององคกรอยในทางทด

เปนการดงดดคนเขามาทางานในองคการมากขน และลดการลาออกจากงานของคนงาน

3. การใชการตอรอง (implicit bargaining) เปนวธการทมการตกลงกนวา ถาคนงานทางาน

ดขน ฝายบรหารจะใหผลตอบแทนในการทางานสงขน เปนการตกลงทมาจากการยนยอมของทง

สองฝาย แมจะไมใชขอตกลงทเปนหนงสอกตาม วธการนมขอดตรงทสามารถเพมผลผลตไดใน

ระดบทพงพอใจ เพราะคนงานรวา ถาเพมผลผลตหรอการปฏบตงานใหมคณภาพมากขนเพยงใดก

จะไดผลตอบแทนมากขนเพยงนน และเปนการสรางความสมพนธทดระหวางคนงานกบฝาย

บรหารไดโดยเฉพาะเมอคนงานเหนวา ฝายบรหารมความยตธรรมกบเขาในการใหผลตอบแทน

แตวธนกเชอวาทาใหผลผลตไดเพยงเลกนอยเทานน เพราะไมมแรงจงใจโดยเฉพาะ

4. การแขงขน (competition) การจงใจแบบนจะใหคาแรงหรอเงนเดอน หรอความด

ความชอบสงขน สาหรบบคคลทมการทางานดเดน ผลกคอคนงานจะพยายามทางานใหดทสด

โดยไมตองมใครคอยผลกดน การแขงขนนมประโยชนมากในการทางานเฉพาะตวบคคล แตกม

จดออนตรงทถาเปนการทางานเปนทม อาจเกดความขดแยงในทม วธนทาใหเกดผแพ ผชนะทาให

ผแพไดรบความวตกกงวล เกดแรงดน ในบางกรณเปนการยากทจะวดหรอประเมนผลวาใครเปน

คนงานทดเดน และคนงานบางคนทมความพงพอใจกบสภาพปจจบน อาจไมสนใจทจะแขงขนก

53

ได วธการแขงขนนถาพอใชประมาณและเปนการแขงขนระหวางบคคลกกอใหเกดประโยชน ถา

แขงขนมากเกนไปอาจเกดผลเสยมากกวาผลด

5. การชใหเหนความสาคญของงาน (internalized) เปนการจงใจโดยการชใหบคคลเหน

ความสาคญของงานทตนเองรบผดชอบ เพอใหบคคลยนดและพอใจทางานดวยความขยนขนแขง

วธนไมเนนความสาคญของการจงใจทางเศรษฐกจหรอการจดสงแวดลอมของงาน แตเปนการมง

ใหบคคลมความสาคญของการจงใจทางเศรษฐกจหรอการจดสงแวดลอมของงาน แตเปนการมงให

บคคลมความสนกสนานในการทางาน ตามแนวทฤษฎ Y ของ McGregor ซงทาไดโดยการแบง

หนาทรบผดชอบใหม การขยายงาน การหมนเวยนงาน การสรางสมพนธภาพทดระหวาง

ผปฏบตงาน การจดใหมการทางานเปนทม การฝกอบรม เปนตน วธชวยใหบคคลตอบสนองความ

ตองตองการของตนไดอยางด โดยความเตมใจและสามารถนาไปใชรวมกบวธการอนไดอยางด

งานทใชวธควรเปนงานทบคคลตองตดสนใจดวยตนเองและมขอผกมดกบงานอยางแทจรง

แมวาการจงใจเปนเรองทสาคญทชวยใหบคคลมพฤตกรรมทพงปรารถนาในองคการแต

การนาทฤษฎการจงใจไปใชกยงตองใหเหมาะสมกบแตละบคคล เพราะแตละบคคลนนมแรงจงใจ

ในการทางานของตนแตกตางกนออกไป การทผบรหารจะนาการจงใจไปใชควรทราบเกยวกบ

ความตองการของมนษยและกระบวนการจงใจ รวมทงความสมพนธของตวแปรตางๆ ทมผลตอ

การจงใจ ความเชอ ความนยม แนวทางการบรหารในปจจบน อทธพลขององคการทไมเปน

ทางการ เปนขอสมมตฐานเบองตนในการกาหนดแนวทางจงใจ การใชแรงจงใจอาจมผลกระทบ

การทางาน ปฏกรยาของคนในองคการและบรรยากาศในองคการ ผบรหารจงตองมการเตรยมการ

รบผลกระทบทอาจเกดขน81

การตดตอสอสาร (communication)

การตดตอสอสารเปนขนตอนทสาคญทสดในกระบวนการบรหาร จะเหนไดวาองคการทก

องคการไมวาจะมขนาดใดยอมตองใชการตดตอสอสารในทกกระบวนการของการบรหาร เชน การ

วางแผน การจดองคการ การอานวยการ การตดสนใจสงการการประสานงานและควบคม ซงการ

81 เอกชย บญมพพธ, “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทสาเรจ

การศกษาสาขาการบรหารการศกษาและสาขาอน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาราชบร.”

(วทยานพนธ ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2546), 30-32.

54

ตดตอสอสารถอเปนหลกในการเชอมโยงความคดจากบคคลหนงไปยงอกบคคลหนงในองคการ

นนเอง

ความหมายของการตดตอสอสาร

คาวา Communication มาจากลาตนวา communis ซงหมายความวา Commoness หรอ

รวมกน เหมอนกน ตรงกน หรออาจกลาวงายๆ วา การตดตอสอสาร คอการสรางความเขาใจรวมกน

ระหวางผสงกบผรบ นนคอ ผสงตองการใหผรบมความเขาใจตรงกน ในขาวสารขอมล ความรสก

นกคด ทศนคต และอน ๆ จากศพทของ communication นทาใหทราบความหมายกวาง ๆ ของการ

ตดตอสอสาร วาหมายถง การทาใหเกดความเขาใจรวมกนนนเอง 82

มนกวชาการหลายทานไดใหความหมายไวใกลเคยงกนประกอบดวยโฮวแลนด (Hovland)

ใหคาจากดความวา การตดตอสอสาร หมายถง กระบวนการ ซงมผสงขาวสาร สงขาวสารโดยใช

สญลกษณหรอภาษา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมของผรบ83 ในทานองเดยวกน เดวส (Davis) ให

ความหมายของการตดตอสอสารวา เปนกระบวนการของการสงขาวสารขอมล และความเขาใจ

จากบคคลหนงไปยงอกบคคลหนง84 ดบน (Dubin) ใหความหมายวา การตดตอสอสารเปน

กระบวนการทจะแลกเปลยนสญลกษณทมความหมายตอกน และหมายรวมถงการทจะอานวยการ

สงการใหเกดการปฏบตงานและเพอประสานกจกรรมตางๆ ทบคคลหลายฝายรวมกนปฏบต 85

สมพงษ เกษมสน ไดใหความหมายของการตดตอสอสารวา หมายถง การกระทาหรอพฤตกรรม

ตางๆ ทดาเนนไปในลกษณะทแลกเปลยนความเหนกนโดยทวไปอยางสามญ หรอกลาวอกนยหนง

วาการสอสารเปนกระบวนการทนาขาวสาร (message) ทเกยวกบ พฤตกรรมของตนจากทหนงไป

ยงอกทหนง86

82 เสาวลกษณ สงหโกวนห , การสอขอความในการบรหาร (กรงเทพ ฯ : บรษทประชาชน

จากด, 2542), 3 – 4. 83 Carl I. Hovland, J. L. Janis, and H.H. Kelly, Communication and Pervasion (New

Haven, Conn : Yale University Press, 1953), 66. 84 Keith Davis, Human Relation at Work, 3rd ed. (New York : McGraw-Hill Book

Company, 1967), 316-320. 85 Robert Dubin, อางถงใน นพพงษ บญจตรากล, หลกการบรหารการศกษา

(กรงเทพมหานคร : บพตรการพมพ, 2536), 63. 86 สมพงษ เกษมสน, การบรหาร, พมพครงท 6 (กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช,2521), 253.

55

ลกษณะหรอประเภทของการตดตอสอสารในองคการ

มผแบงลกษณะหรอประเภทของการตดตอสอสารในองคการไวหลายลกษณะ โดยในแบบ

แรกไดจาแนกออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ

1. การตดตอสอสารทเปนพธการ (formal communication) หมายถง การตดตอสอสารทม

ระเบยบแบบแผนกาหนด เชน การตดตอเปนลายลกษณอกษรในทางราชการ ซงมลกษณะคอ

1) เปนการนาเอานโยบายการตดสนใจ หรอขอแนะนาผานไปตามสายการบงคบบญชา 2) เปนการ

นาเสนอแนะหรอการสนองตอบกลบมายงผบรหาร 3) เปนการแจงนโยบายไปทวองคกร

ทงน การตดตอสอสารทเปนพธการกระทาไดในสามลกษณะ คอ 1) การตดตอสอสารทาง

เดยว (One – way communication หรอ downward communication) เปนการตดตอสอสารจากบนลง

ลาง กลาวคอ ตามสายการบงคบบญชาอนไดแก คาสง นโยบาย ระเบยบ การประชมเพอแจงให

ทราบขนตอนการดาเนนงานหรอการทางานมกจะเปนลายลกษณอกษร 2) การตดตอสอสาร (two –

way communication) เปนการตดตอสอสารจากบนลงลางและจากลางขนบนการตดตอสอสารจาก

ลางขนบนเปนลกษณะเพอสนองตอบการตดตอจากบนลงลางหรออาจอยในรปแบบ การเสนอ

ความคดเหน การรองทกข การรายงาน เปนตน และ 3) การตดตอสอสารหลายทาง (in directional

communication) เปนการตดตอสอสารซงนอกจากบนลงลางและจากลางขนบนแลวยงมการตดตอ

ในแนวนอนระหวางระดบเดยวกนดวย เชน การปรกษาหารอ การประชมกลมและรายงานผล

เปนตน

2. การตดตอสอสารทไมเปนพธการ (informal communication) เปนการตดตอกนดวย

ความคนเคยเปนการสวนตว อาจเปนลกษณะบคคลตอบคคล หรอบคคลกบกลมของบคคล เปน

ตน สาหรบวธการในการตดตอสอสารในแนวปฏบตนน มกกระทาในสองลกษณะคอ

1) ภาษาพด (verbal) เปนการสอสารดวยถอยคาหรอตวอกษรในลกษณะของการพดหรอ

การเขยน

2) ภาษากาย (non-verbal) ซงอาจเปนการสอสารดวยทาทางหรอสหนาแววตา เปนตน87

ในแบบทสองใชหลกการจาแนกตามลกษณะของทศทางการตดตอสอสาร ซงจะแบงได 2

แบบ คอ

1.การตดตอสอสารทางเดยว (one way communication) เปนการตดตอสอสารทผสงทาการ

ตดตอสอสาร โดยปราศจากการของสงยอนกลบ (feedback) จากผรบโดยทวไป การตดตอสอสาร

87 John M. Pfiffner and Robert V. Presthus, Public Administration, 4th ed. (New York :

The Ranaul Press Company, 1960 ), 346-393.

56

แบบนจะเปนไปในรปของนโยบายของผบรหารระดบสงในองคการและตวอยางของสอมวลชน

ประเภทวทย โทรทศน ภาพยนตร หนงสอพมพ เปนตน

2.การตดตอสอสารแบบสองทาง (two way communication) เปนการตดตอสอสารทผสง

และผรบสามารถทจะตอบสนองตอกน เพอสรางความเขาใจอยางแจมแจงทวถงและลกซง ซง

นบวาเปนสงจาเปนและสาคญมากในการบรหาร การบรหารทเปดโอกาสใหผอยใตบงคบบญชาได

ใหขอเสนอแนะ รบฟงขอโตแยงหรอคาถามจะเปนตวอยางของการตดตอสอสารได

แบบทสามจาแนกตามลกษณะของการใช พจารณาได 2 ลกษณะ คอ

1. การตดตอสอสารแบบเปนทางการ (formal communication) หมายถง การตดตอสอสาร

ทมระเบยบแบบแผนขอกาหนดไวโดยชดเจน เชน การตดตอสอสารของระบบราชการ จะม

ระเบยบแบบแผนและตองทาเปนลายลกษณอกษร88

2. การตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ (informal communication) หมายถง การ

ตดตอสอสารในลกษณะทฝายตางๆ กระทากนเองเปนสวนตว สวนใหญจะเปนการตดตอสอสาร

โดยใชคาพดและมกจะเกดขนจากความสมพนธระหวางบคคลในทางสวนตวมากกวาทางตาแหนง

อานาจและหนาท ลกษณะทสาคญของการตดตอสอสารแบบน กคอความรวดเรวในการ

ตดตอสอสารจะมมาก แตกมขอเสยตรงทขาวสารขอมลตางๆ อาจะผดไปจากความเปนจรงไดงาย

ฉะนนในการบรหารองคการเราอาจจะเรมตนดวยการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการในระยะแรก

กอน แลวจงตามดวยการตดตอสอสารแบบเปนทางการในภายหลงหรอควบคกนไป จะไดทงความ

รวดเรวจากลกษณะทไมเปนทางการ และความถกตองสมบรณในลกษณะทเปนทางการ สรปไดวา

การตดตอสอสารภายในหนวยงานอาจครอบคลมถงการตดตอสอสารทเปนทางการ เชน การออก

คาสงทเปนลายลกษณอกษร บนทกคาสงทางวาจา หรอการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ เชน

การประชมสมมนา การประชมแลกเปลยนความคดเหนทวไป การสนทนาแลกเปลยนความ

คดเหน จดหมายขาวภายในหนวยงาน89

แบบทสแบงจาแนกตามสญลกษณทใชในการตดตอสอสาร พจารณาไดจาก 2 แบบ ดงน

1. การตดตอสอสารโดยใชคาพดและการเขยน (verbal and written communication) การ

ตดตอสอสารระหวางบคคล สวนใหญเปนการตดตอสอสารแบบน ซงไมวาจะเปนคาพดหรอการ

เขยน ผบรหารหรอผนาควรจะตองสรางความสามารถในดานตอไปน 1) ความสามารถในการใช

88 สมพงษ เกษมสน, การบรหารงานบคคลแผนใหม (กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2523),

258. 89 เรองเดยวกน, 260.

57

ถอยคาใหพอเหมาะ ใชถอยคาถกหลกเกณฑเปนไปตามตรรกศาสตร 2) ความสามารถในการใช

ถอยคาใหมความหมาย การสอความหมายจะไดผล ถาเขาเขาใจวาสงทเราพดหรอเขยนวาหมายถง

อะไร การใชถอยคาอยางมความหมายเปนการแสดงภมรและภมปญญาของผสงขาวสาร 3)

สามารถใชถอยคาเหมาะสมกบเวลาและโอกาส การสอความหมายจะเปนอปสรรคอยางยงถาหาก

เราใชถอยคาไมเหมาะสมกบเวลาและโอกาส 4) ความหมายทถายทอดความคดเปนคาพด ผนา

จาเปนตองพฒนาทกษะดานนใหมาก ถาหากผนามความคดแตไมสามารถถายทอดความคดใหผอน

เขาใจได การเปนผนาจะประสบความสาเรจไดยาก

2. การตดตอสอสารโดยไมใชคาพด (non-verbal communication) เปนการสอสารโดยใช

ภาษาเงยบ (silent language) หรอสอสารโดยทาทางและการเคลอนไหว ซงแตละบคคลกม

ความหมายเฉพาะของตนเอง เมอเวลาแสดงพฤตกรรมตางๆ เชน การแสดงออกทางสหนา การ

แสดงออกทางทาทาง เปนตน การตดตอสอสารลกษณะดงกลาวน หากพจารณาแลวจะม

ความสาคญและมประโยชนไมนอย90

และแบบสดทายจาแนกตามชองทางเดนของการตดตอสอสาร พจารณาเปน 3 แบบ ดงน

1. การตดตอสอสารจากบนมาลาง (the downward flow) เปนการสอสารจากผอยใน

ตาแหนงสงลงมาตามสายงานบงคบบญชาหรอเรยกวา from the top town จะออกมาในรปของคาสง

แจงนโยบาย บอกวธการปฏบตงาน อานวยงาน คาตกเตอน 2. การตดตอสอสารจากลางไปบน

(the upward flow) เปนการสอสารจากระดบผมตาแหนงตากวาเสนอไปตามสายงานขนถง

ผบงคบบญชา หรอเรยกวา from the button up จะออกมาในรปของความเหน รายงาน คารองทกข

ขาวลอ และวธการสงขาวสารเปนรปสงตวแทนหรอคณะกรรมการไปเจรจา 3. การตดตอสอสาร

ตามแนวนอน (horizontal interchange) เปนการสอสารของผอยในระดบเดยวกน ชวยใหมการ

รวมมอกนทางานดขน มการแบงสวนความรบผดชอบกน แลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน

เกดความคดรเรมสรางสรรค โดยมากออกมาในรปการประชมปรกษาหารอ การสมมนาและใน

รปการพบปะกนอยางไมเปนทางการ91

90 เสรมศกด วศาลาภรณ, พฤตกรรมผนาทางการศกษา (พษณโลก : แผนกเอกสารการ

พมพ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พษณโลก, 2521), 116-198. 91 นพพงษ บญจตรากล, หลกการบรหารการศกษา (กรงเทพมหานคร : บพตรการพมพ,

2536), 66.

58

ไมวาจะจาแนกโดยใชเกณฑใด รปแบบและวธการขางในกมลกษณะคลายคลงกน ซงกขนอย

กบผบรหารหรอผบ งคบบญชาวาจะเลอกใชการตดตอสอสารประเภทใดในการสอความหมาย

(communication process) ในการพจารณาอาจดไดจาก

1 ความมากนอยในการคบหาและสอความหมายซงกนและกนระหวางผบงคบบญชา และ

ผใตบงคบบญชา เพอใหบรรลวตถประสงคของหนวยงาน

2 การสอความหมายจากเบองลางสเบองบน (upward communication)

3 ระดบความใกลชดระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา

4 การทผบงคบบญชารและเขาใจปญหาของผใตบงคบบญชาทประสบอย

5 การมความเขาใจกนและกนระหวางผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาหากผบงคบ

บญชาใหความสาคญกบสงตางๆ ขางตนสง ยอมสงผลถงบรรยากาศรวมมอรวมใจในหนวยงานตาม

ลกษณะการมงดานมตรสมพนธสงตามไปดวย

หลกการตดตอสอสาร

การตดตอสอสารเปนปจจยสาคญในการบรหารองคการ เพราะการตดตอสอสารจะเปนสอ

นาความตองการทางความคด ความรสก และนาไปสความเขาใจระหวางบคคลตอบคคล กลมตอ

กลมหรอระหวางองคการดวยกน เพอใหการบรหารงานดาเนนไปอยางสอดคลองหรอตรงกบ

จดประสงค กอใหเกดประสทธภาพในการบรหารงาน การตดตอสอสารทดจะชวยใหผบรหาร

องคการไดรบขอมลขาวสารทงจากผใตบงคบบญชาและผบรหารทานอน ทงยงใชการตดตอสอสาร

ในการสงการใหมการปฏบตตามเปาหมายขององคการรวมทงใหมการแลกเปลยนขอมลระหวาง

บคคลดวย ดงนนองคการจงตองจดใหมระบบการตดตอสอสารภายในองคการทดเพอใหสามารถ

นามาใชสนบสนนการบรหารองคการไดอยางเตมท ซงบารนารด (Barnard) ไดกลาวไววา

กระบวนการตดตอสอสาร เปนกระบวนการของการสงขาวระหวางบคคล 2 คน หรอมากกวา 2 คน

ขนไป องคประกอบทเกยวของกบการตดตอสอสาร คอ แหลงขาวสาร (Source or sender) ขาวสาร

(Message) และผรบขาวสาร (Receiver) นอกจากนยงไดเสนอหลกการตดตอสอสารไว 7 ขอดงน

1. ชองทางของการตดตอสอสารควรประกาศใหรชดเจนและแนนอน

2. อานาจหนาทปรากฏอยในชองทางของการตดตอสอสารอยางเปนทางการ

3. เสนทางของการตดตอสอสาร (Line of communication) ตองสนและตรงประเดน

4. เสนทางของการตดตอสอสารทสมบรณจะถกนามาใช

5. ผมความสามารถจะเปนศนยกลางของการตดตอสอสาร

6. เมอองคการกาลงดาเนนงาน ไมควรขดขวางเสนทางของการตดตอสอสาร

59

7. ระบบการตดตอสอสารทกระบบตองเชอถอได92

สวนไซมอน (Simon) ไดชใหเหนวา ชองทางการตดตอสอสารเปนชองทางการใชอานาจ

หนาทของผบงคบบญชา ในขณะเดยวกนกบทผปฏบตงานจะเสนอสารสนเทศบางอยางไปใหแก

ระดบบน ซงอยภายใตเงอนไขตอไปน

1. การสงขอความจะไมใหเกดผลทไมพงปรารถนาแกผสง

2. ผบงคบบญชาฟงความคดเหน และใหสารสนเทศแกผปฏบตงานอยางรวดเรวเทาทจะทา

ได

3. ผบงคบบญชาตองการสารสนเทศเพอตดตอเกยวของกบผบงคบบญชาในระดบทสงไป

ไดอยางมประสทธภาพและผบงคบบญชาจะไมรสกพอใจถาขอความไมไดถกสงขนไปตามสาย

งาน93

ประสทธภาพของการบรหารองคการนนเกดขนโดยอาศยปจจยหลายประการแตปจจยท

ขาดเสยมได กคอการตดตอสอสารของคนในองคการ ทงในลกษณะทเปนทางการและลกษณะทไม

เปนทางการทมกจะเกดขนกคอ ผบรหารจะมวธการตดตอสอสารใหมประสทธภาพไดอยางไร การ

จดระบบการตดตอสอสารนนผบรหารตองจดใหสอดคลองกบพนฐานขององคการทงในโครงสราง

ระบบการบรหาร ทศนคตและคานยมรวมทงวฒนธรรมของบคคลในองคการ โดยทวไปผบรหาร

มกใชระบบการตดตอสอสารทเปนทางการเปนหลก แตกอาจใชการตดตอสอสารแบบสมพนธแบบ

ไมเปนทางการ และการสอสารจากภายนอกเขามาเสรมได ความรและความสามารถในการสอสาร

หลายๆ ระบบจะชวยใหผบรหารมความสามารถในการบรหารงานมากขน โดยเฉพาะจะตองได

ขอมลทจาเปนสาหรบการวางแผนและการตดสนใจและสามารถใชบรการทดในการมอบหมายงาน

ตดตามงาน และประเมนผลงานโดยการตดตอสอสารอยางมประสทธภาพได94

การมปฏสมพนธ (interaction)

การปฏสมพนธ (interaction) หมายถง การรวมมอรวมใจกนปฏบตงานของบคคลใน

องคการ ไมวาจะเกดขนระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา หรอระหวางผบงคบบญชา

92 Chester I. Barnard, The Functions of Executive (Cambridge, Massachusetts: University

Press, 1938), 122.

93 Herbert A. Simon, Administrative Behavior, 3rd (New York: The Free Press, 1976), 163. 94Jay M. Jackson, “The Organization and its Communication Problems,” Journal of

Communication 9, 4 (December 1959): 158-161.

60

ดวยกน เปนการสรางบรรยากาศการทางานหรอบรรยากาศการอยรวมกนใหมขนและเปนกจกรรม

อยางหนงในองคการทตองดาเนนการเกยวของกบบคคล95

เนองจากการทคนเรามการปฏสมพนธระหวางกนจะชวยกระตนแรงจงใจในการทางานให

เกดขนอยเสมอ ดงนนผบงคบบญชาจาเปนอยางยงจะตองทาใหเกดความสมพนธทดตอกนในการ

ทางานภายในหนวยงานอยเสมอ เปนการสรางบรรยากาศการทางานแบบมนษยสมพนธ (affiliation

climate) ซงเปนบรรยากาศทบคคลภายในองคการเกดความรสกอบอน มความรก ผกสมพนธกบ

บคคลอนอยางแนนแฟน มการใหคาปรกษาหารอหรอชวยเหลอบคคลอน ๆ ตลอดจนมปฏสมพนธ

อยางมตรภาพ และมการจดตงสหภาพหรอกลมตาง ๆ นอกจากน บคคลทอยภายในองคการตองการ

ไดรบความสนใจและความเอาใจใสตอความรสก จงเปนบรรยากาศองคการแบบทมการสนบสนน

กนในทางอารมณ ลทวนและสตรงเกอร (Litwin and Stringer) กลาววา บคคลซงอยในองคการท

ใหบรการ ไดแกคร พยาบาล และผใหคาปรกษา จะมความตองการบรรยากาศการปฏสมพนธมาก

และนอกจากบรรยากาศองคการแบบนจะชวยใหบคคลในองคการชวยเหลอสนบสนนซงกนและ

กนแลวยงชวยใหเกดความเขาใจบคคลตาง ๆ และชวยสรางสมพนธภาพในการทางานทดระหวาง

ผบรหารและบคคลในองคการดวยบางครงบคคลในองคการอาจตองการทางานหนกเพอการยอมรบ

จากบคคลอน จงเปนบรรยากาศองคการทเหมาะสมกบสถานการณ อาจมการเสรมสราง

ความสมพนธดานความรสกระหวางบคคลอยางใกลชด ตลอดจนทกษะการทางานตางๆ นอกจากน

พวกเขายงไดกลาวถงการสรางปฏสมพนธทเกดขนไดจาก 1) การเสรมสรางความสมพนธทอบอน

และใกลชด 2) การสงเสรมและสนบสนนบคคล 3) บคคลในองคการมอสรภาพ และลดโครงสราง

หรออปสรรคใหนอยลง และ 4) การกระทาใหบคคลรสกวาตนเปนสมาชกคนหนงในกลมหรอใน

องคการ96

แนวคดทเกยวของกบการปฏสมพนธ

ซงแนวคดพนฐานทเกยวของกบการปฏสมพนธกบการเปนผนานน เสรมศกด วศาลาภรณ

ไดสรปสาระสาคญไววา การเปนผนาเปนบทบาทของกลม เพอทจะใหคนยอมรบจาเปนตองมพวก

การอยคนเดยวเปนผนาไมได ถาไมมผตาม การทบคคลพยายามเอาใจเขามาใสใจเรา ยอมทาให

95 สมยศ นาวการ,การบรหารระดบหวหนางานและผจดการแผนก (กรงเทพฯ: บรรณกจ,

2524),63. 96 George H. Litwin and Robert A. Stringer, Motivation and Organizational Climate

(Boston : Division of Research, Harvard University, Graduate School of Business

Administration, 1967), 67-68.

61

สมาชกยอมรบ ซงจะเปนผลสงเสรมใหมความเปนผนาสง บคคลจะเปนผนาขนอยกบความถของ

การปฏสมพนธ(interaction) ปฏสมพนธระหวางบคคล ยอมจะทาใหคนยอมรบกนไดงายขน ดงนน

หวหนาหรอผบรหารทเกบตวเองอยแตในหองทางาน ยอมเปนผนายาก97

สตอกดล (Stogdill) ไดวเคราะหงานเขยนและวจยเกยวกบการเปนผนา สรปแนวคด

เกยวกบการเปนผนากบการมปฏสมพนธไววาการเปนผนา คอ ผลของปฏสมพนธ การเปนผนา

ไมใชสาเหตหรอการควบคม แตเปนผลของการกระทาของกลม การเปนผนาเปนกระบวนการท

บคคลกระตนซงกนและกน มปฏสมพนธซงกนและกน การเปนผนาจงเปนผลของปฏสมพนธของ

สมาชกของกลม98

สวนลกษณะการปฏสมพนธและการใชอทธพลทมตอกนของผ บงคบบญชาทให

ความสาคญกบบคคลจะมความสนใจในเรอง สวนตวหรอปญหาครอบครวและใหความสาคญกบ

การพบปะสงสรรคนอกเวลางานกบผใตบงคบบญชารวมถงสนใจรบฟงความคดเหนตางๆ แตหาก

ผบงคบบญชาสนใจดานงานเปนหลก จะเปนลกษณะตรงขามไปจากทกลาวมาขางตน ไลเครท

(Likert) , อางถงใน ปยะ ทรพยสมบรณ กลาววา จะมคนทถกเรยกวา เปนตวหมดเชอมทาหนาท

เชอมโยงกลมตางๆเขาดวยกน ณ ระดบตางๆ ซงจะมหนาทเปนตวหมดเชอมความมปฏสมพนธตอ

กน สงตางๆเหลานขนอยดบกระบวนการของกลม อยางไรกตามหนาททสาคญทสดทจะทาใหเกด

ความสมพนธระหวางกลมกคอ ตวหมดเชอม ถาหากคนททาหนาทเปนตวหมดเชอมเอาใจใสและ

สามารถรกษาความสมพนธระหวางกลมใหเปนไปดวยด ซงจะนาไปสความสามารถในการ

แกปญหาไดด ผลผลตและคณภาพสง กลมจะรสกถงความรบผดชอบทเดนชด การทางานกจะลลวง

ไปไดอยางมประสทธผล99

จากทกลาวมาขางตนลกษณะการปฏสมพนธและการใชอทธพลของผบงคบบญชาควรม

ความเหมาะสมและเปนมตรตอผใตบงคบบญชา และการทผบงคบบญชาใหความสาคญกบบคคล

ระดบตางๆ ภายใตการบงคบบญชาจะสงผลใหบคลากรในองคการเกดความรสกอบอน มความรก

ผกสมพนธกบองคการ ซงจะสงผลใหมประสทธภาพการทางานเพมสงขน

97 สมยศ นาวการ,การบรหารระดบหวหนางานและผจดการแผนก, 63. 98 Ralph M. Stogdill, Handbook of Leadership : A Survey of Theory and Research(New

York : The Free Fress, 1974), 7-15. 99 ปยะ ทรพยสมบรณ. “ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการกบประสทธผลของ

โรงเรยนมธยมศกษา” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2545), 39.

62

การตดสนใจ (decision – making)

การตดสนใจเปนศลปะและภาระหนาทอนสาคญตอการบรหารเปนอยางมาก ทงนเพราะ

ผบรหารมภาระหนาททจะตองทาการตดสนใจวนจฉยสงการอยเสมอ การตดสนใจทดและถกตอง

จะเสรมสรางการบรหารงานใหมประสทธภาพยงขน

โดยไซมอน (Simon) กลาววา การตดสนใจเปนการหาทางเลอกทจะกระทาอยางใดอยาง

หนง ตามทตนเหนวาเหมาะสมซงขนอยกบความคดและเหตผลของแตละบคคล100

บารนารด (Barnard ) ไดใหความหมายของการตดสนใจวนจฉยสงการพอสรปไดวา เปน

การกระทาของบคคลทสามารถแยกแยะออกเปนหลกการตางๆไดโดยกอนทจะจาแนกไดนนจะตอง

ผานกระบวนการคดจงจะมการกระทาออกมา101

สวนแมคฟาแลนด (McFarland) กลาววา การตดสนใจ หมายถง การกระทาเกยวกบการ

เลอกทผบรหารหรอองคการเลอกแนวทางปฏบตทางหนงจากทางเลอกทมอยหลายทาง102

แคมปเบล (Campbell) กลาววา การวนจฉยสงการ (decision making) เปนการรวมเอาการ

ตดสนใจ (decision)และการตดสน (judgment) ไวโดยพจารณาทางเลอกตางๆเพอใหความประสงค

นนสมฤทธผล การวนจฉยสงการจงนบวาเปนกจกรรมทฉลาด และการกระทาดวยปญญาอยางยง

การวนจฉยสงการอาจมองในรปกระบวนการการตดสนใจกอนทจะลงมอกระทา103

และนกวชาการชาวไทย สมคด บางโม ใหความหมายไววา การตดสนใจ หมายถง การ

ตดสนใจเลอกทางปฏบตซงมหลายๆ ทางเปนแนวปฏบตไปสเปาหมายทวางไว104

จากความหมายตางๆ ดงทมผกลาวแลวนน อาจสรปไดวา การตดสนใจ หมายถง การหา

ทางเลอกของความคดและนาไปสการเลอกทางใดทางหนงของการกระทาทมอยหลายทาง เพอเปน

แนวปฏบตไปสเปาหมายทวางไว

100 Herbert A. Simon, Administrative Behavior, 2nd ed. (New York : The Free Press,

1957), 164. 101 Chester I. Barnard , The Function of the Executive (Cambridge, Massachusetts :

University Press,1938), 189. 102 Dalton E. Mcfarland, Principles and Practices (New York :The Macmillan Company ,

1970), 76. 103 Ronald Campbell , Introduction to Education Administration (Boston : Allen & Bacon,

1974 ), 184 - 209. 104 สมคด บางโม , หลกการจดการ (กรงเทพ ฯ : นาอกษรการพมพ, 2548), 164.

63

ประเภทของการตดสนใจ

การตดสนใจในทางการบรหารมหลายประเภท การจาแนกประเภทขนอยกบปจจยท

เกยวของ นกวชาการไดเสนอแนวคดเพอเปนแนวทางในการศกษาและนาไปใชประโยชน ดงน

บารนาด (Barnard) แบงการตดสนใจออกเปน 3 ประเภท ตามทมาของเรองเพอตดสนใจ

1. การตดสนใจเพอใหเกดความเขาใจตรงกน (intermediary decisions) เปนการตดสนใจท

เกดจากการสอความหมาย จากผบงคบบญชาไปยงผใตบงคบบญชาทเกยวของกบการตความ การ

ประยกตหรอการเผยแพรคาสงใหเขาใจตรงกน

2. การตดสนใจตามเรองทผบงคบบญชาสงเรองมาใหพจารณา (appellate decisions) เกด

จากการทผใตบงคบบญชาเสนอเรองตางๆ ใหผบงคบบญชาพจารณาตดสนใจ

3. การตดสนใจเชงสรางสรรค (creative decisions) เปนการตดสนใจทเกดจากความคด

รเรมของผบงคบบญชาเอง105

ดรกเกอร (Drucker) แบงการตดสนใจออกเปน 2 ประเภท คอ การตดสนใจเรองทวไป

และการตดสนใจในเรองเฉพาะ106

นอกจากนในการบรหารตองมการตดสนใจใน 3 ประการดวยกน คอ

1. การตดสนใจเกยวกบงานประจาวน (routine decision-making)

2. การตดสนใจเกยวกบการสรางสรรค (heuristic decision-making)

3. การตดสนใจเกยวกบการประนประนอม (compromise decision-making)107

ขนตอนการตดสนใจ

กรฟฟธส (Griffiths) มความคดเหนสอดคลองกบแทนเนนบอม (Tannenbaum) โดยย าวา

การตดสนใจเปนศนยบรหาร ดงนนการตดสนใจควรมกระบวนการดงน

1. ยอมรบ กาหนดและจาปญหา

2. วเคราะหและประเมนปญหา

3. กาหนดเกณฑหรอมาตรฐานซงจะใชในการประเมนแนวทางแกปญหาหรอพจารณา

ความสอดคลองกบความตองการและการไดรบการยอมรบ

105 Chester I. Barnard, The Functions of Executive, 190-191. 106 Peter F. Drucker, The Effective Executive (New York : Harper and Row, 1966), 113-

142. 107 James M. Lipham and James A. Hoch. Jr., The Principalship : Foundation and

Functions (New York : Harper & Row, 1974), 163-164.

64

4. รวบรวมขอมล

5. กาหนดและเลอกแนวทางแกปญหาทเปนทพอใจ ทดสอบแนวทางนนลวงหนา

6. ลงมอปฏบตตามทางเลอกตามขนตอน เรมตงแตการวางแผนโปรแกรม การแกปญหา

การควบคมกจกรรมในโปรแกรม และประเมนผลทไดจากกระบวนการทไดนาไป108

การตดสนใจทดควรมวตถประสงคทแนชดและมเหตผลสนบสนน จงตองอาศยขนตอนท

เปนระบบ ซงเทนเนนบอม (Tannenbaum) มความเหนวา การตดสนใจควรประกอบดวยขนตอน

ตอไปน

1. การรบรและกาหนดปญหา (decognition and defining the problem) การรบรปญหา ม

ความสาคญตอการตดสนใจในทางการบรหาร หากผบรหารไมรบรปญหากจะไมมการพยายาม

แกปญหาและจะไมมการตดสนใจเกดขน ดงนนผบรหารจะตองมการคาดการณลวงหนา

2. การรวบรวมปญหา (identitying the problem) เปนการกาหนดและระบใหแนชดวา

ปญหาทเกดขนอยทไหน ประกอบดวยปญหายอยๆ อะไรบาง จาเปนตองแกไขทไหนกอน

3. การสรางทางเลอกในการแกปญหา (generalization of alternation) ปญหาตางๆทเกดขน

มวธแกไขหลายวธ ดงนนการกาหนดทางเลอกไวหลายทางจะชวยใหมการเปรยบเทยบ ผลด ผลเสย

ไดชดเจน ไดทางเลอกทเหมาะสมทสด

4. การเลอกทางแกปญหา (selection of the alternation) เมอไดทางเลอกทมความเปนไปได

แลว จงมาดาเนนการแกปญหา

5. การดาเนนการและการประเมนผล (implementation and evaluation) เปนการวางแผน

ดาเนนการแกไขปญหา ดาเนนการแกปญหาพรอมทงดาเนนการตดตามประเมนผลเพอแกไขสง

บกพรองตางๆอนอาจเกดขน อยางไรกตามแมวาการเลอกทางเลอกจะดมเหตผลหากการปฏบตการ

แกปญหาตามการเลอกไมดาเนนไปอยางรดกมแลว การแกปญหากไมอาจบรรลเปาหมายอยางม

ประสทธภาพและประสทธผลได109

ขอควรคานงในการตดสนใจ

การตดสนใจเปนปจจยสาคญทจะสรางภาวะผนาของผบรหารทตองเผชญกบปญหาการ

ตดสนใจ ในการตดสนใจจงควรตองวนจฉยใหตรงจดของปญหา และตองพยายามเลอกใชขอมล

ขาวสารใหถกตองทสด โดยคานงถงสงตอไปน

108 Daniel E. Griffiths, Administrative Theory, 89. 109 Robert Tannenbaum, Managerial Decision Making (Los Angles : Institute of Industrial

Relation, University of California, 1950), 23-24.

65

1. การตดสนใจใหเปนไปในทางทกอใหเกดประโยชนแกสวนรวมมากทสด

2. การตดสนใจใหมลกษณะเปนไปในทางกระจายอานาจบรหารใหแกหนวยงานตางๆ

ขององคการมากทสด

3. การตดสนใจใหเปนไปในทางทสามารถปฏบตได

การตดสนใจวนจฉยสงการเปนขนตอนทสาคญในกระบวนการบรหารเปนเครองมอสาคญ

ในการบรหารงานและเปนภาระหนาททสาคญของนกบรหาร ผบรหารจงตองเขาใจถงเทคนคตางๆ

ทจะใชในการบรหาร โดยมความเขาใจขนตอนและเลอกปฏบตไดอยางถกตองและตองพยายาม

หลกเลยงมใหการรบร คานยม และบคลกภาพสวนบคคลเขามามสวนทาใหการวนจฉยสงการเอน

เอยงไป

การกาหนดเปาหมาย (Goal setting)

เปาหมายเปนสงจาเปนอยางยงในการดาเนนงานทกชนด การบรหารทดจงตองมเปาหมายท

ชดเจน แนนอน และตองปรบปรง เปลยนแปลงใหสอดคลองกบสภาวะแวดลอมไดเสมอ เปาหมาย

ของแตละองคการอาจแตกตางกนออกไป ขนอยกบรปแบบและลกษณะพนฐานขององคกร ซงการ

กาหนดเปาหมายนนเปนหนาทของผบรหารโดยตรงทจะตองใชความสามารถผสมผสานความคด

ของบคลากรทกฝายในองคการใหทกคนไดมสวนรวมในการกาหนดเปาหมาย การใหบคลากรม

สวนรวมในการกาหนดเปาหมายจะทาใหบคลากรมความผกพนตอองคกร มความรสกเปนเจาของ

เพอจะไดทมเทพลง ความสามารถทกวธทาง เพอใหองคกรเกดความเจรญกาวหนา มประสทธภาพ

และประสทธผล

สมพงษ เกษมสน ใหความหมายของการกาหนดเปาหมายวา เปนความสามารถ ผสมผสาน

และหลอหลอมความคด การเปดโอกาสใหบคคลในองคการไดมสวนรวมในการกาหนด

วตถประสงค เปาหมาย และแนวทาง ของการปฏบตงานหรอเปาหมายขององคการ จะทาให

บคลากรมความผกพนตอองคการ มความรสกเปนเจาของ ทมเทพลงความสามารถทกวถทางเพอให

องคการเกดความเจรญกาวหนามประสทธภาพและประสทธผล และยงไดกาหนดลกษณะเปาหมาย

ทดไวหลายประการ เชน (1) จะตองมความสมพนธกบความตองการขององคการและบคคลใน

องคการ (2) ตองชดเจนและเปนไปได (3) ตองมเหตผล (4) ตองมลกษณะพอดและเหมาะสมกบ

ระยะเวลาใดเวลาหนง และตองสมพนธกบสวนอน ๆ ขององคการดวยเพอลดการขดแยงใหนอย

66

ทสด (5) ตองไมยากจนเกนไปทาใหผปฏบตงานเกดความทอแทและหมดกาลงใจ (6) ตองกะทดรด

กาหนดเปนมาตรฐานไมใชเปนอดมการณหรอคานยมอยางใดอยางหนงในองคการ110

สวนแกรงเกอร (Granger) ไดกลาวถงคณลกษณะทดของเปาหมายไวดงน

1. จะตองเปนเครองชทศทางทดในการดาเนนงาน

2. จะตองเปนขอเสนอแนะทชดเจนตอประเภทหรอชนดของการปฏบตงาน

3. จะตองเปนเครองมอทสามารถวดและควบคมประสทธผลได

4. จะตองมลกษณะททาทายตอการกระทาและมความเปนจรงอยางพอเพยง

5. จะตองยอมรบโอกาสและอปสรรคทอาจเกดขนจากทงภายในและภายนอกหนวยงาน

6. จะตองมความเกยวพนกบจดประสงคและเปาหมายในระดบสงของหนวยงาน111

ซงในประเทศไทยไดมผกลาวถงลกษณะของเปาหมายไวเชนกนคอ อทย หรญโต ได

กลาววาเปาหมายทดควรมลกษณะดงตอไปน

1. มลกษณะแนนอน (specific) ตองแสดงเปนจานวนแนนอนและตองกาหนดเวลาไวดวย

2. ตองมคณคาเหมาะสม (pay-off oriented) กลาวคอ เปนงานทมคณคาควรแกการภมใจ

หากทาสาเรจหรอมความหมายแหงการใชความพยายาม

3. ตองมคณคาในสายตาของผปฏบต (intrinsically rewarding) ผปฏบตงานรถงคณคาแหง

ความสาเรจ อยางนอยรวาเปนสวนหนงของวตถประสงคใหญขององคการ

4. ตองเปนไปได (realistic) เปาหมายทกาหนดตองอยในวสยทเปนไปได โดยใชความ

พยายามตามภาวะวสยแหงมนษย

5. สงเกตได (observable) โดยกาหนดเปาหมายใหสามารถแบงแยกออกเหนไดชดเจนวา

เปนผลสาเรจของผปฏบตแตละคน

6. เปาหมายไมควรใหสงเกนไป เพราะถงแมการตงเปาหมายสง ๆ นน อาจกอใหเกด

ความกระตอรอรนแตกอาจกลายเปนผลรายได112

110

สมพงษ เกษมสน, การบรหารงานบคคลแผนใหม (กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2523),

87.

111 Charles H. Granger, “The Hierarchy of Objective”, Harvard Business Review 42

(May-June 1964) : 63-64. 112 อทย หรญโต, การบรหารประยกต (กรงเทพมหานคร : โอ เอส พรนตง เฮาส,

ม.ป.ป.), 80.

67

ภรมย โชตแดง กลาววาการกาหนดเปาหมายทดควรมลกษณะคอ

1. ระดบแหงความสาเรจจะตองมทงคณภาพและปรมาณ

2. เนนเวลาแหงความสาเรจอยางชดเจนแนนอน

3. จะตองสอดคลองกบวตถประสงคและกลยทธของหนวยงาน

4. จะตองสอดคลองกบเปาหมายอน ๆ

การกาหนดเปาหมายนน เปนกจกรรมทมความสาคญในการบรหารงาน เพราะเปนการช

แนวทางหรอจงใจใหสมาชกขององคการถอปฏบต ซงโดยมากเปาหมายมกจะกาหนดเฉพาะเจาะจง

หรอกาหนดในเชงปรมาณทมองเหนชดเจน ในทางปฏบตการกาหนดเปาหมายนน จะตองศกษา

วเคราะหวตถประสงคขององคการอยางละเอยดถถวน และพจารณาถงความสามารถของเจาหนาท

สถานะการเงนขององคการ แลวกาหนดเปาหมายใหสอดคลองกบสงดงกลาว โดยมใหเปาหมาย

สงเกนหรอตาเกนไป113

การกาหนดเปาหมายทดตามความคดเหนของ ดบบลว.เจ. เรดดน (W.J. Reddin) ทวาเพอ

ความมประสทธภาพ เปาหมายของแตละบคคลจะถกกาหนดขนมาโดยการปรกษารวมกนระหวาง

ผบรหารและผใตบงคบบญชา ผอยใตบงคบบญชาจะชวยผบรหารในการพฒนาเปาหมายทเปนจรง

ไดเนองจากพวกเขารดวา อะไรทพวกเขาสามารถทาใหเกดความสาเรจได ผบรหารจะชวยเหลอ

ผใตบงคบบญชา ในการขยายความเขาใจของพวกเขาตอเปาหมายทอยสงขนไป โดยแสดงถงความ

เชอมนในผใตบงคบบญชา และมความเตมใจชวยเหลอผอยใตบงคบบญชาในการเอาชนะอปสรรค

ตางๆ การปรกษารวมกนมความสาคญมาก เพราะวาบคคลตางๆ จะผกมดอยเปาหมายอยางดทสด

ในกรณทพวกเขามสวนชวยในการพฒนาและสะทอนใหเหนถงผลประโยชนและความสามารถของ

พวกเขา ความมากนอยของการมสวนรวมของผใตบงคบบญชาในการกาหนดเปาหมายจะแตกตาง

กนไป กฎโดยทวไปคอ การมสวนรวมระหวางผบรหารและผใตบงคบบญชาในการกาหนด

เปาหมายมมากเทาไร เปาหมายจะมโอกาสประสบความสาเรจมากขนเทานน 114

113ภรมย โชตแดง, “ปจจยการบรหารทมอทธพลตอประสทธผลของโรงเรยนประถมศกษา

สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา 5” (วทยานพนธปรญญา

ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,

2543), 46. 114 William J. Reddin, Effective Management by Objectives : The 3-D Method of MBO

(New York : McGraw–Hill, 1971), 13-19.

68

ทงนการกาหนดเปาหมายควรคานงถงขอพงสงเกตตอไปน

1. การกาหนดเปาหมายจะตองทาอยางรแจงถงสภาพการและสงแวดลอม

2. ผบงคบบญชาควรวางรากฐานและเปาหมายของการปฏบตทสาคญสาหรบผลงานทกๆ

เรอง

3. ควรเนนความสาคญกอน-หลง เพอใหเปนไปในแนวเดยวกน

4. การตรวจสอบตามลาดบจะชวยใหเปาหมายมความเหมาะสม เปนมลฐานสาหรบการ

กาหนดหนาททถกตองเชอมโยงระดบตางๆ ของงานเขาอยางถกตองเหมาะสม

5. คณคาของเปาหมายจะเปนการกระตนใหคนทางาน

6. เปาหมายจะกระตนใหคนทางานได เมอรสกวาเปาหมายนนถกกาหนดอยางยตธรรม

7. ผบงคบบญชาควรกาหนดขนตอนความสาเรจเปนระยะ เพอสะดวกตอการควบคม115

จงสรปไดวาในทกองคกร การบรหารทดตองมจดหมายทแนนอนชดเจนและตองปรบปรง

เปลยนแปลงใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมไดเสมอ เปาหมายเปนสงจาเปนอยางยงในการดาเนน

งานทกชนด เปาหมายของแตละองคการยอมแตกตางกนออกไป สดแตรปแบบและลกษณะพนฐาน

ขององคการ เชนองคการทางธรกจยอมมงหวงกาไรและยดผลประโยชนขององคการเปนสาคญ

สวนองคการทางราชการนนยดมนในประโยชนสขของประชาชนเปนทต ง นอกจากนในการ

กาหนดเปาหมายขององคการตองกาหนดลดหลนกนไปตามสายการบงคบบญชา โดย

ผใตบงคบบญชาและผบงคบบญชากาหนดเปาหมายรวมกนอยเสมอจากการศกษาของนกบรหาร

หลายทาน ชใหเหนวาการบรหารทมประสทธภาพนนเปาหมายจะตองไมกาหนดจากเบองบนส

เบองลางหรอจากเบองลางสเบองบน แตจะตองรวมกนกาหนดและบรหารรวมกนเปนทม116

การควบคมการปฏบตงาน (control)

การควบคมการปฏบตงาน เปนขนตอนหนงของกระบวนการบรหารเพอตรวจตราดวาการ

ดาเนนงานเปนไปโดยถกตองตามวธการหรอไม และผลของการปฏบตงานมมาตรฐานเพยงใดการ

ควบคมเปนหนาททางการบรหารทมลกษณะเปนเครองชวยกากบวา กจกรรมทงปวงสามารถดาเนน

ไปไดไมตดขดและทกอยางเปนไปอยางถกตองตลอดเวลาโดยไมผดพลาด

ความหมายของการควบคมการปฏบตงาน

115 สชาต ประชากล, หลกการบรหารงานแผนใหม (กรงเทพฯ : แพรพทยา, 2543), 87. 116 Premont E. Kast and Jame E. Ronsenzweig, Organization and Management : A

System Approach (New York : McGraw – Hill, Inc., 1974 ), 173.

69

การควบคมการปฏบตงานเปนหนาทสาคญประการหนงของผบรหาร นกบรหารจะตองใช

ศลปะในการเชญชวนใหผใตบงคบบญชาทกคนพรอมใจกนปรบปรงงานใหบงเกดผลดทสด มผให

ความหมายของการควบคมไวหลายทาน ดงน

สตรองและสมธ (Strong and Smith) กลาวถง การควบคมวา เปนหนาทนกบรหารในการ

ระบปญหา คนหาสาเหตและการตดสนใจแกไข เพอรกษาสถานการณใหคงเดมภายในขอบเขตแหง

อานาจหนาทและความรบผดชอบทเขามอย117

แมกฟารแลนด (Mcfarland) ไดอธบายวา การควบคมอาจพจารณาไดวาเปนทงระบบ

(system) และกระบวนการ (process) ในการบรหารงาน การควบคมในฐานะทเปนกระบวน การ

หมายถง “กระบวนการทผบรหารไดกระทาขน เพอใหเกดความมนใจวาผลแหงความสาเรจตามท

ปรารถนานน เปนไปอยางเสมอตนเสมอปลายและอยางตอเนอง” ในฐานะทเปนระบบควบคม

หมายถง “ระบบหนาทในการเสนอแนวทางในการดาเนนงาน ใหสอดคลองกบแผนทกาหนดไว

หรอพยายามทจะรกษาความแปรปรวนของวตถประสงค ใหอยภายในขอบเขตทอนญาตใหของ

ระบบ”118

แมสส และ ดกลาส (Massie and Douglas) ใหความหมายการควบคมวา หมายถง กจกรรม

ทวดการปฏบตงานและชแนะวธการ หรอแนวทางในการปฏบตงานใหบรรลถงเปาหมายทได

กาหนดไวลวงหนา119

ฟลปโป (Flippo) ใหความหมายวา การควบคมการปฏบตงาน คอ การบงคบใหกจกรรม

ตางๆ เปนไปตามแผนงานทกาหนด120

ธงชย สนตวงษ ใหความหมายวา คอ การบงคบหรอกากบการทางานตางๆ เปนไปตามแผน

เพอทจะปองกนมใหเกดความเสยหายในประการทงปวง ผบรหารทกคนยอมตองคอยควบคมงาน

ตางๆ ทตนรบผดชอบอยเสมอ121

117 Earl P. Strong and Robert D. Smith, Management Control Models (NewYork : Holt –

Rinchart and Winston, 1968), 2 – 3. 118 Dalton E. Mcfarland , Management : Foundation and Practces (New York :McMillan

Publishing Co., 1979), 187 – 188. 119 Joseph L. Massie and John Douglas, Managing : A Contemporary Introduction

(Englewood Cliffs, New Jersey : Pretice – Hall, Inc., 1981), 273. 120 Flippo , Principles of Personnel Management (Tokyo: McGraw-Hill

Kogakusha,1980),417.

70

วรช สงวนวงศวาน ไดใหความหมายการควบคมวา หมายถง การเปรยบเทยบการดาเนน

งานจรงกบเปาหมายหรอมาตรฐานทกาหนดไว122

ประชม รอดประเสรฐ ไดใหความหมายของการควบคมวา หมายถง การวดผลแหงความ

สาเรจ โดยเทยบกบมาตรฐานทไดกาหนดขนไว และปรบปรงขอบกพรอง เพอใหผลแหงความ

สาเรจเปนไปตามวตถประสงคของแผนงานทไดกาหนดขนไวกอนเชนเดยวกน

จากความหมายของการควบคมการปฏบตงานทกลาวแลว สามารถสรปไดวา การควบคม

การปฏบตงาน คอ การใชศลปะการบรหารเพอตรวจดวา การดาเนนงานเปนไปโดยถกตองตาม

วธการหรอไม และผลการปฏบตงานมมาตรฐานเพยงใด

การควบคมนนองคประกอบสาคญขนอยกบ

1. ความเปนผนาของผบรหาร

2. ความสามารถและการไดรบการฝกอบรมหรอประสบการณในการทางานของผรวมงาน

3. นสยการทางานและวนย รวมถงนาใจของผรวมงาน

วตถประสงคของการควบคมการปฏบตงาน

1. เปนการตรวจการปฏบตงานวาดาเนนไปตามแผนงานทกาหนดหรอไม

2. วธปฏบตดาเนนไปตามหลกการทดอยางไร

3. งานมความกาวหนาเพยงใด

4. มอปสรรคในการทางานหรอไม

5. มผลงานถกตองและถงมาตรฐานมกาหนดไวเพยงใด

6. เพอตดตามผลงานและใหคาแนะนาเมอมอปสรรคและปองกนการสญเสยแรงงาน

โดยเปลาประโยชน

7. เพอเปนการบารงขวญผปฏบตงานและแสดงวาไมถกทอดทง123

โดยปกตนนกระบวนการควบคมมกจะกระทาโดยการพจารณาจากรายงานทเปนทางการ

แตกถอไดวาเปนเพยงสวนหนงของการควบคมเทานน แทจรงการควบคมทถกตองตองทาการ

ควบคมในระหวางกระบวนการโดยตลอด ทงนเพราะมวตถประสงคคอ

121 ธงชย สนตวงษ, การบรหารงานบคคล, พมพครงท 2 ( กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช,

2542), 83 – 85. 122 วรช สงวนวงศวาน, การบรหารครบวงจร (กรงเทพมหานคร: สานกพมพแมสพลบ

ลสชง จากด, ม.ป.ป.), 239. 123

สมพงษ เกษมสน, การบรหารงานบคคลแผนใหม, 420.

71

1. การควบคมจะมไวเพอบงคบใหผลงานเขามาตรฐาน

2. การควบคมจะมไวเพอปองกนรกษาทรพยสน

3. การควบคมจะมไวเพอบงคบใหคณภาพของการบรการไดมาตรฐาน

4. การควบคมจะมไวเพอใหมการจากดขอบเขตของผปฏบตงานตางๆ

5. การควบคมจะมไวเพอใชวดงานตางๆ ทกาลงปฏบตอย

6. การควบคมจะมไวเพอใชประกอบการวางแผนและกาหนดแผนการปฏบตงานตางๆ

7. การควบคมจะมไวเพอชวยใหผบรหารชนสง สามารถจดความสมดลในระหวางแผนก

งานกลมตางๆ

8. การควบคมจะจดทาขนเพอใชสาหรบกระตนเตอนหรอจงใจตวบคคลในองคการ124

ประเภทของการควบคมการปฏบตงาน

การควบคมอาจแบงออกเปน 3 ประเภท ตามลกษณะเวลาทดาเนนการควบคม ดงน

1. การควบคมลวงหนา (predictive control) หมายถง การควบคมซงสามารถดาเนนการได

กอนทเหตการณจรงจะเกดขน

2. การควบคมขณะเหตการณเกดขน (concurrent control) หมายถง การควบคมซงสามารถช

ความแตกตางระหวางสงทเกดขนจรง กบมาตรฐานทกาหนดไวในขณะปฏบตการควบคมขณะท

เหตการณเกดขนจงชวยปองกนมใหเกดความเสยหายในภายหลงไดเปนอยางมาก

3. การควบคมหลงเหตการณ (historical control) หมายถง วธการควบคมหลงเหตการณ

นนๆไดเกดขนไปแลว ถงแมการควบคมโดยวธนจะมลกษณะเปนววหายลอมคอก แตกให

ประโยชนเปนอนมากแกผบรหารทจะศกษา วเคราะห และทบทวนการดาเนนการตางๆ ทผานมาใน

อดตวา มจดบกพรองหรอปญหาอยางไร จะปองกนแกไขมใหเกดขนในอนาคตไดอยางไรหรอจะ

พฒนาการดาเนนงานทอาจจะดอยแลวใหดขนอกไดอยางไร โดยอาศยขอมลตวเลขหรอผลการ

ดาเนนงานจากอดต

และการควบคมทมประสทธภาพจะตองมลกษณะ ดงน

1. การควบคมจะตองเขาใจงายและประหยด (Understandable and Economical)

2. การควบคมจะตองสมพนธกบหนวยงานททาหนาทตดสนใจ (Related to Decision

Centers)

124 ชศกด ชาญชาง, “พฤตกรรมของผบรหารทสงผลตอการมสวนรวมของคณะกรรมการ

โรงเรยนประถมศกษา” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

การศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543), 71.

72

3. มการรายงายผลการปฏบตทตางจากแผนอยางรวดเรว (Rapid Reporting of Variations)

4. เลอกวธการควบคมใหเหมาะสม (Selective Controls)

5. การควบคมยดหยนได (Flexibility)

6. การควบคมชแนวทางแกไขปญหาดวย (Point to Corrective Acting)125

นอกจากความคดดงกลาว ประชม รอดประเสรฐ ไดจ าแนกการควบคมโดยใช

วตถประสงคเปนตวกาหนด ทาใหแบงการควบคมออกได 2 ประเภท ดงน

1. การควบคมเพอการปองกน (preventive control) หมายถง กระบวนการในการปองกน

มใหเกดความเบยงเบนในการปฏบตงานไปจากเปาหมายหรอความเปนจรงมากนก และเปน

กระบวนการในการปองกนมใหองคการใชทรพยากรมนษย (human resources) และทรพยากรท

ไมใชมนษย (nonhuman resources) อยางไรประสทธภาพ

2. การควบคมเพอการแกไข (feedback control) หมายถง กระบวนการในการแกไขความ

บกพรอง หรอความเบยงเบนของผลงานทเกดขนระหวางผลงานทคาดหวงกบผลงานทเกดขน

จรง126

หลกในการควบคมการปฏบตงาน

ผบรหารทดควรจดระบบควบคมทดมประสทธภาพ เพอเปนหลกประกนวา เหตการณ

ตางๆ จะดาเนนไปตามแผนทวางไว ดงนน การวางแผนควบคมงานทกระดบ จงควรปฏบตตาม

หลกเกณฑ 10 ประการ ดงน

1. การควบคมจะตองสะทอน (reflect) ใหเหนสภาพและความตองการของงาน ระบบการ

ควบคม (control system) ทดจะตองสะทอนใหเหนวางานอะไรบางทจะตองปฏบตจดทา ทงนเพราะ

งานแตละฝายแตกตางกนและมความสาคญไมเทากน ดงนนผบรหารจะตองเลอกเทคนคการควบคม

ใหเหมาะสมกบงานและสถานการณ

2. การควบคมงานจะตองรายงานการเบยงเบน (deviation) หรอความคลาดเคลอนไดทนท

ระบบการควบคมทดนนจะตองสามารถชแนวโนมการเบยงเบนตางๆ ไดกอนทจะเกดขนจรง ๆ

3. การควบคมจะตองเปนการมองไปขางหนา (foresight) หรอคาดการณลวงหนาได

กลาวคอ ผบรหารควรพยายามใชเทคนคในการควบคม ซงจะทาใหตนสามารถคาดคะเนสงทเกดขน

ลวงหนาได แมวาจะมการผดพลาดคลาดเคลอนกยงดกวางานลาชาจนไมสามารถแกไขได

125 วรช สงวนวงษวาน, การบรหารครบวงจร, 240-244. 126 ประชม รอดประเสรฐ, นโยบายและการวางแผน : หลกการและทฤษฎ, พมพครงท 3,

(กรงเทพมหานคร : เนตกลการพมพ, ม.ป.ป.), 152.

73

4. การควบคมจะตองสามารถชระบขอบกพรองไดอยางชดแจง กลาวคอ บอกหรอเจาะจง

ลงไปไดวาความผดพลาดเรองใดเปนเรองสาคญ เรองใดเปนเรองไมสาคญ

5. การควบคมจะตองวดและทดสอบได กลาวคอจะตองมการกาหนดมาตรฐานทอาจแสดง

ปรมาณทใชวด เชน ชวโมงการทางาน และมาตรฐานการปฏบตงาน เปนตน

6. การควบคมจะตองมลกษณะยดหยน (flexibility) ไดกลาวคอ ระบบการควบคมสามารถ

นาไปใชไดแมวาจะมการเปลยนแปลงแผนงานหรอสถานการณ เชน งบประมาณประจาปทกาหนด

ออกมาในเรองคาใชจายดานแรงงานและการจดซอเอาไวแนนอน ยอดรายการเหลานไดจากการ

คาดคะเน ในทางปฏบตอาจเพมหรอลดลงได กรณเชนนผบรหารยอมจะตองมความยดหยนในการท

จะปรบปรงยอดรายการใหสอดคลองกบขอเทจจรง

7. การควบคมจะตองสะทอนใหเหนโครงสรางขององคการ (organization structure or

pattern) โครงสรางขององคการมความสมพนธอยางใกลชดกบการควบคม เพราะสวนหนงของการ

ควบคม คอ การดแลใหมการประสานงานระหวางหนวยงานตางๆ และผบรหารหนวยงานตางๆคอ

จดทจะตองไดรบการเพงเลง ฉะนน ถาระบบการควบคมสามารถแสดงผลสะทอนของโครงสราง ก

ควรแสดงวาการควบคมไดกระทาตามเปาหมายแลว

8. การควบคมจะตองเปนไปในลกษณะประหยด (economical)การควบคมจะมลกษณะ

ประหยดหรอไมนน จะตองพจารณาผลประโยชนทแตกตางกนตามความสาคญของกจกรรม

9. การควบคมจะตองเปนทเขาใจแกผปฏบต (understandable) ระบบการควบคมทดจะตอง

ชวยใหสามารถมองเหนเขาใจไดโดยเฉพาะอยางยงระบบการควบคมทใชสตรทางคณตศาสตร การ

หาจดคมทน (break–even–point) และการใชเครองคอมพวเตอร (computer) เปนตน

10. การควบคมจะตองนาไปสการแกไขทถกตอง(correct action)หรอแกไขขอผดพลาดได

ระบบการควบคมทดจะตองสามารถชไดวาการผดพลาดเกดขนทไหน ใครเปนผรบผดชอบ และ

ควรดาเนนการแกไขอยางไร127

กระบวนการควบคมการปฏบตงาน

การทจะกาหนดมาตรฐานใหแนนอนตายตววางานมลกษณะเชนไรควรมกระบวนการควบ

คมอยางไรนน เปนสงทยากตอการกาหนดไวตายตว แตหลกการใหญ ๆ ทสาคญไมตางกนมากนก

ขนตอนตางๆ ทเปนสวนสาคญของระบบการควบคมการปฏบตงานนน ซงนกวชาการไดกาหนดไว

แตกตางกน เชน พทฟลด (Pitfield) ไดระบไว 4 ขนตอน ดงน 1) กาหนดมาตรฐาน 2) การ

127 จมพล หนมพานช, ความรเบองตนเกยวกบการบรหาร (กรงเทพฯ : ธนธช การพมพ,

2543), 143-144.

74

เปรยบเทยบผลการปฏบตงานกบมาตรฐาน 3) การคดขาวสารทไดรบกลบมาจากผลการเปรยบเทยบ

และ 4) การแกไขสวนทเบยงเบนจากมาตรฐาน128 สวนประชม รอดประเสรฐ ไดสรปขนตอน

การควบคมวาประกอบดวยขนตอนทสาคญ 4 ขนตอน คอ

1. ขนการกาหนดเปาหมาย (targets) หรอมาตรฐาน (standard)

2. ขนการวดผลการปฏบตงานจรง (actual performance)

3. ขนการเปรยบเทยบผลการปฏบตงานกบมาตรฐานหรอเปาหมายทกาหนดไว (making

comparisons)

4. ขนการปฏบตการแกไข (taking corrective actions)129

เปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม (performance goals and training)

การกาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน เปนการพฒนาองคการรปแบบหนง ซงผบรหารท

มงหวงการทางานใหมประสทธภาพจะตองตระหนกถง เพราะจะเปนตวเรงหรอตวผลกดนการ

ดาเนนงานใหมเปาหมายและแรงจงใจอยางมทศทางตรงกน

สาหรบการฝกอบรมนนถอเปนกระบวนการทจดขนอยางมระบบ เพอทจะเปลยนแปลง

พฤตกรรมในการปฏบตงานใหดขน โดยจะนาไปสความสาเรจตามเปาหมายขององคการในทสด130

ดารงศกด ชนสนท และประสาน หอมพล ไดใหความหมายของการฝกอบรมวา หมายถง

กระบวนการทจดขนเพอใหบคคลไดเรยนรและมความชานาญ เพอวตถประสงคอยางใดอยางหนง

หรอเพอใหทราบถงระเบยบขอบงคบตางๆของหนวยงานนนๆตลอดจนเพอสงเสรมปรมาณผลผลต

ของงานใหสงขน อนจะสงผลใหกจการของหนวยงานนนๆ ประสบผลสาเรจดงเปาประสงค131

หลกการในการกาหนดเปาหมายทควรคานงถง ไดแก 1) ปรมาณงาน 2) คณภาพของงาน

3) คาใชจาย และ 4) เวลาทเปนเปาหมายรวม ซงองคการตองการใหกจกรรมนนๆ สมฤทธผลและ

การกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานนนมหลกบางประการทตองนามาถอปฏบตคอ

128 Ronald R. Pitfield, Business Organization (Plymouth : Macdonald and Evans Limited,

1977), 416. 129 ประชม รอดประเสรฐ, นโยบายและการวางแผน : หลกการและทฤษฎ, 161. 130

สมพงษ เกษมสน, การบรหารงานบคคลแผนใหม, 164. 131 ดารงศกด ชยสนท และประสาน หอมพล, การบรหารงานบคคล, พมพครงท 4

(กรงเทพฯ : เอเชยแปซฟกพรนตง, 2544), 60.

75

1. ไมควรกาหนดมาตรฐานงานใหสงเกนไป แมมาตรฐานของงานสง จะกระตนให

คนทางานดขน หรอพยายามทางานใหไดมาตรฐาน แตกอาจทาลายกาลงใจของคนไดเหมอนกน

หากมาตรฐานนนยากทจะทาใหไดถง

2. การกาหนดมาตรฐานควรจะไดหารอและตกลงรวมกนระหวางผมอานาจกาหนดกบผ

ปฏบต การกาหนดมาตรฐานตามลาพงอาจไดรบการตอตานจากผปฏบต

3. มาตรฐานควรมการปรบปรงใหเหมาะสมอยเสมอ การกาหนดในครงแรกอาจตา แต

เมอผปฏบตงานมทกษะหรอความสามารถเพมมากขน คออาจจะเขยบมาตรฐานใหสงขนแตการ

เปลยนแปลงมาตรฐานงานใหสงขนนน ควรจะไดพจารณาเพมคาตอบแทนแรงงานใหสงขนตาม

ไปดวย

4. มาตรฐานงานจะตองมลกษณะเขาใจงาย และไมทาใหเกดการลกลนขนในองคกร ทงน

จะตองกาหนดมาตรฐานใหเปนการทวไปพอทคนสวนมากจะปฏบตไดโดยไมไดเปรยบเสยเปรยบ

แกกนมากนน

5. การกาหนดมาตรฐานตองคานงถงวตถประสงคหรอเปาหมายของงานเปนหลก หาก

กาหนดมาตรฐานโดยไมคานงถงวตถประสงคยอมถอวาเปนมาตรฐานทเลอนลอย

6. มาตรฐานทกาหนดขนควรจะตองเปนมาตรฐานทเปนไปไดในทางปฏบต

7. มาตรฐานทด ควรจะเปนมาตรฐานทใชตรวจสอบหรอวดผลงานได ยงเปนมาตรฐานท

แสดงออกในรปของตวเลข (quantitative) ดวยแลว ยงถอวาเปนมาตรฐานทสมควร

8. มาตรฐานทจะตงขน ควรตงใหสงกวามาตรฐานโดยเฉลยสกเลกนอย

วตถประสงคของการฝกอบรม

การฝกอบรมมวตถประสงคเพอจดมงหมาย 2 ประการคอ

1. จดมงหมายขององคการ ไดแก การพฒนาการปฏบตงานในปจจบน ตลอดจนขยายงาน

ในอนาคตใหไดผลสงสด

2. จดมงหมายสบคคลเพอแสดงถงประโยชนทสวนบคคลจะไดรบ เชน ความกาวหนาใน

การเลอนตาแหนงฐานะ การพฒนาบคลกภาพ หนาท เจตคต เพมพนความรความสามารถ และ

ประสบการณ ตลอดจนสงเสรมและสรางขวญในการปฏบตงาน132

ประเภทของการฝกอบรม

132 ธงชย สนตวงษ, การบรหารงานบคคล, 164.

76

การฝกอบรมอาจแยกไดหลายประเภท ตามลกษณะของจดมงหมายและระยะเวลาในการ

อบรม ซงสามารถแบงประเภทของการฝกอบรมไดดงน

1. การฝกอบรมแบบปฐมนเทศ (induction) เปนการแนะนาคนเขาทางานใหม ใหไดรบ

ทราบเรองราวตางๆ ขององคการ

2. การฝกอบรมโดยการใหทางาน (on the job training) การฝกอบรมประเภทนเปนทนยม

กนมาก เพราะเปนการสอนใหมการทางานกนจรงๆ โดยไมตองอาศยโรงเรยนทฝกหดงานเปนพเศษ

ใชสถานททางานจรงเปนทฝกอบรม การฝกอบรมประเภทนเหมาะสาหรบการทางานทใชเวลาใน

ระยะสนและสาหรบผเขารบการอบรมจานวนนอยทจะเขาฝกทางานพรอมๆ กนไป

3. การฝกอบรมในหองทดลองปฏบตงาน (vestibule training) การฝกอบรมประเภทนจด

ขนในหองเรยนทมลกษณะคลายกบสถานททางาน ทงเครองมอและสภาพการทางาน สาหรบการ

ฝกอบรมเปนงานประเภทงายๆ และสาหรบระยะเวลาสน ฝกอบรมจานวนมากๆ ในเวลาเดยวกน

โดยมลกษณะการทางานเหมอนกน

4. การฝกหดชางฝมอ (apprenticeship training) การฝกอบรมประเภทนจดทาขนเพอฝก

อบรมคนงานประเภทชางฝมอ

5. การฝกงาน (internship training) เปนโครงการอบรมทจดขนรวมกนระหวางสถาบน

การศกษาและองคการตางๆ

วธการฝกอบรม

วธการฝกอบรมมหลายวธแลวแตผจดจะเลอกใหเหมาะสม ดงนนการอบรมจงอาจใช

หลายๆ วธรวมกนในการอบรมครงหนงๆ กได เชน 1) วธศกษางานไปพรอม ๆ กบการปฏบตงาน

(on-the-Job-training) 2) วธปฐมนเทศ (vestible training or orientation training) 3)วธใหทางานใน

ฐานะผชวยสอนหรอลกมอชวคราว(apprentice ship training) 4) วธใหฝกงาน(inter ship training) 5)

วธฝกอบรมระยะสน (learner training) 6) วธสงไปศกษาเฉพาะบางวชา(outside course) 7)วธสงไป

ศกษาเพมเตมเตมเวลา (retraining or pgrading) องคการทมมาตรฐานการปฏบตงานสงและบคลากร

ไดรบการอบรมอยางดเยยมยอมมง หวงผลผลตไดมากกวาองคการอน ๆ โดยทวไป หรอใช 1. การ

บรรยาย (lecture) 2. การสมมนา (seminar) 3. การประชมอภปราย (conference) 4. การแสดง

บทบาทสมมต (role-play) และ5. การศกษากรณตวอยาง (case study)

กลาวโดยสรปการกาหนดมาตรฐานทางการปฏบตงานและการฝกอบรม หมายถง ความ

ตองการทจะบรรลเปาหมายในการปฏบตงานการใหโอกาสครหรอบคลากร ในการพฒนาความ

สามารถแหงตน รวมทงการสนบสนนทรพยากรอนๆ องคการทมบคลากรไดรบการอบรมอยางด

เยยม ยอมมงหวงผลผลตไดมากกวาองคการอนๆ โดยทวไป

77

องคประกอบทางการบรหารทง 8 องคประกอบขางตน จะเปนตวชวดประสทธภาพของ

องคการประการหนง ดงนนผบรหารจงตองใหความสาคญตอองคประกอบตางๆ ทกองคประกอบ

โดยระดบของการแสดงออกหรอปฏบตในแตละองคประกอบนน ยอมบงชพฤตกรรมการบรหาร

ของผบรหาร ซงแตละระบบยอมจะสงผลถงความพงพอใจในการปฏบตงานในองคการนนเอง

การบรหารงบประมาณ

การงบประมาณ เปนสงจาเปนอยางยงในการบรหารงานทกระดบ ทกหนวยงาน และทก

องคการ ไมวาจะเปนฝายรฐหรอเอกชน ทกหนวยงานและทกองคการจะตองจดทางบประมาณใหม

ประสทธภาพ เพอใหสามารถใชงบประมาณทมอยใหเกดประโยชนสงสด รวมทงการคาดการณ

ลวงหนาถงการเปลยนแปลงทางการเงน ทจะเพมหรอลดในอนาคตดวย เพอสามารถวางแผน

แกปญหาไดทนการณและไมเปนเหตใหการดาเนนงานตองหยดชะงก งบประมาณเปนสงกาหนด

กรอบแนวความคดเปนการบรหารงานตลอดจนวธการดาเนนงาน งบประมาณจงมความสมพนธ

เกยวของกบวตถประสงคนโยบาย วธดาเนนงานและโครงสรางของหนวยงาน งบประมาณใน

รปแบบทเหมาะสมมเหตผลจะเปนการชวยสงเสรมการดาเนนงานของหนวยงานใหบรรลวตถ

ประสงคไดอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล

ประวตความเปนมาของงบประมาณ

การจดทางบประมาณในปจจบนไดเรมขนเปนครงแรกในประเทศองกฤษ ในราว

ครสตศตวรรษท 16-17 ซงสมยทสภาผแทนราษฎรไดประสบความสาเรจในการสงวนอานาจทจะ

อนมตรายไดและรายจายของรฐบาล คาวา “งบประมาณ” ทใชในครงนน หมายความถงเอกสาร

รายไดและรายจายซงรฐมนตรคลงขององกฤษจะตองเสนอตอสภาผแทนราษฎรเปนประจาทกป (คา

วา “budget” ในภาษาองกฤษนนมทมาจากคาฝรงเศสโบราณ คอคาวา bougette แปลวา ถงยาม ซง

หมายถงถงยามทบรรจเอกสารรายรบรายจายทรฐมนตรคลงจะตองเสนอตอสภาผแทนราษฎรใน

สมยนน) และตอมาในครสตศตวรรษท 18 จงไดมการจดทางบประมาณแผนดนขนในประเทศ

ตางๆ บนภาคพนยโรป ในปจจบนนประเทศตางๆ ทวโลกตางกมการจดทางบประมาณแผนดนกน

ทงนน

การจดทางบประมาณในแบบปจจบนนมความสมพนธกบววฒนาการของการปกครองใน

ระบบประชาธปไตย เพราะในการปกครองระบบนประชาชนตองการควบคมการรบและจายเงน

ของรฐบาล กลาวคอ ตองการทราบวารฐบาลจะเกบภาษอะไรเทาไร และจานาเงนภาษอากรท

78

รฐบาลเรยกเกบจากประชาชนนนไปใชจายในเรองอะไรเทาไร คมคาหรอไมเพยงไร ซงระบบ

งบประมาณในปจจบนมอยมากกมายหลายแบบ ซงมลกษณะแตกตางกนไปในแตละประเภทและ

การจดแบง แตถาจะพจารณาใหถองแทแลวสามารถจดแบงไดเปน 6 ระบบใหญๆคอ 1) ระบบ

งบประมาณแบบแสดงรายการเนนเรองการควบคม 2) ระบบงบประมาณแบบแสดงผลงานเนนเรอง

การจดการ 3) ระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงานเนนเรองการวางแผน 4) ระบบงบประมาณแบบ

เพมยอดเงน 5)ระบบงบประมาณแบบฐานศนย และ 6)ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ซงจะ

กลาวถงรายละเอยดในหวขอประเภทของระบบงบประมาณ

สาหรบประเทศไทยนนการงบประมาณถอวามจดเรมตนในปพ.ศ.2475 หลงจากการ

เปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชมาเปนระบอบประชาธปไตยและในป

นนไดมการประกาศใชพระราชบญญตวธการงบประมาณพ.ศ.2476 เพอจดวธการงบประมาณให

สอดคลองกบระบอบการปกครองใหม รฐสภาไดมอบอานาจใหเปนฝายอนมตงบประมาณทเสนอ

โดยฝายบรหาร ในชวงปพ.ศ.2476-2498 การจดทางบประมาณเปนหนาทของรฐมนตรคลงและ

หลงจากน นกกลายเปนหนาทของคณะรฐมนตร มาในป พ.ศ. 2502 ไดประกาศใชระบบ

งบประมาณแบบแสดงรายการ(Line item Budget)ขนเปนครงแรก จนกระทงในปงบประมาณ

2525 สานกงบประมาณไดนาระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน(Program Budgeting) มาใช

และในป 2546 ไดใชระบบงบประมาณทเรยกวาระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน

(Preformance Base Budget:PBB) ทใหความสาคญกบการกาหนดพนธกจขององคกร กาหนด

เปาหมาย วตถประสงค แผนงาน โครงการ งาน อยางเปนระบบและมการตดตามและประเมนผล

อยางสมาเสมอ ตอมาไดมการปรบระบบงบประมาณใหสามารถวดผลการดาเนนการทสอดคลอง

กบเปาหมายเชงยทธศาสตรระดบชาต(Strategic Delivery Target) และเรยกระบบงบประมาณนวา

ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร(Strategic Performance Base Budgeting :

SPBB) โดยการจดทางบประมาณนน รฐบาลไดเรมทาขนกอนและตอมาไดขยาย ขอบเขตไปถง

องคการบรหารสวนทองถน สถานศกษาและหนวยงานอนๆ ทงของรฐบาลและเอกชน

ความหมายของงบประมาณ

ความหมายของงบประมาณจะแตกตางกนออกไปบางตามกาลเวลาและลกษณะการให

ความหมายของนกวชาการในแตละดาน ซงมองงบประมาณในดานทไมเหมอนกน เชน

ความหมายของนกบญช:นกบญชจะใหความหมายงบประมาณในลกษณะวางบประมาณ

คอ เอกสารอยางหนงประกอบดวยขอความและตวเลขซงเสนอขอรายจายเพอรายการและ

วตถประสงคตางๆ ขอความจะพรรณนาถงรายการคาใชจาย เชน เงนเดอน ครภณฑ คาใชจาย ฯลฯ

79

หรอวตถประสงค เชน การเศรษฐกจ การศกษา การปองกนประเทศ ฯลฯ และมตวเลขแนบอย

ดวยทกรายการหรอทกวตถประสงค

ความหมายของนกปกครอง:นกปกครองจะใหคาจากดความงบประมาณวา งบประมาณ

คอ แผนสาหรบการใชจายเงนในวสาหกจหรอรฐบาลในชวระยะเวลาหนงอนแนนอน ซงฝาย

บรหารจะเปนผจดเตรยมและนาเสนอตอฝายนตบญญตเพอขออนมตกอนทจะดาเนนการตามแผน

นน

ความหมายของนกบรหาร:นกบรหารไดจากดความงบประมาณไว ดงน งบประมาณ

หมายถง แผนทแสดงออกในรปของตวเงนสาหรบระยะเวลาหนงอนแนนอนเกยวกบโครงการ

ดาเนนงานของรฐบาล

สวนคาจากดความของนกวชาการชาวตางประเทศบางทานทไดใหไวเชน กลค (Gulick) ได

ใหความหมายไววาเปนการจดทางบประมาณการวางแผนหรอโครงการใชจายเงน การบญชและการ

ควบคมดแลใชจายเงนหรอตรวจสอบบญชโดยรอบคอบและรดกม133 สวนเชอรวด(Frank P.

Sherwood)ใหไววา งบประมาณ คอ แผนเบดเสรจซงแสดงออกมาในรปตวเงน แสดงโครงการ

ดาเนนงานทงหมดในระยะเวลาหนง แผนนจะรวมถงการกะประมาณบรหารกจกรรม โครงการ

และคาใชจาย ตลอดจนทรพยากรทจาเปนในการสนบสนนในการดาเนนงานใหบรรลตามแผนน

ยอมประกอบดวยการกระทา 3 ขนดวยกน คอ 1)การจดเตรยม 2)การอนมต 3)การบรหาร134

Augusts B. Turnboll อางถงใน ทว วงศพฒ ไดใหความหมายไววา งบประมาณเปนแผน

ทางการเงนขององคการทกาหนดขนเพอใหบรรลตามวตถประสงคขององคการ ดงนนงบประมาณ

จงมความจาเปนและสาคญอยางมากและอยางกวางขวาง ซงในแงของงบประมาณแผนดนแลวยงม

ความสาคญมากยงขน เพราะถอเปนพระราชบญญตทางการเงน ในแงของภาคเอกชน งบประมาณก

มความสาคญไมนอย เพราะงบประมาณจะเพมความสาคญอยางมาก เพอใหสอดคลองตามนโยบาย

วตถประสงค รวมไปถงการใชงบประมาณจะตองสอดคลองกบการจดสายงาน135

133

Luther Gulick, Papers on the Science of Administration(New York : Institute of Public

Administration,1973), 13. 134

Frank P. Sherwood, The Management Approach to Budgeting (Brussels : International

of Administrative Science, 1954), 10-11. 135ทว วงศพฒ, “การบรหารงบประมาณทดตองทาใหมประสทธภาพ,” วารสารเพมผลผลต.

36,7(มกราคม-กมภาพนธ, 2540):30.

80

นอกจากนงบประมาณ ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2544 ให

ความหมายไววา เปนบญชหรอจานวนเงนทรวมกาหนดการรบและจายเงน136 ซงจะมงเนนถงการ

กาหนดรายรบและรายจายเปนสาคญ และนกวชาการชาวไทยบางทานทไดใหคาจากดความเกยวกบ

งบประมาณไว เชน

ยพด ศรวรรณ ไดกลาววา งบประมาณ หมายถง แผนงานของฝายบรหารทแสดงตวเลข

ในรปแบบตางๆ เพอเปนแนวทางในการดาเนนงานของหนวยงานตางๆ ในองคการไปสเปาหมายท

กาหนดไว137

เพชร ขมทรพย ไดใหความหมายวา งบประมาณ คอ แผนงานทางการเงนในชวงเวลาใด

เวลาหนงทเขยนขน เพออธบายแผนงานในรปของหนวยหรอในรปของตวเงนหรอทงสองอยาง138

ไพรช ตระการศรนนท ไดกลาววา งบประมาณ หมายถง เครองมออยางหนงของรฐบาล

ทเปนเอกสารแสดงถงความตองการของรฐบาลหรอหนวยงานตางๆ ของรฐบาล ซงแสดงออกมา

ในลกษณะแผนทางการเงนและโครงการทจะดาเนนการในปงบประมาณหนง ๆ โดยทรฐบาลได

สญญาตอรฐสภาและประชาชนทจะใชเงนภายใตเงอนไขทไดตกลงกนแลว139

สมนก เออจระพงษพนธ กลาววา งบประมาณ คอ แผนงานทแสดงการใชทรพยากรตางๆ

ขององคกรในลกษณะทเปนตวเลข ทงทเปนจานวนเงนและไมใชจานวนเงน แตโดยปกตจะมงเนน

ไปทตวเงนเปนหลก ซงการจดทางบประมาณจะกาหนดขนตามแผนงานในรอบระยะเวลาหนงๆ140

พลลภ ศกดโสภณกล ไดสรปความหมายของงบประมาณไววา หมายถงจานวนเงนอยางสง

ทรฐสภาอนญาตใหฝายบรหารใชจายตามแผนงานหรอโครงการทรฐบาลมแผนการใชจาย

งบประมาณในรอบระยะเวลาหนงปงบประมาณ โดยแสดงใหรฐสภาทราบดวยวารฐบาลมรายไดท

136ราชบณฑตยสถาน,พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2544, พมพครงท 6

(กรงเทพมหานคร:อกษรเจรญทศน,2544), 205. 137

ยพด ศรวรรณ, การบญชรฐบาลและกองทน (กรงเทพฯ: สานกพมพปนเกลาการพมพ

จากด, 2543), 14. 138

เพชร ขมทรพย, หลกการบรหารทางการเงน (กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร, 2544), 122. 139

ไพรช ตระการศรนนท, งบประมาณแผนดน (กรงเทพฯ: สานกพมพธนชพรนตง(โรง

พมพดาว), 2544), 4. 140

สมนก เออจระพงษพนธ,การบญชเพอการจดการและการบรหารเชงกลยทธ (กรงเทพฯ:

สานกพมพพฒนาการบรหารธรรมนตจากด,2544), 64.

81

จะนามาใชจายจากกจการใดบาง เปนจานวนเทาใด มวธการไดเงนมาอยางไร เพอใหรฐสภา

รบทราบประกอบการพจารณาอนตงบประมาณดวย141

จากความหมายของงบประมาณดงกลาวขางตนสามารถสรปไดวา งบประมาณหมายถง

แผนกลยทธในการใชจายเงนในการบรหารขององคการในชวงระยะเวลาหนงโดยแสดงแหลงทมา

ของรายไดหรอทรพยากรทนามาใชจายตามแผนทกาหนด

ความสาคญของงบประมาณ

ความสาคญและประโยชนของงบประมาณมดงน

1) เปนเครองมอในการบรหารหนวยงาน ตามแผนงานและกาลงเงนทมอยโดยใหมการ

ปฏบตงานใหสอดคลองกบแผนงานทวางไว เพอปองกนการรวไหลและลดการปฏบตงานทไม

จาเปนของหนวยงานลง

2) เปนเครองมอในการพฒนาหนวยงาน ถาหนวยงานจดงบประมาณใชจายอยางถกตอง

และมประสทธภาพ จะสามารถพฒนาใหเกดความเจรญกาวหนาแกหนวยงานและสงคม โดย

หนวยงานตองพยายามใชจายและจดสรรงบประมาณใหเกดประสทธผลไปสโครงการทจาเปน เปน

การลงทนเพอกอใหเกดความกาวหนาของหนวยงาน

3) เปนเครองมอในการจดสรรทรพยากรทมอยจากดใหมประสทธภาพ เนองจากทรพยากร

หรองบประมาณของหนวยงานมจากด ดงนน จงจาเปนทจะตองใชงบประมาณเปนเครองมอ ในการ

จดสรรทรพยากรหรอใชจายเงนใหมประสทธภาพ โดยมการวางแผนในการใชและจดสรรเงน

งบประมาณไปในแตละดาน และมการวางแผนปฏบตงานในการใชจายทรพยากรนนๆ ดวยเพอทจะ

กอใหเกดประโยชนสงสด

4) เปนเครองมอกระจายทรพยากร และเงนงบประมาณทเปนธรรม งบประมาณสามารถใช

เปนเครองมอในการจดสรรงบประมาณทเปนธรรมไปสจดทมความจาเปนทวถงทจะทาให

หนวยงานนน สามารถดาเนนไปไดอยางมประสทธภาพ

5) เปนเครองมอประชาสมพนธ งานและผลงานของหนวยงาน เนองจากงบประมาณเปนท

รวมทงหมดของแผนงานและงานทจะดาเนนการในแตละป พรอมทงผลทจะเกดขน ดงนน

หนวยงานสามารถใชงบประมาณหรอเอกสารงบประมาณทแสดงถงงานตางๆ ททาเพอเผยแพรและ

ประชาสมพนธใหประชาชนทราบ

141

พลลภ ศกดโสภณกล, ววฒนาการกฎหมายวธการงบประมาณและการปฏรประบบ

งบประมาณของประเทศไทย (กรงเทพฯ : บรษทสานกพมพวฒนาพานช จากด, 2547), 2.

82

งบประมาณ มความสาคญตอการดาเนนงานขององคกร และตอการพฒนาประเทศ และถา

ขาดซงงบประมาณ การบรหารจดการกไมสามารถนาพาประเทศไปสความสาเรจ ดงนนในการ

บรหารงบประมาณ ตองยดหลกของความโปรงใส เปนธรรม ประหยดและมประสทธภาพ142

ประเภทของระบบงบประมาณ

ระบบงบประมาณทมการใชกนตงแตอดตจนถงปจจบนมอยหลายระบบซงสามารถแยก

ประเภทไดดงน

1. ระบบงบประมาณแบบแสดงรายการ หรอระบบงบประมาณแบบดงเดม (Line-item

Budgeting or Traditional Budgeting System)

1.1 หลกการและแนวคดของระบบงบประมาณแบบแสดงรายการ ระบบ

งบประมาณแบบแสดงรายการจะเปนระบบทเนนปจจยนาเขา เปนการควบคมการใชจายตามท

กาหนดไวกอนการเบกจาย (ex-ante controls) และการจดสรรจะมลกษณะคอนขางเขมงวด

หนวยงานทไดรบงบประมาณจะนาเงนงบประมาณไปใชจายในรายการอนไมได การเปลยนแปลง

รายการใชจายจะตองทาความตกลงกบหนวยงานททาหนาทควบคม งบประมาณแบบแสดงรายการ

อาจจะมลกษณะแตกตางกนในแตละประเทศ การจดทางบประมาณแบบนในหลายประเทศม

จดมงหมายเพอปองกนไมใหมการโอนยายงบประมาณหมวดเงนเดอนไปยงหมวดอนและบาง

ประเทศมการจาแนกงบประมาณตามรายการเพยงเพอใชเปนฐานขอมลเทานน

1.2 ขอดของระบบงบประมาณแบบแสดงรายการ คอ เปนเครองมอทชวยในการ

ควบคมการใชจายของหนวยงานตางๆ ไดด มการแสดงรายละเอยดในการใชจายคอนขางชดเจน

และงายตอการปฏบต โดยเฉพาะอยางยงการตอรองหรอตกลงในการปรบเพมหรอลดรายการลงไป

จะทาไดงายกวาและไมคอยกอใหเกดความขดแยงมากนกเมอเทยบกบการพจารณาเปรยบเทยบ

ความคมคาของแผนงานตางๆ

1.3 ขอจากดของระบบงบประมาณแบบแสดงรายการกคอ ไมมการใหความสาคญ

กบวตถประสงคของรฐบาล ไมมความเชอมโยงระหวางงบประมาณทจดสรรไปกบบรการของรฐ

และไมมการแสวงหาวธการทจะผสมผสานปจจยนาเขาทจะนาไปสการบรการทมประสทธภาพ

นอก จากนยงขาดความยดหยนและทาใหการประเมนผลงานทาไดยาก

142ณรงค สจพนโรจน, การจดทาอนมตและบรหารงบประมาณแผนดน(กรงเทพฯ :

สานกพมพบพธการพมพ,2543), 48.

83

จากขอจากดดงกลาวการปฏรประบบงบประมาณจงไดเรมขนทงในประเทศอตสาหกรรม

และประเทศกาลงพฒนา มการนาระบบงบประมาณแบบแสดงผลงาน (Performance budgeting) มา

ใชโดยมงหวงทจะแกขอบกพรองของระบบงบประมาณแบบแสดงรายการ

2. ระบบงบประมาณแบบแสดงผลงาน (Performance Budgeting)

2.1 หลกการและแนวคดของระบบงบประมาณแบบแสดงผลงาน ระบบ

งบประมาณแบบแสดงผลงานเปนระบบทเนนการจดการ (management oriented)โดยการชวย

ผ บ รหารประเ มนประสทธภาพในการดา เ นนงานของหนวยงานความสา เ รจของงาน

(accomplishment) หรอกจกรรม เปนเปาหมายของการทางบประมาณแบบน วตถสงของทรฐบาล

ซอมาเปนเพยงเครองมอหรอวธการ (means) ทชวยใหกจกรรมททาลลวงไปได ดงนน งบประมาณ

แบบแสดงผลงานจงมการแจกแจงรายละเอยดเกยวกบกจกรรมแทนการจาแนกรายละเอยดในรป

วตถสงของทรฐบาลซอมาใชการย ากจกรรมตางๆจงเสมอนการย าผลการปฏบตงานของสวน

ราชการดวย

2.2 การดาเนนการภายใตระบบงบประมาณแบบแสดงผลงานจะแสดงจดมงหมาย

ของคาใชจายตนทนของแผนงานซงหนวยงานดาเนนการเพอบรรลจดมงหมายนน รวมทงการวดผล

จากการดาเนนงานในแตละแผนงาน ดงนนระบบงบประมาณแบบแสดงผลงานจงประกอบดวย

2.2.1 กจกรรมหรองานของรฐบาลทดาเนนการอย โดยอาจแบงเปน

ลกษณะงาน (function) แผนงาน (program) และกจกรรม (activity)

2.2.2 ตวชวดผลงานและตนทน

2.3 ขอดของระบบงบประมาณแบบแสดงผลงาน คอการใชงบประมาณเปน

เครองมอในการบรหารจดการ เพอตรวจสอบการทางานของหนวยงานวาทางานมประสทธภาพ

และไดผลหรอไม มมาตรฐานในการวดผลงาน

2.4 ขอจากดของระบบงบประมาณแบบแสดงผลงาน คอเนนเฉพาะกจกรรมทแต

ละหนวยงานทา ดงนนการใหความสาคญกบการเชอมโยงกบแผนจงมนอยและเปนการยอมรบ

ภารกจของหนวยงานตางๆโดยไมมการตงคาถามวารฐจาเปนจะตองทากจกรรมนนๆ หรอไม

นอกจากนระยะเวลาการจดทายงเปนระยะเวลาเพยง 1 ป เทานน ซงอาจนอยจนเกนไปทจะทราบวา

กจกรรมบรรลผลคมคาหรอไมในระยะยาว นอกจากขอจากดของระบบงบประมาณแบบแสดงผล

งานดงทกลาวมาแลว การนาระบบงบประมาณแบบแสดงผลงานมาใชไดประสบความลมเหลว และ

ประเทศสหรฐอเมรกาไดยกเลกการใชงบประมาณแบบน เนองจากสาเหตทสาคญคอ ประการแรก

แนวคดของระบบงบประมาณแบบแสดงผลงานในขณะนนเปนเรองใหมมาก และหนวยงานของรฐ

84

ยงขาดความเขาใจทแทจรงในเรองดงกลาว และประการทสอง การปฏรปครงนนเปนภาระทหนก

มากสาหรบหนวยงานของรฐ โดยเฉพาะเมอระบบบญชและระบบการวดผลงานยงลาสมยอยมาก

เมอเทยบกบมาตรฐานปจจบน

3. ระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน (Planning, Programming, Budgeting System-

PPBS)

3.1 หลกการและแนวคดของระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน ระบบ

งบประมาณแบบแสดงแผนงานเปนระบบทสนบสนนการวางแผน (planning oriented) ซง

ผสมผสานการวางแผนและการงบประมาณเขาเปนกระบวนการเดยวกน โดยมการแสดงความ

เชอมโยงความสมพนธระหวางแผนงาน และวตถประสงคหรอเปาหมายทกาหนดไวมการจดทา

แผนงานระยะปานกลางหรอระยะยาวแทนทจะเปนปเดยวเชนเดยวกบการจดทางบประมาณในแบบ

อน ซงจะทาใหเหนภาพคาใชจายของแผนงาน/โครงการในชวงระยะเวลาหลายป เพอใหตระหนก

ถงคาใชจายทงหมดของแผนงาน/โครงการนน และเนนการวเคราะหอยางเปนระบบ ซงเออตอการ

จดทางบประมาณและการประเมนผลสาเรจของงาน นอกจากน ยงมพฒนาการทสาคญอกประการ

หนงซงมอทธพลตอระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน คอ การวเคราะหทางเศรษฐศาสตรทงใน

ระดบมหภาคและจลภาค กลาวคอ ในระดบมหภาคเปนการประสานกนระหวางนโยบาย

งบประมาณและนโยบายการคลงเพอใหมความสอดคลองสมพนธกน สวนในระดบจลภาคเปนการ

พจารณาถงวธการจดสรรงบประมาณหรอการจดสรรทรพยากรซงใชปจจย นาเขาเพอใหเกด

ประโยชนสงสดตามแผน

3.2 การดาเนนการภายใตระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงานมขนตอนทสาคญ

ดงน

3.2.1 การวางแผน (Planning) ในการวางแผนตามระบบงบประมาณแบบ

แสดงแผนงานนจะประกอบไปดวยการระบนโยบายและจดมงหมายของชาตซงเปนจดหมายอยาง

กวาง รวมทงการกาหนดวตถประสงคทเฉพาะเจาะจงเพอเปนแนวทางในการจดทาแผนงานงาน/

โครงการตอไป

3.2.2 การจดทาแผนงาน (Programming) โดยจดทาในรปโครงสรางของ

แผนงาน (Program structure) ซงประกอบดวยดาน (Sector) สาขา (Sub-sector) แผนงาน(Program)

แผนงานรอง (Sub-program) งาน/โครงการ (Workplan / project) แผนงานประกอบดวยแผนยอย

คอ แผนงานรอง ซงสนบสนนการบรรลวตถประสงคระดบสง (Goal) ทกาหนดไวในแผนงาน

แผนงานรองประกอบดวยงาน / โครงการ ซงสนบสนนการบรรลวตถประสงคระดบกลาง (Sub-

85

goal) ทกาหนดไวในแผนงานรองงาน / โครงการ เปนสวนหนงของแผนงานรองซงเปนแผนทจะ

ดาเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคระดบตน (Purpose)

3.2.2.1 การจดทาโครงสรางของแผนงาน กระทาโดยยดถอ

วตถประสงคระดบตางๆ ทกาหนดไว แผนงานทจดทาจะชวยใหการดาเนนงานบรรลวตถประสงค

ระดบสงแผนงานรองทจดทาจะชวยใหบรรลวตถประสงคระดบกลาง และงาน / โครงการทจดทาจะ

ชวยใหการดาเนนงานบรรลวตถประสงคระดบตน

3.2.2.2 การจดทาสวนประกอบของงาน / โครงการ เมอไดจดทา

โครงสรางของแผนงานโดยระบแผนงาน แผนงานรอง และงาน / โครงการทจะดาเนนการแลวก

จดทากจกรรมเปาหมายและทรพยากรทตองการของงาน / โครงการ เพอจะไดใชเปนแนวทางใน

การปฏบตงานตอไป

3.2.2.3 การวเคราะหงาน /โครงการ (Work plan and project

analysis) โดยดาเนนการตามขนตอน ดงน

1. กาหนดจดมงหมายของแตละแผนงาน

2. กาหนดทางเลอกตางๆ(alternatives) ทจะนาไปสการบรรลจดประสงคทกาหนดไว

3. ประเมนคาใชจายทงสนในการดาเนนงานตามแผนงานทเปนทางเลอก(alternatives)

4. เลอกเอาทางเลอกใดทางเลอกหนง

5. กาหนดเปาหมายของผลทตองการใหเกดขนจากการใชทรพยากร(output target)

สาหรบการกาหนดจดมงหมายของแผนงานจะตองกาหนดอยางแนชด หากจดมงหมายของแผนงาน

ไมแนชดกเปนการยากทจะประเมนประสทธผลและประสทธภาพของผลสาเรจของแผนงานได

3.2.3 การแปลแผน (programming) จะตองดาเนนการดงน

3.2.3.1 กาหนดทรพยากรทจาเปนในการสนบสนนการบรรล

จดมงหมายของแผนงาน ทรพยากรทสาคญไดแก กาลงคร วสด ครภณฑและสงอานวยความสะดวก

ในการปฏบตงาน

3.2.3.2 เมอไดกาหนดทรพยากรทตองใชแลว จะตองคานวณ

คาใชจายของการใชทรพยากรโดยคานงระดบของเปาหมายของผลทตองการใหเกดในแตละป

(annual output)

3.2.3.3 พยากรณผลทตองการใหเกดขน (output) และคาใชจาย

(costs) ซงจะเกดขนในแตละปในชวงเวลาหนงขางหนา

3.2.4 การจดทางบประมาณ การจดทางบประมาณแบงไดเปน 2 ขนตอนคอ

86

3.2.4.1 ขนตอนการวางแผน ในการวางแผนนนจาเปนจะตองม

การประมาณการงบประมาณแตละปทมโอกาสจะเปนไปไดในระยะเวลาของแผนพฒนาดวย ทงน

เพอจะไดเปนกรอบในการกาหนดเปาหมายทมโอกาสจะเปนไปได มฉะนนอาจมการวางแผนท

กาหนดเปาหมายสงเกนกวางบประมาณจะสนบสนนไดในแตละป หรออกนยหนงคอ แผนทวางไว

ไมสามารถนาไปปฏบตใหสมฤทธผลตามเปาหมายทกาหนดไว

3.2.4.2 ขนตอนการจดทางบประมาณประจาป เนองจากกจกรรม

เปาหมายและงบประมาณทจดทาในระบบวางแผนพฒนานน เปนการประมาณการสาหรบการ

ดาเนนงานในระยะเวลา 5 ป และในชวงระยะเวลาดงกลาวน ภาวการณตางๆ อาจเปลยนแปลงไป

จากเดมได เชน นโยบายรฐบาล ความสามารถในการบรหารทรพยากรของสวนราชการ (Absorptive

capacity)ภาวะทางการคลงวงเงนงบประมาณ ระดบราคา/สนคาหรอบรการ ความจาเปนและความ

เหมาะสมของงาน /โครงการ รวมทงลาดบความสาคญของงาน /โครงการ และกจกรรม ฉะนนใน

การจดทางบประมาณประจาป นอกจากจะคานงถงแผนพฒนาทวางไวแลวยงจะตองนาปจจยตางๆ

ดงกลาวเขาไปประกอบการพจารณาดวย เพอใหเหมาะสมกบภาวการณทเปนจรงและความจาเปน

ในปทจะใชจายงบประมาณดวย

3.2.5 การประเมนผล (Evaluation) เมอไดมการจดทางบประมาณใหสอด

คลองกบแผนและหนวยงานไดปฏบตงานไปแลว กจาเปนทจะตองทราบวาผลการดาเนนงาน

เปนไปตามแผนทวางไวหรอไม และมอปสรรคประการใดทจาเปนตองแกไขเพอใหบรรลเปาหมาย

และวตถประสงคทกาหนดไว การประเมนผลยงมประโยชนในการปอนแนวคดการปรบปรงการ

จดสรรทรพยากรและการยบเลกงาน โครงการ หรอกจกรรมทไมไดผลหรอหมดความจาเปนดวย

การประเมนผลจงมสวนในการสนบสนนใหการจดสรรงบประมาณเปนไปอยางมประสทธภาพและ

ประสทธผล

3.3 ขอดของระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน คอ การเชอมโยง วธการ

กจกรรม (means) กบวตถประสงคอยางมลกษณะครอบคลม (comprehensive) มการใชเทคนคการ

วเคราะหเพอวเคราะหทางเลอกตางๆ ซงทาใหการจดทางบประมาณและการประเมนผลงานมความ

กระชบและเอออานวยตอการเปรยบเทยบประสทธผลของโครงการดวย นอกจากนผลพวงจากการ

นาระบบ งบประมาณแบบแสดงแผนงานมาใชกคอ การนาการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรมาใชทง

ในระดบมหภาคและจลภาค และการวางแผนงบประมาณในระยะยาว ซงแนวคดเหลานยงไดรบการ

นามาใชในการปฏรประบบงบประมาณในสมยปจจบนดวย

3.4 ขอจากดของระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน

87

3.4.1 ระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน ขาดความเชอมโยงระหวาง

โครงสรางของงบประมาณกบโครงสรางองคการ และนเปนปญหาทสาคญทสดประการหนงของ

ระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงานซงสงผลใหขาดความรสกทเปนเจาของ (ownership) และขาด

ความรบผดชอบ (accountability)

3.4.2 การใชประโยชนจากเทคนควธการทเปนเหตเปนผล (rational

methods) เชน การคดตนทนและผลประโยชนเปนสงทไมเหมาะสมกบวตถประสงคและกจกรรม

ของรฐบาลเพราะวตถประสงคและกจกรรมทดาเนนการโดยหนวยงานของรฐสวนใหญยงขาดความ

เชอมโยงกน และมลกษณะทไมไดมงเนนกาไรแบบธรกจ

3.4.3 งบประมาณแบบแสดงแผนงานมการพจารณาเฉพาะมตดาน

เศรษฐศาสตรของงบประมาณ แตไมมการคานงถงมตทางการเมองในกระบวนการงบประมาณ จาก

มมมองทางดานการเมอง (political perspective) การกาหนดวตถประสงค ทมเหตมผลและท

สมบรณขององคการโดยไมมการโตแยงเลย เปนสงททาไดยากและเปนเพยงภาพมายาเทานน

วตถประสงคและกจกรรมของรฐบาลเปนเรองของการประนประนอมระหวางคานยมทแตกตางกน

ซงสงนไมไดมการกลาวถงอยางเพยงพอในแนวคดของระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน

3.4.4 เทคนคการวเคราะหดานตนทนและผลประโยชนตองอาศยขอมล

จานวนมากตองมการเกบขอมลทเปนระบบ มการปรบขอมลใหถกตองและทนเวลาซงเปนภาระแก

เจาหนาทผปฏบตงานมาก แมวาเทคโนโลยสมยใหมอาจจะชวยใหการจดการกบขอมลทมปรมาณ

มากได แตหลายประเทศกยงประสบปญหาการบรหารจดการกบขอมล โดยเฉพาะถาแหลงขอมล

ตองมาจากหลายหนวยงานประเทศไทยไดเรมนาระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงานมาใชตงแต

ปงบประมาณ พ.ศ.2525 เปนตนมา และเนองจากเปนระยะหวเลยวหวตอของการเปลยนแปลง

ประกอบกบการพจารณางบประมาณของประเทศไทยฝายการเมองในอดตยงใหความสนใจ

รายละเอยดรายการใชจาย ฉะนน ประเทศไทยจงยงคงใชระบบงบประมาณแบบแสดงรายการ

ผสมผสานกบระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงานจนถงปงบประมาณ พ.ศ. 2546 ไดเรมนาระบบ

งบประมาณแบบมงเนนผลงานมาใชผสมผสานกบระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน

4. ระบบงบประมาณแบบเพมยอดเงน (Incremental Budgeting)

เปนระบบงบประมาณทอาศยงบประมาณและรายจายจรงปกอนเปนเกณฑในการขอและ

การพจารณางบประมาณเพม เชน ปนไดรบงบประมาณเทาไร ควรจะของบประมาณปหนาเพม

เทาไรหรอปนใหงบประมาณเทาไรรายจายจรงปกอนเปนเทาไรปหนามเปาหมายการปฏบตงานเพม

เทาใด สมควรจะไดรบงบประมาณเพมเทาไร ซงโดยสรปแลวทงในดานการขอและการจดสรร

88

งบประมาณจะพจารณาแตในดานเพมงบประมาณโดยอาศยปทแลวเปนเกณฑงบประมาณระบบน

จดทาไดงาย แตมจดออนทสาคญคอ เปนเหตใหวงเงนงบประมาณทขอและไดรบจดสรรมแนวโนม

สงเกนสมควร เพราะขาดการพจารณาโดยถองแทวางบประมาณทเคยไดรบไปนนมากหรอนอย

เกนไปสาหรบการปฏบตงาน การดาเนนงานทแลวมาไดผลดหรอไมสมควรสนบสนนงบประมาณ

มากขนหรอลดลงจากปกอน นอกจากน จดออนทสาคญคอ ไมไดใหความสาคญเทาทควรในการ

พจารณาตดงาน / โครงการทไมไดผลตามเปาหมายและวตถประสงคหรอหมดความจาเปนทจะตอง

ดาเนนงานตอไปแลว ทาใหมงาน / โครงการตางๆ จานวนมาก ทสมควรจะยบเลกไปแลวแตกลบยง

ไดรบงบประมาณดาเนนงานตอไปเรอย ๆ จงเปนระบบงบประมาณทไมนยมนามาใชอยาง

แพรหลาย

5. ระบบงบประมาณแบบฐานศนย (Zero-based Budgeting)

ในปลายทศวรรษท 1970 ไดมการทดลองนาระบบงบประมาณแบบฐานศนยมาใชใน

ประเทศสหรฐอเมรกา เพอแกไขขอบกพรองของระบบงบประมาณแบบเพมยอดจากงบประมาณป

กอน (incremental budgeting) ระบบงบประมาณนจะพจารณางบประมาณจากฐานศนยโดยมได

ยดถองบประมาณทไดในปทแลว และปนเปนหลก แตพจารณางบประมาณจากความจาเปนและ

ความเหมาะสมทจะปฏบตงานจรง ๆ

5.1 แนวคดและหลกการของระบบงบประมาณแบบฐานศนย ในระบบงบประมาณ

แบบฐานศนยเปนแนวคดทมการผสมผสานการวางแผนและการงบประมาณเขาไปในกระบวนการ

จดการ เชนเดยวกบระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน เพอชวยในการดาเนนงานมประสทธภาพ

และประสทธผลในการจดทางบประมาณทไมใหความสาคญแกรายการหรอแผนงานทเคยไดรบ

งบประมาณในปทผานมาแลว แตจะพจารณาแผนงานทกแผนงานทของบประมาณอยางละเอยดเพอ

พจารณาความเหมาะสมในการจดทางบประมาณทกป

5.2 การดาเนนการภายใตระบบงบประมาณแบบฐานศนย จะตองมการกาหนด

งานทจะทา (Job) หรอกจกรรมหลกของหนวยงานตางๆ แลวดาเนนการตามขนตอนหลก 2 ขนตอน

ดงน

5.2.1 จดทาชดงานเพอตดสนใจ (Decision package) ซงจะใชในการ

วเคราะห เพอตดสนใจในการจดสรรงบประมาณ โดยมขอมลดงตอไปน

5.2.1.1 วตถประสงคของงานทจะทา หรอกจกรรม

5.2.1.2 ทางเลอกทจะดาเนนงาน เชน การสารวจวจยสถานภาพ

ของครมทางเลอกทจะทาหลายทางคอ ใหสวนกลางสารวจ ขอใหมหาวทยาลยชวยดาเนนการหรอ

89

ให ศกษาธการเขตดาเนนการให เปนตน โดยเลอกทางเลอกทเหมาะสมสามารถปฏบตไดและ

ประหยด

5.2.1.3 จดทาระดบความพยายาม(ระดบปรมาณหรอคณภาพท

กาหนดวาจะทาใหได) และคาใชจาย พรอมทงกาลงคนทตองการในการดาเนนงาน หลงจากไดเลอก

ทางเลอก ดงกลาวในขอ (2) แลว เชน ในการสารวจสถานภาพคร จะสารวจครในระดบใดบาง เชน

ระดบ 3, 4 หรอ 5 รวมทงจานวนครทจะทาการสารวจ เปนตน และคานวณคาใชจายและกาลงคน

แยกตามระดบความพยายามเหลาน

5.2.1.4 ผลประโยชนหรอผลตอบแทนทจะไดรบและผลทจะเกด

หากงานหรอกจกรรมไมไดรบอนมตใหดาเนนการ

5.2.2 จดลาดบความสาคญของชดงานเพอตดสนใจ เพอทจะใหการ

สนบสนนงบประมาณ โดยพจารณาเปรยบเทยบชดงานเพอตดสนใจทไดจดทาและเสนอ

ผบงคบบญชาขนไปตามลาดบขนงบประมาณฐานศนยสอดคลองกบแนวทางการบรหารตาม

วตถประสงค(Management by objective) และมประโยชนอยางมากในการตดงานและกจกรรมท

หมดความจาเปนแลวหรอไมคมคาทจะทา ซงจะแกจดออนของระบบงบประมาณแบบเพมยอดเงน

ได อยางไรกด การทางบประมาณฐานศนยน ตองใชเวลาของเจาหนาทเปนอยางมาก ตงแตระดบ

ลางจนไปถงระดบสง ทงในการเกบขอมล การวเคราะห และการพจารณาตดสนใจ ซงยากกวาการ

ทางบประมาณแบบเพมยอดเงนมาก ฉะนน หากไมสามารถทางบประมาณฐานศนยไดทงองคการก

ควรจะใชหลกการนในการวเคราะหงานหรอกจกรรมซงไมแนใจในความจาเปน ความคมคา และ

ความเหมาะสม ทงน เพอตดสงทไมเหมาะสมซงปรากฏอยในงบประมาณของปกอน ๆ ออกเสย

5.3 ขอดของระบบงบประมาณแบบฐานศนย คอชวยทาใหการวางแผนและการ

ควบคมมประสทธภาพมากยงขน เพราะทกกจกรรมจะไดรบการกาหนดใหชดเจน มการจดลาดบ

ความสาคญของกจกรรมซงทาใหการจดสรรงบประมาณเปนไปอยางมระบบ รวมทงชวยในการ

พฒนาทกษะของเจาหนาท ตลอดจนความสมพนธของเจาหนาทและผบรหารในระดบตางๆ ดวย

5.4 ขอจากดของระบบงบประมาณแบบฐานศนย ในเรองของเวลาทใชในการ

จดทางบประมาณตามแนวคดของระบบงบประมาณแบบฐานศนยไมนาจะคมกบประโยชนทไดรบ

นอกจากนการจดทางบประมาณแบบฐานศนยยงใชเอกสารจานวนมหาศาล และเอกสารกมความ

ซบซอนมากเกนไป ในทางปฏบตจงเปนไปไมไดเลยทจะนาระบบงบประมาณแบบนมาใชในการ

จดเตรยมงบประมาณใหมทกป ระบบงบประมาณแบบฐานศนยจะไดรบการนามาเสรมในการใช

90

วเคราะหกบแผนงานเพยงไมกแผนเทานน ดงนน รฐบาลอเมรกากตองยกเลกระบบงบประมาณ

แบบฐานศนยในทสด

6. ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน (Performance-based budgeting : PBB)

ระบบผลงานแบบมงเนนผลงานเปนการจดทางบประมาณโดยใชผลงาน (Performance)

ตามพนธกจของหนวยงานเปนตวตงในการคดงบประมาณ ดงนน หวใจของระบบงบประมาณแบบ

มงเนนผลงาน จงเปนการเชอมโยงทรพยากรตางๆ ทใชหรอลงทนไปกบผลงานอยางชดเจนเปนการ

ใชทรพยากรในการสรางผลงานทแทจรงของหนวยงาน ระบบงบประมาณระบบน จะกอใหเกด

ความคมคา และเกดประโยชนสงสด

หลกการสาคญของการบรหารแบบมงเนนผลงานตามแนวคดของ วนสแตนเลยและสมท

(Winstanley and Smith) โดยยอคอ

- การแปลงเปาหมายขององคกรลงมาสเปาหมายของแตละคน ทมงาน หนวยงาน และ สาย

งานตางๆ

- การสรางความเขาใจรวมกนระหวางองคกรและบคลากรเกยวกบวสยทศน พนธกจ และ

เปาหมายของงาน

- การผสมผสานระหวางการเพมประสทธภาพในงานขององคกรพรอมๆ กบการพฒนา

ศกยภาพบคลากร

- การกอใหเกดสไตลการบรหารแบบเปดเผย อนจะเกดประสทธภาพในการสอความ 2 ทาง

ระหวางฝายบรหารและฝายพนกงาน

- การวดผลหรอประเมนผลงานตามทไดตกลงรวมกนลวงหนาระหวางผประเมนและ ผถก

ประเมน

- การบรหารโดยมงเนนผลงาน ซงควรใชไดกบบคลากรทกระดบ แตมไดมจดมงหมาย

หลก เพอพฒนาเงนเดอนอยางเดยว143

บนและทอมสน(Bean and Thompson)ไดกาหนดแนวทางกระบวนการบรหารองคกรแบบ

มงเนนผลงาน ไวดงน

- องคกรตองมวสยทศนทชดเจนในเปาหมายและมพนธกจททกคนมความเขาใจ

- องคกรจะตองกระจายเปาหมายขององคกรลงในเปาหมายของแตละงาน และแตละบคคล

143

Winstanley and Stuart – Smith. The Basis of Performance management.( London :

Kogan page, 1996),11.

91

และประเมนผลอยางสมาเสมอ

- การทบทวนหรอตรวจสอบผลงานในแตละครงจะตองมการแนะแนวใหแกผทเกยวของ144

ไวรท และบวาดง (Write and Bvading) เหนวาการบรหารโดยมงเนนผลงานดกวาการ

บรหารโดยการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานโดยแสดงขอคดเหนไวดงน

- มองผลงานของบคลากรในอนาคตดกวาจะมองยอนอดต

- มองหาทกษะและความรความสามารถทจะกอใหเกดผลงานทดขนทงในแงคณภาพ และ

ปรมาณมากกวาการเปนเพยงตารวจหรอผพพากษา

- เนนทการสอนแนะ การใหคาปรกษาแนะนาแกบคลากร เพอใหเปนสมาชกทดขององคกร

มากกวาการมงเพยงวจารณการทางานของเขา

- การประเมนผลงานตามแนวนไมตองใชระบบโควตามากาหนด เพราะไมมขอจากด

เกยวกบการพจารณาเงนเดอนของบคลากร145

ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน เปนระบบทกระจายอานาจการใชงบประมาณแก

หนวยงานมากนอยเพยงใดระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ใหอสระแกผบรหารในการบรหาร

จดการงบประมาณ โดยไดรบจดสรรในลกษณะเงนกอน (Block Grant) ตามแผนงบประมาณ

ระยะเวลา 3 ปและหากมเงนเหลอจายถอเปนความสามารถของผบรหารทจะนาไปใชจายในการ

จดทากจกรรมเพมเตมของโครงการได โดยไมตองสงเงนคนแตทงนมไดลดประสทธภาพของการ

ควบคมทางการเงนทจะไดสงผลตอผลงานดงนนผบรหารจะตองมความรบผดชอบสงตอการใชจาย

งบประมาณ และความสาเรจหรอความลมเหลวของผลงานทเกดขน146

การปรบเปลยนระบบงบประมาณ จากระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน (Programmer

budgeting) เปนระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน (Performance-based budgeting : PBB) ม

จดมงหมายหลกเพอใหมการใชจายงบประมาณแผนดน (ทมอยอยางจากด) ใหมประสทธภาพและ

ประสทธผลสงสด โดยพฒนาระบบการบรหารจดการงบประมาณแบบมงเนนผลสมฤทธ (ผลผลต

144

อางถงใน ณฏฐพนธ เขจรนนทน. TQM กลยทธการสรางองคการคณภาพ. (กรงเทพฯ :

เอกซเปอรเนท,2545),59. 145

Vicky Write and Lig Bvading,Performance Based Management [online],accessed 2

May 2010.Available from http://www.idis.ru.ac.th/report/index. 146 พลลภ ศกดโสภณกล, ววฒนาการกฎหมายวธการงบประมาณและการปฏรประบบ

งบประมาณของประเทศไทย, 25-37.

92

และผลลพธของงาน) เพอเกอหนนภารกจของรฐและกอเกดประโยชนสขแกประชาชน ลกษณะของ

การจดทางบประมาณระบบใหมจะมขอบเขตการดาเนนงานโดยสรป ดงน

1. เนนพนธกจ จดมงหมายและวตถประสงคของหนวยงานภาครฐมการกาหนดผลผลตและ

ผลลพธ รวมถงตวชวดผลการดาเนนงานทชดเจน

2. มการกระจายอานาจและความรบผดชอบไปยงหนวยงานภาครฐจนถงหนวยปฏบต

3. เพมขอบเขตความครอบคลมของงบประมาณ

4. มการวางแผนงบประมาณลวงหนาระยะปานกลางอยางเปนระบบ

5. มระบบการจดการทางการเงนทมประสทธภาพ โปรงใส และตรวจสอบได

ดงนนหนวยงานภาครฐตางๆ จงจาเปนตองปรบปรงระบบและกระบวนการปฏบตงานให

สอดคลองกบการจดทางบประมาณใหมาดงกลาว เพอแสดงใหเหนถงขดความสามารถในการ

สนองตอบตอภารกจของภาครฐภายใตระบบการบรหารจดการทโปรงใส เปนธรรมและตรวจสอบ

ได โดยหนวยงานภาครฐจะตองทาระบบมาตรฐานการจดการทางการเงน 7 Hurdles คอ

1. การวางแผนงบประมาณ

2. การกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน

3. การจดระบบการจดซอจดจาง

4. การบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ

5. การบรหารสนทรพย

6. การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน

7. การตรวจสอบภายใน

ในการจดทาระบบมาตรฐานการจดการทางการเงนดงกลาวควรดาเนนการทก Hurdlesไป

พรอม ๆ กน เพอชวยใหการบรหารงบประมาณและการตดตามประเมนผลประสบความสาเรจ ซง

สามารถอธบายรายละเอยดไดดงน

1. การวางแผนงบประมาณ

ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ ไดกลาวถงความหมายของการวางแผนงบประมาณไววาหมายถง

กระบวนการบรหารเชงกลยทธซงจะตองมการกาหนดพนธกจ ผลผลต และผลลพธของหนวยงาน

ทคาดหวงวาจะใหเกดขน พรอมทงกาหนดเปาหมายและวธในการบรรลถงเปาหมายอยางชดเจน

เพอเปนกรอบในการกาหนดพนธะสญญาระหวางหนวยปฏบตและหนวยงานผดแลทรพยากรของ

ชาต นอกจากนนในระบบการวางแผนทดจะตองมกระบวนการจดลาดบความสาคญในแตละระดบ

ตงแตกลยทธ แผนงาน งาน/โครงงาน กจกรรม ผลผลตและผลลพธ เพราะขอมลเหลานจะชวย

93

ในการตดสนใจในการบรหารงานและการจดสรรทรพยากร 147 ซงสอดคลองกบสานกงาน

คณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต ทกลาววาการวางแผนงบประมาณนน เรมตนจากการทา

แผนกลยทธของหนวยงานประกอบดวย วสยทศน พนธกจ เปาประสงค ผลผลต กลยทธ

โครงสราง แผนงานและตวบงชความสาเรจผลงาน ขอมลทไดจากแผนกลยทธนามาจดทากรอบ

งบประมาณลวงหนาระยะปานกลาง 3 ป (medium term expenditure framework) ซงการทจะบอก

ไดวางบประมาณมประสทธภาพไดตามมาตรฐานหรอไมนนพจารณาไดจาก

1. ขอมลงบประมาณทครอบคลม

2. แผนงบประมาณระยะปานกลาง

3. การจดสรรงบประมาณมความเหมาะสม

4. มการจดทางบประมาณมงเนนผลงาน

5. การจดสรรงบประมาณอยางเปนธรรม

6. ขอมลทใชในการควบคมมความเพยงพอ

7. มการเปรยบเทยบแผนและผลการดาเนนงาน

8. ความรบผดชอบในการจดสรรงบประมาณ

9. การบรหารจดการเชงรก148

2. การกาหนดผลผลตและคานวณตนทน

ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ กลาววา ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานเปนระบบทให

ความสาคญกบผลผลตและผลลพธจากการดาเนนงานของหนวยงาน โดยเชอมโยงกบงบประมาณท

ไดรบจดสรร ซงความผกพนดงกลาวจะแสดงใหเหนในขอตกลงการใชทรพยากรระหวาง

หนวยงานภาครฐกบสานกงบประมาณเปนขอตกลงระหวางกนวา หนวยงานภาครฐจะดาเนนการ

ผลตสงของหรอบรการจานวนเทาไร และจะกอใหเกดผลลพธเปนอยางไร จาเปนตองอาศยตนทก

ตอหนวยผลผลตเปนปจจยทสาคญในการพจารณาในการจดสรรงบประมาณและในการตดตามผล

และประเมนผลการดาเนนงานของหนวยงาน ตวชวดประสทธภาพการดาเนนงานทสาคญอยาง

หนงคอ ตนทนตอหนวยผลผลต ตนทนผลผลตซงเปนสงสาคญมากเพราะเกยวกบ

147

ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ, มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 Hurdles กบการจดทา

งบประมาณระบบใหม, พมพครงท 4 (กรงเทพฯ : ธระฟลมและไซเทกซ, 2544), 1-3. 148

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, การวางแผนงบประมาณ (กรงเทพฯ

: ศนยปฏบตการปรบปรงระบบการจดการงบประมาณ, 2544), 13.

94

1. การพจารณาทางเลอกในการจดการผลผลตหรอผจดทาผลผลตรายอน

2. ตวเงนทมโอกาสประหยดไดจากการเปลยนแปลงผลผลต กระบวนการการ

ผลตหรอการงดไมดาเนนการผลต

3. การคานวณเงนทตองใชในการจดทาโครงการใหม

4. การคดราคาของผลผลตเพอการคานวณผลตอบแทนจากการลงทน

5. การคดตนทนของโครงการหรอกจกรรม เพอการวเคราะหงบลงทนและการ

จดสรรรายจายประจาหรอรายจายอน ๆ ใหกบผลผลตโครงการหรอผลลพธ149

สภาพรรณ รตนาภรณ, ดวงมณ โกมารทต และวรศกด ทมมานนท ไดกลาวถง ความร

เบองตนเกยวกบการคานวณตนทนผลผลตวา ตนทนผลผลตนนมความหมายครอบคลมถงตนทน

การผลตสนคาและบรการ ซงมองคประกอบของตนทนซงสรปไดดงน

1. สงทตองการคดตนทน (cost objects) หมายถง สงใดกไดทตองการจะวดหรอ

คานวณคดตนทน เชน ผลผลต โครงการ หนวยงานหรอกจกรรม

2. สวนประกอบของตนทนผลผลต โดยทวไปตนทนของสงหนงสงใด ประกอบ

ดวยสวนสาคญ 3 ประการ คอ

2.1 คาวตถดบทางตรง หมายถง ตนทนของวตถดบซงเปนสวนประกอบ

ทสาคญของผลผลต ซงสามารถทราบจานวนทใชไดโดยงายและมมลคาทสาคญของผลผลตนน

และโดยทวไปคาวตถดบจะมการเปลยนแปลงไปตามปรมาณของการผลต คอ ถาหากมการผลต

จานวนมากกจะมคาวตถดบทางตรงมาก และในทางกลบกนหากมการผลตจานวนนอยกจะมคา

วตถดบทางตรงนอยตามไปดวย

2.2 คาแรงทางตรง หมายถง ตนทนของแรงงานทเปนสวนสาคญในการ

ผลตผลผลต เชน กรณทมการจายคาแรงงานเปนรายชน คาแรงทางตรงกจะเปลยนแปลงเปน

อตราสวนโดยตรงกบปรมาณการผลต แตหากเปนกรณทจายคาแรงงานเปนรายวนหรอรายเดอน

การเปลยนแปลงของคาแรงงานทางตรงจะไมเปนไปในอตราสวนโดยตรงเชนเดยวกบคาแรงเปน

ชน

2.3 คาใชจายการผลต หมายถง ตนทนอน ๆ ทเกดขนจากการผลต

ผลผลต แตไมใชคาวตถดบทางตรงและคาแรงทางตรง ซงคาใชจายการผลตถอเปนสวนประกอบ

ตนทนการผลตทมความยงยากมาก เนองจากประกอบดวยรายการตางๆ เปนจานวนมาก และ

149 ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ, มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 Hurdles กบการจดทา

งบประมาณระบบใหม, 2-1.

95

ลกษณะของการเกดตนทนของแตละรายการกมความแตกตางกน ตวอยางคาใชจายการผลต เชน

คาวสดทางออม คาแรงทางออม คาเชา คาน า คาไฟฟา คาโทรศพท คาเสอมราคาเครองมอและ

อปกรณ และไดสรประบบตนทนทใชในการคานวณตนทนผลผลตวามอยหลายระบบดวยกน

ดงนคอ

1. ระบบตนทนจรง เปนระบบทคานวณตนทนผลผลตจากตนทนของการผลตท

เกดขนจรง

2. ระบบตนทนปกต เปนระบบทคานวณตนทนผลผลตโดยใชตนทนการผลตท

เกดขนจรงเฉพาะคาวตถดบทางตรงและคาแรงทางออม สาหรบคาใชจายการผลตจะคดเขากบการ

ผลตโดยใชอตราคาใชจายการผลตจดสรร โดยอาจคานวณอตราเดยวกนท งโรงงานหรอ

กระบวนการผลตหรอจะคานวณอตราหลายอตราตามแผนกผลต

3. ระบบตนทนโดยประมาณ เปนระบบทคานวณตนทนผลผลตโดยใชตนทนท

ประมาณขน เพอใหมขอมลสาหรบใชในการตดสนใจตางๆ เชน การประมลงาน เปนตน

4. ระบบตนทนมาตรฐาน เปนระบบทคานวณตนทนผลผลตโดยจะมการกาหนด

ตนทนลวงหนาอยางมหลกเกณฑ เพอใหทราบตนทนทควรจะเปน ซงจะทาใหสามารถทาการ

ควบคมตนทนและการตดสนใจได150

สวนในปจจบนการคดคานวณตนทนผลผลตทเปนทนยมกนโดยทวไปนนคอ การคด

ตนทนกจกรรม (activity-based costing: ABC) ซงมนกวชาการไดใหความหมายและสรปหลกการ

ไวดงน

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต ใหความหมายวา ตนทนฐานกจกรรม

เปนระบบบรหารทางการเงน ททาใหเกดการกระจายตนทนเขาไปในกจกรรมหลกได ซงการ

คานวณตนทนจะตองคานงถงตนทนทงหมดทเกดขนในการดาเนนกจกรรมใดกจกรรมหนง และม

การระบผลผลตทจะไดรบจากการดาเนนกจกรรมตางๆ151 สวนวรศกด ทมมานนท กลาววา ตนทน

กจกรรมเปนกระบวนการเกบรวบรวมขอมลทจะชวยใหผบรหารสามารถเขาใจถงพฤตกรรมของ

ตนทนทเกดขนภายในองคกร ซงจะนาไปสการเปลยนแปลงวฒนธรรมองคกรและการตดสนใจท

150

สภาพรรณ รตนาภรณ, ดวงมณ โกมารทต และวรศกด ทมมานนท, คมอการคานวณ

ตนทนฐานกจกรรม สาหรบสถาบนการศกษาจาลอง (กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544),

3-7.

151 สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, การวางแผนงบประมาณ, 5.

96

เชอมโยงกบกลยทธมากขน152 และสภาพรรณ รตนาภรณ, ดวงมณ โกมารทต และวรศกด ทมมา

นนทไดใหความหมายไววา ตนทนกจกรรมเปนการคดตนทนและคาใชจายตางๆ เขาไปในกจกรรม

ขององคการโดยอาศยความสมพนธของตวผลกดนตนทนแลวคดตนทนเขาสตวสนคาและบรการ

หรอสงทตองการคดตนทน 153 ซงสอดคลองกบ ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ ทกลาววาตนทน

กจกรรมเปนการบรหารตนทนโดยแบงการดาเนนงานขององคการออกเปนกจกรรมตางๆ ตลอดจน

เวลาทใชไปในแตละกจกรรม รวมทงผลทไดจากการประกอบกจกรรมเหลานน

จงสามารถสรปความหมายของตนทนกจกรรมไดวา คอกระบวนการรวบรวมตนทนทง

ทางตรงและทางออม รวมถงคาใชจายในการผลตตางๆ เขาไปสกจกรรมการผลตหลกขององคกร

โดยอาศยตวผลกดนทรพยากร ซงขนตอนในการคานวณตนทนฐานกจกรรมมทงหมด 7 ขนตอน

คอ 1) กาหนดตวผลผลตและบรการขององคกร 2) วเคราะหกจกรรมเพอทจะกาหนดชดของ

กจกรรมทจาเปนตองใช เพอใหเกดตวผลผลตหรอบรการ 3) กาหนดตวผลกดนตนทนซงเปน

ตวกาหนดตนทนทเกดขนจากการประกอบกจกรรมในระดบนนๆ 4) ระบตนทนทางตรงและปน

สวนตนทนทางออมเขาสกจกรรมตางๆ 5) เชอมโยงกจกรรมตางๆ ทเกดขนกบตวผลผลตหรอ

บรการทเกยวของ 6) กาหนดเปาหมายทงระยะส นและระยะยาว ตลอดจนปจจยสาคญททาให

องคกรประสบความสาเรจ 7) บรหารและควบคมกจกรรมตางๆ ทเกดขนในกระบวนการทางานท

เปนตวกอใหเกดตวผลผลตหรอบรการนนๆ154

3. การจดระบบการจดซอจดจาง

ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ กลาวถง วตถประสงคของการจดซอจดจางวาเพอทาใหการซอ

พสดและบรการมคณภาพตามทประสงคในปรมาณและราคาทพอเหมาะจากแหลงขายทเชอถอได

และในเวลาทเหมาะสม และในปจจบนวตถประสงคในการจดซอมไดจากดอยเพยงการจดหาพสด

และบรการเทานน แตจะรวมถงการบรหารงานพสดและบรการดวย ซงวตถประสงคของการจดซอ

จดจางโดยทวไปสรปไดดงน

152

วรศกด ทมมานนท, ระบบการบรหารตนทนกจกรรม (กรงเทพฯ: สานกพมพไอโอนค,

2544), 1. 153

สภาพรรณ รตนาภรณ, ดวงมณ โกมารทต และวรศกด ทมมานนท, คมอการคานวณ

ตนทนฐานกจกรรม สาหรบสถาบนการศกษาจาลอง, 4-5.

154 ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ, มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 Hurdles กบการจดทา


97

1. เพอสนบสนนการดาเนนงานขององคกรดวยการจดหาพสดและบรการใหโดย

ตอเนอง เพอมใหการดาเนนงานตองหยดชะงกเนองจากการขาดพสด

2. เพอทาการซอโดยมตนทนตาสด

3. รกษาคณภาพของพสดททาการซอใหอยในมาตรฐานทดสาหรบการใชงาน

4. เพอรกษาระดบความสญเสยอนเกดจากการลงทนในพสดใหนอยทสด

5. เพอสรางแหลงซอสนคาทเชอถอไดในการซอหาพสด

6. เพอรกษาฐานะในการแขงขนใหกบองคกร

7. เพอสรางความสมพนธทดกบผขายสนคาและจะทาใหการจดซอสงของไดใน

ราคาทตากวาผซอรายอน

8. เพอแสวงหาความรวมมอกบแผนกอน ๆ ในองคกร ซงจะทาใหทราบ

วตถประสงคทแทจรงในการใชงานพสด

9. เพอพฒนาบคลากรฝายจดซอจดจางใหเกดขวญและกาลงใจในการทางาน

เพอใหองคกรประสบความสาเรจ เพอจดทานโยบายและวธการปฏบตงานใหบรรลวตถประสงค

ขององคกรในตนทนทเหมาะสม155

3.1 การดาเนนงานเกยวกบการจดซอจดจาง

3.1.1 กระบวนการจดซอจดจาง กลาววา กระบวนการจดซอจดจางของหนวยงาน

ภาครฐ มหนวยงานทเกยวของคอ กระทรวงการคลง (ไดแก กรมบญชกลาง ซงมหลกเกณฑการ

เบกจายงบประมาณ) สานกงบประมาณ (ทาหนาทจดสรรงบประมาณ การบรหารสนทรพย การ

ตดตามประเมนผล) สานกงานตรวจเงนแผนดน (ทาหนาทตรวจสอบ รายงาน) สานกงานปลด

สานกนายกรฐมนตร (ซงมระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535) ตลอดจน

หนวยงานเอกชน (ซงเปนผผลตสนคา ขายสนคา ใหบรการกบหนวยงานภาครฐ) สามารถสรปได

ดงน 1) การวางแผนการจดซอจดจาง 2) การเลอกแหลงขาย 3) การออกคาสงซอ 4) การ

ตรวจสอบใบสงของและตรวจรบพสด 5) การแจกจายพสด 6) การตดตามและประเมนผล

3.1.2 กลยทธในการจดซอจดจาง กลาววา กลยทธการจดซอจดจางของหนวยงาน

ภาครฐจะตองมความชดเจน ทงนเพอใหการดาเนนการจดซอจดจางสามารถดาเนนการไดอยางม

ประสทธภาพ และสามารถสรปขนตอนการสรางกลยทธจดซอจดจางไดดงน

1) การมสวนรวมภายใน (internal participation) บทบาทในขนตอนน

ของฝายจดซอจดจาง คอ การยกระดบการมสวนรวมและอทธพลใหมมาตรฐานของการปฏบตการ

155

เรองเดยวกน, 3-1 – 3-2.

98

ทสงขน โดยการกาหนดตาแหนงผบรหารดานการจดซอจดจางเปนตาแหนงทสาคญขององคกร

และใหมสวนรวมในการตดสนใจเชงกลยทธขององคกร ขยายขอบเขตการดาเนนงานจดซอจดจาง

และจดแบงโครงสรางอานาจหนาทใหชดเจน

2) การจดซอจดจางและขอบเขตของการตรวจสอบ (purchasing and audit

framework) กลยทธสวนน คอ การกาหนดขอบเขตและกฎเกณฑทองคกรตองการใหกระบวนการ

จดซอจดจางปฏบตการได การดาเนนการในสวนนจะประกอบไปดวยการกาหนดและประกาศถง

บทบาทนโยบาย คมอปฏบตการ โดยมงหมายใหทกฝายยอมรบเขาใจตรงกน อนจะสงผลใหม

ความคลองตวในกระบวนการจดซอจดจาง

3) การจดหนวยงานภายในฝายจดซอจดจาง (organization) การจด

หนวยงานจดซอทเหมาะสมมกเปนในรปเครอขายทจะใหมการจดซอเปนศนยกลาง (center action

network) มระดบสงระหวางผซอกบหนวยงานจดซอ วธทจะดาเนนการจดสรรภาระงานของการ

จดซอจดจางใหเกดความสมดล จะตองมการจดวางตาแหนงใหเชอมตอกบกจกรรมการผลตในแต

ละระดบขององคกรมากยงขน และตองใหความสาคญของระบบเทคโนโลยสารสนเทศระดบ

องคกร

4) การบรรจบคลากรและการฝกอบรม (staffing and training) การ

ปฏบตงานดานการจดซอจดจางจะมประสทธภาพไดกตอเมอมการบรรจเจาหนาทระดบมออาชพท

มคณภาพสง เพอสงเสรมและพฒนากจกรรมในองคกรและตองจดใหมการพฒนาบคลากรอยาง

ตอเนอง รวมถงใหการพจารณาการใหผลตอบแทนเปนพเศษกบบคลากรทมคณภาพสง เพอเปน

การจงใจในการปฏบตงาน

3.1.3 ระบบขอมลขาวสารสาหรบการจดซอจดจาง กลาววา เพอใหกระบวนการ

จดซอจดจางเปนการดาเนนงานเพอตอบสนองตอขอมลทสงเขามาจากภายนอกฝายจดซอ เนองจาก

ฝายจดซอเปนฝายทมโอกาสไดตดตอทงหนวยงานภายในและภายนอกองคกร จงจาเปนตองพฒนา

ใหเปนระบบ เพอใหการดาเนนการของฝายจดซอเปนไปอยางมประสทธภาพ

กลาวโดยสรป การจดระบบการจดซอจดจาง หมายถง การปฏบตงานขององคกร

ทเกยวกบการกาหนดวตถประสงคของการจดซอจดจาง การดาเนนงานเกยวกบการจดซอจดจาง

การกาหนดกลยทธในการจดซอจดจาง และระบบขอมลขาวสารสาหรบการจดซอจดจาง

4. การบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ

การบรหารประเทศของรฐบาลมจดมงหมาย เพอใหบรการหรอสนองความ

ตองการของประชาชน หรอเพอบาบดทกขบารงสขใหแกประชาชน เชน การจดการเกยวกบ

99

การศกษา การรกษาความสงบภายในประเทศ การปองกนประเทศ การสาธารณสข การคมนาคม

การสวสดการและสงคมสงเคราะห รฐบาลจาเปนตองใชจายเงนเปนจานวนมาก ดงนน รฐบาลจง

จาเปนตองหาเงนมาใชจายโดยวธการเกบภาษอากรจากประชาชนหรอการกเงน การดาเนนงาน

เกยวกบการเงนของรฐบาลทงการจดหารายได การใชจาย การเกบรกษานเรยกวา การบรหาร

การเงน (financial administration)156 และการบรหารทางการเงนควบคมงบประมาณนนถอเปน

เครองมอทจาเปนสาหรบการประกนวา ความคลองตวทางการเงนงบประมาณทสวนราชการตางๆ

ไดรบนน จะไมนาไปสการใชจายงบประมาณทไมกอใหเกดประสทธภาพและประสทธผลในการ

ดาเนนงาน

4.1 ความสาคญของการบรหารทางการเงนและควบคม การบรหารทางการเงน

และควบคมงบประมาณ หมายถง การจดการระบบการเงนขององคกรใหเกดประสทธภาพสงสด

หากเปนภาคเอกชนกคอ การทาใหเจาของกจการมความมงคงมากทสด แตในแงของการบรหาร

ภาครฐ หมายถง การบรหารเงนงบประมาณใหเกดสมฤทธผลสงสดเพอใหบรรลเปาหมายของการ

จดการระบบการเงน ผบรหารทางการเงนจงมหนาททสาคญ 3 ประการ โดยสรปไดดงน

4.1.1 การตดสนใจหาแหลงของเงนทน (financing decisions) ซง

ผบรหารองคกรจะตองมความสามารถในการหาแหลงเงนทน เพอนามาใชในการบรหารการเงน

ขององคกร ซงการบรหารการเงนของหนวยงานภาครฐนน แหลงเงนทนขององคกร ไดแก

งบประมาณแผนดน ซงผบรหารการเงนจาเปนตองมความสามารถและความคดสรางสรรคในการ

เสนอแผนงาน/โครงการทสอดคลองกบพนธกจ นโยบายรฐบาล แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต แผนแมบทขององคกร โดยเฉพาะตองสามารถคานวณหาตนทนผลผลต/ผลงานของ

องคกร เพอใหการเสนอต งงบประมาณประจาปไดรบการจดสรรงบประมาณตามแผนงาน/

โครงการทไดตงเปาหมายไว และผบรหารทางการเงนตองมความสามารถในการวเคราะหหาจด

แขงขององคกร รวมทงการสรางศกยภาพขององคกรเพอใหเกดรายไดจากการใหบรการประชาชน

มาสนบสนนการบรหารองคกร

4.1.2 การตดสนใจจดสรรเงนทน (allocation decisions) ผบรหารการเงน

ตองมความสามารถในการบรหารเงนทน เมอองคกรมเงนทนหรอทรพยากรทเพยงพอตอการ

บรหารตามแผนงาน/โครงการทไดกาหนดไว ผบรหารตองมความสามารถในการวเคราะหและ

ตดสนใจเลอกกลยทธทจะดาเนนการเพอเปนการสรางศกยภาพขององคกร

156

เกษม มโนสนต, สานกงานตรวจเงนแผนดน (กรงเทพฯ : บรษทไนน(1984),2532), 3.

100

4.1.3 การตดสนใจในนโยบายการเงน (policy decisions) ผบรหารทาง

การเงนจะตองมความสามารถในการกาหนดนโยบายการเงนขององคกร แนวทางการบรหาร

การเงน การใชจายเงนภายในองคกรรวมถงการเกบรกษาเงนสะสมขององคกร การกาหนด

นโยบายการเงนเปนเรองสาคญมาก เพราะหากองคกรมเงนสะสมมาก ผบรหารทางการเงนจะตอง

ตดสนใจในการลงทนเพอใหไดรบผลตอบแทนสงสด โดยมความเสยงนอยทสดหรอไมมความ

เสยงเลย

4.2 ระบบบญชและการควบคมทางการเงน ในระบบงบประมาณการเงนการบญช

และพสดทมงเนนการทางานทใหความสาคญกบผลผลต ผลลพธ ความคมคา การใชจายเงนและ

การกระจายความรบผดชอบในการบรหารงบประมาณใหสวนราชการ เพอใหมความอสระและ

คลองตวทจะใชเงนงบประมาณในการผลตผลผลตและบรการตามพนธกจ เปาหมาย และ

วตถประสงคอยางมประสทธภาพนน จาเปนตองใชขอมลทางการเงน จงจาเปนตองทราบขอมล

ตนทนในการผลตผลผลตและบรการ ซงการบญชตามเกณฑเงนสดไมสามารถใหขอมลตนทนท

แทจรงของการดาเนนงานไดอยางเหมาะสมและเพยงพอ การบญชตามเกณฑคงคางหรอเกณฑพง

รบพงจาย หรอเกณฑสทธจะชวยวางกรอบในการผลตและบรการและการควบคมดแลผลผลต ซง

เปนขอมลสาคญในการตดสนใจจดสรรทรพยากรทมอยจากดใหเกดความคมคา ซงระบบบญชตาม

เกณฑคงคางเปนการบนทกการรบรรายไดและคาใชจายของหนวยงานทยงไมเกดขนจรงเขาเปน

รายไดและรายจายของหนวยงานเสมอ รวมทงมการปรบปรงคาใชจายคางจาย คาใชจายลวงหนา

รายไดคางรบ รายไดรบลวงหนา การตดจาหนาย คาใชจายรอตด และการบนทกตดคาเสอมราคา

ในมลคาสนทรพยถาวรใหถกตองตามรอบระยะเวลาบญชทเสนอในงบการเงนนนๆ ซงมความ

แตกตางและขอเปรยบเทยบระหวางระบบบญชเกณฑเงน (cash accounting system) และระบบ

บญชเกณฑคงคาง (accrual accounting system) แสดงไดดงตารางท 1

101

ตารางท 1 ความแตกตางระหวางระบบบญชเกณฑเงนสดและระบบบญชเกณฑคงคาง

ระบบบญชเกณฑเงนสด ระบบบญชเกณฑคงคาง

1. ตามระบบเกณฑเงนสดถอวารายรบในงบประมาณใดกถอเปนรายรบของ

ปงบประมาณนน เชนเดยวกบรายจายทเมอมการจายเงนเกดขนในปงบประมาณใด

ใหถอวาเปนรายจายของปงบประมาณนน นอกจากนนไมมการลงรายการบญช

เกยวกบรายรบคางรบ รายจายคางจาย รายรบลวงหนา รายจายลวงหนา

2. ไมบนทกรายการบญชสนทรพย ไมมการคดคาเสอมราคาของสนทรพย ไมมการ

เปดบญชแสดงสวนของเจาของ

- รายจายของหนวยงานภาครฐในการซอสนทรพยหรอจางทาของเกดขนในแตละ

ปงบประมาณใหถอเปนรายจายทงสน

- การควบคมสนทรพย ทาโดยการมบญชคมพสดหรอทะเบยนพสดจากการทไม

บนทกบญชสนทรพยและคดคาเสอมราคาของสนทรพย ทาใหไมสามารถทราบถง

ประสทธภาพในการใชสนทรพยและความรบผดชอบในการบรหารจดการสนทรพย

ของหนวยงานนน ดงนนจงไมทราบตนทนทแทจรงของการใหบรการ

3. ไมมการแสดงภาระผกพนหรอหนสนทอาจจะเกดขนในอนาคต ซงอาจนาไปส

ปญหาทางการเงนในอนาคตได

1. เพอใหแสดงฐานะทางการเงนและผลการดาเนนงานถกตองตามงวดบญช

ดงนนจงตองมการบนทกรายการรายรบคงคาง รายจายคางจาย รายรบรบ

ลวงหนา รายจายจายลวงหนา

2. บนทกบญชสนทรพยและคดคาเสอมราคาสนทรพยในแตละป และตอง

แสดงรายการสนทรพยในงบดลดวยราคาทน หกคาเสอมราคาสะสมและคา

เผอการดวยคาของสนทรพยและมการควบคมสนทรพย ทาใหทราบถง

ปรมาณมลคาของสนทรพยทหนวยงานนนถอครองประสทธภาพความคมคา

ในการใชสนทรพยและความรบผดชอบในการบรหารสนทรพย

3. ภาระผกพนหรอหนสนทอาจจะเกดขน จะแสดงอยในหมายเหต

ประกอบงบการเงนเพอเปนขอมลเปดเผยใหผทจะใชประโยชนจากงบ

การเงนในการวางแผน

102

ตารางท 1 (ตอ)

ระบบบญชเกณฑเงนสด ระบบบญชเกณฑคงคาง

4. ไมจดทาบญชกาไร ขาดทน เนองจากสวน

ราชการดาเนนการโดยไมมวตถประสงคในการ

แสวงหากาไร

4. เมอสนงวดบญช หนวยงานตองจดทา

รายงานทางการเงนในรปของงบแสดงฐานะ

การเงน งบแสดงผลการดาเนนงาน งบกระแส

เงนสดและหมายเหตประกอบงบการเงน

ทมา : ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ, มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 Hurdles กบการจดทา

งบประมาณระบบใหม, พมพครงท 4 (กรงเทพฯ : ธระฟลมและไซเทกซ, 2544), 4-5.

4.3 การจดทาบญชของหนวยงานภาครฐตามเกณฑคงคาง เกณฑคงคางหรอ

เกณฑพงรบพงจาย หมายถง หลกเกณฑทางบญชทใชรบรรายการและเหตการณเมอเกดขน มใช

รบรเมอมการรบหรอจายเงนสด หรอรายการเทยบเทาเงนสดเทานน จงทาใหรายการและเหตการณ

ตางๆ ไดรบการบนทกบญชและแสดงในงบการเงนภายในงวดทเกยวของกบการเกดรายการและ

เหตการณนนในทางบญช การรบรรายการเมอเกดขนเปนการบนทกสนทรพย หนสน สวนทน

รายไดและคาใชจายเมอเปนทคอนขางแนนอนวาหนวยงานจะไดรบหรอจะสญเสยประโยชนเชง

เศรษฐกจ และสามารถวดมลคาของรายการนนไดอยางนาเชอถอ

4.4 การควบคมงบประมาณ ควรทาเปนขนตอนดงน

4.4.1 จดทาแผนการดาเนนงานเบกจายงบประมาณ การเบกจายเงน

งบประมาณพบวามการเบกจายลาชา มกจะเปนการจดจางหมวดทดนและสงกอสราง การจดซอ

ครภณฑ ดงนน เจาหนาททรบผดชอบจะตองจดทาแผนงานเสนอใหผบงคบบญชาดวาเดอนไหน

จะจดซอจดจางอะไรบาง

4.4.2 การควบคมดานการเบกจายเงนงบประมาณใหอยในกรอบ

งบประมาณและวตถประสงคทไดรบอนมตจากสานกงบประมาณ การควบคมทาไดดงน

1. การควบคมการเบกจาย ทาไดโดย ทาบนทกขอเบกจาย ตรวจสอบ

ยอดงบประมาณทไดรบอนมต ยอดคงเหลองบประมาณกอนไดรบอนมตใหกอหนผกพน ตด

ยอดเงนงบประมาณเมอไดรบอนมตใหกอหนผกพน การตดยอดเงนงบประมาณเมอจายเงนแลว

2. การควบคมยอดคงเหลอ ทกครงทมการอนมตจายเงนผขอเบกจาย

จะตองแสดงยอดคงเหลอของงบประมาณในสวนนนๆ วามยอดคงเหลอเทาใด

103

3. การจดทารายงานยอดคงเหลองบประมาณรายจาย

4. การขอกนเงนไวเบกเหลอมป โดยทวไปจะตองไดรบอนมตใหกอหน

ผกพนแลวจงขอกนเงนไวเบกเหลอมปได

5. การเปรยบเทยบงบประมาณทประมาณการไวและทเกดขนจรง

5. การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน

ในกระบวนการงบประมาณ การประเมนผลจะมสวนสาคญตอการตดสนใจ นนคอจะม

การประเมนผลกอนเรมโครงการระหวางการดาเนนการและหลงจากสนสดโครงการ โดยทการ

ประเมนผลในระหวางดาเนนการจะมผลเชอมโยงไปสการเรงรด ตดทอน ชะลอ หรอยกเลกงาน/

โครงการ ของหนวยงานภาครฐและแนวทางทสาคญในการตดตามประเมนผล การดาเนนงานของ

องคกรตางๆ ภายใตระบบการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน ไดแก 1) การรายงานทาง

การเงน 2) การรายงานผลการดาเนนงานเพอเปนสงยนยนถงผลสาเรจของงานตามทไดทาขอตกลง

ไว เปนการแสดงใหเหนวาวงเงนงบประมาณทไดรบ หนวยงานภาครฐนาไปใชจายอยางไร

ตนทนในการผลตและการใหบรการเปนอยางไร รวมถงการแสดงผลการดาเนนงานของงาน/

โครงการในแตละชวงเวลาวาเปนไปตามขอตกลงทไดทาสญญากนไวหรอไม ดงแผนภมตอไปน

104

แผนภมท 7 การรายงานทางการเงนและการดาเนนงาน

ทมา : กรมสามญศกษา, กองแผนงาน, แนวทางการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ตาม

มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 ดาน, เอกสารลาดบท 4 (กรงเทพฯ : โรงพมพคลงนานาวทยา,

2545), 137.

จากแผนภมสามารถอธบายประกอบไดดงน

การรายงานตนทนผลผลต คอ การรายงานตนทนผลผลตเปนขอมลการใชจายงบประมาณ

ในแตละผลผลต

งบแสดงฐานะการเงน คอ งบทแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางสนทรพย หนสน

และทนหรอสวนของเจาของ ตงแตวนทเรมดาเนนการจนถงวนทระบในรายงานฐานะการเงนนน

สามารถแสดงในรปของสมการทางบญช คอ สนทรพย = หนสน + ทน และรายงานทปรากฏใน

งบแสดงฐานะทางการเงนนนจะตองแสดงใหทราบถง การจาแนกความแตกตางระหวางรายการ

หมนเวยนกบไมหมนเวยนตามสภาพคลองของแตละรายการใหชดเจนและควรจาแนกสนทรพยท

การรายงานทางการเงน

และผลการดาเนนงาน

การรายงานทางการเงน การรายงานผลการดาเนนงาน

รายงานตนทนผลต

งบแสดงฐานะการเงน

งบแสดงผลการดาเนนงาน

งบกระแสเงนสด

การรายงานตดตามผล

งบประมาณ

การรายงานผล

แผนงาน/โครงการ

105

คาดวาจะไดรบผลประโยชนภายใน 12 เดอน นบตงแตวนทแสดงในงบแสดงฐานะทางการเงน

ตองระบรอบระยะเวลาบญชสนสดทชดเจน

งบแสดงผลการดาเนนงาน คอ รายงานทางการเงนทแสดงผลการดาเนนงานในรอบ

ระยะเวลาบญชใหทราบถงผลผลต ผลลพธ วาเปนไปตามเปาหมายหรอวตถประสงคของการใช

จายงบประมาณหรอไม ซงมสวนประกอบดงน 1) รายได 2) คาใชจายในการดาเนนงาน 3)

คาใชจายดานบคลากร 4) คาใชจายทางการเงน 5) คาใชจายทางภาษ 6) คาใชจายอน ๆ 7)

รายไดสงกวา (ตากวา) คาใชจาย

งบกระแสเงนสด คอ งบทแสดงถงการไดมาและใชไปของเงนสดและรายการเทยบเทาเงน

สด ซงเปนแหลงขอมลสาคญทผใชงบการเงนใชเปนเครองมอในการประเมนการเปลยนแปลงใน

สนทรพยสทธขององคกร การเปลยนแปลงในโครงสรางทางการเงน รวมถงสภาพคลองและ

ความสามารถในการชาระหน เปนรายงานทางการเงนททกองคกรตองนาเสนอแตละรอบระยะเวลา

บญช

5.1 ความสาคญของการจดทารายการทางการเงนเปนการนาเสนอขอมลทาง

การเงนเพอแสดงฐานะการเงนใหแกบคคลภายในและภายนอกทเกยวของไดทราบถงผลการ

ดาเนนงานวาบรรลเปาประสงค หรอมความสามารถในการบรหารการเงนใหเกดประสทธภาพและ

ประสทธผลอยางไรและขอมลเหลานมความหมายตอการตดสนใจของผใชรายงานทางการเงน

โดยเฉพาะอยางยงการจดสรรงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ซงรายงานทางการเงนจะเปนตวชวด

ความสามารถของผบรหารวา มความสามารถนาพาองคกรใหบรรลเปาประสงคหรอไม157 และชย

สทธ เฉลมมประเสรฐ กลาววา การรายงานทางการเงนทนาเสนอบคคลภายนอกหรอบคคลผใช

รายงานทางการเงนนน จาเปนตองมผทรบผดชอบตองบการเงนนน โดยทวไปผบรหารขององคกร

จะมหนาทรบผดชอบตอการจดทาและการนาเสนอรายงานทางการเงนขององคกรนน

5.2 การรายงานผลการดาเนนงาน สามารถแบงออกเปน 2 สวนสรปไดดงนคอ

5.2.1 การรายงานตดตามผลงบประมาณ โดยทวไปเมอพระราชบญญต

งบประมาณรายจายประจาปผานการพจารณาของสภาผแทนราษฎรแลว หนวยงานภาครฐและ

รฐวสาหกจ จะจดทาแผนการปฏบตงานและแผนการใชจายเงนงบประมาณตามแบบทสานก

งบประมาณกาหนดใหแลวเสรจ และรวบรวมสงสานกงบประมาณภายในงบประมาณรายจาย

ตอไป ซงหลกเกณฑและแนวทางสามารถสรปไดดงน

157

เรองเดยวกน, 138.

106

5.2.1.1 ในการจดทาแผนการปฏบตงานและการใชจายเงนน น

ขอใหพจารณาใหการปฏบตงานเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล รวมทงใหสามารถ

เบกจายเงนงบประมาณไดเสรจภายในปงบประมาณนนๆ

5.2.1.2 การจดซอจดจางครภณฑและสงกอสรางใหดาเนนการดงน

1. การจดซอจดจางครภณฑและสงกอสราง ตามมาตรฐาน

ทสานกงบประมาณเคยใหความเหนชอบใหดาเนนการกอหนผกพนใหแลวเสรจภายใน 3 เดอน

นบแตวนเรมปงบประมาณ

2. การจดซอครภณฑและสงกอสรางทนอกเหนอจากขอ ก.

ใหดาเนนการกอหนผกพนใหแลวเสรจภายใน 6 เดอน นบแตวนเรมตนงบประมาณ

5.2.1.3 สานกงบประมาณจะรวบรวมแผนการบรหารงบประมาณ

ของหนวยงานภาครฐและรฐวสาหกจ เพอนาเสนอคณะรฐมนตรและรฐมนตรเจาสงกด สาหรบใช

กากบดแล การดาเนนงานใหเปนไปตามแผนและจะรายงานผลการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐ

และรฐวสาหกจใหคณะรฐมนตรและรฐมนตรเจาสงกดทราบทก 3 เดอน

5.2.1.4 สานกงบประมาณจะจดสรรงบประมาณรายจาย ให

สอดคลองกบแผนการปฏบตงานและการใชจายเงนงบประมาณทหนวยงานภาครฐและรฐวสาหกจ

ไดสงใหสานกงบประมาณ

5.2.1.5 ใหหนวยงานภาครฐและรฐวสาหกจดาเนนการตามแผนท

กาหนดไวโดยเครงครด และรายงานผลการปฏบตงานใหสานกงบประมาณทราบทก 3 เดอน โดย

รปแบบในการรายงานผลใหดาเนนการตามแบบทสานกงบประมาณกาหนด

5.2.2 การประเมนผลแผนงาน/โครงการ ในการประเมนผลแผนงาน/

โครงการนน E. Suchman ไดจาแนกการประเมนออกเปน 4 ลกษณะ คอ

5.2.2.1 การประเมนผลคณสมบตของตวแผนงาน/โครงการ

5.2.2.2 การประเมนผลความพงพอใจของประชาชนทมตอแผนงาน/

โครงการ

5.2.2.3 การประเมนผลสถานการณตามบรบทแผนงาน/โครงการท

นาไปสการปฏบต

5.2.2.4 การประเมนผลตางๆ ทเกดขนเนองจากการปฏบตงานของ

แผนงาน/โครงการ

107

ในสวนของการประเมนผลแผนงาน/โครงการอยางเปนระบบ D. Stufflebeam ไดเสนอตว

แบบ (Model) ไวเรยกชอยอวา “CIPP Model” ซงประกอบดวย 4 องคประกอบ คอ

1. การประเมนผลบรบทหรอสภาวะแวดลอม (context evaluation) ในการ

ประเมนผลบรบทหรอสภาวะแวดลอมเปนการประเมนผลแผนงาน/โครงการในภาพกวาง เปน

รปแบบพนฐานของการประเมนผลโดยทว ๆ ไป เพอใหไดขอมลนามาเปรยบเทยบกบ

วตถประสงคของโครงการ โดยจะเนนในดานความสมพนธทแผนงาน/โครงการเกยวของกบ

สภาพแวดลอม ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง การบรหาร เทคโนโลย สงแวดลอม ระบบ

นเวศน ฯลฯ

2. การประเมนผลปจจยเบองตน (input evaluation) การประเมนผลปจจยเบองตน

เปนการประเมนผลเกยวกบปจจยนาเขา ไดแก การประเมนในดานอตรากาลง งบประมาณ วสด

อปกรณ วธการจดการ เวลา วามเพยงพอหรอไม การประเมนผลปจจยเบองตนนจะชวยใหได

ขอมลเพอการตดสนใจวาควรปรบปรงวตถประสงคเชงปฏบตอยางไร ใชอตรากาลงเทาใด

วางแผนและดาเนนการอยางไร

3. การประเมนผลกระบวนการ (process evaluation) เปนการประเมนผลเพอหา

ขอบกพรองของการดาเนนงานตามขนตอนของแผนงาน/โครงการทไดกาหนดไว เพอเปนขอมล

สารสนเทศสาหรบนกประเมน ตลอดจนเปนการบนทกสะสมขอมลในระหวางปฏบตงาน ซงเปน

การประเมนผลกระบวนการ เปนการคนหาคาตอบทวาระบบการทางาน กลไก และขนตอนการ

ปฏบตงาน ความสมพนธระหวางทรพยากรบคคล วธการตดตอสอสาร มประสทธภาพหรอไมจะ

ปรบปรงอยางไร

4. การประเมนผลผลต (product evaluation) การประเมนผลผลตมจดมงหมายเพอ

วดผลและแปลความหมายของผลความสาเรจของแผนงาน/โครงการ โดยทวไปการประเมนผลผลต

จะเปนการเปรยบเทยบผลงานททาไดกบเกณฑทไดกาหนดไวในแผนงาน/โครงการ158

กลาวโดยสรป การรายงานผลทางการเงนและผลการดาเนนงาน หมายถง การ

ปฏบตงานขององคกร ทเกยวกบกระบวนการรายงานขององคกรมการกาหนดดชนชวดกรอบและ

โครงสรางการประเมนและรายงานผลทชดเจน มระยะเวลาในการตรวจสอบทแนนอน รายงาน

จะตองแสดงความสมพนธระหวางงบประมาณหรอทรพยากรทจดสรรใหกบผลงานทเกดขน

158


งบประมาณระบบใหม, 6-24 – 6-25.

108

6. การบรหารสนทรพย (Asset Management)

การบรหารสนทรพยเปนแนวทางหนงในการบรหารจดการดานงบประมาณใหม

ประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด ทาใหตนทนผลผลตขององคกรเปนไปตามพนธกจและ

เปาประสงค อนจะสงผลถงประสทธภาพ ประสทธผลขององคกร ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ กลาว

วา ความหมายของสนทรพยตามหลกการบญชวา สนทรพยขององคกร หมายถง เงนสดและ

สนทรพยอนทองคกรมไวเพอเปลยนเปนเงนสด เพอขายหรอเพอใชประกอบการขององคกร และ

ยงจาแนกออกเปนประเภทซงสรปไดดงนคอ

6.1 สนทรพยหมนเวยน หมายถง เงนสดและสนทรพยอนซงโดยปกตแลวอาจ

คาดหมายไดวาจะเปลยนเปนเงนสด หรอขาย หรอใชหมดไปในระหวางดาเนนงานปกตของ

องคกร

6.2 สนทรพยถาวร หมายถง สนทรพยทมลกษณะคงทนถาวร เมอเปรยบเทยบ

กน สนทรพยประเภทอน และใชในการดาเนนงานมไดมไวเพอขายสนทรพยถาวรนน แบงเปน

สนทรพยถาวรทมตวตน คอ สนทรพยทแลเหนและจบตองได ซงแสดงรายการในงบดล เชน

ทดน อาคารและอปกรณ และสนทรพยทแลเหนไมมตวตน คอ สนทรพยทไมอาจแลเหนและจบ

ตองไมได มลกษณะเปนสทธตางๆ เชน สทธบตร ลขสทธ สมปทาน คาความนยม

6.3 สนทรพยอน ๆ หมายถง สนทรพยทมใชสนทรพยหมนเวยนและมใช

สนทรพยถาวร เชน ลกหนไมคาดวาจะเกบได คาใชจายรอการตดบญช เงนลวงหนาหรอเงน

ลงทนซอหน

นอกจากน กระบวนการบรหารสนทรพยจะประกอบไปดวยขนตอนตางๆ ท

เกยวเนองกน คอ การวางแผนกาหนดความตองการใชสนทรพยการจดการเพอใหไดมาซง

สนทรพย การใชงานและดแลรกษา สนทรพยรวมถงการกาจดสนทรพยเมอหมดความจาเปน ซง

แสดงไดดงแผนภมท 9

109

แผนภมท 8 วงจรการบรหารสนทรพย



คาอธบายประกอบแผนภมท 8 สามารถสรปไดดงน

1. การวางแผนกาหนดความตองการสนทรพย คอ การวางแผนกาหนดความ

ตองการสนทรพยกบการดาเนนงานเปนสงทจะตองดาเนนการควบคกนไป นนแสดงใหเหนวาใน

การจดทาแผนงาน/โครงการ จะตองแสดงใหเหนถงความตองการ “สนทรพย” ทจาเปนตองใชใน

การดาเนนงานเพอใหบรรลจดหมายทไดกาหนดไว โดยแสดงความสมพนธระหวางการวางแผน

กาหนดความตองการสนทรพยกบการดาเนนงานไวดงแผนภม

การวางแผน

การกาจดสทธ

- การจาหนายสนทรพย

- การหาทดแทน

การจดการเพอใหไดมาซงสนทรพย

- วางแผน

- เลอกแหลงขาย

- การออกคาสงซอ

- ตรวจสอบใบสงของและพสด

- แจกจายพสด

- ตดตามและประเมนผล

การใชงานและการดแลรกษา

- การบรหารการใชงาน

- คาใชจายในการใชงาน

- การบารงรกษา

- คาเสอมราคม

- การดอยคาของสนทรพย

110

การวางแผนกาหนดความตองการสนทรพย

(4) (3) (2) (1)

(1) (2) (3) (4)

การดาเนนงาน

แผนภมท 9 ความสมพนธระหวางการวางแผนกาหนดความตองการสนทรพยกบการดาเนนงาน



จากแผนภมท 9 จะเหนไดวากระบวนการวางแผนการปฏบตเรมตนจาก 1) การ

กาหนดผลลพธหรอจดมงหมาย จากนนจะตามดวย 2) การกาหนดผลงานหรอวตถประสงคแลวจง

ตามดวย 3) การกาหนดกระบวนการหรอวธการ และ 4) การกาหนดทรพยากร159

2. การจดการเพอใหไดมาซงสนทรพย กรมสามญศกษา กลาววา การจดการ

เพอใหไดมาซงสนทรพยนนเปนการดาเนนการเพอตอบสนองความตองการตามแผนงาน/โครงการท

ผานการวเคราะหผลลพธ ผลผลตและกระบวนการทางานหรอกจกรรมตางๆ แลว โดยคณภาพของ

การไดมาซงสนทรพยสามารถสรปเปนประเดนสาคญดงน 1) ตองเปนสนทรพยตามความตองการท

ระบไวในแผนงาน/โครงการและตารางคาดคะเนอตรากาลงครและมาตรฐานอาคารประกอบ 2)

คณภาพของสนทรพยไดมาตรฐานและเหมาะสมกบเวลา 3) ชวงเวลาทเหมาะสมกบความตองการใช

159



กาหนด

ทรพยากร

INPUTS

กาหนด

กระบวนการ

PROCESSES

กาหนด

ผลงาน

OUTPUTS

กาหนด

ผลลพธ

OUTCOMES

111

สนทรพย 4) มระบบการจดการเพอใหไดมาซงสนทรพยชดเจนเปนไปตามระเบยบปฏบตของทาง

ราชการ เขาใจ รบร ปฏบตเปนแนวเดยวกน โปรงใส ตรวจสอบได160

3. การจาหนายหรอกาจดสนทรพย หมายถง การตดยอดพสดออกจากบญชคม

โดยดาเนนการปลดพสดในครอบครองของหนวยงานภาครฐนนออกจากความรบผดชอบดวยวธการ

ตางๆ ไดแก การขาย การโอน การบรจาค การแลกเปลยน การนาไปใชประโยชนอยางอน การแปร

สภาพหรอทาลาย และไดสรปปญหาของการจาหนายพสดไวดงนคอ

3.1 ปญหาเกยวกบความรของผใชพสดกบผครอบครองพสด เชน ไม

ทราบวาผใดเปนผรบผดชอบในการจาหนายพสด ไมเหนประโยชนของการจาหนายพสด ระเบยบ

ปฏบตในการจาหนายพสดไมเอออานวยใหจาหนายไดโดยงาย

3.2 ปญหาเกยวกบหลกเกณฑในการคดคาเสอมราคา เนองจากพสดสวน

ใหญทมการจาหนายคอครภณฑ ซงปญหาหลกคอยงไมมการกาหนดอายการใชงานของครภณฑไว

เปนมาตรฐาน ดงนนเมอมการจาหนายเกดขน ปจจยทสาคญกคอการคดคาเสอมราคา ซงควรม

มาตรฐานเดยวกนเพอเปนการสงเสรมใหมการจาหนายมากขน ปจจบนหนวยงานกลางททาหนาท

เกยวกบการคดคาเสอมราคม คอ กรมบญชกลาง กระทรวงการคลง

3.3 ปญหาเกยวกบระบบการบรหารงานพสดของหนวยงานภาครฐ ไมม

การเกบขอมลดานพสดทด ไมทราบราคาทจดซอ ไมทราบแหลงทมาของเงนในการจดซอพสด ทา

ใหไมสามารถจาหนายไดผลสบเนองกคอตองสนเปลองเนอทในการเกบรกษา

4. การใชงานและดแลรกษา ศนยประสานงานปรบระบบงบประมาณ การใช

สนทรพยใหเกดประโยชนสงสด คอ การใชสนทรพยจานวนทนอยทสด แตเพยงพอกบความ

ตองการ เกดประสทธภาพในการปฏบตงาน ทาใหการดาเนนงานตามแผนงาน/โครงการ มผลผลต

ผลลพธตามทกาหนดไว สถานศกษาควรมวธการใชสนทรพยใหเกดประโยชนสงสดดงนคอ

4.1 กาหนดระเบยบและแนวปฏบตเกยวกบการใชสนทรพยหรอมคมอ

การใชสนทรพย

4.2 กาหนดใหมผรบผดชอบในการควบคมและการเบกจายสนทรพย

ตามระบบการควบคมเบก-จายสนทรพยทกาหนดขน และใหเปนไปตามรายละเอยดของทาง

ราชการ

160

กรมสามญศกษา, กองแผนงาน, แนวทางการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ตาม

มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 ดาน, เอกสารลาดบท 4 (กรงเทพฯ : โรงพมพคลงนานาวทยา,

2545), 130.

112

4.3 มหองเกบสนทรพยหรอคลงสนทรพยทเหมาะสม เพอใหสนทรพย

สารองไดเกบไวในทเหมาะสม ปลอดภย ตรวจสอบไดงาย สะดวกและทนเวลาในการใชตาม

ความตองการตามแผนงาน/โครงการ

4.4 มการตรวจสอบสภาพของสนทรพยทงกอนและหลงการใชงานทก

ครง โดยเฉพาะสนทรพยทตองดแลรกษาเปนพเศษ

4.5 ใหมการบารงรกษาและซอมบารงสนทรพยอยางสมาเสมอ เพอให

สนทรพยมอายการใชงานยาวนาน คมคาตามสภาพจรง

4.6 มการจดระบบและการใชสนทรพยรวมกน เพอใหสนทรพยแตละ

ชนด/ประเภทถกใชอยางคมคา

4.7 มการเผยแพรขอมลสนทรพยทมอยใหเปนททราบรวมกน

4.8 การหารายไดจากสนทรพยและการใหบรการแกชมชน

4.9 มการสอบถามความคดเหนผใชสนทรพย ทงในดานคณภาพของ

สนทรพยแตละประเภทและความคดเหนทมตอระบบการบรหารสนทรพย เพอนามาเปนขอมลใน

การพฒนาระบบใหมคณภาพมากขน

4.10 ใหมการดาเนนการตรวจสอบสนทรพยประจาปตามระเบยบปฏบต

ของทางราชการอยางจรงจง161

กลาวโดยสรป การบรหารสนทรพย หมายถง การปฏบตงานขององคกรท

เกยวกบการบรหารจดการสนทรพยตางๆ ทงทเปนเงนสด และสนทรพยอนขององคกรทมไวเพอ

เปลยนเปนเงนสดหรอขาย เพอใชประกอบกจการขององคการใหมประสทธภาพ มการใชงานอยาง

คมคาเพอปองกนมใหเกดการสญเสยงบประมาณไปโดยเปลาประโยชน

7. การตรวจสอบภายใน

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 62 บญญตวา ใหมระบบ

การตรวจสอบ ตดตามและประเมนประสทธภาพและประสทธผล การใชจายงบประมาณการจด

การศกษาใหสอดคลองกบหลกการศกษา แนวการจดการศกษาและคณภาพมาตรฐานการศกษา

โดยหนวยงานภายในและหนวยงานของรฐทมหนาทตรวจสอบภายนอก ประวตร นลสวรรณากล

กลาววา การตรวจสอบ หมายถง การตดตามการดาเนนงานโดยทาการตรวจสอบและทดสอบ

เหตการณ เอกสาร หลกฐาน บนทก แลวทาการประมวลผลและรายงาน เพอใหมความมนใจ

161

เรองเดยวกน, 133.

113

เกยวกบการดาเนนงานวาเปนไปตามแผนงานและระเบยบ ขอบงคบ รวมทงการพจารณาและให

ความเหนเกยวกบขอมลในรายงานทแสดงผลการดาเนนงานและฐานะทางการเงนวาถกตอง

เหมาะสมและเชอถอไดเพยงใด162 สอดคลองกบ กรมสามญศกษา ทกลาววา การตรวจสอบภายใน

หมายถง การตรวจสอบการปฏบตตามแผนงานทเกยวกบการบรหารงบประมาณ การบรหาร

การเงน การบรหารพสดและทรพยสน การรหารงานดานอน ๆ ตลอดจนการตรวจสอบบญช การ

วเคราะหประเมนความเพยงพอและประสทธผลของการควบคมภายใน รวมทงการรายงานผลการ

ตรวจสอบและขอเสนอแนะ163 และชยสทธ เฉลมมประเสรฐ กลาววาโดยทวไปการตรวจสอบ

ภายในแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1) การตรวจสอบ/ควบคมดานการบรหารงาน 2) การ

ตรวจสอบ/ควบคมทางการบญชและการเงน164

7.1 วตถประสงคของการตรวจสอบ ประวตร นลสวรรณากล กลาววาวตถ

ประสงคหลกของการตรวจสอบน นสามารถแบงได 3 ประการ คอ 1) ประสทธผล คอ

ตรวจสอบวาผลงานทไดนนบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทตงไวหรอไม 2) ประสทธภาพ คอ

ตรวจสอบวาผลงานทไดเมอเทยบกบทรพยากรทใชไปเปนอยางไร อตราสวนของผลไดตอผลเสย

สงหรอตา 3) ประหยด คอ ตองตรวจสอบวาผลงานทไดเกดจากการใชทรพยากรอยางนอยทสด

หรอไมแคไหน 165 สวน ชยสทธ เฉลมมประเสรฐ ทกลาววาการตรวจสอบภายในนนเพอชวย

ผปฏบตงานในองคการใหทางานในหนาทความรบผดชอบของแตละคนไดอยางมประสทธภาพ

และประสทธผล โดยผตรวจสอบภายในจะทาหนาทวเคราะห ประเมน ใหขอเสนอแนะ ให

คาปรกษา และใหขอมลเกยวกบกจกรรมทตรวจสอบ และยงรวมถงการสงเสรมใหการควบคม

162

ประวตร นลสวรรณากล, เอกสารประกอบการประชมฝกอบรม คณะทางานปรบปรง

ระบบงบประมาณของสถาบนราชภฏ, (ม.ป.ท.: ,ม.ป.พ.,2544), 2-9. 163

กรมสามญศกษา, กองแผนงาน, แนวทางการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ตาม

มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 ดาน, 145. 164


งบประมาณระบบใหม, 7-2. 165


ระบบงบประมาณของสถาบนราชภฏ, 2-9.

114

อยางมประสทธภาพภายใตคาใชจายทเหมาะสม ถอเปนการชวยผบรหารใหบรหารเงนสมฤทธผล

สงสด166

7.2 บทบาทหนาทของผตรวจสอบภายใน คณสมบตทดของผตรวจสอบภายใน

ควรมดงน คอ

7.2.1 มความรความสามารถดานการบรหารทวไป การบรหารการศกษา

การเงน บญชและคอมพวเตอรเปนอยางด

7.2.2 มความชานาญงานการตรวจสอบ สาหรบสถาบนการศกษา

บรการวชาการและวสาหกจ เชน ธรกจลกษณะหองพกและจดเลยง ธรกจการเกษตร อสาหกรรม

เปนตน

7.2.3 มความซอสตย สจรต เทยงธรรมและมจรยธรรม

7.2.4 มความคดรเรม ชางสงเกตและมไหวพรบด

7.2.5 มมนษยสมพนธด

7.2.6 มความอสระ ทงในการปฏบตงานและในการแสดงความคดเหน

โดยไมตกอยภายใตอทธพลใด ๆ

7.2.7 มความร ความเขาใจดานกฎหมาย ระเบยบ และขอบงคบของ

สถาบนอดมศกษาเปนอยางด

7.2.8 มความสามารถในการวเคราะหปญหาตางๆ ไดด

7.2.9 มวสยทศนทกวางไกลเพอเสนอแนะแนวทางไปในทศทางท

เหมาะสม

7.2.10 มใจรกในการเสาะแสวงหาความรเพอใหผลงานตรวจสอบภายใน

มคณภาพทดยงขนอยางสมาเสมอตลอดไป

บทบาทหนาทของผตรวจสอบภายในมดงนคอ

1. การพฒนางานใหทนสมยและตรงกบความตองการและวตถประสงค

ของฝายบรหาร โดยจะเนนการตรวจสอบทเรยกวา การตรวจสอบเพอการบรหาร ซงการ

ตรวจสอบดงกลาวเปนการตรวจสอบเพอเสนอขอมลสาคญสาหรบผบรหารในการวเคราะหหรอ

สอบทานงาน

166


งบประมาณระบบใหม, 28.

115

2. การตรวจสอบโดยใชแนวความเสยง โดยผตรวจสอบตองเขาใจ

โครงสรางการควบคมและปจจยความเสยงทอาจจะเกดขนตอกจกรรมอยางเพยงพอ เพอเลอก

กจกรรมการตรวจสอบทจะลดความเสยงและมโอกาสจะเกดความผดพลาดนอยทสด

3. การตรวจสอบแบบมสวนรวม เปนการตรวจสอบโดยเนนถงการ

ประสานงานระหวางผบรหาร ผปฏบตงาน และผตรวจสอบ ทงนเพอแกไขปญหาขององคกร

รวมกน

4. การตรวจสอบในเชงรกแบบกาวหนาและสรางสรรค โดยทาหนาทใน

การสงเสรมหรอกระตนใหเกดการดาเนนงานในสงทถกตอง รวมทงการปอนกนไมใหเกดปญหา

ในการดาเนนงาน

5. การตดตามแนวความคดทางการบรหารสมยใหม ผตรวจสอบควรม

ความรเกยวกบการบรหารสมยใหม เชน แนวความคดเกยวกบการบรหารคณภาพ การรอปรบ

กระบวนการทางานขององคกร การบรหารแบบทนเวลา การประเมนผลการควบคมตนเอง การหา

วธปฏบตเชงเปรยบเทยบกบองคกรทประสบความสาเรจ ฯลฯ ทงนเพอเสนอแนะกจกรรมทเพม

คณคาใหกบองคกร

6. การใชเครองมอสมยใหมในการปฏบตงาน เชน ระบบเทคโนโลย

สารสนเทศเพอสบคนตดตามขาวสารขอมลทางอนเตอรเนต รวมทงการจดทาฐานขอมลทใชในการ

เปรยบเทยบอางอง

7.3 ความสาคญและประโยชนของการตรวจสอบภายใน การตรวจสอบภายใน

เปนการชวยเหลอผปฏบตงานทกระดบขององคกรใหปฏบตหนาทของตนใหมประสทธภาพและ

ประสทธผลยงขน และการตรวจสอบภายในสมยใหมยงชวยสงเสรมการปฏบตงานในองคกรให

บรรลวตถประสงคและเปาหมายขององคกร โดยการเสนอรายงานเกยวกบกจกรรมการเพมมลคา

ขององคกร เพอใหองคกรไดรบผลตอบแทนสงสดทงในระยะส นและระยะยาว เนองจากการ

ตรวจสอบสงเสรมใหดาเนนงานทเกยวของดงน คอ

7.3.1 สงเสรมใหเกดกระบวนการบรหารจดการทด และมความโปรงใส

ในการปฏบตงาน

7.3.2 สงเสรมใหเกดการบนทกบญชและรายงานตามหนาทความ

รบผดชอบ โดยกาหนดวารายจายทกรายการตองมหลกฐานและตองไดรบการบนทกทางบญช ซง

การดาเนนการดงกลาวจะเปนพนฐานของหลกความโปรงใสและสามารถตรวจสอบได

7.3.3 สงเสรมใหเกดประสทธภาพและประสทธผลของการปฏบตงาน

เพราะการตรวจสอบเปนการประเมน วเคราะห เปรยบเทยบขอมลทก ๆ ดานในการปฏบตงาน ไม

116

วาจะเปนการปฏบตงาน ระบบบญช รวมทงระบบสารสนเทศขององคกร นอกจากนนยงเปน

เสมอนสอกลางระหวางผบรหารและผปฏบตงานในการลดปญหาความไมเขาใจในนโยบาย อนจะ

ทาใหการปฏบตงานไมบรรลตามทผบรหารตองการ

7.3.4 เปนมาตรการถวงดลแหงอานาจ ซงจะสงเสรมใหการจดสรรและ

การใชทรพยากรขององคกรเปนไปอยางเหมาะสมตามลาดบความสาคญ เพอใหไดผลงานทเปน

ประโยชนสงสดตอองคกร

7.3.5 ใหสญญาเตอนภยลวงหนาของการประพฤตมชอบในองคกร จงลด

โอกาสความเสยหายรายแรงและความเสยงตางๆ ทอาจจะเกดขน167

ประวตร นลสวรรณากล กลาววา หลกเกณฑการตรวจสอบภายในมดงนคอ

1. หลกเกณฑทวไป

1.1 ผ ตรวจสอบควรปฏบตงานดวยความขยนขนแขงอยาง เตม

ความสามารถเพอใหบรรลวตถประสงคอยางมประสทธภาพ

1.2 ผตรวจสอบควรปฏบตงานและเสนอรายงานผลการตรวจสอบตอ

ผบงคบบญชาดวยความระมดระวงและรอบคอบ

2. หลกเกณฑการปฏบตงาน

2.1 ผตรวจสอบควรวางแผนการตรวจสอบอยางเหมาะสมและควบคม

ผชวยใหปฏบตงานโดยถกตอง

2.2 ตรวจสอบควรสอบทานและประเมนประสทธภาพการควบคมภายใน

ของหนวยรบตรวจเพอกาหนดขอบเขต และวธปฏบตงานตรวจสอบใหมคณภาพรดกมเหมาะสม

2.3 ตรวจสอบควรปฏบตงานตรวจสอบใหไดมาซงหลกฐานทเพยงพอ

และเหมาะสม เพอเสนอความเหนในรายงานผลการตรวจสอบ โดยใชวธการตรวจสอบอน

เหมาะสมแกกรณ ในกรณทหลกฐานปรากฏวามเหตการณอนอาจเกดความเสยหายอยางมนยสาคญ

แกสถาบนการศกษา ผตรวจสอบควรรายงานผบงคบบญชาโดยเรวและขยายขอบเขตการตรวจสอบ

ใหครอบคลม

2.4 ผตรวจสอบควรทาการตรวจสอบดงน

2.4.1 ตรวจสอบบญชทางการเงน ตรวจสอบวาหนวยงานตางๆ

มหนาทไดปฏบตทางการเงนถกตองตามระเบยบและขอบงคบทกาหนดไว หลกฐานและอกสาร

167

เรองเดยวกน, 7-3 – 7-4.

117

ทางการเงนมความถกตองและสมบรณ การบนทกบญชแยกประเภทและสรปผล รวมทงรายงาน

ทางบญชวาไดปฏบตตามหลกการบญชทรบรองทวไปหรอไมเพยงใด

2.4.2 ตรวจสอบการบรหารและดาเนนงาน ตรวจสอบวา

หนวยงานตางๆ ทมหนาทไดบรหารและดาเนนงานตามวตถประสงคและนโยบายอยางม

ประสทธภาพและประสทธผล ประหยดหรอไมเพยงใด

2.4.3 ตรวจสอบการปฏบตงานทางคอมพวเตอร ตรวจสอบวา

สถาบนการศกษามระบบคอมพวเตอรทเหมาะสม และมการปฏบตงานทางคอมพวเตอรทเปนไป

ตามระบบดงกลาวอยางมประสทธภาพและประสทธผลหรอไม168

กลาวโดยสรป การตรวจสอบภายใน หมายถง การปฏบตงานขององคกรท

เกยวกบหนวยงานทรบผดชอบในการตรวจสอบภายในองคกร ทาหนาทใหบรการในการ

ตรวจสอบควบคมการบรหาร การดาเนนงาน กจกรรม การใชทรพยากรตางๆ ในองคกร มอสระ

ในการดาเนนงาน มการกาหนดหนาทความรบผดชอบทชดเจน และมตวชวดความสาเรจของการ

ดาเนนงานทชดเจนเปนไปได

หลกการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน

การจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน มหลกการสาคญดงน

1. ลดการควบคมจากหนวยงานสวนกลาง สงเสรมใหเกดการบรหารทคลองตว ตอบสนอง

ตอความตองการของหนวยงานทไดรบงบประมาณ

2. ลดขนตอนในการขออนมตเบกจาย

3. ใหความสาคญกบการวางแผนเชงกลยทธ

4. กระตนเรองประสทธผลของหนวยงานใหเปนไปตามผลลพธทกาหนดไว

5. กระตนเรองประสทธภาพในการปฏบตงานของหนวยงานบรรลผลลพธ โดยเสยคาใช

จายนอยสด หรอ ปรบปรงผลลพธใหสงขนโดยเสยคาใชจายเทาเดม

6. ปรบเปลยนงบประมาณจากแผนงานทไมกอใหเกดผลลพธไปสแผนงานทกอใหเกด

ผลลพธ

7. เนนผลผลตมากกวาทรพยากรทใชไป8. ใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปน

ตวชนาเปาหมายของนโยบายของหนวยงาน

168


ระบบงบประมาณของสถาบนราชภฏ, 9-11.

118

8. กาหนดทศทางเชงกลยทธมากกวา 1 ปงบประมาณ โดยทวไปนยมใช 3 ปงบประมาณ

9. เลอกและระบผลผลตททาใหผรบบรการเกดความพงพอใจ

10. เนนผลผลต ผลลพธของการดาเนนงาน ความพอใจของผรบบรการ การเสรจทนเวลา

ตนทนตอหนวย และประสทธผล

11. การจากดรายจายภายในวงเงนทจากด

12. การเปลยนแปลงการจดสรรทรพยากรเพอการไดรบผลตอบแทนทสงกวา

13. เปลยนวฒนธรรมจากการทางานตามขอบงคบเปนทาตามพนธกจของหนวยงาน

14. ลดกระบวนการทางานเพอใหคลองตวในการบรหารงบประมาณ แตเพมความ

รบผดชอบตอผลผลตและผลลพธ169

งานวจยทเกยวของ

งานวจยในประเทศ

ฐดาภรณ เพงหน ไดศกษาพฤตกรรมการบรหารของผบรหารสตรทสงผลตอความพง

พอใจในการปฏบตงานของครในโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการ

ประถมศกษาแหงชาต พบวา 1) พฤตกรรมการบรหารของผบรหารสตรโดยภาพรวมอยในระดบ

ปานกลาง เมอแยกพจารณาในแตละดานพบวา การควบคมการปฏบตงานอยในระดบมาก การ

กาหนดเปาหมาย การจงใจ การเปนผนา และการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานและการ

ฝกอบรมอยในระดบปานกลาง 2) ความพงพอใจในการปฏบตงานของครทมตอพฤตกรรม การ

บรหารของผบรหารสตรโรงเรยนประถมศกษา โดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอแยกพจารณาเปน

รายดานพบวา ดานความรบผดชอบและดานความกาวหนาในตาแหนงการงานอยในระดบมาก

สวนดานความสาเรจของงาน ดานการไดรบการยอมรบนบถอ และดานลกษณะของงานอยใน

ระดบปานกลาง 3) พฤตกรรมการบรหารของผบรหารสตรทสงผลตอความพงพอใจในการ

ปฏบตงานของครในโรงเรยนประถมศกษา โดยภาพรวมทมนยสาคญทางสถต ไดแก การกาหนด

มาตรฐานการปฏบตงานและการฝกอบรม เมอแยกพจารณาในแตละดาน พบวา ดานการเปนผนา

และดานการกาหนดเปาหมายสงผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานของครดานลกษณะของงาน

ดาน ดานการจงใจสงผลตอความพงพอใจในปฏบตงานของครดานลกษณะของงาน ในทาง

กลบกน สวนดานการตดสนใจสงผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานของครดานความกาวหนา

169 เรองเดยวกน, 56.

119

ในตาแหนงการงาน และดานการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานและการฝกอบรมสงผลตอความ

พงพอใจในปฏบตงานของครทกดาน ยกเวนดานความกาวหนาในตาแหนงการงาน170

ดวงตา สวรรณวฒน ไดศกษา “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอ

การจดกจกรรมอนามยโรงเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา เขตการศกษา 1”

พบวา 1) พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยน เมอพจารณาโดยภาพรวมและรายดานอยใน

ระดบมาก 2) ระดบการจดกจกรรมอนามยโรงเรยน เมอพจารณาโดยภาพรวมและรายดานอยใน

ระดบมาก 3) พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการจดกจกรรมอนามย

โรงเรยนโดยภาพรวม คอ ดานการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานและการฝกอบรม และในแตละ

ดาน คอ การเปนผนาสงผลตอการสงเสรมสขศกษาในเชงผกผน การตดตอสอสารสงผลตอการ

สงเสรมสขศกษา การควบคมการปฏบตงานสงผลตอโภชนาการในโรงเรยน และการจดโรงเรยน

ใหถกสขลกษณะ การกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานและการฝกอบรมสงผลตอการตรวจสขภาพ

นกเรยน นกเรยนทเจบปวยไดรบการรกษาและตดตามผลการรกษา และการจดโรงเรยนใหถก

สขลกษณะ171

ผน หอมเกต ไดทาการวจยเกยวกบลกษณะของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทพง

ประสงคของครอาจารย สงกดสานกงานการประถมศกษา จงหวดนครศรธรรมราชทงหกดาน คอ

ลกษณะทางกาย ภมหลงทางสงคม สตปญญา บคลกภาพ ลกษณะทเกยวของกบงานและลกษณะ

ทางกาย ภมหลงทางสงคม สตปญญา บคลกภาพ ลกษณะทเกยวของกบงานและลกษณะทาง

สงคม ผลการวจยพบวา 1) คณลกษณะผนาของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทพงประสงคของ

ครอาจารยสงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดนครศรธรรมราช ทง 6 ดาน ไดแก ลกษณะ

ทางกาย ภมหลงทางสงคม สตปญญา บคลกภาพ ลกษณะทเกยวของกบงานและลกษณะทาง

สงคมอยในระดบมาก 2) อนดบความสาคญคณลกษณะผนาของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาท

170 ฐดาภรณ เพงหน, “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารสตรทสงผลตอความพงพอใจใน

การปฏบตงานของครในโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษา

แหงชาต” (วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร, 2543),บทคดยอ. 171 ดวงตา สวรรณรตน, “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการจด

กจกรรมอนามยโรงเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา เขตการศกษา 1”

(วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร, 2543),บทคดยอ.

120

พงประสงคของครอาจารย สงกดสานกงานการประถมศกษา จงหวดนครศรธรรมราช โดย

เรยงลาดบคะแนนเฉลยจากมากไปหานอยดงน ดานบคลกภาพ ดานสตปญญา ดานลกษณะท

เกยวของกบงานลกษณะทางสงคม ดานลกษณะทางกายและภมหลงทางสงคม ตามลาดบ 3) ผล

การเปรยบเทยบคณลกษณะผนาของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทพงประสงคของครอาจารย

สงกดสานกงานการประถมศกษา จงหวดนครศรธรรมราช ทมเพศ อาย และวฒตางกน ปรากฏวา

คณลกษณะของผนาของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาทพงประสงคของครอาจารย ทเปนเพศชาย

กบหญง ครอาจารยทมอายต ากวา 35 กบตงแต 35 ปขนไป และครอาจารยทมวฒตากวาปรญญา

ตรขนไป ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต172

ธวชชย ปณฑรกกล ทไดศกษาวจยเรองการศกษาคณลกษณะทพงประสงคของผบรหาร

โรงเรยนเอกชนคาทอลกสงฆมลนครราชสมา ตามทศนะของครในดานความร ดานความสามารถ

ดานการเปนผนา ดานความคดรเรมสรางสรรค ดานการปกครอง ดานมนษยสมพนธ ดานการ

บรการสงคม และดานคณธรรมจรยธรรม ผลการวจยพบวา คณลกษณะทพงประสงคของผบรหาร

โรงเรยนเอกชนคาทอลกสงฆมลนครราชสมา ตามทศนะของครเปนรายดานอยในระดบมาก และ

เมอเฉลยรวมทกดานพบวา อยในระดบมากเชนกน โดยเรยงลาดบความสาคญไดดงน ดาน

คณธรรมจรยธรรม ดานความคดรเรมสรางสรรค ดานการปกครอง ดานการเปนผนา ดานความร

ดานความสามารถ ดานมนษยสมพนธ และดานการบรการสงคม173

นพนตย ชนบญใส ไดทาการวจย เรอง การศกษาคณลกษณะและแนวทางการพฒนา

คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษา

แหงชาต เขตการศกษา 12 พบวา 1) คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทงดานวชาชพและดาน

สวนตวตามความคดเหนของครอาจารยอยในระดบมาก 2) คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนตาม

ความคดเหนของครอาจารยทปฏบตงานในประเภทของโรงเรยนตางกน มวฒการศกษาตางกนและ

มประสบการณในการทางานตางกน ไมแตกตางกน 3) แนวทางสาคญของการพฒนาคณลกษณะ

ดานวชาชพ ไดแก การมสวนรวมในการพฒนาชมชนของผบรหารและการหาโอกาสศกษาดงาน

172 ผน หอมเกต, “การศกษาคณลกษณะของผนาของโรงเรยนประถมศกษาทพงประสงค

ของครอาจารย สงกดสานกงานการประถมศกษา จงหวดนครศรธรรมราช” (ปรญญานพนธ

การศกษามหาบณฑต สาขาบรหารการศกษา มหาวทยาลยสงขลา, 2543), บทคดยอ. 173 ธวชชย ปณฑกกล, “การศกษาคณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนเอกชน

คาทอลกสฆมลนครราชสมา ตามทศนะของคร” (วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย สถาบนราชภฏนครราชสมา, 2544),161-164.

121

จากโรงเรยนทประสบความสาเรจในการบรหารงาน 4) แนวทางสาคญของการพฒนาคณลกษณะ

ดานสวนตว ไดแก การเขารบการอบรมในหลกสตรการพฒนาบคลกภาพของผบรหาร การเปน

วทยากรใหความรแกครอาจารยและบคคลทวไป และการรวมปฏบตงานเปนคณะหรอทมงาน174

ศราวฒ สทธราช ไดศกษาคณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา

ตามทศนะของกรรมการสถานศกษาโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอ

น าอน จงหวดสกลนคร ผลการวจยพบวา กรรมการสถานศกษาโดยสวนรวม และจาแนกตาม

สถานภาพกรรมการสถานศกษา ไดแก ครผสอนและตวแทนชมชน มความคดเหนเกยวกบ

คณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาโดยภาพรวมและรายดานทง 4 ดานอย

ในระดบมาก โดยเรมจากคาเฉลยมากไปหานอย ดงน ดานภาวะผนา ดานบคลกภาพ ดานความร

ความสามารถในการบรหาร และดานคณธรรมจรยธรรม ตามลาดบ รวมทงครผสอนมความ

คดเหนวาคณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยน โดยรวมและรายดานเหมาะสมมากกวา

ตวแทนชมชน อยางมนยสาคญทางสถตท .05175

กาญจนา ชนะโชค ไดศกษาคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรม

สามญศกษา จงหวดสระแกว ผลการวจยพบวา 1) คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา

สงกดกรมสามญศกษา จงหวดสระแกว จาแนกตามเพศและขนาดโรงเรยน โดยรวมดานความเปน

ผนา ดานวชาการ ดานบคลกภาพและดานความสามารถในการบรหารงาน อยในระดบมาก 2)

คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดสระแกว ระหวาง

ความคดเหนของครชายและครหญงไมแตกตางกน ยกเวนดานวชาการ ซงครชายมความคดเหนสง

กวาครหญง 3) คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวด

174

นพนตย ชนบญใส, “การศกษาคณลกษณะและแนวทางการพฒนาคณลกษณะของผ

บรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขตการ

ศกษา 12” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยบรพา, 2544),13. 175 ศราวฒ สทธราช, “คณลกษณะทพงประสงคของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาตาม

ทศนะของกรรมการสถานศกาโรงเรยนประถมศกษาสงกดสานกงานการประถมศกษาอาเภอน าอน

จงหวดสกลนคร” (วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลย

มหาสารคาม, 2544),53-57.

122

สระแกว ระหวางความคดเหนของครซงปฏบตงานในโรงเรยนขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาด

ใหญไมแตกตางกน176

ณภทร ชนวงศ ไดศกษาคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทเปนจรงและทพงประสงคใน

ทศนะของครอาจารยโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานเขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

ผลการวจยพบวา 1) ครอาจารยโรงเรยนประถมศกษามความคดเหนตอคณลกษณะของผบรหาร

โรงเรยนทเปนจรง โดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณารายดานพบวา บคลกภาพ

คณธรรม มนษยสมพนธอยในระดบมาก และความรความสามารถ ความเปนผนา เทคนคการ

ประชมอยในระดบมาก 2) ครอาจารยโรงเรยนประถมศกษามความคดเหนตอคณลกษณะของ

ผบรหารโรงเรยนทพงประสงคโดยรวมอยในระดบมากทสด เมอพจารณารายดานพบวา คณธรรม

มนษยสมพนธ ความเปนผนาอยในระดบมากทสด และบคลกภาพ ความรความสามารถ และ

เทคนคการประชมอยในระดบมาก 3) ครอาจารยโรงเรยนประถมศกษาทมเพศและประสบการณ

ตางกน มความคดเหนตอคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทเปนจรงและทพงประสงค โดยรวมม

ความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต สวนคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทเปนจรง

จาแนกตามเพศ โดยรวมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 เมอพจารณาราย

ดาน พบวา ดานคณธรรม ดานมนษยสมพนธ ดานความเปนผนา แตกตางกนอยางมนยสาคญทาง

สถต177

สมพร ทหอคา (2545 : บทคดยอ) ไดศกษาวจยเรอง ความพรอมในการดาเนนงานเพอ

รองรบระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานของสถานศกษาในจงหวดหนองคาย ผลการวจยพบวา

1. ความพรอมในการดาเนนงานเพอรองรบระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ของ

สถานศกษาในจงหวดหนองคาย โดยรวมอยในระดบมาก เพอพจารณาเปนรายดานพบวา

สถานศกษาในจงหวดหนองคายมความพรอมในการดาเนนงานเพอรองรบระบบงบประมาณแบบ

176 กาญจนา ชนะโชค, “คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนมธยม สงกดกรมสามญศกษา

จงหวดสระแกว” (ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยบรพา,

2545),62-63. 177 ณภทร ชนวงศ, “คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทเปนจรงและทพงประสงคใน

ทศนะของคร อาจารยโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานเขตหนองจอก กรงเทพมหานคร”

(วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยบรพา, 2545),74-75.

123

มงเนนผลงาน ดานการคานวณตนทนกจกรรมและผลผลตอยในระดบปานกลาง สวนดานอน ๆ ม

ความพรอมอยในระดบมาก

2. ผลการเปรยบเทยบระดบความพรอมในการดาเนนงานเพอรองรบระบบงบประมาณ

แบบมงเนนผลงาน ตามความคดเหนของผบรหาร เจาหนาทการเงนและเจาหนาทพสด/หวหนา

งานวางแผนการศกษาและงบประมาณ สถานศกษาในจงหวดหนองคาย มความพรอมในการ

ดาเนนงานโดยรวมไมแตกตางกน และเมอพจารณาเปนรายดานพบวา ดานการจดระบบการจดซอ

จดจาง แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยเจาหนาทพสด/หวหนางานวางแผน

การศกษาและงบประมาณ มความพรอมมากกวาผบรหาร แตเจาหนาทพสด/หวหนางานวางแผน

การศกษาและงบประมาณ และผบรหารสถานศกษากบเจาหนาทการเงนของสถานศกษาในจงหวด

หนองคาย มความพรอมในการดาเนนงานไมแตกตางกน

3. ผลการเปรยบเทยบความพรอมในการดาเนนงานเพอรองรบระบบงบประมาณแบบ

มงเนนผลงาน ของสถานศกษาสงกดกรมอาชวศกษา สงกดกรมสามญศกษา และสงกดสานกงาน

คณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตในจงหวดหนองคาย สถานศกษาแตละสงกดมความพรอม

ในการดาเนนงาน โดยรวมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และเมอพจารณาเปน

รายดานพบวา ดานการบรหารและการควบคมงบประมาณดานการบรหารสนทรพย ดานการจดทา

รายงานการเงนและผลการดาเนนงาน และดานการตรวจสอบภายในสถานศกษาแตละสงกดมความ

พรอมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 สาหรบดานการจดระบบการจดซอจดจาง

สถานศกษาแตละสงกดมความพรอมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ในขณะท

ดานการวางแผนงบประมาณ การคานวณตนทนกจกรรมและผลผลต สถานศกษาแตละสงกดม

ความพรอมไมแตกตางกน178

กลกาญจน มลเกต ไดศกษาคณลกษณะผบรหารสตร โรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรม

สามญศกษา จงหวดปราจนบร พบวา คณลกษณะผบรหารสตร ตามความคดเหนของขาราชการ

178

สมพร ทหอคา, “ความพรอมในการดาเนนงานเพอรองรบระบบงบประมาณแบบมงเนน

ผลงานของสถานศกษาในจงหวดหนองคาย” (วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาการ

บรหารการศกษา สถาบนราชภฎสกลนคร,2545),109-114.

124

ครและครอตราจาง อยในระดบมากและเมอจาแนกคณลกษณะเปนรายดานพบวาดานบคลกภาพ

ดานทกษะทางวชาชพ ดานทกษะการบรหาร และดานภาวะผนา อยในระดบมากตามลาดบ179

ขนษฐา จนดากล ไดศกษาวจยเรอง คณลกษณะผนาของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการ

บรหารโรงเรยนทางเลอก พบวา ผบรหารโรงเรยนทางเลอกมคณลกษณะผนาทมคะแนนสงสดใน

ดานตางๆ 6 ดาน ดงน 1. คณลกษณะผนาดานกายภาพ ผบรหารใหความสาคญตอการเลอกเครอง

แตงกายไดเหมาะสม 2. คณลกษณะผนาดานภมหลงสวนบคคล ผบรหารแสดงลกษณะของผม

ครอบครวทเหนความสาคญและสนบสนนใหทมเทกบการทางานไดอยางเตมท 3. คณลกษณะผนา

ดานสตปญญาและความสามารถ ผบรหารมความสามารถใหคาปรกษาแนะนา สอนงานดาน

การศกษาอยางเปนกลยาณมตร 4. คณลกษณะผนาดานบคลกภาพ ผบรหารมความกลาคดกลาพด

และกลาทาในสงทเหนวาถกตองดงาม 5. คณลกษณะผนาดานลกษณะทเกยวของกบงาน ผบรหาร

เสยสละเวลาและประโยชนสวนตนเพอผลสาเรจขององคการ 6. คณลกษณะผนาดานสงคม

ผบรหารไดรบความไววางใจจากผปกครองทเขาพบและปรกษา และพบวาคณลกษณะผนาของ

ผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการบรหารโรงเรยนทางเลอก ไดแก คณลกษณะทเกยวของกบงาน

และคณลกษณะดานบคลกภาพ180

จนทรเพญ สวสดวงศ ไดศกษาวจยเรอง ความพรอมของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา

ในการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ผลการวจยพบวา

1. สภาพความพรอมของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาในการบรหารงบประมาณแบบ

มงเนนผลงาน โดยภาพรวม มความพรอมอยในระดบมาก

179

กลกาญจน มลเกต, “คณลกษณะผบรหารสตร โรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญ

ศกษา จงหวดปราจนบร” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2546),บทคดยอ.

180 ขนษฐา จนดากล, “คณลกษณะผนาของผบรหารโรงเรยนทสงผลตอการบรหาร

โรงเรยนทางเลอก” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2546),104-105.

125

2. แนวทางทเหมาะสมในการสรางความพรอมของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาในการ

บรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน คอ การจดอบรมบคลากร การจดประชมเชงปฏบตการ

การนเทศดแลกากบตดตาม การเสรมแรงใหกบโรงเรยนตอไป181

นรตต เขมเงน ไดศกษาวจยเรอง การบรหารจดการงบประมาณแบบมงเนนผลงานของ

หนวยงานปฏบตในสวนภมภาค กรณศกษาจงหวดนครนายก ผลการวจยพบวา กรณศกษามการ

บรหารจดการงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ตามมาตรฐานการจดการทางการเงน 7 ดาน แตการ

ดาเนนการยงไมครบ 7 ดาน กลาวคอ

1. การวางแผนงบประมาณ กรณศกษาไดมการวางแผนกลยทธ มการจดทาแผนปฏบต

การ สวนการวางแผนงบประมาณระยะกลางนน มเพยงโรงเรยนเดยวทจดทา โดยมแนวทางปฏบต

ทเหมาะสม คอจะตองเหนความสาคญของการใชแผนเปนเครองมอในการบรหาร การวางแผน

ตองไดจากการวเคราะหสภาพจรงของโรงเรยน ผมสวนเกยวของมสวนรวมในการวางแผนและ

พจารณา มการกากบตดตามประเมนผลการปฏบต

2. การกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน กรณศกษาไดดาเนนการเฉพาะการกาหนด

ผลผลตเทานนยงไมมการคานวณตนทน โดยมแนวทางปฏบตทเหมาะสม คอ ตองกาหนดผลผลต

ใหครอบคลมการจดการศกษาของโรงเรยนพรอมทงระบตวชวด

3. การจดระบบการจดซอจดจาง กรณศกษายงไมมการเปลยนแปลง โดยยงจดซอจดจาง

ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 และแกไขเพมเตม โดยมแนวทาง

ปฏบตทเหมาะสม คอ จะตองมการสารวจความตองการ จดลาดบความสาคญตามความจาเปนให

เหมาะสมกบงบประมาณ มการตรวจรบและจดทาเอกสารใหถกตองตามระเบยบ

4. การบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ กรณศกษายงไมมการเปลยนแปลง

โดยการจดสรรงบประมาณเปนวงเงนรวมในบางหมวดเทานน สวนระบบบญชยงไมมแบบพงรบ

พงจาย โดยมแนวทางปฏบตทเหมาะสม คอ นาขอมลทางการเงนปทผานมาใชเปนขอมลพนฐาน

จดสรรงบประมาณตามแผนโดยใหเกดประโยชนสงสด จดทาเอกสารหลกฐานใหถกตองตาม

ระเบยบ ผมสวนเกยวของมสวนรวมในการบรหาร รบรและตรวจสอบการใชจายงบประมาณอยาง

โปรงใส

181

จนทรเพญ สวสดวงศ, “ความพรอมของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาในการบรหาร

งบประมาณแบบมงเนนผลงาน” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2546),66-69.

126

5. การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน กรณศกษาไดจดทารายงานผลการ

ดาเนนงานของโรงเรยน สวนการรายงานทางดานการเงน ยงขาดรปแบบการรายงานทชดเจน โดย

มแนวทางปฏบตทเหมาะสม คอ ตองมการรายงานใหผทเกยวของไดรบทราบและหนวยงานตน

สงกดตองทาปฏทนกากบตดตามรายงาน

6. การบรหารสนทรพย กรณศกษาไดดาเนนการเฉพาะการตราคาสนทรพยเทานน โดยม

แนวทางปฏบตทเหมาะสม คอ ตองใชความรความเขาใจและความรวมมอของบคลากร ตองต

ราคาสนทรพยตามแนวปฏบตในการตราคาสนทรพย

7. การตรวจสอบภายใน กรณศกษาไดแตงต งคณะกรรมการตรวจสอบภายใน และ

กาหนดกรอบในการตรวจสอบภายใน แตยงไมมการดาเนนการตรวจสอบภายใน โดยมแนวทาง

ปฏบตทเหมาะสม คอ ผมสวนเกยวของตองเปนความสาคญของการตรวจสอบภายใน กาหนด

แผนในการตรวจสอบภายในใหชดเจนและแตงตงคณะกรรมการตรวจสอบภายใน182

บงอร อนทราม ไดศกษาความสมพนธระหวางคณลกษณะผนาของผบรหารสถานศกษา

กบการดาเนนงานประกนคณภาพภายในสถานศกษาสงกดเทศบาล เขตการศกษา 5 พบวา

คณลกษณะผนาของผบรหารสถานศกษาในภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก เรยงลาดบจาก

มากไปหานอย คอ คณลกษณะทางกาย คณลกษณะทเกยวของกบงาน คณลกษณะทางสงคม

คณลกษณะทางบคลกภาพคณลกษณะภมหลงทางสงคม และคณลกษณะทางสตปญญา สวน

ความสมพนธของคณลกษณะผนาของผบรหารกบการดาเนนงานประกนคณภาพภายในสถานศกษา

มคาสหสมพนธกนอยในระดบสง183

มนตร สวรรณเนตร ไดศกษาวจยเรองการวางแผนกลยทธเพอจดระบบงบประมาณแบบ

มงเนนผลงานของโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดสระบร

ผลการวจยพบวาคะแนนสงสดของการวางแผนกลยทธแบบมงเนนผลงานแตละดาน มดงน

182

นรตต เขมเงน, “การบรหารจดการงบประมาณแบบมงเนนผลงานของหนวยงานปฏบต

ในสวนภมภาค กรณศกษาจงหวดนครนายก” (วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2546),259-268. 183 บงอร อนทราม, “ความสมพนธระหวางคณลกษณะผนาของผบรหารสถานศกษากบ

การดาเนนงานประกนคณภาพภายในสถานศกษาสงกดเทศบาล เขตการศกษา 5” (วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต สาขาบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย สถาบนราชภฏนครปฐม, 2546),

72-76.

127

1. ดานการวเคราะหการจดบรการการศกษาใหแกนกเรยน ใชวธการประชม วางแผน

ศกษาเอกสารทเกยวของกบภารกจสถานศกษา

2. ดานการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอก วเคราะหดานสงคมและวฒนธรรม

3. ดานการวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน วเคราะหดานโครงสรางและนโยบาย

4. ดานกระบวนการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและภายใน ใชวธการมสวนรวม

เสนอผลการวเคราะห

5. ดานการวเคราะหปจจยทสงผลตอการดาเนนงานของสถานศกษา ใชการระดมสมอง

ของคณะกรรมการวางแผนกลยทธ

6. ดานการนาขอมลจากการวเคราะหปจจยภายนอกและภายในมาประเมนสถานภาพ

สถานศกษา ใชขอมลจากกระบวนการกลมตดสนใจ

7. ดานการกาหนดวสยทศนโดยวาดฝนอนาคต ซงพจารณาจากขอมลยอนอดตและมอง

ปจจบนทงสภาพแวดลอมภายนอกและภายใน

8. ดานการกาหนดพนธกจ ผมสวนไดสวนเสยรวมกนกาหนดพนธกจ

9. ดานการกาหนดเปาประสงค นาพนธกจไปกาหนดเปาประสงค

10. ดานการกาหนดเปาหมายการจดบรการการศกษา กาหนดเปาหมายทงเชงปรมาณ เชง

คณภาพและระยะเวลาแหงความสาเรจ

11. ดานการกาหนดกลยทธสถานศกษา ใชวธจดทาตารางสมพนธ

12. ดานระดบการกาหนดกลยทธ กาหนดกลยทธ 3 ดาน

13. ดานการกาหนดตวชวด ผลลพธและผลผลตหลก กาหนดตวชวดผลลพธและผลผลต

หลกดานคณภาพ

14. ปญหาการวางแผนกลยทธ พบวาทกปญหาอยในระดบปานกลาง184

สมหวง ขอเออนกลาง ไดศกษาสภาพปจจบน ปญหาและแนวทางในการจดทางบประมาณ

แบบมงเนนผลงานตามความคดเหนของผบรหารโรงเรยนและครโรงเรยนมธยมศกษา สงกด

สานกงานสามญศกษาจงหวดบรรมย ผลการวจยพบวา

1. ผลการศกษาเกยวกบสภาพในการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน โรงเรยนได

ดาเนนการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงานในภาพรวมอยในระดบปานกลาง โดยดาเนนการ

184

มนตร สวรรณเนตร,“การวางแผนกลยทธเพอจดระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานของ

โรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดสระบร”(วทยานพนธปรญญามหา

บณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,2546),67-68.

128

ในดานการบรหารจดการอยในระดบมาก สวนดานศกยภาพบคคล ดานทรพยากรหรอปจจยการ

ผลตอนและดานงบประมาณสนบสนนอยในระดบปานกลาง และเมอเปรยบเทยบความคดเหนของ

กลมตวอยางปรากฏวามความคดเหนแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 เฉพาะดาน

ตาแหนง สวนดานอน ๆ ไดแก วฒการศกษาสงสด ประสบการณการปฏบตงาน และขนาด

โรงเรยนทตนเองปฏบตงานอย มความคดเหนไมแตกตางกน ซงเปนไปตามสมมตฐานเปนสวน

ใหญ

2. ผลการศกษาเกยวกบปญหาในการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน โรงเรยน

ประสบปญหาในการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน ทงโดยภาพรวมและรายดาน ซงไดแก

ดานศกยภาพบคคล ดานงบประมาณสนบสนน ดานการบรหารจดการและดานทรพยากรหรอ

ปจจยการผลตอนอยในระดบปานกลางและเมอเปรยบเทยบความแตกตางของความคดเหน ปรากฏ

วาผบรหารโรงเรยนและครโรงเรยนมธยมศกษามความคดเหนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ 0.05 ทงในดานตาแหนง ดานประสบการณการปฏบตงาน ดานวฒการศกษาสงสดและ

ขนาดโรงเรยนทตนเองปฏบตงานอยซงไมเปนไปตามสมมตฐาน

3. แนวทางในการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงาน ผบรหารโรงเรยนและครโรงเรยน

มธยมศกษาสงกดกรมสามญศกษาจงหวดบรรมย มความคดเหนวาการจดทางบประมาณแบบ

มงเนนผลงานควรจะดขนเมอใชแนวทางในการปฏบตตามทเสนออยในระดบมาก เชน การใหทก

ฝายมสวนรวม การไดไปศกษาดงานทอน การมอบหมายงาน การตดตามงานอยางเปนระบบ ฯลฯ

และเมอเปรยบเทยบความแตกตางของความคดเหนปรากฏวาผบรหารโรงเรยนและครโรงเรยน

มธยมศกษามความคดเหนไมแตกตางกนซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไวทกประการ185

สภาภรณ จนทรพฒนะ ไดศกษาวจยเรอง ความรความเขาใจของขาราชการทมตอระบบ

งบประมาณแบบมงเนนผลงาน ผลการวจยพบวาขาราชการมความรความเขาใจตอระบบ

งบประมาณแบบมงเนนผลงานโดยรวมอยในระดบคอนขางมาก การทดสอบสมมตฐานพบวา

ขาราชการทมระดบการศกษาและประสบการณในการฝกอบรมแตกตางกน มความรความเขาใจตอ

ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สวน

185 สมหวง ขอเออนกลาง, “ศกษาสภาพปจจบน ปญหาและแนวทางในการจดทา

งบประมาณแบบมงเนนผลงานตามความคดเหนของผบรหารโรงเรยนและครโรงเรยนมธยมศกษา

สงกดสานกงานสามญศกษาจงหวดบรรมย” (วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยวงษเชาวลตกล,2546), บทคดยอ.

129

ขาราชการทมเพศ อาย หนวยงานทสงกดและระยะเวลาทปฏบตราชการแตกตางกน มความรความ

เขาใจตอระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานไมแตกตางกน186

ประสงค หอมรน ไดศกษาคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทบรหารโดยใชโรงเรยนเปน

ฐานโรงเรยนประถมศกษา สานกงานเขตบางขนเทยน สงกดกรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา

1) ครโรงเรยนประถมศกษา สานกงานเขตบางขนเทยน สงกดกรงเทพมหานคร มความคดเหน

เกยวกบคณลกษณะของผบรหารทบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานโดยรวมและรายดาน ไดแก ดาน

ผนาการเปลยนแปลง ผนาทางวชาการ ผนาทางจรยธรรม และผนาดานชมชนอยในระดบมาก 2)

ครโรงเรยนประถมศกษา สานกงานเขตบางขนเทยน สงกดกรงเทพมหานคร ทมวฒการศกษา

ตางกน มความคดเหนเกยวกบคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน

โดยรวมและรายดานไมแตกตางกน 3) ครโรงเรยนประถมศกษา สานกงานเขตบางขนเทยน สงกด

กรงเทพมหานคร ทสอนในระดบชนตางกน มความคดเหนเกยวกบคณลกษณะของผบรหาร

โรงเรยนทบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน โดยรวมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

.05 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวาดานผนาการเปลยนแปลง ผนาทางวชาการ ผนาทางจรยธรรม

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สวนดานผนาชมชน แตกตางกนอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ .05 4) ครโรงเรยนประถมศกษา สานกงานเขตบางขนเทยน สงกด

กรงเทพมหานคร ทมประสบการณในการปฏบตงานตางกน มความคดเหนเกยวกบคณลกษณะ

ของผบรหารโรงเรยนทบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน โดยรวมและรายดานไมแตกตางกน 5) คร

โรงเรยนประถมศกษา สานกงานเขตบางขนเทยน สงกดกรงเทพมหานคร ทสอนอยในโรงเรยนท

มขนาดตางกน มความคดเหนเกยวกบคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทบรหารโดยใชโรงเรยน

เปนฐาน โดยรวมและรายดานไมแตกตางกน187

ภกด พรหมเกด ไดทาการวจยเรอง “คณลกษณะของผบรหารสถานศกษากบการ

ดาเนนการประกนคณภาพภายในของสถานศกษาในสถาบนการอาชวศกษา” จากผลจากศกษา

186

สภาภรณ จนทรพฒนะ, “ความรความเขาใจของขาราชการทมตอระบบงบประมาณแบบ

มงเนนผลงาน” (วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑตรฐศาสตรสาขารฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร,2546),122-123. 187 ประสงค หอมรน, “คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน

โรงเรยนประถมศกษา สานกงานเขตบางขนเทยน สงกดกรงเทพมหานคร” (สารนพนธการศกษา

มหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสาน

มตร,2547), บทคดยอ.

130

พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาในสถาบนการอาชวศกษาโดยภาพรวมอยในระดบมาก

การดาเนนการประกนคณภาพภายในของสถานศกษาในสถาบนการอาชวศกษาโดยภาพรวมอยใน

ระดบมาก และความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษากบการดาเนนการ

ประกนคณภาพภายในของสถานศกษาในสถาบนการอาชวศกษามความสมพนธกนโดยภาพรวมใน

ระดบมากอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01188

ศศธร สวรรณด ไดทาการวจยเรอง “คณลกษณะของผบรหาร/การปฏบตงานดานความ

สมพนธระหวางโรงเรยนกบชมชน” จากผลการศกษาพบวาคณลกษณะของผบรหารในโรงเรยน

เทศบาล เขตการศกษา 1 อยในระดบมาก การปฏบตงานดานความสมพนธระหวางโรงเรยนกบ

ชมชนในโรงเรยนเทศบาล เขตการศกษา 1 อยในระดบมาก และคณลกษณะของผบรหารสงผล

ตอการปฏบตงานดานความสมพนธระหวางโรงเรยนกบชมชนในภาพรวมและเมอพจารณาเปนราย

ดานพบวาสงผล 6 งาน คอ งานการใหบรการชมชน งานการรบความชวยเหลอสนบสนนจาก

ชมชน งานเสรมสรางความสมพนธกบชมชนและหนวยงานอน งานเกยวกบกรรมการโรงเรยน

งานการจดตงกลม ชมรม สมาคม หรอมลนธ ฯลฯ และงานการประชาสมพนธ189

อนนท คตกาล ศกษาเกยวกบความพรอมในการบรหารงานงบประมาณของโรงเรยน

ประถมศกษาทเปนนตบคคล สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาสราษฎรธาน เขต 3 พบวา โดย

ภาพรวมโรงเรยนประถมศกษาทเปนนตบคคลมความพรอมมาก ทง 7 ดาน ไดแก 1) ดานการจดทา

และเสนอของบประมาณ โรงเรยนสามารถกาหนดวสยทศน พนธกจ และเปาประสงค เพอการ

จดทาและเสนอของบประมาณของโรงเรยนได 2) ดานการจดสรรงบประมาณ โรงเรยนสามารถ

ตรวจสอบรอบวงเงนงบประมาณทไดรบจดสรรได 3) ดานการตรวจสอบ ตดตามประเมนผล และ

การรายงานการใชเงนและผลการดาเนนการ โรงเรยนสามารถตรวจสอบ ตดตามการใชเงนทง

งบประมาณและเงนนอกประมาณได 4) ดานการระดมทรพยากรและการลงทน เพอการศกษา

โรงเรยนสามารถวางแผนการใชทรพยากรรวมกนภายในโรงเรยนได 5) ดานบรหารการเงน

โรงเรยนสามารถเกบรกษาเงนสดใหเปนไปตามระเบยบกระทรวงการคลงได 6) ดานการบรหารการ

188 ภกด พรหมเกด, “คณลกษณะของผบรหารสถานศกษากบการดาเนนการประกน

คณภาพภายในของสถานศกษาในสถาบนการอาชวศกษา” (ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2547),107-108. 189 ศศธร สวรรณด, “คณลกษณะของผบรหาร/การปฏบตงานดานความสมพนธระหวาง

โรงเรยนกบชมชน” (ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร,2547),บทคดยอ.

131

บญช โรงเรยนสามารถตรวจสอบความถกตองของบญชตางๆ ได และ 7) ดานการบรหารพสด และ

สนทรพย โรงเรยนสามารถตรวจสอบวสดประจาปได190

กมลรตน จรญชย ไดศกษาการศกษาคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาตามเกณฑ

มาตรฐานของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน) ใน

ทศนะของครผสอน ชวงชนท 3 ถง 4 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาจนทบร เขต 1

ผลการวจยพบวา 1) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาตามเกณฑมาตรฐานของสานกงานรบรอง

มาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน)ในทศนะของครผสอนชวงชนท 3 ถง 4

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาจนทบร เขต 1 โดยรวมและรายดานทกดานอยในระดบมาก 2)

เปรยบเทยบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาตามเกณฑมาตรฐานของสานกงานรบรอง

มาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน) ในทศนะของครผสอน ชวงชนท 3 ถง 4

สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาจนทบร เขต 1 จาแนกตามเพศพบวา โดยรวมแตกตางกนอยาง

มนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานความมงมน อทศตนในการ

ทางานและเปนแบบอยางทด ไมแตกตางกน สวนอก 3 ดาน แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ .01 3) เปรยบเทยบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาตามเกณฑมาตรฐานของสานกงาน

รบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน) ในทศนะของครผสอน ชวงชนท

3 ถง 4 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาจนทบร เขต 1 จาแนกตามระดบการศกษาพบวา

โดยรวมและรายดานไมแตกตางกน 4) เปรยบเทยบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาตามเกณฑ

มาตรฐานของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน) ใน

ทศนะของครผสอน ชวงชนท 3 ถง 4 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาจนทบร เขต 1 จาแนกตาม

ประสบการณในการทางานรวมกบผบรหารคนปจจบน พบวาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ .01 เมอพจารณาเปนรายดานพบวา แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

จานวน 3 ดาน และแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จานวน 3 ดาน 5) คณลกษณะ

ของผบรหารสถานศกษาตามเกณฑมาตรฐานของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ

การศกษา (องคการมหาชน) ในทศนะของครผสอน ชวงชนท 3 ถง 4 สงกดสานกงานเขตพนท

การศกษาจนทบร เขต 1 จาแนกตามขนาดสถานศกษา พบวาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

ทระดบ .05 จานวน 3 ดาน คอ ดานความสามารถเปนผนาทางวชาการ ดานความมงมนอทศตนใน

190 อนนท คตกาล, “ความพรอมในการบรหารงานงบประมาณของโรงเรยนประถมศกษาท

เปนนตบคคล สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาสราษฎรธานเขต3” (วทยานพนธปรญญาศกษา

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษามหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2547),85-86.

132

การทางานและเปนแบบอยางทด และดานการบรหารทมประสทธผลและผเกยวของพอใจในการ

บรหาร สวนอก 3 ดานไมแตกตางกนคอ ดานความคดรเรมและมวสยทศน ดานความรความ

สามารถในการบรหาร และดานความเปนประชาธปไตย191

สภาวด คาเกลยง ไดศกษาคณลกษณะของผบรหารและความพงพอใจในการปฏบตงาน

ของบคลากรมหาวทยาลยมหดล ผลการวจยพบวา คณลกษณะผบรหารทง 6 ดาน คอ ลกษณะทาง

กายภมหลงทางสงคม สตปญญา บคลกภาพ ความเกยวของในงาน และลกษณะทางสงคมของ

ผบรหารมหดล เมอจาแนกตามกลมสาขาวชา ทงโดยภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก ความ

พงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรมหาวทยาลยมหดล เมอจาแนกตามกลมสาขาวชา ทงโดย

ภาพรวมและรายดานอยในระดบปานกลาง ยกเวนดานตวงานอยในระดบมาก บคลากรทง 3 กลม

สาขาวชามความคดเหนเกยวกบคณลกษณะของผบรหารไมแตกตางกน และมความคดเหนเกยวกบ

ความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรไมแตกตางกน192

งานวจยในตางประเทศ

ซตดท และคนอน ๆ (Stadt and others) ไดสรปวา ลกษณะของผบรหารทด คอ ผบรหาร

จะตองคานงถงมาตรฐานในการทางานเปนทพงของคนอนได มความกลาทจะคดกลาทจะเสยง

และกลาทจะทา มความรบผดชอบ มความสามารถทจะแบงงานใหผอนชวยปฏบต มวนยในตนเอง

มมโนภาพ มมนษยสมพนธทด มความสามารถในการสอความคด แขงแรงและมสขภาพด ม

สตปญญา มความสามารถในการจดรปงาน และมความสามารถในการตดสนใจอยางมเหตผล

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของพบวา ผบรหารโรงเรยนมคณลกษณะดานความร

ความสามารถในการ193

191 กมลรตน จรญชย, “การศกษาคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาตามเกณฑมาตรฐาน

ของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน) ในทศนะของคร

ผสอน ชวงชนท 3 ถง 4 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาจนทบร เขต 1” (วทยานพนธครศาสตร

มหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ, 2548), บทคดยอ. 192 สภาวด คาเกลยง, “คณลกษณะของผบรหารและความพงพอใจในการปฏบตงานของ

บคลากรมหาวทยาลยมหดล” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2550),84. 193 Stadt W. Ronald and others., Managing Career Education Programs. (New Jersey:

Prentice-Hill, Inc., 1973), 49-53.

133

แมคค (McKee, J.G.) ทศกษาพฤตกรรมความเปนผนาของผบรหารสถาบนอดมศกษาและ

ความพงพอใจในงานของอาจารยไดพบวา ผนาทใชพฤตกรรมแบบเนนการมสวนรวมในการ

ตดสนใจจะทาใหทมอาจารยมความพงพอใจในงานของคณะวชา และผนาทคอยอานวยความ

สะดวก มอบหมายงานใหรบผดชอบ และมการสอสารสองทางจะสรางความพงพอใจใหทมอาจารย

มากขน194

แมกนสน (Magnuson) ไดทาการศกษาพบวาคณลกษณะของผบรหารโรงเรยนทประสบ

ความสาเรจในการบรหารโรงเรยนนนประกอบดวยคณลกษณะทงดานสวนตวและวชาชพดงนคอ

1. คณลกษณะสวนตว ไดแก มความยตธรรม มความรอบร มอารมณมนคง เปด เผยเขาใจงาย ม

ความมนคงคอ คงเสนคงวา มความเหนใจผอน 2. คณลกษณะดานวชาชพ ไดแก มความรในการ

บรหารด รจกมอบหมายงาน ม การวางแผนและจดหนวยงานด สามารถทางานรวมกบผอนได ม

ความสามารถตดสนใจด มความ สามารถในการตดตอผอนได รจกใชอานาจอยางเหมาะสม195

โรเบรต (Roberts, Brian E.) ไดทาการวเคราะหเปรยบเทยบกฎหมายงบประมาณแบบ

มงเนนผลงานในสหรฐอเมรกา ผลการวจยพบวา กฎหมายบงชใหเหนถงวฒนธรรมในแตละรฐซง

จะใหความสาคญกบสงคมทด การปฏบตของหนวยงานทดและใหประชาชนมสวนรวม ทงหมดน

นามาใชในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ผลการวจยยงพบอกวาในแตละรฐมกฎหมายทม

ประสทธภาพทนามาใชในงบประมาณแบบมงเนนผลงานและสดทายจากขอมลบงชวาในแตละรฐ

เรมใชระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานแตรปแบบยงไมชดเจน196

บคเคอร (Brooker, Timothy Douglas) ไดทาการวเคราะหนโยบายงบประมาณแบบมงเนน

ผลงานในการศกษาระดบสงของอคานซอล ผลการวจยพบวา จากการศกษาในเชงลกจากขอมลท

ไดแสดงถงวาคณะกรรมการเหนดวยกบระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานในการศกษาระดบสง

ของอคานซอล อยางไรกตามในรายงานไดพบขอบกพรองในระบบ เปนขอบกพรองทมองเหนใน

รอบ ๆ ระบบทซบซอนและบคลากรขาดความรสกรวมในพนธกจขององคกร ขอมลยงบงชอกวา

194 McKee, J.G. “Leadership styles of community college presidents and faculty job

satisfaction,” Community/Junior College Quarterly of Research and Practice. 15,1 (1991):33-46. 195 Magnuson G. Walter, The Characteristics of Successful School Business Managers.

(Los Angeles : University of Southern California, 1991), 133-A. 196Brain E. Roberts, “A comparative analysis of legislative budget oversight:Performance-

based budgeting in the American states” (Ph.d. dissertation, The University of Texas at Austin,

1998), n.pag.

134

ในสวนของนโยบายลมเหลวมากทสด มองเหนขอบกพรองมากทสดในระบบ การเพมขนาดความ

ไมแนนอนในการปฏบตในเงนกองทน บนพนฐานของทฤษฎทไดจากการศกษา การวเคราะห

นโยบายสนบสนนระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานใหเปนทยอมรบในการศกษาระดบสงของอ

คานซอลประกอบไปดวยการนาขอปรบปรงแกไขมาเปนขอมลในการวางระบบเรมแรก ใน

ประการตอมาควรมการกาหนดการวดผลการดาเนนการในจานวนนอยขอและบคลากรใน

หนวยงานแสดงใหเหนถงคณคาของพนธกจของหนวยงาน197

พอยเซล (Poisel, Mark Allen) ไดทาการประเมนระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน

ของวทยาลยชมชนในฟลอรดา ผลการวจยพบวา จากขอมลทไดรบการยนยนจากผมสวนเกยวของ

กบนโยบายตามรปแบบการทดสอบทกาหนดตามทเปนจรงในสภาพปจจบนและผลลพธทเกดขน

ในกระบวนการทดสอบและจากการสมภาษณ 4 ผบรหารวทยาลยชมชนพบวา ไดมการ

เปลยนแปลงวธการใหมตามกฎหมาย โดยใชงบประมาณแบบมงเนนผลงาน พบความเปลยนแปลง

ประกอบไปดวย การเพมขนของตาแหนงอาจารยในคณะ วชาการและโครงการทสนบสนนเพมขน

และการปรบปรงระบบการบรการนกเรยน

ผลการวจยยงบงชอกวาตองสงเสรมใหมการระดมทนใหเปนรปธรรมดาตามเจตนาของ

กฎหมาย อยางไรกตามในโครงการนขนอยกบการตดสนใจและจดมงหมายในผลลพธของการ

ระดมทน การวจยนจะชวยจดประกายใหคณะกรรมการการศกษาระดบสงและสภานตบญญต ได

พจารณาเจตนาของกฎหมายตอไปในอนาคต198

ฟาวเวอร (Flowers, Geraldo Emmanuel) ไดศกษาการประเมนหนวยงานทมประสทธภาพ

ในการใชระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานในฟลอรดา ผลการวจยพบวา นโยบายและภาวะ

ผนาของหนวยงานทดจะทาใหหนวยงานประสบความสาเรจบนพนฐานของขอมลทดหรอการ

ตดสนใจบนฐานแหงความจรงเปนสภาพเงอนไขทเหมาะสมทสดสาหรบหนวยงานทประสบ

ความสาเรจ นอกจากนนผนาของหนวยงานจะตองมความชดเจนใน 3 ปจจยของการบรหาร

งบประมาณใหประสบความสาเรจ คอ

1. ตองมความชดเจนในผลสาเรจ โดยประสานระหวางความพงพอใจของชมชนกบพนธ

กจของหนวยงาน

197Timothy Douglas Brooker, “A Policy analysis of performance-based budgeting in

Arkanasas higher education” (Ed.D. dissertation, University of Arkansas, 1998), n.pag. 198Mark Allen Poisel, “An evaluation of performance-based budgeting in Florida

community college system” (Ed.D. dissertation, The Florida state university, 1998), n.pag.

135

2. ตองมการจดการกบปจจยภายนอกทสาคญ ๆ ตางๆ และนโยบาย

3. ตองมการจดการกบปจจยภายในใหดขน ไมวาจะเปนวฒนธรรมในการบรหารและ

อานาจในการรบรเนนการตดสนใจบนฐานแหงความสาเรจ199

เอดมอนสนและคนอน ๆ (Edmonson and others) ไดวจยเรองคณลกษณะ ของผบรหาร

โรงเรยนมธยมศกษา ผลการวจยพบวา ผบรหารโรงเรยนมธยมศกษาควรมคณลกษณะ ทด คอเปนผ

มวฒนธรรม มความคดและมองการณไกล มความสามารถในเชงบรหาร มความ สามารถในการ

กระตนบคคลอน มความเปนนกวชาการมความร ในวชาชพและมอดมการณใน อาชพและการ

ปฏบตงาน200

สรป

การบรหารงานในสถานศกษาจาเปนตองอาศยผบรหารทมความร ความสามารถในการ

บรหารจดการ จงจาเปนทผบรหารจะตองมคณลกษณะของผบรหาร ซงเปนสงทสาคญยงในการท

จะนาพาใหโรงเรยนบรรลเปาหมายทกาหนดไว ซงคณลกษณะของผบรหารนนประกอบไปดวย

ลกษณะการเปนผนา การจงใจ การตดตอสอสาร การปฏสมพนธ การตดสนใจ การกาหนดเปาหมาย

การควบคมบงคบบญชา และเปาหมายของผลการปฏบตงานการฝกอบรม สอดคลองกบแนวคดของ

ลเครท (Likert) ซงคณลกษณะของผบรหารดงกลาวจะมสวนเกยวของกบการบรหารงานทกๆดาน

ของสถานศกษา และในดานการบรหารงบประมาณ ซงเปนเสมอนหวใจสาคญในการจดการศกษา

ผบรหารควรใหความสาคญและดาเนนการอยางเปนระบบใน 7 ดานดวยกน คอ การวางแผน

งบประมาณ การกาหนดผลผลตและคานวณตนทน การจดระบบการจดซอจดจาง การบรหารทาง

การเงนและควบคมงบประมาณ การบรหารสนทรพย การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน

และการตรวจสอบภายใน ซงผบรหารทดยอมตองสามารถบรหารสถานศกษาอยางมประสทธภาพ

ใชทรพยากรอยางคมคา เกดความโปรงใส สามารถตรวจสอบได สงผลใหการดาเนนงานของ

สถานศกษาสาเรจลลวงและสามารถผลตนกเรยนใหมคณภาพและไดรบการยอมรบตอไป

199 Geroldo Emmanuel Flowers, “A evaluation of the effect of agency conditions on the

implementation of Florida’s Performance-based Program Budgeting” (Ph.D. dissertation, the

Florida state University, 1999, n.pag. 200 Edmonson J.B. and others., The Administration of the Modern Secondary School.

4th ed. (New York :Macmillan Company, 1953), 79-81.

136

บทท� 3

วธดาเนนการวจย

การวจยเร� องคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก เปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) มวตถประสงคเพ�อศกษาความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา โดยการศกษาในคร? งน? ใชสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกเปนหนวยวเคราะหและเพ�อใหการดาเนนการวจยเปนไปอยางมระบบ และบรรลวตถประสงคของการวจยท�กาหนดไว ผวจยจงกาหนดข?นตอนการดาเนนการวจย และระเบยบวธการวจยไวดงน?

ข�นตอนการดาเนนการวจย

เพ�อเปนแนวทางสาหรบดาเนนการวจยใหบรรลตามวตถประสงคของการวจยท�กาหนดไว ผวจยจงกาหนดรายละเอยดเก�ยวกบวธการศกษาวจยเปน 3 ข?นตอนดงตอไปน? ข?นตอนท� 1 การจดเตรยมโครงการวจย เปนข?นตอนการศกษาคนควาหาขอมลจากเอกสาร ตารา วรรณกรรม รวมถงงานวจยหรอรายงานของหนวยงานตางๆท�เก�ยวของ แลวนาผลท�ไดมาจดทาโครงรางงานวจยตามคาแนะนาของอาจารยท�ปรกษา นาเสนอโครงรางงานวจยตอภาควชาการบรหารการศกษา เพ�อขอความเหนชอบและอนมตโครงรางงานวจยจากบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร ข?นตอนท� 2 ดาเนนการวจยตามโครงการวจย เปนข?นตอนท�ผวจยจดสรางเคร�องมอสาหรบเกบรวบรวมขอมล (โดยเคร�องมอท�ใชในการวจยคร? งน? จะมท?งแบบสอบถามและแบบสมภาษณ) ทดลอง และปรบปรงเคร�องมอ แลวนาเคร�องมอท�ใชในการวจย ซ� งไดรบการตรวจสอบคณภาพโดยวธการหาความเช�อม�นแลว นาไปเกบขอมลจากโรงเรยนกลมตวอยางท�กาหนด แลวนาขอมลท�เกบรวบรวมไดมาตรวจสอบความสมบรณ วเคราะห และแปลผลขอมล ข?นตอนท� 3 รายงานผลการวจย โดยการรายงานผลการวจยเสนอคณะกรรมการ ผควบคมวทยานพนธ ตรวจสอบความถกตอง ปรบปรงแกไขขอบกพรองตามท�คณะกรรมการ ผควบคมวทยานพนธเสนอแนะ พมพและเสนอรายงานผลการวจยฉบบสมบรณตอบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร เพ�อขออนมตจบการศกษา

137

ระเบยบวธวจย

เพ�อใหการวจยคร? งน? เปนไปตามวตถประสงคของการวจย ผวจยจงกาหนดรายละเอยดตางๆเก�ยวกบระเบยบวธการวจย ซ� งประกอบดวย แผนแบบการวจย ประชากร ตวอยางและขนาดของตวอยาง ตวแปรท�ศกษา เคร�องมอและการสรางเคร�องมอ การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล และสถตท�ใชในการวจย ดงรายละเอยดตอไปน?

แผนแบบการวจย

การวจยคร? งน? เปนการวจยเชงพรรณนา(descriptive research) ใชแผนแบบการวจยกลมตวอยางเดยวศกษาสภาวการณไมมการทดลอง (the one-shot, non-experimental case study) ซ� งแสดงเปนแผนแบบไดดงน?

O

R X เม�อ R หมายถง กลมตวอยางท�ไดจากการสม X หมายถง ตวแปรท�ศกษา O หมายถง ขอมลท�ไดจากการศกษา

ประชากร

ประชากรท�ใชในการวจยคร? งน?ประกอบดวย สถานศกษาในสงกดกอง/สานกการศกษา เทศบาลในภมภาคตะวนตก 8 จงหวด มสถานศกษาในสงกดเทศบาลซ� งเปนสถานศกษาท�จดการศกษาระดบปฐมวยและการศกษาข?นพ?นฐานจานวน 67 โรง

138

กลมตวอยาง กลมตวอยางท�ใชในการวจยคร? งน? ไดจากการประมาณขนาดของกลมตวอยางโดยใช ตารางการประมาณขนาดของกลมตวอยางของ เครจซ�และมอรแกน (Krejcie and Morgan) ไดกลมตวอยาง จานวน 58 โรง โดยใชวธการสมแบบแบงประเภท (stratified random sampling) ดงน? ข?นท� 1 จาแนกประชากรสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกในแตละจงหวด ดงน? จงหวดกาญจนบร จานวน 5 โรง นครปฐม จานวน 5 โรง ประจวบครขนธ จานวน 10 โรง เพชรบร จานวน 13 โรง ราชบร จานวน 10 โรง สมทรสงคราม จานวน 8 โรง สมทรสาคร จานวน 8 โรง และสพรรณบร จานวน 8 โรง ข?นท� 2 สมสถานศกษาสงกดเทศบาลเทศบาลภมภาคตะวนตก ในแตละจงหวดตามสดสวน ไดกลมตวอยางจานวน ท?งส?น 58 โรง ผ ใหขอมลโรงเรยนละ 6 คน ซ� งประกอบดวย ผ อ านวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน หวหนางานงบประมาณ หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ หวหนาฝายงานพสด และครปฏบตการสอน รวมท?งส?น 348 คน ดงมรายละเอยดในตารางท� 2

ตารางท� 2 แสดงประชากรและกลมตวอยางสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก

จงหวด

ประชากร

ตวอยาง

ผใหขอมล

รวม ผอ. รองฯ

(ธรการและ

การเงน)

หวหนา

งานงบฯ

หวหนา

ฝายแผนฯ

หวหนา

ฝายพสด

คร

ปฏบตการ

สอน

กาญจนบร

5

5

5

5

5

5

5

5

30

นครปฐม 5 5 5 5 5 5 5 5 30 ประจวบครขนธ 10 8 8 8 8 8 8 8 48 เพชรบร 13 11 11 11 11 11 11 11 66 ราชบร 10 8 8 8 8 8 8 8 48 สมทรสงคราม 8 7 7 7 7 7 7 7 42 สมทรสาคร 8 7 7 7 7 7 7 7 42 สพรรณบร 8 7 7 7 7 7 7 7 42 รวม 67 58 58 58 58 58 58 58 348

139

สวนผ ใหขอมลในแบบสมภาษณประกอบดวย ผ อ านวยการสานกการศกษา ผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบมธยมศกษา ผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบประถมศกษา ผอานวยการสานกการคลง และสมาชกสภาเทศบาล ตาแหนงละ 1 คน

ตวแปรท�ศกษา

ตวแปรท�ใชในการวจยคร? งน?ประกอบดวย 1. ตวแปรพ?นฐาน เปนตวแปรท�เก�ยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถามไดแก

เพศ อาย ระดบการศกษา ตาแหนงหนาท�ในสถานศกษา และประสบการณในการทางาน 2. ตวแปรตน เปนตวแปรท�เก�ยวกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ตามแนวความคดของลเครท (Likert) ซ� งจาแนกออกเปน 8 ดาน ดงน?

2.1 ภาวะผนา (X1) หมายถง คณลกษณะผนาของผบรหารวาเปนไปในทาง สงเสรมการปฏบตงานของบคคลในองคการมากนอยเพยงใด

2.2 การจงใจ (X2) คอ ลกษณะการใชส�งจงใจหรอ วธการกระตนแบบตางๆเพ�อ

ใหผอ�นปฏบตในส�งท�ตนเองประสงค 2.3 การส�อสาร (X3) หมายถง การตดตอดวยเทคนคและวธการตางๆเพ�อให

บรรลผลสาเรจตามจดมงหมายขององคการ 2.4 การปฏสมพนธ (X4) หมายถง ความสมพนธและการรวมมอรวมใจกนปฏบต

งานของบคลากรท?งในและนอกองคการ 2.5 การตดสนใจ (X5) หมายถง การท�ผบรหารเลอกใชขอมลท�มความนาเช�อถอมา

ประกอบการตดสนใจอยางเหมาะสมกบสภาพปญหาและสภาวการณ ซ� งทท?งการรวมอานาจในการตดสนใจและกระจายอานาจในการตดสนใจไปสบคคลอ�นในระดบตางๆกน

2.6 การกาหนดเปาหมาย (X6) หมายถง ความสามารถในการกาหนดทศทางและระยะเวลาการทางาน รวมท?งความสาเรจในการปฏบตงานของผบรหารและบคลากรในหนวยงานและเปดโอกาสใหบคคลในองคการไดมสวนรวมในการกาหนดเปาหมายและแนวทางการปฏบตงานใหบรรลเปาหมายขององคการ

2.7 การควบคมการปฏบตงาน (X7) หมายถง ความสามารถในการกากบดแลตดตามการปฏบตงานใหเปนไปตามแผน รวมถงการประเมนและการปรบปรงแผนการปฏบตงานใหเปนไปตามเปาหมายท�กาหนด

140

2.8 เปาหมายการปฏบตงานและฝกอบรม (X8) หมายถง ระดบความตองการใน

การบรรลเปาหมายของการปฏบตงาน การใหโอกาสเพ�อพฒนาความสามารถของครและการ

สนบสนนทรพยากรในการดาเนนการ 3. ตวแปรตาม เปนตวแปรเก�ยวกบ การบรหารงานงบประมาณในสถานศกษา ขอบขายการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ไดแก 3.1 การวางแผนงบประมาณ (Y1) หมายถง การจดทาแผนการดาเนนงานดานงบประมาณท�เกดจากการมสวนรวมของผบรหาร คร บคลากรทางการศกษา และผมสวนเก�ยวของ เพ�อใหการปฏบตมความรอบคอบ รดกมและครบถวน สอดคลองกบแผนงานท�ไดต?งไว

3.2 การกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน (Y2) หมายถง การวเคราะหสภาพการณและการดาเนนงานรวมท?งแผนงานในปท�ผานมาแลวนามาใชในการกาหนดกจกรรมและผลผลตท�จะเกดข? น โดยการกาหนดเกณฑจาแนกตนทนและคาใชจาย เช�อมโยงตนทนสผลผลต ระบบตดตามตรวจสอบ และการบรหารตนทน 3.3 การจดระบบจดซ?อจดจาง (Y3) หมายถง กระบวนการหรอการจดแผนในการจดซ?อจดจางท�จะบงบอกวา จดซ?อหรอจางทาพสดชนดไหน จานวนเทาใด ในเวลาใด และจะจดซ?อจดจางอยางไร เพ�อใหไดมาซ� งทรพยากรท�ใชในการดาเนนงานไดทนเวลา มปรมาณ คณภาพ และประโยชนในการใชงานเหมาะสมกบราคา 3.4 การบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ (Y4) หมายถง การจดระบบการบรหารทางการเงนขององคกรใหเกดประสทธภาพสงสด โดยสวนราชการแตละระดบตองจดใหมมาตรฐานในการควบคมทางการเงนและการจดวางระบบการบญชและการเงน ท�มความสอดคลองกบลกษณะโครงสรางการดาเนนงาน เปนระบบท�โปรงใส ตรวจสอบได

3.5 การรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน (Y5) หมายถง การนาเสนอขอมลทางการเงนเพ�อแสดงฐานะการเงนและผลการดาเนนงานขององคกร ใหแกบคคลภายนอกท�เก�ยวของกบองคกรทราบถงผลการดาเนนงานวาบรรลวตถประสงคหรอมความสามารถในการบรหารทางการเงนใหเกดประสทธภาพและประสทธผลอยางไร

3.6 การบรหารสนทรพย (Y6) หมายถง กระบวนการในการจดหาและใชประโยชน จากสนทรพยอยางคมคา รวมท?งปองกนมใหสญหาย เสยหาย ลาสมยหมดเปลองไปโดยไรประโยชน หรอขาดการบารงรกษาท�เหมาะสม 3.7 การตรวจสอบภายใน (Y7) หมายถง กลไกในการควบคมไมใหมการใชจายงบประมาณในทางท�ไมถกตอง ซ� งจะถกตรวจสอบไดโดยระบบการตรวจสอบภายในขององคกร ซ� งประกอบดวยการดาเนนการตรวจสอบทางการเงนและการประเมนผลการใชงบประมาณ

141

เคร�องมอท�ใชในการวจย

เคร�องมอท�ใชในการวจยคร? งน? แบงออกเปน 2 ประเภท 1. แบบสอบถาม แบงออกเปน 3 ตอนดงน?

ตอนท� 1 เปนแบบสอบถามเก�ยวกบสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถามจานวน 5 ขอ ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ตาแหนงหนาท�ปจจบน และประสบการณในการทางานโดยท�แบบสอบถามตอนน? เปนแบบตวเลอก ท�กาหนดคาตอบไวให ตอนท� 2 เปนแบบสอบถามเก�ยวกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก สรางเคร�องมอข?นตามแนวคดของ ลเครท (Likert) ตอนท� 3 เปนแบบสอบถามเก�ยวกบการบรหารงบประมาณในสถานศกษาตามมาตรฐานทางการเงน ( 7 Hurdles ) และแบบสมภาษณเพ�มเตมในเร�องของการปฏบตงาน การกาหนดผลผลตและการคานวณตนทนและการจดระบบจดซ?อจดจาง

แบบสอบถามในตอนท� 2 และตอนท� 3 เปนแบบสอบถามชนดจดลาดบคณภาพ 5 ระดบของ ลเครท (Likert, s five rating scale) 1 ซ� งมความหมายดงน? ระดบ 1 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ

อยในระดบนอยท�สด ใหมน?าหนก 1 คะแนน ระดบ 2 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ

อยในระดบนอย ใหมน?าหนก 2 คะแนน ระดบ 3 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ

อยในระดบปานกลาง ใหมน?าหนก 3 คะแนน ระดบ 4 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ

อยในระดบมาก ใหมน?าหนก 4 คะแนน ระดบ 5 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ

อยในระดบมากท�สด ใหมน?าหนก 5 คะแนน 2. แบบสมภาษณ เปนการถามคาถามแบบปลายเปดเพ�อใหผตอบแบบสอบถามสามารถบรรยายหลกการและวธในการปฏบตงาน รวมท? งสามารถแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะ

1 Rensis Likert, New Pattern of Management (New York : Mc Graw-Hill Book

Company, 1961) , 74.

142

การสรางเคร�องมอในการวจย

ผวจยดาเนนการสรางเคร�องมอสาหรบการวจย เปนแบบสอบถาม โดยมข?นตอนดงน? ข?นท� 1 ศกษาวรรณกรรม หลกการ แนวคด และทฤษฎ ท�เก�ยวของจากตารา เอกสารและงานวจยท�เก�ยวของ ข?นท� 2 นาขอมลท�ไดจากการศกษาคนความาประมวลกาหนดโครงสรางตามความเหมาะสม เพ�อกาหนดขอบเขตเน?อหาของแบบสอบถามและแบบสมภาษณ ดาเนนการสรางแบบสอบถามและแบบสมภาษณตามขอบเขตเน?อหาท�กาหนด ข?นท� 3 นาแบบสอบถามและแบบสมภาษณท�สรางเสนอตออาจารยท�ปรกษาวทยานพนธและผทรงคณวฒ จานวน 5 ทาน เพ�อตรวจสอบความตรงเชงเน?อหา (Content validity) และภาษาท�ใชของแบบสอบถามโดยใชเทคนค IOC (Index of item Objective Congruence) ข?นท� 4 นาแบบสอบถามท�ไดรบการปรบปรงแกไขไปทดลองใช (try out) เพ�อหาความเช�อม�นของแบบสอบถามในโรงเรยนท�มใชกลมตวอยาง จานวน 5 โรงโดยมผใหขอมลโรงละ 6 คน ไดแก ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน หวหนางานงบประมาณ หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ หวหนาฝายงานพสด และครปฏบตการสอน ไดผใหขอมลท?งส?น 30 คน ข?นท� 5 นาแบบสอบถามกลบคนมาคานวณหาความเช�อม�น (reliability) ตามวธการ

ของครอนบค (Cronbach) 2 โดยใชคาสมประสทธ} อลฟา ( α - coefficient ) ซ� งไดคาเทากบ 0.985

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยไดดาเนนการเกบรวบรวมขอมล โดยทาหนงสอบนทกถงบณฑตวทยาลยผานอาจารยท�ปรกษาและภาควชาการบรหารการศกษา เพ�อทาหนงสอขอความรวมมอไปยงสถานศกษาเพ�อเกบขอมลกบผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน หวหนางานงบประมาณ หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ หวหนาฝายงานพสด และครปฏบตการสอน และในสวนของแบบสมภาษณไดทาหนงสอขอความรวมมอไปยงสมาชกสภาเทศบาล ผอานวยการสานกการศกษา ผอานวยการสานกการคลง ผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบมธยมศกษาและผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบประถมศกษาเพ�อขอเขาทาการสมภาษณ

2 Lee J. Cronbach,Essentials of Psychological Testing,3rd ed.(New York : Haper & Row

Publisher, 1974),161.

143

การวเคราะหขอมล

การจดกระทาขอมลเม�อไดรบแบบสอบถามกลบคนมาเรยบรอยแลว ผวจยไดดาเนนการ จดกระทาขอมล โดยมข?นตอนดงน?

1. ตรวจสอบความสมบรณของแบบสอบถาม 2. จดระเบยบขอมลและลงรหส 3. นาขอมลดงกลาวไปคานวณหาคาสถตโดยใชโปรแกรมสาเรจรป 4. นาแบบสมภาษณมาวเคราะหเน?อหาและสรปเชงพรรณนา

สถตท�ใชในการวจย

การวจยคร? งน?ผวจยใชสถตดงน? 1. การวเคราะหสถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถามใชคาความถ�(f) และคารอยละ(%) 2. การวเคราะหระดบคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณ ในโรงเรยนเทศบาลภมภาคตะวนตก ใชคาเฉล�ย (X) และคาสวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน (SD.) 3. การว เคราะหคา เฉล� ยของคะแนนท�ไดจากการตอบแบบสอบถามของผ ตอบแบบสอบถามอยในชวงใด กแสดงวาพฤตกรรมการบรหารและการบรหารงบประมาณ เปนแบบน?น ท?งน?ผวจยไดกาหนดเกณฑในการวเคราะหตามแนวคดของเบสท 3 มรายละเอยดดงน?

คาเฉล�ย 1.00 ถง 1.49 แสดงวา คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบนอยท�สด คาเฉล�ย 1.50 ถง 2.49 แสดงวา คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบนอย คาเฉล�ย 2.50 ถง 3.49 แสดงวา คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบปานกลาง คาเฉล�ย 3.50 ถง 4.49 แสดงวา คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบมาก คาเฉล�ย 4.50 ถง 5.00 แสดงวา คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบมากท�สด

3 John W. Best, Research in Education ( New York : Prentice, Ine.,1970),87.

144

5. การวเคราะหความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณ ในโรงเรยนใชวเคราะหคาสมประสทธ} สหสมพนธ rxy ของเพยรสน (Pearson’s product – moment correlation coefficient)

สรป

การวจยคร? งน? เปนการศกษาความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณในสถานศกษาเทศบาลภมภาคตะวนตก โดยมวตถประสงคเพ�อทราบ 1) ระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก 2) ระดบการบรหารงบประมาณของสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก และ 3) ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก เคร�องมอท�ใชในการวจยเปนแบบสอบถามตามแนวคดของ ลเครท (Likert) ท�กลาวถงคณลกษณะของผบรหารและการบรหารงบประมาณในสถานศกษา ในขอบขายการบรหารงานงบประมาณตามมาตรฐานทางการเงน ( 7 Hurdles ) กลมตวอยางท�ใชในการวจย คอ สถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก จานวน 58 โรง ซ� งมผ ใหขอมลในแตละโรงเรยน โรงเรยนละ 6 คน ประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน หวหนาฝายงานงบประมาณ หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ หวหนาฝายงานพสด และครปฏบตการสอน รวมท?งส?น 348 คน และผใหขอมลในการสมภาษณ ท?งส?น 5 คน ประกอบดวย สมาชกสภาเทศบาล ผอานวยการสานกการศกษา ผอานวยการสานกการคลง ผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบมธยมศกษาและผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบประถมศกษา ตาแหนงละ 1 คน สถตท�ใชในการวจยคอ การวเคราะหความถ� (f) คารอยละ (%) คาเฉล�ย ( X ) สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน (SD.) และคาสมประสทธ} สหสมพนธของเพยรสน(Pearson’s product – moment correlation coefficient)

บทท� 4

ผลการวเคราะหขอมล

เพ�อใหเปนไปตามวตถประสงคของการวจย เร�องความสมพนธระหวางคณลกษณะของ

ผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ผวจยไดสงแบบสอบถามไปยงประชากรท�ใชในการวจย คอ สถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก จานวน 58 โรง ผใหขอมลประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน หวหนาฝายงานงบประมาณ หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ หวหนาฝายงานพสด และครปฏบตการสอน รวมผใหขอมล รวมท6งส6น 348 คน โดยไดสงแบบสอบถามไป 348 ฉบบ ไดรบแบบสอบถามกลบคนมา จานวน 348 ฉบบ คดเปนรอยละ 100.00 และไดนามาวเคราะหและนาเสนอผลการวเคราะหขอมลออกเปน 4 ตอน และผวจยไดเพ�มแบบสมภาษณในเร�องของการบรหารงบประมาณสถานศกษา ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน และดานการจดระบบการจดซ6อจดจาง ซ� งสามารถแสดงขอมลไดดงน6 ตอนท� 1 สถานภาพและขอมลท�วไปของผตอบแบบสอบถาม ตอนท� 2 คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ตอนท� 3 การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ตอนท� 4 ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก

ตอนท� 1 สถานภาพและขอมลท�วไปของผตอบแบบสอบถาม

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม ซ� งประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน หวหนางานงบประมาณ หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ หวหนาฝายงานพสด และครปฏบตการสอนในสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก จานวน 58 โรง รวม 348 คน จาแนกตาม เพศ อาย ระดบการศกษา ตาแหนงหนาท�ปจจบนและประสบการณในการทางาน ซ� งวเคราะหขอมลโดยใชคาความถ� (frequency) และคารอยละ (percentage) ตามตารางท� 3

145

146

ตารางท� 3 สถานภาพและขอมลท�วไปของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตาม เพศ อาย ระดบ การศกษา ตาแหนงหนาท�ปจจบน และประสบการณในการทางาน

สถานภาพของผตอบแบบสอบ จานวน (คน) รอยละ

เพศ ชาย 96 27.60 หญง 252 72.40

รวม 348 100.00 อาย ต �ากวา 26 ป 5 01.40 26-35 ป 76 21.80 36-45 ป 78 22.40 46 ปข6นไป 189 54.30

รวม 348 100.00 ระดบการศกษา ปรญญาตร 244 70.10 ปรญญาโท 102 29.30 ปรญญาเอก 2 00.60

รวม 348 100.00 ตาแหนงหนาท�ปจจบน ผอานวยการสถานศกษา 58 16.70 รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน 58 16.70 หวหนางานงบประมาณ 58 16.70 หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ 58 16.70 หวหนาฝายงานพสด 58 16.70 ครปฏบตการสอน 58 16.70

รวม 348 100.00 ประสบการณการทางานในสถานศกษา ต �ากวา 11 ป 136 39.10 11-20 ป 94 27.00 21-30 ป 57 16.40 31 ปข6นไป 61 17.50

รวม 348 100.00

147

จากตารางท� 3 พบวา ผตอบแบบสอบถามเปนเพศชาย จานวน 96 คน คดเปนรอยละ 27.60 เพศหญง จานวน 252 คน คดเปนรอยละ 72.40 มอายต �ากวา 26 ป จานวน 5 คน คดเปนรอยละ 1.40 อายระหวาง 26-35 ป จานวน 76 คน คดเปนรอยละ 21.80 อายระหวาง 36-45 ป จานวน 78 คน คดเปนรอยละ 22.40 และอาย 46 ปข6นไป จานวน 189 คน คดเปนรอยละ 54.30 ระดบการศกษาระดบปรญญาตร จานวน 244 คน คดเปนรอยละ 70.10 ระดบปรญญาโท จานวน 102 คน คดเปนรอยละ 29.30 และระดบปรญญาเอก จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 0.60 ตาแหนงผอานวยการสถานศกษา จานวน 58 คน คดเปนรอยละ 16.70 ตาแหนงรองผอานวยการสถานศกษา ฝายธรการและการเงน จานวน 58 คน คดเปนรอยละ 16.70 ตาแหนงหวหนาฝายงานงบประมาณ จานวน 58 คน คดเปนรอยละ 16.70 ตาแหนงหวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ จานวน 58 คน คดเปนรอยละ 16.70 ตาแหนงหวหนาฝายงานพสด จานวน 58 คน คดเปนรอยละ 16.70 และตาแหนงครปฏบตการสอน จานวน 58 คน คดเปนรอยละ 16.70 ประสบการณการทางานในตาแหนงต�ากวา 11 ป จานวน 136 คน คดเปนรอย 39.10 ประสบการณการทางานในตาแหนงระหวาง 11-20 ป จานวน 94 คน คดเปนรอยละ 27.00 ประสบการณการทางานในตาแหนงระหวาง 21-30 ป จานวน 57 คน คดเปนรอยละ 16.40 และประสบการณการทางานในตาแหนงต6งแต 31 ปข6นไป จานวน 61 คน คดเปนรอยละ 17.50 สถานภาพของผตอบแบบสมภาษณ ซ� งประกอบดวย ผอานวยการสานกการศกษา ผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบมธยมศกษา ผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบประถมศกษา ผอานวยการสานกการคลง และสมาชกสภาเทศบาล ตาแหนงละ 1 คน รวมผตอบแบบสมภาษณท6งส6น 5 คนซ�งเปนชายท6งหมด ระดบการศกษาระดบปรญญาโท จานวน 4 คน ระดบปรญญาตร จานวน 1 คน ดารงตาแหนงผอานวยการสถานศกษา จานวน 2 คน ผอานวยการสานกการศกษา จานวน 1 คน ผอานวยการสานกการคลง จานวน 1 คน และสมาชกสภาเทศบาล จานวน 1 คน ประสบการณการทางานในตาแหนง 11-20 ป จานวน 3 คน และประสบการณการทางานในตาแหนง 31 ปข6นไป จานวน 2 คน ตอนท� 2 คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก จากการวเคราะหคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกท6ง 8 ดาน อนไดแก ดานภาวะผนา ดานการจงใจ ดานการตดตอส�อสาร ดานการมปฏสมพนธ ดานการตดสนใจ ดานการกาหนดเปาหมาย ดานการควบคมการปฏบตงาน และดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม ผวจยไดทาการวเคราะหโดยหาคาเฉล�ย ( Χ ) และสวนเบ�ยงเบน

148

มาตรฐาน (S.D.) แลวนาคาเฉล�ยเปรยบเทยบตามเกณฑแนวคดของเบสต (Best) ดงรายละเอยดในตารางท� 4-12 ดงตอไปน6 ตารางท� 4 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา

สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกโดยภาพรวม (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ 1. ดานภาวะผนา (X1) 4.21 0.59 มาก 2. ดานการจงใจ (X2) 4.11 0.63 มาก 3. ดานการตดตอส�อสาร (X3) 4.10 0.60 มาก 4. ดานการมปฏสมพนธ (X4) 4.10 0.62 มาก 5. ดานการตดสนใจ (X5) 4.10 0.59 มาก 6. ดานการกาหนดเปาหมาย (X6) 4.11 0.61 มาก 7. ดานการควบคมการปฏบตงาน (X7) 4.08 0.64 มาก 8. ดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม (X8) 3.99 0.67 มาก

รวม (Xtot) 4.07 0.61 มาก

จากตารางท� 4 พบวา และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกโดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.07, S.D. = 0.61) เม�อพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ดานภาวะผนา (Χ = 4.21, S.D. = 0.59) ดานการจงใจ (Χ = 4.11, S.D. = 0.63) ดานการกาหนดเปาหมาย (Χ = 4.11, S.D. = 0.61) ดานการมปฏสมพนธ (Χ = 4.10, S.D. = 0.62) ดานการตดตอส�อสาร (Χ = 4.10, S.D. = 0.60) ดานการตดสนใจ (Χ = 4.10, S.D. = 0.59) ดานการควบคมการปฏบตงาน (Χ = 4.08, S.D. = 0.64) และดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม (Χ = 3.99, S.D. = 0.67) ตามลาดบ

149

ตารางท� 5 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานภาวะผนา (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานภาวะผนา 1. ผ บรหารเปนผ นาในการกาหนดนโยบายเปาหมายและวตถประสงคของงาน

4.16 0.63 มาก

2. ผบรหารมความไววางใจและเช�อม�นในตวครและบคลากรโดยใหอสระในการแสดงความคดเหนตอการปฏบตงาน

4.14 0.74 มาก

3. ผบรหารมการประชมช6 แจงใหทราบถงขอมลตางๆท�เปนประโยชนในการจดการศกษาและแนวทางการปฏบตงานรวมกนอยางสม�าเสมอ

4.25 0.67 มาก

4. ผบรหารประพฤตตนเปนแบบอยางท�ด ท6 งการครองตน ครองคนและครองงาน

4.27 0.73 มาก

รวม 4.21 0.59 มาก จากตารางท� 5 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานภาวะผนา โดยภาพรวม อยในระดบมาก (Χ = 4.21, S.D. = 0.59) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงอนดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารประพฤตตนเปนแบบอยางท�ด ท6งการครองตน ครองคนและครองงาน (Χ = 4.27, S.D. = 0.73) ผบรหารมการประชมช6 แจงใหทราบถงขอมลตางๆท�เปนประโยชนในการจดการศกษาและแนวทางการปฏบตงานรวมกนอยางสม�าเสมอ (Χ = 4.25, S.D. = 0.67) ผบรหารเปนผนาในการกาหนดนโยบายเปาหมายและวตถประสงคของงาน (Χ = 4.16, S.D. = 0.63) และผบรหารมความไววางใจและเช�อม�นในตวครและบคลากรโดยใหอสระในการแสดงความคดเหนตอการปฏบตงาน (Χ = 4.14, S.D. = 0.74) ตามลาดบ

150

ตารางท� 6 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการจงใจ (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการจงใจ 1. ผบรหารใชเทคนควธการตางๆในการสรางเจตคตท�ดตออาชพและจงใจใหครและบคลากรปฏบตหนาท�ไดบรรลเปาหมาย

4.08 0.69 มาก

2. ผบรหารทาใหครและบคลากรมความเช�อม�นและไววางใจในหนวยงาน

4.09 0.67 มาก

3. ผบรหารแสดงเจตคตตอเปาหมายของโรงเรยนดวยการสนบสนนกจกรรมของโรงเรยนใหบรรลเปาหมาย

4.31 0.63 มาก

4. ผบรหารกระตนใหเกดความรบผดชอบตอหนาท�โดยการมอบหมายงานใหทาตามความเหมาะสม

4.21 0.67 มาก

5. ผบรหารปฏบตตอครและบคลากรทกคนดวยความยตธรรม 4.14 0.70 มาก รวม 4.11 0.63 มาก

จากตารางท� 6 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการจงใจ โดยภาพรวม อยในระดบมาก (Χ = 4.11, S.D. = 0.63) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงอนดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารแสดงเจตคตตอเปาหมายของโรงเรยนดวยการสนบสนนกจกรรมของโรงเรยนใหบรรลเปาหมาย (Χ = 4.31, S.D. = 0.63) ผบรหารกระตนใหเกดความรบผดชอบตอหนาท�โดยการมอบหมายงานใหทาตามความเหมาะสม (Χ = 4.21, S.D. = 0.67) ผบรหารปฏบตตอครและบคลากรทกคนดวยความยตธรรม (Χ = 4.14, S.D. = 0.70) ผบรหารทาใหครและบคลากรมความเช�อม�นและไววางใจในหนวยงาน (Χ = 4.09, S.D. = 0.67) และผบรหารใชเทคนควธการตางๆในการสรางเจตคตท�ดตออาชพและจงใจใหครและบคลากรปฏบตหนาท�ไดบรรลเปาหมาย (Χ = 4.08, S.D. = 0.69) ตามลาดบ

151

ตารางท� 7 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการตดตอส�อสาร (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการตดตอส�อสาร 1. ผบรหารใชการตดตอส�อสารสองทางคอจากผบรหารสครและบคลากรและจากครและบคลากรสผบรหารในการบรหารโรงเรยน

4.11 0.67 มาก

2. ผบรหารจดระบบการส�อสารขาวสารภายในโรงเรยนใหมความรวดเรวและท�วถง

3.91 0.72 มาก

3. ผบรหารสนบสนนใหใชส�อ เทคโนโลยตางๆ เพ�ออานวยความสะดวกในการตดตอส�อสารในการปฏบตงาน

4.09 0.75 มาก

4. ผ บรหารมความสามารถในการตดตอประสานงานกบหนวยงาน ชมชน และบคคลในทองถ�น

4.09 0.74 มาก

รวม 4.10 0.60 มาก จากตารางท� 7 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการตดตอส�อสาร โดยภาพรวม อยในระดบมาก (Χ = 4.10, S.D. = 0.60) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงอนดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารใชการตดตอส�อสารสองทางคอจากผบรหารสครและบคลากรและจากครและบคลากรสผบรหารในการบรหารโรงเรยน (Χ = 4.11, S.D. = 0.67) ผบรหารสนบสนนใหใชส�อ เทคโนโลยตางๆ เพ�ออานวยความสะดวกในการตดตอส�อสารในการปฏบตงาน (Χ = 4.09, S.D. = 0.75) ผบรหารมความสามารถในการตดตอประสานงานกบหนวยงาน ชมชน และบคคลในทองถ�น (Χ = 4.09, S.D. = 0.74) และผบรหารจดระบบการส�อสารขาวสารภายในโรงเรยนใหมความรวดเรวและท�วถง (Χ = 3.91, S.D. = 0.72) ตามลาดบ

152

ตารางท� 8 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการมปฏสมพนธ (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการมปฏสมพนธ 1. ผบรหาร ครและบคลากรในโรงเรยนมความรวมมอในการทางานและทางานรวมกนเปนทม

4.14 0.66 มาก

2 . ผ บ รหาร ค รและบคลากรในโรง เ รยนมลกษณะการปฏสมพนธแบบกลยาณมตร(บนพ6นฐานของความไววางใจซ� งกนและกน)

4.04 0.73 มาก

3. ผบรหารรบร เขาใจปญหาและใหความชวยเหลอครในการปฏบตงาน

4.11 0.70 มาก

4. ผบรหาร ครและบคลากรทกคนมปฏสมพนธท�ดกบชมชนเปนผลทาใหการดาเนนงานประสบความสาเรจ

4.06 0.69 มาก

รวม 4.10 0.62 มาก จากตารางท� 8 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการมปฏสมพนธ โดยภาพรวม อยในระดบมาก (Χ = 4.10, S.D. = 0.62) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงอนดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหาร ครและบคลากรในโรงเรยนมความรวมมอในการทางานและทางานรวมกนเปนทม (Χ = 4.14, S.D. = 0.66) ผบรหารรบร เขาใจปญหาและใหความชวยเหลอครในการปฏบตงาน (Χ = 4.11, S.D. = 0.70) ผบรหาร ครและบคลากรทกคนมปฏสมพนธท�ดกบชมชนเปนผลทาใหการดาเนนงานประสบความสาเรจ (Χ = 4.06, S.D. = 0.69) และผบรหาร ครและบคลากรในโรงเรยนมลกษณะการปฏสมพนธแบบกลยาณมตร(บนพ6นฐานของความไววางใจซ� งกนและกน) (Χ = 4.04, S.D. = 0.73) ตามลาดบ

153

ตารางท� 9 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการตดสนใจ (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการตดสนใจ 1.ผ บ รหารรวบรวมขอมลท� เ ปนประโยชนและนามาใชประกอบการตดสนใจ

4.15 0.68 มาก

2 . ผ บ รหา รนา ขอมล ท� ผา นกระ บวนก ารก ล�นก รอง ไ ปประยกตใชในการตดสนใจเพ�อมง ส เปาหมายไดอยางมประสทธภาพ

4.07 0.69 มาก

3. ผบรหารมการวางแผนการปฏบตงานภายใตขอมลท�ถกตองชดเจน

4.14 0.69 มาก

4. ผบรหารมความสามารถในการตดสนใจและแกไขปญหาไดอยางเหมาะสมตามสถานการณ

4.16 0.64 มาก

5. ครและบคลากรมสวนรวมในการตดสนใจในเร�องเก�ยวกบงานท�ตนปฏบต

4.05 0.66 มาก

รวม 4.10 0.59 มาก จากตารางท� 9 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการตดสนใจ โดยภาพรวม อยในระดบมาก (Χ = 4.10, S.D. = 0.59) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงอนดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารมความสามารถในการตดสนใจและแกไขปญหาไดอยางเหมาะสมตามสถานการณ (Χ = 4.16, S.D. = 0.64) ผบรหารรวบรวมขอมลท�เปนประโยชนและนามาใชประกอบการตดสนใจ (Χ = 4.15, S.D. = 0.68) ผบรหารมการวางแผนการปฏบตงานภายใตขอมลท�ถกตองชดเจน (Χ = 4.14, S.D. = 0.69) และผ บรหารนาขอมลท�ผานกระบวนการกล�นกรองไปประยกตใชในการตดสนใจเพ�อมงสเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ (Χ = 4.07, S.D. = 0.69) ตามลาดบ

154

ตารางท� 10 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการกาหนดเปาหมาย (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการกาหนดเปาหมาย 1. ผบรหารใชความรทางวชาการและนโยบายการบรหารงานเปนตวกาหนดเปาหมายของโรงเรยน

4.11 0.65 มาก

2. ผบรหารสามารถผสมผสานและหลอหลอมความคดเหนของครและบคลากรเพ� อกาหนดเปาหมายและแนวทางการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

4.00 0.70 มาก

3. ผบรหารมการประชาสมพนธใหครและบคลากรในโรงเรยนทราบถงความคาดหวงและแนวทางในการปฏบตงานของโรงเรยน

4.14 0.66 มาก

4. ผบรหารกระตนใหครและบคลากรยอมรบและปฏบตตามเปาหมายท�ไดวางไว

4.11 0.69 มาก

รวม 4.11 0.61 มาก จากตารางท� 10 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการกาหนดเปาหมาย โดยภาพรวม อยในระดบมาก (Χ = 4.11, S.D. = 0.61) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงอนดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารมการประชาสมพนธใหครและบคลากรในโรงเรยนทราบถงความคาดหวงและแนวทางในการปฏบตงานของโรงเรยน (Χ = 4.14, S.D. = 0.66) ผบรหารกระตนใหครและบคลากรยอมรบและปฏบตตามเปาหมายท�ไดวางไว (Χ = 4.11, S.D. = 0.69) ผบรหารใชความรทางวชาการและนโยบายการบรหารงานเปนตวกาหนดเปาหมายของโรงเรยน (Χ = 4.11, S.D. = 0.65) และผบรหารสามารถผสมผสานและหลอหลอมความคดเหนของครและบคลากรเพ�อกาหนดเปาหมายและแนวทางการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ (Χ = 4.00, S.D. = 0.70) ตามลาดบ

155

ตารางท� 11 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการควบคมการปฏบตงาน (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการควบคมการปฏบตงาน 1. ผบรหารมการตดตามและตรวจสอบการปฏบตงานของครและบคลากรโดยวธการท�ถกตอง เหมาะสมและเปนธรรม

4.09 0.71 มาก

2. ผบรหารใชขอมล(เชนขอมลดานบญช ผลการสอนฯ)ในการควบคมหรอตรวจสอบงานเพ�อเปนแนวทางในการปรบปรงและแกไขปญหาของโรงเรยน

3.99 0.71 มาก

3. ผบรหารกาหนดใหมการวดและประเมนผลการปฏบตงานอยางตอเน�อง

4.07 0.67 มาก

รวม 4.08 0.64 มาก จากตารางท� 11 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการควบคมการปฏบตงาน โดยภาพรวม อยในระดบมาก (Χ = 4.08, S.D. = 0.64) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงอนดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารมการตดตามและตรวจสอบการปฏบตงานของครและบคลากรโดยวธการท�ถกตอง เหมาะสมและเปนธรรม (Χ = 4.09, S.D. = 0.71) ผบรหารกาหนดใหมการวดและประเมนผลการปฏบตงานอยางตอเน�อง (Χ = 4.07, S.D. = 0.67) และผบรหารใชขอมล(เชนขอมลดานบญช ผลการสอนฯ)ในการควบคมหรอตรวจสอบงานเพ�อเปนแนวทางในการปรบปรงและแกไขปญหาของโรงเรยน (Χ = 3.99, S.D. = 0.71) ตามลาดบ

156

ตารางท� 12 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานเปาหมายการปฏบตงานและฝกอบรม (n = 58)

คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานเปาหมายการปฏบตงานและฝกอบรม 1. ผ บรหารรวบรวมขอมลความตองการของโรงเรยนและชมชน แลวนามาวเคราะหเพ�อกาหนดมาตรฐานและแนวทางการปฏบตงานไดอยางถกตองและมประสทธภาพ

3.99 0.68 มาก

2. ผบรหารเปดโอกาสใหครและบคลากรไดรบการฝกฝนและอบรมในดานตางๆตามความสามารถ ความสนใจ และความถนด

4.27 0.72 มาก

3. ผบรหารจดใหมการฝกอบรมโดยจดหาวทยากรท�มความร ความสามารถและใชวธการท�หลากหลาย เพ�อพฒนาการปฏบตงานในปจจบนและการดาเนนงานในอนาคต

3.99 0.84 มาก

รวม 3.99 0.67 มาก จากตารางท� 12 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานเปาหมายการปฏบตงานและฝกอบรม โดยภาพรวม อยในระดบมาก (Χ = 3.99, S.D. = 0.67) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงอนดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารเปดโอกาสใหครและบคลากรไดรบการฝกฝนและอบรมในดานตางๆตามความสามารถ ความสนใจ และความถนด (Χ = 4.27, S.D. = 0.72) ผบรหารจดใหมการฝกอบรมโดยจดหาวทยากรท�มความร ความสามารถและใชวธการท�หลากหลาย เพ�อพฒนาการปฏบตงานในปจจบนและการดาเนนงานในอนาคต (Χ = 3.99, S.D. = 0.84) และผบรหารรวบรวมขอมลความตองการของโรงเรยนและชมชน แลวนามาวเคราะหเพ�อกาหนดมาตรฐานและแนวทางการปฏบตงานไดอยางถกตองและมประสทธภาพ (Χ = 3.99, S.D. = 0.68) ตามลาดบ

157

ตอนท� 3 การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก

จากการวเคราะหระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ท6ง 7 ดาน ไดแก ดานการวางแผนงบประมาณ ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน ดานการจดระบบการจดซ6อจดจาง ดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ ดานการรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน ดานการบรหารสนทรพย และดานการตรวจสอบภายใน ผวจยไดทาการเกบขอมลโดยใชเคร�องมอท�เปนแบบสอบถามและแบบสมภาษณ ซ� งในสวนของแบบสอบถามผวจ ยไดทาการวเคราะหโดยหาคาเฉล�ย ( Χ ) และสวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน (S.D.) แลวนาคาเฉล�ยเปรยบเทยบตามเกณฑแนวคดของเบสต (Best) ดงรายละเอยดในสวนท� 1 และแบบสมภาษณไดวเคราะหเน6อหา และบรรยายในเชงพรรณนาเพ�มเตมในสวนท� 2 ดงตอไปน6 สวนท� 1 ตารางวเคราะหคาเฉล�ย ( Χ ) และสวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และเปรยบเทยบตามเกณฑแนวคดของเบสต (Best) ซ� งแสดงรายละเอยดในตารางท� 13-20 ตารางท� 13 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวม (n = 58)

การบรหารงบประมาณในสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ 1. ดานการวางแผนงบประมาณ (Y1) 4.05 0.62 มาก 2. ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน (Y2) 4.12 0.63 มาก 3. ดานการจดระบบการจดซ6อจดจาง (Y3) 4.08 0.64 มาก 4. ดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ (Y4) 4.29 0.61 มาก 5. ดานการรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน (Y5) 4.08 0.61 มาก 6. ดานการบรหารสนทรพย (Y6) 4.25 0.59 มาก 7. ดานการตรวจสอบภายใน (Y7) 4.02 0.68 มาก

รวม )( totY 4.04 0.62 มาก จากตารางท� 13 พบวา การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.04, S.D. = 0.62) เม�อพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากในทกดาน โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ไดดงน6 ดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ (Χ = 4.29, S.D. = 0.61) ดานการบรหารสนทรพย (Χ = 4.25,

158

S.D. = 0.59) ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน (Χ = 4.12, S.D. = 0.63) ดานการจดระบบการจดซ6อจดจาง (Χ = 4.08, S.D. = 0.64) ดานการรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน (Χ = 4.08, S.D. = 0.61) ดานการวางแผนงบประมาณ (Χ = 4.05, S.D. = 0.62) และดานการตรวจสอบภายใน (Χ = 4.02, S.D. = 0.68) ตามลาดบ ตารางท� 14 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการวางแผนงบประมาณ (n = 58)

การบรหารงบประมาณในสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการวางแผนงบประมาณ 1. ผบรหารมการวางแผนกลยทธ โดยวเคราะหสภาพการณ ท6งภายในและภายนอกของโรงเรยน

4.01 0.67 มาก

2. ผบรหารมการจดทาแผนการใชจายเงนสอดคลองกบแผนกลยทธ แผนปฏบตราชการประจาป และแผนพฒนาการศกษาของโรงเรยน

4.11 0.68 มาก

3. ผ บรหารมการรวบรวมและจดเกบขอมลพ6นฐาน ปญหา และอปสรรคท�เก�ยวของกบการจดแผนงาน เพ�อใชเปนขอมลประกอบการขอต6งงบประมาณของโรงเรยน

4.06 0.66 มาก

4. ผบรหารมการวางแผนดานการตดตามตรวจสอบการจดเตรยมงบประมาณ

4.08 0.68 มาก

รวม 4.05 0.62 มาก จากตารางท� 14 พบวา การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการวางแผนงบประมาณ โดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.05, S.D. = 0.62) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารมการจดทาแผนการใชจายเงนสอดคลองกบแผนกลยทธ แผนปฏบตราชการประจาป และแผนพฒนาการศกษาของโรงเรยน (Χ = 4.11, S.D. = 0.68) ผบรหารมการวางแผนดานการตดตามตรวจสอบการจดเตรยมงบประมาณ (Χ = 4.08, S.D. = 0.68) ผบรหารมการรวบรวมและจดเกบขอมลพ6นฐาน ปญหา และอปสรรคท� เก�ยวของกบการจดแผนงาน เพ�อใชเปนขอมลประกอบการขอต6งงบประมาณของโรงเรยน (Χ = 4.06, S.D. = 0.66) และผบรหารมการวางแผนกล

159

ยทธ โดยวเคราะหสภาพการณท6งภายในและภายนอกของโรงเรยน (Χ = 4.01, S.D. = 0.67) ตามลาดบ ตารางท� 15 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน (n = 58)

การบรหารงบประมาณในสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน 1. ผบรหารมการสารวจและรวบรวมขอมลพ6นฐาน เชน ขอมลเก�ยวกบโรงเรยน,บคลากรและชมชน เพ�อใชในการกาหนดงบประมาณ

4.12 0.67 มาก

2 . ผ บ รหารม การ ศกษ าว เค ราะ หรา ยละ เ อย ดของงบประมาณแตละแผนงาน/โครงการท6งปท�ผานมาและปปจจบน

4.10 0.71 มาก

3. ผ บรหารมการจดทา เอกสารงบประมาณท�แสดงความสมพนธระหวางวตถประสงค/เปาหมาย และวงเงนงบประมาณของแผนงาน/โครงการไวอยางชดเจน

4.09 0.72 มาก

4. ผบรหารมการปรบปรงการกาหนดงบประมาณใหสอดคลองกบนโยบายท�กาหนดไว

4.12 0.70 มาก

รวม 4.12 0.63 มาก จากตารางท� 15 พบวา การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน โดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.12, S.D. = 0.63) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารมการปรบปรงการกาหนดงบประมาณใหสอดคลองกบนโยบายท�กาหนดไว (Χ = 4.12, S.D. = 0.70) ผบรหารมการสารวจและรวบรวมขอมลพ6นฐาน เชน ขอมลเก�ยวกบโรงเรยน,บคลากรและชมชน เพ�อใชในการกาหนดงบประมาณ (Χ = 4.12, S.D. = 0.67) ผบรหารมการศกษาวเคราะหรายละเอยดของงบประมาณแตละแผนงาน/โครงการท6งปท�ผานมาและปปจจบน (Χ = 4.10, S.D. = 0.71) และผบรหารมการจดทาเอกสารงบประมาณท�แสดง

160

ความสมพนธระหวางวตถประสงค/เปาหมาย และวงเงนงบประมาณของแผนงาน/โครงการไวอยางชดเจน (Χ = 4.09, S.D. = 0.72) ตามลาดบ ตารางท� 16 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการจดระบบการจดซ6อจดจาง (n = 58)

การบรหารงบประมาณในสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการจดระบบการจดซ6อจดจาง 1. ผบรหารจดบคลากรท�มความรความเขาใจเก�ยวกบระเบยบวาดวยงานพสดเปนผปฏบตงาน

4.00 0.72 มาก

2. ผบรหารมแผนการจดซ6อจดจางเปนไปตามแผนงานท�วางไว

4.13 0.64 มาก

3. ผบรหารกาหนดใหมการจดทาบญชวสด และทะเบยนครภณฑถกตองตามระเบยบและเปนปจจบน

4.16 0.68 มาก

รวม 4.08 0.64 มาก จากตารางท� 16 พบวา การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการจดระบบการจดซ6อจดจาง โดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.08, S.D. = 0.64) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารกาหนดใหมการจดทาบญชวสด และทะเบยนครภณฑถกตองตามระเบยบและเปนปจจบน (Χ = 4.16, S.D. = 0.68) ผบรหารมแผนการจดซ6อจดจางเปนไปตามแผนงานท�วางไว (Χ = 4.13, S.D. = 0.64) และผบรหารจดบคลากรท�มความรความเขาใจเก�ยวกบระเบยบวาดวยงานพสดเปนผปฏบตงาน (Χ = 4.00, S.D. = 0.72) ตามลาดบ

161

ตารางท� 17 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการบรหารทางการเงนและการควบคม

งบประมาณ (n = 58)

การบรหารงบประมาณในสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ 1. ผบรหารแตงต6งคณะกรรมการดาเนนการในเร�องการบญชและการเงน และกาหนดความรบผดชอบอยางชดเจน

4.30 0.64 มาก

2. ผบรหารใหจดทาเอกสารหลกฐานประกอบการเบกเงน การรบ-จายเงน และการเกบรกษาเงนครบถวนเปนปจจบน

4.33 0.68 มาก

3. ผบรหารไดจดสรรงบประมาณตามแผนงาน/โครงการอยางเหมาะสม

4.19 0.68 มาก

4. ผบรหารกาหนดใหจดทาทะเบยนคมเงนงบประมาณ เ ง น น อ ก ง บ ป ร ะ ม า ณ แ ล ะ เ ง น ร า ย ไ ดส ถ า น ศ ก ษ า ครอบคลม ครบถวนและเปนปจจบน

4.28 0.66 มาก

รวม 4.29 0.61 มาก จากตารางท� 17 พบวา การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ โดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.29, S.D. = 0.61) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารใหจดทาเอกสารหลกฐานประกอบการเบกเงน การรบ-จายเงน และการเกบรกษาเงนครบถวนเปนปจจบน (Χ = 4.33, S.D. = 0.68) ผบรหารแตงต6งคณะกรรมการดาเนนการในเร�องการบญชและการเงน และกาหนดความรบผดชอบอยางชดเจน (Χ = 4.30, S.D. = 0.64) ผบรหารกาหนดใหจดทาทะเบยนคมเงนงบประมาณ เงนนอกงบประมาณและเงนรายไดสถานศกษา ครอบคลม ครบถวนและเปนปจจบน (Χ = 4.28, S.D. = 0.66) และผบรหารไดจดสรรงบประมาณตามแผนงาน/โครงการอยางเหมาะสม(Χ = 4.19, S.D. = 0.68) ตามลาดบ

162

ตารางท� 18 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการรายงานทางการเงนและ

ผลการดาเนนงาน (n = 58)

การบรหารงบประมาณในสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน 1. ผบรหารกาหนดดชนช6 วด กรอบและโครงสรางการประเมนและการรายงานผลท�ชดเจน

4.01 0.65 มาก

2. ผบรหารไดวเคราะหความคมคาของการดาเนนงาน เพ�อเปนขอมลในการวางแผนงาน/โครงการตอไป

4.00 0.68 มาก

3. ผ บรหารใหจดทารายงานทางการเงนและผลการดาเนนงานเสนอตอหนวยงานตนสงกด

4.16 0.67 มาก

รวม 4.08 0.61 มาก จากตารางท� 18 พบวา การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน โดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.08, S.D. = 0.61) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารใหจดทารายงานทางการเงนและผลการดาเนนงานเสนอตอหนวยงานตนสงกด (Χ = 4.16, S.D. = 0.67) ผบรหารกาหนดดชนช6 วด กรอบและโครงสรางการประเมนและการรายงานผลท�ชดเจน (Χ = 4.01, S.D. = 0.65) และผบรหารไดวเคราะหความคมคาของการดาเนนงาน เพ�อเปนขอมลในการวางแผนงาน/โครงการตอไป (Χ = 4.00, S.D. = 0.68) ตามลาดบ

163

ตารางท� 19 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการบรหารสนทรพย (n = 58)

การบรหารงบประมาณในสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการบรหารสนทรพย 1. ผบรหารไดแตงต6งเจาหนาท�พสดและหวหนาเจาหนาท�พสดของโรงเรยน

4.39 0.67 มาก

2. ผ บรหารไดจดทาระบบฐานขอมลสนทรพยของโรงเรยน

4.06 0.69 มาก

3. ผ บรหารกาหนดใหมการจดเกบ บา รงรกษาและซอมแซมวสดครภณฑใหอยในสภาพพรอมใชงาน

4.03 0.70 มาก

4. ผ บ รหารดา เนนการจดหาและใชประโยชนจากสนทรพยของโรงเรยนท� มอย ตามระเบยบและแนวปฏบตท�เก�ยวของ

4.09 0.69 มาก

5. ผบรหารมการตรวจสอบพสดประจาปแลวรายงานตนสงกดและผเก�ยวของทนตามระยะเวลาท�กาหนด

4.12 0.70 มาก

รวม 4.25 0.59 มาก จากตารางท� 19 พบวา การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการบรหารสนทรพย โดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.25, S.D. = 0.59) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารไดแตงต6งเจาหนาท�พสดและหวหนาเจาหนาท�พสดของโรงเรยน (Χ = 4.39, S.D. = 0.67) ผบรหารมการตรวจสอบพสดประจาปแลวรายงานตนสงกดและผเก�ยวของทนตามระยะเวลาท�กาหนด (Χ = 4.12, S.D. = 0.70) ผบรหารดาเนนการจดหาและใชประโยชนจากสนทรพยของโรงเรยนท�มอย ตามระเบยบและแนวปฏบตท�เก�ยวของ (Χ = 4.09, S.D. = 0.69) ผบรหารไดจดทาระบบฐานขอมลสนทรพยของโรงเรยน (Χ = 4.06, S.D. = 0.69) และผบรหารกาหนดใหมการจดเกบ บารงรกษาและซอมแซมวสดครภณฑใหอยในสภาพพรอมใชงาน (Χ = 4.03, S.D. = 0.70) ตามลาดบ

164

ตารางท� 20 คาเฉล�ย สวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน และคาระดบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการตรวจสอบภายใน (n = 58)

การบรหารงบประมาณในสถานศกษา (Χ ) (S.D.) ระดบ ดานการตรวจสอบภายใน 1. ผบรหารแตงต6งคณะกรรมการตรวจสอบงบประมาณของโรงเรยนเม�อส6นปงบประมาณ

3.96 0.74 มาก

2. ผบรหารจดทาแผนการตรวจสอบการดาเนนงานและการใชจายเงนของโรงเรยนอยางชดเจน

4.04 0.72 มาก

3. ผบรหารจดใหมการกากบ ตดตาม การใชจายเงนของโรงเรยนใหเปนไปตามระเบยบอยางสม�าเสมอ

4.16 0.70 มาก

4. ผบรหารไดจดทาสรปและรายงานผลการตรวจสอบงบประมาณเสนอตอหนวยงานตนสงกด

4.15 0.70 มาก

5. ผบรหารนาผลการประเมนไปปรบปรงพฒนาการใชจายงบประมาณและการประเมนผลการใชงบประมาณ

4.08 0.70 มาก

รวม 4.02 0.68 มาก จากตารางท� 20 พบวา การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ในดานการตรวจสอบภายใน โดยภาพรวมอยในระดบมาก (Χ = 4.02, S.D. = 0.68) เม�อพจารณาเปนรายขอ พบวา อยในระดบมากทกขอ โดยเรยงลาดบคาเฉล�ยจากมากไปหานอย ดงน6 ผบรหารจดใหมการกากบ ตดตาม การใชจายเงนของโรงเรยนใหเปนไปตามระเบยบอยางสม�าเสมอ (Χ = 4.16, S.D. = 0.70) ผบรหารไดจดทาสรปและรายงานผลการตรวจสอบงบประมาณเสนอตอหนวยงานตนสงกด (Χ = 4.15, S.D. = 0.70) ผบรหารนาผลการประเมนไปปรบปรงพฒนาการใชจายงบประมาณและการประเมนผลการใชงบประมาณ (Χ = 4.08, S.D. = 0.70) ผบรหารจดทาแผนการตรวจสอบการดาเนนงานและการใชจายเงนของโรงเรยนอยางชดเจน (Χ = 4.04, S.D. = 0.72) และผบรหารแตงต6งคณะกรรมการตรวจสอบงบประมาณของโรงเรยนเม�อส6นปงบประมาณ (Χ = 3.96, S.D. = 0.74) ตามลาดบ

165

สวนท� 2 การวเคราะหเน6อหาจากแบบสมภาษณ ผทรงคณวฒ จานวน 5 คน ไดแก ผอานวยการสานกการศกษา ผอานวยการสถานศกษา ผอานวยการสานกการคลง สมาชกสภาเทศบาล มผลสรปดงน6 1. ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน

สถานศกษา มการดาเนนการตามข6นตอน โดยใหฝายบรหารแตงต6งบคคลจากผรบผดชอบโครงการตามแผนงาน เจาหนาท�การเงนของโรงเรยน และเจาหนาท�พสด รวมรบผดชอบในการกาหนดผลผลต และงบประมาณในการดาเนนการตาง ๆ และใชวตถประสงคและผลท�คาดวาจะไดรบจากโครงการ/กจกรรมตามแผนงานโรงเรยนและจากความตองการของผมสวนเก�ยวของทกฝาย โดยยดหลกการบรหารแบบโรงเรยนเปนฐานเปนหลกในการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน ซ� งปญหาและอปสรรคคอความคลาดเคล�อนของปจจยนาเขา ท6 งตวนกเรยนและบคคลอ�น ๆ ท�เก�ยวของ แตสามารถปองกนและแกไขไดดวยการใชวธการประสานงาน เตรยมความพรอม นเทศตดตามเปนระยะ จดออนในดานน6 คอ โรงเรยนมบคลากรนอย ปฏบตงานในหลายหนาท� และไมตรงตามความสามารถ นอกจากน6ผลผลตบางอยางไมสามารถคานวณตนทนท�แนนอนได สวนจดแขง คอบคลากรทกฝายมความพยายาม และรวมมอ รวมใจท�จะทาใหผเรยนมคณภาพ สวนสานกงานเทศบาลนครนครปฐม มการปฏบตในดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทนโดยกอง/สานก/สถานศกษาในสงกดท�เสนอของบประมาณเปนผกาหนดผลผลตและคานวณตนทนในโครงการ/แผนงานน6น ๆ และสานกคลงมหนาท�ควบคมดแลการเบกจายตามระเบยบ 2. ดานการจดระบบการจดซ5อจดจาง สถานศกษามการคดเลอกบคลากรทางานตามความรความสามารถ และความสมครใจและมการขออตรากาลงในสาขาวชาเฉพาะ เพ�อเขามาดาเนนการตามข6นตอนของการจดซ6อจดจาง โดยเร�มจากการสารวจความตองการของการใชพสด/ครภณฑ ฝายบรหารรวบรวม จดทาแผน เพ�อใชงบประมาณตามระเบยบของการใชจายงบประมาณ โดยฝายบรหารและผรบผดชอบโครงการเปนผกาหนดคณสมบตของพสดตามคณภาพ ความคมคา ความจาเปน และบรการ จากน6นดาเนนการจดซ6อ/จาง อนมตงบประมาณ และดาเนนการตามแผน/โครงการ ซ� งกระบวนการท�สาคญท�สดในการจดระบบการจดซ6อจดจางของสถานศกษา คอการนเทศ ตดตามผลการใชพสด ครภณฑเหลาน6นวามความคมคา และบรรลเปาหมายตามแผนท�วางไวหรอไมและตองมการควบคมอยางดพอ โดยเฉพาะวสดส6นเปลองตางๆ สวนสานกงานเทศบาลนครนครปฐม มการปฏบตในการจดระบบการจดซ6 อจดจางโดยใชระเบยบการจดซ6 อจดจางตามระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการพสดขององคกรปกครองสวนทองถ�น พ.ศ. 2535 และฉบบแกไข

166

เพ�มเตมจนถงปจจบน (ฉบบท�9 พ.ศ.2553) โดยคดเลอกคณะทางานจากลกษณะหนาท�และความรบผดชอบของผท�ไดรบแตงต6งเปนสาคญหรอเจาหนาท�พสดเสนอช�อตอคณะกรรมการจดซ6อจดจาง กระบวนการท�สาคญท�สดในการจดระบบการจดซ6อจดจางของสานกงานเทศบาลนครนครปฐมคอข6นตอนการจดทาประกาศ การลงนามในสญญาและการกาหนดคณลกษณะ/คณสมบตของพสด ซ� งใชเกณฑการพจารณาตามบญชมาตรฐานครภณฑของสานกงบประมาณ กรณไมมใหใชกาหนดตามทองถ�น/ทองตลาดและหลกความมประสทธภาพ ความถกตอง และใชวสดท�ผลตในประเทศไทย ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2553 สวนการควบคมการดาเนนการจดซ6อจดจางสามารถกระทาไดในระดบหน� ง ซ� งบางคร6 งมการกากบส�งการแนวทางปฏบตจากสวนกลาง ทาใหการปฏบตการจดหาพสดไมสอดคลองกบความจาเปนเรงดวน ขอเสนอแนะของสถานศกษาและสานกงานเทศบาลนครนครปฐมสามารถสรปไดดงน6 ควรมการใหความรแกเจาหนาท�ท�ดาเนนการจดซ6อจดจาง เพ�อใหเกดการดาเนนการท�ถกตองและมประสทธภาพ ใหมการต6งคณะกรรมการนเทศการใช จดเกบ และการแจกจาย เพ�อเกดความประหยด คมคา และเกดประสทธผล ควรกระจายอานาจใหองคกรปกครองสวนทองถ�นมอสระในการดาเนนการ งานพสด เพ�อใหเกดความสะดวกรวดเรวและสอดคลองกบความจาเปน

167

(n = 58)

ตอนท� 4 ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาและการบรหารงบประมาณ

สถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาและการบรหารงบประมาณสถานศกษา ในสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ผวจยใชการวเคราะหคาสมประสทธlสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s product –moment correlation coefficient) ซ� งสามารถแสดงรายละเอยดดงตารางท� 21 ตารางท� 21 ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาและการบรหารงบประมาณ

สถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวมและรายดาน

* มนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05

การบรหารงบประมาณ คณลกษณะของผบรหาร

ดานก

ารวา

งแผน

งบปร

ะมาณ

(Y1)

ดานก

ารกา

หนดผ

ลผลต

และ

การค

านวณ

ตนทน

(Y2)

ดานก

ารจด

ระบบ

การจ

ดซ6อจ

ดจาง

(Y3)

ดานก

ารบร

หารท

างกา

รเงนแ

ละ

การค

วบคม

งบปร

ะมาณ

( Y4)

ดานก

ารรา

ยงาน

ทางก

ารเงน

และ

ผลกา

รดาเน

นงาน

(Y5)

ดานก

ารบร

หารส

นทรพ

ย (Y

6)

ดานก

ารตร

วจสอ

บภาย

ใน (Y

7)

รวม

(Ytot

)

1. ดานภาวะผนา (X1) 0.663* 0.588* 0.485* 0.553* 0.548* 0.552* 0.506* 0.607*

2. ดานการจงใจ (X2) 0.608* 0.633* 0.537* 0.541* 0.584* 0.602* 0.594* 0.643* 3. ดานการตดตอส�อสาร (X3) 0.633* 0.648* 0.564* 0.573* 0.601* 0.601* 0.580* 0.669* 4. ดานการมปฏสมพนธ (X4) 0.595* 0.582* 0.501* 0.575* 0.590* 0.542* 0.557* 0.625* 5. ดานการตดสนใจ (X5) 0.690* 0.645* 0.575* 0.573* 0.589* 0.573* 0.599* 0.688* 6. ดานการกาหนดเปาหมาย (X6) 0.734* 0.659* 0.561* 0.591* 0.644* 0.597* 0.586* 0.711* 7. ดานการควบคมการปฏบตงาน (X7)

0.691* 0.686* 0.558* 0.562* 0.628* 0.554* 0.616* 0.694*

8. ดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม (X8)

0.711* 0.680* 0.580* 0.524* 0.614* 0.546* 0.627* 0.709*

รวม(Xtot) 0.666* 0.620* 0.525* 0.489* 0.574* 0.532* 0.560* 0.643*

168

จากตารางท� 21 พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาสถานศกษา )( totΧ และการบรหารงบประมาณสถานศกษา )( totΥ สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวมมความสมพนธกน (r = 0.643*) อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 เม�อพจารณาถงความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา )( totΧ กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา ( )Υ แตละดาน พบวา ภาพรวมของคณลกษณะของผ บรหารสถานศกษา )( totΧ กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา ดานการวางแผนงบประมาณ (Y1) มความสมพนธกนมากท�สด (r = 0.666*) อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 และภาพรวมของคณลกษณะของผ บรหารสถานศกษา )( totΧ สมพนธกบการบรหารงบประมาณในสถานศกษาดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ (Y4) มความสมพนธกนนอยท�สด (r = 0.489*) อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 สวนภาพรวมของการบรหารงบประมาณในสถานศกษา )( totΥ กบคณลกษณะของผ บ รห า ร ส ถ า นศ ก ษ า ( )Χ แ ตล ะ ดา น พ บ ว า ภ า พ ร วม ข อ ง ก า รบ รห า รง บ ป ร ะ ม า ณ ใ นสถานศกษา )( totΥ กบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาดานการกาหนดเปาหมาย (X6) มความสมพนธกนมากท�สด (r = 0.711*) อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 และภาพรวมของการบรหารงบประมาณในสถานศกษา )( totΥ กบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาดานภาวะผนา (X1) มความสมพนธกนนอยท�สด ( r = 0.607*) อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 ผลการว เคราะหคณลกษณะของผ บรหารสถานศกษาท�สมพนธกบการบรหารงบประมาณสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก กบการบรหารงบประมาณสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก มความสมพนธกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 โดยมคาความสมพนธกนในทางบวกหรอมความสมพนธกนในลกษณะท�คลอยตามกน

บทท� 5

สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยคร� งน� มวตถประสงคเพ�อทราบ 1) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก 2) การบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก และ 3) ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก การวจยคร� งน� เปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) โดยใชสถานศกษาเปนหนวยวเคราะห (unit of analysis) ผใหขอมลจาก 58 โรง ประกอบดวย ผอานวยการสถานศกษา รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน หวหนางานงบประมาณ หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ หวหนาฝายงานพสด และครปฏบตการสอน รวมผใหขอมลท�งส�น 348 คน เคร�องมอท�ใชในการวจยเปนแบบสอบถาม เก�ยวกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา ตามแนวคดของลเครท (Rensis Likert) และการบรหารงบประมาณในสถานศกษา ของชยสทธ เฉลมมประเสรฐ สถตท�ใชในการวจยคอการวเคราะหความถ� (frequency) คารอยละ (percentage) คาเฉล�ย (Χ ) คาสวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และคาสมประสทธX สหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s product – moment correlation coefficient) และในสวนแบบสมภาษณเก�ยวกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน และดานการจดระบบการจดซ�อจดจาง มผใหขอมลท�งส�น 5 คน ประกอบดวย ผอานวยการสานกการศกษา ผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบมธยมศกษา ผอานวยการสถานศกษาท�จดการศกษาในระดบประถมศกษา ผอานวยการสานกการคลง และสมาชกสภาเทศบาล โดยใชการวเคราะหเน�อหาและบรรยายในเชงพรรณนา 169

170

สรปผลการวจย

ผลจากการวจยคร� งน� มประเดนท�ควรนามาพจารณาเพ�อใหทราบถงสภาพท�แทจรง และสามารถนาไปใชพฒนาใหเกดประโยชนกบการบรหาร โดยผวจยขอเสนอผลของการวจยซ� งสามารถสรปไดดงน� 1. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวมอยในระดบมาก เม�อพจารณารายดานพบวา อยในระดบมากทกดาน โดยดานภาวะผนามคาเฉล�ยสงสด และดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรมมคาเฉล�ยต�าสด 2. การปฏบตงานการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกโดยภาพรวมอยในระดบมาก เม�อพจารณารายดานพบวา อยในระดบมากทกดาน โดยดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณมคาเฉล�ยสงสดและดานการตรวจสอบภายในมคาเฉล�ยต�าสด 3. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก มความสมพนธกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 โดยมคาสมประสทธX สหสมพนธเทากบ 0.643 และเม�อแยกพจารณาเปนรายดานพบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา กบการบรหารงบประมาณสถานศกษามความสมพนธกนทกดาน

อภปรายผลการวจย

ผลจากการวจยคร� งน� มประเดนสาคญท�นาสนใจ ซ� งผวจยสามารถนามาอภปรายผลไดดงน� 1. จากผลการวจย พบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวมอยในระดบมาก ซ� งไมเปนไปตามสมมตฐานการวจยท�ต�งไว ผลการวจยดงกลาวสามารถอธบายไดวาสถานศกษาแตละแหงในสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกใหความสาคญกบคณลกษณะของผบรหาร ซ� งสามารถสงเกตไดจากสถานศกษาตางๆในปจจบนผบรหารสวนใหญไดรบการศกษาในระดบปรญญาโทสาขาการบรหารการศกษา และการเขาสตาแหนงของผบรหารสถานศกษาจะตองผานกระบวนการคดเลอก การทาผลงาน และการอบรมตามหลกสตรผบรหารสถานศกษา เพ�อเพ�มพนความรความสามารถในการบรหารงานใหมประสทธภาพ จงทาใหผบรหารสถานศกษาสามารถใชองคความรตางๆมาประกอบการบรหารงาน ตลอดจนใชเทคนคและวธการตาง ๆ ตามกระบวนการบรหาร ซ� งเปนการแสดงถงการมภาวะผนา

171

นอกจากน�ผบรหารยงสามารถใชเทคนควธการจงใจ เพ�อใหผใตบงคบบญชาเกดความเปนอนหน�งอนเดยวกน และพรอมท�จะทางานเพ�อองคกรอยางแทจรง ผานชองทางการส�อสารท�หลากหลายรปแบบ แตละชองทางมความเหมาะสมกบแตละสถานการณ ซ� งทาใหผบรหารสามารถสรางความสมพนธอนดกบผใตบงคบบญชา รวมถงสามารถควบคมดแลการปฏบตงานไดอยางท�วถง และส� งเหลาน� เองท�ผบรหารจะสามารถใชเปนเคร� องมอประกอบในการตดสนใจ การกาหนดเปาหมาย และการวางแผนเพ�อพฒนาบคลากรท�อยภายใตการบงคบบญชาของตน

หากพจารณาคณลกษณะของผบรหารเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดานเชนกน โดยเรยงคาเฉล�ยจากมากไปนอย ไดดงน� ดานภาวะผนา ดานการจงใจ ดานการกาหนดเปาหมาย ดานการมปฏสมพนธ ดานการตดตอส�อสาร ดานการตดสนใจ ดานการควบคมการปฏบตงาน และดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม ตามลาดบ ท�งน� ท�ดานภาวะผนามคาเฉล�ยมากท�สดเปนเพราะผบรหารในปจจบนไดมการเรยนรท�จะเปนผนาท�ด โดยการประพฤตเปนแบบอยางท�ด เขาใจหลกการและวธการในการสรางอทธพลตอบคคลในกลมเพ�อนาไปสความสาเรจตามเปาหมาย ซ� งเปนเปาหมายท�ผบรหารใหความเช�อม�นในตวผใตบงคบบญชาในการมสวนรวมกาหนดข�น ผานกระบวนการส�งการ การมอทธพลตอผอ�น และการมปฏสมพนธ โดยผบรหารท�ดจะสามารถถายทอดแนวคดไปสการปฏบตและสงผลใหเกดความสาเรจตอองคกรในท�สด สอดคลองกบแนวคดของกรฟฟธ (Griffith) ท�ไดศกษาเร�องพฤตกรรมภาวะผนาและพบวาผนาท�มประสทธภาพควรมพฤตกรรมในการเปนผผลกดน คอใหโอกาสผมสวนรวมพฒนางานท�รบผดชอบและสนบสนนใหทางานไดดข�น ดานการจงใจซ� งอยในระดบมากรองลงมา แสดงใหเหนวาผบรหารเหนความสาคญของผใตบงคบบญชา จงใชเทคนควธการจงใจในการสรางเจตคตท�ดตองานและตอเปาหมายขององคกร โดยการมอบหมายงานท�เหมาะสมเพ�อกระตนใหเกดความรบผดชอบและปฏบตหนาท�และงานท�ไดรบมอบหมายไดสาเรจลลวง และเพ�อเปนการสรางความเช�อม�นในองคกรใหเกดข�น ซ� งสอดคลองกบงานวจยของปราณ อธคมานนทท�วาผบรหารตองใชความสามารถในการจงใจ โนมนาวจตใจใหผใตบงคบบญชาไดตระหนกและเกดความกระตอรอรนท�จะปฏบตงานตางๆท�ไดรบมอบหมายใหเปนไปตามภารกจและเปาหมายท�วางไว โดยทาใหผใตบงคบบญชาเกดการเปล�ยนแปลงความสนใจในการกระทาเพ�อตนเองไปสการกระทาเพ�อประโยชนของสวนรวม ลาดบตอมาคอดานการกาหนดเปาหมาย ซ� งผบรหารสถานศกษาทกทานมความรทางดานวชาการและนโยบายการบรหารงานของสถานศกษาเปนอยางดจงสามารถใชเปนตวกาหนดเปาหมายของสถานศกษาไดอยางเหมาะสม สอดคลองกบชาญชย อาจนสมาจาร ท�กลาววาการวางแผนกาหนดเปาหมายชวยใหการบรหารงานของสถานศกษาดาเนนไปไดอยางถกตอง มการประชมปรกษารวมกนท�งฝายบรหารและครอาจารย เพ�อสรางความเขาใจใหตรงกน ซ� งจะชวย

172

ใหการปฏบตหนาท�การงานไมผดพลาด ประหยดท�งเวลาและทรพยากร ทาใหการบรหารเปนไปอยางราบร�นและเจรญกาวหนา ในทางเดยวกนผบรหารสถานศกษาสงกดเทศบาลในภมภาคตะวนกไมไดมองขามความคดเหนของครและบคลากร แตยงไดนาความคดเหนเหลาน�นหลอมรวมไวในเปาหมายของสถานศกษาไดเปนอยางด ซ� งเปนการสรางการยอมรบใหเกดข�น และเม�อไดเปาหมายสมบรณแลวยงมการประชาสมพนธใหความรในเร�องแนวทางการปฏบตรวมกน เพ�อใหทกคนมองเหนภาพของความสาเรจและเดนไปในทศทางท�ถกตองรวมกน ดานการมปฏสมพนธ ผบรหารเนนความรวมมอในการทางาน โดยใหทางานเปนทมแบบกลยาณมตร ทกคนมความเขาใจและไววางใจซ� งกนและกน ผบรหารพรอมใหความชวยเหลอครและบคลากรในสถานศกษา หรอแมแตชมชนผบรหารกใหความสาคญเชนกน กลาวคอผบรหารเปดโอกาสใหชมชนไดมสวนรวมในการจดการศกษาของสถานศกษา เพ�อใหการจดการศกษาไดตรงตามความตองการของชมชนและสรางความสมพนธอนดระหวางสถานศกษาและชมชน ทาใหสถานศกษาไดรบการสนบสนนเปนอยางดจากชมชนสงผลใหสถานศกษามความเขมแขงและมความพรอมในการจดการศกษาใหสอดคลองกบเปาหมายท�ไดวางไว ซ� งมขอมลสนบสนนจากการศกษาของ ลดดา เสนาะพน เร�อง “ประสทธภาพเชงประจกษในการบรหารงานดานการสรางความสมพนธระหวางโรงเรยนกบชมชน” พบวา คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนท�ประสบความสาเรจสามารถสรางศรทธาไดอยางแรงกลา ผบรหารจะเปนผมมนษยสมพนธด บรการและชวยเหลอชมชน เปนนกพฒนา เปนผ เสยสละ มคณธรรม จรยธรรม ไปรวมงานและพลประชมชนดวยตนเอง ใหเกยรตและยกยองผนาชมชนและปฏบตตนอยางเสมอตนเสมอปลาย ดานการตดตอส�อสาร ผบรหารสถานศกษาไดมการจดระบบการส�อสารภายในและภายนอกสถานศกษาใหมความรวดเรวและท�วถง โดยมการจดหาส�อและเทคโนโลยท�เหมาะสมเพ�อรองรบการทางานในหลากหลายรปแบบ เพราะผบรหารตระหนกดวาชองทางการตดตอส�อสารท�รวดเรว ชดเจน และท�วถงเปนอกหน� งชองทางในการรบรขาวสาร หรอตดตอประสานงานระหวางครและบคลากรในสถานศกษา และกบหนวยงานหรอชมชนภายนอก เพ�อการดาเนนการบรหารสถานศกษาไดอยางเตมประสทธภาพ ซ� งสอดคลองกบแนวคดของนพพงษ บญจตรากล ท�กลาววา การส�อสารเปนกระบวนการบรหารท�สาคญท�สงขาวและความเขาใจ เพ�อใหบคคลทางานไดตามวตถประสงคขององคการ ชวยใหการประสานงานดข�นและชวยใหทกคนในหนวยงานไดเขาใจความเคล�อนไหวของการทางานไดท�วถง สอดคลองกบแนวคดของสเตยร (Steers)ท�พบวา การตดตอส�อสารมบทบาทสาคญตอกระบวนการอ�นๆ ขององคการ เชน การใชภาวะผนา การตดสนใจ และการปรบตวขององคกร จงควรใชชองทางการตดตอส�อสารหลายทาง เพ�อเพ�มโอกาสท�ขาวสารจะไดรบอยางถกตอง แตเน�องดวยการจดหาส�อและเทคโนโลยท�ทนสมยตองอาศยงบประมาณและผรบผดชอบท�มความร จงอาจเปนสาเหตหน� งท�ทาใหดานการ

173

ตดตอส�อสาร ถกจดอยเปนลาดบท� 5 จากท�งหมด 8 ดาน ลาดบรองลงมาคอดานการตดสนใจ ขอมลมความสาคญเปนอยางมากในการใชเพ�อประกอบการตดสนใจ ซ� งผบรหารท�ดจะตองมความสามารถในการตดสนใจและแกปญหาไดอยางเหมาะสมตามสถานการณ โดยใชขอมลท�ไดจากการรวบรวมขอมล กล�นกรองขอมล และนาขอมลน�นๆไปประกอบการตดสนใจบรหารงานของสถานศกษา โดยใหครและบคลากรไดมสวนรวมในการตดสนใจเชนเดยวกบงานวจยของมลฟอรด,เคนเดลและเคนเดล (Mulford, Kendell, and Kendell)ท�ทาการวจยเก�ยวกบการปฏบตงานดานการบรหารและการรบรของนกเรยนระดบมธยมศกษากบการสงเกตของโรงเรยนและการกระทาของคร พบวาการใหครมสวนรวมในการตดสนใจโดยการทางานเปนกลม จะมผลตอการรบรและเกดความสมพนธท�ดระหวางผเรยนตอโรงเรยนและครในเชงบวก น�นหมายความวาการตดสนใจน�นไมไดข�นอยกบผบรหารเพยงคนเดยว หากแตตองคานงถงคร บคลากรทางการศกษา และในบางคร� งนกเรยนเองกตองมสวนรวมในการตดสนใจในเร�องตางๆเชนเดยวกน จากผลการวจยในคร� งน�แมวาดานการตดสนใจจะอยในลาดบเกอบทายแตกไดเปอรเซนอยในระดบมาก กแสดงวาทกฝายใหความสาคญกบการตดสนใจ คณลกษณะของผบรหารท�อยในระดบมากเปนอนดบรองสดทายคอดานการควบคมการปฏบตงาน ผบรหารจะตองใชวธการกากบตดตาม ดแลและตรวจสอบการทางานของครและบคลากรอยางถกตอง เหมาะสม และเปนธรรม มการวดและประเมนผลการปฏบตงานอยางตอเน�อง และนาขอมลท�ไดมาใชปรบปรงและแกไขปญหาของโรงเรยน แตเน�องดวยภาระงานในหนาท�ของผบรหารซ� งนอกจากจะตองบรหารงานภายในสถานศกษาแลวยงตองคอยรบคาส�งการปฏบตงานจากหนวยงานระดบสงข�นไป ทาใหไมมเวลาในการตดตามการปฏบตงานของครและบคลากรเทาท�ควร หรอบางคร� งการควบคมอาจขาดการวางแผนท�ดทาใหครและบคลากรรสกวาตนเองถกควบคมความประพฤตมากกวาการตดตามเพ�อใหความชวยเหลอ ซ� งสอดคลองกบ จราภรณ อ�มวทยาท�ไดเสนอวา ผบรหารควรมพฤตกรรมท�เหมาะสมในการควบคมการปฏบตงานซ� งตองระวงเปนพเศษตอทาทของตนเอง เพ�อมใหเกดความรสกในลกษณะการถกจองจบผดหรอถกควบคมกบผปฏบตงาน และดานเปาหมายการปฏบตงานและฝกอบรม พบวาอยในระดบมากเปนอนดบสดทาย เน�องจากผบรหารใหความสาคญกบครและบคลากรวาเปนสวนหน� งในการสรางความสาเรจของงาน มความตองการพฒนาและสรางมาตรฐานแกบคลากร และเพ�อชวยแกไขปญหาการจดการเรยนการสอนตามความตองการของบคลากร แตจากผลการวจยพบวาผบรหารยงขาดการเกบและรวบรวมขอมลความตองการของโรงเรยนและชมชน หรอสอบถามความตองการพฒนาตนเองของครและบคลากรอยางเปนระบบ ทาใหไมสามารถกาหนดแนวทางการพฒนาบคลากรไดอยางชดเจนและการวางแผนการพฒนาบคลากรอาจไมสอดคลองกบความตองการของคร บคลากร และชมชนเทาท�ควร ส�งเหลาน� เองทา

174

ใหดานเปาหมายการปฏบตงานและฝกอบรมอยในระดบมากเปนอนดบสดทายของคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา

2. จากผลการวจยพบวาการปฏบตงานการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกโดยภาพรวมอยในระดบมากเชนเดยวกน ท� งน� อาจเน�องมาจากผ บรหารสถานศกษามความรความเขาใจในเร�องของการบรหารงานงบประมาณในสถานศกษาเปนอยางด ท�งในเร�องของการวางแผนจดทางบประมาณโดยอาศยขอมลท�เกบรวบรวมและวเคราะหอยางถกวธ เขาใจเร�องระเบยบตางๆ มการควบคมและบรหารทรพยสนอยางถกตอง รวมท�งมการตรวจสอบภายในเพ�อความโปรงใสและดาเนนการจดทารายงานเสนอตนสงกดอยางครบถวน

ถาพจารณาเปนรายดาน การปฏบตงานการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกอยในระดบมากทกดานเชนกน โดยสามารถเรยงคาเฉล�ยจากมากไปนอย ไดดงน� ดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณ ดานการบรหารสนทรพย ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน ดานการจดระบบการจดซ�อจดจาง ดานการรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน ดานการวางแผนงบประมาณ และดานการตรวจสอบภายใน ตามลาดบ โดยในดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณอยในระดบมากเปนลาดบแรก กลาวคอผบรหารสถานศกษามการจดสรรงบประมาณตามแผนงานไดอยางเหมาะสม มการแตงต� งคณะกรรมการในการดาเนนงานและกาหนดหนาท�ความรบผดชอบไวอยางชดเจน ทกคนมความเขาใจตรงกนทาใหสามารถทางานไปในทศทางเดยวกน รวมท�งมการจดทาเอกสารหลกฐานไวอยางครบถวนเปนปจจบน สอดคลองกบงานวจยของสมหวง ขอเอ�อนกลาง ท�ในดานการบรหาร

ทางการเงนและการควบคมงบประมาณอยในระดบมากเปนอนดบแรกเชนเดยวกน ซ� งในงานวจยกลาววาผบรหารโรงเรยนและครโรงเรยนมธยมศกษาสงกดกรมสามญศกษาจงหวดบรรมย มความคดเหนวาการจดทางบประมาณแบบมงเนนผลงานควรจะดข�นเม�อใชแนวทางในการปฏบตตามท�เสนอ เชน การใหทกฝายมสวนรวม การไดไปศกษาดงานท�อ�น การมอบหมายงาน การตดตามงานอยางเปนระบบ ฯลฯ และเม�อเปรยบเทยบความแตกตางของความคดเหนปรากฏวาผบรหารโรงเรยนและครโรงเรยนมธยมศกษามความคดเหนไมแตกตางกนซ� งเปนไปตามสมมตฐานท�ต�งไวทกประการ ดานการบรหารสนทรพย ผบรหารสถานศกษามความรและประสบการณเก�ยวกบการบรหารสนทรพย มความเขาใจรายละเอยดการวางแผนการใชสนทรพยอยางคมคา โดยการแตงต�งบคลากรผรบผดชอบอยางเหมาะสม วางระบบฐานขอมลสนทรพย จดหาและใชประโยชนจากสนทรพย รวมถงการบารงรกษาท�ถกตองตามระเบยบปฏบต ทาใหการบรหารทรพยสนเปนไปอยางถกตองและสามารถใชทรพยสนท�มอยไดอยางคมคา ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทนอยในระดบมากเชนเดยวกน แสดงใหเหนถงความสามารถของผบรหารสถานศกษาในการ

175

สารวจและวเคราะหรายละเอยดของงบประมาณในแตละแผนงาน/โครงการและสามารถนาขอมลท�ไดมาใชกาหนดรายละเอยดการดาเนนการเก�ยวกบงบประมาณน�นๆ และสามารถนามาใชเพ�อปรบปรงการกาหนดงบประมาณเพ�อใหสอดคลองกบแนวนโยบายท�จะตองกาหนดในคราวตอๆไป การบรหารงบประมาณในสถานศกษาดานท�มากรองลงมาคอ ดานการจดระบบการจดซ�อจดจาง ซ� งผบรหารสถานศกษามการปรบปรงกระบวนการจดซ� อจดจางใหมความคลองตว ชดเจนและโปรงใส มการดาเนนการตามแผนการจดซ�อจดจางท�ไดวางไว และมการจดวางตวบคลากรท�มความรในการจดทาบญชวสดและทะเบยนครภณฑเพ�อใหมความถกตองและเปนปจจบน ทาใหสถานศกษาสามารถจดหาส�งท�ดมคณภาพ ไดรวดเรวทนเวลา ในราคาท�เหมาะสม สงผลใหการบรหารงานในดานตางๆของสถานศกษาเปนไปอยางเรยบรอยราบร�น ในดานตอมาคอดานการรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน ซ� งอยในระดบมากเชนกน เปนการยนยนวาการบรหารจดการของผบรหารสถานศกษามความโปรงใสสามารถตรวจสอบได กลาวคอมการกาหนดโครงสรางฐานขอมลทางบญชท�สอดคลองกนเพ�อรองรบโครงสรางผลผลตหลก ระบบบญชแบบเกณฑคงคางและระบบรายงานผลการดาเนนงาน รวมถงมการวางและพฒนาระบบการรายงานผลการดาเนนงาน(school performance report)ท�สะทอนผลการปฏบตงานตามแผนงานอยางตอเน�อง เพ�อเสนอใหหนวยงานตนสงกดทราบ ดานท�มากเปนอนดบรองสดทายไดแก ดานการวางแผนงบประมาณ ซ� งประกอบดวยการกาหนดวสยทศน (vision) พนธกจ(mission) และจดทาแผนกลยทธ (strategic plan) และแผนการปฏบตงาน รวมถงกรอบงบประมาณรายจายลวงหนา ซ� งจากผลการวจยพบวาอยในระดบมาก แสดงวาผบรหารมการดาเนนการอยางครบถวน ซ� งการวางแผนจดการดานงบประมาณท�ดยอมทาใหการดาเนนงานสาเรจบรรลถงเปาหมายไดดเชนเดยวกน ตรงกบของวาทน ตนสวระวงศ ท�วาสภาพการดาเนนงานเก�ยวกบการวางแผนงบประมาณแบบมงเนนผลงานโดยภาพรวมอยในระดบมาก และเม�อพจารณาเปนรายดาน พบวาท�งดานการวางแผนกลยทธระดบสถานศกษา ดานการวางแผนงบประมาณระยะปานกลาง และดานการจดทาแผนปฏบตการประจาป อยในระดบมากเชนเดยวกน และการเปรยบเทยบสภาพการดาเนนงานเก�ยวกบการวางแผนงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ตามขนาดโรงเรยนพบวาท�งโดยภาพรวมและรายดาน ผบรหารและครในโรงเรยนท�มขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ มการดาเนนงานเก�ยวกบการวางแผนแบบมงเนนผลงานแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 สวนดานการตรวจสอบภายใน ซ� งอยในระดบมากเปนอนดบสดทาย อาจเน�องมาจากการดาเนนการจดวางโครงสรางหนวยตรวจสอบภายในเพ�อใหมความเหมะสมกบขนาดของสถานศกษาและเปนอสระจากระบบบรหารน�นดาเนนการไดยาก เพราะขอจากดในเร�องของบคลากร และเน�องดวยการขาดบคลากรน� เองสงผลใหการจดทาทะเบยนคมการเบกจายงบประมาณไมเปนปจจบนเทาท�ควร แต

176

จากการวจยพบวายงอยในระดบมาก ซ� งกแสดงวาผบรหารมการควบคมดแลการดาเนนการใหเปนไปตามระเบยบไดอยางเรยบรอย ครอบคลมและครบถวนไดในท�สด

3. ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก โดยภาพรวมอยในระดบมาก เน�องมาจากการปฏบตการบรหารงบประมาณในสถานศกษาจะบรรลผลสาเรจตามแผนงาน/โครงการท�ไดวางไวหรอไม สวนผลกดนสาคญกคอคณลกษณะของผบรหารในดานตางๆ ในทางกลบกนคณลกษณะของผบรหารกสามารถสะทอนใหเหนไดจากการปฏบตการบรหารงบประมาณของสถานศกษาเชนเดยวกน

เม�อพจารณาเปนรายดานพบวา คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา มความสมพนธกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตกทกดานและมความสมพนธระดบมากในทกดานดวย แสดงใหเหนวาการปฏบตการบรหารงบประมาณของสถานศกษาจะประสบความสาเรจไดมากนอยเพยงใด ปจจยสาคญตวหน� งกคอคณลกษณะของผ บรหารสถานศกษา โดยสงเกตจากระดบความสมพนธจะพบวาการบรหารงบประมาณในดานการวางแผนงบประมาณน�นมความสมพนธกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาดานการกาหนดเปาหมายในระดบมากท�สด ยอมแสดงวาการวางแผนงบประมาณตองอาศยผบรหารท�มความรความสามารถในทางวชาการและนโยบายการบรหารของสถานศกษาเปนอยางด สามารถกาหนดเปาหมายความสาเรจและไดรบการยอมรบและปฏบตตามจากบคลากรทกฝาย นอกจากน� การบรหารงบประมาณในดานการวางแผนงบประมาณน�นยงมความสมพนธกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาในดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรม ดานการควบคมการปฏบตงาน ดานการตดสนใจ ดานภาวะผนา และดานการมปฏสมพนธในระดบมากรองลงมาตามลาดบ ซ� งเปนการยนยนวาการวางแผนงบประมาณเปนเร�องท�ทกฝายใหความสาคญ กลาวคอจะวางแผนงบประมาณไดตรงตามแผน/โครงการท�วางไวหรอไมน�นผบรหารจะตองเหนความสาคญของครและบคลากร มความเช�อม�นและพรอมสงเสรมใหครและบคลากรไดมการพฒนาตนเองอยางเหมาะสมดวยวธการท�หลากหลายเชนการจดอบรม สมมนา การศกษาดงานหรอดวยวธการอ�นๆตามความพงพอใจของครและบคลากรในสถานศกษา แตท�งน�ตองอยภายใตการควบคมการปฏบตงานของผบรหาร ซ� งผบรหารเองตองมวธการควบคมการปฏบตงานและมการวดและประเมนผลการปฏบตงานท�เหมาะสมกบครและบคลากรแตละคน มความหลากหลายและจะตองเปนวธการท�ไมสรางความกดดนใหเกดข�นในตวครและบคลากรจนเหมอนกบเปนการจบผดการทางาน และใชขอมลท�ไดมาประกอบการตดสนใจเพ�อการดาเนนงานในดานตางๆหรอสามารถใชเพ�อแกไขปญหาท�เกดข�นในสถานศกษา เปนการแสดงถงความมภาวะผนาในตวผบรหารสถานศกษาในอนท�จะสรางความ

177

เช�อม�นใหเกดข�นในตวครและบคลากร และเปนการสรางความสมพนธอนดและสรางบรรยากาศท�ดใหเกดข�น ซ� งส�งตางๆเหลาน�จะสงผลตอคณภาพของสถานศกษารวมท�งเปนการสรางความม�นใจใหแกชมชนท�จะสนบสนนสถานศกษาในดานตางๆตอไป

สวนความสมพนธของการบรหารงบประมาณในดานการจดระบบการจดซ�อจดจางกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาดานภาวะผนา ท�งสองดานน� มความสมพนธกนอยในระดบมากเปนอนดบสดทาย อาจเน�องมาจากการจดระบบการจดซ�อจดจางเปนเร�องของความรความเขาใจในระเบยบงานพสด การทาบญชวสดและทะเบยนพสด ซ� งมความเก�ยวของกบดานภาวะผนาโดยทางออม จงมความเปนไปไดท�วาผใหขอมลตองการส� อความหมายดงกลาวออกมาในผลการวจยซ� งตรงกบความเปนจรง

นอกจากน�ความสมพนธของการบรหารงบประมาณในดานการจดระบบการจดซ�อจดจางกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาดานการกาหนดเปาหมาย ดานการตดตอส�อสาร ดานการจงใจและดานการมปฏสมพนธกอยในระดบมากเปนลาดบทายตามลาดบ ซ� งสาเหตท�ผลการวจยออกมาเชนน�ยอมแสดงใหเหนวา การบรหารงบประมาณในดานการจดระบบการจดซ�อจดจางน�นมความสมพนธกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาดานตางๆท�ไดกลาวไปแลวในระดบมาก ไมวาจะเปนการรวมมอกนในการกาหนดเปาหมายของการทางานดานการจดซ�อจดจาง การใชการตดตอส�อสารในสถานศกษาในการสรางปฏสมพนธท�ดเพ�อจงใจในการทางานจดซ�อจดจางใหประสบผลสาเรจเปนไปตามวตถประสงคของแผนงาน/โครงการและเสรจทนตามกาหนดเวลาท�ไดมการวางไวตามแผนงาน/โครงการน�น

จากผลการวจยยงสามารถสงเกตไดอกวาการบรหารงบประมาณในดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณมความสมพนธกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาดานการตดสนใจและดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรมอยในระดบมากเปนอนดบทาย และการบรหารงบประมาณในดานการบรหารสนทรพยมความสมพนธกบคณลกษณะของผ บรหารสถานศกษาดานการตดสนใจและดานการควบคมการปฏบตงานอยในระดบมากเปนอนดบทาย เชนกน โดยสามารถกลาวแยกเปนรายกรณไดดงน� ดานการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณมความสมพนธกบดานการตดสนใจและดานเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรมในระดบมากเปนอนดบทาย อาจเปนเพราะวาการบรหารทางการเงนและการควบคมงบประมาณเปนเร�องท�เก�ยวกบการปฏบตตามระเบยบหลกเกณฑท�มการวางไวอยางเปนระบบอยแลว ซ� งการปฏบตเร�องเหลาน�นจะตองอาศยการตดสนใจ การรวบรวมขอมลและการพฒนาบคลากรเพยงแตอาจจะนอยกวาในดานอ�นๆเทาน�น สวนดานการบรหารสนทรพยมความสมพนธกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาดานการตดสนใจและดานการควบคมการปฏบตงานอยในระดบมากเปน

178

อนดบทายเชนกนน�น กอาจกลาวไดวาดานการบรหารสนทรพยเปนงานท�เก�ยวของกบการจดเกบ บารงรกษาและซอมแซมวสดครภณฑ รวมท�งการจดหาและใชสนทรพยท�มอยใหเกดประโยชนสงสด จงตองใชการตดสนใจในการดาเนนงานแตไมมากเทากบดานอ�นๆ หรอแมแตกบดานการควบคมการปฏบตงาน การบรหารสนทรพยกตองมการกากบตดตามเพ�อใหงานน�นดาเนนไปไดอยางราบร�น และบรรลตามวตถประสงคท�ไดต�งไว แตการดาเนนงานท�มความสมพนธดงกลาวยงนอยกวาความสมพนธกบดานท�เหลอจงสงผลใหผลการวจยมความสมพนธอยในระดบมากเปนอนดบทายของตาราง ซ� งสามารถสรปไดวาทกดานมความสมพนธกนเพยงแตวามบางดานท�ระดบความมากน�นอาจมระดบท�นอยกวาดานอ�นเทาน�น

ขอเสนอแนะท�วไป

1) ควรจดใหมการสงเสรมและพฒนาคณลกษณะดงกลาวในกลมผบรหาร โดยการสรางความตระหนกถงประโยชนของเปาหมายการปฏบตงานและการฝกอบรมใหมากข�นและใหทางสานกการศกษาฯไดจดดาเนนการพฒนาสมรรถนะของผบรหารเปนประจาอยางตอเน�อง ซ� งอาจกระทาไดหลายวธ เชน การฝกอบรม การสมมนา และการศกษาดงาน เปนตน และผบรหารเองควรใหความสนใจในการพฒนาตนเองอยางตอเน�องและสม�าเสมอ 2) ควรมนโยบายสนบสนนใหผท�จะมาดารงตาแหนงทางการบรหารตองผานการฝกอบรม หรอพฒนาภาวะความเปนผนาท�งทางดานกายและสงคม บคลกภาพ และคณลกษณะเชงทกษะ รวมท�งความสามารถและทกษะในกระบวนการบรหารจดการมาอยางเพยงพอ เพ�อใหการบรหารเปนไปอยางตอเน�องและมประสทธภาพ 3) ควรจดสรรบคลากรท�มความเหมาะสมและเพยงพอในการดาเนนการในเร�องของการตรวจสอบภายใน โดยใหสามารถใชอานาจตามหนาท�ไดอยางแทจรงเพ�อใหการปฏบตงานดานการบรหารงบประมาณของสถานศกษามความเปนปจจบนและมความโปรงใสมากย�งข�น

179

ขอเสนอแนะสาหรบการวจยคร งตอไป

เพ�อเปนประโยชนสาหรบการวจยในอนาคต ผวจยจงขอเสนอแนวทางในการวจยคร� งตอไปดงน� 1. ควรมการศกษาปจจยท�สงผลตอคณลกษณะของผบรหารสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก 2. ควรมการศกษาปจจยท�สงผลตอการปฏบตการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลในภมภาคตะวนตก

3. ควรมการวจยเชงคณภาพเก�ยวกบคณลกษณะของผบรหารสถานศกษากบการปฏบตการบรหารงบประมาณในสถานศกษา โดยใหมการเกบขอมลจากการสมภาษณระดบลก หรอการจดกลมสนทนา ซ� งจะไดขอมลท�ตรงกบความเปนจรงมากกวาการใชแบบสอบถามเพยงอยางเดยว

180

บรรณานกรม ภาษาไทย กรมสงเสรมการปกครองทองถ�น . คมอแนวทางการพฒนา (โรงเรยนมาตรฐานคณภาพตวอยาง)

ม.ป.ท. , ม.ป.ป.. _____________. การจดการศกษาทองถ�นตามกฎหมายกาหนด. กรงเทพฯ:ชมนมสหกรณการเกษตร,

2545. _____________. สานกพฒนาระบบบรหารงานบคคลสวนทองถ�น. สวนการบรหารงาน

บคคลทางการศกษาทองถ�น, การบรหารงานบคคลสาหรบพนกงานครเทศบาล.กรงเทพฯ : ป.ป,ท.,ม.ป.ป.

กรมสามญศกษา. กองแผนงาน. แนวทางการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ตามมาตรฐาน การจดการทางการเงน 7 ดาน, เอกสารลาดบท� 4.กรงเทพฯ:โรงพมพคลงนานาวทยา, 2545.

กระทรวงศกษาธการ. แผนพฒนาการศกษาเอกชน ฉบบท� 9 (พ.ศ. 2545-2549). กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, 2542.

_____________. สานกงานปลดกระทรวง,การบรหารจดการงบประมาณงบประมาณ 2542- 2543 และสภาพความพรอมของหนวยงานในสงกดกระทรวงศกษาธการในการรองรบการดาเนนการตามมาตรฐานของการจดการทางการเงนแบบมงเนนผลงานม.ป.ท.,ม.ป.ป.,2544.

กลกาญจน มลเกต. “คณลกษณะผบรหารสตรในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดปราจนบร.” วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2546.

คณะกรรมการกากบดแลและการบรหารโครงการ การกากบการเปล�ยนแปลงระบบ การเงนการคลงภาครฐสระบบอเลกทรอนกส. โครงการเปล�ยนระบบบรหารการเงนการคลงสภาครฐสระบบอเลกทรอนกส (GFMIS) [ออนไลน] , เขาถงเม�อ 30 สงหาคม 2551. เขาไดจาก http://www.gfmis.go.th

คณะกรรมการปฏรปราชการ. แผนปฏรประบบบรหารภาครฐ. กรงเทพมหานคร: ม.ป.ป. คม สวรรณพมล. “ผบรหารคออะไร? .” ประชาชาตธรกจ33,4197 (เมษายน 2553):26. จรส อตวทยาภรณ. ผบรหารยคใหม [online], accessed 7 April 2010. Available from

http://www.edu.tsu.ac.th/major/administration/Data/articles/

181

จราภรณ อ�มวทยา. “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารท�สงผลตอการมสวนรวมในการดาเนนงาน ของครในโรงเรยนมธยมศกษาท�ผานเกณฑมาตรฐานระดบสง.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศลปากร, 2532.

จมพล หนมพานช. ความรเบuองตนเก�ยวกบการบรหาร. กรงเทพฯ : ธนธช การพมพ, 2543. จนทราน สงวนนาม. ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารสถานศกษา.กรงเทพฯ : บรษท บคพอยท

จากด, 2545. จาลอง นกฟอน. “เสนทางสนกบรหารการศกษามออาชพ.” วารสารสถาบนพฒนาผบรหาร

การศกษา 5 (มถนายน-กรกฎาคม 2543):3-4. ชยสทธx เฉลมมประเสรฐ. มาตรฐานการจดการทางการเงน 7 Hurdles กบงบประมาณระบบใหม.

พมพครu งท� 4. กรงเทพฯ : บรษท ธระฟลมและไซเทกซจากด, 2544. _____________. ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน . เอกสารประกอบการสมมนาเชง

ประสบการณของสถาบนพฒนานโยบายและการจดการ กรงเทพฯ:คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย , 2544.

ชาญชย อาจนสมาจาร. การบรหารการศกษา. กรงเทพฯ : ศนยส�อเสรมกรงเทพ, 2540. ชศกดx ชาญชาง. “พฤตกรรมของผบรหารท�สงผลตอการมสวนรวมของคณะกรรมการโรงเรยน

ประถมศกษา.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543.

ณภทร ชนวงศ. “คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนท�เปนจรงและท�พงประสงค ในทศนะของคร อาจารยในโรง เ รยนประถมศกษา ส งกดสานกงานเขตหนองจอก กรงเทพมหานคร.” วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2545.

ณรงค สจพนโรจน. การจดทาอนมตและบรหารงบประมาณแผนดน.กรงเทพฯ : สานกพมพบพธ การพมพ,2543.

ณฏฐพนธ เขจรนนทน. TQM กลยทธการสรางองคการคณภาพ. กรงเทพฯ : เอกซเปอรเนท.2545. ดสต ทวถนอม. การเงนและงบประมาณโรงเรยน.นครปฐม:โครงการตารา มหาวทยาลยศลปากร,

2538. ดารงศกดx ชยสนท และประสาน หอมพล. การบรหารงานบคคล. พมพครu งท� 4 . กรงเทพฯ : เอเชย

แปซฟกพรuนตuง, 2544.

182

ทว วงศพฒ. (2540, มกราคม-กมภาพนธ). “การบรหารงบประมาณท�ดตองทาใหมประสทธภาพ,”

วารสารเพมผลผลต. 36,7(มกราคม-กมภาพนธ, 2540):30. ทองทพภา วรยะพนธ. มนษยสมพนธกบการบรหาร.กรงเทพฯ : อนฟอรมเดย บคส, 2546. ธงชย สนตวงษ. หลกการจดการ. พมพครu งท� 8 . กรงเทพฯ : โรงพมพไทยวฒนาพานช , 2541. _____________. การบรหารงานบคคล. พมพครu งท� 2. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช,2542. นพนธ กนาวงศ. หลกการบรหาร. พมพครu งท� 2 .พษณโลก : โรงพมพตระกลไทย, 2543. นพนตย ชuนบญใส. “การศกษาคณลกษณะและแนวทางการพฒนาคณลกษณะของผบรหาร

โรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา 12.” วทยานพนธ การศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2544.

นพพงษ บญจตรากล. หลกการบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร : บพตรการพมพ, 2536. บรเมศร ขตยนนท. “บคลกภาพและพฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนท�สงผลตอความพง

ใจในการปฏบตงานของคร สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดเขตการศกษา 10.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษาบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543.

บงอร จงสมจตต. “คณลกษณะผนาของผบรหารท�สมพนธกบการจดการความรของสถานศกษาใน เขตพuนท�การศกษาสพรรณบร เขต 2.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2551.

บญทน ดอกไธสง. อางถงใน เกศราภรณ วทยไพจตร. “คณลกษณะของผบรหารโรงเรยนท�พง ประสงคตามการรบรของครโรงเรยนประถมศกษา สงกดกรงเทพมหานคร” (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ภาควชาบรหารการศกษา มหาวทยาลย เกษตรศาสตร,2544.

ประชม รอดประเสรฐ. นโยบายและการวางแผน : หลกการและทฤษฎ. พมพครu งท� 3, กรงเทพมหานคร : เนตกลการพมพ, ม.ป.ป..

ประสทธx เครอสงห. “4 ม.ท�ทาใหผบรหารนารงเกยจ.” วารสารประชาศกษา51, 2 (ธนวาคม 2543 – มกราคม 2544).

183

ปราณ อธคมานนท. “ภาวะผนาของผบรหารท�สงผลตอการดาเนนงานปฏรปการศกษาของสถานศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขuนพuนฐาน ในเขตภมภาคตะวนตก.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2550.

ปยะ ทรพยสมบรณ. “ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการกบประสทธผลของโรงเรยน มธยมศกษา.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2545.

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และท�แกไขเพ�มเตม (ฉบบท� 2) พ.ศ.2545. สานกงาน คณะกรรมการศกษาแหงชาต สานกนายกรฐมนตร.

พฤตกรรมองคการ. [Online]. Accessed 5 April 2008. Avaliable from http://suthep.ricr.ac.th/chapter4.doc.

พรนพ พกกะพนธ.ภาวะผนาและการจงใจ.กรงเทพฯ:โรงพมพจามจรโปรดกท,2544. พลลภ ศกดx โสภณกล. ววฒนาการกฎหมายวธการงบประมาณและการปฏรประบบงบประมาณของ

ประเทศไทย. กรงเทพฯ : บรษทสานกพมพวฒนาพานช จากด, 2547. พรพมล นยมพนธ. “คณลกษณะของผบรหารมออาชพตามความคดเหนของผบรหารและคร สงกด

สานกงานเขตพuนท�การศกษาฉะเชงเทรา เขต 1.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร, 2550.

เพชร ขมทรพย, หลกการบรหารทางการเงน. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลย ธรรมศาสตร, 2544.

ไพรช ตระการศรนนท, งบประมาณแผนดน กรงเทพฯ: สานกพมพธนชพรuนตuง(โรงพมพดาว), 2544.

ภรมย โชตแดง. “ปจจยการบรหารท�มอทธพลตอประสทธผลของโรงเรยนประถมศกษา สงกด สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา 5 .” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2543.

ภาวดา ธาราศรสทธ. ภาวะผนาและจรยธรรมสาหรบผบรหารการศกษา .กรงเทพฯ : ขาวฟาง, 2546.

184

มานตย สทธโสภาสกล. “ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหารกบการบรหารโดยใช โรงเรยนเปนฐาน สงกดสานกงานเขตพuนท�การศกษาฉะเชงเทรา เขต 2.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สานกวทยบรการ และเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร, 2549.

ยพด ศรวรรณ. การบญชรฐบาลและกองทน. กรงเทพฯ: สานกพมพป� นเกลาการพมพจากด, 2543. ระวง เนตรโพธx แกว. องคการและการจดการ. กรงเทพฯ : พทกษอกษร, มปป.. ราชบณฑตยสถาน.พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2544. พมพครu งท� 6.กรงเทพมหานคร:

อกษรเจรญทศน,2544. รายงานประจาป 2550 ของโรงเรยนสงกดเทศบาลนครนครปฐม .กรงเทพฯ : สานกการศกษา

เทศบาลนครปฐม, 2550. ลดดา เสนาะพน. “ประสทธภาพเชงประจกษในการบรหารงานดานการสรางความสมพนธกบ ชมชน.” วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2537. ลดดา ศรสวรรณ. “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารชายและผบรหารหญงโรงเรยนในสงกด

เทศบาลในจงหวดราชบร.” สารนพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,2547.

วรศกดx ทมมานนท. ระบบการบรหารตนทนกจกรรม. กรงเทพฯ: สานกพมพไอโอนค, 2544. วรางคณา รกษสจตรตน.องคการและการจดการ [Online], Accessed 5 April 2008. Avaliable from

htpp://www.pibul1.rip.ac.th/org1/or01.htm วรญญบดร วฒนา และคนอ�นๆ. ผนา...แหงโลกอนาคต การบรหารจดการแบบมออาชพ.

กรงเทพฯ : อลฟามเดย, 2543. วาทน ตนสวระวงศ. “ความรและการดาเนนงานเก�ยวกบการวางแผนงบประมาณแบบมงเนนผลงาน

ของผบรหารและครโรงเรยนในโครงการนารอง การปรบปรงระบบการจดการ งบประมาณ.” วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาการบรหารการ ศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยนเรศวร, 2546.

วาสนา สามศรทอง. “คณลกษณะผนาของผบรหารท�สงผลตอการปฏบตงานวชาการในสถานศกษา สงกดเทศบาลและเมองพทยา เขตการศกษา 12.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2546.

185

วรช สงวนวงศวาน. การบรหารครบวงจร. กรงเทพมหานคร: สานกพมพแมสพลบ ลสชง จากด, ม.ป.ป..

วรตน จนทรสวรรณ.“คณลกษณะท�พงประสงคของผบรหารสานกงานเขตพuนท�การศกษา.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2547.

วชรนทร พงศพนธอสดร. “ความคดเหนของคณะกรรมการสถานศกษาขuนพuนฐานเก�ยวกบพฤต กรรมการบรหารสถานศกษา ท�สอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542จงหวดมหาสารคาม.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, 2545.

สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา. คณลกษณะท�สงเสรมประสทธภาพการบรหารงานของผบรหาร การศกษา. ม.ป.ท. 2544.

สมคด บางโม . หลกการจดการ.กรงเทพ ฯ : นาอกษรการพมพ, 2548. สมชาย เทพแสง.ผบรหารมออาชพ.”ขาราชการคร 20,3 มถนายน-กรกฎาคม 2543): 20-23.. สมชาย ภคภาสนววฒน. “การพฒนานกบรหารในองคการยคใหม.” รวมคาบรรยายหลกสตรพฒนา

ผบรหาร. มปท. : สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2543. สมนก เอuอจระพงษพนธ.การบญชเพ�อการจดการและการบรหารเชงกลยทธ . กรงเทพฯ:

สานกพมพพฒนาการบรหารธรรมนตจากด,2544. สมพงษ เกษมสน. การบรหาร. พมพครu งท� 6. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช,2521. _____________. การบรหารงานบคคลแผนใหม .กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2523. สมยศ นาวการ. การบรหารระดบหวหนางานและผจดการแผนก. กรงเทพฯ :บรรณกจ, 2524. สมศกดx ดลประสทธx . “ทศทางการกระจายอานาจการจดการศกษา.” วารสารขาราชการ 47 , 6

(พ.ย.-ธ.ค.45) : 79-80. สมหวง ขอเอuอนกลาง. “ศกษาสภาพปจจบน ปญหาและแนวทางในการจดทางบประมาณแบบ

มงเนนผลงานตามความคดเหนของผบรหารโรงเรยนและครโรงเรยนมธยมศกษา สงกดสานกงานสามญศกษาจงหวดบรรมย.” วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยวงษเชาวลตกล, 2546.

สนท จรอนนต. ความเขาใจเร�องการปกครองทองถ�น. กรงเทพฯ : สถาบนนโยบายศกษา, 2543. สชาต ประชากล. หลกการบรหารงานแผนใหม. กรงเทพฯ : แพรพทยา, 2543.

186

สชน บญพรอม. “คณลกษณะท�พงประสงคของผบรหารโรงเรยนศกษาสงเคราะหตามทศนะของ ครโรงเรยนศกษาสงเคราะห สงกดกรมสามญศกษา” ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บางแสน, 2546.

สธ สทธสมบรณ และสมาน รงสโยกฤษณ. หลกการบรหารเบuองตน.พมพครu งท� 16 กรงเทพฯ : ประชาชน, 2549.

สภาพรรณ รตนาภรณ. ดวงมณ โกมารทต และวรศกดx ทมมานนท. คมอการคานวณตนทนฐาน กจกรรม สาหรบสถาบนการศกษาจาลอง. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544).

สภาวด คาเกลuยง. “คณลกษณะของผบรหารและความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากร มหาวทยาลยมหดล.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2550.

สรศกดx ปาเฮ. “สมตการเปนนกบรหารการศกษามออาชพ.” วารสารวชาการ 3,6 (มถนายน 2543). สานกงานเขตพuนท�การศกษา. กระทรวงศกษาธการ. คมอการบรหารสถานศกษาขuนพuนฐานท�เปน

นตบคคล. กรงเทพมหานคร :โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ ,2546. สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต.ประสทธภาพการบรหาร. กรงเทพฯ : อรณการพมพ

จากด , 2543. สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. การวางแผนงบประมาณ. (กรงเทพฯ : ศนย

ปฏบตการปรบปรงระบบการจดการงบประมาณ, 2544).

_____________. การวางแผนงบประมาณงาน 7 Hurdles .กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา, 2545.

สานกนายกรฐมนตร.สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต.การบรหารการเงนในโรงเรยน มลรฐออสเตรเลยใต. กรงเทพฯ : หางหนสวนจากดภาพพมพ,2543.

สานกบรหารการศกษาทองถ�น.กรมการปกครอง. แนวทางการดาเนนงานการประกนคณภาพ การศกษาภายในสถานศกษาโรงเรยนสงกดเทศบาลและเมองพทยา กรงเทพฯ : โรงพมพอาสารกษาดนแดน, 2545.

เสาวลกษณ สงหโกวนห .การส�อขอความในการบรหาร.กรงเทพ ฯ : บรษทประชาชนจากด, 2542.

เสรมศกดx วศาลาภรณ. พฤตกรรมผนาทางการศกษา. พษณโลก : แผนกเอกสารการพมพ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พษณโลก, 2521.

187

อนนท คตกาล. “ความพรอมในการบรหารงานงบประมาณของโรงเรยนประถมศกษาท�เปนนต บคคล สงกดสานกงานเขตพuนท�การศกษาสราษฎรธานเขต3”. วทยานพนธปรญญาศกษ าศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษ ามหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2547.

อนนท งามสะอาด. ภาวะผนาสาหรบผบรหาร[online]. Accessed 8 April 2010. Available from http://www.sisat.ac.th/

อภรมย เปนสข. “คณลกษณะของผบรหารสตรตามทศนะของครในสถานศกษาขuนพuนฐาน สงกด สานกงานเขตพuนท�การศกษาจงหวดชลบร. ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สานกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร, 2549.

อขราธร สงมณโชต. “คณลกษณะของผบรหารท�พงประสงคของชมชน.” สารนพนธปรญญา ศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตศกษา มหาวทยาลยศลปากร, 2550.

อสสระ นตทณฑประภาศ. “แนวความคดและองคประกอบของระบบงบประมาณแบบแผนงาน,” ใน สานกงบประมาณ 25 ป. กรงเทพฯ : สานกงบประมาณ,ม.ป.ป..

เอกชย บญมพพธ. “พฤตกรรมการบรหารของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาท�สาเรจการศกษา สาขาการบรหารการศกษาและสาขาอ�น สงกดสานกงานเขตพuนท�การศกษาราชบร.” วทยานพนธ ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2546.

อบล น�มนวน. “พฤตกรรมการบรหารสถานศกษาท�สมพนธกบการปฏบตตามบทบาทหนาท�ของ คณะกรรมการสถานศกษาขuนพuนฐาน.” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2545.

อทย หรญโต. การบรหารประยกต . กรงเทพมหานคร : โอ เอส พรuนตuง เฮาส, ม.ป.ป..

ภาษาองกฤษ

Barnard, Chester I. The Functions of Executive Cambridge, Massachusetts: University Press, 1938.

_____________.Organization and Management. Cambridge : Harvard University Press, 1969. Bass, Bernard M. Stogdill’s handbook of leadership. New York: The Free Press, 1981.

188

Beach ,Dales S. Personnel Management People at work . New York : The Macmillan Co.,1959. Bennis Warren G. “Leadership Theory and Aministrative: The Problem of Authority.”

Administrative Science Ouartery 12 (December 1959):23. ______________. Managing the dream : reflections on leadership and change .

Cambridge, Mass : Perseus, 2000. Berelson , Barnard and Gray A. Steiner. Human Behaviour . New York : Harcourt Brace &

World Inc., 1964. Best ,John W. Research in Education . New York : Prentice, Ine.,1970. Campbell ,Ronald. Introduction to Education Administration. Boston : Allen & Bacon, 1974 . Chung ,Kae H. and Leeon C.Meggimson. Organization Behavior Development Managerial

Skills. New York:Harper and Row Pubisher,1981. Cronbach ,Lee J. Essentials of Phyhological Testing. 3rd ed. New York Haper & Row Publisher,

1974. Davis, Keith. Human Relation at Work. 3rd ed. New York : McGraw-Hill Book Company, 1967. Doll ,Ronald C. Curriculum Improvement. Boston : Allyn and Bacon, 1968. Drucker ,Peter F. The Practice of Management. New York : Harper, 1958. Drucker, Peter F. The Effective Executive. New York : Harper and Row, 1966. Eakin, Cavolyn. and Joyce Killman. “Perceptions of Principals and Teachers Concerning

Desirable Leadership Traits for Principals.” Dissertation Abstracts International, 1997.

Edmonson J.B. and others. The Administration of the Modern Secondary School. 4th ed. New York : Macmillan Company, 1953.

Flippo , Principles of Personnel Management. Tokyo: McGraw-Hill Kogakusha,1980. Flores ,Thomas N. Fundamental in test and Measurement. Manila : Abive Publishing House,

1960. Gardner, JW. On Leadership. New York: A Division of Macmillan,1990. George and Jones. Organization behavior. New York : McGraw-Hill,1996. Gulick, Luther. Papers on the Science of Administration. New York : Institute of Public

Administration,1973. Granger,Charles H., Harvard Business Review 42 (May-June 1964).

189

Griffith, Daniel E. Administrative Theory. New York : Appleton –Century – Crofts, 1959. Hemphill ,John K., Daniel E. Griffiths, and Norman Frederickson, Administrative Performance

and Personality. New York : Teacher’s Collage, Columbia University, 1962. Hersey, Paul and Kenneth H. Blanchard. Management of Organization Behavior. 2th ed.

Englewood Cliffs, New Jersey:A Simon & Schuster Company, 1972. ____________. Management of Organizational Behaviour (New Delhi :

Prentice – Hall of India Private Limited ,1974. Herzberg, Frederick, Bernard Mausner, and Babara Synderman. The Motivation to Work. New

York : John Wiley & Sons, Inc.,1959. Hicks, Herbert G. The Management of Organization. New York : McGraw-Hill Book Company,

1967. Hovland, Carl I., J. L. Janis, and H.H. Kelly. Communication and Pervasion. New Haven, Conn :

Yale University Press, 1953. Hoy, Wayne K. and Cecil G. Miskel. Educational administration. 6th ed Singapore : McGraw-

Hill, 2001. Jackson , Jay M.. “The Organization and its Communication Problems.” Journal of

Communication 9, 4 (December 1959): 158-161. Kast, Premont E. and Jame E. Ronsenzweig, Organization and Management : A System

Approach . New York : McGraw – Hill, Inc., 1974. Katz, Daniel and Robert L. Kahn. The Social Psychology of Organization. 2nd ed. New York :

John Wiley & Son, 1978. Kreitton, Burton W. Leadership for Action in Rural Communities. Illinois : Interstate, 1960. Latham,Andrew S. “Site-Based management : Is it Working? ” Educational Leadership, April,

1998: 85-86. Likert ,Rensis. New Patterns of Management . New York : McGraw-Hill Book

Company,1961. _____________. The Human Organization . New York : Mcgraw – Hill BookCo.,1967. Lipham, James M. and James A. Hoch, Jr. The Principalship : Foundation and Functions

New York : Harper & Row,1974.

190

Litwin, George H. and Robert A. Stringer. Motivation and Organizational Climate. Boston : Division of Research, Harvard University, Graduate School of Business Administration, 1967.

Macfarland ,Dalton E. Management : Principles and Practices . New York :The Macmillan Company , 1970.

_____________ . Management : Foundation and Practces. New York :McMillan Publishing Co., 1979.

Magnuson,Walter G.The Characteristics of Successful School Business Managers . Los Angeles : University of Southern California, 1991.

Martin ,M.J. “The Managerial Behavior of High School Principals” ,1980. Maslow ,Abraham H., Motivation and Personality. 2 nd ed. New York :Harper & Row

Publishers, 1970. Massie ,Joseph L. and John Douglas. Managing : A Contemporary Introduction. Englewood

Cliffs, New Jersey : Pretice – Hall, Inc., 1981. McCarthy ,Robert. “Participation on Planned Development Influenced by Government of

Developing Countries at Local level in Rural Aress,” Essay in rural sociology, (In honour of R.A.J. van Lier.) Wageningen : Department of Rural Sociology on the tropics. Wageningen Agricultured University, 1998.

McGregor,Douglas. The Human Side of Enterprise. New York : McGraw-Hill Book Company, 1960.

Mulford B., Kendell L., and Kendell D. “Administrative Practice and High School Students’ Perceptions of Their School, Teachers and Performance.” Journal of Educational Administration 42,1 (February 2004).

Napier ,Rodney W. and Matti Gershenfeld, K. Groups : Theory and Experience . Boston : Houghton Mifflin Co., 1973.

Pellegriono , J.W. and C.W. Varnhagan, “Abilities and Aptitudes,”in The international Encylopedia of Education : Research and Studies. V.1.P.1.Oxford:Pergamon Press,1985.

Pfiffner, John M. and Robert V. Presthus. Public Administration. 4th ed. New York : The Ranaul Press Company, 1960 .

191

Pitfield ,Ronald R. Business Organization. Plymouth : Macdonald and Evans Limited, 1977. Reddin,William J. Effective Management by Objectives : The 3-D Method of MBO . New York :

McGraw–Hill, 1971. Robbins, Stephen P. Organizational Behavior 7th ed. New Jersey : Prentice Hall, 1996. Ruch , Floyd L. Psychology and life . New York : McGraw hill Co.,1965. Sachs ,Benjamin M. Education Administrator : A Behavioral Approach . Boston :Houghton

Miffin Company,1996. Sayles ,Leonard R. Leadership : What Effective Manager Really Do and How They Do it.

U.S.A. : McGraw-Hill, Inc.,1979. Schwatz ,Davis, Introduction to Mangement: Principle, Practice and Processes. Harcount

Brace: Jovanonich Inc., 1980. Sergiovanni,Tomas J. Leadership for the schoolhouse: how is it different?: Why is it important?

New York: McGraw-Hill, 1996. Sherwood, Frank P. The Management Approach to Budgeting . Brussels : International of

Administrative Science, 1954). Simon ,Herbert A. Administrative Behavior. 2nd ed. New York : The Free Press, 1957. _____________. Administrative Behavior. 3rd. New York: The Free Press, 1976. Stadt, Ronald W. and others, Managing Career Education Programs. (Englewood Cliffs, Mew

Jersey : Prentice – Hill Inc., 1973). Steers, R.M. and L.W. Porter. Motivation and Work Behavior. 3rd ed. New York :

McGraw – Hill, 1983. Stogdill ,Ralph M. “Leadership Membership Organization.” Psychological Bulletin I . January

1950. ____________. Handbook of Leadership : A Survey of Theory and Research . New

York : Ronald Press, 1953. ____________. Handbook of Leadership : A Survey of Theory and Research . New York :

The Free Press, 1974. Strong, Earl P. and Robert D. Smith. Management Control Models . New York : Holt – Rinchart

and Winston, 1968.

192

Tannenbaum ,Robert, Management Decision Making .Los Angeles : Institute of Industrial Relation, University of California, 1950.

Tead,Ordway. The Art of Leadership.New York: Mc Gra-Hill BookCompany, 1970. Trong, Earl P. S and Robert D. Smith. Management Control Models. New York : Holt – Rinchart

and Winston, 1968. Vicky Write and Lig Bvading,Performance Based Management [online],accessed 2 May 2010.

Available from http://www.idis.ru.ac.th/report/index. Vroom,Victor Harold and Philip W. Yetton. Leadership and Decision-making . New York:

University of Pittsburgh Press, 1973. Welsch,Glenn A. Budgeting : Profit Planning and control, Modern Asia Editions . Japan :

Prentice-Hall, 1957.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก หนงสอขอความอนเคราะหในการตรวจสอบเคร�องมอ

196

รายช�อผเช�ยวชาญตรวจสอบเคร�องมอ 1. ผศ.ดร.ศนสนย จะสวรรณ วฒการศกษา ปรชญาดษฎบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยศลปากร สถานท*ทางาน ผชวยศาสตราจารย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา 2. ดร.ประทป มากมตร วฒการศกษา ปรชญาดษฎบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยศลปากร สถานท*ทางาน อาจารยประจาคณะศลปศาสตรและรฐศาสตร มหาวทยาลยเอเชยอาคเนย 3. นายโสภณ นาคศร วฒการศกษา ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สถานท*ทางาน ผอานวยการสานกการศกษา

สานกการศกษา เทศบาลนครนครปฐม 4. นายวชระ มวงช วฒการศกษา ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยนเรศวร

สถานท*ทางาน ผอานวยการโรงเรยนเทศบาล 2 วดเสนหา(สมครพลผดง) โรงเรยนเทศบาล 2 วดเสนหา (สมครพลผดง) 5. นางสาวสวรรณา ต@งไชยคร วฒการศกษา ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการสอนภาษาไทย มหาวทยาลยศลปากร สถานท*ทางาน รองผอานวยการโรงเรยนเทศบาล 1 วดพระงาม (สามคคพทยา) โรงเรยนเทศบาล 1 วดพระงาม (สามคคพทยา)

ภาคผนวก ข หนงสอขอทดลองเคร�องมอ

199

รายช�อโรงเรยนทดลองเคร�องมอวจย

1. โรงเรยนเทศบาล 1 บานชะอา อ.ชะอา จ.เพชรบร

2. โรงเรยนเทศบาล 3 วดเนรญชรา อ.ชะอา จ.เพชรบร

3. โรงเรยนเทศบาล 1 ทรงพลวทยา อ.บานโปง จ.ราชบร

4. โรงเรยนเทศบาล 3 ประชายนด อ.บานโปง จ.ราชบร

5. โรงเรยนเทศบาล 2 วดปราสาททอง อ.เมอง จ.สพรรณบร

ภาคผนวก ค หนงสอขอความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมล

202

รายช�อโรงเรยนท�ใชในการเกบรวบรวมขอมล

จงหวดนครปฐม

เทศบาลนครนครปฐม จานวน 5 โรงเรยน

1. โรงเรยนเทศบาล 1 วดพระงาม (สามคคพทยา)

2. โรงเรยนเทศบาล 2 วดเสนหา (สมครพลผดง)

3. โรงเรยนเทศบาล 3 สระกระเทยม

4. โรงเรยนเทศบาล 4 เชาวนปรชาอทศ

5. โรงเรยนเทศบาล 5 วดพระปฐมเจดย

จงหวดกาญจนบร

เทศบาลเมองกาญจนบร จานวน 5 โรงเรยน

6. โรงเรยนเทศบาล 1 วดเทวสงฆาราม

7. โรงเรยนเทศบาล 2 ประชาภบาล

8. โรงเรยนเทศบาล 3 บานบอ

9. โรงเรยนเทศบาล 4 บานชกกม

10. โรงเรยนเทศบาล 5 กระดาษไทยอนเคราะห

จงหวดราชบร

เทศบาลเมองราชบร จานวน 5 โรงเรยน

11. โรงเรยนเทศบาล 1 วดสตตนารถ

12. โรงเรยนเทศบาล 2 วดชองลม

13. โรงเรยนเทศบาล 3 วดเทพอาวาส

14. โรงเรยนเทศบาล 4 วดมหาธาตวรวหาร

15. โรงเรยนเทศบาล 5 พหลโยธนรามอนทรภกด

เทศบาลเมองบานโปง จานวน 1 โรงเรยน

16. โรงเรยนเทศบาล 2 วดบานโปง

เทศบาลเมองโพธาราม จานวน 2 โรงเรยน

17. โรงเรยนเทศบาลไทรอาร

18. โรงเรยนเทศบาลวดโชค

203

จงหวดสพรรณบร

เทศบาลเมองสพรรณบร จานวน 2 โรงเรยน

19. โรงเรยนเทศบาล 1 วดประตสาร

20. โรงเรยนเทศบาล 3 วดไชนาวาส

เทศบาลตาบลสองพBนอง จานวน 5 โรงเรยน

21. โรงเรยนเทศบาล 1 ตลาดบางลB(พานชอทศ)

22. โรงเรยนเทศบาล 2 อานวยวทย

23. โรงเรยนเทศบาล 3 วดใหมอมพวน

24. โรงเรยนเทศบาล 4 วดโพธD อน

25. โรงเรยนเทศบาล 5 วดศรสาราญ

จงหวดสมทรสาคร

เทศบาลเมองสมทรสาคร จานวน 6 โรงเรยน

26. โรงเรยนเทศบาลบานมหาชย

27. โรงเรยนเทศบาลวดตกมหาชยาราม

28. โรงเรยนเทศบาลวดแหลมสวรรณาราม

29. โรงเรยนเทศบาลวดโกรกกราก

30. โรงเรยนเทศบาลวดเจษฎาราม

31. โรงเรยนเทศบาลวดชองลม

เทศบาลตาบลกระทมแบน จานวน 1 โรงเรยน

32. โรงเรยนเทศบาลศรบณยานสรณ

จงหวดสมทรสงคราม

เทศบาลเมองสมทรสงคราม จานวน 5 โรงเรยน

33. โรงเรยนเทศบาลวดใหญ (ราชพงษ)

34. โรงเรยนเทศบาลแสงวณชอปถมภ

35. โรงเรยนเทศบาลวดธรรมนมต (พอคาอทศ)

36. โรงเรยนเทศบาลวดปทมคณาวาส (หรญนสตร)

37. โรงเรยนเทศบาลวดปอมแกว (อครพงศชนปถมภ)

204

เทศบาลตาบลอมพวา จานวน 2 โรงเรยน

38. โรงเรยนเทศบาล 1 วดนางวง

39. โรงเรยนเทศบาล 2 วดเกษมสรณาราม

จงหวดเพชรบร

เทศบาลเมองเพชรบร

40. โรงเรยนเทศบาล 1 วดแกนเหลก (รตนกะลสอนสรณ)

41. โรงเรยนเทศบาล 2 วดพระทรง (สทธวเทศอปถมภ)

42. โรงเรยนเทศบาล 3 วดจนทราวาส

43. โรงเรยนเทศบาล 4 วดไชยสรนทร

เทศบาลตาบลชะอา จานวน 7 โรงเรยน

44. โรงเรยนเทศบาล 2 วดไทรนอย

45. โรงเรยนเทศบาล 4 บานบอแขม

46. โรงเรยนเทศบาล 5 บานหวยทรายใต

47. โรงเรยนเทศบาล 6 บานหวยทรายเหนอ

48. โรงเรยนเทศบาล 7 บานหนองตาพด

49. โรงเรยนเทศบาล 8 สวนสนชะอา

50. โรงเรยนเทศบาล 9 บานสามพระยา

จงหวดประจวบครขนธ

เทศบาลเมองประจวบครขนธ จานวน 3 โรงเรยน

51. โรงเรยนเทศบาลวดธรรมการาม

52. โรงเรยนเทศบาลบานคาย

53. โรงเรยนเทศบาลบานหนองบว

เทศบาลเมองหวหน จานวน 5 โรงเรยน

54. โรงเรยนเทศบาลบานหวหน

55. โรงเรยนเทศบาลวดหนองแก

56. โรงเรยนเทศบาลบานบอฝาย

57. โรงเรยนเทศบาลบานเขาเตา

58. โรงเรยนเทศบาลบานตะเกยบ

206

รายช�อผตอบแบบสมภาษณ

1. นายโสภณ นาคศร

วฒการศกษา ศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

สถานทBทางาน ผอานวยการสานกการศกษา

สานกการศกษา เทศบาลนครนครปฐม

2. นายสมชาย เปยถนอม


มหาวทยาลยศลปากร

สถานทBทางาน ผอานวยการโรงเรยนเทศบาล 3 (สระกระเทยม)

โรงเรยนเทศบาล 3 (สระกระเทยม)

3. นายชลต ตมทองคา


มหาวทยาลยศลปากร

สถานทBทางาน ผอานวยการโรงเรยน มธยมศกษาเมองทวารวด

โรงเรยน มธยมศกษาเมองทวารวด

4. นายสมมาตร บญวระ

ตาแหนง สมาชกสภาเทศบาล

สถานทBทางาน สานกงานเทศบาลนครนครปฐม

5. นายธนาวธ ดอนจนทรทอง ตาแหนง รกษาการผอานวยการสานกคลง สถานทBทางาน สานกการคลง เทศบาลนครนครปฐม

ภาคผนวก ง แบบสอบถาม

208

1. แบบสอบถามของการวจย

เร�อง คณลกษณะของผบรหารกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา สงกดเทศบาลภมภาคตะวนตก

…………………

คาช+แจง ในการตอบแบบสอบถาม 1. แบบสอบถามของการวจยน+ มวตถประสงคเพ�อการศกษาความสมพนธระหวางคณลกษณะของผบรหาร

กบการบรหารงบประมาณสถานศกษา 2. ผตอบแบบสอบถามน+ ไดแก

1. ผอานวยการสถานศกษา 2. รองผอานวยการสถานศกษาฝายธรการและการเงน 3. หวหนาฝายงานงบประมาณ 4. หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ 5. หวหนาฝายงานพสด 6. ครปฏบตการสอน

3. แบบสอบถามฉบบน+ ม 3 ตอน ประกอบดวย ตอนท� 1 สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม

ตอนท� 2 คณลกษณะของผบรหาร ตามแนวคดของ ลเครท (Likert) ตอนท� 3 การบรหารงบประมาณสถานศกษา ตามมาตรฐานทางการเงน (7 Hurdles)

สาหรบตอนท� 2 และตอนท� 3 มคาตอบใหเลอก 5 ระดบ ตามเกณฑดงน+ ระดบ 1 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบนอยท�สด ระดบ 2 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบนอย ระดบ 3 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบปานกลาง ระดบ 4 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบมาก ระดบ 5 หมายถง คณลกษณะของผบรหาร/การบรหารงบประมาณ ในสถานศกษา อยในระดบมากท�สด ผวจยหวงเปนอยางย�งวาจะไดรบความอนเคราะหจากทานดวยด จงขอขอบพระคณทกทานมา ณ โอกาสน+

นายสเมธ จนทรเจอจน นกศกษาปรญญาโท สาขาวชาการบรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

209

ตอนท� 1 สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสอบถาม

คาช แจง โปรดเขยนเคร!องหมาย � ลงใน � หนาขอความท!ตรงกบสถานภาพของทาน

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม สาหรบผวจย

1. เพศ � ชาย � หญง 2. อาย � ต !ากวา 26 ป � 26 - 35 ป � 36 - 45 ป � 46 ปข9นไป 3. ระดบการศกษา � ปรญญาตร � ปรญญาโท � ปรญญาเอก 4. ตาแหนง

� ผอานวยการสถานศกษา � รองผอานวยการฯฝายธรการและการเงน

� หวหนาฝายงานงบประมาณ � หวหนาฝายแผนงานและสารสนเทศ � หวหนาฝายงานพสด � ครปฏบตการสอน

5. ประสบการณการทางานในตาแหนงตามขอ 4 � ต !ากวา 11 ป � 11 - 20 ป � 21 - 30 ป � 31 ปข9นไป

[ ] 1

[ ] 2 [ ] 3 [ ] 4 [ ] 5

210

ตอนท� 2 คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา คาช แจง โปรดพจารณาคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาในสถานศกษาแหงน9วาอยในระดบใด แลวทาเคร!องหมาย � ใหตรงสภาพจรงเพยงขอละ 1 คาตอบ

ขอ


ระดบการปฏบต สาหรบผวจย

มากท!สด

5

มาก

4

ปานกลาง

3

นอย

2

นอยท!สด

1

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

ดานภาวะผนา ผบรหารเปนผนาในการกาหนดนโยบายเปาหมายและวตถประสงคของงาน................................................... ผบรหารมความไววางใจและเช!อม!นในตวครและบคลากรโดยใหอสระในการแสดงความคดเหนตอการปฏบตงาน………………………………………….... ผบรหารมการประชมช9แจงใหทราบถงขอมลตางๆท!เปนประโยชนในการจดการศกษาและแนวทางการปฏบตงานรวมกนอยางสม!าเสมอ..…………………. ผบรหารประพฤตตนเปนแบบอยางท!ด ท9งการครองตน ครองคนและครองงาน…………………………..

ดานการจงใจ ผบรหารใชเทคนควธการตางๆในการสรางเจตคตท!ดตออาชพและจงใจใหครและบคลากรปฏบตหนาท!ไดบรรลเปาหมาย…………………………………..…. ผบรหารทาใหครและบคลากรมความเช!อม!นและไววางใจในหนวยงาน..….……………………….… ผบรหารแสดงเจตคตตอเปาหมายของโรงเรยนดวยการสนบสนนกจกรรมของโรงเรยนใหบรรลเปาหมาย..... ผบรหารกระตนใหเกดความรบผดชอบตอหนาท!โดยการมอบหมายงานใหทาตามความเหมาะสม.…….... ผบรหารปฏบตตอครและบคลากรทกคนดวยความยตธรรม……………………………………………..

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

…… ……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

[ ] 6 [ ] 7 [ ] 8 [ ] 9

[ ] 10 [ ] 11 [ ] 12 [ ] 13

[ ] 14

211

ขอ



มากท!สด

5

มาก

4


3

นอย

2

นอยท!สด

1

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

ดานการตดตอส�อสาร ผบรหารใชการตดตอส!อสารสองทางคอจากผบรหารสครและบคลากรและจากครและบคลากรสผบรหารในการบรหารโรงเรยน…...........................................ผบรหารจดระบบการส!อสารขาวสารภายในโรงเรยนใหมความรวดเรวและท!วถง ........................……….. ผบรหารสนบสนนใหใชส!อ เทคโนโลยตางๆ เพ!ออานวยความสะดวกในการตดตอส!อสารในการปฏบตงาน...........................................................…… ผบรหารมความสามารถในการตดตอประสานงานกบหนวยงาน ชมชน และบคคลในทองถ!น……………..

ดานการมปฏสมพนธ ผบรหาร ครและบคลากรในโรงเรยนมความรวมมอในการทางานและทางานรวมกนเปนทม..................... ผบรหาร ครและบคลากรในโรงเรยนมลกษณะการปฏสมพนธแบบกลยาณมตร(บนพ9นฐานของความไววางใจซ!งกนและกน)..…………………………..… ผบรหารรบร เขาใจปญหาและใหความชวยเหลอครในการปฏบตงาน........................................................ ผบรหาร ครและบคลากรทกคนมปฏสมพนธท!ดกบชมชนเปนผลทาใหการดาเนนงานประสบความสาเรจ..

ดานการตดสนใจ ผบรหารรวบรวมขอมลท!เปนประโยชนและนามาใชประกอบการตดสนใจ………………………….…… ผบรหารนาขอมลท!ผานกระบวนการกล!นกรองไปประยกตใชในการตดสนใจเพ!อมงสเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ..……………………………...…….. ผบรหารมการวางแผนการปฏบตงานภายใตขอมลท!ถกตองชดเจน…………………………………….…

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

[ ] 15 [ ] 16 [ ] 17 [ ] 18

[ ] 19 [ ] 20 [ ] 21 [ ] 22

[ ] 23 [ ] 224 [ ] 25

212

ขอ



มากท!สด

5

มาก

4


3

นอย

2

นอยท!สด

1

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

ผบรหารมความสามารถในการตดสนใจและแกไขปญหาไดอยางเหมาะสมตามสถานการณ.................... ครและบคลากรมสวนรวมในการตดสนใจในเร!องเก!ยวกบงานท!ตนปฏบต……………………………...

ดานการกาหนดเปาหมาย ผบรหารใชความรทางวชาการและนโยบายการบรหารงานเปนตวกาหนดเปาหมายของโรงเรยน........ ผบรหารสามารถผสมผสานและหลอหลอมความคดเหนของครและบคลากรเพ!อกาหนดเปาหมายและแนวทางการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ........... ผบรหารมการประชาสมพนธใหครและบคลากรในโรงเรยนทราบถงความคาดหวงและแนวทางในการปฏบตงานของโรงเรยน............................................... ผบรหารกระตนใหครและบคลากรยอมรบและปฏบตตามเปาหมายท!ไดวางไว…………………………….

ดานการควบคมการปฏบตงาน ผบรหารมการตดตามและตรวจสอบการปฏบตงานของครและบคลากรโดยวธการท!ถกตอง เหมาะสมและเปนธรรม………………………………………. ผบรหารใชขอมล(เชนขอมลดานบญช ผลการสอนฯ)ในการควบคมหรอตรวจสอบงานเพ!อเปนแนวทางในการปรบปรงและแกไขปญหาของโรงเรยน………… ผบรหารกาหนดใหมการวดและประเมนผลการปฏบตงานอยางตอเน!อง……………………………..

ดานเปาหมายการปฏบตงานและฝกอบรม ผบรหารรวบรวมขอมลความตองการของโรงเรยนและชมชน แลวนามาวเคราะหเพ!อกาหนดมาตรฐานและแนวทางการปฏบตงานไดอยางถกตองและมประสทธภาพ..............................................................

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

…… ……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

[ ] 26

[ ] 27

[ ] 28 [ ] 29 [ ] 30 [ ] 31

[ ] 32 [ ] 33 [ ] 34

[ ] 35

213

ขอ



มากท!สด

5

มาก

4


3

นอย

2

นอยท!สด

1

31.

32.

ผบรหารเปดโอกาสใหครและบคลากรไดรบการฝกฝนและอบรมในดานตางๆตามความสามารถ ความสนใจ และความถนด………………………… ผบรหารจดใหมการฝกอบรมโดยจดหาวทยากรท!มความร ความสามารถและใชวธการท!หลากหลาย เพ!อพฒนาการปฏบตงานในปจจบนและการดาเนนงานในอนาคต……………………………………………

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

[ ] 36 [ ] 37

ความคดเหนและขอเสนอแนะเพ�มเตมในเร�องคณลกษณะของผบรหาร

……………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………...

214

ตอนท� 3 การบรหารงบประมาณสถานศกษา คาช แจง โปรดพจารณาการปฏบตการบรหารงบประมาณสถานศกษาในสถานศกษาแหงน9วามการปฏบต อยในระดบใด แลวทาเคร!องหมาย � ใหตรงสภาพจรงเพยงขอละ 1 คาตอบ

ขอ

การบรหารงบประมาณสถานศกษา


มากท!สด

5

มาก

4


3

นอย

2

นอยท!สด

1

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

ดานการวางแผนงบประมาณ ผบรหารมการวางแผนกลยทธ โดยวเคราะหสภาพการณท9งภายในและภายนอกของโรงเรยน..…. ผบรหารมการจดทาแผนการใชจายเงนสอดคลองกบแผนกลยทธ แผนปฏบตราชการประจาป และแผนพฒนาการศกษาของโรงเรยน……………....….. ผบรหารมการรวบรวมและจดเกบขอมลพ9นฐาน ปญหา และอปสรรคท!เก!ยวของกบการจดแผนงาน เพ!อใชเปนขอมลประกอบการขอต9งงบประมาณของโรงเรยน...................................................................... ผบรหารมการวางแผนดานการตดตามตรวจสอบการจดเตรยมงบประมาณ……………….……………….

การกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน ผบรหารมการสารวจและรวบรวมขอมลพ9นฐาน เชน ขอมลเก!ยวกบโรงเรยน,บคลากรและชมชน เพ!อใชในการกาหนดงบประมาณ..……………………….…... ผบรหารมการศกษาวเคราะหรายละเอยดของงบประมาณแตละแผนงาน/โครงการท9งปท!ผานมาและปปจจบน………………………………………... ผบรหารมการจดทาเอกสารงบประมาณท!แสดงความสมพนธระหวางวตถประสงค/เปาหมาย และวงเงนงบประมาณของแผนงาน/โครงการไวอยางชดเจน.......................................................................... ผบรหารมการปรบปรงการกาหนดงบประมาณใหสอดคลองกบนโยบายท!กาหนดไว..............................

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

…… …… ……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

…… ……

[ ] 38

[ ] 39 [ ] 40 [ ] 41

[ ] 42 [ ] 43 [ ] 44 [ ] 45

215

ขอ



มากท!สด

5

มาก

4


3

นอย

2

นอยท!สด

1

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

ดานการจดระบบการจดซ อจดจาง ผบรหารจดบคลากรท!มความรความเขาใจเก!ยวกบระเบยบวาดวยงานพสดเปนผปฏบตงาน…………… ผบรหารมแผนการจดซ9อจดจางเปนไปตามแผนงานท!วางไว………………….…………………………… ผบรหารกาหนดใหมการจดทาบญชวสด และทะเบยนครภณฑถกตองตามระเบยบและเปนปจจบน……….

ดานการบรหารทางการเงนและการควบคม

งบประมาณ ผบรหารแตงต9งคณะกรรมการดาเนนการในเร!องการบญชและการเงน และกาหนดความรบผดชอบอยางชดเจน.……………………………………................. ผบรหารใหจดทาเอกสารหลกฐานประกอบการเบกเงน การรบ-จายเงน และการเกบรกษาเงนครบถวนเปนปจจบน………….……………………………… ผบรหารไดจดสรรงบประมาณตามแผนงาน/โครงการอยางเหมาะสม...............……………..……….……. ผบรหารกาหนดใหจดทาทะเบยนคมเงนงบประมาณ เงนนอกงบประมาณและเงนรายไดสถานศกษา ครอบคลม ครบถวนและเปนปจจบน………………

ดานการรายงานทางการเงนและผลการดาเนนงาน ผบรหารกาหนดดชนช9วด กรอบและโครงสรางการประเมนและการรายงานผลท!ชดเจน…………….…. ผบรหารไดวเคราะหความคมคาของการดาเนนงาน เพ!อเปนขอมลในการวางแผนงาน/โครงการตอไป…. ผบรหารใหจดทารายงานทางการเงนและผลการดาเนนงานเสนอตอหนวยงานตนสงกด………..……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

…… …… ……

……

…… …… ……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

…… …… ……

……

…… …… ……

[ ] 46 [ ] 47

[ ] 48

[ ] 49 [ ] 50 [ ] 51

[ ] 52

[ ] 53 [ ] 54 [ ] 55

216

ขอ



มากท!สด

5

มาก

4


3

นอย

2

นอยท!สด

1

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

ดานการบรหารสนทรพย ผบรหารไดแตงต9งเจาหนาท!พสดและหวหนาเจาหนาท!พสดของโรงเรยน...………………………. ผบรหารไดจดทาระบบฐานขอมลสนทรพยของโรงเรยน..................................................................... ผบรหารกาหนดใหมการจดเกบ บารงรกษาและซอมแซมวสดครภณฑใหอยในสภาพพรอมใชงาน… ผบรหารดาเนนการจดหาและใชประโยชนจากสนทรพยของโรงเรยนท!มอย ตามระเบยบและแนวปฏบตท!เก!ยวของ……………………..……………. ผบรหารมการตรวจสอบพสดประจาปแลวรายงานตนสงกดและผเก!ยวของทนตามระยะเวลาท!กาหนด……

ดานการตรวจสอบภายใน ผบรหารแตงต9งคณะกรรมการตรวจสอบงบประมาณของโรงเรยนเม!อส9นปงบประมาณ.............................. ผบรหารจดทาแผนการตรวจสอบการดาเนนงานและการใชจายเงนของโรงเรยนอยางชดเจน...................... ผบรหารจดใหมการกากบ ตดตาม การใชจายเงนของโรงเรยนใหเปนไปตามระเบยบอยางสม!าเสมอ........... ผบรหารไดจดทาสรปและรายงานผลการตรวจสอบงบประมาณเสนอตอหนวยงานตนสงกด..................... ผบรหารนาผลการประเมนไปปรบปรงพฒนาการใชจายงบประมาณและการประเมนผลการใชงบประมาณ.

……

……

……

……

……

…… ……

……

……

……

……

……

…… …… ……

…… …… …… …… ……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

……

…… ……

…… …… …… …… ……

[ ] 56

[ ] 57

[ ] 58 [ ] 59 [ ] 60

[ ] 61

[ ] 62 [ ] 63 [ ] 64 [ ] 65

ความคดเหนและขอเสนอแนะเพ�มเตมในเร�องการบรหารงบประมาณสถานศกษา

……………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………………………………………

ขอขอบคณในความรวมมอเปนอยางสง.

217

2. แบบสมภาษณความคดเหนเก�ยวกบการบรหารงบประมาณสถานศกษา

ตอนท� 1 สถานภาพสวนตวของผตอบแบบสมภาษณ 1. เพศ 2. ระดบการศกษา 3. ตาแหนงหนาท!ปจจบน 4. ประสบการณการทางานตามขอ 3

ตอนท� 2 การบรหารงบประมาณสถานศกษา 1. ดานการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน 1.1 หนวยงานของทานมข9นตอนและวธการในการคดเลอกคณะกรรมการดาเนนการการกาหนดผลผลตและ

การคานวณตนทนอยางไร 1.2 หนวยงานของทานใชหลกการใดในการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทนเพ!อใหเกด ความคมคา 1.3 หนวยงานของทานมข9นตอนในการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทนอยางไร 1.4 อะไรคอปญหาและอปสรรคในการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทน และทานมวธการปองกนและ

แกไขอยางไร 1.5 ทานคดวาหลกเกณฑและวธการท!กรมบญชกลางกาหนดมความเหมาะสมในการนาไปปฏบตหรอไม

อยางไร ถาไมชวยเสนอแนะแนวทางท!เหมาะสม 1.6 หนวยงานของทานนาหลกเกณฑและวธการท!กรมบญชกลางกาหนดมาใชครบทกขอหรอไม 1.7 เม!อนาหลกเกณฑและวธการท!กรมบญชกลางมาใชแลวพบปญหาหรออปสรรคอยางไรบาง และมขอดอยางไรบาง 1.8 จดออน จดแขงของหนวยงานของทานในการจดทาการกาหนดผลผลตและการคานวณตนทนคอ

อะไรบาง 2. ดานการจดระบบการจดซ อจดจาง

2.1 หนวยงานของทานมข9นตอนและวธการในการคดเลอกคณะกรรมการดาเนนการการจดระบบการจดซ9อจดจางอยางไร

2.2 หนวยงานของทานใชหลกการหรอวธการใดในการจดระบบการจดซ9อจดจาง และมข9นตอนวธการอยางไร อธบายพอสงเขป

2.3 ทานคดวากระบวนการใดท!มความสาคญท!สดในการจดระบบการจดซ9อจดจางท!ทานปฏบต เพราะอะไร 2.4 ในหนวยงานของทานใครเปนผกาหนดคณสมบตของพสด และใชหลกเกณฑใดในการพจารณาจดซ9อจด

จาง 2.5 ทานคดวากระบวนการจดซ9อจดจางท!ทานดาเนนการอยมการควบคมเพยงพอหรอไม อยางไร 2.6 ทานมขอเสนอแนะอยางไรในการพฒนากระบวนการและวธการดาเนนการจดซ9อจดจางเพ!อใหความ

ม!นใจวา การจดซ9อจดจางเปนไปอยางมประสทธภาพ ประหยด และเกดประสทธผล ขอเสนอแนะอ�นๆ

ภาคผนวก จ การวเคราะหคาความเช�อม�นแบบสอบถาม

219

การวเคราะหคาความเช�อม�น Case Processing Summary

N % Cases Valid 30 100.0

Excluded(a) 0 .0

Total 30 100.0

a Listwise deletion based on all variables in the procedure. Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

.985 60

Item-Total Statistics

Scale Mean if Item Deleted

Scale Variance if

Item Deleted

Corrected Item-Total Correlation

Cronbach's Alpha if Item

Deleted

1 250.60 714.524 .559 .985

2 250.60 707.007 .673 .985

3 250.33 708.023 .633 .985

4 250.30 702.493 .796 .984

5 250.50 708.534 .569 .985

6 250.47 703.292 .766 .985

7 250.30 704.493 .735 .985

8 250.40 707.352 .675 .985

9 250.40 700.731 .811 .984

10 250.43 703.082 .755 .985

11 250.67 704.506 .742 .985

12 250.37 699.757 .767 .985

13 250.50 709.845 .646 .985

14 250.43 711.357 .560 .985

15 250.53 709.154 .622 .985

16 250.40 709.903 .594 .985

17 250.43 710.323 .667 .985

18 250.40 707.214 .680 .985

19 250.50 706.741 .678 .985

20 250.57 701.082 .764 .985

21 250.33 696.506 .846 .984

22 250.63 709.689 .614 .985

23 250.63 704.516 .783 .985

24 250.70 707.872 .750 .985

25 250.50 706.603 .758 .985

26 250.43 704.806 .774 .985

220

Scale Mean if Item Deleted

Scale Variance if

Item Deleted

Corrected Item-Total Correlation

Cronbach's Alpha if Item

Deleted

27 250.40 702.800 .750 .985

28 250.47 698.671 .835 .984

29 250.50 703.914 .702 .985

30 250.83 706.006 .680 .985

31 250.40 704.662 .695 .985

32 250.70 705.459 .628 .985

1 250.47 707.361 .709 .985

2 250.30 704.079 .747 .985

3 250.47 703.568 .837 .984

4 250.47 699.223 .891 .984

5 250.43 705.013 .767 .985

6 250.63 705.482 .752 .985

7 250.57 708.875 .740 .985

8 250.47 700.464 .784 .984

9 250.60 701.421 .675 .985

10 250.37 701.964 .763 .985

11 250.33 708.782 .676 .985

12 250.17 703.454 .757 .985

13 250.13 705.913 .758 .985

14 250.37 705.137 .733 .985

15 250.27 709.306 .644 .985

16 250.60 701.007 .790 .984

17 250.63 699.137 .807 .984

18 250.43 705.289 .758 .985

19 250.23 712.323 .610 .985

20 250.50 710.328 .629 .985

21 250.50 709.983 .641 .985

22 250.43 702.944 .759 .985

23 250.37 704.930 .627 .985

24 250.70 706.769 .592 .985

25 250.40 699.352 .788 .984

26 250.27 697.926 .797 .984

27 250.20 704.855 .787 .984

28 250.33 705.816 .701 .985

221

ประวตผวจย

ช�อ – สกล นายสเมธ จนทรเจอจน เกด 29 สงหาคม 2523 ท�อย 42 ซอยเพชรเกษม 15 ถ.เพชรเกษม ต.หวยจระเข อ.เมอง นครปฐม 7300 ท�ทางาน โรงเรยนเทศบาล 2 วดเสนหา(สมครพลผดง) สานกการศกษา เทศบาล นครนครปฐม ประวตการศกษา

พ.ศ. 2541 สาเรจการศกษาช:นมธยมศกษาปท; 6 โรงเรยนวสทธรงษ จงหวดกาญจนบร

พ.ศ. 2543 สาเรจการศกษาอนปรญญาวทยาศาสตร วชาเอกเทคโนโลยการอาหาร จากสถาบนราชภฎนครปฐม

พ.ศ. 2545 สาเรจการศกษาปรญญาครศาสตรบณฑต วชาเอกคอมพวเตอรศกษา จากสถาบนราชภฎกาญจนบร

พ.ศ. 2550 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ประวตการทางาน

พ.ศ. 2545 พนกงานคอมพวเตอร บรษท หวหนโฟโต พ.ศ. 2546 เจาหนาท;คอมพวเตอร กรมทางหลวงชนบท พ.ศ. 2547 พนกงานคอมพวเตอร บรษท อนทธร จวเวอร; จากด พ.ศ. 2548 – ปจจบน คร คศ.1 สอนวชาคอมพวเตอร โรงเรยนเทศบาล 2 วดเสนหา

(สมครพลผดง) สงกดเทศบาลนครนครปฐม

คุณลักษณะของผ ้บริหารกับการ ......บ ณฑ...

Documents