ศาสนพธในพระราชพธ

กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม

ศาสนพธในพระราชพธ

ผจดพมพ กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม

จำนวนพมพ ๕,๐๐๐เลม

ปทพมพ พ.ศ.๒๕๕๔

ทปรกษา นายสดแดงเอยด อธบดกรมการศาสนา

คณะทำงาน ๑. นายจรญนราคร รองอธบดกรมการศาสนา

๒. นายพสทธนรตตวงศกรณ ผอำนวยการกองศาสนปถมภ

๓. นายปกรณตนสกล คณะทำงาน

๔. นายเอนกขำทอง คณะทำงาน

๕. นายปญญาสละทองตรง คณะทำงาน

๖. นายพสฐเจรญสข คณะทำงาน

๗. นายสนตผลผล คณะทำงาน

๘. นายสมชยเกอกล คณะทำงาน

๙. นายสวรรณกลนพงศ คณะทำงาน

๑๐. นางสาวพไลจรไกรศร คณะทำงาน

๑๑. นายชวลตศรภรมย คณะทำงาน

๑๒. นายแถลงการณวงษสวสด คณะทำงาน

๑๓. นายจำลองธงไชย คณะทำงานและเลขานการ

๑๔. นายโอสธราษฎรเรอง คณะทำงานและผชวยเลขานการ

๑๕. นายปกรณศรแสง คณะทำงานและผชวยเลขานการ

๑๖. นายปยวฒนวงษเจรญ คณะทำงานและผชวยเลขานการ

๑๗. นางสาวสมาลปราชญนภารตน คณะทำงานและผชวยเลขานการ

ออกแบบปก/รปเลม

นายยงยทธสงคนาคนทร กรมศลปากรกระทรวงวฒนธรรม

พมพท โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจำกด

๗๙ถนนงามวงศวานแขวงลาดยาวเขตจตจกรกรงเทพมหานคร๑๐๙๐๐

โทร.๐-๒๕๖๑-๔๕๖๗โทรสาร๐-๒๕๗๙-๕๑๐๑

นายโชคดออสวรรณผพมพผโฆษณาพ.ศ.๒๕๕๔

คำนำ

สงคมไทยเปนสงคมทมแบบแผนและขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามทสบทอดมาแต

โบราณกาลในการปฏบตงานดานศาสนพธ ไมวาจะเปนงานพระราชพธตาง ๆ ทพระมหากษตรย

ทรงปฏบตเปนประจำหรองานศาสนพธตางๆทประชาชนชาวไทยทวๆ ไปปฏบตกนอยในวถชวต

กยงคงรกษาแบบแผนและแนวปฏบตแตเดมไว

กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม ในฐานะเปนหนวยงานทมภารกจหลก ดำเนนงาน

ของรฐดานศาสนา โดยการทำนบำรง รกษา สงเสรม สบทอด ใหการอปถมภคมครองกจการ

ดานพระพทธศาสนาและศาสนาอน ๆ ททางราชการรบรอง และดำเนนการเกยวกบงานพระราชพธ

งานพระราชกศล งานรฐพธ และงานศาสนพธ ไดรวบรวมองคความรทเกยวกบงานศาสนพธ

ในพระราชพธข น และไดแยกเรองจดพมพไปแลวจำนวน ๓ ครง ตามลำดบ หนงสอดงกลาว

ไดหมดลงแลว กรมการศาสนา จงไดจดพมพองคความรเกยวกบศาสนพธในพระราชพธขนใหม

ในครงน โดยไดรวบรวมเรองตาง ๆ มารวมไวในเลมเดยวกน เพอสะดวกในการศกษาคนควา

และนำไปเปนแนวปฏบต

กรมการศาสนา หวงวาหนงสอ “ศาสนพธในพระราชพธ” น จะเปนประโยชนแกผสนใจ

ไดกวางขวางมากยงขน

(นายสด แดงเอยด)

อธบดกรมการศาสนา

สารบญ

คำนำ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลมาฆบชา ๑

พระราชพธสงกรานต ๖

พระราชพธฉตรมงคล ๒๐

พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ๒๘

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลวสาขบชา ๔๕

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบทนาคหลวง ๕๕

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลเนองในวนอาสาฬหบชา

และเทศกาลเขาพรรษา ๖๓

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลวนปยมหาราช ๗๓

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลถวายผาพระกฐน ๙๑

พระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา ๑๑๑

พระราชพธฉลองวนพระราชทานรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย ๑๔๙

บรรณานกรม ๑๕๔

หนา

� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลมาฆบชา

วนมาฆบชาเปนวนสำคญในทางพระพทธศาสนาวนหนง มประวตความเปนมาวา ในครง

พทธกาล หลงจากพระพทธเจาทรงตรสร แลว ไดเทศนาสงสอนเวไนยสตว ใหไดรบความร

ความเขาใจในสภาวะความเปนจรงของสงตาง ๆ ทอบตขนในโลก จนทำใหผทรบฟงคำสงสอน

ไดเกดความรความเขาใจ สำเรจมรรคผลเปนพระอรหนตจำนวนมาก และรบการอปสมบทเปน

พระภกษดวยวธอปสมบททเรยกวาเอหภกขอปสมปทาคอโดยการทพระพทธเจาทรงเปลงวาจาวา

จงเปนภกษมาเถด ธรรมอนเรากลาวดแลว จงประพฤตพรหมจรรยเพอทำทสดทกขโดยชอบเถด

จนกระทงมผอปสมบทเปนพระภกษเปนจำนวนมาก

ตอมาวนหนง เปนวนทพระจนทรเสวยมาฆฤกษ ค อวนข น ๑๕ คำ เด อน ๓

พระอรหนตขณาสพ ผทไดรบการอปสมบทโดยวธทกลาวมา ไดหวนระลกนกถงพระบรมศาสดา

พากนเดนทางมา ณ บรเวณเวฬวน อนเปนสถานทประทบของพระบรมศาสดา นบเปน

เหตอศจรรยทเกดขน๔ประการทเรยกกนวาจาตรงคสนนบาตคอ

๑.พระสงฆจำนวน๑,๒๕๐รปมาประชมพรอมกนโดยมไดนดหมาย

๒.พระสงฆทงหมดลวนเปนพระอรหนตขณาสพทงสน

๓.พระสงฆทงนนไดรบการอปสมบทดวยวธเอหภกขอปสมปทา

๔.วนนนตรงกบวนเพญกลางเดอน๓

พระพทธเจ าได ทรงแสดงหวใจพระพทธศาสนา ท เร ยกวา โอวาทปาตโมกข

แกพระสงฆทมาประชมกนในวนนนโดยมคธภาษาวา

ขนตปรมตโปตตกขา

นพพานปรมวทนตพทธา

นหปพพชโตปรปฆาต

สมโณโหตปรวเหฐยนโต

สพพปาปสสอกรณ กสลสสปสมปทา

สจตตปรโยทปน เอตพทธานสาสน

อนปวาโทอนปฆาโต ปาตโมกเขจสวโร

มตตญญตาจภตตสม ปนตญจสยนาสน

อธจตเตจอาโยโค เอตพทธานสาสน

� ศาสนพธในพระราชพธ

และทรงตรสแกพระสงฆทงหลายอกวา จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย

โลกานกมปายอตถายหตายสขายเทวมนสสาน.

แปลความวา

ความอดทนคอความอดกลน เปนตบะอยางยง

พระพทธเจาทงหลายตรสวา นพพานเปนธรรมอนยอดเยยม

ผททำรายผอน ไมชอวาเปนบรรพชต

ผทเบยดเบยนผอน ไมชอวาเปนสมณะ

การไมทำความชวทงปวง การทำความดใหถงพรอม

การทำจตของตนใหบรสทธ นนเปนคำสอนของพระพทธเจาทงหลาย

การไมวารายผอน การไมเบยดเบยน ความสำรวมในพระปาตโมกข

ความเปนผรจกประมาณในอาหาร การประกอบความเพยรในอธจต

นนเปนคำสอนของพระพทธเจาทงหลาย

ดกรภกษทงหลาย เธอทงหลายจงเทยวจารกไป เพอเกอกลแกหมชน เพอความสข

แหงหมชน เพออนเคราะหสตวโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย

ดงน

วนมาฆบชาเปนวนสำคญเชนนพทธศาสนกชนจงไดทำการบชากนอยางมโหฬารแตเดม

ไมเคยมพระราชพธเกยวกบวนมาฆบชา มาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

รชกาลท ๔ ทรงปรารภวา เพอเปนการรำลกถงวนอนเปนเหตสำคญในพระพทธศาสนา และเพอ

เปนการเฉลมพระเกยรตพระบรมศาสดา จงทรงประกาศใหวดทงหลายไดประกอบพธทำการบชา

เปนพเศษทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหมการบำเพญพระราชกศลมาฆบชาขนเปนงานพระราชพธ

ในวนข น ๑๕ คำ เด อน ๓ สำหรบในปท ม อธ กมาส (เด อน ๘ สองหน) ให เล อนไปจด

ในวนขน ๑๕ คำ เดอน ๔ พธบำเพญพระราชกศลมาฆบชานนใหนมนตพระสงฆวดบวรนเวศ

และวดราชประดษฐจำนวน๓๐รปมารบพระราชทานฉนในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

สวนในเวลาคำ เสดจฯ ออกทรงจดเท ยนเคร องนมสการ พระสงฆสวดทำวตรเยนและ

เจรญพระพทธมนต พรอมทงสวดคาถาโอวาทปาตโมกขดวย เมอพระสงฆเจรญพระพทธมนตจบแลว

ทรงจดเทยนรายตามราวรอบ ๆ พระอโบสถ จำนวน ๑,๒๕๐ เลม เปนการบชาพระพทธเจา

และพระอรหนต จำนวน๑,๒๕๐ รป มประโคมครงหนง แลวจงมถวายพระธรรมเทศนาโอวาท

ปาตโมกขกณฑหนงทรงบชากณฑเทศนดวยผาจวรเนอด๑ผนเงน๓ตำลงและขนมหลากหลายชนด

� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลมาฆบชาน ไดบำเพญสบตอกนมาจนถงรชกาล

ปจจบนและไดมการเปลยนแปลงวธการบำเพญพระราชกศลตามทปรากฏในปจจบนดงน

วนขน๑๕คำเดอน๓พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชดำเนนยงพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดารามเสดจฯเขาสพระอโบสถทรงจดธปเทยนบชาดงน

- ทรงจดเทยนรงบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากรและพระสมพทธพรรณ

- ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากรและพระสมพทธพรรณ

- ทรงจดธปจดเทยนทายทนงบชาพระพทธยอดฟาจฬาโลกยและพระพทธเลศหลานภาไลย

- ทรงจดธปเทยนเครองนมสการทหนาธรรมาสนศลา

- ทรงหยบเทยนชนวนจดไฟทโคมไฟฟา พระราชทานใหผอำนวยการกองพระราชพธ

เพอเชญไปถวายเจาอาวาสเพอจดเทยนรงททรงพระราชทานอทศไปยงพระอารามหลวง

๕พระอารามคอ

-วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

-วดบวรนเวศวหาร

-วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

-วดราชบพธสถตมหาสมาราม

-วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

พระสงฆ ๓๐ รป ซงนมนตจากวดตาง ๆ (เฉพาะธรรมยตกนกาย) สวดทำวตรเยน

เจรญพระพทธมนตและสวดคาถาโอวาทปาตโมกข จบแลว เสดจฯ ไปทรงโปรยดอกมะล

ทธรรมาสนศลาแลวเสดจฯประทบพระราชอาสนพระราชาคณะผถวายพระธรรมเทศนาขนนงบน

ธรรมาสน ทรงจดเทยนดหนงสอเทศน (เทยนสองธรรม) ทรงจดธปเทยน เครองทรงธรรม

พระราชทานใหเจาพนกงานพระราชพธนำไปตงทขางธรรมาสนศลาเรยบรอยแลว พระราชาคณะ

ถวายศล ถวายพระธรรมเทศนา จบแลว ถวายอนโมทนา (ยะถา.) บนธรรมมาสน ทรงหลง

ทกษโณทกพระสงฆทงนนรบสพพตโยพระราชาคณะลงมานงทอาสนสงฆเมอสวดบทสพพตโย...

จบ เสดจมาทรงประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน และถวายไทยธรรมแดพระสงฆท งหมด

พระสงฆถวายอดเรก และสวดภวต สพพมงคล... จบแลวลงจากอาสนสงฆ ออกจากพระอโบสถ

พระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนนกลบเปนเสรจการพระราชพธ

สำหรบประชาชนทว ๆ ไป เมอถงวนสำคญเชนน ในตอนเชาอาบนำชำระกายใหหมดจด

ไปวด ทำบญ ใสบาตร รกษาศล สวนในตอนคำ จะมการฟงเทศน เวยนเทยน ตามวดทอยใกล ๆ

บานเรอนของตน ถอเปนการบญอนสำคญวนหนง การเวยนเทยนวนมาฆบชานน มคำบชากอน

เวยนเทยนดงน

� ศาสนพธในพระราชพธ

อชฌาย มาฆปณณม สมปตตา มาฆนกขตเตน ปณณจนโท ยตโต ยตถ

ตถาคโตอรหสมมาสมพทโธจาตรงคเกสาวกสนนปาเตโอวาทปาตโมกขอททส

ตถาหอฑฒเตรสานภกขสตานสพเพสเยวขณาสวานสพเพเตเอหภกขกา

สพเพห เต อนามนตตา ว ภควโต สนตก อาคตา เวฬวเน กลนทกนวาเป มาฆปณณมย

วฑฒมานกจฉายายตสมสนนปาเตภควาวสทธโปสถอกาสอยอมหากภควโตเอโกเยว

สาวกสนนปาโตอโหสจาตรงคโกอฑฒเตรสานภกขสตานสพเพสเยวขณาสวาน

มยนทาน อม มาฆปณณมนกขตตสมย ตกกาลสทส สมปตตา สจรปรนพพตมปต

ภควนต อนสสรมานา อ มสม ตสส ภควโต สกข ภ เต เจตเย อ เมห ทณฑทปธปปปผา

ทสกกาเรหตภควนตตานจอฑฒเตรสานภกขสตานอภปชยาม

สาธ โน ภนเต ภควา สสาวกสงโฆ สจรปรนพพโตป คเณห ธรมาโน อเม สกกาเร

ทคคตปณณาการภเตปฏคคณหาตอมหากทฆรตตหตายสขาย.

วนน มาถงวนมาฆบรณม พระจนทรเพญประกอบดวยฤกษมาฆะแลว วนนตรงกบวนท

พระตถาคต องคพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ไดทรงแสดงโอวาทปาตโมกขในทประชมสงฆสาวก

ซงประกอบดวยองค๔ประการ

ครงนนพระภกษ๑,๒๕๐องคลวนแตเปนพระขณาสพลวนแตเปนเอหภกษมไดมใคร

นมนตนดหมาย ไดมาประชมพรอมกนเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาคเจาณ เวฬวนมหาวหาร

เวลาตะวนบาย ในวนมาฆบรณม และพระผ มพระภาคเจาไดทรงกระทำวสทธอโบสถ ในท

ประชมนน การประชมพระสงฆสาวกพรอมดวยองค๔ ของพระผมพระภาคเจาแหงเราทงหลายน

ไดมขนเพยงครงนครงเดยวเทานนพระภกษผเขาประชม๑,๒๕๐องคนนลวนแตเปนพระขณาสพ

บดน ถงวนมาฆบรณมนกขตสมย คลายวนจาตรงคสนนบาตนนแลว เราทงหลาย

มาระลกถงพระผ ม พระภาคเจาพระองคน น แมเสดจปรนพพานไปนานแลว ขอนอมบชา

พระผมพระภาคเจาและพระสงฆสาวก ๑,๒๕๐ องคนน ดวยเครองสกการบชาทงหลาย มเทยน ธป

และดอกไมเปนตนเหลานณเจดยสถานนซงเปนสกขพยานแหงพระผมพระภาคเจาพระองคนน

ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคเจาพรอมทงพระสงฆสาวก แมเสดจปรนพพาน

ไปนานแลว ยงคงอยแตพระคณทงหลาย จงทรงรบสกการะบรรณาการคนยากเหลาน ของ

ขาพระพทธเจาทงหลายเพอประโยชนเพอความสขแกขาพระพทธเจาทงหลายสนกาลนานเทอญ.

เมอกลาวคำบชาจบแลว พงเวยนเทยนประทกษณรอบสถปเจดย อโบสถ หรอสถานท

สกการบชา จำนวน๓ รอบ โดยในรอบท ๑ กำหนดระลกถงพระพทธคณ ในรอบท ๒ กำหนด

ระลกถงพระธรรมคณ ในรอบท ๓ กำหนดระลกถงพระสงฆคณ ครบ ๓ รอบแลว นำดอกไม

� ศาสนพธในพระราชพธ

ธปเทยน ไปวางในทสำหรบบชา เปนเสรจพธ แตบางวดจดใหมการแสดงพระธรรมเทศนาตลอดรง

กม การพระราชพธบำเพญพระราชกศลวนมาฆบชาน หากปใดมอธกมาส (เดอน ๘ สองหน)

การพระราชพธและการทำพธมาฆบชาเลอนไปเปนวนขน๑๕คำเดอน๔

� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธสงกรานต

พระราชพธสงกรานต เปนพระราชพธทสำคญพระราชพธหนง ซงไดมการปฏบตมาแต

โบราณโดยปรารภถงการเถลงศกใหมหรอวนขนปใหมของชาวไทยพระมหากษตรยจะทรงบำเพญ

พระราชกศลตางๆรวม๓วนในชวงประมาณวนท๑๓-๑๔-๑๕กลางเดอนเมษายนของทกๆป

ในทางจนทรคตจะตรงกบเดอน๕ ซงเปนชวงขนปใหมของไทย ดงปรากฏตามพระบรมราชาธบาย

ของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในหนงสอพระราชพธสบสองเดอนวา การพระราชกศล

ทยงคงอยในเวลาสงกรานต ปจจบนนมเปนสองอยาง ซงขาพเจาลมเสย หาไดกลาวขางตนไม

คอ สงกรานตสามวนอยางหนง สงกรานตสวนอยางหนง และการพระราชกศลนน เรมแตวนจาย

คอ วนกอนหนาสงกรานตวนหนง ตงสวดมนตพระปรตรในการทจะสรงมรธาภเษกวนเถลงศก

บนพระทนงดสดาภรมยมเครองตงคอตงโตะหมสงชนกนสองตวตงพระพทธรปหามสมทรฉนเวร

และพระชยเนาวโลห โตะหมอยางตำสองตวตงพระครอบมรธาภเษกรองพานแวนฟา มเครอง

นมสการกระบะถมฉนเวรสำรบหนง พระสงฆทสวดมนตนน พระครปรตรไทย๔ รามญ๔ ไมม

พระราชาคณะนำเพราะไมเปนการเสดจออกเลย สวดสามวน คอ วนจายวนหนง วนสงกรานต

วนหนง วนเนาวนหนง ถาปใดสงกรานต ๔ วน กเลอนไปตงสวดตอวนมหาสงกรานต รงข น

วนเถลงศกเปนวนสรงพระสงฆทสวดมนตทง๘ รปนน เขาสมทบฉนในทองพระโรง ถวายชยนโต

ในเวลาสรงมรธาภเษกดวยมของไทยธรรมจวรรองเทาพดขนนกหนงเลม

พระมหากษตรยในอดตทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหต งการพระราชพธสงกรานต

ทรงบำเพญพระราชกศลมประการตาง ๆ อาท มสวดพระพทธมนต ถวายภตตาหารพระสงฆ

สดบปกรณพระบรมอฐ พระอฐ สรงนำพระพทธรปสำคญ สรงนำปชนยวตถ ปชนยสถาน

โดยประกอบพธการตาง ๆ ในหมพระมหามณเฑยรซงพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกย

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสรางข น ในคร งต งกรงรตนโกสนทรเปนราชธาน ในปจจบน

การพระราชพธสงกรานต มสวดพระพทธมนต ถวายภตตาหารพระสงฆ สดบปกรณพระบรมอฐ

พระอฐ ทพระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมาน และทหอพระนาก สวนสถานทอน ๆ อกนน

พระมหากษตรยเสดจไปทรงพระสหรายสรงพระพทธรป พระบรมธาต ทรงบชาพระสยามเทวาธราช

ทรงกราบถวายบงคมพระบรมอฐ สรงพระบรมอฐและพระอฐ ตามพระทนงและตามหอตาง ๆ

การบำเพญพระราชกศลในการพระราชพธสงกรานตน ปจจบนจดวนเดยว โดยสำนกพระราชวง

จะออกหมายกำหนดการดงน

� ศาสนพธในพระราชพธ

ท๖/๒๕๕๐

หมายกำหนดการ

พระราชพธสงกรานต

เมษายน พทธศกราช ๒๕๕๐

เลขาธการพระราชวง รบพระบรมราชโองการเหนอเกลาฯ สงวา พระราชพธสงกรานตปน

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหกำหนดการบำเพญพระราชกศลดงตอไปน

วนอาทตยท ๑๕ เมษายน เวลา๗นาฬกาทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเจาพนกงาน

นมนตพระสงฆ๑๕๐รปเขาไปรบพระราชทานอาหารบณฑบาตในพระบรมมหาราชวง

เวลา๑๐นาฬกา๓๐นาท ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช

เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองคณพระมหามณเฑยรในพระบรมมหาราชวง

สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร สรงนำ

พระพทธรปสำคญทหอพระสลาลยพมานทรงจดธปเทยนเครองนมสการแลวเสดจพระราชดำเนน

ไปทรงจดธปเทยนบชาพระสยามเทวาธราชทพระทนงไพศาลทกษณ เสดจพระราชดำเนนไปยง

วน เวลา รายการ ท แตงกาย

อาทตยท๑๕ ๑๐.๓๐น. สรงนำพระพทธรป หอพระสลาลย

สรงนำพระบรมอฐพระอฐ หอพระธาตมณเฑยร

เจรญพระพทธมนต

เลยงพระ พระทนงอมรนทรวนจฉย ปกตขาว

สดบปกรณผาค

๑๗.๐๐น. สรงนำปชนยวตถ วดพระศรรตนศาสดาราม

สดบปกรณผาค หอพระนาก

� ศาสนพธในพระราชพธ

หอพระธาตมณเฑยร ทรงจดธปเทยนเครองราชสกการะและสรงนำพระบรมอฐ พระอฐ

แลวเสดจฯ ออกพระทนงอมรนทรวนจฉยทางพระทวารเทวราชมเหศวร ทรงจดธปเทยน

เคร องนมสการบชาพระรตนตรย พระสงฆทรงสมณศกด ๗๔ รป เจร ญพระพทธมนต

การพระราชพธสงกรานตจบแลว ทรงประเคนภตตาหาร เมอพระสงฆรบพระราชทานฉนเสรจ

เจาพนกงานเชญพระบรมอฐและพระอฐ ออกประดษฐานบนพระราชบลลงก ภายใตนพปฎล

มหาเศวตฉตรและบนพระทนงกงภายใตฉตรขาวลายทอง๕ชนทรงจดธปเทยนเครองราชสกการะ

ถวายบงคมพระบรมอฐแลว ทรงทอดผาค พระสงฆสดบปกรณพระบรมอฐและพระอฐแลว

ถวายอนโมทนา ถวายอดเรก ถวายพระพรลา เสดจพระราชดำเนนไปประทบรถยนตพระทนง

ทพระทวารเทเวศรรกษาเสดจพระราชดำเนนกลบ

เวลา ๑๗ นาฬกา ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟา

มหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองคณวดพระศรรตนศาสดารามเจาพนกงานกราบบงคมทลรายงานเครองราชสกการะ

ททรงพระราชอทศพระราชทานใหกระทรวงมหาดไทยเชญไปถวายเปนพทธบชาปชนยสถานตาง ๆ

แลวเสดจพระราชดำเนนเขาสพระอโบสถ ทรงพระสหรายสรงพระพทธมหามณรตนปฏมากร

พระสมพทธพรรณ พระพทธยอดฟาจฬาโลกย พระพทธเลศหลานภาไลย ทรงจดธปเทยน

ถวายนมสการ แลวเสดจพระราชดำเนนไปสรงนำปชนยวตถตามเจดยสถานในพระอารามนแลว

เสดจพระราชดำเน นเข าสหอพระนาก ทรงจดธปเท ยนถวายราชสกการะพระบรมอฐ

พระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว พระอฐสมเดจพระบวรราชเจา และทรงทอดผาค พระสงฆ

๕ รปสดบปกรณ แลวทรงทอดผาค พระสงฆอก ๔๐ รป สดบปกรณพระอฐพระราชวงศ

พระสงฆถวายอนโมทนาถวายอดเรกเปนเสรจการ

การแตงกายแตงเครองแบบปกตขาว

อนง ในวนท ๑๓ เมษายนถงวนท ๑๕ เมษายน ต งแตเวลา ๘ นาฬกา ถงเวลา

๑๗นาฬกาทรงพระกรณาโปรดเกลาฯพระราชทานพระบรมราชานญาต ใหสาธชนเขาถวายบงคม

สมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชทปราสาทพระเทพบดร

สำนกพระราชวง

วนท๒เมษายน๒๕๕๐

� ศาสนพธในพระราชพธ

การพระราชพธสงกรานตมลำดบการเตรยมการและการปฏบตพระราชพธดงน

การเตรยมการ ๑. เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา จดทำฎกาและบญชพระสงฆ

จำนวน ๑๕๐ รป นมนตเขารบพระราชทานอาหารบณฑบาตในพระบรมมหาราชวง ในวนท

๑๕เมษายน

๒. จดทำฎกาและบญชพระสงฆ เพอนมนตเขาการพระราชพธ จำนวน ๗๔ รป

พรอมแจงรายละเอยดในหมายเหต คอลำดบท ชดท และสถานทในการนงสดบปกรณ เนองจาก

จะมพธสดบปกรณ ๒ แหง คอ พระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมาน และหอพระนาก

ตลอดถงการครองผาการนำบาตรมาและการนำพดยศมาเปนตน

๓. จดทำบนทกขอรบพระบญชากราบทลสมเดจพระสงฆราช เพอทรงพจารณาอนมต

บญชพระสงฆทจดทำไว

๔. จดทำบนทกเรยนรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม และจดทำหนงสอกราบเรยน

นายกรฐมนตร เพอทราบบญชพระสงฆ กบท งจดทำหนงสอเรยนเลขาธการคณะรฐมนตร

เพอทราบและนำบญชพระสงฆกราบบงคมทลพระกรณาทราบฝาละอองธลพระบาท

๕. จดทำหนงสอเรยนเลขาธการพระราชวงพรอมบญชพระสงฆจำนวน๑๒ชด

๖. จดทำบญชพระสงฆตามลำดบฐานนดรศกดของพระบรมอฐ พระอฐ ทประดษฐาน

บนพระราชบลลงก ภายใตนพปฎลมหาเศวตฉตร และบนพระทนงกง ภายใตฉตรขาวลายทอง

๕ ชน สำหรบใชจดลำดบพระสงฆในการนงสดบปกรณ ลำดบฐานนดรศกดพระบรมอฐ พระอฐ

และลำดบทนงพระสงฆสดบปกรณณพระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมานมรายละเอยดดงน

พระแทนเศวตฉตรท ๑ พระสงฆชดท ๑

ท พระบรมอฐและพระอฐ พระสงฆ

๑ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกย วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๒ พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาไลย วดอรณราชวราราม

๓ พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว วดราชโอรสาราม

๔ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

๕ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

๖ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว วดบวรนเวศวหาร

๗ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว วดราชบพธสถตมหาสมาราม

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

ท พระบรมอฐและพระอฐ พระสงฆ

๘ พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล วดสทศนเทพวราราม

สยามนทราธราช

๙ สมเดจพระปฐมบรมมหาชนก วดสวรรณดาราราม

๑๐ สมเดจพระอมรนทราบรมราชน วดรชฎาธษฐาน

๑๑ สมเดจพระศรสรเยนทราบรมราชน วดเขมาภรตาราม

๑๒ สมเดจพระศรสลาไลย วดเฉลมพระเกยรต

๑๓ สมเดจพระเทพศรนทราบรมราชน วดเทพศรนทราวาส

๑๔ สมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ วดราชาธวาส

๑๕ สมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว วดราชาธวาส

พระพนวสสาอยยกาเจา

๑๖ สมเดจพระนางเจารำไพพรรณ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๑๗ สมเดจพระมหตลาธเบศรอดลยเดชวกรม วดปทมวนาราม

พระบรมราชชนก

๑๘ สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระแทนเศวตฉตรท ๑ พระสงฆชดท ๒

ท พระบรมอฐและพระอฐ พระสงฆ

๑๙ สมเดจเจาฟากรมพระยาเทพสดาวด วดระฆงโฆสตาราม

๒๐ สมเดจเจาฟากรมพระศรสดารกษ วดราชบรณะ

๒๑ สมเดจพระรปสรโสภาคยมหานาคนาร วดอมพวนเจตยาราม

๒๒ สมเดจพระเจาปฐมบรมวงศ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๒๓ สมเดจเจาฟากรมหลวงศรสนทรเทพ วดดสดาราม

๒๔ สมเดจเจาฟากรมหลวงเทพยวด วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๒๕ สมเดจกรมหมนมาตยาพทกษ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๒๖ สมเดจกรมพระยาสดารตนราชประยร วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๒๗ สมเดจเจาฟากรมพระวสทธกษตรย วดมกฏกษตรยาราม

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ท พระบรมอฐและพระอฐ พระสงฆ

๒๘ สมเดจเจาฟากรมพระจกรพรรดพงศ วดเทพศรนทราวาส

๒๙ สมเดจพระราชปตลาบรมพงศาภมข วดเทพศรนทราวาส

เจาฟากรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช

๓๐ สมเดจพระยพราชเจาฟามหาวชรณหศ วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

๓๑ สมเดจเจาฟากรมพระเทพนารรตน วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๓๒ สมเดจเจาฟากรมหลวงพษณโลกประชานาถ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๓๓ สมเดจเจาฟากรมหลวงนครราชสมา วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

๓๔ สมเดจเจาฟากรมหลวงเพชรบรราชสรนทร วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

๓๕ สมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตนพระบรมราชเทว วดบวรนเวศวหาร

พระแทนเศวตฉตรท ๑ พระสงฆชดท ๓

ท พระบรมอฐและพระอฐ พระสงฆ

๓๖ สมเดจพระปตจฉาเจาสขมาลมารศรพระอครราชเทว วดบวรนเวศวหาร

๓๗ สมเดจเจาฟากรมหลวงศรรตนโกสนทร วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

๓๘ สมเดจเจาฟากรมพระนครสวรรคพนต วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๓๙ สมเดจเจาฟากรรณาภรณเพชรรตน วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๔๐ สมเดจเจาฟาอสรยาลงกรณ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๔๑ สมเดจเจาฟาวจตรจรประภา วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๔๒ สมเดจเจาฟาตรธตเพชรธำรง วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๔๓ สมเดจเจาฟากรมขนศรธรรมราชธำรงฤทธ วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

๔๔ สมเดจเจาฟากรมสรราชกกธภณฑ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๔๕ สมเดจเจาฟากรมศราภรณโสภณ วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

๔๖ สมเดจเจาฟากรมขนเพชรบรณอนทราชย วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

๔๗ พระชนกในสมเดจพระศรสรเยนทราบรมราชน วดเขมาภรตาราม

๔๘ พระเจาบรมวงศเธอกรมพระจนทบรนฤนาถ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๔๙ กรมหมนจนทบรสรนาถ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ท พระบรมอฐและพระอฐ พระสงฆ

๕๐ สมเดจพระปยมาวดศรพชรนทรมาตา วดราชาธวาส

๕๑ สมเดจเจาฟาโสมนส วดโสมนสวหาร

๕๒ สมเดจพระนางเจาโสมนสวฒนาวด วดโสมนสวหาร

พระแทนเศวตฉตรท ๑ พระสงฆชดท ๔

ท พระบรมอฐและพระอฐ พระสงฆ

๕๓ เจาฟากรรณกาแกวกรมขนขตยกลยา วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

๕๔ สมเดจเจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

๕๕ สมเดจเจาฟากรมขนพจตรเจษฎาจนทร วดบวรนเวศวหาร

๕๖ สมเดจเจาฟากรมขนสวรรคโลกลกษณาวด วดเทพศรนทราวาส

๕๗ สมเดจเจาฟากรมหลวงลพบรราเมศร วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๕๘ สมเดจเจาฟานภาจรจำรสศร วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๕๙ สมเดจเจาฟากรมขนศรสชนาลยสรกญญา วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๖๐ สมเดจเจาฟากรมขนอทองเขตรขตยนาร วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๖๑ พระอครชายาเธอพระองคเจาอบลรตนนารนาถ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

กรมขนอครราชกญญา

๖๒ พระอครชายาเธอพระองคเจาเสาวภาคยนารรตน วดราชบพธสถตมหาสมาราม

๖๓ พระวมาดาเธอกรมพระสทธาสนนาฏ วดราชบพธสถตมหาสมาราม ปยมหาราชปดวรดา

๖๔ พระชนนในสมเดจพระเทพศรนทราบรมราชชนน วดเทพศรนทราวาส

๖๕ พระชนกในสมเดจพระศรสลาไลย วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๖๖ พระชนนในสมเดจพระศรสลาไลย วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

๖๗ พระชนกในสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน วดอนงคาราม

๖๘ พระชนนในสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน วดอนงคาราม

๖๙ หมอมหลวงบวกตตยากรพระชนนในสมเดจ วดนรนาถสนทรการาม

พระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ลำดบพระสงฆสดบปกรณทหอพระนาก

ท พระบรมอฐและพระอฐ พระสงฆ

๑ สมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท วดชนะสงคราม

๒ สมเดจพระบวรราชเจามหาเสนานรกษ วดบวรมงคล

๓ สมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพย วดไพชยนตพลเสพย

๔ พระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว วดหงสรตนาราม

๕ กรมพระราชวงบวรวเศษไชยชาญ วดราชผาตการาม

พระสงฆสดบปกรณพระอฐพระราชวงศ ๔๐พระองค มจำนวนพระสงฆจากวดตาง ๆ

ดงน

๑)วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ จำนวน ๘ รป

๒)วดพระเชตพนวมลมงคลาราม จำนวน ๗ รป

๓)วดสทศนเทพวราราม จำนวน ๗ รป

๔)วดบวรนเวศวหาร จำนวน ๖ รป

๕)วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม จำนวน ๖ รป

๖)วดราชบพธสถตมหาสมาราม จำนวน ๖ รป

รวม ๔๐ รป

๗. จดทำบตรรายนามพระสงฆ นำไปตดทอาสนสงฆ ตามลำดบสมณศกดเพอสะดวก

ในการตงพดยศบาตรและในการนมนตพระสงฆเขานง

๘. ประสานการปฏบต งานพระราชพธ ตามลำดบแตละข นตอน และวธ การกบ

เจาพนกงานพระราชพธ สำนกพระราชวงทก ๆ หนวย เพอความพรอมเพรยง เรยบรอยของงาน

เนองจากตองปฏบตงานรวมกนในทกๆขนตอน

การปฏบตพระราชพธ

วนท ๑๕ เมษายน เวลาประมาณ๐๖.๓๐นาฬกา เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ

กรมการศาสนาจะไปรอรบพระสงฆจำนวน๑๕๐รปและนำเขารบพระราชทานอาหารบณฑบาต

ในพระบรมมหาราชวง

�� ศาสนพธในพระราชพธ

อนง แตเดมมามธรรมเนยมปฏบตวา พระสงฆทจะมารบพระราชทานอาหารบณฑบาต

ในวนท ๑๕ เมษายนน น ใหนมนตพระสงฆจากวดตาง ๆ คอ วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

วดราชบรณะ วดบพตรพมข วดจกรวรรดราชาวาส วดระฆงโฆสตาราม วดอมรนทราราม

วดพระเชตพนวมลมงคลารามวดสทศนเทพวรารามวดสระเกศวดราชนดดารามวดเทพธดาราม

วดอรณราชวรารามวดโมลโลกยารามวดหงสรตนารามวดประยรวงศาวาสวดกลยาณมตรและ

พระสงฆจากวดคณะธรรมยต และเมอนมนตมาพรอมแลว ยงมการจดพระสงฆทจะนำบณฑบาต

โดยดตามวนทางสรยคตวาวนท๑๕เมษายนตรงกบวนใดแลวจดพระสงฆดงน

วนอาทตย พระสงฆวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎนำบณฑบาต

วนจนทร พระสงฆวดราชบรณะนำบณฑบาต

วนองคาร พระสงฆวดระฆงโฆสตารามนำบณฑบาต

สมทบดวยพระสงฆวดอมรนทราราม

วนพธ พระสงฆวดพระเชตพนวมลมงคลารามนำบณฑบาต

วนพฤหสบด พระสงฆจากวดคณะธรรมยตนำบณฑบาต

วนศกร พระสงฆวดสทศนเทพวรารามนำบณฑบาต

สมทบดวยพระสงฆวดสระเกศ

วดราชนดดารามและวดเทพธดาราม

วนเสาร พระสงฆวดอรณราชวรารามนำบณฑบาต

สมทบดวยพระสงฆวดโมลโลกยาราม

วดหงสรตนารามวดประยรวงศาวาส

และวดกลยาณมตร

เวลา ๐๘.๓๐นาฬกา รอรบพระสงฆ ดานหนาพระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมาน

รบบาตร พดยศ เขาตงตามลำดบอาสนะทจดไว รบบาตรมาแลวตองจดใหเรยบรอย โดยรวบ

สายสะพายบาตรใหมวนเปนเกลยวแลวคลองทเชงบาตร จดพบถงบาตรสวนทปดบาตรใหสวยงาม

ตงไวบนโตะอาหารดานขวามอของพระสงฆ นมนตพระสงฆพกณ สถานทรบรอง เมอใกลเวลา

ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะเสดจพระราชดำเนนถง จงนมนตพระสงฆเขาประจำอาสนะ

ตามลำดบสมณศกด

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เวลา ๑๐.๐๐ น. โดยประมาณ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ พรอมทงพระบรมวงศานวงศ เสดจพระราชดำเนนสหอพระสราลยพมาน

ทรงพระสหรายสรงพระพทธรปสำคญตางๆทรงจดธปเทยนนมสการทรงกราบประทบพระราชอาสน

เรยบรอยแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

สรงพระบรมธาต จากนนเสดจพระราชดำเนนไปพระทนงไพศาลทกษณ ทรงจดธปเทยนบชา

พระสยามเทวาธราช ทรงกราบ เสดจพระราชดำเนนไปยงหอพระธาตมณเฑยร ทรงจดธปเทยน

เครองราชสกการะทรงกราบถวายบงคมพระบรมอฐ สรงพระบรมอฐ และพระอฐทกพระโกศแลว

ทรงกราบทพระแทนหนาเครองราชสกการะ เสดจฯ ออกจากหอพระธาตมณเฑยร เสดจฯ ออก

พระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมาน ทางพระทวารเทวราชมเหศวร ทรงจดธปเทยนบชา

พระพทธรปทหนาพระทนงบษบกมาลา ทรงกราบ ทรงรบการถวายความเคารพของผมาเฝา

ประทบพระราชอาสน

เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา เขาไปถวายคำนบแลวอาราธนาศล

ประธานสงฆถวายศล เจาหนาทฝายพธอาราธนาพระปรตร พระสงฆสวดพระพทธมนตจบแลว

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงจดธปเทยนทพนมขาวบณฑ หนาพระทนงบษบกมาลา

แลวเสดจฯ ไปทรงประเคนภตตาหารแดสมเดจพระสงฆราชหรอแดสมเดจพระราชาคณะผทเปน

ประธานสงฆ และประทบพระเกาอ เมอพระสงฆรบพระราชทานฉนเสรจแลว พระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวเสดจฯไปประทบพระราชอาสนทเดม

เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา รบบาตรจากพระสงฆนำไปมอบ

แกศษยทตามมา (มธรรมเนยมปฏบตอยางหนงวา สำหรบบาตรของสมเดจพระราชาคณะ

เปนหนาทของเจาหนาทฝายสนมพลเรอน ปฏบตท งตอนรบเขาและตอนถอนออก สวนบาตร

ของพระสงฆนอกนน เปนหนาทของเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา) จากนน

เจาหนาทสำนกพระราชวงจะเกบอาหารและโตะอาหารออกจากดานหนาอาสนสงฆ

เจาพนกงานพระราชพธ เชญพระโกศพระบรมอฐ พระอฐ ออกประดษฐานบนพระแทน

นพปฎลมหาเศวตฉตร และประดษฐานบนพระทนงกง ฉตรขาวลายทอง ๕ ชน เรยบรอยแลว

เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา นมนตพระสงฆลงจากอาสนะ ไปนงยง

อาสนสงฆทใชเปนทสดบปกรณ โดยจดเปนชด ๆ และจดลำดบพระสงฆนงตามลำดบฐานนดร

พระบรมอฐและพระอฐ ดงทกลาวไวขางตน เมอพระสงฆนงอาสนสงฆเรยบรอยแลว เจาพนกงาน

ภษามาลา ลาดรองพระภษาโยง และลาดพระภษาโยง เจาพนกงานฝายศภรต ทลถวายผาค

และนำอบแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอทรงทอดพระสงฆสดบปกรณผาคแลวลงกลบไปนง

ณอาสนสงฆเดม

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา นมนตพระสงฆข นสอาสนสงฆ

ในพระราชพธนนยมแบงพระสงฆออกเปน๔ชดชดท๑พระสงฆ๑๘รปชดตอๆไปพระสงฆ

ชดละ๑๗ รป โดยขนดานหนาและลงดานหนาทง ๔ ชด แตบางปแบงเปน๓ ชด คอ๑๙,๒๕,

๒๕กมการจดพระสงฆขนอาสนสงฆนนถาจด๓ชดชดท๑ขนดานหนาลงดานหนาอาสนสงฆ

ชดท ๒ ข นดานหนา ลงดานหลงอาสนสงฆ ชดท ๓ ข นดานหลง ลงดานหนาอาสนสงฆ

เหตทมการจดพระสงฆข นลงอยางน เนองจากบางปมการทอดผาคท งหมดเพยงคร งเดยว

เสรจแลวกลบไปนงณอาสนสงฆเดมพระสงฆทงนนถวายอนโมทนาถวายอดเรกถวายพระพรลา

ถาทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหผอนแทน ไมตองถวายพระพรลา เจาหนาทฝายพธรบพระสงฆ

ลงจากอาสนะออกจากพระทนง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชดำเนนกลบ

เปนเสรจการพระราชพธในชวงเชา

ในชวงบาย พระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนนทางประตวเศษไชยศรไปยงพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม เสดจพระราชดำเนนขนสมขหนาพระอโบสถ ผอำนวยการกองพระราชพธ

กราบบงคมทลทรงพระราชอทศเครองราชสกการะ ใหกระทรวงมหาดไทยเชญไปสำหรบถวายเปน

พทธบชาปชนยสถานสำคญตาง ๆ แลวเสดจไปทหนาธรรมาสนศลา ทรงพระสหรายฉด และ

ทรงจดธปเทยนทายทนงบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากร พระสมพทธพรรณ พระพทธยอดฟา

จฬาโลกย พระพทธเลศหลานภาไลย ทรงคม ทรงจดธปเทยนทเครองนมสการทองใหญทหนา

ธรรมาสนศลาทรงกราบ เสดจฯออกจากพระอโบสถไปยงหอพระคนธารราษฎรทรงพระสหราย

สรงพระพทธคนธารราษฎร แลวทรงจดธปเทยนเครองนมสการ ทรงกราบ จากนนเสดจฯ ไปยง

หอพระราชกรมานสรทรงพระสหรายสรงพระพทธรปปางประจำรชกาลพระมหากษตรยกรงสโขทย

๑พระองคกรงศรอยธยา๓๓พระองคและกรงธนบร๑พระองคทรงจดธปเทยนเครองนมสการ

ทรงกราบ เสดจฯ ออกจากหอพระราชกรมานสร ไปหอพระราชพงศานสร ทรงพระสหราย

สรงพระพทธรปปางประจำรชกาลพระมหากษตรยกรงรตนโกสนทร ๘พระองค ทรงจดธปเทยน

เครองนมสการ ทรงกราบ เสดจฯ จากหอพระราชพงศานสรไปยงพระศรรตนเจดย ทรงพระสหราย

สรงองคพระพทธเจดย ซงบรรจพระบรมสารรกธาต ทรงจดธปเทยนเครองนมสการ ทรงกราบ

เสดจฯ ออกจากพระศรรตนเจดย ขนสพระมณฑปทรงพระสหรายสรงพระไตรปฎกทรงจดธปเทยน

เครองนมสการ ทรงกราบ เสดจฯ ออกจากพระมณฑปไปยงจระนำปราสาทพระเทพบดร

ทรงพระสหรายสรงพระพทธรปเทพบดรและพระพทธรปบรวารแลวทรงจดธปเทยนเครองนมสการ

ทรงกราบ ตอจากนนเสดจฯ ไปยงตนนโครธ ทรงพระสหรายฉดสรงตนนโครธ ทรงจดธปเทยน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เครองนมสการทรงคมเสดจฯจากตนนโครธไปยงพระวหารยอดทรงพระสหรายสรงพระพทธรป

ทรงจดธปเทยนเครองนมสการทรงกราบ เสดจฯ ออกจากพระวหารยอด ไปสหอพระมณเฑยรธรรม

ทรงพระสหรายสรงพระพทธรปปางหามสมทร มหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๖ รอบ และ

พระพทธบาทจำลอง ทรงจดธปเทยนทายทนง และทรงจดธปเทยนเครองทองนอย ทรงกราบ

เสดจฯ ออกจากหอพระมณเฑยรธรรมไปยงหอพระนาก ทรงพระสหรายสรงพระบรมอฐ พระอฐ

ทรงจดธปเทยนเครองทองนอยทรงกราบทรงรบการถวายความเคารพของผมาเฝาฯ แลวประทบ

พระราชอาสน

พระสงฆ จำนวน๕ รป คอ พระสงฆจากวดชนะสงคราม วดบวรมงคล วดไพชยนต-

พลเสพย วดหงสรตนาราม และวดราชผาตการาม ซงเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ นมนต

ขนนงบนอาสนสงฆพรอมอยกอนทพระมหากษตรยจะเสดจฯ ถง เมอประทบพระราชอาสนแลว

เจาพนกงานลาดรองพระภษาโยงและพระภษาโยง พระมหากษตรยเสดจฯ ไปทรงทอดผาค

พระสงฆสดบปกรณพระอฐพระบวรราชเจา ๔พระองค และพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระปนเกลา

เจาอยหว อก ๑ พระองค เสรจแลวพระสงฆลงจากอาสนสงฆแถวหนา ไปนง ณ อาสนสงฆ

แถวหลง (อาสนสงฆม ๒ แถว) เจาพนกงานจะเปลยนพระภษาโยงจากสายตน เปนสายตาดเงน

เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ นมนตพระสงฆอก ๑๐ รป ขนนง ณ อาสนสงฆแถวหนา

โดยขนดานหนาอาสนสงฆ พระมหากษตรย เสดจฯ ไปทรงทอดผาคเทยวเดยว จำนวน ๔๐ ค

(เรยกกนในหมผ ปฏบตวา ทอดแช) พระสงฆ ๑๐ รป สดบปกรณแลวลงดานหลงอาสนสงฆ

เจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภจะนมนตพระสงฆชดนไว๕รปจดใหนงณอาสนสงฆแถวหลง

ตอจากพระสงฆ๕รปแรกทเหลอ๕รปนมนตออกไปนงนอกหอพระนาก

เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ นมนตพระสงฆอก ๑๐ รป ขนนง ณ อาสนสงฆ

โดยขนดานหลง เมอสดบปกรณแลว ลงดานหลง ออกไปนงนอกหอพระนาก และนมนตพระสงฆ

อก๑๐รปขนนงณอาสนสงฆ โดยขนดานหลงอาสนสงฆ เมอสดบปกรณแลวถวายอนโมทนา

พระมหากษตรย ทรงหลงทกษโณทกพระสงฆถวายอดเรก แลวลงดานหนาอาสนสงฆ ออกจาก

หอพระนาก พระมหากษตรย เสดจฯ ไปทรงกราบทหนาเครองทองนอย ทรงรบการถวาย

ความเคารพของผมาเฝาฯแลวเสดจพระราชดำเนนกลบ

แตเดมมา ประเพณสงกรานตนน ในสวนของประชาชนทว ๆ ไป จะมการบำเพญกศล

เปนสองสวน คอ สวนหนงบำเพญกศลอทศแดบพการ มการนมนตพระสงฆมาสวดพระพทธมนต

ถวายภตตาหาร บงสกลอฐญาตผลวงลบ สรงนำอฐเพอเปนการระลกถงผทมอปการคณแกตน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

อกสวนหนงบำเพญกศล เพอความเปนสร มงคล ซงถอวาเถลงศกใหม อาท สรงนำพระ

รดนำดำหวขอพรญาตผใหญ กอเจดยทราย กบทงยงมการละเลนรนเรงตาง ๆ เชน เลนรดนำ

ลกชวง พวงมาลย มอญซอนผา เปนตน การบำเพญกศลมประการตาง ๆ ดงกลาวมา ลวนแต

อาศยการพระราชพธเปนแบบอยาง เปนแนวทางในการปฏบต จะมสวนทแตกตางออกไปบาง

กเปนเพยงแนวคดสภาพแวดลอมและความเชอของชมชนนนๆเทานน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธฉตรมงคล

พระราชพธฉตรมงคลคอการพระราชพธมงคลสำคญพระราชพธหนงซงจดขนเนองใน

วนคลายวนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงประกอบพระราชพธบรมราชาภเษกเสดจขน

เถลงถวลยราชสมบต และสมโภชพระมหาเศวตฉตร เพอความเปนสวสดมงคลแกราชสมบต

แตเดมมายงไมมการพระราชพธน มเพยงพนกงานทรกษาเครองราชปโภค และรกษาตำแหนงหนาท

เชน พระทวารและประตวง เปนตน เมอถงปใหมคราวหนง จะตองทำการสมโภชเครองราชปโภค

และตำแหนงซงตนรกษาครงหนง มการสวดมนตเลยงพระบาง มเครองสงเวย เครองประโคมบาง

มรอยดอกไมประดบบางจนถงรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระองคจงทรง

พระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดการพระราชพธนขน ดงทปรากฏในหนงสอพระราชพธสบสองเดอน

ซงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวสมเดจพระปยมหาราชทรงมพระบรมราชาธบายไววา

ธรรมเนยมแตกอนมมาจนถงทกวนนเมอเปลยนปใหมถงเดอน๖พนกงานขางหนาขางใน

บรรดาซงรกษาเครองราชปโภคและรกษาตำแหนงหนาท มพระทวารและประตวง เปนตน

ตองทำการสมโภชเครองราชปโภคและตำแหนงซงตนรกษาคราวหนง ขางฝายหนา แตกอนมา

ถงมสวดมนตเลยงพระดวยกมแตขางฝายในนนมแตเครองสงเวย เครองประโคม แลวรอยดอกไม

เปนตาขายอบะมาลยแขวนตามกำลงมากนอยเปนของสวนเจาพนกงานทำเอง หาไดเกยวของ

เปนการหลวงไม ครนมาในแผนดนพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เสดจเถลงถวลย-

ราชสมบตบรมราชาภเษก ในวนพฤหสบด เดอน ๖ ขน ๑๕ คำ ปกน ตรศก จลศกราช๑๒๑๓

จงทรงพระราชดำรวาวนบรมราชาภเษกนน เปนมหามงคลสมยซงประเทศทงปวงทมพระเจาแผนดน

ปกครอง ยอมนบถอวนน นวาเปนวนนกขตฤกษมงคลกาล แตในกรงสยามนเฉย ๆ อย มได

มการนกขตฤกษอนใด ทงน การบรมราชาภเษกของพระองค เฉพาะตรงกบสมยทเจาพนกงาน

เคยสมโภชเครองสรราชปโภคแตเดมมา ควรทจะมการสมโภชพระมหาเศวตฉตร ใหเปนสวสดมงคล

แกราชสมบตจงไดทรงพระราชดำรจดการพระราชกศลซงพระราชทานชอวาฉตรมงคลนขน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

การพระราชพธฉตรมงคล ไดเรมขนตงแตนนเปนตนมา ในสมยเรมแรกนน ยงมไดมการ

พระราชกศลทกษณานประทาน คงมแตการพระราชพธฉตรมงคลอยางเดยว ลวงมาถงรชสมย

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว เสดจขนเถลงถวลยราชสมบต ทรงมพระราชดำรทจะ

สนองพระเดชพระคณพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลกอน จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหจดการพระราชกศลทกษณานประทานเพมเขากบการพระราชพธฉตรมงคล ตงแตปพทธศกราช

๒๔๕๗เปนตนมา

ในปจจบนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระบรมราชโองการใหสำนก

พระราชวงจดการพระราชพธฉตรมงคล๓ วน คอ วนท ๓-๔-๕พฤษภาคม ของทกป ในวนท

๓พฤษภาคมมการพระราชกศลทกษณานประทานสวนในวนท๔-๕พฤษภาคมมการพระราชพธ

ฉตรมงคลโดยสำนกพระราชวงจะออกหมายกำหนดการพระราชพธดงน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ท๘/๒๕๕๐

หมายกำหนดการ

พระราชกศลทกษณานประทาน

และ

พระราชพธฉตรมงคล

พฤษภาคม พทธศกราช ๒๕๕๐

วน เวลา รายการ ท แตงกาย

ทกษณานประทาน

พฤหสบดท๓ ๑๗.๐๐น. สวดมนต พระทนงอมรนทรวนจฉย ครงยศ

เทศนกณฑ๑

สดบปกรณ

ฉตรมงคล

ศกรท๔ ๑๗.๐๐น. ประกาศพระราชพธฉตรมงคล พระทนงดสตมหาปราสาท ครงยศ

เจรญพระพทธมนต

เสารท๕ ๘.๑๗น. ถวายบงคมสมเดจ ปราสาทพระเทพบดร สภาพ

พระบรพมหากษตรยาธราช

๑๐.๓๐น. เลยงพระ พระทนงดสตมหาปราสาท ปกตขาว

สมโภชราชกกธภณฑ เหรยญ

๑๗.๐๐น. พระราชทานตราจลจอมเกลา พระทนงดสตมหาปราสาท เตมยศ

แลวเสดจฯไปถวายสกการะ ปราสาทพระเทพบดร สายสรอย

พระพทธรปเทพบดร จลจอมเกลา

และถวายบงคมสมเดจ

พระบรพมหากษตรยาธราช

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชกศลทกษณานประทาน

วนท ๓พฤษภาคม เจาพนกงานสำนกพระราชวง เตรยมการพระราชกศลทกษณานประทาน

ณพระทนงอมรนทรวนจฉยมไหสรยพมาน โดยเชญพระโกศพระบรมอฐสมเดจพระบรมราชบรพการ

ข นประดษฐานเหนอพระราชบลลงก ภายใตนพปฎลมหาเศวตฉตร และเชญพระพทธรป

ประจำพระชนมวารคพระบรมอฐ ประดษฐานในพระทนงบษบกมาลา ประกอบดวยเครองบรม-

อสรยราชปโภคพรอมสรรพ

เจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนามการเตรยมการเกยวกบพระราชพธน

คอ ในการพระราชกศลทกษณานประทาน พจารณานมนตพระสงฆในพระอารามทเกยวของกบ

สถาบนพระมหากษตรยเชนวดประจำรชกาลเปนตนจดทำฎกานมนตพระสงฆสวดพระพทธมนต

จำนวน ๒๕ รป จดทำฎกานมนตพระราชาคณะถวายพระธรรมเทศนา ๑ รป รวม ๒๖ รป

สวนในการพระราชพธฉตรมงคล จดทำฎกานมนตพระสงฆตามลำดบสมณศกด เจรญพระพทธมนต

จำนวน ๒๐ รป และตองจดทำบญชรายนามพระสงฆดงกลาว กราบทลสมเดจพระสงฆราช

เพอทรงพจารณาอนมต นำเสนอนายกรฐมนตรเพอทราบ นำเสนอเลขาธการคณะรฐมนตร

เพอนำความกราบบงคมทลพระกรณาทราบฝาละอองธลพระบาท

กอนวนเรมการพระราชพธฉตรมงคลเจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนา

ตองไปวงสายสญจนรอบพระทนงดส ตมหาปราสาท โดยเร มตนจากพระแทนมณฑลมก

ซงประดษฐานอยบรเวณมขดานทศเหนอ บนพระแทนมณฑลมกน ประดษฐานพระพทธปฏมา-

ชยวฒน ประจำรชกาลท ๑ ถงรชกาลท ๗ และพระพทธปฏมาชยวฒน ประจำรชกาลท ๙

เวนพระพทธปฏมาชยวฒน ประจำรชกาลท ๘ ซงยงมไดทรงจดสรางกดวนสวรรคตไปกอน

วงออกไปทางพระทวารดานตะวนออก วงรอบเปนทกษณาวรรต มาบรรจบ ณ พระทวาร

ดานตะวนออก มจดเชอมตอเขาทางพระทวารดานทศตะวนตก แนบผนงตรงมายงพระแทน

นพปฎลมหาเศวตฉตรคลองทพระบาทเทพยดาซงประดษฐานทคนนพปฎลมหาเศวตฉตรแลวโรย

สายสญจนลงมาทพระแทนนพปฎลมหาเศวตฉตรวงเวยนขวาบรเวณหวเมดของพระทนง๓รอบ

มจดเชอมตอทชองพระแกล มมพระทนงดานทศเหนอ เดนแนบผนงและโรยลงตรงเสามมพระทนง

ตอแยกออกเปน ๒ สาย เหลอกลมสายสญจนไวสำหรบพระสงฆถอเวลาเจรญพระพทธมนต

๒กลม ใสพานวางไวทขางประธานสงฆดานทศตะวนออก๑พาน และวางไวทขางประธานสงฆ

ดานทศเหนอ๑พานอาสนะสำหรบพระสงฆจดไวสองดานคอทางมขดานทศตะวนออกสำหรบ

พระมหาเถระ๑๐รปทางมขดานทศเหนอสำหรบพระเถระรองๆลงมา๑๐รป

�� ศาสนพธในพระราชพธ

วนท ๓ พฤษภาคม เจาหนาทไปรอรบปฏบตพระสงฆณ บรเวณพระทนงอมรนทร-

วนจฉยมไหสรยพมาน นำพดยศไปต งตามลำดบสมณศกด น มนตพระสงฆใหพกบรเวณ

หนาพระทนงสวนในซงเจาหนาทฝายวรอาสนจดถวายไวตามจำนวนพระสงฆทจะสวดพระพทธมนต

เมอใกลเวลาทพระมหากษตรยจะเสดจพระราชดำเนน จงนมนตพระสงฆเขาประจำ

อาสนะในพระทนง สวนพระสงฆทจะถวายพระธรรมเทศนา จดใหพกขางนอกพระทนง พรอมทง

พดยศ พดรอง คมภรเทศน เมอเสดจพระราชดำเนนถง ทรงจดธปเทยนบชาเสรจเรยบรอยแลว

ประทบณ พระราชอาสน เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ อาราธนาพระปรตร พระสงฆ

สวดพระพทธมนตจบแลว เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ เชญคมภรเทศนไปวางทธรรมาสน

ดานขวาของพระเทศน เชญพดยศพดรอง และนำพระสงฆเขาไปเพอรอขนธรรมาสน วางพดยศ

ทอาสนสงฆแลวนมนตพระสงฆนงทอาสนสงฆครหนง วางพดรองบนธรรมาสนดานซายของ

พระเทศน นำพระสงฆขนนงบนธรรมาสนกอนทเจาพนกงานจะนำเทยนดหนงสอเทศนมาปกท

จงกลทงสองดานของธรรมาสน เรยบรอยแลว พระมหากษตรย ทรงจดธปเทยนเครองทรงธรรม

แลวเสดจฯ ไปทรงจดธปเทยนทเครองทองนอย ทหนาพระแทนนพปฎลมหาเศวตฉตร เจาหนาท

ฝายพธผเชญคมภรเทศน อาราธนาศลพระสงฆทถวายพระธรรมเทศนาถวายศล เจาหนาทฝายพธ

อาราธนาธรรมพระสงฆถวายพระธรรมเทศนาไปจนจบ เจาหนาทฝายพธรบคมภรเทศนรบพดรอง

และรบพระสงฆลงจากธรรมาสนมานงทอาสนสงฆเจาพนกงานถวายนำฉนเรยบรอยแลว

พระมหากษตรยเสดจฯ มาถวายเครองไทยธรรมกณฑเทศน เจ าหนาทฝายพธ

จำนวนหนงถวายคำนบเขาไปรอรบเครองไทยธรรมกณฑเทศนจากพระสงฆ ซงรบประเคนจาก

พระมหากษตรย รบพดยศและรบพระสงฆลงจากอาสนสงฆ มารอเขาลำดบเพอขนสดบปกรณ

เจาหนาทฝายพธจำนวนหนงนมนตพระสงฆทสวดพระพทธมนตทง ๒๕ รป และพระสงฆทถวาย

พระธรรมเทศนาอก ๑ รป มาขนอาสนสงฆสำหรบสดบปกรณ โดยขนเทยวเดยว นงสองแถว

จดเปนแถวหนา ๑๗-๑๘ รป แถวหลง ๙ รป หรอ ๘ รป แลวแตกรณ เจาพนกงานลาดรอง

พระภษาโยงและพระภษาโยง พระมหากษตรยทรงทอดผาไตรทเจาพนกงานศภรตทลถวาย

พระสงฆสดบปกรณ พระบรมอฐ พระมหากษตรยทรงหลงทกษโณทก พระสงฆถวายอนโมทนา

ถวายอดเรก ถวายพระพรลา เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ รบพระสงฆออกจากพระทนง

พระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนนกลบวนนแตงกายเครองแบบครงยศ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธฉตรมงคล

วนท๔พฤษภาคมเวลาประมาณ๑๗.๐๐น.เจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภนมนต

พระสงฆ๒๐รปขนประจำอาสนะบนพระทนงดสตมหาปราสาทพระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนน

ไปยงพระทนงดส ตมหาปราสาท ทรงจดธปเทยนท เครองนมสการพานทองสองช น บชา

พระพทธปฏมาชยวฒน ประจำรชกาลท ๑-๗ และรชกาลท ๙ ยกเวนพระปฏมาชยวฒน

ประจำรชกาลท ๘ ซงยงมไดทรงจดสราง เสรจแลวประทบพระราชอาสน เจาหนาทฝายพธ

กองศาสนปถมภอาราธนาศลพระสงฆถวายศลจบแลวตอจากนนพระมหากษตรยจะเสดจฯไปทรง

จดเครองทองนอยทหนาพระแทนนพปฎลมหาเศวตฉตร ซงประดษฐานเครองสรราชกกธภณฑ

ทรงคมประทบพระราชอาสน หวหนาคณะพราหมณอานประกาศพระราชพธฉตรมงคลจบแลว

เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ อาราธนาพระปรตรพระสงฆเจรญพระพทธมนตจบตงพดยศ

ถวายอดเรก และภวต สพพมงคล .....ฯ พระสงฆรปท ๒ ถวายพระพรลา เจาหนาทฝายพธ

กองศาสนปถมภ รบพระสงฆลงจากพระทนง พระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนนกลบ วนน

แตงกายเครองแบบครงยศ

วนท๕พฤษภาคมเวลาประมาณ๑๐.๓๐น.พระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนนไปยง

พระทนงดสตมหาปราสาท ทรงจดธปเทยนเครองนมสการทพระแทนมณฑลมก ซงประดษฐาน

พระพทธปฏมาชยวฒน ประทบพระราชอาสน ประธานสงฆถวายศล และพระสงฆสวดถวายพรพระ

จบแลว พระมหากษตรยเสดจฯ ไปทรงประเคนภตตาหารแดประธานสงฆ แลวประทบณ ทนน

สวนภตตาหารนอกนน ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพระราชวงศทรงประเคน เมอพระสงฆ

รบพระราชทานฉนเรยบรอย พระมหากษตรยทรงประเคนจตปจจยไทยธรรม ทรงหลงทกษโณทก

พระสงฆถวายอนโมทนา ถวายอดเรก ถวายพระพรลา เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ

รบพระสงฆออกจากพระทนง เจาพนกงานปผาแดงเตรยมการเวยนเทยน พระมหากษตรย

จะเสดจฯ ไปทรงจดเครองทองนอยทหนาพระแทนนพปฎลมหาเศวตฉตร บชาเทพยดา

รกษานพปฎลมหาเศวตฉตรสรราชกกธภณฑ ทรงคม ประทบพระราชอาสน พราหมณเบกแวน

เวยนเทยนสมโภชนพปฎลมหาเศวตฉตรสรราชกกธภณฑ โหรผกผาสชมพ พราหมณเจมนพปฎล

มหาเศวตฉตร พระมหากษตรยเสดจฯ ไปทรงพระสหรายเครองสรราชกกธภณฑทพระแทน

นพปฎลมหาเศวตฉตร เสดจฯ ไปทรงกราบพระพทธปฏมาชยวฒนท พระแทนมณฑลมก

เสดจพระราชดำเนนกลบเวลา๑๒.๐๐นาฬกาทหารบกทหารเรอทหารอากาศจะไดยงปนใหญ

เฉลมพระเกยรต ฝายละ ๒๑ นด เชาวนน แตงกายเครองแบบปกตขาว ประดบเหรยญ

เวนเครองราชอสรยาภรณ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เวลา๑๗.๐๐น. พระมหากษตรย เสดจพระราชดำเนนไปยงพระทนงดสตมหาปราสาท

โดยรองเลขาธการพระราชวง ปฏบตหนาทสมหพระราชมณเฑยร และสมหพระราชพธ นำเสดจฯ

ไปประทบพระราชอาสนทหนาพระราชบลลงกนพปฎลมหาเศวตฉตร ขณะประทบ ตำรวจหลวง

ชพมดอกไมทองขาราชการถวายความเคารพพนกงานกระทงแตรมโหระทกทหารกองเกยรตยศ

ถวายความเคารพ แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสรญพระบารม เมอสดเสยงประโคมพระมหากษตรย

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานเครองราชอสรยาภรณจลจอมเกลา เสรจแลว ประทบยน

รบการถวายความเคารพของผมาเฝาฯ เสดจฯ ออกจากพระทนงดสตมหาปราสาท ตำรวจหลวง

ชพมดอกไมทองขาราชการถวายความเคารพพนกงานกระทงแตรมโหระทกทหารกองเกยรตยศ

ถวายความเคารพ แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสร ญพระบารม จากน น พระมหากษตร ย

เสดจพระราชดำเนนไปยงพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธ-

มหามณรตนปฏมากร พระสมพทธพรรณ พระพทธยอดฟาจฬาโลกย พระพทธเลศหลานภาไลย

ทรงจดธปเทยนเครองนมสการทหนาธรรมาสนศลา ทรงกราบ เสดจฯ ออกจากพระอโบสถไปยง

จระนำปราสาทพระเทพบดร ทรงจดธปเทยนถวายนมสการพระพทธรปเทพบดร ทรงกราบ

เสดจฯ ออกจากจระนำปราสาทพระเทพบดรไปข นปราสาทพระเทพบดร ทรงจดธปเทยน

เครองทองนอย และทรงจดธปเทยนเครองราชสกการะ ทรงกราบถวายบงคมพระบรมรป

สมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชแลว เสดจพระราชดำเนนกลบ บายวนน แตงกายเครองแบบ

เตมยศสายสรอยจลจอมเกลา

อนง วนท ๕ พฤษภาคม เปนวนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดเสดจเถลงถวลย-

ราชสมบต โดยประกอบการพระราชพธ บรมราชาภเษกตามโบราณขตตยราชประเพณ

จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเปดปราสาทพระเทพบดร ณ วดพระศรรตนศาสดาราม

ในพระบรมมหาราชวง เพอใหพระบรมวงศานวงศ ขาราชการ และประชาชน ไดถวายบงคม

สมเดจพระบรพมหากษตรยาธราช ตงแตเวลา ๐๘.๐๐ นาฬกา ถงเวลา๑๗.๐๐ นาฬกา การน

แตงกายสภาพ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ

พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ เปนพระราชพธทมมาแตโบราณกาล

แบงการปฏบตออกเปนสองพธ คอ พระราชพธพชมงคลกบพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ

แตเดมนนมแตพธพราหมณอยางเดยว ไมมพธสงฆ ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว ไดทรงเพมพธสงฆในการพระราชพธน ดวย โดยแยกออกเปนพระราชพธตางหาก

เรยกวาพระราชพธพชมงคลและไดจดพธไวคนละวนการพระราชพธพชมงคลเปนพธสงฆนมนต

พระสงฆ ๑๑ รป เจรญพระพทธมนต ทำขวญพช วนรงขนจงมการพระราชพธจรดพระนงคล

แรกนาขวญ ซงเปนพธพราหมณพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ จดขนเพอเปน

สรมงคลแกพนธพช เพอจะไดนำไปปลกใหเจรญงอกงาม บรบรณพนผล และเปนสวสดมงคล

บำรงขวญกำลงใจแกประชาชนผประกอบการกสกรรม

พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ทรงมพระบรมราชาธบายไวในพระราชนพนธเรองพระราชพธสบสองเดอนวา

“การพระราชพธกลาวเปนสองชอ แตเกยวเนองเปนพธเดยวน คอ ปนวนสวดมนต

เปนพระราชพธพชมงคลทำขวญพชตาง ๆ มขาวเปลอก เปนตน จรดพระนงคล เปนพธเวลาเชา

คอ ลงมอไถ ถาจะแบงเปนคนละพธกได ดวยพธพชมงคลไมไดทำแตในเวลาคำวนสวดมนต

รงขนเชากยงมการเลยงพระตอไปอก การจรดพระนงคลนนเลา กไมไดทำแตวนซงลงมอแรกนา

เรมพระราชพธเสยแตเวลาคำวนสวดมนตพธพชมงคลนนแลว พระราชพธพชมงคลเปนพธสงฆ

ทำททองสนามหลวงในพระนคร พระราชพธจรดพระนงคลเปนพธพราหมณ ทำททงสมปอย

นอกพระนคร พธทงสองนนกนบวา ทำพรอมกนในคนเดยววนเดยวกน จงไดเรยกชอตดกนวา

พระราชพธพชมงคลและจรดพระนงคล

การแรกนา ทตองถอเปนธระของผซงเปนใหญในแผนดน เปนธรรมเนยมมมาแตโบราณ

เชน ในเมองจน สพนปลวงมาแลว พระเจาแผนดนกทรงลงไถนาเองเปนคราวแรก พระมเหส

เลยงตวไหม สวนเรองราวในประเทศสยามน ทมปรากฏอยในการแรกนานกมอยเสมอเปนนตย

ไมมเวนวาง ดวยการซงผเปนใหญในแผนดนลงมอทำเองเชนน กเพอจะใหเปนตวอยางแกราษฎร

ชกนำใหมใจหมนในการทจะทำนา เพราะเปนสงสำคญทจะไดอาศยเลยงชวตลวงหนา เปนตนเหต

ของความตงมนและความเจรญไพบลยแหงพระนครทงปวงแตการซงมพธเจอปนตางๆ ไมเปนแต

ลงมอไถนาเปนตวอยางเหมอนอยางชาวนาทงปวง ลงมอไถนาของตวตามปรกตกดวยความ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

หวาดหวนตออนตรายคอนำฝนนำทวมมากไปนอยไปดวงเพลยและสตวตางๆจะบงเกดเปน

เหตอนตราย ไมใหไดประโยชนเตมภาคภม และมความปรารถนาทจะใหไดประโยชนเตมภาคภม

เปนกำลง จงไดตองแสหาทางแกไขและอดหนน และทจะเสยงทายใหร ลวงหนา จะไดเปนท

มนอกมนใจ กการทจะแกไขเยยวยานำฝนนำทา ซงเปนของเปนไปโดยฤดปรกตเปนเอง โดยอบาย

ลงแรงลงทนอยางไรไมได จงตองอาศยคำอธษฐานเอาความสตยเปนทตงบาง ทำการซงไมมโทษ

นบวาเปนการสวสดมงคลซงมมาในพระพทธศาสนาบางบชาเซนสรวงตามทมาทางไสยศาสตรบาง

ใหเปนการชวยแรงและเปนทมนใจตามปรารถนาของมนษยซงคดไมมทสนสด”

ในสมยสโขทย เดอน ๖ แรกนาขวญพราหมณอญเชญเทวรปเขาไปในโรงพธ ครนถง

วนฤกษแรกนา พระรวงเสดจออกไปประทบณพระตำหนกหาง พรอมดวยพระอครชายา และ

พระบรมวงศานวงศพรอมดวยสนมกำนลใน ซงเปนทตองพระราชหฤทย ออกญาพหลเทพธบด

แตงตวอยางลกหลวง ตงขบวนแหมาทมณฑล ชาวพระโคนำพระโคอสภราชออกเทยมไถทอง

พระครพรหมพรตพธมอบยามไถและประตกทองให ครนแลวออกญาพหลเทพธบด เดนไถเปน

อนดบทหนง พระศรมโหสถแตงเครองขาวอยางพราหมณ ถอไถเงนเทยมดวยโคเศวตพระพร

เดนไถรตเปนลำดบทสอง พระวฒนเศรษฐแตงกายอยางคฤหบด ถอไถหมดวยผากำพลแดง

เทยมโคกรวน ถอไมประตก เดนไถตอไปเปนลำดบทสาม การไถ ไถเวยนซายไปขวา พราหมณ

โปรยขาวตอกดอกไม เปาสงข ตไมบณเฑาะว นำหนาไถ ขนศรบรบรณธญญากบพนกงานหลวง

แตงตวนงเพลาะ คาดราดประคต สวมหมวกสาน ถอกระเชาขาวปลก เดนหวานตามรอยไถ

ทงสามรอบ เสรจแลวปลดพระโคออกกนของเสยงทาย ของหาสง คอ ขาว ถว งา หญา นำ

แลวพราหมณกทำนายตามตำหรบไตรเพท

สมยกรงรตนโกสนทร การแรกนามมาแตปฐมรชกาลไมไดเวนวาง สวนตำแหนง

เปนผแรกนาคอ เจาพระยาพลเทพคกนกบยนชงชา ดงนน เจาพระยาพลเทพ แรกนายนชงชาผเดยว

ไมไดผลดเปลยน เมอพระยาพลเทพปวย กโปรดใหเจาพระยาประชาชพแทนบาง และเมอ

เจาพระยานกรบดนทรยนชงชา กโปรดใหแรกนาดวย ในครนแผนดนพระบาทสมเดจพระนงเกลา

เจาอยหว เกอบจะตกลงใหเปนธรรมเนยมวา ผใดยนชงชา ผนนเปนผแรกนาดวย ครนแผนดน

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เจาพระยาพหลเทพ (หลง) แรกนา เผอญถกคราวฝนแลง

ราษฎรไมเปนทชอบใจ จงโปรดใหเจาพระยาภธราภยแรกนา ถกคราวดกเปนการตดตวเจาพระยา

ภธราภย จนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงยกยองวา เปนผแรกนาด เมอเจาพระยาภธราภย

ถงอสญกรรมแลว จงไดใหพระยาอภยรณฤทธเปนผแรกนา เมอพระยาอภยรณฤทธปวย แรกนา

ไมไดจงไดใหพระยาภาสกรวงศทเกษตราธบดผเปนเจาของตำแหนงเปนผแรกนา

การพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญในปจจบนน สำนกพระราชวง

ไดออกหมายกำหนดการไวดงน

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

ท๙/๒๕๕๐

หมายกำหนดการ

พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ

พทธศกราช ๒๕๕๐

เลขาธการพระราชวง รบพระบรมราชโองการเหนอเกลาฯ สงวา พระราชพธพชมงคล

จรดพระนงคลแรกนาขวญพทธศกราช๒๕๕๐ไดกำหนดดงรายการตอไปน

วนพธท ๙ พฤษภาคม เจาพนกงานเตรยมการพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคล

แรกนาขวญทพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามและทพธมณฑลทองสนามหลวงไวพรอม

เวลาบาย ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชรา-

ลงกรณ สยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจแทนพระองค

ณพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

เวลา๑๗นาฬกา เสดจพระราชดำเนนเขาสพระอโบสถทรงจดธปเทยนถวายนมสการ

พระพทธมหามณรตนปฏมากร และพระพทธรปสำคญ พระราชคณะ ถวายศล จบแลว

ทรงพระสหราย ถวายดอกไมบชาพระพทธคนธารราษฎร ทรงอธษฐานเพอความสมบรณ

แหงพชผลของราชอาณาจกรไทย หวหนาพราหมณ อานประกาศพระราชพธพชมงคล พระสงฆ

๑๑ รป เจรญพระพทธมนต จบแลว ทรงหลงนำสงข ทรงเจม พระราชทานพระธำมรงคกบ

พระแสงปฏก สำหรบตำแหนงพระยาแรกนาแกนายบรรพต หงสทอง ปลดกระทรวงเกษตร

และสหกรณ ทรงหลงนำสงข ทรงเจม พระราชทานเทพผทจะเขาในการพระราชพธจรดพระนงคล

แรกนาขวญ ขณะนน พระสงฆเจรญชยมงคลคาถา พนกงานประโคมฆองชย เครองดรยางคแลว

ทรงประเคนจตปจจยไทยธรรม พระสงฆถวายอนโมทนา ถวายอดเรก ออกจากพระอโบสถ

เสดจพระราชดำเนนกลบ

วนนแตงกายเครองแบบครงยศ

วนพฤหสบดท ๑๐พฤษภาคม เวลา๗นาฬกา๓๐ นาท ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ให นายบรรพต หงสทอง ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ข นรถยนตหลวงทหน าวด

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระศรรตนศาสดาราม ออกจากพระบรมมหาราชวงทางประตสวสดโสภา ถนนสนามไชย ไปยง

พธมณฑลทองสนามหลวงแลวเดนกระบวนอสรยยศแหไปสงทโรงพธพราหมณ จดธปเทยน

ถวายสกการะเทวรปสำคญแลวจะไดตงสตยาธษฐานหยบผานงแตงกายไวพรอม

ครนเวลา๘นาฬกา๓๐นาททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช

เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองคณพลบพลาทองสนามหลวง ระหวางเวลาพระฤกษ๘ นาฬกา๓๙นาท ถงเวลา

๙ นาฬกา ๑๙ นาท นายบรรพต หงสทอง ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงทำหนาท

พระยาแรกนา จะไดยาตราพรอมเทพออกจากโรงพธพราหมณ มราชบณฑตและพราหมณ

นำผานพลบพลาหนาพระทนง พระยาแรกนาเขาเฝาทลละอองพระบาทถวายบงคมแลวไปยง

ลานแรกนา เจาพนกงานจงพระโคเทยมแอก พระยาแรกนาเจมพระโคและไถ แลวจงไถดะไปโดยร

๓ รอบ โดยขวาง ๓ รอบ หวานธญพช โหรลนฆองชย แลวไถกลบอก ๓ รอบ เจาพนกงาน

ปลดพระโคออกจากแอกพระยาแรกนาและเทพกลบไปยงโรงพธพราหมณ พราหมณเสยงของกน

๗ สง ต งเล ยงพระโค โหรหลวงจะไดถวายคำพยากรณ เสรจแลวจะไดแหพระยาแรกนา

เปนกระบวนอสรยยศจากโรงพธพราหมณ พระยาแรกนาเขาเฝาทลละอองพระบาทถวายบงคมแลว

เขากระบวนไปขนรถยนตหลวงกลบยงศาลาวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ

สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร เสดจ

พระราชดำเนนกลบ

วนนแตงกายเครองแบบปกตขาว

สำนกพระราชวง

วนท๑พฤษภาคมพทธศกราช๒๕๕๐

�� ศาสนพธในพระราชพธ

การเตรยมการการปฏบต

- จดทำฎกานมนตพระสงฆ เจาะจงพระราชาคณะจากวดระฆงโฆสตาราม

เปนประธานสงฆ พระเปรยญธรรม๙ประโยค ทเปนภกษหนมจากวดตาง ๆ อกจำนวน๑๐ รป

รวม๑๑รปเจรญพระพทธมนต

- จดทำบญชพระสงฆกราบทลสมเดจพระสงฆราชเพอทรงพจารณาอนมต

- จดทำบญชพระสงฆนำเรยนรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม เพอลงนาม

กราบเรยนนายกรฐมนตรเพอทราบ และลงนามเรยนเลขาธการคณะรฐมนตร เพอนำความ

กราบบงคมทลพระกรณาทราบฝาละอองธลพระบาท

- จดทำบทสวด(คาถาพชมงคล)สงถวายพระสงฆทนมนตพรอมฎกานมนต

- นมสการประธานสงฆ นดวนซอมสวดคาถาพชมงคล เพอความพรอมเพรยง

และไปรวมอำนวยความสะดวกในวนซอมเจรญพระพทธมนต

- กอนงาน ๑ วน ไปจดวงสายสญจนรอบแทนทประดษฐานพระพทธมหามณ

รตนปฏมากร ออมดานหลงพระสมพทธพรรณ เดนสายมาทคนฉตรพระพทธยอดฟาจฬาโลกย

และพระพทธเลศหลานภาไลย เกยวลงตรงกลางดานหลง แลววงรอบธรรมาสนศลาทประดษฐาน

พระพทธคนธารราษฎรและวงรอบๆภาชนะซงบรรจเมลดพนธพชตางๆทวางขางธรรมาสนศลา

ใหทว อกสายหนงตอจากคนฉตรพระพทธยอดฟาจฬาโลกย เดนไปตามฝาผนงพระอโบสถ

และตอลงตรงทประธานสงฆ ๑ กลม และเดนสายไปลงตรงพระสงฆรปท ๔-๕ อก ๑ กลม

สำหรบหวหนาคณะพราหมณจะไดถอในเวลาอานประกาศพระราชพธพชมงคล

- ในวนพระราชพธพชมงคล เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา

ไปรอรบพระสงฆ เผดยงพระสงฆในเรองขนตอนการปฏบตพธ และประสานการปฏบตพธกบ

เจาหนาทสำนกพระราชวง เมอใกลเวลาทพระมหากษตรยจะเสดจถง นมนตพระสงฆขนประจำ

อาสนสงฆบนพระอโบสถ

ในปพทธศกราช ๒๕๕๐ น พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบต

พระราชกรณยกจแทนพระองคในการพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญดงน

พระราชพธพชมงคล

วนท ๙ พฤษภาคม ๒๕๕๐ เวลา ๑๗.๐๐ น.

สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนจากวงศโขทย

ไปพระบรมมหาราชวง เสดจพระราชดำเนนขนสพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ทรงจดธปเทยน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ทายทนงบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากร พระสมพทธพรรณ พระพทธยอดฟาจฬาโลกย

พระพทธเลศหลานภาไลย ทรงคม ทรงจดธปเทยนเครองนมสการทองใหญทหนาธรรมาสนศลา

ทรงกราบ ถวายความเคารพพระราชอาสน และทรงรบการถวายความเคารพของผ มาเฝาฯ

แลวประทบพระเกาอเจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนาอาราธนาศลพระราชาคณะ

ประธานสงฆถวายศล สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร ทรงศลจบแลว เสดจฯ

ไปทธรรมาสนศลา ทรงพระสหรายสรงพระพทธรปปฏมาชยวฒน พระพทธคนธารราษฎร

และทรงประพรมพชตาง ๆ ซงตงอยบนโตะสองขางนนดวย ทรงโปรยดอกไมและถวายพวงมาลย

ทพระพทธรปนนทกพระองค ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธคนธารราษฎร ๒ ค และทรงจดเทยน

ทพระคนธารราษฎรจนอก ๑ เลม ทรงกราบอธษฐานขอความสมบรณแหงพชผลราชอาณาจกร

จากนน พระราชครวามเทพมน หวหนาคณะพราหมณ อานประกาศพระราชพธพชมงคล จบแลว

เจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนาอาราธนาพระปรตรพระสงฆเจรญพระพทธมนต

จบแลว

สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯสยามมกฎราชกมารทรงหลงนำสงขทรงเจมนายบรรพต

หงสทอง ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงทำหนาทพระยาแรกนา และพระราชทาน

พระธำมรงคกบพระแสงปฏก ขณะน พระสงฆเจรญชยมงคลคาถา ทรงหลงนำสงข ทรงเจม

ผเปนเทพในการแรกนาขวญเสรจแลว เสดจฯ ไปทรงประเคนจตปจจยไทยธรรมแดพระสงฆ

ทเจรญพระพทธมนตประทบพระเกาอทรงหลงทกษโณทกพระสงฆถวายอนโมทนาถวายอดเรก

ออกจากพระอโบสถ

สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร เสดจฯ ไปทรงกราบทหนาเครอง

นมสการ ถวายความเคารพพระราชอาสน ทรงรบการถวายความเคารพของผมาเฝาฯ เสดจฯ

ออกจากพระอโบสถเสดจพระราชดำเนนกลบ

พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ

วนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๐ เวลา ๐๗.๓๐ น.

ครนเวลา๘นาฬกา๓๐นาททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช

เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองคณพลบพลาทองสนามหลวง ระหวางเวลาพระฤกษ๘ นาฬกา๓๙นาท ถงเวลา

๙ นาฬกา ๑๙ นาท นายบรรพต หงสทอง ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงทำหนาท

พระยาแรกนา จะไดยาตราพรอมเทพออกจากโรงพธพราหมณมราชบณฑตและพราหมณนำผาน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พลบพลาหนาพระทนง พระยาแรกนาเขาเฝาทลละอองพระบาทถวายบงคมแลวไปยงลานแรกนา

เจาพนกงานจงพระโคเทยมแอก พระยาแรกนาเจมพระโคและไถ แลวจงไถดะไปโดยร ๓ รอบ

โดยขวาง๓ รอบ หวานธญพช โหรลนฆองชย แลวไถกลบอก๓ รอบ เจาพนกงานปลดพระโค

ออกจากแอก พระยาแรกนาและเทพกลบไปยงโรงพธพราหมณ พราหมณเสยงของกน๗ สง

ตงเลยงพระโค โหรหลวงจะไดถวายคำพยากรณ เสรจแลวจะไดแหพระยาแรกนาเปนกระบวน

อสรยยศจากโรงพธพราหมณ พระยาแรกนาเขาเฝาทลละอองพระบาท ถวายบงคมแลว

เขากระบวนไปขนรถยนตหลวงกลบยงศาลาวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ

สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร เสดจ

พระราชดำเนนกลบ

วนนแตงกายเครองแบบปกตขาว

ในการพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญน มบทสวดสำหรบพระสงฆสวด

ในพระราชพธพชมงคลโดยเฉพาะ โดยพระสงฆจะเจรญพระพทธมนตไปตามลำดบพระราชพธ

ดงน

๑. ถวายศลจบแลวหวหนาคณะพราหมณอานประกาศพระราชพธพชมงคล

๒. เชญชมนมเทวดา

๓. บทนมสการ(นโมตสสภควโตอรหโตสมมาสมพทธสส)

๔. สรณคมนปาฐะ

๕. สมพทเธ

๖. นโมการอฏฐกคาถา

๗. มงคลคาถา(อเสวนา)

๘. รตนปรตตคาถา(ยงกญจวตตง)

๙. กรณยเมตตสตร(เมตตญจสพพะโลกสมง)

๑๐. วฏฏกปรตร(อตถโลเก)

๑๑. อนสสรณปาฐะ(อตปโสภควา)

๑๒. คาถาพชมงคล

๑๓. อรหง

๑๔. ทกขปปตตา

๑๕. ภวตสพพมงคลง

๑๖. นกขตตะยกขะภตานง

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ในเวลาทพระมหากษตรยพระราชทานนำสงขทรงเจมพระยาแรกนาและเทพพระสงฆ

เจรญชยมงคลคาถาขณะทรงหลงทกษโณทกพระสงฆถวายอนโมทนาถวายอดเรกสำหรบคาถา

พชมงคลนนมใจความในภาษาบาลและคำแปลภาษาไทยดงน

คาถาพชมงคล

นโมตสสภควโต สนพพตสสตาทโน

สมมาวรฬหธมมสส สาวกานปรมปรา

ตสสปารมเตเชน สทธมโมอมตปผโล

เกลสสนตาปจจเณหป โลเกรหตฐานโส

ตโขพทธภควนต สสทธมมสสาวก

อภวนทยปเชตวา สกเขตเตรตนตตเย

โรเปมปญญพชาน ญาณสสสาธกานโน

โลเกทกขสสโลกมหา สมมานสสรณสสจ

นานปปกาโรปการ- ผลานยตตกาลโต

ทฏฐธมเมสมปราเย อปราปรเยปจ

ยญเจตถทฏฐธมมสม ผลานสมปทายก

ปวตตปญญวชย เทตตอจฉตปผล

กาเลสมมาวรหนต มาวนสสนตสพพโส

ปพพณณาปรณณวชาน อมานอทสานจ

ยานอมสมปวตตาน สยามรฏเฐตหตห

ภาสตพทธเสฏเฐน สจจโลกคควาทนา

สทธาพชตโปวฏฐ ปญญาเมยคนงคล

หรอสามโนโยตต สตเมผาลปาจน

กายคตโตวจคตโต อาหาเรอทเรยโต

สจจกโรมนททาน โสรจจเมปโมจน

วรยเมธรโธรยห โยคกเขมาธวาหน

คจฉตอนวตตนต ยตถคนตวานโสจต

เอวเมสากสกฏฐา สาโหตอมตปผลา

เอตกสกสตวาน สพพทกขาปมจจตตฯ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เอเตนสจจวชเชน ปวตตาพชชาตโย

ปพพณณาจาปรณณาจ วรหนตตหตห

ราชาณกเขตตภตสม สพพตถภรมณฑเล

ปปผภารผลปณฑ- ธราโหนเตววสพพโส

ภาสตาจยมาคาถา มคผกเกนสตถนา

คาโวตสสปชายนต เขตเตวตตวรหต

วตตานผลมสนาต โยมตตานนทพภต

วรฬหมลสนตาน นโครธมวมาลโต

อมตตานปปสหนต โยมตตานนทพภตฯ

เอเตนจาปสจเจน ปวตตาพชชาตโย

ปพพณณาจาปรณณาจ วรหนตตหตห

ราชาณกเขตตภตสม สพพตถภรมณฑเล

สมปณณาผลปปเผห ปชายนเตววสพพโสฯ

อมหากญจมหาราชา ปรมนโทมหปปต

รฏฐสมมาภปาเลนโต สมพทธสสาปสาสน

ราชาณกเขตตภตสม สกเลมหมณฑเล

สพเพสมปนวาสน ปาณนสขกามน

สขวฑฒจปตเถต เวปลลญจานปพพโส

เอเตนจาปสจเจน ปวตตาพชชาตโย

ปพพณณาจาปรณณาจ วรหนตตหตห

ราชาณกเขตตภตสม สพพตถภรมณฑเล

สมปณณาวปลาโหนต สมปชชนเตววสพพโสตฯ

คำแปลคาถาพชมงคล

ขอนอบนอมแดพระผมพระภาคเจาพระองคนน เสดจนพพานดแลว ยงมพระคณคงท

มพระธรรมงอกงามโดยชอบแลวเพราะอนนำสบๆมาแหงพระสาวกทงหลาย

ดวยเดชะแหงบารมของพระผมพระภาคเจานนพระสทธรรมมอมตะเปนผลยอมเจรญขน

ในโลกแมรอนระงมดวยความแผดเผาแหงกเลสตามฐานะ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เราทงหลายอภวาทบชาแลว ซงพระผมพระภาคเจานน ทงพระสทธรรม ทงพระสาวก

เชอวาหวานพชคอบญทงหลายในพระรตนตรยอนเปนเขตดพชคอบญนน เปนเครองยงญาณของเรา

ทงหลายใหสำเรจดวย ยงความทำทสดแหงทกขในโลกใหสำเรจดวย ยงความหลกออกจากโลก

โดยชอบใหสำเรจดวย

พชคอบญมอบใหซงผลเปนอปการะมประการตางๆตามกาลอนเหมาะสมในทฏฐธรรมดวย

ในสมปรายภพดวยทงในภพตอๆไปดวย

สวนพชคอบญชนดใด ๆ มอบใหซงผลทงหลายในทฏฐธรรมน ทเราไดหวานไวแลว

ขอพชคอบญนนๆจงใหผลทเราปรารถนาแลว

บพพณณพชและอปรณณพชทงหลายเหลาใด ทกสกรทงหลายหวานไวแลว ในทนน ๆ

ในสยามรฐ ขอบพพณณพชและอปรณณชาตทงหลาย เชนน เหลาน จงงอกงามดตามฤดกาลเถด

อยาเสยไปโดยประการทงปวงเลย

คำสจจ อนพระพทธเจาผประเสรฐทสด เปนอรรถวาทในโลก ไดตรสไวแลววา ศรทธา

เปนดงพช ตบะเปนดงฝน ปญญาของเราเปนดงแอกและไถ หรเปนดงงอนไถ ใจเปนดงเชอกชก

สตของเราเปนดงผาลและประตก

เรามกายอนคมครองแลว มวาจาอนคมครองแลว ระวงแลวซงอาหารในทอง กระทำ

สจจะใหเปนเหตโสรจจะเปนดงความวาง

วรยะของเราเปนดงการนำแอกไป ความเกษมจากโยคะเปนดงการสำเรจกจ บคคล

ไปในคตใดยอมไมเศราโศกเขายอมไปสคตนนไมกลบ

นาน น อนบคคลไถแลวอยางน ยอมเปนทมอมตะเปนผล บคคลไถแลวซงนาน น

ยอมพนจากทกขทงปวง

ดวยการกลาวสจจะน บพพณณพชและอปรณณพชทงหลายทหวานไวแลวในทนน ๆ

จงงอกขน

ตนไมทงหลายในภรมณฑลทงปวง ซงเปนพระราชอาณาเขต จงทรงไวซงดอกและผล

เปนกลมชอโดยประการทงปวงเทอญ

อนง คาถาเหลาน อนพระศาสดาผหกรานเสยซงความใบ ไดทรงภาษตไววา ผ ใด

ไมประทษรายมตร โคท งหลายของผ น นยอมตกลก พชทหวานไวในนายอมงอกงาม ผ น น

ยอมบรโภคผลแหงพชทงหลายทหวานไวแลว

ผใดไมประทษรายมตร ศตรทงหลายยอมขมเหงผนนไมได เหมอนลมรงควานตนไทร

อนมรากและลำตนงอกงามแลวไมไดฉะนน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

แมดวยคำสจจนดวย บพพณณพชและอปรณณพชทงหลาย ทหวานไวแลวในทนน ๆ

จงงอกงามขน

ตนไมทงหลายในภรมณฑลทงปวงซงเปนพระราชอาณาเขตจงสมบรณดวยผลและดอก

เผลดออกโดยประการทงปวงทเดยว

กสมเดจพระมหาราชของพวกเรา ผเปนพระเจาแผนดนจอมสยามจงอภบาลแวนแควน

โดยชอบ ทงพระศาสนาของพระสมมาสมพทธเจาดวย ทรงปรารถนาความสข ความเจรญ และ

ความไพบลยโดยลำดบๆแกประชาชนแมทงปวงผอยากไดความสขอาศยอยในปฐพมณฑลทงสน

อนเปนพระราชอาณาเขต

แมดวยคำสจจน บพพณณพชและอปรณณพชท งหลาย ทหวานไวแลวในทน น ๆ

จงงอกงามขน

ตนไมทงหลายในภรมณฑลทงปวง ซงเปนพระราชอาณาเขต จงเปนพฤกษชาตสมบรณ

ไพบลยจงถงพรอมโดยประการทงปวงเทอญ

อนง ในวนพระราชพธพชมงคลน น ผ เปนหวหนาคณะพราหมณจะอานประกาศ

พระราชพธพชมงคลกอนทพระสงฆจะเจรญพระพทธมนตคำประกาศนนมเนอความดงน

คำประกาศพระราชพธพชมงคล

ขยมบาทบวร อาทรถวายอภวาท นาถนายก ดลกโลกวสย บไหวดวยโลกยธรรม

สรรพเกลสลอยมละสละสงเศราโศกศนยสมบรณธรรมเปนทงอกพนลอกลำพไลงามยามนรชาต

หญงชาย กระหายรอนดำฤษณรญจวน บควรเปนทงอกแหงผล พระธรรมทสมเดจพระทศพล

บณฑรตรส อบตงอกดวยงาม ความนยงควรยอ ผขาขอบงคม บรมสคตโคดมนน ซนเคารพนบ

ในธรรมคณสนทรศราวกสงฆอนจำนงวาเปนเนอนาวเศษ เหตหวานพชเจรญผลอนนตคณปการ

เฟองพ ในภพนภพหนา อนง อนวาพชคอกศล อนใหผลในปรตยตบน จงพลนเสรจแสดงผล

กลปรารถนาบรรดาบพพณณอปรณณชาต ในมาสนกำหนดม รฐพธพชมงคล ขอพชผลในสยาม

จงงอกงามดวยด อยามพบตเบยนบำราศผล สมเดจพระทศพลบณฑรแถลง แสดงวาศรทธาเปน

ของปลกประจำป อนทรยสำรวมคอนำฝน ปญญากลนบแอกไถ ใจเปนเชอกชก ประตกคอสต

กสเกษตร ประเวศนสศวาไลย อนนรภยพนพบาก พระผทรงพระภาค บณฑรธรรมบรรยาย

คลายคลถวน ลวนคำจรงพระเจาตรส อำนาจสตยเปนทดำรง จงพชอนชนหวาน ทกทวยานแนว

ประชาราษฎรชนบทงอกงามหมดบวกลฝนอดมด

�� ศาสนพธในพระราชพธ

หนงพระเตมยมคกมารขานคาถาสดด วาโคของผมจตคดตอเพอนยอมจะกลาดเกลอน

มานมากมวล ควรเปนอปการแดโครส จรดงานไถไดสะดวกพลน พชสามญอนตนหวาน

พานเหลอแหล แพรเหลอหลาย สบายบรโภค เพมพนสวสด อำนาจสตยไมตรจต มตรธรรมคณ

สนทรพเศษ ขอใหขาวอนจะหวานลงในเขตสยามรฐชนบท กำหนดสามวน พลนงอกงามสรดน

อธกทวภมพนแผนหลาเสงไสว

อนงสมเดจบรมจอมไทยถวลยรชบำรงราษฎรรงพทธศาสนใหรงมงพระกมลอตสาหะ

สละความไรใหพระนคร ถอนทกขทวอาณาเขต เหตการณ พหลเมตตา ตงพระหฤทยใหไพบลย

ทวตระกลกฏมพกพาณช พพธเรยงอาณาประชาราษฎร อำนาจสตย ทรงอธษฐาน จงบนดาล

ใหพชอนเพาะเลยและสำรวยเจรญงอก พนลอกลดรบดใบ ไกลอปทรพสงวกล สำเรจผลเพม

ประโยชนยาวชวต กจเก อหนนทนทรพยอนซ อขายงายสะดวกได โดยดงสมเดจไทราชเจา

โปรดประสงคโสดเทอญ

อนงขาพระบาทผรบพระราชดำรสเหนอเกลาประกาศแดเทพเจาทงมวลผควรสดบรบ

พจนประกาสต แหงสมเดจพระบรมบพตรเจาจอมภพ ทรงพระปรารภเรองพระพทธปฏมา

คนธารราษฎร อนมในวารชชาตชาดกนทานวา เมอสมเดจพระพชตมารมนเนาในพระเชตวน

ขนธเสมาเมองสาวตถมทรภกษพกลทงเวยงเผลยงแลงกระลำพรใชนาดอนถงลมลาดบำราศนำ

ทกแหลงหลา ขาวกลาไปงามลด อบตเพล ยเต ยตำดน สนธในมาบลาบลำธาร ละหานแหง

เปนระแหงหมมตสยา กฟบแฝง ดำดนดนตระดกใจ ไภยพหคกากาจมา กวนกนทกเชาคำยำยาย

แมถงวานำในโบกขรณอนบรสทธ พทธบรโภคเคยเพญอยกยบยอบจนเหนตมสมเดจพระบรมศาสดา

ไดทราบอรรถ ความพบตบงเกดแกหมมจฉาชาตแหลหลายและอนตรายแกขาวกลา ฟาฝนแลง

แหงใบโรย เปนไปโดยวปรต ธกดำรคดจะอนเคราะห มหาชนอนทนทกขลำบาก คร งธเสดจ

จากโคจรสถาน สำราญภตตกจสถตแทบเฉนยน เดยถสโรชโบกขรณ ธกมพทธพจนอนไพเราะ

เรยกพระอานนทใหนำผาสรงชลมาดวนดวนสวนพระอานนทอนชกทลแถลงแสดงวานำในสระสน

เสยหลายวน ธกตรสฉนดงกอน เรงเอาทอนอทกสาฎกมาอยานงเนา เราจะโสรจสนานสำราญ

สกนธในตำบลโบกขรณนจงไดพระอนชหนอไทธกนำทอนอทกสาฎกยกมายนถวายตอพระหตถ

แหงพระองค ธกทรงกระหวด พระวรกายชายสวนหนง ครงหนงนนทรงคลมพระองษประเทศ

ทำอาการปานประหนงจะสรงชลกฤษณะนนมหาเมฆมดทวหลาฟาอโฆษครรชต วชชลดาเมลอง

แมลบแวบวาบคคณานตพรรษาธารทมสงบนอยพะพรอยพรำพร บดเดยวดนำนานนองทกยาน

แนวนาฝงประชาชนแชมแจมใจชมบรมพทธานภาพ

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

พระเจาทราบสารสดดธกมพทธบณฑรแถลงแสดงมจฉชาดกยกยบลบรรยายวาแมถง

ในกาลจำงายอดตภพ เราเปนนฬปมจฉชาต สมยนนปราศจากฝนชลชรทง บงบางทางละหานหวย

กแหงขาด เราผนฬปมจฉชาต อาจอธษฐานบนดาลใหนำฟา ตกทวหลาแหลงดนดอน ชละจร

เรงรนผาย ผดดำวายเกษมสนธ เพอประฏทนคำสตย มหศจรรยาธษฐาน มตำนานในพทธศาสน

ครงพระโลกนาถนพพานแลว แคลวมาหลายรอยฉนำ มบรรมยพไสย ชอเวยงไชยคนธารราษฎร

พระบาทเจากรงโกรม โสมนสนอมเลอมใส ในพระมชฌนตกเถร เวนตนตงยงอยในพทธศาสน

ภายหลงคนธารพไสยองคใด องคหนงนน ซนสดบเรองพทธฤทธ มหทธมเหาฬาร บนดาลใหฝน

สวรรคพรรษทก ตกทนอยากมากดวยด ธกมกมลประสงค ทรงใหสรางวรพมพพทธปฏมา

ทรงสาฎกปกพระสกนธสวนหนง ครงหนงนนทรงสะพก พระกรขวากวกเรยกฝน ดำกลกรซาย

หงายรองพรณ แสดงคณ คอปรศนานยขอฝนดลวสานฤดใดเผลยงแลง ขาวกลาแหงใบสรบง

ธกใหเชญองคปฏมา เหนอมญจาสนพธพลบายบชาอายาจน ขอพรณพาษธารทกใหตกในระเทศ

เกษตรแหงตนตามปรารถนา เนองนามมาพทธพมพเพศดงนนหมนสมมตสมญาพทธคนธารราษฎร

มมามาตรบดนเพอพมพพระเจากกอสรางสบมา

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกย บณยโศลกสยามนทร ทรงพระราชจนตนาการ

ในตำนานเรองมจฉาชาต สามารถรเรยกพรรษทกใหตกในประเทศ หนงไดทรงทอดพระเนตร

รปพระคนธารราษฎร อนนายชางฉลาดหลอแตโบราณ มอาการดงกลาวแลวบแคลวกจะคลาด

จงไดมพระบรมราชวโรงการ สารสงใหสรางอยางยงยง พระองคหนงใหมกาไหลดวยคำงามเงา

เฉลาอาสนเอยมลออตา ควรบชาสรวมพรรษพธ และอญชลในวนหวานพชเปนปฐม และประณม

ในชโลสารณพธ ดลวนดเดอนไพศาขทรงปรตรยาคยงยง บายบรรจงบรรเจดเลศดวยสปพยญชน

เทยรยอมทานถวายแดสงฆ ทรงอทศสวนพระราชกศล แดสกลเทพในแหลงหลา ฟาเมองแมน

แดนพรหมโกฏ จงสมโมทกมลยนด รบพลธรรมบรรณาการ มานสขสมฤทธ หนงทรงอทศ

พระราชกศลราศ แดสมเดจนรบดพระเจาแผนดนแตหลง ๆ อนเสดจสถตยงพยฆเหมเกษมนเวศน

ประเทศทพยใด ๆ จงมพระหฤทยจำนงดำรงรบพระราชกศลสรรพทรงบำเพญ เปนทชนชมบรมยนด

ทกทกพระเจาแผนดน

บดน สมเดจพระสยามนทรภมพลอดลยเดช เสดจดำรงสยามประเทศรตนราไชสวรรย

กนอาณาจกร รกษาพทธศาสน พระบาทมกมล ประสงคจะบำรงผดงราษฎร ชาตชพราหมณ

พรหมจรรย สรรพสมณเพศใหไพบลย พนพนเอญเจรญศภผลดลโดยจต ขอพทธฤทธเทพอำนาจ

ราชอานภาพพระเจาแผนดนสนทกพระองค จงบนดาลดวยด ใหมสขสวสดทวหนา ดงประสงค

เจาจอมหลาเพอนโสดเทอญ

ดวยเกลาดวยกระหมอมขอเดชะ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลวสาขบชา

วสาขบชาคอการบชาในวนขน๑๕คำเดอน๖(วสาขปณณม)เปนวนสำคญยงในทาง

พระพทธศาสนาวนหนง เพราะเปนวนทตรงกบวนประสต วนตรสรพระอนตรสมมาสมโพธญาณ

และวนเสดจดบขนธปรนพพานของพระพทธเจา ซงเหต ๓ ประการนนเกดตางวาระกน แตเกดขน

ตรงกนในวนเพญกลางเดอน ๖ เชนเดยวกน อาศยเหตอนนาอศจรรยน เมอถงวนสำคญดงกลาว

ประเทศทประชาชนนบถอพระพทธศาสนาจงพากนทำการบชาอยางยงใหญ

ประเทศไทยเปนประเทศหนงในบรรดาประเทศทงหลาย ทประชาชนนบถอพระพทธศาสนา

สบเนองมาเปนเวลาชานานพระมหากษตรยทรงเปนผนำในการอปถมภทำนบำรงพระพทธศาสนา

มการสรางวดวาอาราม สงเสรมใหประชาชนไดเรยนรคำสอนในทางพระพทธศาสนา ทรงสถาปนา

แตงตงพระสงฆทชวยอบรมสงสอนประชาชนใหเปนคนดมศลมธรรม ใหดำรงสมณศกดในระดบ

ตาง ๆ เพอสรางขวญกำลงใจ จนพระพทธศาสนาเจรญรงเรองมาตามยคตามกาลสมยทพอสบคนได

คอ

สมยสวรรณภม(สมยแรกทพระพทธศาสนาเผยแพรเขามาในประเทศไทย)

สมยพนม

สมยทวาราวด

สมยศรวชยหรอสมยศรโพธ

สมยลพบร

สมยศรธรรมราช

สมยสโขทย

สมยกรงศรอยธยา

สมยกรงธนบร

สมยกรงรตนโกสนทร

การทำพธวสาขบชาในสมยตาง ๆ นน ไมมรปแบบทชดเจน แตมปรากฏในตอนหนง

ของหนงสอตำรบทาวศรจฬาลกษณกลาวถงพธวสาขบชาในสมยสโขทยวา

อนพระนครสโขทยราชธาน ถงวนวสาขนกขตฤกษครงใด กสวางไสวไปดวยแสงประทป

เทยน ดอกไมเพลง แลสลางสลอนไปดวยธงชายและธงผา ไสวไปดวยพพวงดวงดอกไมกรองรอย

�� ศาสนพธในพระราชพธ

หอยแขวน หอมตลบไปดวยกลนสคนธรส ระรวยรนเสนาะสำเนยงเสยงพณพาทย ฆอง กลอง

ทงทวาราตร มหาชนชาย หญงพากนมากระทำกองการกศล เหมอนจะเผยซงทวารพมานฟา

ทกชองชนดงน

ในสมยสโขทยน เมอถงวนวสาขบชาพระมหากษตรยกทรงบำเพญพระราชกศลตาง ๆ

เปนอนมากในเวลาตะวนชายแสงจะเสดจพระราชดำเนนทรงเวยนเทยนพรอมดวยพระบรมวงศานวงศ

และขาทลละอองธลพระบาท ณ วดตาง ๆ รวม ๓ วน คอ วดหนาพระธาตราชอารามหลวง

วนหนง วดราชบรณพระวหารหลวง วนหนง และวดโลกสทธราชาวาส วนหนง ในสวนของ

ประชาชนทวไปกพรอมใจกนประดบประดาอาคารบานเรอน ตลอดถงวดวาอาราม และพระราชวง

ใหงดงามสวางไสวดวยถอกนวาวนวสาขบชานเปนวนนกขตฤกษมงคลทสำคญยง

สำหรบในสมยกรงศรอยธยา สมยกรงธนบร และสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน

ไมปรากฏหลกฐานวามการทำพธวสาขบชาในรปแบบใดในกฎมณเฑยรบาล ศกราช ๗๒๐

ซงกลาวถงพระราชพธสบสองเดอนกไมมการกลาวถงการพระราชพธวสาขบชาไว การทำพธวสาขบชา

ในสมยดงกลาวมา คงจะกระทำเหมอน ๆ กบแบบสมยสโขทย แตพธน อาจขาดชวงไปบาง

ในยามทบานเมองมศกสงคราม จนถงเมอปพทธศกราช ๒๓๖๐ ในรชสมยพระบาทสมเดจ

พระพทธเลศหลานภาไลย รชกาลท ๒ แหงกรงรตนโกสนทร สมเดจพระสงฆราช (ม) ซงเปน

สมเดจพระสงฆราชพระองคท ๓ แหงกรงรตนโกสนทร ไดถวายพระพรขอใหพระบาทสมเดจ

พระพทธเลศหลานภาไลย ทรงบำเพญพระราชกศลวสาขบชา ซงไดมพระราชดำรเหนชอบ

และทรงพระกรณาโปรดใหมการพระราชพธบำเพญพระราชกศลวสาขบชาข น ต งแตน นมา

พระมหากษตรยแหงกรงรตนโกสนทรทก ๆ พระองค กทรงบำเพญพระราชกศลวสาขบชาสบมา

จนกระทงปจจบนน

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลวสาขบชา ซงพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาไลย

รชกาลท ๒ ไดทรงพระกรณาโปรดใหจดใหมขนนน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

รชกาลท๕ไดมพระบรมราชาธบายไวในหนงสอพระราชพธสบสองเดอนวา

“สมยรชกาลท ๒พระองคโปรดใหพระอารามตาง ๆ ทงบานเรอน ตามประทป โคมไฟ

ในวนวสาขบชาประดบประดาดวยมาลาดอกไมใหขาราชการและราษฎรรกษาศลฟงธรรม

สมยรชกาลท ๓ เมอทรงสรางวดสทศนเทพวราราม โปรดใหทำเกยข นสำหรบต ง

พระสตตมหาสถานรอบพระอโบสถ และวนวสาขบชากใหเชญพระพทธรปออกตงแลวมเทศนา

ปฐมสมโพธกถาใหสปบรษไปฟงและนมสการพระพทธรป และทตงวดพระเชตพนกไดโปรดใหม

ตะเกยงรายรอบกำแพงแกวเพมเตม

�� ศาสนพธในพระราชพธ

สมยรชกาลท ๔พระองคโปรดใหมการตงเครองบชาในระเบยงวดพระศรรตนศาสดาราม

และตอมาไดโปรดใหทำโคมตามตำแหนงตงหรอแขวนตามศาลาราย”

สำหรบในสมยรชกาลท ๕ พระองคโปรดใหพระบรมวงศานวงศและขาราชการฝายใน

เดนเทยน (เวยนเทยน) และสวดมนต คลายกบการพระราชพธททำณ วดพระศรรตนศาสดาราม

ในปจจบน

สมยรชกาลท ๖ การบำเพญพระราชกศลนกขตฤกษวสาขบชา เหมอนกบในรชสมย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ตางกนแตเมอพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

เสดจฯ ประทบอยในตางจงหวด ถาถงกาลนกขตฤกษวสาขบชา จะทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหมการบำเพญพระราชกศลวสาขบชาณ อารามในจงหวดทประทบแรมอกแหงหนง สวนทางวด

พระศรรตนศาสดารามทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหพระราชวงศผใหญไปปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองค

สมยรชกาลท ๗ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหมพธการตงเปรยญธรรม ๖ประโยค และ๙ประโยค ในพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

กอนวนวสาขบชา๑วนคอตงเปรยญวนขน๑๔คำวนขน๑๕คำเสดจฯออกสวดพระพทธมนต

เวยนเทยนบชาพระรตนตรยและทรงสดบพระธรรมเทศนา

การพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลในรชกาลปจจบนมรปแบบปฏบตเหมอนในสมย

รชกาลท ๗ คอ ในวนขน ๑๔ คำ เดอน ๖ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจพระราชดำเนน

ทรงตงเปรยญธรรม๙ประโยคและ๖ประโยคณพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม เมอเสดจฯ

ถงดานหนาพระอโบสถผอำนวยการกองพระราชพธ สำนกพระราชวง กราบทลรายงานจำนวน

ธปเทยนททรงพระราชอทศพระราชทานไปจดบชาพระรตนตรยตามพระอารามหลวงในวนวสาขบชา

และวนถวายพระเพลงพระพทธเจา (แรม๘ คำ เดอน ๖) ทรงพระสหราย ทรงเจมเทยนทกเลม

เสดจฯเขาสพระอโบสถทรงจดธปเทยนทายทนงบชา

พระพทธมหามณรตนปฏมากร พระสมพทธพรรณ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกย พระพทธเลศหลานภาไลย

ทรงจดธปเทยนเครองนมสการทหนาธรรมาสนศลา ทรงกราบ ตอจากนน ประทบยน

กลางพระอโบสถพระราชทานประกาศนยบตรพดยศเปรยญและผาไตรแกพระภกษและสามเณร

ทสอบไดเปรยญธรรม๙ประโยคและ๖ประโยคตามลำดบเสรจแลวเสดจไปทรงประเคนผาไตร

พระสงฆทเจรญชยมงคลคาถา ประทบพระราชอาสน พระราชทานรางวลแกผชนะการประกวด

�� ศาสนพธในพระราชพธ

แตงหนงสอสอนพระพทธศาสนาพระสงฆถวายอนโมทนา ถวายอดเรกทรงหลงทกษโณทก เสดจ

พระราชดำเนนกลบ

สำหรบในวนขน๑๕คำเดอน๖เสดจพระราชดำเนนทรงบำเพญพระราชกศลวสาขบชา

ณพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามตามพระราชกจพอสรปไดดงน

ในตอนเยน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว จะเสดจพระราชดำเนนยงพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดารามเสดจฯเขาสพระอโบสถทรงจดธปเทยนทายทนงบชา

พระพทธมหามณรตนปฏมากร พระสมพทธพรรณ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกย พระพทธเลศหลานภาไลย

ทรงจดธปเทยนเครองนมสการทหนาธรรมาสนศลาทรงกราบ จากนนเสดจฯ ออกจาก

พระอโบสถประทบยนทชานพระอโบสถผอำนวยการกองพระราชพธ สำนกพระราชวง ทลเกลาฯ

ถวายเทยนทรงจดไฟจากโคมไฟฟาแลวพระราชทาน เพอเชญไปถวายเจาอาวาส จดเทยนบชา

พระรตนตรยตามพระอารามหลวงทไดทรงพระราชอทศไว จากนนผอำนวยการกองพระราชพธ

ทลเกลาฯ ถวายเทยนชนวนทรงจดไฟจากโคมไฟฟาและทรงถอไว เจาพนกงานศภรต นำโคมเทยน

สำหรบทรงถอเมอเวลาเสดจฯ เวยนเทยนประทกษณพระอโบสถ มาขอพระราชทานจดไฟ

พระบรมวงศานวงศ ขาราชการ เขาไปเฝาฯ ขอพระราชทานตอเทยนททรงถอนน เสรจแลว

พระราชทานเทยนชนวนใหเจาพนกงานสนมพลเรอนรบไป ทรงกราบแลวทรงนำสวดสรรเสรญ

คณพระรตนตรย จบแลวทรงรบโคมเทยนจากเจาพนกงานศภรต เสดจฯ เวยนเทยนประทกษณ

พระอโบสถพรอมดวยพระบรมวงศานวงศ ขาราชการ จำนวน ๓ รอบแลว เสดจฯ ข นส

พระอโบสถ ไปยงธรรมาสนศลาทรงโปรยดอกมะลทธรรมาสนศลาแลวเสดจฯประทบพระราชอาสน

ทรงศล พระราชาคณะถวายพระธรรมเทศนา จบแลวถวายอนโมทนา (ยะถา วารวหา)

บนธรรมาสน ทรงหลงทกษโณทก พระสงฆ ๔ รป สวดอนโมทนา พระราชาคณะลงมานง

ณ อาสนสงฆ เสดจฯ ไปทรงประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน และทรงประเคนไทยธรรม

แดพระสงฆ ๔ รป ทสวดอนโมทนาพระสงฆถวายอดเรก ออกจากพระอโบสถพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวเสดจฯไปทรงกราบทหนาเครองนมสการแลวเสดจพระราชดำเนนกลบเปนอนเสรจ

การพระราชพธ

ในสวนของประชาชนชาวพทธทว ๆ ไป เมอถงวนสำคญเชนน กมธรรมเนยมประเพณ

ปฏบตสบ ๆ กนมา ทงชาววดชาวบานจะพากนทำความสะอาดวดวาอาราม อาคารบานเรอน

ในตอนเชาเขาวดทำบญใสบาตร รกษาศล ฟงธรรม ถอศลอโบสถ ตอนคำ ๆ จะมพธเวยนเทยน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ทศาลารายรอบ ๆ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม จะมผ นำโคมสวยงามไปแขวนเปน

พทธบชากนเปนจำนวนมากมาย ในสวนของวดตาง ๆ ทกวดทวประเทศจะมการจดพธเวยนเทยนกน

เปนกจกรรมหลก บางแหงอาจมก จกรรมอน ๆ เพมเต มเสรมตามความเหมาะสม เชน

จดนทรรศการ สนทนาธรรม บำเพญประโยชน ในปจจบนไดมการรบรองใหวนวสาขบชาเปน

วนสำคญสากล โดยทประชมสมชชาสหประชาชาตมมตรบรอง เมอเดอนธนวาคม พทธศกราช

๒๕๔๒

สำหรบพธการเวยนเทยนในวนวสาขบชามขอควรปฏบตทวๆไปพอสรปเปนแนวทางได

ดงน

- ชำระรางกายใหสะอาดแตงกายสภาพเรยบรอย

- เตรยมดอกไม ธป เทยน สำหรบบชาใหพรอม โดยเฉพาะเทยนควรใชเลมใหญ

จะไดไมดบในเวลาเวยนเทยน

- ไปวดหรอสถานทเวยนเทยนกอนเรมพธ

- ทวดหรอสถานทเวยนเทยนจะมพธบชาพระไหวพระรบศลกอนเวยนเทยนเสมอ

- เมอเรมเวยนเทยน พงทำจตใจใหสงบแจมใส ระลกถงคณพระรตนตรย โดยใน

รอบท ๑ ระลกถงพระพทธคณ (หากสวดภาษามคธได ใหสวดบทอตป โส ภควา)

ในรอบท ๒ ระลกถงพระธรรมคณ (หากสวดภาษามคธได ใหสวดบท สวากขาโต)

ในรอบท๓ระลกถงพระสงฆคณ(หากสวดภาษามคธไดใหสวดบทสปฏปนโน)

- ไมควรพดคยหยอกลอสงเสยงดงหรอทำกจกรรมอนๆในขณะเวยนเทยน

- เวยนเทยนครบ ๓ รอบแลว นำเครองบชาไปวางในทบชาซงทางสถานทจดไว

หรอวางไว ณ ทอนสมควร หลงจากน นจะมพธอน ๆ เชน ทำวตร สวดมนต

และสดบพระธรรมเทศนาเกยวกบพระพทธประวตกพงปฏบตตามทตนสะดวก

คำบชากอนจะเวยนเทยนในวนวสาขบชา ดงน

ยมมห โข มย ภควนต สรณ คตา โย โน ภควา สตถา ยสส จ มย ภควโต

ธมม โรเจม อโหส โข โส ภควา มชฌเมส ชนปเทส อรยเกส มนสเสส อปปนโน ขตตโย

ชาตยา โคตโม โคตเตน สกยปตโต สกยกลา ปพพชโต สเทวเก โลเก สมารเก สพรหมเก

สสสมณพราหมณยาปชายสเทวมนสสายอนตตรสมมาสมโพธอภสมพทโธ

นสสงสย โข โส ภควา อรห สมมาสมพทโธ วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท

อนตตโรปรสทมมสารถสตถาเทวมนสสานพทโธภควา

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

สวากขาโต โข ปน เตน ภควตา ธมโม สนทฏฐโก อกาลโก เอหปสสโก โอปนยโก

ปจจตตเวทตพโพวญญห

สปฏปนโนโขปนสสภควโตสาวกสงโฆอชปฏปนโนภควโตสาวกสงโฆญายปฏปนโน

ภควโต สาวกสงโฆ สามจปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ ยทท จตตารปรสยคาน อฏฐปรสปคคลา

เอส ภควโต สาวกสงโฆ อาหเนยโย ปาหเนยโย ทกขเณยโยอญชลกรณโย อนตตร ปญญกเขตต

โลกสส

อย โขปน (ถโป, ปฏมา) ต ภควนต อททสส (กโต, กตา) ยาวเทวทสสเนนต ภควนต

อนสสรตวาปสาทสเวคปฏลาภาย

มยโขเอตรหอมวสาขปณณมกาลตสสภควโตชาตสมโพธนพพานกาลสมมตปตวา

อม ฐาน สมปตตา อเม ทณฑทปธปาทสกกาเร คเหตวา อตตโน กาย สกการปธาน กรตวา

ตสส ภควโต ยถาภจเจ คเณ อม (ถป, ปฏม) ตกขตต ปทกขณ กรสสาม ยถาคหเตห สกกาเรห

ปชกรมานา

สาธโนภนเตภควาสจรปรนพพโตปญาตพเพหคเณหอตตารมมณตายปญญายมาโน

อเมอมเหหคหเตสกกาเรปฏคคณหาตอมหากทฆรตตหตายสขาย.

เราทงหลายไดถงพระผมพระภาคเจาพระองคใดวาเปนทพงทระลก พระผมพระภาคเจา

พระองคใด เปนศาสดาของเราทงหลาย และเราทงหลายชอบใจในธรรมของพระผมพระภาคเจา

พระองคใด พระผมพระภาคเจาพระองคนน ไดเสดจอบตขนในหมมนษยชาวอรยกะ ในมชฌม-

ชนบทพระองคเปนกษตรยโดยพระชาต เปนพระโคตมโดยพระโคตร ทรงเปนกษตรยศากยบตร

เสดจออกทรงผนวชจากศากยสกล ไดตรสร พระอนตตรสมมาสมโพธญาณในโลก พรอมทง

เทวโลกมารโลกพรหมโลกในหมสตวทงสมณพราหมณทงเทวดาและมนษย

พระผมพระภาคเจาพระองคนน ทรงเปนพระอรหนต เปนผตรสรเองโดยชอบ ทรงถง

พรอมดวยวชชาและจรณะ เปนผเสดจไปดแลว เปนผรแจงซงโลก เปนสารถผฝกบรษทควรฝกได

ไมมผใดยงไปกวา ทรงเปนพระบรมศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผตนแลว เบกบานแลว

เปนผทรงสรโสภาคยอยางไมตองสงสย

อนง พระธรรมคอพระพทธศาสนา ทพระผ มพระภาคเจาพระองคน นตรสไวดแลว

เปนธรรมทมประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาปฏบต เปนธรรมทวญญชน

จะพงรไดเฉพาะตน

และพระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาพระองคนน เปนผปฏบตด เปนผปฏบตตรง

เปนผปฏบตเพอญายธรรม เปนผปฏบตสมควร พระสงฆสาวกน เมอนบเปนคได ๔ ค นบเปน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

บคคลได ๘ น คอ พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา เปนผควรแกของคำนบ เปนผควรแก

ของตอนรบ เปนผควรแกของทำบญ เปนผควรประนมมอไหว เปนเนอนาบญของโลกไมมนาบญอนใด

ยงไปกวา

(พระสถป, พระพทธปฏมา) น ไดสรางไวอทศเฉพาะพระผมพระภาคเจาพระองคนน

เพยงเพอจะใหไดความเลอมใสและสงเวชในเมอไดระลกถงพระผมพระภาคเจาพระองคนนดวย

ญาณทสนะ

บดน ถงวนวสาขปณณม ซงถอเปนวนประสต วนตรสร และวนเสดจดบขนธปรนพพาน

ของพระผ มพระภาคเจาพระองคน นแลว เราท งหลายจงมาประชมพรอมกน ณ ทน ไดถอ

เครองสกการบชา มเทยนธปเปนตน ทำกายของตนใหเปนดงภาชนะรองรบเครองสกการบชา

นอมระลกถงพระคณตามทเปนจรงของพระผมพระภาคเจาพระองคนน จะกระทำประทกษณ

(พระสถป, พระพทธปฏมา) น ๓ รอบ ถวายสกการบชาแดพระผมพระภาคเจาพระองคน น

ดวยเครองสกการบชาตามทถอไวน

ขาแตพระองคผเจรญ พระผมพระภาคเจาพระองคนน แมจะเสดจดบขนธปรนพพาน

ไปนานนกแลว แตยงปรากฏอยดวยพระคณ ซงขาพเจาทงหลายทราบไดโดยเปนอตตารมณ

ขอไดทรงอนเคราะหรบเครองสกการบชาทขาพเจาทงหลายถอบชาอยน เพอประโยชน เพอความสข

แกขาพเจาทงหลายสนกาลนานเทอญฯ

หมายเหต คำในวงเลบถโป,ปฏมา,ถป,ปฏมพงเปลยนใชตามสถานททจะเวยนเทยน

หากเปนสถปเจดยใชถโปถปหากเปนพระพทธรปอโบสถใชปฏมาปฏม

การพระราชพธบำเพญพระราชกศลวสาขบชาน หากในปใดเปนปมอธกมาส

(มเดอน ๘ สองหน) การพระราชพธและการประกอบพธวสาขบชาในปน นจะเลอนออกไป

จดในวนขน๑๕คำเดอน๗

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบทนาคหลวง

การพระราชกศลทรงผนวชของพระบรมวงศานวงศ และการอปสมบทนาคหลวง

เปนพระราชประเพณทมมาแตโบราณ เปนการทรงบำเพญพระราชกศลในเทศกาลเขาพรรษาของ

พระมหากษตรยในฐานะพระองคทรงเปนพทธมามกะ ซงพระราชนพนธในพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหว เรอง พระราชพธสบสองเดอน เรยกพระราชพธเขาพรรษาซงเปนพธสงฆนวา

พระราชพธเดอน๘ อนเปนพระราชพธทมการประพฤตปฏบตมาตงแตครงสโขทย ซงนางนพมาศ

ไดกลาวไวทงการหลวงและการราษฎรดงน

“เดอน ๘ นกขตฤกษบชาใหญการพระราชพธอาษาฒมาส พระวรบตะพทธชโนรส

ในพระศาสนาจะจำพรรษาเปนมหาสนนบาตทกพระอาราม ฝายพราหมณาจารยกจะเขา

พรตสมาทานศล บรโภคกระยาบวชบชาคณ (หรอกณฑ) พธกงเดอน สมเดจพระเจาอยหว

จงดำรสสงนายนกการ ใหจดแจงตกแตงเสนาสนะทกพระอาราม แลวทรงถวายบรขาร

สมณะเปนตนวา เตยง ตง ทนง ทนอน เสอสาดลาดปเปนสงฆทาน แตในสมยสโขทยนไมม

กลาวไววาเจานายและผมบรรดาศกดทงปวง จะตองบวชเมออายบวชหรอไม ดไมมปรากฏ

กลาวถงในหนงสอนพมาศเลย”

ในสมยกรงศรอยธยาหนงสอขนหลวงหาวดไดกลาวถงพธอาษาฒวาเปนการบวชนาคหลวง

เทาพระชนมาย แตกไมกลาวถงการทรงผนวชของเจานาย ซงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว ไดทรงมพระบรมราชาธบายไววา “การทบวชนาคหลวงเทาพระชนมายเหนจะเปน

ในแผนดนพระบรมโกศ ทรงพระราชศรทธาตงธรรมเนยมขนใหม เลอกชวยคนบวช

แตการบวชนาคหลวงเทาพระชนมายน เหนจะไมชวยคนไถคาตว ถาชวยไถคาตวถงหกสบ

เจดสบคนจะหลายสบชง ทงคาผาไตร บาตรบรขารทกปทกปคงลมจบ ไมอาจทำ ชะรอย

จะใชนาคมหาดเลกและตำรวจขาราชการไมวาหมใด กรมใด พระราชทานแตผาไตรและ

บรขารอยางบวชนาคมหาดเลกทเปนนาคหลวงในชนหลง ๆ หรอจะนบทงพระองคเจา

หมอมเจา ดวยประการใด กไมทราบ ดวากจะเปนอนไดบรจาคพระราชทรพยมากพอควร

อยแลว” และในหนงสอคำใหการชาวกรงเกาไดกลาวไววา “เดอน ๘ พระราชพธอาษาฒ

พระเจากรงศรอยธยา ทรงบำเพญพระราชกศลบวชนาคเปนภกษบาง สามเณรบาง

รวมจำนวนเทาพระชนมาย” ดงนน จะเหนวาพระราชกศลนเปนพระราชประเพณทมมาแต

โบราณ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ในสมยกรงรตนโกสนทร ไดมการสบทอดพระราชประเพณนมาเชนเดยวกบกรงศรอยธยา

แตไมไดถอจำนวนเทาพระชนมายสดแตปใดจะมพระบรมวงศานวงศและขาทลละอองธลพระบาท

มจตศรทธาทจะเขารบการบรรพชาอปสมบทเทาใด และใครจะเปนนาคหลวง ใครจะเปนนาค

ในพระบรมราชานเคราะห กสดแตตำแหนงหนาททางการงานและความใกลชดเบองพระยคลบาท

และการทจะทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมเปนสำคญ

ซงประเพณการทรงผนวชพระบรมวงศานวงศหรอขาราชบรพาร ผ ใดจะอปสมบท

โดยเปนนาคหลวงตองนำความขนกราบบงคมทลขอพระบรมราชานญาต กอนถงกำหนดการทรง

ผนวชและอปสมบท เมอมพระบรมราชานญาตโปรดเกลาโปรดกระหมอมแลว ผน นจงจะเปน

นาคหลวงและเขาอยในพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบทนาคหลวง โดยปกตการทรง

ผนวชของพระบรมวงศานวงศ หรอการอปสมบทนาคหลวงนน จะทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหตงพระราชพธทรงผนวชหรออปสมบทนาคหลวงขน ณ วดพระศรรตนศาสดาราม ซงจะอย

ในชวงวนขน ๘ คำ เดอน๘ กอนเขาพรรษา เวนแตจะทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม

ใหกำหนดการเปลยนแปลงเปนกรณพเศษ ซงการทรงผนวชหรออปสมบทนาคหลวงน ผทจะทรง

ผนวชหรออปสมบทในคณะสงฆฝายธรรมยตนกายกไดฝายมหานกายกไดสดแตผบวชจะสมครใจ

ในรชกาลท ๕ เมอป พ.ศ. ๒๔๕๐ ปรากฏวา มพระบรมวงศานวงศทรงผนวชทงคณะสงฆฝาย

มหานกายและธรรมยตนกาย เมอไดรบการอปสมบท ในพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศล

อปสมบทนาคหลวงแลว ผททรงผนวชหรอไดรบการอปสมบทแลวจะเลอกอยจำพรรษาวดใดกได

แตตองตกลงกบเจาอาวาสวดนนไวกอน

ในปจจบนไดมระเบยบทตองถอปฏบตสำหรบผทจะไดรบพระราชทานพระมหากรณา

โปรดเกลาฯ ใหทรงผนวชหรออปสมบทเปนนาคหลวงณพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

ตองมคณสมบตดงน

- พระบรมวงศานวงศ

- ขาราชการฝายทหารตำรวจยศตงแตพนเอกนาวาเอกนาวาอากาศเอกพนตำรวจเอก

- ราชองครกษประจำ นายตำรวจราชสำนก เจาหนาทรกษาความปลอดภยชนสญญาบตร

ทปฏบตหนาทในราชสำนก

- ขาราชการพลเรอนตงแตระดบ๗ขนไป

- ขาราชการในพระองคตงแตระดบ ๓ ขนไป รบราชการสนองเบองพระยคลบาท

มาไมนอยกวา๕ป

�� ศาสนพธในพระราชพธ

สำหรบขาราชการฝายทหาร ตำรวจพลเรอน และขาราชการในพระองคทเปนราชสกล

หรอราชนกล ทมฐานะเปนขาราชการสญญาบตร แมจะมยศตำกวาทกลาวมาแลวขางตน

กอาจทรงพระกรณาโปรดเกลาฯพระราชทานพระมหากรณาใหอปสมบทเปนนาคหลวงได

สวนบคคลทวไปถาทรงคนเคยและทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระมหากรณา

กอปสมบทเปนนาคหลวงไดเชนกน

นอกจากน สามเณรทสอบไดเปรยญธรรม ๙ ประโยค เมอมอายครบทจะอปสมบท

เปนพระภกษกจะทรงพระกรณาโปรดเกลาฯพระราชทานพระมหากรณาใหอปสมบทณพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม

อนง ในการพระราชทานพระมหากรณาโปรดเกลาฯ ในการอปสมบทแกสามเณร

ทสอบไดเปรยญธรรม๙ประโยคตงแตวสสกาล๒๕๔๘เปนตนมาใหดำเนนการดงน

๑.สามเณรเปรยญธรรม๙ ประโยค อายไมเกน ๒๒ ป พระราชทานพระมหากรณา

อปสมบทเปนนาคหลวง

๒.สามเณรเปรยญธรรม ๙ ประโยค อายเกน ๒๒ ป พระราชทานพระมหากรณา

อปสมบทเปนนาคในพระบรมราชานเคราะห

นาคในพระบรมราชานเคราะห ค อ นาคท ได รบพระมหากรณาพระราชทาน

เครองสมณบรขารไปประกอบพธอปสมบทกรรมยงวดทผ เปนนาคมความประสงคจะเขารบ

การอปสมบท สำหรบบคคลทวไปทจะขอพระราชทานพระมหากรณาโปรดเกลาฯ เปนนาค

ในพระบรมราชานเคราะหนนจะตองอยในหลกเกณฑดงน

- บคคลททรงคนเคยและควรไดรบพระราชทานพระมหากรณาโปรดเกลาฯ แตยง

ไมอยในฐานะทจะอปสมบทเปนนาคหลวง

- ขาราชการในพระองคทตำกวาระดบ ๓ แตไดรบราชการสนองพระเดชพระคณ

อยในราชสำนกกวา๕ป

ธรรมเนยมปฏบตการจดลำดบเขาทรงผนวชหรออปสมบทเปนนาคหลวง ถาเปน

พระบรมวงศานวงศถอตามพระอสรยศกด ถาทรงมพระอสรยศกดเสมอกน จงจดลำดบเขารบ

การทรงผนวชตามพระชนษาตอจากพระบรมวงศ เปนพระบรมวงศานวงศราชสกลและราชนกล

ตามลำดบ สวนขาทลละอองธลพระบาททวไป ถอการเขารบการอปสมบทตามลำดบอาวโส และ

ถามสามเณรเปรยญธรรม๙ประโยค เขารบการอปสมบทเปนนาคหลวงดวย กจะจดใหสามเณร

เปรยญธรรม๙ประโยคเขารบการอปสมบทกอนขาทลละอองธลพระบาททวไป

�� ศาสนพธในพระราชพธ

กำหนดการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบทนาคหลวง สวนใหญจะอยใน

วนวนทหรอเดอนใดใหไปตรวจสอบจากปฏทนใหแนนอนแลวลงวนเดอนปใหถกตองตามทาง

สรยคต ถาหากมการอปสมบททงฝายมหานกายและฝายธรรมยตนกาย กจะทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ ใหจดพธอปสมบทแยกกนแตละนกาย ซงอาจจะเปนนกายละวนหรอวนเดยวกน

แตน กายละเวลากสดแตจะทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ สำหรบในปจจบนทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ ใหกำหนดเปนวนเดยวกนแตนกายละชวงเวลา โดยภาคเชาเปนการอปสมบทของ

คณะสงฆฝายมหานกาย และภาคบายเปนการอปสมบทของคณะสงฆฝายธรรมยตนกาย

เมอนกายใดอปสมบทเรยบรอยแลว หรอขณะรอเขารบพธอปสมบทกรรมในพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม ใหนาคทจะเขารบการทรงผนวชหรออปสมบทไปรออยณ ศาลาสหทย

สมาคม ภายในพระบรมมหาราชวง จนกวาเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา

ไดแจงใหทราบและนำมายงพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

นาคหลวงททรงผนวชหรออปสมบทในวดพระศรรตนศาสดาราม เมอเสรจพธอปสมบท

กรรมแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว หรอผแทนพระองค จะเสดจพระราชดำเนนมาทรง

ประเคนเครองสมณบรขารแกพระภกษนาคหลวง และเมอเสดจพระราชดำเนนกลบแลว สำนก

พระราชวงจะจดรถยนตพระประเทยบรบไปสงยงพระอารามหรอวดทพระภกษนาคหลวงนน ๆ

จะจำพรรษาอย

สำหรบการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบทนาคหลวงพทธศกราช๒๕๕๐

ซงมกำหนดการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบทนาคหลวงดงน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

หมายรบสงท๑๙๗๐๙ สำนกพระราชวง

๕กรกฎาคม๒๕๕๐

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหกำหนดการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบท

นาคหลวงพทธศกราช๒๕๕๐

วนอาทตยท ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๕๐ เวลา ๐๙.๐๐ น. สามเณรฉตรชย ชางทองคำ

สามเณรไพรสณฑ โขตะ สามเณรเสรมศกด คณชย สามเณรอำนาจ จอมนาค สามเณรอนวต

จนทเณร สามเณรสรพงษ พนธไผ และสามเณรขวญชย บตรพรหม สอบไดเปรยญธรรม

๙ประโยคซงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯเปนนาคหลวงเขาสพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

นมสการพระพทธมหามณรตนปฏมากรแลว เขาขอบรรพชาอปสมบทตอสมเดจพระพฒาจารย

เจาคณะใหญหนตะวนออก เปนพระอปชฌาย ทามกลางสงฆมณฑล เมออปสมบทเสรจแลว

ไปพกทศาลาสหทยสมาคม

เวลา๑๔.๐๐น. นายภานพนธ ชยรต และนายพทกษ อดศกดเดชา ซงทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ เปนนาคหลวง ออกจากศาลาสหทยสมาคม เขาสพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

นมสการพระพทธมหามณรตนปฏมากรแลว เขาขอบรรพชาอปสมบทตอสมเดจพระญาณสงวร

สมเดจพระสงฆราชเจาคณะใหญธรรมยตเปนพระอปชฌายทามกลางสงฆมณฑลตามลำดบ

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

เสดจพระราชดำเนนทรงปฏบตพระราชกรณยกจแทนพระองค ณ วดพระศรรตนศาสดาราม

ในพระบรมมหาราชวง

เวลา ๑๗.๓๐ น. เสดจพระราชดำเนนเขาสพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

ทรงจดธปเทยนถวายนมสการพระพทธมหามณรตนปฏมากรแลว ทรงประเคนเครองสมณบรขาร

แกพระภกษนาคหลวง ททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหอปสมบทณพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

พระสงฆถวายอนโมทนาถวายอดเรกเสดจพระราชดำเนนกลบ

แตงกายเครองแบบปกตขาว

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

ในการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบทนาคหลวง พทธศกราช ๒๕๕๐

ทรงพระราชทานพระมหากรณาใหการอปสมบทเปนนาคหลวง ซงเปนสามเณรสอบไดเปรยญธรรม

๙ประโยครวม๗รปคอ

๑.สามเณรฉตรชยชางทองคำ วดหลวงพอสดธรรมกายารามราชบร

๒.สามเณรไพรสณฑโขโตะ วดสระเกศกรงเทพมหานคร

๓.สามเณรเสรมศกดคณชย วดชยมงคลชลบร

๔.สามเณรอำนาจจอมนาค วดเทพลลากรงเทพมหานคร

๕.สามเณรสรพงษพนธไผ วดเทพลลากรงเทพมหานคร

๖.สามเณรขวญชยบตรพรหม วดจองคำลำปาง

๗.สามเณรอนวตจนทเณร วดขนเงนชมพร

และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหอปสมบทเปนนาคหลวงจำนวน๒คนคอ

๑.นายภานพนธชยรต

๒.นายพทกษอดศกดเดชา

และทรงพระราชทานพระมหากรณาใหอปสมบทสามเณรสอบไดเปรยญธรรม ๙ประโยค

เปนนาคในพระบรมราชานเคราะหรวม๕รปคอ

๑.สามเณรสชนลมขนทด วดราชโอรสาราม

เขตจอมทองกรงเทพมหานคร

๒.สามเณรอมราชเหมง วดราชสงขร

เขตบางคอแหลมกรงเทพมหานคร

๓.สามเณรสมบตปงคำนอย วดสระเกศ

เขตปอมปราบศตรพายกรงเทพมหานคร

๔.สามเณรสมอาจอมเอม วดดาวดงษาราม

เขตบางพลดกรงเทพมหานคร

๕.สามเณรประจกษทองดาษ วดสามพระยา

เขตพระนครกรงเทพมหานคร

สำหรบผทไดรบพระมหากรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานใหอปสมบทเปนนาคหลวง

ณ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม เมอไดรบการอปสมบทเปนพระภกษเรยบรอยแลว

ใหเจาหนาทนำพระสงฆและพระภกษนาคหลวงทอปสมบทใหม ไปพกทศาลาสหทยสมาคม เพอ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

รอรบการทรงประเคนเครองสมณบรขารแกพระภกษนาคหลวง ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

หรอผแทนพระองคจะเสดจพระราชดำเนนมาทรงประเคนในภาคบายเวลาประมาณ๑๗นาฬกา

เวลา๑๗นาฬกา เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา นมนตพระสงฆ

และพระภกษนาคหลวง เขานงยงอาสนสงฆพรอมพดยศตามลำดบสมณศกด ภายในพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม

เวลา๑๗นาฬกา๓๐นาททรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดำเนนทรงปฏบตพระราชกรณยกจแทนพระองค ณ วด

พระศรรตนศาสดารามในพระบรมมหาราชวง

- เสดจพระราชดำเนนเขาสพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ทรงจดธปเทยน

ถวายนมสการพระพทธมหามณรตนปฏมากร ขณะน เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ

กรมการศาสนา นมนตพระภกษนาคหลวงลงจากอาสนสงฆ เพอเตรยมเขารบการทรงประเคน

เครองสมณบรขาร รปละ ๖ ช น ดงน น จะตองจดเจาหนาทประมาณ ๑๕-๑๖ คน เขารบ

เครองสมณบรขารจากพระภกษนาคหลวง ออกมาพกไวยงชานดานขวาของพระอโบสถ เพอมอบให

ญาตพระภกษนาคหลวงนำไปยงพระอารามหรออารามทพระภกษนาคหลวงอยจำพรรษา

- ทรงประเคนเครองสมณบรขารแกพระภกษนาคหลวงทอปสมบทใหม เมอรบทรง

ประเคนแลวใหพระภกษนาคหลวงกลบมานงยงอาสนสงฆณทเดมเพอเตรยมกรวดนำรบพร

- ทรงประทบพระเกาอ

- ทรงหลงทกษโณทก (พระสงฆอนโมทนา ถวายอดเรก, พระภกษนาคหลวงกรวดนำ

รบพร)

- เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา เขารบพระสงฆลงจาก

อาสนสงฆออกจากพระอโบสถเวนแตพระภกษนาคหลวงทอปสมบทใหมใหนงรออยบนอาสนสงฆ

ดวยอาการอนสงบ ยงไมตองลงจากอาสนสงฆ เพอสงเสดจผแทนพระองคเสดจพระราชดำเนน

กลบแลว จงนำพระภกษนาคหลวงลงจากอาสนสงฆ และไปสงรถยนตพระประเทยบเพอกลบยง

พระอารามหรออารามทอยจำพรรษาตอไป

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศล

เนองในวนอาสาฬหบชาและเทศกาลเขาพรรษา

วนอาสาฬหบชาคอ วนขน๑๕คำ เดอน๘ เปนวนทมความสำคญในพระพทธศาสนา

อกวนหนง ทพทธศาสนกชนทวไปจะพงระลกถงและทำการบชาเปนกรณพเศษ ดวยเหตวา

วนดงกลาวนมเหตการณสำคญเกยวของกบพระพทธศาสนาเกดขนหลายประการคอ

- เปนวนทพระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนาธมมจกกปปวตตนสตร (เทศนกณฑแรก)

ถอเปนการเผยแผพระพทธศาสนาเปนครงแรก

- เปนวนทพระสงฆองคแรกบงเกดข นในโลก คอพระอญญาโกณฑญญะ ไดรบ

การอปสมบทดวยเอหภกขอปสมปทาวธเปนองคแรกในวนนน

- เปนวนทบงเกดพระสงฆรตนะทำใหพระรตนตรยคอพระพทธรตนะพระธรรมรตนะ

และพระสงฆรตนะครบบรบรณในวนนน

แมวนอาสาฬหบชาจะมเหตการณสำคญเชนทกลาวมา แตกมไดมการจดพธพทธบชา

เชนกบวนสำคญอนๆคงจะเปนดวยเหตวาในเดอน๘ยงมวนสำคญอกวนหนงคอวนแรม๑คำ

เรยกวา วนเขาพรรษา ซงพระพทธเจามพระบรมพทธานญาตใหพระภกษอยจำพรรษา ไมจารก

ไปคางแรมทอนเปนเวลา๓เดอนในฤดฝนยกเวนมเหตจำเปนอยางยง โดยมสาเหตจากพระภกษ

ฉพพคคยพาบรวารประมาณ ๑,๕๐๐ รป จารกไปในทตาง ๆ ในฤดฝน พากนเหยยบยำทำให

เกดความเสยหายแกพชผก ขาวกลาของชาวนา ถกชาวบานตเตยน ความนนทราบถงพระพทธเจา

จงทรงมพระบรมพทธานญาตดงกลาว วนเขาพรรษาน ถอเปนวนสำคญ เพราะพระสงฆจำนวนมาก

จะไดอยรวมกนประชาชนทวๆไปจงนยมทำบญทำกศลในวนดงกลาวเปนกรณพเศษ

ในสวนการพระราชพธบำเพญพระราชกศลเนองในวนอาสาฬหบชา แตเดมไมเคยมมา

คงมแตการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลเนองในเทศกาลเขาพรรษา การพระราชกศล

ดงกลาวน จะเรมมมาแตสมยใดไมปรากฏหลกฐาน แตสนนษฐานวา นาจะมมาต งแตสมย

สวรรณภม หรอตงแตพระพทธศาสนาประดษฐานมนคงในสยามประเทศ ในสมยสโขทยไดม

หลกฐานปรากฏอยในหนงสอ เรองนางนพมาศ กลาวถงการบำเพญพระราชกศลเนองในเทศกาล

เขาพรรษาไววา

�� ศาสนพธในพระราชพธ

“ครนถงเดอน๘ นกขตฤกษบชาใหญ การพระราชพธอาษาฒมาส พระวรมตะพทธชโนรส

ในพระศาสนา จะจำพรรษาเปนมหาสนนบาตทกพระอาราม ฝายพราหมณาจารยกจะเขา

พรตสมาทานศล บรโภคกระยาบวชบชาคณ (หรอกณฑ) พธกงเดอน สมเดจพระเจาอยหว

จงดำรสสงนายนกการ ใหจดแจงตกแตงเสนาสนะทกพระอารามหลวง แลวกทรงถวายบรขารสมณะ

เปนตนวา เตยง ตง ทนงนอน เสอสาด ลาดปเปนสงฆทาน และผากาสาวาสกพตร สลากภต

คลานภต ท งประทปเทยนจำนำพรรษาบชาพระบรมธาตพระพทธปฏมากร พระปรยตธรรม

ส นไตรมาส ถวายธปเทยนชวาลา นำมนตามไสประทป แดพระภกษสงฆบรรดาจำพรรษา

ในพระอารามหลวงทงในกรงนอกกรงทวถงกนตามลำดบ

ประการหนง ทรงพระราชอทศเครองกระยาสงเวยพลกรรมพระเทวรปในเทวสถานหลวง

ทกสถานทงสกการะหมพราหมณาจารยซงจำพรตอานอศวรเวท-เพทางคศาสตรบชาพวกเปนเจา

ดวยเศวตรพสตราภรณและเครองกระยาบวช ทงประทปธปเทยนวเลปนใหบชาคณ (หรอกณฑ)

โดยทรงพระราชศรทธาในพทธศาสนาไสยศาสตรเจอกน”

เมอพเคราะหจากหลกฐานขางตนแลว จะเหนวา การพระราชพธบำเพญพระราชกศล

เนองในเทศกาลเขาพรรษา นาจะมมากอนสมยสโขทย และมส บ ๆ กนตอมาจนถงสมย

กรงศรอยธยากรงธนบรและกรงรตนโกสนทรตามลำดบแตการพระราชพธดงกลาวมรายละเอยด

พธแตกตางกนออกไปบางกบทงไดมการเปลยนชอไปตามกาลตามสมยเชน

ในสมยกรงศรอยธยา ไดเปลยนชอพระราชพธนวา พระราชพธเขาพระวษา กำหนดไว

ในกฎมณเฑยรบาล ใหเปนพธหนงในพระราชพธ ๑๒ เดอน อนง ในสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย

กมชอเรยกพระราชพธเดอน๘นวาพระราชพธอาษาฒปรากฏตามคำใหการชาวกรงเกาดงน

“เดอน๘พระราชพธอาษาฒพระเจากรงศรอยธยา ทรงบำเพญพระราชกศลบวชนาค

เปนพระภกษบาง สามเณรบาง รวมเทาจำนวนพระชนมาย มการมหรสพสมโภชพระพทธสรนทร

๓ วน ๓ คน ทรงหลอเทยนพรรษา จบหตถแลว ในวนข น ๑๕ คำ สงไปถวายเปนพทธบชา

ตามพระอารามทงในกรงและหวเมอง”

สำหรบการเรยกชอพระราชพธดงกลาวพอสรปตามยคสมยไดดงน

- สมยสโขทยเรยกวาพระราชพธอาษาฒมาส

- สมยกรงศรอยธยาตอนตนเรยกวาพระราชพธเขาพระวษา

- สมยกรงศรอยธยาตอนปลายเรยกวาพระราชพธอาษาฒ

- สมยกรงรตนโกสนทร พ.ศ. ๒๔๕๑-๒๔๗๖ เรยกวา การพระราชกศลในฤด

เขาพรรษา

�� ศาสนพธในพระราชพธ

- สมยกรงรตนโกสนทรพ.ศ.๒๔๗๗-๒๕๐๐เรยกวาการพระราชกศลเขาพรรษา

- สมยกรงรตนโกสนทร พ.ศ.๒๕๐๑ เรยกวา การพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศล

อาสาฬหบชาและเทศกาลเขาพรรษา

- ปจจบน เรยกวา พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลเนองในวนอาสาฬหบชา

และเทศกาลเขาพรรษา

ปจจบนน รายละเอยดในการจดพระราชพธ ไดเปลยนแปลงไปเปนอนมาก เชน

การบวชนาคเปนพระภกษ กแยกออกเปนอกพระราชพธหนง เรยกวา พระราชพธอปสมบทนาคหลวง

พระราชพธนจะจดในวนขน๘คำเดอน๘การสมโภชพระพทธสรนทรไมมการหลอเทยนพรรษา

ทรงหลอและพระราชอทศพระราชทานไปตามพระอารามหลวงตาง ๆ กอนวนเขาพรรษา

มการพระราชกศลทรงบาตรในเวลาเชา มพธถวายพมเทยนพรรษาแดพระภกษสงฆณพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม มพระราชพธ เปลยนเครองทรงพระพทธมหามณรตนปฏมากร

(พระแกวมรกต) จากฤดรอนเปนฤดฝน กบทงไดรวมวนสำคญทง ๒ วน คอ วนอาสาฬหบชา

และวนเขาพรรษา จดเขาไวในพระราชพธเดยวกน เรยกวา พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศล

เนองในวนอาสาฬหบชาและเทศกาลเขาพรรษา สำหรบพระราชกจในการพระราชพธดงกลาว

พอสรปไดดงน

วนขน ๑๕ คำ เดอน ๘ วนอาสาฬหบชา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชดำเนนไปยงพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

- ทรงจดเทยนพรรษาบชาพระรตนตรย

- ทรงจดธปเทยนทายทนงและถวายพมธปเทยนพมตนไม

บชาพระพทธมหามณรตนปฏมากรพระสมพทธพรรณ

พระพทธยอดฟาจฬาโลกยพระพทธเลศหลานภาไลย

- ทรงจดธปเทยนเครองนมสการทองใหญ

- ทรงจดเทยนชนวนพระราชทานแกเจาพนกงาน เพอเชญไปถวายเจาอาวาสและ

พระราชวงศจดเทยนพรรษาททรงพระราชอทศไวณพระศรรตนเจดย หอพระมณเฑยรธรรม

หอพระศาสตราคม ในพระบรมมหาราชวง และพระอารามหลวงตาง ๆ ทมได

เสดจพระราชดำเนนไปทรงจดดวยพระองคเอง

- ทรงประเคนพมธปเทยน แดสมเดจพระสงฆราช สมเดจพระราชาคณะพระราชาคณะ

และพระภกษนาคหลวง พระสงฆถวายอดเรกแลวออกจากพระอโบสถ จงเสดจ

พระราชดำเนนกลบ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

วนแรม ๑ คำ เดอน ๘ วนเขาพรรษา

เวลาเชา เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา นมนตพระสงฆ จำนวน

๑๕๐รปเขารบพระราชทานอาหารบณฑบาตของหลวงในพระบรมมหาราชวงในการพระราชกศล

เขาพรรษา เวลาบาย พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจพระราชดำเนนไปยงพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม

- เสดจฯ ขนไปดานหลงบษบก ซงเปนทประดษฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากร

ทรงประกอบพธเปลยนเครองทรงพระพทธมหามณรตนปฏมากรจากฤดรอนเปนฤดฝน

- เสดจฯ ลงมาประทบพระเกาอทขางฐานชกช ทรงหยบผาขาวทใชซบองคพระพทธ-

มหามณรตนปฏมากรชบนำพระสคนธในโถแกวทรงบบลงในโถแกวและหมอนำ

- เสดจฯไปทรงถอดยอดพระรศมพระสมพทธพรรณประจำฤดรอนออกเปลยนสวมยอด

พระรศมพระสมพทธพรรณประจำฤดฝนถวายทรงพระสหราย ทรงวางกระทงดอกไม

ทรงจดธปเทยนทายทนงแลว ทรงจดเทยนหวงบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากร

และพระสมพทธพรรณ

- เสดจฯไปจดธปเทยนทายทนงบชาพระพทธยอดฟาจฬาโลกยพระพทธเลศหลานภาไลย

- เสดจฯไปทรงจดเครองนมสการทองใหญทรงกราบประทบพระราชอาสน

- ทรงรบพระมหาสงขเพชรนอย สรงทพระเศยรแลว เสดจฯ ไปทรงพระสหราย

นำพระพทธมนตแกขาราชการทเฝาทลละอองธลพระบาทในพระอโบสถแลวประทบ

พระราชอาสน

- พราหมณเบกแวนเวยนเทยน๓รอบและเจมทฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากร

- เสดจพระราชดำเนนออกจากพระอโบสถ ทรงพระสหรายนำพระพทธมนตแก

ประชาชนทมาเฝารบเสดจฯ บรเวณลานพระอโบสถ สองขางทางทเปนทางเสดจ

พระราชดำเนนจากนนเสดจฯไปวดบวรนเวศวหารเปนอนเสรจการพระราชพธ

อนง ในวนอาสาฬหบชาและเทศกาลเขาพรรษาน นอกจากการพระราชพธดงกลาวแลว

ยงมประเพณของหลวงทปฏบตสบ ๆ มา อก ๒ ประการ คอ ประเพณการสวดพระมหาชาต

คำหลวงและประเพณการสวดโอเอพหารรายการสวดทง๒ประเภทนนทกปมกำหนดสวดดงน

ตนพรรษา วนขน๑๔,๑๕คำและวนแรม๑คำเดอน๘

กลางพรรษา วนแรม๑๓,๑๔คำเดอน๙และวนขน๑คำเดอน๑๐

ออกพรรษา วนขน๑๔,๑๕คำและวนแรม๑คำเดอน๑๑

�� ศาสนพธในพระราชพธ

การสวดพระมหาชาตคำหลวง เปนธรรมเนยมทมมาตงแตสมยกรงศรอยธยา ในรชสมย

สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ สวดทพระอโบสถวดพระศรสรรเพชญ จนถงรชสมยสมเดจ

พระเจาทรงธรรม จงมการเปลยนแปลงเพมเตม พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ไดทรงมพระบรมราชาธบายไวในพระราชนพนธเรองพระราชพธสบสองเดอน วา “ทำนองทใชสวด

มหาชาตคำหลวง เปนทำนองอนเกดขนจากพระราชดำรของพระเจาทรงธรรม โดยทรงพระอตสาหะ

ฝกหดนกสวดดวยพระองคเอง โดยใหราชบรษผ เปนเจาพนกงาน รบเครองราชบรรณาการ

เปนกรมนกสวด” ในปจจบนกยงมปฏบตอย โดยเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา

เปนผรบผดชอบในการฝกหดนกสวด และจดเจาหนาทไปสวดณพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

วนละ๔นายตามกำหนดซงทางสำนกพระราชวงจะมหนงสอแจงใหทราบกอนวนเขาพรรษา

ประเพณการสวดโอเอพหารราย เปนอกประเพณหนงทมการสวดในวนอาสาฬหบชา

และเทศกาลเขาพรรษา การสวดประเภทนไดชอตามสถานททนงสวด คอ ทำการสวดกนท

พระวหารรายรอบ ๆ พระอโบสถ โดยใชผ ทฝกหดสวดพระมหาชาตคำหลวงซงยงไมชำนาญ

ในการสวด ไปสวดทวหารรายกอนเมอชำนาญแลวจงไปสวดในพระอโบสถ ในรชสมยพระบาท-

สมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดนกเรยนโรงทานอานหนงสอสวด

ตามทตวเลาเรยน เปนทำนองยาน ฉบง สรางคณางคตามแตผใดจะถนดสวดเรองใด ทำนองใด

สวดตามศาลารายรอบพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม ทกศาลาราย ศาลาละ ๒ คน

หากนกเร ยนโรงเร ยนใดเสยงด สวดไดไพเราะ จะถกจดใหมาสวดทศาลาราย ใกลทาง

เสดจพระราชดำเนน ปจจบนยงไมมผรบผดชอบโดยตรง เมอจวนถงกำหนดสวด สำนกพระราชวง

จะมหนงสอแจงกระทรวงศกษาธการเพอสงการใหโรงเรยนตางๆสงนกเรยนมาทำการสวด

วนอาสาฬหบชาในสวนของประชาชนทวไปนน ไมเคยมจดกนมากอน เพงมาเรมจดกน

เปนทางการ เมอปพทธศกราช๒๕๐๑ จากการทคณะสงฆมนตรมมตเหนชอบ และไดมประกาศ

คณะสงฆ เรอง กำหนดวนสำคญทางศาสนา ลงวนท ๑๔ กรกฎาคม ๒๕๐๑ โดยใหวดตาง ๆ

ถอปฏบตดงน

- วนขน๑๕คำเดอน๘ใหเรยกวาวนอาสาฬหบชา

- ใหประกอบพธบชาเชนเดยวกบพธวสาขบชา

- ถาเปนปทมอธกมาสใหกำหนดประกอบพธในวนขน๑๕คำเดอน๘หลง

- ใหวดทงหลายประกอบพธอาสาฬหบชาตงแตพทธศกราช๒๕๐๑เปนตนไป

�� ศาสนพธในพระราชพธ

แมทางรฐบาลกเหนความสำคญในวนดงกลาว จงประกาศใหเปนวนหยดราชการ และ

ไดมการจดพธวนอาสาฬหบชามาจนกระทงปจจบนน

การเวยนเทยนในวนอาสาฬหบชาน มระเบยบปฏบตตาง ๆ เหมอนกบการเวยนเทยน

ในวนมาฆบชาและวสาขบชานนเองคำบชากอนเวยนเทยนวนอาสาฬหบชามดงน

ยมมหโขมยภควนตสรณคตาโยโนภควาสตถายสสจมยภควโตธมม โรเจม

อโหส โข โส ภควา อรห สมมาสมพทโธ สตเตส การญญ ปฏจจ กรณายโก หเตส อนกมป

อปาทายอาสาฬหปณณมยพาราณสยอสปตเนมคทาเยปญจวคคยานภกขนอนตตรธมมจกก

ปฐมปวตเตตวาจตตารอรยสจจานปกาเสส.

ตสม ญจ โข สมเย ปญจวคค ยาน ภ กขน ปมโข อายสมา อญญาโกณฑญโญ

ภควโต ธมม สตวา วรช วตมล ธมมจกข ปฏลภตวา ยงกญจ สมทยธมม สพพนต นโรธธมมนต

ภควนต อปสมปท ยาจตวา ภควโตเยว สนตกา เอหภกขอปสมปท ปฏลภตวา ภควโต ธมมวนเย

อรยสาวกสงโฆ โลเก ปฐม อปปนโน อโหส พทธรตน ธมมรตน สงฆรตนนต ตรตน สมปณณ

อโหส.

มย โข เอตรห อม อาสาฬหปณณมกาล ตสส ภควโต ธมมจกกปปวตตนกาลสมมต

อรยสาวกสงฆอปปตตกาลสมมตญจ รตนตตยสมปรณกาลสมมตญจ ปตวา อม ฐาน สมปตตา

อเมสกกาเรคเหตวาอตตโนกายสกการปธานกรตวาตสสภควโตยถาภจเจคเณอนสสรนตา

อม(ถป,พทธปฏม)ตกขตตปทกขณกรสสามยถาคหเตหสกกาเรหปชกรมานา

สาธ โน ภนเต ภควา สจ รปร น พพโตป ญาตพเพห คเณห อตตารมมณตาย

ปญญายมาโนอเมอมเหหคหเตสกกาเรปฏคคณหาตอมหากทฆรตตหตายสขาย.

เราทงหลาย ถงพระผมพระภาคเจาพระองคใดวาเปนทพงทระลก พระผมพระภาคเจา

พระองคใด เปนศาสดาของเราทงหลาย และเราทงหลายชอบใจในธรรมของพระผมพระภาคเจา

พระองคใดพระผมพระภาคเจาพระองคนน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา พระองคทรงอาศย

ความการญในหมสตวทรงพระมหากรณา มพระทยใฝประโยชนเกอกล ทรงอาศยความเอนด

ไดทรงแสดงพระธรรมจกรประกาศอรยสจ๔ เปนครงแรก แกพระภกษปญจวคคย ทปาอสปตน

มฤคทายวนใกลกรงพาราณสในวนอาสาฬหปณณม

อนง ในสมยนนแล ทานพระอญญาโกณฑญญะ ผเปนประธานของภกษปญจวคคย

ไดฟงธรรมของพระผมพระภาคเจาแลว ไดธรรมจกษอนบรสทธปราศจากมลทนวา สงใดสงหนง

มความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงมวลลวนมความดบเปนธรรมดา จงทลขออปสมบทกบพระผม

พระภาคเจา ไดรบเอหภกขอปสมบทจากสำนกของพระผมพระภาคเจา เกดเปนอรยสาวกองคแรก

ในโลกในพระธรรมวนยของพระผมพระภาคเจา

�� ศาสนพธในพระราชพธ

และในสมยนนแลพระสงฆรตนะไดบงเกดขนเปนครงแรก พระรตนตรย คอ พระพทธรตนะ

พระธรรมรตนะและพระสงฆรตนะไดสมบรณแลวในโลก

บดน เราท งหลาย มาประจวบมงคลสมย วนอาสาฬหปณณม วนเพญเดอน ๘

อนเปนทยอมรบกนวา เปนวนทพระผ มพระภาคเจาพระองคน น ทรงประกาศพระธรรมจกร

เปนวนทเกดขนแหงพระอรยสงฆสาวก และเปนวนทพระรตนตรยสมบรณ คอ ครบ ๓ รตนะ

จงมาประชมพรอมกนณ ทน ถอเครองสกการะเหลาน ทำกายของตนใหเปนดงเครองรองรบ

เครองสกการะระลกถงพระคณตามความเปนจรงของพระผมพระภาคเจาพระองคนนจกกระทำ

ประทกษณรอบ(พระสถป,พระพทธปฏมา)นสนวาระ๓รอบนอมบชาดวยเครองสกการะทถอ

กนอยณบดน

ขาแตพระองคผเจรญพระผมพระภาคเจา แมเสดจปรนพพานไปนานนกแลว แตยงปรากฏ

อยดวยพระคณ ซงขาพระพทธเจาทงหลายจะพงรได โดยความเปนอตตารมณ ขอจงทรงรบ

เครองสกการะอนขาพระพทธเจาทงหลายถอไวน เพอประโยชน เพอความสข แกขาพระพทธเจา

ทงหลายสนกาลนานเทอญฯ

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลวนปยมหาราช

การพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลวนปยมหาราช วนท ๒๓ ตลาคม เปนวน

อภลกขตสมยคลายวนสวรรคตพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระปยมหาราช ผทรง

พระคณอนประเสรฐ อนเปนวนทพสกนกรชาวไทยในแผนดนสยามไดทำพธนอมรำลกถง

พระมหากรณาธคณ โดยทางราชการไดกำหนดใหเปนวนสำคญของชาตไทยวนหนง เรยกวา

“วนปยมหาราช”หรอ “วนถวายบงคมพระบรมรปทรงมา”

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เปนพระโอรสองคท ๔ ในพระบาทสมเดจ

พระจอมเกลาเจาอยหว ในรชสมยททรงปกครองประเทศ ไดทรงบรหารบานเมองไดสงบสขและ

มการพฒนาประเทศในหลาย ๆ ดาน โดยเฉพาะอยางยงพระราชกรณยกจสำคญของพระองค

ททรงไดรบพระสมญญานามวา “พระปยมหาราช” ซงหมายความวา “พระราชาผยงใหญ

อนเปนทรกของประชาชน” กคอ การเลกทาส การตราระเบยบการปกครอง โดยทรงจดระบบ

หนวยงานของราชการออกเปนกระทรวง ทบวง กรม กองตาง ๆ นอกจากนนยงทรงจดระบบ

ดานการสาธารณปโภค ดานการศกษา และดานอน ๆ อกหลายประการ ซงถอวาพระองค

ไดทรงนำความเจรญรงเรองมาสบานเมอง และไดเสดจประพาสตน เพอตองการดแลทกขสข

ของอาณาประชาราษฎรอยางใกลชด ดงนน ในมหามงคลสมย เมอเสดจดำรงราชสมบตมาถง

๔๐ปบรบรณ อนเปนรชสมยททรงครองราชสมบตทยนนานยงกวาสมเดจพระมหากษตรยาธราช

แหงสยามประเทศในอดตกาล พระบรมวงศานวงศ เสนามาตยราชบรพาร พรอมดวย

สมณพราหมณาจารยและอาณาประชาราษฎรทกเชอชาต ทกชนชนบรรดาศกดทวราชอาณาจกร

ไดรวมใจรวมกายโดยพรอมเพรยงกน สรางพระบรมราชานสรณ เพอนอมเกลานอมกระหมอม

ถวายในมหามงคลสมยอนเปนการประกาศเกยรตยศในพระองค และเปนการแสดงออกถง

ความจงรกภกดในสมเดจพระปยมหาราชาธราชของพสกนกรไทยทกถวนหนา

พระคณอนเปนเหตแหงการทำใหประชาชนชาวไทยและชาวตางชาตทอยภายใต

พระบรมโพธสมภารไดรำลกถงพระองคทานดวยความกตญญกตเวทตอเบ องพระยคลบาท

มปรากฏอยอยางสมบรณตามทสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราวธ สยามมกฎราชกมาร

กราบบงคมทลนอมเกลานอมกระหมอมถวายพระบรมรปเมอวนท๑๑พฤศจกายนพ.ศ.๒๔๕๑๑ ๑ ม.ร.ว.แสงสรย ลดาวลย, พระราชพธประจำป, คณะกรรมการเอกลกษณของชาต, สำนกนายกรฐมนตร จดพมพ ๒๕๒๓ : ๑๐๐-๑๐๓.

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ดงจะไดอญเชญมาบนทกไวเพอจะไดพจารณาถงคณปการทพระองคไดทรงปฏบตพระราช-

กรณยกจไดอยางสมบรณเพอทรงบำบดทกขบำรงสขใหแกพสกนกรของพระองคดงน

“ขอเดชะฝาละอองธลพระบาทปกเกลาปกกระหมอม

ขาพระพทธเจาพระราชวงษานวงษเสนามาตยราชบรพารทงสมณพราหมณาจารยและ

คหบดพอคาพาณช ตลอดถงสามญชนทวไปในสยามประเทศพรอมกนในวนน ตางรสกปรดา

ปราโมทย รำลกถงการทรชพรรษาของใตฝาละอองธลพระบาทมาบรรจบครบสสบปบรบรณ

นบวาไดเสดจดำรงสรราชมไหสวรรยาธปตยยนยงกวาพระมหากษตรยาธราชเจาทงปวงในสยาม

ประเทศเขตกรงศรอยธยา นบจำเดมแตสมเดจพระรามาธบดพระองคผทรงตงกรงเทพทวาราวด

ศรอยธยาขนเปนราชธานตลอดมาจนกาลปตยบนน ถงในตำนานแหงชาตไทยในโบราณภาคกอน

แตยคนนขนไป กมไดมขอความปรากฏชดเจนอนเปนทควรเชอถอไดวา ไดเคยมพระมหากษตรย

ซงครองราชสมบตยงยนนานเทารชพรรษากาลแหงใตฝาละอองธลพระบาทเลย เฉพาะเทาน

กควรทขาพระพทธเจาทงหลายจะนยมในพระบารมแหงใตฝาละอองธลพระบาทพออยแลว

แตขาพระพทธเจามาคำนงตอไปวา แมเวลาทพระมหากษตราธราชไดเสดจอยใน

ราชสมบต จะชานานนาพศวงสกปานใดกด ยงมขอควรเพงเลงดอกอยางหนงวา ในเวลาทเปน

รชสมยนนพระองคไดทรงทำนบำรงประชาชนขาขอบขนธสมาดวยประการไรบางถาในระหวางนน

พระองคไดทรงกระทำประโยชนใหบงเกดมขนแกชาตบานเมองเปนลำดบมาไซร จงจะควรกลาวไดวา

พระมหากษตราธราชพระองคนนมไดดำรงราชสมบตอยนานเสยเปลา เมอขาพระพทธเจามารำลกด

ถงความจำเรญแหงกรงสยามในระหวางสสบปทลวงมาแลวทำใหรสกนยมในพระบรมโพธสมภาร

แหงใตฝาละอองธลพระบาทหาสงใดเปรยบเสมอเหมอนมได แมจะหาสงใดมาชงกบประโยชน

ซงใตฝาละอองธลพระบาท ไดทรงบนดาลใหบงเกดมข นแกชาตบานเมองและชนนกรทวไป

ใหไดประมาณพอกนกมไดเลยนบวาไดเสดจอวตารมาในกาลสมยอนเหมาะสมยงกลาวคอเวลาท

กรงสยามพงจะจำเรญยดตวขน เปนเวลาตวตอระหวางเกากบใหม ถามไดอาไศรยพระปรชาญาณ

สามารถแหงใตฝาละอองธลพระบาท ทรงพระมหากรณาชกจงประชาชนดวยรฏฐาภปาลโนบาย

อนสขม ใหดำเนนไปในหนทางอนชอบไซร เมองไทยกจดหาไดยางขนสความจำเรญรงเรองเชนน

ไมเลย

พยานแหงพระเมตตาคณของใตฝาละอองธลพระบาท อนมอยในหมชนชาวสยาม

ประเทศน แมจะพรรณนากหาทสดมได เปรยบประดจมหาสมทรอนใหญกวาง สดสายตา

แหงมนษยจะแลเหนตลอดไปถงฝงฟากโนนได แมจะยกขนกลาวแตบางขอ กเกอบจะไมมเวลาพอ

จะบรรยายใหละเอยด ไฉนเลาจะมถอยคำสำนวนพอทจะกลาวสรรเสรญพระองค ผทรงพระเมตตา

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ทรงบรจาคมหาทานอนประเสรฐยงกลาวคออภยทานพระราชทานอภยใหประชาชนไดเปนไทยแท

สมแกนามแหงชาต ส ทรงสละอำนาจอนมอยในพระองคพระมหาราชาธบด พระราชทานแก

ชนนกรสวนหนงดวยความเตมพระราชหฤทย เพราะทรงเหนแกประโยชนแหงชาตยงกวาประโยชน

เฉพาะพระองค อนพระเมตตาคณนเปนอาภรณอลงกฏพระมหากษตราธราชงามยงเสยกวา

อลงการใด ๆ แลเปนพระแสงอนมฤทธมเดชยงกวาพระแสงทงปวง อาจทจะกระทำใหทรงชำนะ

ทวไป เพราะวาใจแหงมนษยจะชำนะไดกดวยเมตตาเปนอาท เพราะฉะนนตองนบวาใตฝาละอองธล-

พระบาททรงเปนชตาวอนใหญยง ทรงชำนะจตรแหงชนนกรแลว ยงไดทรงผกพนไวด วย

พระเมตตาการญภาพนนเอง ชนทงปวงจงมไดมเวลารสกอยางอน นอกจากอมใจวา ไดพำนก

พระบารมแหงใตฝาละอองธลพระบาทเปนทรมเยนเกษมสำราญนราศพนสรรพภยนตราย แมแต

ชนชาวประเทศอนกพากนสรรเสรญพระเกยรตคณ แลตงจตรคดเปนไมตร นกเพราะพระเมตตา

บารมบนดาลดลใจใหนยมในพระราชกฤษฎกาภนหารทวกน สวนพระมหากรณาธคณอนมอยใน

ประชาชน กปรากฏอยแกตา ไดทรงพระอสาหะทรงพระราชดำรหสรรพกจนอยใหญเพอใหบงเกด

ความสข และทรงชกจงใหดำเนนไปในหนทางทชอบ ละหนทางทผด เปรยบประหนงบดาปราณ

บำรงเล ยงบตรอนเปนทรกใครมไดมเวลาทรงเบอหนายหรอยอทอแตสกขณะเดยว สทรงทน

ความลำบากพระกาย มงหมายแตประโยชนแหงประชาชนเปนทตง ยงมหนำซำทรงวางพระองคไว

ใหเปนตวอยางแหงชนทงหลาย ความประพฤตอยางไรจะชอบจะดยง สงนนไดทรงกระทำไปดวย

พระขนตและพระวรยะภาพเสมอตนเสมอปลายใหปรากฏ เพอชนทงหลายจะไดพยายามโดยเสดจ

ตามทางนนบาง

ขอความทกลาวมาแลวน เปนแตสวนหนงและเปนสวนอนนอย ในขอซงควรจะยกขน

กลาวสรรเสรญพระบารมในใตฝาละอองธลพระบาท แตกพอจะเปนตวอยางแหงความท

ขาพระพทธเจาท งหลายไดแลเหนปรากฏและร ส กอยในใจทวหนา เปนเครองปลกนำใจ

ขาพระพทธเจาทงหลายใหมความจงรกภกดในใตฝาละอองธลพระบาทมนคง ไมมเวลาทจะเสอมถอย

ไปไดเลย เตมใจเปนขาฝาละอองธลพระบาทจนตลอดชาตตลอดกาล ตลอดท งตวจนชวช น

บตรหลานขอพระราชทานพงพระบรมโพธสมภารสบไป

อนง ขาพระพทธเจาทงหลายมความประสงคจะใครมสงใดสงหนงไวเปนพยานใหมหาชน

ในอนาคตกาลทราบความร สกแหงขาพระพทธเจาท งหลาย ในบดน จงไดชวยกนขวนขวาย

ตามกำลงสามารถ สถาปนาพระบรมรปของใตฝาละอองธลพระบาทขนไว หวงใหเปนอนสาวรย

แหงความจงรกภกดของขาพระพทธเจาทงหลาย อนมอยในใตฝาละอองธลพระบาทปรากฏอย

ชวกลปาวสาน แลชาวตางประเทศผพงพระบรมโพธสมภาร ทราบความดำรหน กพลอยยนด

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เขาชวยเปนกำลงดวย จงไดขอพระราชทานพระบรมราชานญาตประดษฐานพระบรมรปองคนไว

ในกลางหนาพระลานวงสวนดสตอนเปนทเสดจสถตและเปนสงาผาเผยสมควรแกพระเกยรตยศ

บดน พระบรมรปกไดประดษฐานไวดแลว ขาพระพทธเจาทงหลายขอพระราชทาน

อญเชญเสดจใตฝาละอองธลพระบาททรงชกคลมพระบรมรปใหเปดออก เพอเพมพนความปต

แลเปนสรสวสดพพฒนมงคลแกสยามอาณาจกรในกาลบดน

ดวยเกลาดวยกระหมอม”

การนำความกราบบงคมทลนอมเกลานอมกระหมอม ในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหว ในคราวทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เสดจพระราชดำเนนเปดคลม

พระบรมรปมาลงไว กเพอแสดงใหเหนถงความจงรกภกดของพสกนกรทมตอองคพระมหากษตรย

จงมความพยายามทแสดงออกใหเปนรปธรรมดวยการรวมใจและพรอมใจกนสรางพระบรมราชานสรณ

ถวายพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระมหากษตรยอนเปนทรกของตนอยาง

เตมเปยมไปดวยแรงศรทธาเลอมใสในความเสยสละของพระองค อนเปนทประทบใจของปวงชนชาวไทย

ตราบนานเทานานมาจนถงยคของลกหลานไทย

เพอเปนการนอมรำลกถงพระมหากรณาธคณในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว และเปนการแสดงออกถงซงความกตญญกตเวทของประชาชนชาวไทยทมตอพระองค

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวในรชกาลตอ ๆ มา จงไดทรงบำเพญพระราชกรณยกจ เนองใน

อภลกขตสมยคลายวนสวรรคตในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว๒ประการคอ

๑.เสดจพระราชดำเนนไปทรงวางพวงมาลาพระบรมราชานสาวรยณลานพระราชวงดสต

๒.เสดจพระราชดำเนนไปทรงบำเพญพระราชกศลทกษณานปทาน ถวายพระบรมอฐ

ณพระทนงอมรนทรวนจฉย ในพระบรมมหาราชวง โดยทรงกำหนดเปน “พระราชพธทรงบำเพญ

พระราชกศลวนปยมหาราช”เปนประจำทกปในวนท๒๓ตลาคมตามหมายกำหนดการดงน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ท๑๕/๒๕๕๐

หมายกำหนดการ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลวนปยมหาราช

พทธศกราช ๒๕๕๐

เลขาธการพระราชวง รบพระบรมราชโองการเหนอเกลาฯ สงวา การพระราชพธ

ทรงบำเพญพระราชกศลทกษณานปทานในวน “ปยมหาราช” ซงเปนอภลกขตสมยคลาย

วนสวรรคตพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหกำหนด

ดงรายการตอไปน

วนองคารท ๒๓ ตลาคม ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช

เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองคโดยรถยนตพระทนงไปยงพระบรมราชานสรณทพระลานพระราชวงดสต

เวลา ๑๗ นาฬกา ทรงวางพวงมาลาแลว ทรงจดธปเทยนเครองราชสกการะ กราบ

ถวายบงคมพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว แลวเสดจพระราชดำเนนไปยงพระทนง

อมรนทรวนจฉย ในพระบรมมหาราชวง สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ

สยามมกฎราชกมาร ทรงจดธปเทยนเครองนมสการแลว ทรงจดธปเทยนเครองราชสกการะ

กราบถวายบงคมพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว สมเดจพระศรพชรนทรา

บรมราชนนาถและสมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทวพระพนวสสาอยยกาเจาพระสงฆ๕๗รป

สวดพระพทธมนตจบแลว ทรงจดธปเทยนเครองทรงธรรม พระราชาคณะถวายศลและ

ถวายพระธรรมเทศนากณฑ ๑ จบแลว สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ

สยามมกฎราชกมารทรงประเคนจตปจจยไทยธรรมบชากณฑเทศน แลวทรงทอดผาไตรพระสงฆ

ทสวดพระพทธมนต๕๗ รป และพระราชาคณะทถวายพระธรรมเทศนา สดบปกรณ ถวายอนโมทนา

ถวายอดเรกเสดจพระราชดำเนนกลบ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

การแตงกายแตงเครองแบบครงยศ.

การน ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระบรมราชานญาตใหสาธชนเขา

ถวายบงคมสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราชทปราสาทพระเทพบดร ตงแตเวลา ๘ นาฬกา

ถงเวลา๑๗นาฬกา

สำนกพระราชวง

วนท๑๐ตลาคมพทธศกราช๒๕๕๐

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ในการพระราชพธน นมนตพระสงฆสวดพระพทธมนต ๕๗ รป เทาพระชนมพรรษา

ในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และพระราชาคณะถวายพระธรรมเทศนาอก๑ รป

รวมเปน๕๘รปตามบญชพระสงฆดงน

บญชพระสงฆ

สวดพระพทธมนต ถวายพระธรรมเทศนา และสดบปกรณ

ในการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศล วนปยมหาราช

ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย ในพระบรมมหาราชวง

วนท ๒๓ ตลาคม ๒๕๕๐ เวลา ๑๖.๓๐ น.

สมเดจพระพฒาจารย วดสระเกศ

สมเดจพระมหาธราจารย วดชนะสงคราม

สมเดจพระมหารชมงคลาจารย วดปากนำ

สมเดจพระพทธชนวงศ วดมกฏกษตรยาราม

สมเดจพระมหาวรวงศ วดสมพนธวงศาราม

สมเดจพระญาณวโรดม วดเทพศรนทราวาส

พระวสทธาธบด วดสทศนเทพวราราม

พระสาสนโสภณ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระพรหมเมธ วดเทพศรนทราวาส

พระธรรมปญญาบด วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พระพรหมมน วดบวรนเวศวหาร

พระพรหมเวท วดไตรมตรวทยาราม

พระพรหมวชรญาณ วดยานนาวา

พระพรหมเมธาจารย วดบรณศรมาตยาราม

พระพรหมโมล วดพชยญาตการาม

พระพรหมสธ วดสระเกศ

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

พระวสทธวงศาจารย วดปากนำ

พระธรรมกตตวงศ วดราชโอรสาราม

พระธรรมกตตมน วดเฉลมพระเกยรต/นนทบร

พระธรรมกว วดราชาธวาส

พระธรรมกตตเมธ วดสมพนธวงศาราม

พระธรรมกตตเวท วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

พระธรรมวรเมธ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระธรรมรตนวสทธ วดราชสทธาราม

พระธรรมเจดย วดกลยาณมตร

พระธรรมปรยตเวท วดพระปฐมเจดย/นครปฐม

พระธรรมปฎก วดพระพทธบาท/สระบร

พระธรรมโกศาจารย วดประยรวงศาวาส

พระธรรมไตรโลกาจารย วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระธรรมสธ วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

พระธรรมสทธนายก วดสระเกศ

พระเทพวสทธเมธ วดระฆงโฆสตาราม

พระเทพปญญามน วดปทมวนาราม

พระเทพรตนสธ วดปทมคงคา

พระเทพสารเวท วดบวรนเวศวหาร

พระเทพภาวนาวกรม วดไตรมตรวทยาราม

พระเทพปรยตมน วดทองนพคณ

พระเทพเมธ วดอรณราชวราราม

พระราชสมทรรงษ วดอมพวนเจตยาราม/สมทรสงคราม

พระราชปรยตสนทร วดหวลำโพง

พระราชสธ วดเทวราชกญชร

พระราชกตตโสภณ วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

พระราชรตนวราภรณ วดพนญเชง/พระนครศรอยธยา

พระราชวสทธโกศล วดพชยญาตการาม

พระราชปญญาเวท วดตากฟา/นครสวรรค

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชมน วดเทพศรนทราวาส

พระสมหวรคณสสรสทธการ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พระโสภณธรคณ วดเทพธดาราม

พระพพฒนวรยาภรณ วดไรขง/นครปฐม

พระปรยตกจวธาน วดโสธรวราราม/ฉะเชงเทรา

พระโสภณธรรมเมธ วดสวรรณคร

พระวสทธพทธศาสตร วดกวศราราม/ลพบร

พระพพฒนปรยตสนทร วดเทพลลา

พระสทธสารเมธ วดสมพนธวงศาราม

พระพพฒนวราภรณ วดศรสดาราม

พระนภากรกตตพลาส วดตรทศเทพ

พระพศษฎพฒนพธาน วดหนองหอย/ราชบร

ถวายพระธรรมเทศนา

พระธรรมคณาภรณ วดสามพระยา

รวม ๕๘ รป

ฝายพธกองศาสนปถมภ

กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม

โทร.๐๒๔๒๒๘๘๐๔

โทรสาร๐๒๔๒๒๘๘๐๖

สำหรบการถวายพระธรรมเทศนา ในพธการบำเพญพระราชกศลทรงพระราชอทศ

ถวายพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวนน จะเปนการถวายพระธรรมเทศนา

เกยวกบพระราชกรณยกจหตานหตประโยชนทพระองคไดทรงบำเพญไวแกประเทศชาต

ซงในปน พระราชาคณะผ ถวายพระธรรมเทศนา คอ พระธรรมคณาภรณ (เอ อน

หาสธมโม ป.ธ.๙) เจาคณะภาค ๑๔ และเจาอาวาสวดสามพระยา จงขอนำมา

ลงพมพไวดงน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

อโมฆชวตกถา ในการทรงบำเพญพระราชกศลทรงพระราชอทศถวาย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย ในพระบรมมหาราชวง

วนองคารท ๒๓ ตลาคม พทธศกราช ๒๕๕๐

พระธรรมคณาภรณ (เออน หาสธมโม ป.ธ.๙)

เจาคณะภาค ๑๔ และเจาอาวาสวดสามพระยา

รบพระราชทานถวาย

ขอถวายพระพร เจร ญพระราชสร สวสด พ พฒนมงคลพระชนมสขทกประการ

จงมแดสมเดจบรมบพตร พระราชสมภารพระองค สมเดจพระปรมนทรธรรมกมหาราชาธราชเจา

ผทรงพระคณอนประเสรฐ บดน จะรบพระราชทานถวายวสชนาพระธรรมเทศนาในอโมฆชวตกถา

ฉลองพระเดชพระคณประดบพระปญญาบารม ถารบพระราชทานถวายวสชนาไปมไดตองตาม

โวหารอรรถาธบายในพระธรรมเทศนาณบทใดบทหนงกดขอเดชะพระเมตตาคณพระกรณาคณ

พระขนตคณทรงพระกรณาโปรดพระราชทานอภยแกอาตมะผมสตปญญานอย

ขอถวายพระพร

�� ศาสนพธในพระราชพธ

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ

รป ชรต มจจาน นามโคตต น ชรต

ปฏปชเชถ เมธาว อโมฆ ชวต ยถาต ฯ

บดน จกรบพระราชทานถวายวสชนาพระธรรมเทศนาในอโมฆชวตกถา ฉลองพระเดช

พระคณประดบพระปญญาบารมอนรปตามพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลทกษณานปทาน

อนสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา เอกอครศาสนปถมภกผทรงพระคณอนประเสรฐ ไดทรง

อนสรณถงวนปยมหาราชซงตรงกบวนท๒๓ตลาคมอนเปนอภลกขตสมยคลายวนเสดจสวรรคต

สมเดจพระบรมอยกาธราชพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาจฬาลงกรณพระจลจอมเกลาเจาอยหว

รชกาลท ๕ แหงพระมหาจกรบรมราชวงศ เพอทรงอทศพระราชกศลถวาย พรอมทงสมเดจ

พระศรพชรนทราบรมราชนนาถและสมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทวพระพนวสสาอยยกาเจา

ดวยกำลงแหงพระกตญญกตเวทตาธรรม อนมอยอยางเปยมลนในพระราชหฤทย ซงเปนวสย

ของสตตบรษ สมดงพระบาลวา“สปปรโส จ โข ภกขเว กตญญ โหต กตเวท แปลความวา

ภกษทงหลาย สตตบรษ เปนผมความกตญญกตเวท”

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาจฬาลงกรณ พระจลจอมเกลาเจาอยหว พระปยมหาราช

เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวและสมเดจพระเทพศรนทราบรมราชน

พระราชสมภพเมอวนองคารท๒๐กนยายนพทธศกราช๒๓๙๖ตรงกบวนแรม๓คำเดอน๑๐

ปฉล พระองคเปนพระราชปโยรส ของพระบาทสมเดจบรมชนกนาถ มาแตครงยงทรงพระเยาว

โปรดใหอยใกลชดพระองคเสมอ แมในเวลาเสดจประพาสหวเมองใกลหรอไกลกโปรดใหโดยเสดจ

ดวยทกครงพระองคทรงไดรบการศกษาวชาทงปวงจากอาจารยผมความเชยวชาญในแตละสาขาวชา

มาเปนอยางด โดยเฉพาะในดานวชารฐศาสตร ราชประเพณโบราณคดทงปวงนน พระบาท-

สมเดจพระบรมชนกนาถพระราชทานฝกสอนดวยพระองคมาโดยลำดบ จนมพระปรชาสามารถ

มาแตยงทรงพระเยาว

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เสดจเถลงถวลยราชสมบตสบสนตตวงศ

เปนพระรามาธบดท๕ในมหาจกรบรมราชวงศครงแรกเมอวนท๑๑พฤศจกายนพทธศกราช๒๔๑๑

ทรงมพระชนมาย๑๕พรรษาเมอพทธศกราช๒๔๑๖พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ทรงมพระชนมายครบ๒๐พรรษาทรงบรรลนตภาวะโดยสมบรณจงเสดจออกผนวชเปนพระภกษ

เปนเวลา ๑๕ วน เมอทรงลาผนวชแลว ไดทรงประกอบพระราชพธบรมราชาภเษก เปนครงท ๒

เมอวนท๑๖พฤศจกายน๒๔๑๖

พระองคทรงนำประเทศชาตใหผานพนอปสรรคอนตรายของลทธลาอาณานคม ดวย

พระปรชาสามารถทรงปกครองใหเกดความสขความเจรญแกประชาราษฎรทวไปทรงมความรก

คอ พระเมตตากรณาในประชาราษฎร ปกครองประชาราษฎรเหมอนดงบดาปกครองบตร

ดงพระราชดำรสตรสแกประชาราษฎรผ มาเฝาครงหนงวา “เราจะเปนบดาของเจาเสมอไป

ยอมยนดดวยในเวลามสข และจะปลดเปลองอนตรายในเวลามภยไดทกข”

พระองคไดทรงบำเพญพระราชกจ อนวรรตนตามปฏปทาแหงสมเดจพระบรมชนกนาถ

ไดทรงตงพระราชอตสาหะในการปฏรปปรบปรงระเบยบการบรหารราชการทกกระทรวง ทบวง

กรม ใหมประสทธภาพในการทำงานใหทนสมย เพอปองกนรกษาพระราชอาณาจกร และทำน

บำรงใหเจรญทนสมยทรงจดการระมดระวงบำรงพลนกรเพอปองกนภยจากศตรอนจะทำใหเกด

อนตถะ ซงไมเปนผลดตอประเทศชาต ภยทยงไมเกดกระมดระวงไมใหเกดขน และทเกดขนแลว

กทรงพระราชอตสาหะระงบใหราบคาบ เพอใหประชาชนมเสรภาพ กทรงผอนผนการเลกทาส

ทรงยกเลกธรรมเนยมประเพณทลาสมยทขดตอความเจรญของประเทศราชกจใดเปนความมนคง

และความเจรญของประเทศ ถงแมราชกจน นจะสำเรจไดยาก กไมทรงทอดพระราชธระ

ทรงพระราชอตสาหะจดทำขน และทไดจดขนแลว กทรงมพระราชประสงคจะรกษาใหยงยนมนคงถาวร

จงทรงสอดสองตรวจตราราชกจนนๆอยเปนนตย

พระองคทรงมอภนหารในราชกจ ใหสำเรจดวยพระราชฤทธเปนอศจรรย ทรงพระปรชา

สามารถในสงคหอบาย ในการสงเคราะหใหเหมาะแกบคคลและเวลา จงทรงเจรญดวยพระบรวารยศ

เปนกำลงเครองตงมนแหงพระองคและเปนทพงของปวงชนทงหลายสมดงคาถาประพนธวา

สาขาปตตผลเปโต ขนธมา ว มหาทโม

มลวา ผลสมปนโน ปตฏฐา โหต ปกขน

แปลความวา เหมอนตนไมใหญมรากหยงลงมนในพสธา ตงลำตนแตกสาขาผลใบเผลดผล

ยอมเปนทพงของหมวหคในอรญ ตางพากนอาศย ใครตองการรมเงากเขาจบ ใครตองการผล

กบรโภคฉะนน

พระองคทรงผกสมพนธไมตรดวยพระเจาแผนดนและประธานาธบดในตางประเทศ

ทรงเผยพระเกยรตพระอจฉรยภาพแหงพระปรชาสามารถในการบรหารประเทศใหปรากฏเมอครง

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เสดจประพาสยโรป ทรงรบการตอนรบของทานผ ครองแผนดนน น ๆ โดยฉนเปนพระราช-

สมพนธมตรสนทสนมเปนผลของมตรสมปทาสมดงคาถาประพนธวา

ย ย ชนปท ยาต นคเม ราชธานโย

สพพตถ ปชโต โหต โย มตตาน น ทพภต

แปลความวาชนผไมประทษรายมตรไปสชนบทสนคมราชธานใดๆยอมเปนผอนเขาบชา

ในทนนๆทกหนทกแหงไป

นอกจากทรงพระราชอตสาหะพฒนาราชกจในฝายอาณาจกรใหมความเจรญทนสมย

ประชาชนมความรมเยนเปนสข ตามพระราชประสงคแลว ยงทรงมพระราชอตสาหะพฒนา

พระพทธศาสนาใหมความเจรญรงเรองมนคงเปนหลกใจของประชาชนจะพงเหนไดจากพระดำรส

ตรสตอบพระสงฆ ณ วดพระศรรตนศาสดาราม เมอปพทธศกราช ๒๔๔๐ วา “ขาพเจา

ยอมรสกวา เปนหนาทของขาพเจาทจะตองทำนบำรงพระพทธศาสนา ซงเปนสงคกบ

พระราชอาณาจกรใหดำเนนไปทางวฒนาถาวรพรอมกนทงสองฝาย”

พระองคทรงมพระราชศรทธาในพระพทธศาสนาเปนอยางยง เมอพทธศกราช ๒๔๑๒

ทรงสรางวดราชบพตรขนเปนวดประจำรชกาล ทรงสรางวดนเวศธรรมประวตขนทพระราชวง

บางปะอน สรางวดเทพศรนทราวาส เพออทศพระราชกศลถวายพระราชชนน ในปลายรชกาล

ไดขยายพระนครขนไปทางทศเหนอ ทรงสรางพระราชวงดสตและวงอน ๆ และไดทรงสราง

วดเบญจมบพตรขนเปนวดประจำพระราชวงจตรลดา นอกเหนอไปจากทรงสรางแลว ยงทรงได

ปฏสงขรณพระอารามหลวง เชน วดอรณราชวราราม วดราชาธวาส ทรงประกาศมอบวดใหเปนท

ประกอบกจของสงฆ

ในปพทธศกราช๒๔๓๑พระองคทรงพจารณาเหนวาพระไตรปฎกยงไมสมบรณทพมพ

เปนอกษรไทยยงไมม ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหชำระพระไตรปฎก และพมพเปนอกษรไทย

เรยกวา“พระไตรปฎกฉบบพมพ” ไดพระราชทานราชทรพยสวนพระองค จำนวน๑,๐๐๐ ชง

เปนคาจดพมพพระไตรปฎก จำนวน ๑,๐๐๐ จบ นบเปนครงแรกทมการตพมพพระไตรปฎก

อกษรไทยและโปรดเกลาฯพระราชทานถวายไปยงอารามตางๆทวประเทศเปนผลใหพระสงฆได

อาศยพระไตรปฎกฉบบพมพ เปนแนวทางในการศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมมาจนกระทง

ปจจบนน และยงไดทรงพระราชทานไปยงสถานศกษาในตางประเทศอกหลายแหง ทำให

พระพทธศาสนามความเจรญรงเรองแผขยายไปในตางประเทศดวย

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ในปพทธศกราช ๒๔๔๕ พระองคมพระราชประสงคจะทรงเหนความเจรญมนคงของ

พระพทธศาสนา ทรงพระมหากรณาโปรดเกลาฯ ใหมประกาศใชพระราชบญญตลกษณะปกครอง

พระสงฆ เพอจดสงฆมณฑลใหเปนระเบยบเรยบรอยทวพระราชอาณาจกรดวยทรงมพระราชดำร

วา ถาการปกครองสงฆมณฑลเปนระเบยบแบบแผน เรยบรอย ดงาม พระพทธศาสนากเจรญ

รงเรองมนคง จากผลพระราชบญญตลกษณะปกครองพระสงฆน แสดงใหเหนพระบรมราโชบาย

ของพระองค ซงทรงเหนคณคาของการศกษาในวดทจะทำใหกลบตรไดความรคคณธรรมมธรรม

เปนหลกใจ เพราะในพระราชบญญตกำหนดใหพระสงฆต งแตช นเจาอาวาสขนไปจนถงระดบ

ชนสงสดไวประการหนงวา ตองมหนาทบำรงการศกษาดวย มหาเถรสมาคมกไดรบสนองตาม

พระราชประสงคนทกประการ ไดมคำสงใหเจาอาวาสแตละวดตองจดตงทนการศกษาสงเคราะห

ระดบประถมศกษาหรอมธยมศกษาหรออดมศกษา สดแตความสามารถของเจาอาวาสแตละวด

จะตองจดทำ จากพระบรมราโชบายดงกลาว จะเหนไดวาทรงดำเนนการใหสอดคลองกบประกาศ

เรองการจดการศกษาเลาเรยนในหวเมอง พทธศกราช๒๔๔๑ซงมการจดตงโรงเรยนขนตามวด

ตาง ๆ มพระภกษเปนผอบรมสงสอน ทรงมพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหจดการตพมพ

หนงสอแบบเรยนหลวง ทงสวนทจะสอนธรรมปฏบตและวชาความรอยางอนอกเปนจำนวนมาก

เพอจะพระราชทานถวายแกพระภกษท งหลายไวฝกสอนกลบตรทวไป และทรงพระราชทาน

ถวายพระราชธระน ใหสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส และสมเดจ

กรมพระยาดำรงราชานภาพเปนผดำเนนการจดการศกษาในหวเมองตางๆ

พระองคมพระราชประสงคจะสงเสรมสนบสนนการศกษาของพระสงฆใหมนคง จงทรง

โปรดเกลาฯ ใหจดตงโรงเรยนสอนพระปรยตธรรมขนตามวดตางๆ เพอเปนสถานทศกษาเลาเรยน

ของพระภกษและสามเณร ไดทรงกำหนดใหมการสอบไลพระปรยตธรรมเปนประจำทกป ไดทรง

โปรดเกลาฯ ใหจดตงสถานการศกษาชนสงสดของคณะสงฆขนสองแหง คอ มหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย เพอเปนสถานการศกษาของคณะสงฆฝายมหานกาย และมหามกฏราชวทยาลย เพอเปน

สถานการศกษาของคณะสงฆฝายธรรมยต เปนผลใหการศกษาของคณะสงฆมความเจรญสบทอด

มาจนปจจบน และในปจจบนน สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ผทรงพระคณอนประเสรฐ

ไดทรงอนวรรตนปฏบตตามปฏปทาแหงองคสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงพระราชทาน

ราชทรพยสวนพระองค ทรงตงเปนกองทนเลาเรยนหลวงพระราชทานถวายแกสถาบนการศกษา

ของพระสงฆ และมหาวทยาลยของคณะสงฆท งสองแหงดวย นบวาเปนพระมหากรณาธคณ

อยางลนพนหาทสดมไดแกคณะสงฆ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระองคนนทรงเปนพระมหากษตรยทเปยมลน

ดวยพระเมตตากรณา ทรงมความสขมคมภรภาพ ตลอดเวลาททรงครองสรราชสมบตไดทรง

บำเพญพระราชกจตางๆอนกอใหเกดคณประโยชนแกประเทศชาตอยางอเนกอนนตทรงปกครอง

พระราชอาณาจกรใหสมบรณดวยรฐสมบต พทกษพสกนกรใหรมเยนเปนสข ขจดภยอนตราย

ภายในประเทศและปองกนภยอนตรายภายนอกประเทศ ทรงนำประเทศใหผานพนวกฤตการณ

สามารถดำรงเอกราชไวไดตราบเทาทกวนน ทงทรงบำรงพระพทธศาสนาใหมความเจรญรงเรอง

สบทอดมาจนถงปจจบนน ถงแมวาพระองคเสดจสวรรคตไปนานแลวกตาม แตพระเกยรตยศ

พระเกยรตคณ กยงปรากฏอยเปนอาภรณเครองประดบเหลอไวในโลกน ใหสาธชนคนดทงหลาย

ผ ดำรงมนในกตญญกตเวทไดกราบไหวบชา พระราชกจท งปวงทพระองคไดทรงบำเพญ

ตลอดพระชนมชพ กมไดสญสลายไป ยงคงดำรงอยเปนสมบตของรฐสบทอดมาถงปจจบนน

สมดวยพระบาลทยกขนตงเปนนกเขปบทแหงพระธรรมเทศนาวา

รป ชรต มจจาน นามโคตต น ชรต

ปฏปชเชถ เมธาว อโมฆ ชวต ยถา

แปลความวา รางกายของสรรพสตวทงหลายยอมแกไปและแตกสลายไป จะเหลอไวแต

นามและโคตร บณฑตพงดำเนนชวต โดยประการทชวตจะไมวางเปลาจากประโยชน ดงทได

แสดงมาดวยประการฉะน

ดวยอำนาจพระราชกศลทกษณานปทาน อนสมเดจพระบรมบพตร พระราชสมภารเจา

ผ ทรงพระคณอนประเสรฐ ไดทรงบำเพญพระราชกศลอทศทงปวงน จงสำเรจเปนวปากราศ

อำนวยอฏฐวบลมนญผลแดพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวพรอมทงสมเดจพระศรพชรนทรา

บรมราชนนาถ และสมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา ตามพระบรม-

ราชประสงคทกประการ

ขอเดชานภาพแหงคณพระศรรตนตรยไดโปรดอภบาลรกษาสมเดจบรมบพตรพระราช-

สมภารเจา สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ พรอมพระราชโอรส พระราชธดา

ใหทรงพระเกษมสำราญมพระชนมายยงยนนาน มพระอสรยยศ พระเกยรตยศ พระบรวารยศ

แผไพศาลขจรไกล ไดลถงสรรพสรสวสดพพฒนมงคลอฏฐวบลมนญผลตามพระบรมราชประสงค

เสดจสถตในสรราชสมบตเปนรมฉตรรมเกลาของประเทศชาตและพสกนกรตลอดจรฐกาล

�� ศาสนพธในพระราชพธ

สทธมตถ สทธมตถ สทธมตถ อท ผล

เอตสม รตนตยสม สมปสาทนเจตโส

ขอผลทกลาวน จงเปนผลสำเรจ จงเปนผลสำเรจ จงเปนผลสำเรจ แตสมเดจบรมบพตร

พระราชสมภารเจาผมพระราชมนสเลอมใสในพระรตนตรยนสมพระบรมราชประสงคทกประการ

รบพระราชทานถวายวสชนาพระธรรมเทศนาในอโมฆชวตกถาพอสมควรแกเวลายตลง

แตเพยงน

เอวกมดวยประการฉะน

ขอถวายพระพร

�� ศาสนพธในพระราชพธ

�0 ศาสนพธในพระราชพธ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลถวายผาพระกฐน

ในสมยพทธกาล มเรองเลาไวในคมภรพระไตรปฎก กฐนขนธกะวา ครงทพระพทธเจา

ประทบอยณ กรงสาวตถ แควนโกศล มพระภกษชาวเมองปาเฐยยะ (ปาฐา) ประมาณ๓๐ รป

ทงหมดเปนผถออารญญกธดงคถอปณฑปาตกธดงคและถอเตจวรกธดงคเดนทางมากรงสาวตถ

มความประสงคจะเฝาพระพทธเจา เมอพระภกษเหลานนเดนทางมาถงเมองสาเกตซงอยหางจาก

กรงสาวตถประมาณ ๖ โยชน กถงวนเขาพรรษาพอด ตามหลกพระวนยบญญต เมอถงวน

เขาพรรษาพระภกษจะตองอยจำพรรษาณทนน เปนเวลาสามเดอน จะเดนทางไปคางแรมทอน

มได ดงนน พระภกษชาวเมองปาเฐยยะ (ปาฐา) เหลานน จงตองจำพรรษาอยทเมองสาเกต

ตามพระวนยบญญต ในขณะทจำพรรษาพระภกษเหลานนมใจรญจวน อยจำพรรษาดวยคดวา

พระพทธเจาประทบอยหางพวกเราเพยง๖โยชนกยงมไดเฝาพระองคครนพอออกพรรษากระทำ

ปวารณาตามพระวนยบญญตแลว จงรบพากนเดนทางไปยงกรงสาวตถทนท แตในระยะเวลานน

ยงไมพนฤดฝน ยงมฝนตกชก ทำใหหนทางทจะเดนไปเฉอะแฉะ เปยกชมไปดวยนำ ทงยงเปน

โคลนตมไมสะดวก แมจะลำบากยากเขญในการเดนทางเพยงใด พระภกษชาวเมองปาเฐยยะ

(ปาฐา) เหลาน น มได ยอทอ ท งบกท งลยเดนทาง มจ วรชมช นดวยนำ ท งเหนดเหนอย

จนกระทงเดนทางถงกรงสาวตถ ไดเขาเฝาพระพทธเจาสมความปรารถนา ถวายอภวาทแลวนง

ณทอนสมควร

พระพทธเจาทรงสนทนาปราศรยกบพระภกษชาวเมองปาเฐยยะ (ปาฐา) เหลาน น

ถงความตงใจและความรญจวนใจทอยากจะมาเฝาพระพทธเจา ทรงตรสถามถงเรองการอย

จำพรรษาทเมองสาเกต การอาหารบณฑบาต ตลอดถงเรองความลำบากในการเดนทางมากรงสาวตถ

พระภกษเหลานนกราบทลเรองการเดนทางใหทรงทราบทกประการพระพทธเจาไดทรงทราบและ

ทรงเหนถงความลำบากของพระภกษเหลานน จงทรงยกเปนเหตแลวทรงมพระบรมพทธานญาต

ใหพระภกษทจำพรรษาถวนไตรมาสกรานกฐนได (คอการตด การเยบ การยอม การทำจวรใหม

โดยการขงกบไมสดง) และเมอพระภกษกรานกฐนแลว ทงพระภกษผกรานกฐน ทงพระภกษ

ผอนโมทนากฐน จะไดรบอานสงสกฐน ๕ ประการ ตามพระวนยบญญต ยดออกไปจากเขต

จวรกาล(กลางเดอน๑๑-กลางเดอน๑๒)ถงกลางเดอน๔

�� ศาสนพธในพระราชพธ

คำวากฐน เปนชอของกรอบไมทเปนแมแบบสำหรบขงทาบผา เพอเยบชนสวนตาง ๆ

ใหตดกนตามรปแบบ ในภาษาไทยเรยกไมแบบน วา ไมสดง ปจจบนน คำวา กฐน ใชไปใน

ความหมายอน ๆ อกหลายกรณ เชน ใชเปนชอผา เรยกวาผากฐน หรอผาพระกฐน ใชเปนชอ

ประเพณการทำบญกศล เรยกวา ทอดกฐน หรอถวายกฐน ใชเปนชอสงฆกรรมของพระสงฆ

เรยกวาการกรานกฐนบางคราวใชเปนชอของชวงเวลากมเชนกฐนกาลหรอฤดทอดกฐนเปนตน

เหตทมการใชคำวากฐนตางๆกนไปนนทานผรไดอธบายไวดงน

๑. ทเปนชอของกรอบไมเพราะในสมยพทธกาลการตดเยบสบง(ผานง)จวร(ผาหม)

สงฆาฏ(ผาหมซอน)มรปแบบเปนกระทงนา(ขณฑ)จะตดเยบผาดงกลาวใหมรปลกษณะตามแบบ

นน ๆ เปนสงททำไดยาก จงตองทำกรอบไมเปนแมแบบไว ทาบผาลงไปทแมแบบแลวลงมอตด

เยบ ตามแบบ การตด เยบผากฐนน ตองตด เยบ และยอมใหเสรจภายในวนเดยว แมในปจจบน

หากมการถวายผาขาวเปนผากฐนหรอในการถวายกฐนประเภทหนง ทเรยกวา จลกฐน กจะตอง

ทำการตงแตเกบฝายปนทอผาตดเยบยอมและถวายใหเสรจภายในวนเดยวเชนกนไมแมแบบนน

เมอเลกใชกร อออกเกบไวใชในปตอ ๆ ไปไดอก การรอไมแมแบบเรยกวา เดาะกฐน ตางจาก

คำวากฐนเดาะซงหมายถงการถวายกฐนหรอการกรานกฐนทไมสมบรณไมถกตองตามพระวนย

๒. ทเปนชอของผา หมายถงผาทมบคคลใดบคคลหนง นอมนำมาถวายในทามกลางสงฆ

ภายในกำหนดเวลา๑เดอนทเรยกวากาลกฐนหรอกฐนกาลคอตงแตวนแรม๑คำ เดอน๑๑

ถงวนขน ๑๕ คำ เดอน ๑๒ ผาทนำมาถวายนน ไมจำกดวาจะเปนผาชนดใด จะเปนผาขาว

ผาบงสกลหรอผาอนใดทสามารถตด เยบ ยอม ทำเปนผานง ผ าหมสำหรบพระสงฆได

กเปนอนใชไดผาทเขาถวายแดสงฆในเวลาดงกลาวนเรยกวาผากฐน

๓. ทเปนชอของประเพณการทำบญกศล คอ การถวายผาตามกำหนดเวลาแกสงฆ

ตามทไดกลาวมา นยมเรยกกนวา ทำบญทอดกฐน หรอถวายกฐน การทำบญกศลเชนวาน

ตองถวายพระภกษสงฆทจำพรรษาครบไตรมาส (๓ เดอน)อยางตำจำนวน๕รปขนไปจดมงหมาย

ในการถวายผากฐนน เพอใหพระภกษทมผานง ผาหมเกาหรอขาดชำรดจะไดผลดเปลยน

เพราะในระหวางเขาพรรษา พระภกษตองอยจำพรรษา ไมสามารถไปแสวงหาผานง ผาหมได

และการทอดกฐนจะกระทำไดภายในเวลา ๑ เดอน ทเรยกวา กฐนกาลเทานน บางอาจารย

เรยกการทำบญเชนนวากาลทาน

๔. ทเปนชอสงฆกรรมของพระสงฆ คอ เมอมบคคลใดบคคลหนง ไมวาจะเปน

บรรพชตคอพระภกษสามเณร หรอนกบวช หรอจะเปนคฤหสถ นำผากฐนมาถวายในทามกลางสงฆ

ผานน มไดเจาะจงถวายแกพระภกษรปใดรปหนง เปนหนาทของพระภกษสงฆทงปวง จะตอง

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ทำพธยกผานนใหแกพระภกษรปใดรปหนง เพอเปนผกรานกฐน วธการยกใหนเรยกวาอปโลกนกรรม

ตองทำการสวดยกใหดวยญตตทตยกรรม ภายในสมา จดเปนสงฆกรรมประเภทหนง สำหรบ

พระภกษทไดรบผานน ตองทำพธกรานกฐน โดยแจงแกสงฆวา จะใชผานนเปนผานงหรอผาหม

พระสงฆทงปวงกจะอนโมทนา

๕. ทเปนชอของชวงเวลาคอหลงจากออกพรรษาแลวตงแตวนแรม๑คำเดอน๑๑

เปนตนไปจนถงวนขน๑๕คำเดอน๑๒(วนลอยกระทง)ชาวบานทวไปจะรกนวาเปนฤดทอดกฐน

ผทมทนทรพยและมศรทธากจะพากนไปจองกฐน ณ วดทตนศรทธาเลอมใส การจองกฐนนน

คอการไปแจงใหทางวดไดทราบถงความประสงคทจะถวายกฐน สาเหตทตองจองกเพราะวา

วดหนงๆในปหนงและในเวลาหนงเดอนจะทอดหรอถวายกฐนไดเพยงหนงครงเทานนหากไมจอง

ไวกอน อาจไมไดถวายกฐนณ วดทตองการ คออาจมผอนมาจองและถวายกอน ในชวงเวลา

ทกลาวขางตนเรยกวาฤดกฐนหรอกฐนกาล

โดยรวมแลวคอ พระพทธเจาทรงมพระบรมพทธานญาต ใหพระภกษทจำพรรษา

ครบถวนไตรมาส มโอกาสไดจดทำจวรใหม โดยทสงฆจะรบถวายผาใหม ผาเกา ผาบงสกล

ผาตกตามรานผาทไมไดทำเครองหมายฯลฯซงบคคลใดบคคลหนงนำมาถวายพระภกษเหลานน

ยงไดรบสทธพเศษ (อานสงส) อกดวย อานสงสทวาน คออานสงสการจำพรรษานนเอง

โดยปกตอานสงสการจำพรรษาจะมอาย ๑ เดอน คอตงแตกลางเดอน ๑๑ ถงกลางเดอน ๑๒

แตเมอไดกรานกฐนอานสงสจะยดออกไปถงกลางเดอน๔อานสงส๕ประการมดงน

๑.เทยวไปไมตองบอกลาตามสกขาบทท๖แหงอเจลกวรรค

๒.เทยวไปไมตองถอไตรจวรไปครบสำรบ

๓.ฉนคณะโภชนและปรมปรโภชนได

๔. ทรงอดเรกจวรไดตามปรารถนา

๕. จวรทเกดขนในทนนเปนของไดแกพวกเธอ

อานสงสดงกลาวมานน มผลแกพระภกษทไดรบและกรานกฐนเทานน หาไดมประโยชน

ตอบคคลอนไมแตสำหรบบคคลทนำผากฐนไปถวายพระภกษทจำพรรษาถวนไตรมาส(สามเดอน)

แลว ถอวาไดบญกศลเปนอนมาก เนองจากการถวายผากฐนน น ตองอาศยมลเหตปจจย

หลายประการรวมกน จงสามารถถวายได คอ ตองถวายเฉพาะพระภกษทจำพรรษาครบไตรมาส

ตองถวายแกสงฆไมจำเพาะพระภกษรปใดรปหนง ในปหนง วดหนง ๆ จะถวายไดเพยงครงเดยว

และจะถวายไดตามกำหนดเวลาตงแตวนแรม๑คำเดอน๑๑ถงวนขน๑๕คำเดอน๑๒เทานน

ดวยเหตน กระมง ผ มศรทธาในสมยโบราณจงนยมถวายกฐนกนเปนอนมาก ผ ใดมฐานะพอ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

จะทำการถวายได เมอถงเวลาออกพรรษากจะรบไปจองกนไวกอนทเดยว บางคราวจองไวตงแต

ยงไมออกพรรษากมทงนกเพอปองกนมใหมการจองกฐนซำซอนกบผอนนนเอง

ในสมยครงพทธกาลการถวายผากฐนมเพยงแบบเดยวคอนำผามาถวายสงฆพระภกษ

ทำการกะ ตด เยบ ยอม ทำสงฆกรรมยกให กรานและอนโมทนาในวนเดยวกน เนองจากผาทม

ผนำมาถวายนน ๆ ยงไมมรปรางเปนจวร ตองทำการตาง ๆ ดงทกลาวมา การกระทำการนน

ตองอาศยความสามคคของพระภกษทงหลายทอยในอาวาสนน ชวยกนทำเสรจเรยบรอยแลว

จงแจงแกสงฆเพอสวดญตตมอบใหแกพระภกษรปหนงเปนผกรานกฐน เพออนโมทนา การปฏบต

เชนน เทากบสงฆไดกรานกฐน คณะไดกรานกฐน และบคคลไดกรานกฐน ทกฝายไดรบอานสงส

กฐนทวกน ในปจจบนมผาสำเรจรปเปนจวรมากมาย ไมมความจำเปนตองกะ ตด เยบ ยอมอก

เพยงทำพนทกปปะกกรานไดแลว แตในวดทรกษารปแบบเดม ยงคงมการกะ ตด เยบ ยอม

เหมอนโบราณแตอาจเปลยนรปแบบการปฏบตไปบาง

การกฐนนน แตเดมทเปนเรองของพระภกษสงฆโดยเฉพาะ พระภกษสงฆตองจดการ

ขวนขวายหาผามาเอง โดยการเกบผาเปอนฝน (ผาบงสกล) หรอผาทเขาทงตามปาชาหรอทใด

ทหนง ซงเปนผาทไมมเจาของ นำมาซก กะ ตด เยบ ยอม ทำเปนผานง ผาหม หรอผาหมซอน

ผนใดผนหนง จะออกปากขอตอใคร ๆ โดยตรง หรอโดยออม หรอจะแนะนำใหใครเขานำผากฐน

มาถวายไมได ในกาลตอมา คฤหสถผมศรทธาเหนความลำบากของพระภกษ จงไดนำผากฐน

มาถวาย เพอบรรเทาความลำบากของพระภกษ และเพอเปนการสรางบญกศลอกประการหนง

การทอดกฐนไดววฒนาการมาโดยลำดบ จากการถวายผาผนเดยวเรมมการถวายสงของทเรยกกนวา

บรวารกฐนเชนยารกษาโรคและอปกรณเครองใชของพระภกษตางๆและเรมมการถวายผากฐน

แตกแยกออกไปหลายประเภท แตสรปลงคงม ๒ ประเภทใหญ ๆ คอ กฐนราษฎร และ

กฐนหลวง กฐนราษฎร ยงแบงออกไปตามลกษณะการถวายอก เชนมหากฐน คอ กฐนทตอง

เตรยมการกอนถวายนาน หรอกฐนสามคค คอ กฐนทบคคลผมศรทธามารวมกนเปนเจาภาพ

ถวายหลาย ๆ คนจลกฐน คอ กฐนทตองทำทกอยาง ตงแตเกบฝาย ทอผา กะ ตด เยบ ยอม

กราน และถวายผาแกสงฆ ใหแลวเสรจในวนเดยวกน สวนอกประเภทหนง คอ กฐนหลวง

ไดแกกฐนทพระมหากษตรยทรงถวายกฐนหลวงนแบงออกไดตามลกษณะการถวายดงน

พระกฐนตน ไดแก พระกฐนทเสดจพระราชดำเนนทรงถวายในวดราษฎร เปนการ

สวนพระองคพระกฐนเสดจพระราชดำเนน ไดแก พระกฐนทเสดจพระราชดำเนนถวายใน

พระอารามหลวงทกำหนดไว และพระกฐนพระราชทาน ไดแก พระกฐนททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

พระราชทานใหสวนราชการกระทรวงทบวงกรมองคกรเอกชนและบคคลทวไปทขอรบพระราชทาน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

นำไปถวายยงพระอารามหลวงทวประเทศ สำหรบในประเทศไทย ประเพณการทอดกฐน

พทธศาสนกชนไดปฏบตสบทอดกนมาแตครงพทธกาลจนกระทงปจจบนน

เมอพระพทธศาสนาแพรเขามายงประเทศไทย การทอดกฐนเปนประเพณอยางหนง

ทไดมการปฏบตสบตอ ๆ กนมา แมแตพระมหากษตรยกทรงรบประเพณการทอดกฐน เปนการ

บำเพญพระราชกศลประการหนงซงทรงปฏบตเปนประจำทกป จนถอเปนพระราชพธทสำคญ

พระราชพธหนง และพระราชพธนเปนพระราชพธทมศาสนพธเกยวเนองโดยตลอดทงพระราชพธ

เพราะเปนพระราชพธบำเพญพระราชกศล ดวยเหตทพระราชามหากษตรยไดเขามามบทบาท

ในการทอดกฐน ทำใหมการแบงประเภทกฐนออกไปดงทไดกลาวมาขางตนกฐนทพระมหากษตรย

ทรงถวาย ไมวาจะเปนพระอารามหลวงหรอวดราษฎรกเรยกกฐนหลวง สำหรบวดทเรยกวา

พระอารามหลวง จะตองไดรบกฐนหลวงทงสน พระมหากษตรยจะเสดจพระราชดำเนนไปทรง

ถวายดวยพระองคเอง หรอทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพระบรมวงศานวงศ หรอผใดผหนง

ไปถวายแทนพระองค เรยกวา กฐนเสดจพระราชดำเนน ม ๑๖พระอารามหากพระมหากษตรย

ไมเสดจพระราชดำเนนไปถวายดวยพระองคเอง จะพระราชทานใหผ มศรทธารบไปถวายยง

พระอารามหลวงตาง ๆ เรยกกฐนประเภทนวา พระกฐนพระราชทาน ม ๒๖๕ พระอาราม

ตามตำนานทพอสบคนได พระราชพธบำเพญพระราชกศลถวายผาพระกฐนน มมาตงแตสมย

สโขทยเปนราชธานดงปรากฏในศลาจารกวา“คนในเมองสโขทยน มกทาน มกทรงศล มกโอยทาน

พอขนรามคำแหง เจาเมองสโขทยน ทงชาวแม ทงชาวเจา ทงทวยปวทวยนาง ลกเจาลกขนทงสน

ท งหลาย ท งผ ชายผ หญง ฝงทวยมศรทธาในพระพทธศาสนา ทรงศลเมอพรรษาทกคน

เมอออกพรรษากรานกฐนเดอนหนงจงแลว เมอกรานกฐน มพนมเบย พนมหมาก มพนมดอกไม

มหมอนนง หมอนนอน บรพารกฐนโอยทานแลปแลญบลาน ไปสวดญตตกฐนถงอรญญกพน

เมอจะเขามาเวยง เรยงกนแตอรญญกพน เทาหวลานดำบงดำกลอยดวยเสยงพาทยเสยงพณ

เสยงเลอน เสยงขบ ใครจกมกเลน เลน ใครจกมกหว หว ใครจกมกเลอน เลอน เมองสโขทยนม

สปากประตหลวง เทยนญอมคนเสยดกนเขาดทานเผาเทยนทานเลนไฟ เมองสโขทยนดงจกแตก”

ขอความดงกลาวแสดงถงประเพณการทอดกฐนในสมยสโขทย ซงกคงสบทอดประเพณนมาตงแต

โบราณกาลนนเอง

ตอมาในสมยกรงศรอยธยาและกรงธนบรเปนราชธาน ประเพณการทอดกฐนนไดปฏบต

สบตอกนมามไดขาด ท งทเปนของประชาราษฎร ท งทเปนของหลวง กระทงลวงมาถงสมย

รตนโกสนทร ถอเปนงานบญงานกศลทยงใหญ นอกจากผาทถอเปนองคกฐนแลว ยงมการจด

บรวารกฐนอกเปนจำนวนมาก เชน ทนอนหมอนมง กานำชา กระตกนำรอน ชอนสอม กระเปา

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เครองมอโยธาเชนคอนเลอยสวตะไบคมกบไสไมพรอมทงจตปจจยไทยธรรมเปนตนนำไป

ถวายพรอมองคกฐนดวย เจาภาพบางรายประสงคจะทำบญกศลใหมากกวานนไปอก กจะจด

กองผาปาเพอไปทอดถวายหลงจากการทอดกฐนเสรจแลว ผาปานนยมเรยกกนวา ผาปาหางกฐนบาง

ผาปาแถมกฐนบางหมายความวารวมถวายไปในคราวเดยวกบการถวายกฐนนนเอง

การทอดกฐนหรอการถวายกฐนทกลาวมาทกประเภท เปนเรองทเกยวเนองกบศาสนพธ

โดยตลอด เพราะเปนการบำเพญกศลอยางสำคญประการหนงในทางพระพทธศาสนา จะกลาวถง

แนวทางในการปฏบตวธการทอดกฐนแยกตามประเภทดงน

การเสดจพระราชดำเนนถวายผาพระกฐน

การเสดจพระราชดำเนนถวายผาพระกฐน เปนพระราชภารกจของพระมหากษตรย

โดยตรง ซงในปหนง ๆ เมอถงเทศกาลออกพรรษาแลว ราษฎรจะพากนไปถวายผากฐน

ตามวดตาง ๆ ตามทไดจองไว พระมหากษตรยกมวดทจะตองเสดจฯ ไปถวายผาพระกฐน

เชนเดยวกน เรยกวา พระอารามหลวง ซงมจำนวนมากมาย แตไดมการสงวนพระอารามหลวง

ไว สำหรบพระมหากษตร ยเสดจฯ ไปทรงถวายโดยพระองคเองจำนวนหนง ปจจบน

ม๑๖พระอารามไดแก

วดบวรนเวศวหาร วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

วดอรณราชวราราม วดราชโอรสาราม

วดสทศนเทพวราราม วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม วดราชบพธสถตมหาสมาราม

วดราชาธวาส วดเทพศรนทราวาส

วดมกฏกษตรยาราม วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

วดพระปฐมเจดย วดพระศรรตนมหาธาต

วดสวรรณดาราราม วดนเวศธรรมประวต

การถวายผาพระกฐนทง ๑๖ พระอารามน พระมหากษตรยมไดเสดจพระราชดำเนน

ไปทรงถวายทกพระอาราม จะเสดจฯ ไปทรงถวายเพยง๑-๒พระอารามเทานน สวนพระอาราม

ทเหลอจากนน ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพระบรมวงศานวงศ เสดจไปถวายผาพระกฐน

แทนพระองคใน๑๖พระอารามนมวธการถวายดงน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

- สำนกพระราชวง จะออกหมายกำหนดการวา พระมหากษตรยจะเสดจพระราชดำเนน

ไปถวายผาพระกฐนทพระอารามใดเปนพระอารามแรก วน เวลาใดในสมยโบราณจะกำหนดวนท

จะเสดจฯ ถวายผาพระกฐนวนแรก คอ วนแรม ๖ คำ เดอน ๑๑ แมปจจบนกยงยดถอเปน

แนวปฏบต สำนกพระราชวง จะมหนงสอแจงหมายกำหนดการพระราชพธบำเพญพระราชกศล

ถวายผาพระกฐนใหกรมการศาสนานมสการเจาอาวาส แจงกำหนดการเสดจพระราชดำเนน

ถวายผาพระกฐน ใหทางวดจดเตรยมอาสนสงฆเพอพระสงฆลงอนโมทนากฐนพรอมกบวางฎกา

นมนตพระสงฆในวดนน ๆ ลงอนโมทนากฐนดวย และในหมายกำหนดการนน จะแจงการแตงกาย

ของเจาหนาท ทจะไปปฏบตงานพธถวายผาพระกฐน แจงพระนามผทจะเสดจพระราชดำเนนไปทรง

ถวายดวย การถวายพระกฐนน เมอถงกำหนดวนเสดจฯ สำนกพระราชวงจะจดเตรยมผาพระกฐน

พรอมทงเครองบรวารกฐนตาง ๆ นำไปจดเตรยมตงไวภายในพระอโบสถ หรอสถานทอนใด

ทใชเปนสถานทรบกฐน สำนกพระราชวงจะไปจดเตรยมสถานทประทบ จดเครองบชานมสการ

พรอมทงปฏบตหนาททเกยวของ เชน การถวายผาพระกฐนทประตพระอโบสถ ถวายเทยนชนวน

รบพระราชทานผาหมพระประธาน ถวายพระเตานำ (อปกรณสำหรบพระมหากษตรยทรงหลง

ทกษโณทก) สวนเจาหนาทกองศาสนปถมภ กรมการศาสนา กมหนาทจดอปกรณและเตรยม

ปฏบต เชน เตรยมกงสดาลไปตใหสญญาณวงปพาทยของกรมศลปากร ซงไปบรรเลงในพธ

เตรยมจดทำบญชพระสงฆในพระอารามนน ๆ เตรยมบคคลทจะไปกราบทลรายงานจำนวน

พระสงฆ เตรยมบคลากรไปปฏบตงานตาง ๆ เชน รบผาและนำพระสงฆลงไปครองผา รบเครอง

พระกฐนจากพระสงฆในขณะทพระมหากษตรยทรงประเคน เปนตน การเสดจพระราชดำเนน

ทรงบำเพญพระราชกศลถวายผาพระกฐนแตละพระอาราม มกจกรรมแตกตางกนออกไป

บางพระอารามมพธสดบปกรณ บางพระอารามมพธพระราชทานของทระลกแกผทรวมโดยเสดจ

พระราชกศลถวายผาพระกฐน บางพระอารามเสดจพระราชดำเนนทางรถยนต ทเร ยกวา

สถลมารค บางพระอารามเสดจพระราชดำเนนทางเรอ ทเรยกวาชลมารค มลำดบการปฏบตพธ

โดยสรปดงน

พระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนนถงบรเวณพระอโบสถ วงดรยางคบรรเลงเพลง

สรรเสรญพระบารม เสดจเขาสพระอโบสถทรงรบผาพระกฐนจากเจาพนกงานศภรตซงทลเกลาฯ

ถวายบรเวณประตพระอโบสถ ขณะน ปพาทยกรมศลปากรบรรเลงเพลง เจาหนาทกองศาสนปถมภ

เตรยมใหสญญาณคนหนง เตรยมตกงสดาลคนหนง เมอรบผาพระกฐนแลว ทรงอมประคอง

ผาพระกฐนเสดจฯไปทรงวางบนพานแวนฟาซงตงอยดานหนาพระสงฆรปท๒ทรงรบเทยนชนวน

จากเจาหนาทฝายสนมพลเรอน ทรงจดธปเทยนเครองนมสการบชาพระรตนตรย ทรงคน

�� ศาสนพธในพระราชพธ

เทยนชนวนแกเจาหนาท ในขณะน เจาหนาทกองศาสนปถมภจะตองใหสญญาณแกคนตกงสดาล

คนทถอกงสดาลจะต ๑ ครง ปพาทยตองหยดบรรเลงทนท แมยงไมจบเพลง พระมหากษตรย

ทรงกราบ แลวเสดจมาทพานแวนฟาประทบยน เจาพนกงานภษามาลาถวายคำนบ เขาไปรบ

ผาหมพระประธานททรงหยบพระราชทานใหแลวถอยออก อธบดกรมการศาสนา (หรอผแทน)

ยนถวายคำนบประมาณกลาง ๆ อาสนสงฆ แลวกราบทลรายงานจำนวนพระสงฆทจำพรรษา

ณพระอารามนน จบแลวถวายคำนบ ถอยออกไปนง ณ ทซงจดไวสำหรบผกราบทลรายงาน

จำนวนพระสงฆ

พระมหากษตรยจะทรงอมประคองผาพระกฐนประนมพระหตถหนไปทางพระประธาน

พระอโบสถทรงกลาว นะโม๓ จบหนมาทางชมนมสงฆ ทรงกลาวคำถวายผาพระกฐน จบแลว

ทรงวางผาพระกฐนบนพานแวนฟา ทรงยกประเคนพระสงฆรปท ๒ และทรงประเคนพานเทยน

พระปาตโมกขดวย จากนนประทบพระราชอาสน พระสงฆจะเรมทำสงฆกรรม คอ อปโลกน

ยกผาใหพระภกษรปใดรปหนงเปนผครองกฐนพระภกษทไดรบใหเปนผครองกฐนจะลงไปครองผา

แลวขนมานงยงอาสนสงฆ ในขณะพระสงฆลงไปครองผา ปพาทยกรมศลปากรจะบรรเลงเพลง

โดยเจาหนาทกองศาสนปถมภจะเคาะกงสดาลใหสญญาณ และจะตองหยดบรรเลงทนท

เมอเจาหนาทกองศาสนปถมภเคาะกงสดาลเปนสญญาณใหหยด ในเวลาทพระสงฆกลบขนมานง

ณอาสนสงฆ

ลำดบน พระมหากษตรยจะเสดจฯ มาทประธานสงฆ ทรงรบเครองบรวารพระกฐน

จากเจาหนาท ทรงประเคนแดประธานสงฆจนครบทกชน เจาหนาทกองศาสนปถมภ มหนาท

ตองรบเครองบรวารพระกฐนทประธานสงฆรบประเคนแลวออกไปต งวางในทอนสมควร

เมอพระมหากษตรยเสดจฯ ไปประทบพระราชอาสนแลว เจาหนาทเชญพระเตานำเขาไป

พระสงฆตงพดยศถวายอนโมทนาถวายอดเรกจบแลวพระมหากษตรยทรงกราบลาพระประธาน

ทรงลาพระสงฆ หากมของทระลกทจะถวายพระมหากษตรย ประธานสงฆจะถวายในชวงน

เรยบรอยแลวพระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนนกลบเปนเสรจพธ

ยงมอกกรณหนง คอ พธสดบปกรณ และการพระราชทานของทระลกแกผทบรจาคเงน

โดยเสดจพระราชกศล ท งสองพธไดมเกดข นในสมยหลง เนองจากพระมหากษตรยทรงม

พระประสงคทจะทรงบำเพญพระราชกศลเพมเตมเพอพระราชทานอทศแดพระราชอปธยาจารย

จงมพธสดบปกรณเกดขน ปจจบนพธนม ๓ พระอาราม คอ วดบวรนเวศวหาร วดพระเชตพน-

วมลมงคลาราม และวดราชบพธสถตมหาสมาราม เวลาประกอบพธดงกลาวน ตองทำหลงจาก

ถวายผาพระกฐนแลว สำหรบวดบวรนเวศวหารและวดพระเชตพนวมลมงคลาราม พระสงฆ

�� ศาสนพธในพระราชพธ

ทสดบปกรณแลวจะตองลงไปครองผาพรอมกบรปทครองกฐนสำหรบวดราชบพธสถตมหาสมา

ราม เรมมพธหลงจากสมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

(วาสนมหาเถระ) สนพระชนม แตเดมประกอบพธในพระวหารซงเปนทประดษฐานพระรปสมเดจ

พระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก (วาสนมหาเถระ) ตอมา

เหนวาเปนการไมสะดวก ทงแกพระสงฆทจะสดบปกรณ ทงแกพระมหากษตรย จงไดอญเชญ

พระอฐสมเดจพระสงฆราชมาประกอบพธในพระอโบสถ สวนพธพระราชทานของทระลกแก

ผบรจาคเงนโดยเสดจพระราชกศลนน สดแตพระอารามใดจะจดใหม โดยกราบทลใหทรงทราบ

เปนการลวงหนา เมอถงวนเสดจพระราชดำเนนถวายผาพระกฐน ทางวดจะเชญผทถวายเงน

มาพรอมทวดเพอเขารบพระราชทานของทระลก และเตรยมจดหาของทระลกไว และจดพธ

พระราชทานภายหลงจากการถวายผาพระกฐนเรยบรอยแลว

พระกฐนทพระมหากษตรยเสดจพระราชดำเนนถวายโดยพระองคเอง หรอทรง

พระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหผอนไปถวายแทนณพระอารามหลวงเรยกวาพระกฐนหลวง

พระกฐนทเสดจไปถวายตามวดราษฎร เรยกวาพระกฐนตน วธปฏบตในการถวายกเหมอน ๆกบ

พระกฐนหลวง พระกฐนตนน จะเรมมชอเรยกใชต งแตเมอไรไมปรากฏหลกฐาน ในรชสมย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จงไดมเรยกกนโดยอาศยเรยกตามการเสดจประพาสบาง

วตถเครองใชบาง อาท เมอ พ.ศ. ๒๔๔๗ ไดมการเสดจประพาสหวเมอง โดยทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ ใหจดแบบงาย ๆ พอพระทยจะประทบทใดกประทบ ไมตองใหทางหวเมองจดเตรยม

ทประทบไว การเสดจประพาสเชนน เรยกวา เสดจประพาสตน และเชนเมอวนท ๑๘ กรกฎาคม

๒๔๔๗ เสดจประพาสในแมนำออม มรบสงใหจดหาเรอมาดเพมจากเรอทประทบอกลำหนง

แจวตามเรอมาดพระทนง เพอมใหใคร ๆ ไดรจกพระองค เรอมาดลำนนไดชอวา เรอตน กฐนท

เสดจฯ ไปถวายเปนการสวนพระองคกเรยกตาม ๆ กนไปวา พระกฐนตน สบมาในการถวายพระกฐนตน

มหลกเกณฑวา ตองเปนวดทยงไมเคยเสดจพระราชดำเนน ประชาชนมความเลอมใสวดนนมาก

และประชาชนในทองถนน นไมคอยมโอกาสไดเฝาทลละอองธลพระบาท แมพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวพระองคปจจบนกเคยเสดจพระราชดำเนนทรงถวายพระกฐนตนอยบอยครง

พระกฐนอกประเภทหนงซงในปจจบนมจำนวนถง๒๖๕พระอารามและยงมเพมขนอก

ทก ๆ ป ตามจำนวนพระอารามหลวงทขอตงเพมขน กฐนทจะถวายวดเหลาน อยในพระบรม-

ราชปถมภของพระมหากษตรย เปนพระราชอำนาจทจะพระราชทานใหใคร ๆ ทมศรทธาขอรบ

พระราชทานไปถวายกได แตมใชทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหไปถวายแทนพระองค กฐนเชนน

เรยกวา พระกฐนพระราชทาน ถวายไดเฉพาะวดทเปนพระอารามหลวงทวประเทศ การขอรบ

�00 ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชทานและการดำเนนการตาง ๆ อยในความรบผดชอบของกรมการศาสนา เชน รบจอง

จดหาเครองพระกฐนและบรวารจดทำบญชรายนามผขอรบพระราชทานจดทำบญชเงนถวายกฐน

กราบทลถวายพระราชกศล ตลอดถงงานธรการตาง ๆ ทเกยวของ พระกฐนพระราชทานน

ทางการจะจดเครองพระกฐนมอบแกผทขอรบพระราชทาน๑ชดตอ๑พระอารามเมอรบไปแลว

จะไปจดหาบรวารพระกฐนอน ๆ เพมเตมอกกทำได แตไมนยมใหจดหาในลกษณะการเรยไร

ผขอรบพระราชทานตองประสานงานกบทางวดถงกำหนดวน เวลา ทจะไปถวายผาพระกฐน

ใหแนนอน เพอทางวดจะไดเตรยมการรบพระกฐนใหพรอม สวนการเตรยมการปฏบตพธ

ในวนถวายมแนวปฏบตดงน

เตรยมการและปฏบตการ

- จดสถานทจดโตะหมถวายราชสกการะและวางผาพระกฐนหนาพระอโบสถ

- จดโตะตงพานแวนฟาเปลา และจดพานเทยนพระปาตโมกข วางไวหนาอาสนสงฆ

ตรงพระสงฆรปท๒

- จดเตรยมธปเทยนสำหรบบชาพระรตนตรย

- จดเตรยมเทยนชนวนไฟแชกทกรวดนำไวดานทายอาสนสงฆ

วน เวลา ทจะถวายผาพระกฐน

- ประธานพธเดนทางถงดานหนาพระอโบสถเขาไปทโตะหมซงวางผาพระกฐนไว

- ทำความเคารพ (คำนบหรอถอนสายบว) พระบรมฉายาลกษณ หรอพระบรม-

สาทสลกษณเปดกรวยดอกไมแลวทำความเคารพอกครงหนง

- ยกผาไตรขนอมประคอง ยนตรง (ดนตรบรรเลงเพลงสรรเสรญพระบารม) จบแลว

เดนเขาสพระอโบสถทางประตกลาง(กรณพระอโบสถม๓ประต)หรอประตขวามอ

ของประธานไปวางผาพระกฐนทพานแวนฟาดานหนาพระสงฆรปท๒

- จดธปเทยนบชาพระรตนตรยกราบแลวลกมาทหนาอาสนสงฆ

- หยบผาหมพระประธานมอบใหศาสนพธกร หรอไวยาวจกรแลวอ มประคองผา

พระกฐนประนมมอผนหนาไปทางพระพทธรปประธานวานะโม...๓จบหนมาทาง

ชมนมสงฆ

- กลาวคำถวายผาพระกฐนจบแลววางผาพระกฐนบนพานแวนฟา(คำถวายพระกฐน

ตองพมพตดไวบนผาพระกฐน เวลากลาวคำถวายจะไดอานสะดวก และควรทำ

สำเนาใหประธานฝกอานใหคลองแคลว)

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

- ยกประเคนพระสงฆรปท ๒ แลวประเคนพานเทยนพระปาตโมกข ไปนงทเกาอ

ประธาน

- พระสงฆกระทำอปโลกนกรรมจบลงไปครองผาขนมานงยงอาสนสงฆ

- ประธานลกไปยนหรอนงทหนาประธานสงฆรบบรวารพระกฐนจากผ ทเชญมา

ถวายแดประธานสงฆจนครบสวนผมารวมพธถวายไทยธรรมแดพระสงฆ

- เจาหนาทประกาศยอดเงนถวายพระกฐน จบแลวเชญประธานประเคนใบปวารณา

แดประธานสงฆ

- พระสงฆถวายอนโมทนา ถวายอดเรก (ขณะพระสงฆถวายอดเรก ใหลดมอลง

ไมตองประนมมอ เพราะการถวายอดเรกนน เปนการถวายพระพรแดพระมหากษตรย

โดยเฉพาะเมอพระสงฆรปท๒รบวาภวตสพพะมงคะลงจงประนมมอรบพรตอไป)

- ประธานกรวดนำรบพรเสรจแลว

- กราบลาพระประธานพระอโบสถแลวกราบลาพระสงฆ ออกจากพระอโบสถ

หากประธานสงฆมของทระลกจะมอบให กใหมอบในตอนน เปนเสรจพธการถวาย

พระกฐนพระราชทาน

กฐนราษฎร คอกฐนทประชาชนทวไปถวายวดตาง ๆ ทเปนวดราษฎร มชอเรยกกนไป

ตามลกษณะการถวายเชนจลกฐนมลกษณะการจดถวายแบบรบดวนทงการเตรยมการทงการถวาย

ตองทำใหเสรจในวนเดยว มหากฐนกมลกษณะการเตรยมการมากกวา คอไมรบดวน ใชเวลา

ไดมากกวา กฐนสามคค มลกษณะการถวายแบบรวมกน หลาย ๆ เจาภาพจดหาทนมาทอดถวาย

กฐนโจร หรอกฐนตก มลกษณะการถวายแบบไมแจงลวงหนา เมอระยะเวลาทจะทอดกฐน

จวนจะสนสดลง ผทมศรทธานำผากฐนและบรวารกฐนเดนทางไปในทตาง ๆ พบวาวดใดยงไมม

ผ ทอดกฐน หรอทเรยกวา ตกกฐน กจะเขาไปทอดถวายทวดน น ๆ การถวายกฐนราษฎร

มขนตอนพธการพอสรปไดดงน

- จองกฐนคอแจงใหทางวดทราบวาจะมาทอดกฐนทวดน

- นดวนเวลาทจะทำการถวายกฐนกบพระสงฆ

- จดพธฉลองกฐนโดยจดแบบงานมงคล(จะจดหรอไมกได)

- จดสถานทวางเครองบรวารกฐนในอโบสถดานทายอาสนสงฆ

- จดโตะต งพานแวนฟาวางผากฐน และจดพานเทยนพระปาตโมกขวางไวหนา

อาสนสงฆตรงดานหนาพระสงฆรปท๒

- จดเตรยมธปเทยนสำหรบจดบชาพระรตนตรย

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

- จดเตรยมเทยนชนวน ไฟแชก ทกรวดนำ ไวดานทายอาสนสงฆใหพรอม เมอถง

วน เวลา ทจะทอดกฐน พระสงฆลงมาพรอม เจาภาพและญาตมตรมาพรอมกน

ในอโบสถหรอสถานททจะทำพธถวายกฐนเรมพธดงน

- เจาภาพจดธปเทยนบชาพระรตนตรย

- ศาสนพธกรอาราธนาศลทกคนรบศลจบแลว

- เจาภาพลกจากเกาอมาทหนาอาสนสงฆ หยบผาหมพระประธานมอบใหศาสนพธกร

หรอไวยาวจกรแลวอ มประคองผากฐน ประนมมอหนหนาไปทางพระพทธรป

ประธานวานะโม...๓จบ

- หนมาทางชมนมสงฆ กลาวคำถวายกฐน (การถวายกฐนราษฎร นยมใหเจาภาพ

กลาวนำผรวมพธกลาวตามเพราะสวนใหญเปนกฐนสามคค)คำถวายกฐนควรพมพ

ตดไวทผากฐนเวลากลาวถวายจะไดอานสะดวก

- จบแลว วางผากฐนบนพานแวนฟา ยกพานประเคนพระสงฆรปท ๒ และประเคน

พานเทยนพระปาตโมกขแลวไปนงทเกาอ (เหตทเร ยกวาเทยนพระปาตโมกข

เพราะพระสงฆจะใชเทยนนจดในเวลาททำสงฆกรรมสวดพระปาตโมกข)

- ในระหวางนพระสงฆกระทำอปโลกนกรรมลงไปครองผากลบขนมานงยงอาสนสงฆ

เรยบรอย

- เจาภาพลกไปนงหรอยนทดานหนาประธานสงฆ รบบาตรและสงของบรวารอน ๆ

ทเจาหนาทเชญมาถวายแดประธานสงฆ

- ผมารวมงานถวายจตปจจยไทยธรรมแดพระสงฆ

- ปวารณาปจจยบำรงวด ถวายองคครอง คสวด และพระสงฆ แลวถวายใบรายการ

ทปวารณาแกประธานสงฆ

- พระสงฆอนโมทนาเจาภาพกรวดนำรบพร

- กราบลาพระประธานอโบสถกราบลาพระสงฆเปนเสรจพธ

ถามการบรจาคเงนบำรงการศกษา ควรทำพธมอบตอนน หากบรจาคเปนอปกรณ

การศกษา หรอเครองใช เชน สมด ดนสอ หนงสอ ถงนำดม ตเอกสาร เปนตน นยมมอบกน

ภายนอกพระอโบสถ

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

คำถวายผาพระกฐน

สำหรบพระบาทสมเดจพระเจาอยหว แบบท๑ใชถวายวดมหานกาย

อม สปรวาร กฐนจวรทสส สงฆสส โอโณชยาม

ทตยมป อม สปรวาร กฐนจวรทสส สงฆสส โอโณชยาม

ตตยมป อม สปรวาร กฐนจวรทสส สงฆสส โอโณชยาม

สำหรบพระบาทสมเดจพระเจาอยหว แบบท๒ใชถวายวดธรรมยตกนกาย

อม ภนเต สปรวาร กฐนทสส สงฆสส โอโณชยาม สาธ โน ภนเต

สงโฆ อม สปรวาร กฐนทสส ปฏคคณหาต ปฏคคเหตวา จ อมนา ทสเสน กฐน

อตถรต อมหาก ทฆรตต หตาย สขาย.

สำหรบพระบรมวงศานวงศททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหถวายแทนพระองค

ผาพระกฐนทาน กบทงผาอานสงสบรวารทงปวงน ของพระบาทสมเดจพระปรมนทร-

มหาภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศร รามาธบด จกรนฤบดนทร สยามนทราธราช บรมนาถบพตร

ผทรงพระคณอนประเสรฐ กอปรดวยพระราชศรทธาโปรดเกลาฯ ใหขาพเจานอมนำมาถวาย

แดพระสงฆ ซงจำพรรษากาลถวนไตรมาสในอาวาสวหารน ขอพระสงฆจงรบผาพระกฐนทานน

กระทำกฐนตถารกจตามพระบรมพทธานญาตนนเทอญ

สำหรบประธานถวายผาพระกฐนพระราชทาน

ผาพระกฐนทาน กบทงผาอานสงสบรวารทงปวงน ของพระบาทสมเดจพระปรมนทร-

มหาภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศร รามาธบด จกรนฤบดนทร สยามนทราธราช บรมนาถบพตร

ผทรงพระคณอนประเสรฐ กอปรดวยพระราชศรทธาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทาน

ให...........นอมนำมาถวายแดพระสงฆ ซงจำพรรษากาลถวนไตรมาสในอาวาสวหารน ขอพระสงฆ

จงรบผาพระกฐนทานนกระทำกฐนตถารกจตามพระบรมพทธานญาตนนเทอญ

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

คำถวายกฐนสำหรบผเปนเจาภาพถวายกฐนราษฎร

แบบท ๑

อมภนเตสปรวารกฐนจวรทสสสงฆสสโอโณชยาม

ทตยมปอมภนเตสปรวารกฐนจวรทสสสงฆสสโอโณชยาม

ตตยมปอมภนเตสปรวารกฐนจวรทสสสงฆสสโอโณชยาม

คำแปล ขาแตพระสงฆผเจรญขาพเจาทงหลายขอนอมถวายผาจวรกฐนกบทงบรวารน

แดพระสงฆ

ขาแตพระสงฆผเจรญขาพเจาทงหลายขอนอมถวายผาจวรกฐนกบทงบรวารน

แดพระสงฆแมในวาระทสอง

ขาแตพระสงฆผเจรญขาพเจาทงหลายขอนอมถวายผาจวรกฐนกบทงบรวารน

แดพระสงฆแมในวาระท๓

แบบท ๒

อมภนเตสปรวารกฐนทสสสงฆสสโอโณชยามสาธโนภนเตสงโฆอม

สปรวารกฐนทสสปฏคคณหาตปฏคคเหตวาจอมนาทสเสนกฐนอตถรต

อมหากทฆรตตหตายสขาย.

คำแปล ขาแตพระสงฆผเจรญขาพเจาทงหลายขอนอมถวายผากฐนกบทงบรวารน

แดพระสงฆ

ขอพระสงฆจงรบผากฐนกบทงบรวารนของขาพเจาทงหลายครนรบแลว

จงกรานกฐนดวยผานเพอประโยชนเกอกลเพอความสขแกขาพเจาทงหลาย

ตลอดกาลนานเทอญ.

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

ความหมายตราสญลกษณงานเฉลมพระเกยรต

เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา

๕ ธนวาคม ๒๕๕๐

พระราชลญจกรประจำพระองค รชกาลท ๙ เปนภาพพระทนงอฐทศอทมพรราชอาสน

ประกอบดวยวงจกร กลางวงจกรมอกขระเปนอณาโลม รอบวงจกรมรศมเปลงออกโดยรอบ

เหนอวงจกรเปนพระเศวตฉตร ๗ ชน ตงอยบนพระทนงอฐทศอทมพรราชอาสน อนหมายถง

พระองคทรงเปนพระมหากษตรย มพระบรมเดชานภาพเปนใหญในแผนดน โดยในการพระราชพธ

บรมราชาภเษกพระองคไดประทบเหนอพระทนงอฐทศอทมพรราชอาสนตามโบราณราชประเพณ

และสมาชกรฐสภาไดถวายนำอภเษกจากทศทงแปดเปนครงแรกแทนราชบณฑต สวนพระแทนลานน

โรยดวยดอกพกลเงนพกลทอง ๙ ดอก พระราชลญจกรลอมรอบดวยเพชร๘๐ เมด หมายถง

พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ด านบนพระราชลญจกรเปนพระมหาพชยมงกฎ อนเปน

เครองประกอบพระบรมราชอสรยยศของพระมหากษตรย และเปนเครองหมายแหงความเปน

สมเดจพระบรมราชาธราชภายในพระมหาพชยมงกฎเปนเลข๙หมายถงรชกาลท๙พระมหาพชยมงกฎ

นนอยดานหนาพระนพปฎลมหาเศวตฉตรซงอยกงกลางและขนาบขางดวยพระเศวตฉตร ๗ ชน

อนเปนเครองแสดงพระราชอสรยยศอนยงใหญของพระมหากษตรย ดานลางพระราชลญจกร

เปนเลข๘๐หมายถง พระองคมพระชนมพรรษา๘๐พรรษา ถดจากเลขไทยลงมาเปนแพรแถบ

บอกชองานพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา๘๐พรรษา๕ธนวาคม๒๕๕๐แพรแถบ

นอกจากบอกชองานพระราชพธแลวยงรองรบประคองพระเศวตฉตรดวย

�0� ศาสนพธในพระราชพธ

��0 ศาสนพธในพระราชพธ

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดมพระบรมราชาธบายการพระราชพธ

เฉลมพระชนมพรรษาไวในพระราชนพนธเรองพระราชพธสบสองเดอนวา“เปนการทำบญวนเกด

ทก ๆ ป โดยพระราชดำรในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงทำเปนตนเดมมาตงแต

ครงยงทรงผนวช ดวยทรงมพระราชดำรเหนวา การซงมอายมาถงบรรจบครบรอบปถอเปนลาภ

อนอดม ซงเปนกาลอนควรทจะมการแสดงความยนด เมอมความยนดกควรทจะมการบำเพญกศล

ทเปนประโยชนตอตนเองและผอน สมกบทมนำใจยนดตอกนประการหนง และอกประการหนง

ควรจะเปนผทำตนใหเปนผท ตงอยแหงความไมประมาท ดงนน การทบรรจบรอบปเชนน

ควรจะบำเพญการกศล และประพฤตหนเขาหาสจรตธรรม วนเกดปหนงเปนเครองเตอนใจ

ครงหนง ใหรสกวาอายไดลวงไปอกกาวหนง”

พระราชพธนไมเคยมปรากฏในสมยกรงสโขทย กรงศรอยธยา และตนยครตนโกสนทร

เรมมขนในรชกาลพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ซงพระองคไดทรงบำเพญพระราชกศล

วนพระบรมราชสมภพมาตงแตครงยงทรงผนวชอย พระราชกศลททรงบำเพญคอ นมนตพระสงฆ

เจรญพระพทธมนต และรบพระราชทานฉนจำนวน๑๐ รป และเมอเสดจขนเถลงถวลยราชสมบตแลว

กยงทรงบำเพญพระราชกศลเพยงเจร ญพระพทธมนต และรบพระราชทานฉนเหมอน

เมอครงยงทรงผนวช และทรงทำเปนพระราชพธใหญเมอทรงมพระชนมพรรษาครบ๖๐พรรษา

โดยทรงมหมายกำหนดการพระราชพธดงน

ทรงจดเทยนเทาพระองค (เทยนมความสงเทาพระองค และมจำนวนไสเทยนเทา

พระชนมพรรษา) และเทยนมหามงคล (เทยนทมขนาดยาวเทากบรอบของพระเจา) แลวพระสงฆ

๖๐ รป เจรญพระพทธมนต นอกจากนน ไดเสดจออกมหาสมาคม ใหพระบรมวงศานวงศและ

ขาราชการเขาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล เจานายและขนนางอานคำถวายพระพรชยมงคล

ทรงสดบพระธรรมเทศนา มการสรงพระมรธาภเษก มการพระราชทานเหรยญทองคำดารา

พระมหามงกฎแกขาราชการซงเปนตนเคาของการพระราชทานเครองราชอสรยาภรณในการเฉลม

พระชนมพรรษาในกาลตอมา และมการจดประทปโคมไฟในพระบรมมหาราชวง การพระราชพธ

เฉลมพระชนมพรรษาในรชกาลตอ ๆ มา กไดถอแบบทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

��� ศาสนพธในพระราชพธ

ไดทรงกระทำในการเฉลมพระชนมพรรษาครบ ๖๐ พรรษา เปนแนวในการปฏบตพระราชพธ

เฉลมพระชนมพรรษา สวนการประดบประทปโคมไฟนน ในชนแรก ๆ จะกระทำกนอยเฉพาะ

ในวงเจานายและตามบานของขาราชการ ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

เนองจากพระบรมวงศานวงศและบรรดาขาราชการกระทำดวยความสมครใจ เพอเปนการ

เฉลมพระเกยรตยศ โดยททางราชการไมไดขอรองใหกระทำตอมาบรรดาบรษท หางราน องคกร

ตาง ๆ ประชาชนทวไปกพลอยยนด และมการแสดงความจำนงในการแตงประทปโคมไฟ

เพอประดบและเปนการแสดงออกซงความพลอยยนดในศภวารดถวนเฉลมพระชนมพรรษา

ในพระมหากษตรยบางเนองจากตางกมความจงรกภกดตอเบองพระยคลบาทโดยทวหนากน

สำหรบกาลพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เวยนมา

บรรจบในวนท ๕ ธนวาคมของทกป ปวงชนชาวไทยและชาวตางประเทศทอยภายใตพระบรม-

โพธสมภารตางกถอเปนเรองทปลมปตยนดเปนอยางยงในอนทจะรวมกนจดกจกรรมเฉลมฉลอง

ในวาระเชนน เนองจากพระองคทรงเปนทเทดทนของไพรฟาประชาราษฎรทวราชอาณาจกรไทย

ซงในการจดกจกรรมพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษากไดมการจดใหเปนไปตามพระราชประเพณ

มท งงานพระราชพธ ศาสนพธ รฐพธ และกจกรรมทหนวยงาน องคกรทงภาครฐและเอกชน

ท งในประเทศและตางประเทศ ไดจดข นเพอเปนการเฉลมฉลอง อนเปนการแสดงออกถง

ซงความจงรกภกดของพสกนกรท งปวง เนองจากพระองคทรงเปนองคเอกอครศาสนปถมภ

ดงนน พสกนกรชาวไทย รวมตลอดทงสมณชพราหมณ เมอถงอภลกขตกาลวนพระราชสมภพ

เวยนมาบรรจบครบรอบปจงถอเปนวนสำคญยงของชาตไทย

ในวนท ๕ ธนวาคมพทธศกราช๒๕๕๐ เปนปมหามงคลอนประเสรฐทพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว ทรงเจรญพระชนมพรรษา๘๐พรรษาสำนกพระราชวงจงไดจดทำหมายกำหนดการ

ดงน

��� ศาสนพธในพระราชพธ

ท๑๙/๒๕๕๐

หมายกำหนดการ

พระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๐

วน เวลา รายการ ท แตงกาย

ปกตขาว หรอสภาพ

เตมยศ ชางเผอก

เตมยศจกรหรอชางเผอกสายสรอย

จลจอมเกลา

เตมยศ จลจอมเกลา

เตมยศนพรตน หรอชางเผอก

สากลสเขมเจาหนาท ปกตขาว

ในพระบรมมหาราชวงปราสาทพระเทพบดร

พระอโบสถ วดพระเชตพน วมลมงคลาราม

มขเดจพระทนง จกรมหาปราสาท

วดพระศรรตน- ศาสดาราม

พระทนงอมรนทร วนจฉย

พระทนงอมรนทร วนจฉย

ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา

ลงพระนามและลงนามถวายพระพรและถวายบงคมสมเดจพระบรพ- มหากษตรยาธราช แหเชญนำพระพทธมนตศกดสทธ ไปยงพระทนงจกรมหาปราสาท เสดจออกมหาสมาคมรบการถวายพระพรชยมงคล บรรพชตจนและญวนถวายพระพร สวดนพเคราะหผไดรบพระราชทาน ราชสงคหวตถเฝาฯ ทรงตงสมณศกดทรงตงพระครพราหมณเจรญพระพทธมนต การพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา๘๐พรรษา เลยงพระเทศนมงคลวเศษ พระสงฆถวายพระพร คณะทตเฝาฯถวายพระพรชยมงคล

๐๙.๐๐น.ถง๑๗.๐๐น. ๑๓.๐๐น.ถง๑๗.๐๐น. ๐๗.๓๐น. ๑๐.๓๐น. ๑๖.๔๕น. ๑๗.๔๕น. ๑๐.๓๐น. ๑๗.๓๐น.

องคารท๔ พฤหสบดท๖ พธท๕ พธท๕ พฤหสบดท๖ เสารท๘

��� ศาสนพธในพระราชพธ

เลขาธการพระราชวง รบพระบรมราชโองการเหนอเกลาฯ สงวา นายกรฐมนตร

ไดกราบบงคมทลพระกรณาทราบฝาละอองธลพระบาทวา ในโอกาสวนท ๕ ธนวาคม ๒๕๕๐

เปนปมหามงคลอนประเสรฐทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเจรญพระชนมพรรษา๘๐พรรษา

พระบรมวงศานวงศ คณะรฐมนตร ขาราชการทหารพลเรอน สมณชพราหมณ พสกนกร

ทกหมเหลาตางปล มปตโสมนสเปยมดวยความจงรกภกดและสำนกในพระมหากรณาธคณ

เปนอเนกอนนต ดงนน คณะรฐมนตรไดประชมมมตใหจดงานเฉลมฉลองพระมหากรณาธคณ

ตามโบราณราชประเพณดวยความกตญญกตเวทตา และนำความกราบบงคมทลพระกรณา

ขอพระราชทานชอการจดงานและชอพระราชพธ ซงไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานชอ

การจดงานน วา “งานเฉลมพระเกยรตเนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา

๘๐ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๐”ชอพระราชพธวา“พระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา

๘๐ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๐” ซงการจดงานและชอพระราชพธ ภาษาองกฤษวา

“The Celebrations on the Auspicious Occasion of His Majesty the King’s 80th

Birthday Anniversary 5th December 2007”

คณะรฐมนตรจงไดมมตตงคณะกรรมการอำนวยการและอนกรรมการจดงานพระราชพธ

รฐพธ บดน คณะกรรมการอำนวยการและอนกรรมการไดดำเนนการพรอมแลว ขอพระราชทาน

กราบบงคมทลพระกรณาทราบฝาละอองธลพระบาท

จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหสำนกพระราชวงดำเนนการมรายการดงน

เสดจออกมหาสมาคมรบการถวายพระพรชยมงคลณมขเดจพระทนงจกรมหาปราสาท

วนพธท ๕ ธนวาคม เจาพนกงานเตรยมการตกแตงพระทนงจกร มหาปราสาท

ณทองพระโรงกลาง เจาพนกงานเชญพระมหาพชยมงกฎ ประดษฐานณพระทนงพดตานถม

พรอมราชกกธภณฑ เครองขตตยราชปโภค แวดลอมดวยตนไมทอง เงน ทมขเดจ พระทนง

จกรมหาปราสาททอดผาทพยตราพระครฑพาห เปนทสำหรบเสดจออกมหาสมาคมเพอรบการ

ถวายพระพรชยมงคลทสนามหนามขเดจ พระทนงจกรมหาปราสาทตงแทนพรอมเสาบววางพาน

ดอกไมธปเทยนแพสำหรบสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร

ทลเกลาฯ ถวาย และต งเสาบววางพานดอกไมธปเทยนแพสำหรบนายกรฐมนตร ประธาน

สภานตบญญตแหงชาต ประธานศาลฎกา ทลเกลาฯ ถวายตามลำดบ ถดมาดานหลงเปนแถว

คณะรฐมนตรคณะทตานทตสมาชกสภานตบญญตแหงชาตขาราชการตลาการขาราชการทหาร

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พลเรอน ผแทนศาสนาอน ๆ เฝาทลละอองธลพระบาทตามตำแหนงหนาท บรเวณดานหนา

พระทนงจกรมหาปราสาท ๘ ตำรวจหลวงยนเฝาฯ รกษาการณ และนายทหารราชองครกษ

ยนเฝาฯ ตามหนาท สวนทสนามหนาศาลาสหทยสมาคมและทองสนามหลวง ราษฎรทกหมเหลา

เฝาทลละอองธลพระบาทถวายพระพรชยมงคล

เวลา ๖ นาฬกา เจาหนาทฝายพธ เช ญพระเตาปทมนมตทอง นาก เง น บรรจ

นำพระพทธมนตศกดสทธ ซงทกจงหวดทวราชอาณาจกรจดทำแลวสงใหกระทรวงมหาดไทย

ประมวลนำไปประกอบพธเสกนำพระพทธมนตศกดสทธทพระอโบสถวดพระเชตพนวมลมงคลาราม

เมอวนท ๓ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๐ แลวน น ออกจากพระอโบสถ ต งขบวนอสรยยศ

มผแทนปวงชนแตละจงหวด รวม๗๖ จงหวด เชญพานพมดอกไมถวายราชสกการะไวพรอมท

หนาวดพระเชตพนวมลมงคลารามดานถนนสนามไชย

เวลา ๗ นาฬกา ๓๐ นาท ขบวนแหเชญนำพระพทธมนตศกดส ทธออกจากวด

พระเชตพนวมลมงคลาราม ไปตามถนนสนามไชย เล ยวซายไปตามถนนหนาพระลาน เขาส

พระบรมมหาราชวงทางประตวเศษไชยศร ประตพมานไชยศร ไปยงหนาพระทนงจกรมหาปราสาท

เจาพนกงานเชญนำพระพทธมนตศกดสทธไปต งยงบษบกและพานธปเทยนแพต งทเสาบว

กลมหนาทยนเฝาฯ ของนายกรฐมนตร ประธานสภานตบญญตแหงชาต และประธานศาลฎกา

สวนพานพมดอกไมของแตละจงหวดนำไปตงถวายราชสกการะณ แทนซงจดไวตามแนวกำแพง

พระบรมมหาราชวงดานขวาและดานซายของประตวเศษไชยศร

เวลา๙นาฬกา๓๐นาทพระบรมวงศานวงศองคมนตรคณะรฐมนตรคณะทตานทต

สมาชกสภานตบญญตแหงชาต ขาราชการทหารพลเรอน ผมตำแหนงเฝาฯ เฝาทลละอองธล-

พระบาทพรอมในมณฑลพระราชพธพระทนงจกรมหาปราสาท

เวลา๑๐นาฬกาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ

เสดจพระราชดำเนนโดยรถยนตพระทนงจากพระตำหนกจตรลดารโหฐาน พระราชวงดสต

ไปยงพระบรมมหาราชวง เขาทางประตศกดไชยสทธ ประตราชสำราญ รถยนตพระทนงเทยบท

อฒจนทรทศตะวนออกพระทนงจกรมหาปราสาท

เวลา ๑๐ นาฬกา ๓๐ นาท พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ เสดจออกพระทนงจกรมหาปราสาท พระบรมวงศานวงศ องคมนตร

เลขาธการพระราชวง ราชเลขาธการ สมาชกราชสกล และสตรผมบรรดาศกด เฝาทลละอองธล-

พระบาทททองพระโรงหนาพระทนงจกรมหาปราสาท เมอสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟา

มหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงยนเฝาฯ ทแทนหนามขเดจ

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระทนงจกรมหาปราสาทพรอมแลวพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจออกมขเดจพระทนงจกร

มหาปราสาท ชาวพนกงานกระทงมโหระทก ประโคมแตรฝรง ทหารกองเกยรตยศ ๓ เหลาทพ

ถวายความเคารพแตรวงบรรเลงเพลงสรรเสรญพระบารมทหารบกทหารเรอทหารอากาศและ

ตำรวจยงปนใหญเฉลมพระเกยรตฝายละ๒๑นดพระสงฆทวราชอาณาจกรเจรญชยมงคลคาถา

ยำฆองกลองระฆงพรอมกบการประกอบพธกรรมของศาสนาอนๆ

คร นสดเสยงเพลงสรรเสรญพระบารมแลว สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟา

มหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร ทรงเปดกรวยกระทงดอกไมธปเทยนแพ แลวกราบบงคมทล

พระกรณาถวายพระพรชยมงคลแทนพระบรมวงศานวงศจบ เสดจพระราชดำเนนไปเฝาฯ

ณทองพระโรงหนาพระทนงจกรมหาปราสาท

นายกรฐมนตร เปดกรวยกระทงดอกไมธปเทยนแพ แลวกราบบงคมทลพระกรณา

ถวายพระพรชยมงคลแทนคณะรฐมนตรขาราชการทหารพลเรอนและราษฎรทกหมเหลา

ประธานสภานตบญญตแหงชาตเปดกรวยกระทงดอกไมธปเทยนแพแลวกราบบงคมทล

พระกรณาถวายพระพรชยมงคลแทนสมาชกสภานตบญญตแหงชาต

ประธานศาลฎกา เปดกรวยกระทงดอกไมธปเทยนแพ แลวกราบบงคมทลพระกรณา

ถวายพระพรชยมงคลแทนขาราชการตลาการจบ ทหารกองเกยรตยศ ๓ เหลาทพ ถวายความเคารพ

แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสรญพระบารม จบเพลงสรรเสรญพระบารม ผเฝาทลละอองธลพระบาท

ในมหาสมาคมถวายความเคารพพรอมกน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว มพระราชดำรสตอบจบแลว ผเฝาทลละอองธลพระบาท

ในมหาสมาคมท งหมดถวายความเคารพ ชาวพนกงานกระทงมโหระทก ประโคมแตรฝรง

ทหารกองเกยรตยศ ๓ เหลาทพ ถวายความเคารพ แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสรญพระบารม

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถเสดจพระราชดำเนนไป

ประทบรถยนตพระทนงเสดจพระราชดำเนนกลบ

การแตงกาย แตงเครองแบบเตมยศ สายสะพายมหาจกร หรอสายสะพายชางเผอก

สายสรอยจลจอมเกลา

พระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา๘๐พรรษา

วนพธท ๔ ธนวาคม เจาพนกงานเตรยมการทรงบำเพญพระราชกศลทพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดาราม ตงตเทยนเทาพระองค เทยนพระมหามงคล อาสนสงฆสำหรบพระสงฆ

เจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมมและบตรเทวดานพเคราะหกบเครองนมสการไวพรอม

��� ศาสนพธในพระราชพธ

สวนทพระทนงอมรนทรวนจฉย เจาพนกงานเตรยมการตงแตงเชญพระพทธปฏมา

ชยวฒนประจำรชกาลพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชพระกรณฑ ดวงพระบรม-

ราชสมภพ พระสพรรณบฏพระปรมาภไธย และพระราชลญจกร ประดษฐาน ณ พระแทน

ราชบลลงกนพปฎลมหาเศวตฉตร และตงโตะหมประดษฐานพระพทธรป เทวรปพระเคราะห

องคเสวยอภบาลพระชนมาย องคแทรกพระชนมพรรษา พรอมดวยตเทยนเทาพระองค และ

เทยนมหามงคลเครองนมสการไวพรอม

เวลา๑๖นาฬกา๔๕นาท ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช

เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองคณวดพระศรรตนศาสดาราม

เวลา ๑๗ นาฬกา รถยนตพระทนงเทยบทประตเกยหลงวดพระศรรตนศาสดาราม

เสดจพระราชดำเนนไปยงชานหนาพระอโบสถ ทรงประเคนพดรองทระลกพระราชพธมหามงคล

เฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา แดบรรพชตจนและญวน จากน นบรรพชตจนและญวน

ถวายพระพรชยมงคลแลว เสดจเขาสพระอโบสถ ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธมณรตนปฏมากร

พระสมพทธพรรณ และพระพทธรปฉลองพระองค ทรงจดธปเทยนเครองนมสการแลว

ทรงประเคนพดรองทระลกฯ แดพระสงฆทจะเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม แลวทรงจดเทยน

ทหนาอาสนสงฆ พระสงฆเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม และทรงจดเทยนบชาเทพดา

นพเคราะห พระสงฆเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม โหรหลวงบชาเทพดานพเคราะห

เสดจลงสชานหนาพระอโบสถ ขาทลละอองธลพระบาทผ สงอายฝายหนา-ฝายในทไดรบ

พระราชทานราชสงคหวตถ จำนวน๘๑คน เฝาทลละอองธลพระบาทสำนกในพระมหากรณาธคณ

เสดจพระราชดำเนนจากพระอโบสถไปประทบรถยนตพระทนงทประตเกยหลงวดพระศรรตนศาสดาราม

ไปเทยบทหนาพระทวารเทเวศรรกษาเสดจเขาสพระทนงอมรนทรวนจฉยเพอรอเฝาฯรบเสดจ

เวลา ๑๗ นาฬกา ๓๐ นาท พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำเนนโดยรถยนตพระทนงจากพระตำหนกจตรลดารโหฐาน

พระราชวงดสตไปยงพระบรมมหาราชวงเขาทางประตวเศษไชยศร

เวลา ๑๗ นาฬกา ๔๕ นาท รถยนตพระทนงเทยบทหนาพระทวารเทเวศรรกษา

เสดจเขาสพระทนงอมรนทรวนจฉย ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหอาลกษณ สำนกอาลกษณและ

เครองราชอสรยาภรณ สำนกเลขาธการคณะรฐมนตร อานประกาศกระแสพระบรมราชโองการ

สถาปนาสมณศกดชนรองสมเดจพระราชาคณะ จบแลวพระสงฆ ๑๐ รป เจรญชยมงคลคาถา

ชาวพนกงานลนฆองชย ประโคมสงข แตร ดรยางค จากนนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจ

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร ทรงประเคนหรญบฏ พดยศ

ผาไตร เครองประกอบสมณศกดแดรองสมเดจพระราชาคณะ ทไดทรงพระกรณาโปรดสถาปนา

ตามลำดบ จากนนทรงประเคนสญญาบตร พดยศ แดพระสงฆซงไดรบพระราชทานตง เลอน

สมณศกดใหมอกตามลำดบ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานสญญาบตรฐานนดรศกด

แกพราหมณประจำพระราชสำนก ทรงหลงทกษโณทก พระสงฆทไดรบพระราชทานสมณศกด

ถวายอนโมทนาสมเดจพระราชาคณะถวายอดเรกออกจากพระทนง เจาพนกงานกองศาสนปถมภ

กรมการศาสนานมนตพระสงฆ๘๑รปทจะเจรญพระพทธมนตพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

๘๐พรรษาขนนงยงอาสนสงฆพรอมแลวพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงจดเทยนพระมหามงคล

เทยนเทาพระองคและธปเทยนบชาพระพทธรป เทวรปพระเคราะหทรงจดธปเทยนเครองนมสการ

แลวทรงประเคนพดรองทระลกพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา๘๐พรรษาแดสมเดจ

พระพฒาจารยประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราชจากนนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร ทรงประเคนพดรอง

ทระลกฯ แดสมเดจพระราชาคณะ และพระราชาคณะจนครบ ๘๑ รป ทรงศล พระสงฆ

เจรญพระพทธมนตการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา ระหวางพระสงฆเจรญพระพทธมนต

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหสมเดจพระบรมโอรสาธราชเจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร

เสดจขนพระทนงไพศาลทกษณทางพระทวารเทวราชมเหศวร ทรงจดเทยนพระมหามงคลบชา

พระสยามเทวาธราช แลวเสดจออกพระทนงอมรนทรวนจฉย เมอพระสงฆเจรญพระพทธมนต

จบแลว สมเดจพระราชาคณะถวายอดเรก ถวายพระพรลา เสดจพระราชดำเนนไปประทบรถยนต

พระทนงทพระทวารเทเวศรรกษาเสดจพระราชดำเนนกลบ

การแตงกายแตงเครองแบบเตมยศสายสะพายจลจอมเกลา

การพระราชกศลเลยงพระเทศนมงคลวเศษ

วนพฤหสบดท ๖ ธนวาคม ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช

เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองคณพระทนงไพศาลทกษณ ภายในพระบรมมหาราชวง เขาทางประตศกดไชยสทธ

ประตราชสำราญเทยบรถยนตพระทนงทประตขางหอพระสลาลยพมาน

เวลา ๑๐ นาฬกา ๓๐ นาท เสดจข นพระทนงไพศาลทกษณ ทรงจดธปเทยนบชา

พระสยามเทวาธราช แลวเสดจออกพระทนงอมรนทรวนจฉยทางพระทวารเทวราชมเหศวร

เพอรอเฝาฯรบเสดจ

��� ศาสนพธในพระราชพธ

เวลา ๑๐ นาฬกา ๓๐ นาท พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำเนนโดยรถยนตพระทนงจากพระตำหนกจตรลดารโหฐาน

พระราชวงดสตไปยงพระบรมมหาราชวงเขาทางประตวเศษไชยศร

เวลา๑๐ นาฬกา๔๕ นาท รถยนตพระทนงเทยบทหนาพระทวารเทเวศรรกษา เสดจ

เขาสพระทนงอมรนทรวนจฉย พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธรป

เทวรปพระเคราะห แลวทรงจดธปเทยนเครองนมสการพระสงฆถวายพรพระจบแลว พระบาท-

สมเดจพระเจาอยหวทรงประเคนภตตาหารพระสงฆรบพระราชทานฉนเสรจแลวทรงจดธปเทยน

เครองทรงธรรมสมเดจพระมหาธราจารยวดชนะสงครามถวายพระธรรมเทศนามงคลวเศษกณฑ

๑ จบแลว พระสงฆถวายพระพรชยมงคลคาถา “ภมพลมหาราชวรสส ชยมงคลคาถา”

พระบาทสมเดจพระเจ าอยหว ทรงประเคนจตปจจยไทยธรรมเคร องบชากณฑเทศน

และทรงประเคนจตปจจยไทยธรรมแดสมเดจพระพฒาจารย ประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจ

พระสงฆราช แลวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ

สยามมกฎราชกมาร ทรงประเคนจตปจจยไทยธรรมแดสมเดจพระราชาคณะ และพระราชาคณะ

จนครบ ๘๖ รป ทรงหลงทกษโณทก พระสงฆถวายอนโมทนา ถวายอดเรก ถวายพระพรลา

เสดจพระราชดำเนนไปประทบรถยนตพระทนงทพระทวารเทเวศรรกษาเสดจพระราชดำเนนกลบ

เจาพนกงานตงบายศรแกว ทอง เงน พราหมณเบกแวน โหรหลวงและขาราชการรบ

แวนเทยนฉลองสมโภชดวงพระบรมราชสมภพพระสพรรณบฏพระปรมาภไธยและพระราชลญจกร

การแตงกายแตงเครองแบบเตมยศสายสะพายนพรตนหรอสายสะพายชางเผอก

คณะทตานทตและผแทนฝายกงสลเฝาฯถวายพระพรชยมงคล

วนเสารท๘ธนวาคมเวลา๑๗นาฬกา๓๐นาทเสดจออกณศาลาดสดาลยสวนจตรลดา

คณะทตตางประเทศและผแทนฝายกงสลถวายพระพรชยมงคล พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

มพระราชดำรสตอบไดเวลาสมควรเสดจขน

อนง ภายหลงเวลาเสดจข นแลว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหประธานองคมนตร

และคณะองคมนตรปฏบต หนาทในการตอนรบคณะทตตางประเทศและผ แทนฝายกงสล

ในงานเลยงรบรอง

การแตงกาย แตงชดสากลสเขมเฉพาะเจาหนาทแตงเครองแบบปกตขาว

��0 ศาสนพธในพระราชพธ

อนง ในระหวางวนท ๔ และ ๖ ธนวาคม ตงแตเวลา ๙ นาฬกา ถง ๑๗ นาฬกา

สวนในวนท ๕ ธนวาคม ตงแตเวลา ๑๓ นาฬกา ถง ๑๗ นาฬกา สำนกพระราชวง จะไดจดท

สำหรบลงพระนาม ลงนามถวายพระพรไวในพระบรมมหาราชวง และทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหเปดปราสาทพระเทพบดร ณ วดพระศรรตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวง เพอให

พระบรมวงศานวงศขาราชการและประชาชนไดถวายบงคมสมเดจพระบรพมหากษตรยาธราช

การแตงกายแตงเครองแบบปกตขาวหรอสภาพ

สำนกพระราชวง

วนท๒๘พฤศจกายนพทธศกราช๒๕๕๐

��� ศาสนพธในพระราชพธ

ภมพลมหาราชวรสส ชยมงคลคาถา

ภมพโล มหาราชา นวโม จกกวสโก

รฏฐปปสาสเน พยตโต นตจารตตโกวโท

สมพทธมามโก อคโค สาสนสสปถมภโก

รชช กาเรต ธมเมน ทฆทสส วจกขโณ

ทยยาน วฑฒมากงโข สนตมคคนโยชโก

เตส ทกขาปเนตา โส สทา สโขปสหโร

สพพทยยานมตถาย กรณยาน ปกพพเต

ทกขโต ทกขเต ทยเย ภยโต ภยตชชเต

ถรจตโต ปโมเจต มหาการญญเจตสา

เมตโตทเกน โตเสต ฆมเม เทโวว ภมเช

สมมาอาชวโยคสส วธ วเนต โยนโส

ยา เจสา โลกนาเถน ภาสตา สมชวตา

อตตาน อปม กตวา อนยญชต ต สทา

ทยยาน รฏฐปาลน เอตญเจวานสาสต

อทาเนโส มหาราชา สมปณณาสตยายโก

อทเส มงคเล กาเล เทมสส ชยมงคล

รตนตตยานภาเวน รตนตตยเตชสา

ย สพพ กสล กมม อมเหห ปสต สม

ยนโน สพพปรตตญจ ภณต สทธทายก

ตสส ตสสานภาเวน ภมพโล นรสสโร

จรญชวต ทฆาย ทยยาน ธมมขตตโย

วณณวา พลสมปนโน สเขธโต จ นพภโย

อจฉต ปตถต ย ย ต ต ตสส สมชฌต

จร รชเช ปตฏฐาต ปตฏฐา ทยยวาสน

นจจ ปสสต ภทราน โสตถโก โหต สพพทาตฯ

กองบาลสนามหลวง แตง มหาเถรสมาคม ตรวจแก

��� ศาสนพธในพระราชพธ

คำแปล

พระคาถาถวายพระพรชยมงคล

แดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช

ในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา

๕ ธนวาคม ๒๕๕๐

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช รชกาลท ๙ แหงพระบรมราชจกรวงศ

ทรงพระปรชาสามารถในการบรหารประเทศ ตลอดถงหลกนตธรรม ขนบธรรมเนยมราชประเพณ

ทรงเปนพทธมามกะ เปนอครศาสนปถมภก มพระวสยทศนกวางไกล แกไขวกฤตการณตาง ๆ

ทเกดขนในบานเมองเสดจเถลงถวลยราชสมบตดวยทศพธราชธรรมเสมอมา

พระองคทรงมงหวงความเจรญรงเรองแกพสกนกรชาวไทย แนะนำแนวทางสมานฉนท

ทรงบำบดทกขบำรงสขแกอาณาประชาราษฎร ทรงบำเพญพระราชกรณยกจเพอประโยชนสข

แกปวงชนชาวไทย มพระราชหฤทยแนวแนมนคง ทรงปลดเปลองชาวไทยผประสบความทกขยาก

ใหพนจากความทกขยาก ผประสบภยพบตใหพนจากภยพบต ดวยพระราชหฤทยกอปรดวย

พระมหากรณาธคณอนยงใหญ พระราชทานความชมฉำใจแกปวงชนชาวไทยดวยนำพระทย

อนเปยมลนดวยพระเมตตาธรรม เสมอนหนงสายฝนโปรยปรายลงมาสพ นพสธาในหนาแลง

ทำใหสรรพสตวชมฉำใจฉะนนฯ

พระองคพระราชทานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำรอยางเหมาะสม ทรงวาง

พระองคเปนแบบอยาง ปฏบตพระองคไปตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ทสมเดจพระบรมศาสดา

สมมาสมพทธเจาตรสเรยกวา สมชวตา ทงพระราชทานพระบรมราโชวาทแนวทางเศรษฐกจ

พอเพยงแกพสกนกรและรฐบาลอยตลอดเวลาเพอเปนแนวปฏบตในชวตประจำวน

บดน จวบมหามงคลโอกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระปรมนทรธรรมก

มหาราชาธราชเจาผทรงพระคณอนประเสรฐทรงเจรญพระชนมพรรษา๘๐พรรษาในมหามงคล

สมยเชนน อาตมภาพทงหลาย ขอถวายพระพรชยมงคลแดสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา

ดวยเดชานภาพแหงคณพระศรรตนตรย ทงอานภาพแหงกศลกรรมทงปวง ทอาตมภาพทงหลาย

ไดสงสมอบรมมา พรอมท งอานภาพแหงพระปรตรทอำนวยความศกดส ทธใหทกประการ

ทอาตมภาพทงหลายไดสงวธยายแลวน ขอสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ผทรงพระคณ

��� ศาสนพธในพระราชพธ

อนประเสรฐเจรญพระชนมายยงยนนานมพระพลานามยสมบรณทรงพระเกษมสำราญปราศจาก

ภยพบต อปทวนตรายทงปวง มพระราชประสงคสงใด ๆ ขอสงนน ๆ จงพลนสำเรจสมพระราช-

ปณธานทกประการ ขอพระองคทรงสถตสถาพรอยในมไหสวรรยาธปตย เปนศนยรวมใจ

ของพสกนกรชาวไทยทกถวนหนา

ขอสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารพระองค ผทรงพระคณอนประเสรฐทรงประสบ

สงทดงามและทรงเจรญพระราชสรสวสดพพฒนมงคลพระชนมสขทกประการในกาลทกเมอเทอญ

ขอถวายพระพรฯ

ในการจดพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา๘๐พรรษาพทธศกราช๒๕๕๐

ไดมการจดกจกรรมในพระราชพธดงน

สถานทประกอบพระราชพธ

พระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา ในปนมการจดพระราชพธรวม ๓ แหง คอ เสดจออก

มหาสมาคมรบการถวายพระพรชยมงคลณมขเดจพระทนงจกรมหาปราสาทบรรพชตจนนกาย

และอนมนกายถวายพระพรชยมงคลพระสงฆสวดนพเคราะหณพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

ทรงสถาปนาและทรงตงสมณศกด พระราชทานสญญาบตรฐานนดรศกดแกพราหมณประจำ

พระราชสำนก และพระสงฆเจรญพระพทธมนตการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา๘๐พรรษา

ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย ในพระบรมมหาราชวง นอกจากน ในสวนภมภาคไดมการจด

ทศาลากลางจงหวดและทวาการอำเภอ

สำหรบในกรงเทพมหานคร ในพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาจดใหมท งพธสงฆ

พธพราหมณ พธโหร และสวดนพเคราะห เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา

กระทรวงวฒนธรรมไดเบกสายสญจนจากพระมงคลภาณกาจารยผชวยเจาอาวาสวดราชประดษฐ-

สถตมหาสมาราม ซงเปนพระสงฆผทำพธจบสายสญจนเพอใชในการพระราชพธของหลวง และ

พธทพระบรมวงศานวงศเสดจพระราชดำเนนเปนองคประธานในการประกอบพธตาง ๆ เพอนำมา

วงรอบฐานองคพระพทธมหามณรตนปฏมากร แลวเดนสายสญจนมาทโตะบชาและโตะบชาเทวดา

นพเคราะห แลวเดนไปยงอาสนสงฆทพระสงฆเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม สำหรบ

พระสงฆถอในเวลาสวดนพเคราะห และสำหรบโหรถอสวดบชาเทพดานพเคราะห และเชอมตอ

สายสญจนอกสายหนงจากสายสญจนทวงไวทฐานพระพทธมหามณรตนปฏมากรออกไปทางประต

��� ศาสนพธในพระราชพธ

ดานหลงพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดารามไปทางดานขวาของพระอโบสถ ขามกำแพงไปยง

พระทนงอมรนทรวนจฉย แลวเดนสายสญจนไปตามซมหนาตางดานขวาพระทนงอมรนทรวนจฉย

ไปจนจรดประตท ๓ ทางดานขวาพระทนง แลวเดนสายสญจนเขาสมณฑลพธภายในพระทนง

อมรนทรวนจฉย เดนไปวงรอบฐานพระแทนมหาเศวตรฉตร โยงไปรอบโตะบชาพระพทธรปไชยวฒน

เทวรปพระเคราะห เทยนมหามงคล เทยนเทาพระองค แลวโยงไปทอาสนสงฆ สำหรบพระสงฆ

ถอเจรญพระพทธมนต และอกสายหนงไปพกไวยงธรรมาสน สำหรบพระสงฆรปทถวายพระธรรม-

เทศนามงคลวเสสกถาสำหรบถอในขณะถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา

บรรพชตจนนกายและอนมนกายถวายพระพรชยมงคล

บรรพชตจนนกายและอนมนกาย เปนพระสงฆในพระพทธศาสนาทถอลทธมหายาน

สบเนองมาจากประเทศจนและประเทศเวยดนาม เมอเขามาพงพระบรมโพธสมภารพำนกอยใน

ประเทศไทย กไดรบพระบรมราชปถมภตามควรแกฐานะเชนเดยวกบคณะสงฆไทย มเจาคณะใหญ

ปกครองทงฝายจนนกายและอนมนกาย โดยมสายงานการบรหารคณะอยกบสมเดจพระสงฆราช

ซงกไดรบพระราชทานสมณศกดจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในโอกาสอนสมควร

ในงานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาของทกป พระสงฆทงจนนกายและอนมนกาย

ไดเขาถวายพระพรชยมงคลทมขหนาพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม โดยเจาคณะใหญ

ทงสองนกายจะสลบกนนำถวายพระพรชยมงคลกนคนละป

ในวนท ๕ ธนวาคม เวลา ๑๖ นาฬกา ๓๐ นาท เจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภ

กรมการศาสนา นมนตพระสงฆจนนกายและอนมนกาย เขายนเรยงแถวทมขหนาพระอโบสถ

วดพระศรรตนศาสดารามคอยเฝารบเสดจฯสมเดจพระบรมโอรสาธราชเจาฟามหาวชราลงกรณ

สยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปยงชานหนาพระอโบสถ ทรงประเคนพดรองทระลก

พระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา แดบรรพชตจนนกายและอนมนกาย

แลวพระมหาคณานมธรรมปญญาธวตร (กนเจยว) เจาคณะใหญอนมนกาย นำสวดถวาย

พระพรชยมงคล และทลถวายเทยนมงกรพรอมดวยเครองสกการะตามธรรมเนยมประเพณ

ฝายมหายาน แลวเสดจพระราชดำเนนเขาสพระอโบสถ (ในปพทธศกราช ๒๕๕๐ บรรพชต

อนมนกายนำถวายพระพร)

��� ศาสนพธในพระราชพธ

บญชบรรพชตจนนกายถวายพระพรชยมงคล ในการพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา

ณ หนาพระอโบสถ วดพระศรรตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวง

ในวนพธท ๕ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ เวลา ๑๖.๔๕ น.

๑. พระมหาคณาจารยจนธรรมสมาธวตร(เยนเตก)

เจาคณะใหญจนนกาย

๒. พระคณาจารยจนธรรมปญญาจรยาภรณ(เยนเซยว)

รองเจาคณะใหญจนนกาย

๓. พระอาจารยจนวนยานกร(เยนอ)

ผชวยเจาคณะใหญฝายขวาจนนกาย

๔. พระอาจารยจนธรรมานกร(เยนเฮา)

ผชวยเจาคณะใหญฝายซายจนนกาย

๕. พระอาจารยจนคณาณตจนพรต(เยนเกา)

ปลดขวาจนนกาย

๖. พระอาจารยจนธรรมรสจนศาสน(เยนจ)

ปลดซายจนนกาย

๗. หลวงจนธรรมนาทจนประพนธ(เยนซม)

รองปลดขวาจนนกาย

๘. หลวงจนธรรมนนทจนประพทธ(เยนบญ)

รองปลดซายจนนกาย

๙. หลวงจนธรรมรตจนประจกษ(เยนง)

ผชวยปลดขวาจนนกาย

๑๐. หลวงจนธรรมรกษจนประจต(เยนอ)

ผชวยปลดซายจนนกาย

ฝายพธกองศาสนปถมภ

กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม

โทร.๐๒๔๒๒๘๘๐๗

โทรสาร๐๒๔๒๒๘๘๐๖

��� ศาสนพธในพระราชพธ

บญชบรรพชตอนมนกายถวายพระพรชยมงคล ในการพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา

ณ หนาพระอโบสถ วดพระศรรตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวง

ในวนพธท ๕ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ เวลา ๑๖.๔๕ น.

๑. พระมหาคณานมธรรมปญญาธวตร(กนเจยว)

เจาคณะใหญอนมนกาย

๒. พระคณานมธรรมวรยาจารย(ตยเฟอง)

รองเจาคณะใหญอนมนกาย

๓. พระคณานมธรรมวธานาจารย(วางเยยน)

ผชวยเจาคณะใหญฝายขวา

๔. พระสมณานมราชวฒาจารย(เถยนถก)

ผชวยเจาคณะใหญฝายซาย

๕. พระสมณานมธราจารย(ตนเรยน)

ปลดขวาอนมนกาย

๖. พระบรหารอนมพรต(มนเอง)

ปลดซายอนมนกาย

๗. องสรภาณมธรส(ตนทน)

รองปลดขวาอนมนกาย

๘. องสตบทบวร(เกวกชน)

รองปลดซายอนมนกาย

๙. องสรพจนสนทร(เหยยวคง)

ผชวยปลดขวาอนมนกาย

๑๐. องพจนกรโกศล(เหยยวหาย)

ผชวยปลดซายอนมนกาย

ฝายพธกองศาสนปถมภ

กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม

โทร.๐๒๔๒๒๘๘๐๗

โทรสาร๐๒๔๒๒๘๘๐๖

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระสงฆเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม

สมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร เสดจ

พระราชดำเนนเขาสพระอโบสถ ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธมหามณรตนปฏมากรพระสมพทธพรรณ

พระพทธรปฉลองพระองค และทรงจดธปเทยนเครองนมสการ แลวทรงจดธปเทยนทพระสงฆ

เจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม และเทยนทบชาเทพดานพเคราะห เจาหนาทฝายพธ

กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา อาราธนาพระปรตรพระสงฆวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

๕ รป เจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม โหรหลวงสวดบชาเทพดานพเคราะห เสดจ

พระราชดำเนนลงสชานมขหนาพระอโบสถพระราชทานสงคหวตถ (การพระราชทานเงนแก

ขาทลละอองธลพระบาทผสงอายทชราภาพตงแตอาย๗๒ ปขนไป) แลวเสดจพระราชดำเนน

ไปยงพระทนงอมรนทรวนจฉย

พระสงฆเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม ถอเปนประเพณสบสานมาแตในรชกาล

กอนๆใหนมนตพระสงฆฝายธรรมยตจากวดราชประดษฐสถตมหาสมารามมพระราชาคณะเปน

หวหนาพรอมดวยพระครสญญาบตรพระครฐานานกรมพระเปรยญธรรมการเจรญพระพทธมนต

นวคคหายสมธมม หรอการสวดนพเคราะหนน พนกงานโหรหลวงสวดชมนมเทวดากอน จบแลว

เจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนาอาราธนาพระปรตรพระสงฆเจรญพระพทธมนต

เจดตำนาน แตใชสตรตามลำดบนพเคราะห หยดเวนระยะใหโหรหลวงบชาเทพดาพระเคราะห

พอโหรหลวงบชาเทพดานพเคราะหจบพระสงฆกจะเจรญพระพทธมนตประจำเทพดานพเคราะห

สลบกนไปจนกวาจะจบเทพดานพเคราะห๙องคคอพระอาทตยพระจนทรพระองคารพระพธ

พระเสารพระพฤหสบดพระราหพระศกรและพระเกตเมอเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม

จบ เปนเสรจพธ วนรงขนพระสงฆทเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมมจงไปรวมกบพระสงฆ

ทเจรญพระพทธมนตในการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาณ พระทนงอมรนทรวนจฉย

เพอถวายพรพระและรบพระราชทานฉนณพระทนงอมรนทรวนจฉย

��� ศาสนพธในพระราชพธ

บญชพระสงฆเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม

ในการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

ณ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

วนท ๕ ธนวาคม ๒๕๕๐ เวลา ๑๖.๓๐ น.

วนท ๖ ธนวาคม ๒๕๕๐ เวลา ๑๐.๓๐ น.

รบพระราชทานฉน ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย

พระราชวราภรณ วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระมงคลภาณกาจารย วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระครอโฆษธรรมคณ วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระครธรรมสารโกศล วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระครธรรมศาสนโฆษต วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

กองศาสนปถมภ

กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม

โทร.๐๒๔๒๒๘๘๐๗

โทรสาร๐๒๔๒๒๘๘๐๖

การสถาปนาและทรงตงสมณศกด

วนท๕ธนวาคมเวลา๑๗นาฬกาเจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนา

กระทรวงวฒนธรรม เจาหนาทฝายการคณะสงฆ สำนกเลขาธการมหาเถรสมาคม สำนกงาน

พระพทธศาสนาแหงชาต และเจาหนาทฝายศภรต กองพระราชพธ สำนกพระราชวง นมนต

พระสงฆทไดรบการสถาปนา เลอนสมณศกด และตงสมณศกดใหมเขาไปนงยงอาสนสงฆภายใน

พระทนงอมรนทรวนจฉย ตงแตอาสนสงฆลำดบท ๑๑ เปนตนไป เวนอาสนสงฆลำดบท ๑-๑๐ ไว

สำหรบพระสงฆสมณศกดผใหญ๑๐รปซงมสมเดจพระสงฆราชหรอประธานคณะผปฏบตหนาท

สมเดจพระสงฆราช เปนประธาน เพอเจรญชยมงคลคาถา (สวดบท ชยนโต ฯ) ซงเรยกวา

พระสงฆนำตง

��� ศาสนพธในพระราชพธ

เวลา๑๗นาฬกา๔๕นาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาสรกต

พระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำเนนเขาสพระทนงอมรนทรวนจฉยทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหอาลกษณ สำนกอาลกษณและเครองราชอสรยาภรณ สำนกเลขาธการคณะรฐมนตร

อานประกาศกระแสพระบรมราชโองการสถาปนาสมณศกดชนรองสมเดจพระราชาคณะ ๒ รป

ขณะนน เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา นมนตพระสงฆทไดรบการสถาปนา

สมณศกดเปนช นรองสมเดจพระราชาคณะ พระสงฆทไดรบพระราชทานการเลอนสมณศกด

และพระสงฆทไดรบพระราชทานการตงเปนพระราชาคณะใหม ลกจากอาสนสงฆและยนข น

แลวเดนเรยงแถวเขารบพระราชทานการสถาปนา เลอน และตงใหม ตามลำดบ ทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร

ทรงประเคนหรญบฏ พดยศ ผาไตร และเครองประกอบสมณศกดแดรองสมเดจพระราชาคณะ

ทง ๒ รป ทไดทรงพระกรณาโปรดสถาปนา ตามลำดบ และทรงประเคนสญญาบตร พดยศ

แดพระราชาคณะทไดรบพระราชทานเลอนและตงใหม ตามลำดบ (ขณะนน พระสงฆสมณศกดนำตง

๑๐รป เจรญชยมงคลคาถา เรอยไปจนถงรปลำดบสดทาย)รองสมเดจพระราชาคณะพระราชาคณะ

ทไดรบการสถาปนาและพระราชทานสมณศกดเร ยบรอยแลวกลบมานงยงอาสนสงฆทนง

กอนเขารบพระราชทานแลว หลงจากนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระราชทานสญญาบตร

ฐานนดรศกดแกพราหมณประจำราชสำนก เมอเสรจเรยบรอยแลว พระสงฆสมณศกดนำตง

และพระสงฆทกรปตงพดยศ รองสมเดจพระราชาคณะทไดรบพระราชทานการสถาปนารปแรก

(หรอพระสงฆทเขารบพระราชทานเลอนหรอตงสมณศกดสงสดซงเปนรปแรกในปนน ๆ) ข น

ยถา วารวหา ปรา....... ประธานสงฆนำตง รบ สพพตโย ววชชนต...... พระสงฆทงนนรวมถวาย

อนโมทนาทรงหลงทกษโณทก เมอจบท สข พลฯ ประธานสงฆนำตง ถวายอดเรก จบ รปทสอง

นำตง รบ ภวต สพพมงคล....... จบแลว พระสงฆนำตงรปทสอง ถวายพระพรลา พระสงฆ

ทไมไดรบนมนตเขาเจรญพระพทธมนตในการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาออกจากพระทนง

อมรนทรวนจฉยกลบพระอารามและอาราม สวนพระสงฆทไดรบนมนตเขาเจรญพระพทธมนต

ลกไปนงยงอาสนะตามลำดบสมณศกด ซงเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา

ไดเผดยงสงฆใหทราบไวแลวนน

การเจรญพระพทธมนตในการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

พระสงฆทเจรญพระพทธมนตในการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาในปน มพระสงฆ

จำนวน๘๑ รป ซงนมนตพระสงฆทงมหานกายและธรรมยตกนกาย ตามลำดบทางการบรหาร

��0 ศาสนพธในพระราชพธ

ของคณะสงฆและสมณศกด ตามธรรมเนยมประเพณโบราณการนมนตพระสงฆในงานพระราชพธ

สำคญ ๆ เชน วนเฉลมพระชนมพรรษา จะนมนตพระราชาคณะในภมภาคระดบเจาคณะภาค

เจาคณะจงหวด เขารวมพธเจรญพระพทธมนตหรอสวดพระพทธมนตดวย เพอทพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวจะไดทรงรจกคนเคย และเจาคณะพระสงฆาธการกจะไดรบทราบพระราชกรณยกจ

และธรรมเนยมประเพณการเจรญพระพทธมนต การรบพระราชทานฉน การถวายพระธรรม

เทศนาการถวายอดเรกถวายพระพรลาสามารถนำไปบอกเลาใหพสกนกรในชนบทไดรบทราบถง

พระราชกรณยกจและธรรมเนยมประเพณปฏบตไดอยางถกตอง ดงนน เมอมโอกาสทางหนวยงาน

ราชการทรบผดชอบในการนมนตพระสงฆในพธการตาง ๆ เมอมพระราชพธหรอพธสำคญ ๆ

ควรจะไดนมนตพระราชาคณะในสวนภมภาคเขารวมในพระราชพธหรอพธนนๆดวยเสมอ

เมอเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา ไดนมนตพระสงฆเขานงประจำ

อาสนสงฆเรยบรอยแลวพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงปฏบตพระราชกจตามลำดบดงน

- ทรงจดเทยนพระมหามงคล

- ทรงจดเทยนเทาพระองค

- ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธรปเทวรปพระเคราะห

- ทรงจดธปเทยนเครองนมสการ

- ทรงประเคนพดรองทระลกพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา๘๐พรรษา

แดสมเดจพระพฒาจารย (เกยว อปเสโณ) ประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช

และเจาอาวาสวดสระเกศ จากนนทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช

เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมารทรงประเคนพดรองทระลกฯ แดสมเดจพระราชาคณะ

และพระราชาคณะจนครบ๘๑รป

จากนนเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา อาราธนาศล ประธาน

คณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราชถวายศลทรงศล จบแลว เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ

กรมการศาสนา อาราธนาพระปรตร สมเดจพระมหารชมงคลาจารย (ชวง วรปญโญ) วดปากนำ

ขดตำนานชมนมเทวดา (สรชช สเสน สพนธ นรนท ฯลฯ ธมมสวนกาโล อยมภทนตา) พระสงฆ

เจรญพระพทธมนตทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ

สยามมกฎราชกมาร เสดจขนพระทนงไพศาลทกษณทางพระทวารเทวราชมเหศวร ทรงจดเทยน

พระมหามงคลบชาพระสยามเทวาธราชแลวเสดจออกพระทนงอมรนทรวนจฉย

��� ศาสนพธในพระราชพธ

เมอพระสงฆเจรญพระพทธมนตจบแลว สมเดจพระพฒาจารย ประธานคณะผปฏบต

หนาทสมเดจพระสงฆราช ประธานสงฆ ถวายอดเรก สมเดจพระมหาธราจารย (นยม ฐานสสโร)

วดชนะสงคราม รบ ภวต สพพมงคล ฯลฯ เมอจบ สพพสงฆานภาเวน สทาโสตถ ภวนต เต ฯ

สมเดจพระมหาธราจารย วดชนะสงคราม ถวายพระพรลา ในนามพระสงฆทเจรญพระพทธมนต

ในการพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา เมอจบคำวา “ขอถวายพระพร” เจาหนาท

ฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา เขารบพดยศ พดรอง พรอมยาม เพอนำสมเดจ

พระราชาคณะ และพระราชาคณะ ลงจากอาสนสงฆ และนำออกจากพระทนงอมรนทรวนจฉย

อนง เจาหนาทผ ซงเขารบพดยศและยาม จะตองคอยระวงและรบใชสมเดจพระราชาคณะ

พระราชาคณะทตนเปนผปฏบตหนาทใหเปนไปดวยความเรยบรอย จนกวาผเปนศษยจะมารบ

และตองเผดยงสงฆใหศษยนำบาตรพรอมถลกบาตรมาในการรบพระราชทานฉนวนรงขนดวย

(วนท๖ธนวาคม)

เจรญพระพทธมนตบทถวายพรพระและรบพระราชทานฉนวนท๖ธนวาคม

รงขน วนท ๖ ธนวาคม พระสงฆทเจรญพระพทธมนตในการพระราชพธมหามงคล

เฉลมพระชนมพรรษา จำนวน ๘๑ รป และพระสงฆทเจรญพระพทธมนตนวคคหายสมธมม

จำนวน๕ รป รวม๘๖ รป เขาสพระทนงอมรนทรวนจฉย เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ

กรมการศาสนา เขารบพดยศและบาตรของรองสมเดจพระราชาคณะ และพระราชาคณะ สำหรบ

บาตรของสมเดจพระราชาคณะ เจาหนาทฝายสนมพลเรอน กองพระราชพธ สำนกพระราชวง

เปนผ รบ สวนพดยศของสมเดจพระราชาคณะ เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ เปนผ รบ

เมอรบพดยศและบาตรแลว รปใดมาถงกอนใหนำเขานงประจำยงอาสนสงฆตามลำดบสมณศกด

เชนเดยวกบวนทเจรญพระพทธมนตไดทนท เมอนำบาตรไปตงไวบนโตะสำหรบฉนภตตาหาร

ของพระสงฆรปนนๆแลว เจาหนาทตองแตงถลกบาตรใหเรยบรอย เพอปองกนสายสะพายบาตร

ไปเกยวกบภาชนะตางๆทวางไวบนโตะสำหรบฉนภตตาหาร

เวลา๑๐นาฬกา๓๐นาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาสรกต

พระบรมราชนนาถเสดจพระราชดำเนนเขาสพระทนงอมรนทรวนจฉยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงปฏบตพระราชกจดงน

- ทรงจดธปเทยนบชาพระพทธรปเทวรปนพเคราะห

- ทรงจดธปเทยนเครองนมสการ

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระสงฆเจรญพระพทธมนตบทถวายพรพระ การเจรญพระพทธมนตหรอการสวด

พระพทธมนตในพระราชพธหรอพธหลวง ถาหากมการถวายพระธรรมเทศนาจะไมมการสมาทาน

ศลกอนการเจรญพระพทธมนตหรอการสวดพระพทธมนต แตจะมการสมาทานศลในขนตอนกอน

จะถวายพระธรรมเทศนา

สมเดจพระพฒาจารย วดสระเกศ ประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช

ขนบทถวายพรพระดงน

- นโมตสสภควโตฯลฯ

- พทธสรณคจฉามฯลฯ

- อตปโสภควาฯลฯ

- พาหสหสสมภนมมตสาวธนตฯลฯ

- มหาการณโกนาโถฯลฯ

- ภวตสพพมงคลฯลฯ

เมอพระสงฆเจรญพระพทธมนตบทถวายพรพระ จบแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

เสดจฯ ไปทรงประเคนภตตาหาร พรอมดวยพระบรมวงศานวงศ และทรงสนทนาอยจนกวา

พระสงฆจะฉนภตตาหารคาวหวานและนำชาเรยบรอยแลว จงจะเสดจฯ ไปประทบยงพระราชอาสน

และพระเกาอ เจาหนาทจะตองเตรยมตวเขาไปถอนบาตรจากพระสงฆ เมอสงเกตเหนวาพระสงฆ

สวนใหญฉนภตตาหารเสรจเรยบรอยแลว ใหรบเขาไปทยอยถอนบาตรจากพระสงฆออกมาจาก

โตะทฉนภตตาหาร เพอนำมามอบใหศษยทดานหนาพระทนงอมรนทรวนจฉย เมอพระสงฆ

ฉนภตตาหารเสรจเรยบรอยแลวตอจากนนจะเปนวาระททรงสดบพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา

การถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา

การถวายพระธรรมเทศนาในงานพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ประจำป

เรยกวา “การถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา” นบวาเปนการถวายพระธรรมเทศนาพเศษ

กวางานพระราชพธอน ๆ เจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา จะเลอกนมนต

สมเดจพระราชาคณะรปหนงรปใดอยางงานพระราชพธอน ๆ ไมได เนองจากพระสงฆผรบหนาท

ถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถาน จะตองนำความขนกราบบงคมทลเพอขอพระบรมราชานญาต

เปลยนเปนรปอนๆตามททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ เชน ในรชกาลพระบาทสมเดพระมงกฎเกลา

เจาอยหว รชกาลท ๖ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรสทรงถวายเปนประจำ

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจ าอยหว รชกาลท ๗ สมเดจพระสงฆราชเจ า

��� ศาสนพธในพระราชพธ

กรมหลวงชนวรสรวฒนทรงถวายตอมาไดเปลยนใหสมเดจพระพทธโฆษาจารย วดเทพศรนทราวาส

ถวายพระธรรมเทศนา ซงกไดถวายตอเนองจนถงรชกาลท ๘ เมอสมเดจพระพทธโฆษาจารย

วดเทพศรนทราวาสมรณภาพสมเดจพระสงฆราช (ปลดกตตโสภณมหาเถระ) วดเบญจมบพตร

ดสตวนาราม (รบหนาทถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา ตงแตครงดำรงสมณศกดท สมเดจ

พระวนรต) ซงถวายตอมาจนถงรชกาลพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และไดกราบบงคมทล

ถวายพระพรใหสมเดจพระสงฆราช (จวน อฏฐายมหาเถระ) วดมกฏกษตรยาราม เปนผถวาย

พระธรรมเทศนา ตงแตครงดำรงสมณศกดท สมเดจพระมหาวรวงศ ลำดบถดมาสมเดจพระสงฆราช

(วาสน วาสนมหาเถระ) วดราชบพธสถตมหาสมารามและสมเดจพระญาณสงวรสมเดจพระสงฆราช

สกลมหาสงฆปรณายก วดบวรนเวศวหาร เปนลำดบมา ปจจบน สมเดจพระมหาธราจารย

(นยม ฐานสสรมหาเถระ) วดชนะสงคราม เปนผถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา สำนวน

พระธรรมเทศนามงคลวเสสกถานน โดยปกตเปนการพรรณนาถงพระราชกรณยกจและพระราช-

จรยวตรในองคพระมหากษตรยาธราชเจา ทพระองคทรงพระปรชาสามารถในการดำเนน

รฐประศาสโนบายในการบรหารประเทศ และการปกครองพสกนกรพลเมองใหไดรบความรมเยน

เปนสข โดยอาศยหลกทศพธราชธรรมจรยานวตร๑๐ประการตามหลกพระพทธศาสนามทาน

การใหทานสลการตงอยในศลปรจจาคการทรงสละราชทรพยเปนตนซงตามธรรมเนยมปฏบต

พระสงฆผถวายพระธรรมเทศนาในการพระราชพธหรอพธหลวง จะตองมการแตงสำนวนการเทศน

และจดพมพสำเนาเทศนใหสำนกพระราชวงนำขนทลเกลาฯถวายสำนวนการถวายพระธรรมเทศนา

เมอพระสงฆรบพระราชทานฉนภตตาหารคาวหวานและนำชาเรยบรอยแลว เจาหนาท

ฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา เชญคมภรเทศนข นสธรรมาสน ๑ คน ขณะเชญ

คมภรเทศนขนสธรรมาสนใหเดนดวยอาการอนสำรวม ตวตงตรง มอพนมไวระหวางอก แลววาง

คมภรเทศนไวระหวางหวแมมอและนวชในขณะกระพมมอไหว และอก๑คน เชญพดรองไปวางไว

ทางดานซายมอของธรรมาสน ผทเชญพดรองตองถวายความเคารพ (คำนบ) กอนเดนเขาไป

และอก ๑ คน เดนเขาไปปฏบตและนมนตพระสงฆผถวายพระธรรมเทศนาขนสธรรมาสน โดยม

ผรวมเขาปฏบตงานในขนตอนนคอเจาหนาทฝายศภรตเจาหนาทฝายสนมพลเรอนกองพระราชพธ

สำนกพระราชวง เจาหนาทกรมประชาสมพนธ ขอสงเกตในการทจะนมนตพระสงฆผ ถวาย

พระธรรมเทศนาขนธรรมาสน จะตองสงเกตขณะทเจาหนาทฝายสนมพลเรอน กองพระราชพธ

สำนกพระราชวงนำเทยนชนวนเขาไปทลเกลาฯถวายเพอทรงจดเทยนสองธรรมและทรงจดธปเทยน

เครองทรงธรรม ขณะทรงรบเทยนชนวนจดเทยนสองธรรม ใหเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ

นมนตพระสงฆผถวายพระธรรมเทศนาเดนขนสธรรมาสนทนท เมอพระสงฆนงเรยบรอยแลว

��� ศาสนพธในพระราชพธ

เจาหนาทฝายสนมพลเรอน กองพระราชพธ สำนกพระราชวง จะไดอญเชญเทยนสองธรรม

ไปปกยงจงกลณทธรรมาสนโดยสะดวก เมอดนตรหยดบรรเลง เจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภ

กรมการศาสนา อาราธนาศล สมเดจพระมหาธราจารย ถวายศล ทรงศล เจาหนาทฝายพธ

อาราธนาธรรม สมเดจพระมหาธราจารย ถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา เมอถวาย

พระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา จบ พระสงฆท งน นเจรญบทถวายพระพรชยมงคลคาถา

“ภมพลมหาราชวรสส ชยมงคลคาถา” จบแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงประเคน

จตปจจยไทยธรรมเครองบชากณฑเทศน และทรงประเคนจตปจจยไทยธรรม แดสมเดจ

พระพฒาจารย ประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช แลว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร ทรงประเคน

จตปจจยไทยธรรมแดสมเดจพระราชาคณะรองสมเดจพระราชาคณะและพระราชาคณะจนครบ

๘๖ รป สำหรบพระราชาคณะต งแตช นรองสมเดจพระราชาคณะลงมา เจาหนาทฝายพธ

กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา จะตองเผดยงสงฆโดยการนมนตลงจากอาสนสงฆ และเดนแถว

เขารบการทรงประเคนแลว เดนกลบมานงอาสนะทนงอยเด มตามลำดบจนถงรปสดทาย

เมอพระสงฆรปสดทายนงยงอาสนะเรยบรอยแลว พระสงฆทงนน พงตงพดยศ ถวายอนโมทนา

ถวายอดเรกและถวายพระพรลาตามลำดบขณะพระสงฆกลาวถวายพระพรลาเจาหนาทฝายพธ

กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา และเจาหนาทฝายศภรต กองพระราชพธ สำนกพระราชวง

ตองเตรยมตวเขารบพดยศและถวายการปฏบตพระสงฆลงจากอาสนสงฆเชนเดยวกบวนแรก

และขอนำพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา ในการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา ประจำป

พทธศกราช๒๕๕๐ลงพมพไวดงน

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระมงคลวเสสกถา

ในพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย ในพระบรมมหาราชวง

วนพฤหสบดท ๖ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ เวลา ๑๒.๐๐ น.

สมเดจพระมหาธราจารย วดชนะสงคราม

รบพระราชทานถวาย

ขอถวายพระพร เจรญพระราชสรสวสดพพฒนมงคล พระชนมสขทกประการ จงมแด

สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจาผทรงพระคณอนประเสรฐ

บดน จกรบพระราชทานถวายวสชนาพระธรรมเทศนา ฉลองพระเดชพระคณ ประดบ

พระปญญาบารม ถาถวายวสชนาไปมไดตองตามโวหารอตถาธบาย ในพระธรรมเทศนาณบทใด

บทหนงกด ขอเดชะพระเมตตาคณพระกรณาคณพระขนตคณทรงพระกรณาโปรดพระราชทาน

อภยแกอาตมะผมสตปญญานอยขอถวายพระพร

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ

หโต พหนน ปฏปชช โภเค

ต เทวตา รกขต ธมมคตต

พหสสตต สลวตปปนน

ธมเม ฐต น วชหาต กตต

ธมมฏฐ สลสมปนน สจจวาท หรมน

เนกข ชมโพนทสเสว โก ต นนทตมาหรต

เทวาป น ปสสนต พรหมนาป ปสสโตต.

บดน จกรบพระราชทานถวายวสชนา พระธรรมเทศนา พระมงคลวเสสกถา ฉลอง

พระเดชพระคณ ประดบพระปญญาบารม เปนปสาทนยกถามงคลานโมทนา ในมหามงคลสมย

อภลกขตกาล โดยสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ผทรงพระคณอนประเสรฐ ทรงเจรญ

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระชนมพรรษามาโดยสวสด ครบ ๘๐ พระวสสาบรบรณ ซงไมมพระมหากษตรยพระองคใด

ในอดตกาล ททรงพระชนมายยนนานถงเพยงน นบไดวาสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา

ทรงปพเพกตปญญตาความเปนผมบญอนประกอบดวยการเจรญพระชนมายยนนานคอเมตตากรณา

ในผอนสตวอน อนทรงปฏบตบำเพญไวในชาตกอน ภพกอน ผลสะทอนจงสงมาในชาตน ภพน

บดนมาบรรจบพระบรมราชสมภพทรงพระราชปรารภมหามงคลสมย ทรงมพระบรมราชโองการ

โปรดเกลาฯ ใหตงการพระราชพธ ทรงบำเพญพระราชกศลเฉลมพระชนมพรรษา ทรงกระทำ

สกการบชา พระพทธาทรตนตรย ดวยราชาภมานสกการภณฑ ประทป ธปเทยน สคนธชาต

ระเบยบกสมมาลา พระราชทานถวายบณฑบาตขชชะโภชนาหาร และไทยธรรมสมณบรขารใน

พระภกษสงฆแลว ทรงพระราชอทศสวนพระราชกศลแกเทพยดาและมนษย เปนสวนเทวดาพล

ญาตพลและสรรพสาธารณพลธรรมบรรณาการเพอใหอนโมทนาสมฤทธผลสขสมบตอนไพบลย

เพอจกไดเก อกล ไมตรหโตปเทศกลยาณจต ประสทธชยมงคลพระชนมสข ศภวบลมนญผล

เพมพระบรมโพธสมภารสปปรสปฏบตดวยพระกลยาณเกยรตคณอดลยบรสทธสมดงพทธนพนธ

ภาษตทตรสไวในปญจกนปาต องคตตรนกาย วา สปปรโส ภกขเว ชายมาโน เปนอาท ความวา

ดกอนภกษทงหลาย สปปรษเกดในตระกลเปนไปเพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกชน

เปนจำนวนมาก คอ แกมารดาบดา แกบตรภรรยา แกคนรบใชคนทำงานทวไป แกมตรอำมาตย

แกสมณพราหมณ เหมอนอยางมหาเมฆฝนหลวงตกลงมายงขาวกลาทงปวงใหถงพรอมงอกงาม

เปนไปเพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกชนเปนอนมาก ฉะนน หโต พหนน ปฏปชช

โภเค บคคลผใดไดปฏบต โภคสมบต ดำรงฆราวาสวสย เกอกลเปนประโยชนแกชนเปนอนมาก

ต เทวตา รกขต ธมมคตต เทพดายอมรกษาบคคลนน ผอนธรรมรกษาคมครองแลว พหสสต

สลวตปปนน ธมเม ฐต น วชหาต กตต ชอเสยงเกยรตคณยอมไมละไมทอดทงบคคลนน ผเปน

พหสต มการสดบตรบฟงมาก ธมมฏฐ สลสมปนน มสลาจารวตรมารยาทอนงาม ดำรงมน

ในคณธรรมโกตนนทตมาหรตใครเลาควรจะตเตยนบคคลนน

จกขอรบพระราชทานถวายวสชนาเรองทานการใหการบำเพญบญซงสมเดจบรมบพตร

พระราชสมภารเจา ผทรงพระคณอนประเสรฐ ทรงบำเพญอยตลอดเวลา ทาน การให โดยทวไป

คอ การใหเพออนเคราะหผทขาดแคลนควรทจะอนเคราะห เพอสงเคราะหผทควรสงเคราะห

เปนการผกใจ ผกไมตรจ ต หรอเพอบชาผ ท ควรบชา เปนการบชาคณหรอตอบแทนคณ

หรอเปนการบำเพญบญในบญเขต สมเดจพระบรมโลกเชฎฐ ตรสสอนใหทำทานอยางมขอบเขต

และเหตผลดงทตรสไววา วเจยยทาน ทตพพ ทรงสรรเสรญการเลอกให พจารณาใครครวญให

และทรงแสดงคณสมบตของทานไว๓ประการคอเจตนาสมปทาถงพรอมดวยเจตนาคอมเจตนาด

��� ศาสนพธในพระราชพธ

กอนจะให กำลงใหกมจตผองใส ครนใหแลวกอมใจ วตถสมปทา ถงพรอมดวยสงของ ไดแก

สงของทควรให เปนประโยชนแกผรบ ปฏคาหกสมปทา ถงพรอมดวยผรบ คอผรบเปนผสมควร

ทจะรบทาน และตรสสอนใหทำทานเปนบญ คอใหเปนความด เปนเครองชำระลางความชว เชน

โลภะความอยากไดและมจฉรยะความตระหนอสสาความรษยาเปนตนใหทำทานเปนกศลคอ

เปนกจของคนฉลาด ตรสสอนใหทำทานเปนสปปรสทาน ไดแก ทานของคนดมปญญา เชน

ใหถกกาลถกสมย ตรงกบใจของผรบ ไมทำตนเองและผอนใหเดอดรอน นอกจากนยงตรสสอน

ใหขยนหมนเพยรแสวงหาทรพยใหไดมาในทางทชอบ รจกรกษาทรพยทหามาได ใหคบเพอนดงาม

ทจะชกนำไปทางดไมชกนำไปทางชวเชนทางอบายมขตางๆและรจกใชทรพยพอเหมาะพอดคอ

รจกประหยดและอดออม ทงไดสอนถงวธใชจายไวดวย ดงทตรสสอนถงประโยชนเกดแตการถอ

โภคทรพย ๕ อยาง คอ ๑) เลยงตนเอง มารดาบดา บตรภรรยา ผทตนรบผดชอบใหเปนสข

๒) เลยงเพอนฝงใหเปนสข ๓) บำบดอนตรายอนเกดจากเหตตาง ๆ ๔) ทำพล ๕ อยาง คอ

ญาตพล สงเคราะหญาต อตถพล ตอนรบแขก ปญพเปตพล ทำบญอทศใหผ ตาย ราชพล

ถวายหลวงมภาษอากรเปนตนเทวดาพลบำเพญบญถวายเทวดา๕)บรจาคทานในสมณพราหมณ

อนงสมเดจพระบรมศาสดาทรงแสดงทานการใหไว๒ประการคออามสทานการใหพสด

สงของตางๆเครองบำรงรางกายเครองใชสอยเสอผาอาภรณเปนตน๑ธรรมทานการใหธรรม

คอการแนะนำสงสอนบอกกลาวอบรมชโทษแสดงคณฯลฯ๑ตรสวาการใหทงสองอยางน

ธรรมทาน การใหธรรมเปนเลศ ประเสรฐทสด พจารณาโดยเหตผล กพงเหนความสำคญไดวา

ความทกขยากขาดแคลนของคนเรา ม ๒ ทาง คอ ทางรางกายและจตใจ อามสทานเปนเครองบรรเทา

ความทกขยากขาดแคลนทางกาย เชน เมอตองการอาหาร เครองนงหม แลวไดสงเหลาน น

มาบรโภคใชสอย กบรรเทาความทกขยากขาดแคลนทำใหเกดความสขทางกายได สวนธรรมทาน

การใหธรรมเปนเครองบรรเทาความทกขยากขาดแคลนทางจตใจ เชน ขณะทจตใจเกดความทกขรอน

เมอไดธรรมทเหมาะสมมาดบทกข กทำใหจตใจเกดความสขได นอกจากน ธรรมทานยงเปนเครอง

บรรเทากเลสทางจตใจแกความประพฤตชวรายเสยหายทำใหจตใจทหวกระหายดวยโลภะตณหา

ใหร จกอม ใหร จกเตม ใหร จกพอ ธรรมะอยางเดยวเทานน เปนเครองแก กน บรรเทากเลส

และทจรตได ทำใหเกดความสขทางกายไดดวย เพราะเมอบคคลมธรรมะแลว พากนละทจรต

ประกอบสจรต พากนประกอบอาชพและการงานตาง ๆ ดวยความขยนหมนเพยรในทางทชอบ

กจกเกดความสมบรณพนสขโดยทวไปดงเรองในกรธรรมชาดกทานสาธกไววาชาวเมองกลงครฐ

เกดทพภกขภย ฝนแลงขาวยากหมากแพง จงไปขอชางเผอกจากกรรฐ ซงฝนตกบรบรณด

ดวยคดวาชางเผอกเปนเหตใหฝนตกด พระเจาแผนดนกรรฐกพระราชทานชางใหตามประสงค

��� ศาสนพธในพระราชพธ

เมอชาวกลงครฐไดชางไปแลว ฝนกยงไมตก ชาวกลงครฐจงกราบทลขอไปใหม ซงสงทไดไปแลว

จะทำใหฝนตกดเหมอนกรรฐพระเจาแผนดนกรรฐจงพระราชทานกรธรรมคอศล๕ใหชาวกลงครฐ

รกษาสมาทานกนชาวกลงครฐเมอไดรกษาสมาทานศล๕แลวฝนกตกลงบรบรณแกความขาดแคลน

แควนกลงครฐกเกดความอดมสมบรณพนสขขน ดวยเหตน สมเดจพระชนสหบรมศาสดา จงทรง

ภาษตวา สพพทาน ธมมทาน ชนาต การใหธรรมคำสงสอนชนะการใหทงปวง แมสมเดจพระบรมศาสดา

เมอยงเปนพระโพธสตวยงมไดตรสร กไดทรงประทานสงของทงปวงมาโดยลำดบ เมอไดตรสรแลว

กทรงประทานพระธรรมคำสงคำสอน คอพระพทธศาสนา ซงชาวโลกพทธบรษททงปวงไดรบไว

และไดปฏบตสบทอดกนมา พระพทธศาสนาจงไดดำรงมนอยในโลก เปนเหตใหเกดประโยชน

เกอกลและความสขตราบเทาถงทกวนน

ทานอกประเภทหนง คอ อภยทานการใหอภย ไมมเวรไมมภยตอกน โดยมเมตตาไมตร

มความรกเอออาทรกรณาความสงสารคดจะชวยใหพนทกขเปนคณธรรมนำคอเปนเบองหนา

เปนเบองตน ในบคคลและสตวอนทควรใหอภย บคคลผใหอภยทาน เมอเหตการณกอใหเกด

ความโกรธ อาฆาต พยาบาทเกดขน เชน ถกดาวา ทบต ใสรายปายส ตำหนตเตยน ประหต

ประหาร ทำรายรางกาย ทำลายจตใจ โดยอาการอยางใดอยางหนงใหปรากฏ กงดโทสะประทษราย

ตอบ โกรธตอบ ดาตอบได ไมพยาบาทอาฆาตผ ทกระทำกอนน น โดยยดหลกคำสอนของ

พระพทธศาสนาเปนเครองระงบ หลกคำสอนของพระพทธศาสนา สมเดจพระบรมศาสดา

ทรงตำหนผทดาตอบทบตตอบวารายตอบใสความตอบตำหนตเตยนตอบประหตประหารตอบ

วาเปนผเลวทรามกวาผทกระทำกอนผปฏบตเชนนเปนผชอวาผใหอภยตามหลกของพระพทธศาสนา

มเรองสาธกทานยกตวอยางไวในคมภรพระวนยปฎกความวา พระเจาพรหมทต กษตรยผครอง

พระนครพาราณส มพระประสงคจะขยายราชอาณาจกรใหแผไพศาลจงเสดจกรฑาทพยกพลบก

ยดแควนโกศลซงมพระเจาทฆตโกศลเปนพระราชาแควนโกศลมพลเมองนอยไมอาจสรบพระเจา

พรหมทตได จงเสดจหนออกจากพระนคร ไปหลบซอนพระองคอย ณ บานชางหมอ พรอมทง

พระมเหส ตอมาพระมเหสทรงพระครรภประสตพระโอรสเปนพระราชกมารทรงขนานพระนามวา

ทฆาวกมาร อยดวยอาการปกปดพระองค ไมประสงคจะใหผ ใดทราบวาเปนเช อสายกษตรย

พระเจาทฆตโกศล จงทรงนำทฆาวกมารไปฝากไวในสำนกอาจารยทศาปาโมกขในเมองตกกศลา

กาลตอมา พระเจาพรหมทตสบทราบวา พระเจาทฆตโกศลพรอมทงพระมเหสหลบซอนพระองค

อยทบานนายชางหมอ จงสงทหารไปลอมจบ เมอจบไดแลวใหจดการสำเรจโทษคอประหารตาม

หนาท เมอขาวทราบถงทฆาวกมารวา พระบดาพระมารดาถกจบจะถกประหาร จงมความทกข

และกงวลใจ จงแฝงพระองคเขาไปในทประชมน น ประทบยนอยหาง ๆ พระเจาทฆตโกศล

��� ศาสนพธในพระราชพธ

และพระเทว ถกมดอยทตะแลงแกงประหาร ทอดพระเนตรเหลอบเหนทฆาวกมาร กทรงจำได

ไมทรงประสงคจะใหทฆาวกมารผกเวรสรางภยพยาบาทปองรายพระเจาพรหมทตตอไป

จงประทานโอวาทวา ทฆาว พออยาเหนยาวดกวาสน ทฆาว พออยาเหนสนดกวายาว ในทประชมนน

กเกดความสงสยขนวาทฆาวเปนใครอยทไหนชะรอยจะเปนเชอสายของพระเจาทฆตโกศลทกคน

กเหนเชนน

ภายหลง เมอทฆาวกมารเจรญวยในสำนกอาจารยทศาปาโมกข ตงใจศกษาศลปวทยา

การในยทธวธและการดดพณเมอมความรความสามารถพอสมควรแลวกลาออกจากสำนกอาจารย

มงมนเขาไปสมครงานเปนคนเลยงชางของพระเจาพรหมทต ดวยหวงจะแกแคนแทนพระบดา

พระมารดาปฏบตงานดวยความขยนหมนเพยรและรอบคอบจนพระเจาพรหมทตวางพระทยตงไว

เปนทหารคนสนทใกลชดพระองคใหตดตามทกหนทกแหงทเสดจไป

วนหนงพระเจาพรหมทตมพระประสงคจะทรงกฬาลาสตวในกลางไพรจงใหทฆาวกมาร

ตามเสดจไปดวย เพอชวยปองกนอนตราย เมอทรงตามเนอไปไกลจากไพรพลทงหลายมแตทฆาวกมาร

เพยงคนเดยวทตดตามไป ทรงเหนอยพระวรกายมากขน ประสงคจะพกผอน จงเสดจเขาไป

ประทบณ โคนไมใหญ ทรงอาศยพระเพลาของทฆาวกมารเปนเสมอนพระเขนย จงทรงมอยผอย

หลบไป เปนโอกาสใหทฆาวกมารไดวาระทจะปลงพระชนมแกแคนแทนพระเจาทฆตโกศล

ผพระบดา ทฆาวกมารชกพระแสงดาบออกมาดวยหวงจะปลงพระชนมพระเจาพรหมทตแตกลบ

ระลกขนมาวาตนเจรญเตบโตขนมาถงเพยงน เพราะพระเจาพรหมทตชบเลยงจงระงบดบอารมณ

สอดพระแสงดาบเขาฝกดงเกา ขมพระทยระงบไว ทรงชกพระแสงดาบออกถงสองครง แตมได

ตดสนพระทยฟนลงไป เพราะระลกถงพระกรณาทพระเจาพรหมทตชบเลยงจงวางพระแสงดาบไว

ใกล ๆ แลวทรงระลกตอไปวา พระบดาพระมารดาของเราถกชงราชสมบตไร ท อยอาศย

ตองหลบซอนอยทบานนายชางหมอตอมายงใหทหารจบมาปลงพระชนมจงควรทเราจะแกแคนแทน

พระบดาพระมารดา เมอตกลงใจเชนนจงหยบพระแสงดาบขนมากำไวแนนดวยหมายใจจะฟน

พระศอพระเจาพรหมทตใหขาดจงจบทมวยพระเกศาพระเจาพรหมทตไวแนน

ขณะน น พระเจ าพรหมทตกำลงทรงพระสบ นวา ท ฆาวกมารเง อพระแสงดาบ

จะฟนพระองคพระองคตกพระทยกลว จงประนมมอรองขอชวตวาพอทฆาว ขอชวตเราอยาฆาเราเลย

เมอทฆาวกมารไดยนดงนน กระลกถงพระโอวาทของพระเจาทฆตผบดาประทานไวครงสดทายวา

ทฆาว พออยาเหนยาวดกวาสน ทฆาว พออยาเหนสนดกวายาว ขนมาได จงปลอยมวยพระเกศา

พระเจาพรหมทตวางพระแสงดาบทนทแลวทลขอชวตตอพระเจาพรหมทตวาหมอมฉนผดไปแลว

ขอพระราชทานอภยใหชวตแกหมอมฉนดวย พระเจาพรหมทตจงตรสวา เรายกชวตใหเจา

��0 ศาสนพธในพระราชพธ

เพราะเจาไมฆาเรา ทงสองกใหอภยแกกนและกน แควนทงสองคอ กาสและโกศล กเปนมณฑล

อนเดยวกนแตนนมา

อภยทาน คอความมเมตตากรณา ไมกอเวรสรางภย ไมพยาบาทปองราย ปรารถนา

ความสขแกผ อ นสตวอนโดยสวนเดยว จงเปนเหตใหสงคมโลกอยเยนสขสบาย คลายรอน

ผอนความทกข ดงพรรณนามา ผตงอยในธรรม ถงพรอมดวยศล คอการรกษากายวาจา มปรกต

กลาวคำสตย คำจรง มใจประกอบไปดวยหรละอายบาปทจรต ผบรสทธดจแทงทองชมพนท

เทวาป น ปสสนต พรหมนาป ปสสโต แมเทพยดากยกยองนยม ถงพรหมกสรรเสรญบคคลผนน

ดวยประการดงน

สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ไดทรงอบรมพระองคใหทรงสมบรณดวยคณธรรม

เปนมงคลวเสสสวนอตตสมบต ทรงดำรงรฐราไชศวรรยปกครองอภบาลประเทศชาตประชาชน

โดยธรรม เปนมงคลวเสสสวนรฏฐาภปาลโนบายใหวฒนาสถาพรในทกทาง ไดทรงปฏบต

พระราชกรณยกจทกอยาง เพอใหประเทศชาตไทยวฒนาสถาพรดวยสารสมบต ท งปวง

เปนสวนปรปฏบตประชาชนทงชาตกบทงคณะสงฆทงปวง ตางระลกและสำนกในพระมหากรณาธคณ

พนประมาณ เมอถงปครองสรราชสมบตครบ๖๐พระพรรษา ใน พ.ศ. ๒๕๔๙ จงพรอมใจกน

เฉลมฉลองทวประเทศดงทปรากฏแกชาวโลกทผานมา

สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ผ ทรงพระคณอนประเสรฐ เสดจเถลงถวลย

สรราชสมบตเปนพระมหากษตรยของปวงชนชาตไทย ทรงประทานพระปฐมบรมราชโองการแก

ปวงชนชาวไทยในการพระราชพธบรมราชาภเษกวา“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสข

แหงมหาชนชาวสยาม” นบตงแตนนเปนตนมา พระราชกรณยกจใหญนอยทกประการททรง

ปฏบตไดเปนไปตามพระปฐมบรมราชโองการครบถวนบรบรณ

สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ไดเสดจพระราชดำเนนทรงเยยมเยยนประชาชน

พระราชทานความชวยเหลอ แกไขปญหาประชาชนในทองทตาง ๆ ตงแตพ.ศ.๒๔๙๕ เปนตนมา

เพราะทรงถอวา การชวยเหลอประชาชนเปนหนาทของพระมหากษตรยตองทรงทำเปนประจำ

อยแลว อนง การชวยเหลอคนทตกทกขไดยากนน เปนบญเปนกศลแกผ กระทำ เปนไปตาม

หลกธรรมคำสอนของพระพทธศาสนา คอ การสงเคราะห อนเคราะห ผทำบญยอมไดรบความ

อมอกอมใจในการกระทำ คอไดบญ การพฒนาประเทศมความจำเปนตองทำตามลำดบช น

ตองสรางพนฐาน คอ ความพอม พอกน พอใชของประชาชนสวนใหญเปนเบองตนกอน โดยใช

วธการและอปกรณทประหยดแตถกตองตามหลกวชา เมอไดหลกฐานมนคงพรอมพอสมควร

และปฏบตไดแลวจงคอยสรางคอยเสรมความเจรญฐานะทางเศรษฐกจใหสงขนโดยลำดบสถาบน

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระมหากษตรยและพระราชกรณยกจเกยวกบการพฒนาตาง ๆ ทเรยกวา โครงการอนเนองมาจาก

พระราชดำรนนแลเปนทมาของความมนคงของชาตและความสงบสขของสงคมไทยทงในปจจบน

และอนาคต

อนงในวาระทสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจาผทรงพระคณอนประเสรฐทรงบำเพญ

พระราชกรณยกจเปนพเศษ มพธพระราชทานปรญญาบตร เปนตน ทรงพระราชทานพระบรม-

ราโชวาทเปนเครองเตอนใจใหสตแกผรวมพธงานนนๆยอมเปนธรรมทานการใหธรรมะคำสงสอน

ขอพระราชทานนำมาสาธก ยกเปนตวอยางในทน ซงมข อความตามพระบรมราโชวาทวา

“ทานทงหลายทสำเรจการศกษา และจะไดออกไปประกอบการงานเรมตนชวตใหมของทานนน

ขาพเจาขอฝากคตไวเปนเครองกำกบใจมคณธรรมขอหนงสำคญซงทานตองปฏบตอยางเครงครด

อยเสมอ คอความสตยสจรต ประเทศบานเมองจะวฒนาถาวรอยได กยอมอาศยความสตยสจรต

เปนพนฐานทานทงหลายจะออกไปรบราชการกดหรอประกอบกจการงานสวนตวกดขอใหยดมน

อยในคณธรรมท ง ๓ ประการ คอ สจรตตอบานเมอง สจรตตอประชาชน สจรตตอหนาท

ทานจงจะเปนผควรแกการสรรเสรญของบคคลทวไป”

พระบรมราโชวาท ททรงประทานแกนกเรยนวชราวธวทยาลย เมอวนท ๑๖ กมภาพนธ

๒๕๐๐ ความวา “การทเราศกษาวชาความรนน ความจรงไมใชเพอใครเลย แตเพอตวเราเอง

ในการทจะดำเนนชวตตอไปในวนหนา ถาเรยนด กจะไดใชความรในการประกอบกจการใหเปน

ประโยชนเปนทพงแกตนและเปนทชนชมแกวงศตระกลตอไปดวย”

พระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

วนท ๒๐มกราคม๒๕๐๓ความวา “การทจะใชความรประกอบอาชพตอไปขางหนาควรนกถงเกยรต

และความซอตรง เพอประโยชนสวนรวมใหมากบานเมองจะเจรญรงเรอง กไดอาศยคนดทมความร

ชวยกนประกอบกจการงาน”

พระบรมราโชวาท ในโอกาสทสถาบนและองคกรทางศาสนาเขาเฝาฯถวายพระพรชยมงคล

๔ ธนวาคม ๒๕๑๑ ความวา “ศลน กหมายความวา เปนกฎเกณฑหรอกฎปฏบตในสงคม

ศลไมใชสงทสงสงแทๆคอถาพดถงทางศาสนากเปนขนตนมศลกหมายถงวาสามารถทจะมชวตอย

โดยไมเบยดเบยนผอนแลวกไมเบยดเบยนตนเอง”

พระบรมราโชวาทในพธเปดงานชมนมลกเสอแหงชาตคายลกเสอวชราวธ๑๑ธนวาคม

๒๕๑๒ ความวา “ในบานเมองนน มท งคนดและคนไมด ไมมใครจะทำใหคนทกคนเปนคนด

ไดท งหมด การทำใหบานเมองมปกตสขเรยบรอย จงมใชการทำใหทกคนเปนคนด หากอยท

การสงเสรมคนด ใหคนดไดปกครองบานเมอง และควบคมคนไมดไมใหมอำนาจ ไมใหกอความ

เดอดรอนวนวายได”

��� ศาสนพธในพระราชพธ

อนพระราชกศลจรยาสมมาปฏบต เปนทต งแหงสรสวสดพพฒนมงคลพระชนมสข

ทกประการ ทสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ผทรงพระคณอนประเสรฐ ทรงบำเพญมา

ตงแตตนจนกระทงปจจบน เกยวกบทาน การพระราชทาน การให การสงเคราะห การอนเคราะห

ศล การรกษาพระวรกายพระวาจา ใหสะอาดปราศจากโทษมลทน ภาวนา การนอมนกระลกถง

คณพระศรรตนตรย คอ พระพทธเจา พระธรรมเจา พระสงฆเจา เปนสรณะเปนทพงอนประเสรฐ

เปนอากรบอเกดความพพฒนสวสด เปนทเจรญพระชนมสขทกประการ คอ พระชนมายยนนาน

พระฉววรรณผองใสสขพระวรกายสขพระทยบรบรณ เพมพนพระกำลงพระวรกายกำลงพระทย

กำลงพระสตปญญาพระกำลงความสามารถเปนพระอตตสมบตสมบตสวนพระองคเปนพระปรหต

ปฏบต ทรงปฏบตประโยชนสขเพอผอน คอ พสกนกรไทยทงชาต และเปนรฏฐาภปาลโนบาย คอ

อบายวธในการปองกนประเทศรกษาประเทศไทยใหเจรญงอกงามมนคงดำรงอยตลอดกาล

ในปพ.ศ.๒๕๕๐น เปนปทสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจาผทรงพระคณอนประเสรฐ

ทรงเจรญพระชนมาย ๘๐พระวสสา ประชาชนทงชาต คณะสงฆทกฝาย ตางพรอมใจกนจดงาน

เฉลมฉลองพระเกยรต ทวประเทศยงใหญไพศาลพเศษ แสดงความจงรกภกดดวยวธตาง ๆ

โดยคณะรฐบาลอำนวยการมอาท ขอพระราชทานพระมหากรณาหลอพระปฏมาสดแตจะม

พระราชดำร ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟา

มหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนทรงเททองหลอพระพทธปฏมาประจำ

พระชนมวาร ในพระราชพธหลอณ วดพระศรรตนศาสดาราม คณะสงฆโดยมหาเถรสมาคม

จดชำระพระไตรปฎก ฉบบเฉลมพระเกยรตท งฉบบภาษาบาลและภาษาไทย คณะรฐบาล

โดยรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม จดใหขาราชการและประชาชนทวประเทศอปสมบท

ถวายพระราชกศล โดยทางราชการไมคดเปนวนลา๑๕ วน โดยตงจำนวนผมศรทธาไว ๘,๐๐๐คน

รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการชกชวนนกเรยนชนประถมและชนมธยมทวประเทศใหบรรพชา

เปนสามเณรเฉลมพระเกยรตถวายพระราชกศลในระหวางปดภาคเรยนทวประเทศ ประมาณ

๘๔,๐๐๐คนโดยมตองใชงบประมาณปรากฏวาวดอารามบดามารดาครอาจารยขาราชการ

พอคา ประชาชน ทกฝายใหการสนบสนนโดยมตองใชงบประมาณ องคกรศาสนา พทธสมาคม

รฐวสาหกจ หนวยราชการสงกดทหารบก ทหารเรอ ทหารอากาศ ตำรวจภธรภาค ตลอดจน

กระทงองคกรสมาคม จดการกศลเฉลมพระเกยรตโดยกศลวธตาง ๆ วดในพระพทธศาสนา

จดสรางปชนยวตถ พระพทธรปพระสถปเจดย เสนาสนะถาวรวตถ มศาลาการเปรยญ โรงเรยน

พระปรยตธรรมโรงเรยนประชาบาลประถมศกษาเฉลมพระเกยรตนอมเกลานอมกระหมอมถวาย

พระราชกศลจำนวนหลายแหงหลายท

��� ศาสนพธในพระราชพธ

อนง รฐบาลไดจดหานำททำพธพลกรรมจากแหลงนำศกดสทธ ทมชอเปนมงคล

ทวพระราชอาณาจกร ทประชาชนเคารพนบถอมาแตโบราณกาล ทำพธพลกรรมพรอมกนในวนธงชย

และไดอญเชญมาประกอบพธเสกทำนำพระพทธมนตศกดสทธ ณพระอโบสถวดพระเชตพนวมล

มงคลาราม กรงเทพมหานคร ในวนจนทรท ๓ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๐ น เพอนอมเกลา

นอมกระหมอมถวายพระพรชยมงคล

คณะสงฆ โดยคณะกรรมการมหาเถรสมาคม มเจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร

สมเดจพระสงฆราช เปนประธานจดการใหเจาคณะใหญหนตางๆทงสหนจดพธนวคหายสมธรรม

เฉลมพระเกยรต เสรมพระบารมสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา วนเสารท ๑ ธนวาคม

๒๕๕๐ โดยเจาคณะใหญธรรมยตจดพธทวดเทพศรนทราวาส เจาคณะใหญหนตะวนออกจดพธ

ทวดสระเกศราชวรมหาวหาร เจาคณะใหญหนเหนอ จดพธทวดปากนำภาษเจรญ ในวนจนทรท

๓ ธนวาคม ๒๕๕๐ เจาคณะใหญหนกลาง จดพธทวดชนะสงคราม และเจาคณะใหญหนใต

จดทวดเบญจมบพตรดสตวนาราม

ในมงคลสมย พ.ศ. ๒๕๕๐ น สมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ผ ทรงพระคณ

อนประเสรฐทรงเจรญพระชนมพรรษาบรรจบครบ๘๐พระวสสาทรงดำรงสรราไชศวรรยสมบต

ปกครองประเทศชาตโดยธรรมใหวฒนาสถาพรในทกทางไดทรงปฏบตพระราชกรณยกจทกอยาง

เพอใหประเทศไทยนเจรญดวยธนสารสมบตนานาประการ แมในทางศาสนจกรกไดทรงปฏบต

ในฐานะทรงเปนเอกอครศาสนปถมภก โดยสมควรทกประการ คณะรฐบาล ประชาชนทงชาต

คณะสงฆทกสวน ตางสำนกในพระมหากรณาธคณพนประมาณ จงกำหนดการเฉลมฉลอง

พระชนมพรรษาครบ๘๐พระวสสาบรบรณทวประเทศตลอดปแสดงความจงรกภกดดวยวธการ

ตาง ๆ บำเพญกศลสาธารณประโยชนตาง ๆ นอมเกลานอมกระหมอมถวาย ดวยจตใจเคารพ

สกการะ เทดทน บชา ศรทธาในสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจาพระมหากษตรยผทรงเปน

องคประมขแหงประเทศชาต องคเอกอครศาสนปถมภก ต งสตยาธษฐานเปนอนเดยวกน

ถวายพระพรชยมงคล

จรญชว มหาราชา สขปปตโต อนามโย

ขอถวายพระพรสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ผทรงประดบดวยพระคณสมทย

อนพเศษนน ๆ ทรงพระชนมพรรษายนนาน ทรงสำราญสมบรณพระอนามย ทรงพระเจรญดวย

พระราชอสรยยศเดชานภาพ ทอดพระเนตรเหนแตกจการอนเจรญเปนนตยกาล เสดจสถต

ยงยนนานในสรราชสมบตปกครองรฐสมาใหสมบรณสมพระราชประสงค

��� ศาสนพธในพระราชพธ

ลำดบน พระสงฆเถรานเถรทงหลายในมหาสมาคมมงคลกาลน มสมานฉนทพรอมใจกน

ตงสตยาธษฐาน อญเชญคณพระศรรตนตรย ทปรากฏเปนมงคลสงสดของทวยเทพและมนษย

ทงหลายประสทธถวายพระพรชยแดสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจาโดยรตนตยคาถา

อรห สมมาสมพทโธ อตตม ธมมมชฌคา

พระอรหนตสมมาสมพทธเจาไดตรสรพระธรรมอนสงสด ยงพระสงฆหมใหญใหเบกบาน

ตนจากกเลสนทรา นจดวาพระรตนตรย คอ วตถอนประเสรฐใหเกดความยนด ๓ ประการ

ยอมเปนไปเพอความบรสทธอยางยงไพศาลแกผ เลอมใส ดวยเดชานภาพพระศรรตนตรย

ดลบนดาล ขออปทวนตรายและอปสรรคศตรทงหลาย จงอยาบงเกดถกตองพองพาน ซงไทยสยามรฐน

ในกาลไหน ๆ จงบำราศไกลดวยประการท งปวง ขอความไมมโรค ความเกษมสขสำราญ

ความมพระชนมายยงยนนาน และความบรบรณแหงวตถทงหลาย อนเปนทตงแหงวบลผลนน ๆ

ทงสขโสมนสสวสด ในททกสถาน จงเกดม จงเปนไป แดสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา

ผทรงอภบาลไทยสยามรฐมหาชนน กบทงสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ พระราชโอรส

พระราชธดา พระราชวงศานวงศ และคณะรฐบาล มขอำมาตย มนตร สภา เสวกามาตย

ขาราชการ ทหาร ตำรวจ พสกนกร ประชาราษฎร สมณชพราหมณ ขอเทพเจาทวทกจกรราศ

ซงสถตอยในไทยสยามรฐมณฑลน จงตงไมตรจตอภบาลรกษาสกลไทยสยามรฐสมาอาณาเขต

ซงมสมเดจบรมบพตรพระราชสมภารเจา ทรงเปนองคพระประมข ดวยนำเขาไปใหถงซงความสข

อฏฐวบลผลอนเปนหตานหตประโยชน คอยปองกนสรรพโทษอนไมเกอกลแกความเจรญ อยาให

เกดม

สทธมตถ สทธมตถ สทธมตถ อท ผล

ขอผลทกลาวน จงเปนผลสมฤทธ จงเปนผลสมฤทธ จงเปนผลสมฤทธ แดสมเดจ

บรมบพตรพระราชสมภารเจา ผมพระราชหฤทยทรงเลอมใสในพระรตนตรยน สมพระบรมราช

ประสงคทกประการ

รบพระราชทานถวายวสชนาพระธรรมเทศนาในพระมงคลวเสสกถา เปนปสาทนยมงคลา

นโมทนาสมควรแกเวลาเอวกมดวยประการฉะน

ขอถวายพระพร

��� ศาสนพธในพระราชพธ

บญชพระสงฆเจรญพระพทธมนต

รบพระราชทานฉน ถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา

ในการพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา

ณ พระทนงอมรนทรวนจฉย ในพระบรมมหาราชวง

วนท ๕ ธนวาคม ๒๕๕๐ เวลา ๑๖.๓๐ น. เจรญพระพทธมนต

วนท ๖ ธนวาคม ๒๕๕๐ เวลา ๑๐.๓๐ น. รบพระราชทานฉน

สมเดจพระพฒาจารย วดสระเกศ

สมเดจพระมหาธราจารย วดชนะสงคราม

สมเดจพระมหารชมงคลาจารย วดปากนำ

สมเดจพระมหาวรวงศ วดสมพนธวงศาราม

สมเดจพระญาณวโรดม วดเทพศรนทราวาส

พระวสทธาธบด วดสทศนเทพวราราม

พระสาสนโสภณ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระพรหมเมธ วดเทพศรนทราวาส

พระพรหมมน วดบวรนเวศวหาร

พระพรหมเวท วดไตรมตรวทยาราม

พระพรหมวชรญาณ วดยานนาวา

พระพรหมเมธาจารย วดบรณศรมาตยาราม

พระพรหมโมล วดพชยญาตการาม

พระพรหมสธ วดสระเกศ

พระวสทธวงศาจารย วดปากนำ

พระพรหมจรยาจารย วดกะพงสรนทร/ตรง

พระพทธวรญาณ วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

พระธรรมกตตวงศ วดราชโอรสาราม

พระธรรมปรยตโมล วดทนกรนมต/นนทบร

พระธรรมโสภณ วดสทธจนดา/นครราชสมา

พระธรรมกตตมน วดเฉลมพระเกยรต/นนทบร

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระธรรมวสทธกว วดโสมนสวหาร

พระธรรมกว วดราชาธวาส

พระธรรมกตตเมธ วดสมพนธวงศาราม

พระธรรมวรเมธ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระธรรมรตนวสทธ วดราชสทธาราม

พระธรรมเจดย วดกลยาณมตร

พระธรรมคณาภรณ วดสามพระยา

พระธรรมปรยตเวท วดพระปฐมเจดย/นครปฐม

พระธรรมปฎก วดพระพทธบาท/สระบร

พระธรรมโมล วดศาลาลอย/สรนทร

พระธรรมโกศาจารย วดประยรวงศาวาส

พระธรรมไตรโลกาจารย วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระธรรมสธ วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ

พระธรรมสทธนายก วดสระเกศ

พระธรรมรตนากร วดปากนำ

พระธรรมเจตยาจารย วดพระศรมหาธาต

พระธรรมนนทโสภณ วดพระธาตชางคำ/นาน

พระเทพวสทธเมธ วดระฆงโฆสตาราม

พระเทพปญญามน วดปทมวนาราม

พระเทพรตนสธ วดปทมคงคา

พระเทพสารเวท วดบวรนเวศวหาร

พระเทพภาวนาวกรม วดไตรมตรวทยาราม

พระเทพสทธวเทศ วดอานนเมตยาราม/สงคโปร

พระเทพปรยตมน วดทองนพคณ

พระเทพสมทรโมล วดเพชรสมทร/สมทรสงคราม

พระเทพสธ วดไตรธรรมาราม/สราษฎรธาน

พระเทพเมธ วดอรณราชวราราม

พระเทพคณาธาร วดดลยาราม/สตล

พระเทพวรยาภรณ วดหวลำโพง

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระเทพชลธารมน วดบอทองราษฎรบำรง/ชลบร

พระราชสมทรรงษ วดอมพวนเจตยาราม/สมทรสงคราม

พระราชรตนรงษ วดกฉนาราเฉลมราชย/อนเดย

พระราชธรรมกว วดบวรมงคล

พระราชพพฒนาทร วดปทมวนาราม

พระราชสวรรณมน วดมหาธาต/เพชรบร

พระราชรตนวราภรณ วดพนญเชง/พระนครศรอยธยา

พระราชเมธากรกว วดเสนาสนาราม/พระนครศรอยธยา

พระราชวสทธโกศล วดพชยญาตการาม

พระราชวชรโสภณ วดวชรธรรมสาธต

พระราชปรยตยาภรณ วดเขยนเขต/ปทมธาน

พระราชปญญาเวท วดตากฟา/นครสวรรค

พระราชมน วดเทพศรนทราวาส

พระราชวชรดลก วดเพชรสมทร/สมทรสงคราม

พระราชจรยาภรณ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พระอมรเมธ วดตากฟา/นครสวรรค

พระวนยสารสธ วดวชราลงกรณวราราม/นครราชสมา

พระโสภณธรคณ วดเทพธดาราม

พระพพฒนวรยาภรณ วดไรขง/นครปฐม

พระปรยตกจวธาน วดโสธรวราราม/ฉะเชงเทรา

พระโสภณธรรมเมธ วดสวรรณคร

พระวมลสตาภรณ วดพกลทอง/สงหบร

พระวสทธพทธศาสตร วดกวศราราม/ลพบร

พระพพฒนปรยตสนทร วดเทพลลา

พระสทธสารเมธ วดสมพนธวงศาราม

พระนภากรกตตพลาส วดตรทศเทพ

พระปญญารตนาภรณ วดกลยาณมตร

พระวนยเวท วดเสนาสนาราม/พระนครศรอยธยา

พระวนยสธ วดธาตทอง

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระพศษฎพฒนพธาน วดหนองหอย/ราชบร

พระพพฒนกจวธาน วดวชรธรรมสาธต

ถวายพระธรรมเทศนามงคลวเสสกถา

สมเดจพระมหาธราจารย วดชนะสงคราม

รวม ๘๑ รป

กองศาสนปถมภ

กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม

โทร.๐๒๔๒๒๘๘๐๔

โทรสาร๐๒๔๒๒๘๘๐๖

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชพธฉลองวนพระราชทานรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย

ประเทศไทยมการปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชยในสมยกรงสโขทย

กรงศรอยธยาและกรงรตนโกสนทรตอนตนตามทปรากฏในประวตศาสตรคอ

สมยสโขทย ประเทศไทยเปนสงคมทมการปกครองในลกษณะพอปกครองลก ดงท

ปรากฏมการเรยกองคพระประมขวา“พอขน”และเรยกผปกครองเมองตางๆวา“พอเมอง”

สมยอยธยา ไดรบอทธพลทางความคดมาจากพราหมณและขอม จงมการนำความคด

ทเกยวกบสมมตเทวราชมาเปนประมขของประเทศ คอ องคพระมหากษตรย ซงมกรงศรอยธยา

เปนศนยกลางของอาณาจกร และมเมองหนาดาน ๔ ดาน โดยแบงออกเปนเมองชนเอก ชนโท

และชนตรตามขนาดและความสำคญของเมอง

สมยรตนโกสนทรในยคตน มการปกครองในลกษณะเดยวกบกรงศรอยธยา ตอมา

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ ทรงมพระราชดำรในการทจะ

เปลยนแปลงการบรหารประเทศ เนองจากพระองคไดทรงเสดจประพาสประเทศตาง ๆ ในแถบ

ยโรปหลายประเทศ แตแนวการบรหารประเทศนน พระองคทรงเนนวฒนธรรมไทยแตเดมทงทาง

พทธศาสนจกรและอาณาจกร ดงนน ในปพทธศกราช ๒๔๑๗ ไดโปรดเกลาโปรดกระหมอม

ใหตราพระราชบญญตสภาทปรกษาราชการแผนดน และพระราชบญญตสภาทปรกษาสวนพระองค

อนเปนการนำไปสการบรหารประเทศโดยคณะทมความรความสามารถ ซงทรงดำเนนกจการ

ทกประการอนเปนการปพนฐานในการปกครองประเทศในระบอบประชาธปไตย

ตอมาพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงดำเนนตามพระบรมราโชบาย

ในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ดงน น พระองคจงไดทรงกอต งดสตธานข น

เพอเปนการทดลองการบรหารการปกครองในระบอบประชาธปไตย

ในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว พระองคทรงตงพระราชหฤทยอนแนวแน

จะใหประเทศไทยมการปกครองในระบอบประชาธปไตย แตประชาชนจะตองมความรความเขาใจ

และมแนวปฏบตในระบอบประชาธปไตยทใหไดผลดและมความชดเจน ดงนน ในปพทธศกราช

๒๔๗๐ ไดมการตราพระราชบญญตองคมนตรขน โดยใหมคณะบคคลเปนสภาองคมนตร จำนวน

๒๒๗ ทาน เปนทปรกษาและใหความเหนในการบรหารราชการแผนดน และใหมคณะบคคล

��0 ศาสนพธในพระราชพธ

ผทรงคณวฒ จำนวน ๗๐ ทาน เปนสภากรรมการองคมนตร มอำนาจหนาทในการประชม

ปรกษาหารอขอราชการ นอกจากน ทรงมพระราชประสงคทจะใหมการศกษาทางการเมอง

แกประชาชนกอน โดยเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองตนเองตามรปแบบเทศบาล

และเมอเสดจพระราชดำเนนกลบจากประเทศสหรฐอเมรกา ในปพทธศกราช ๒๔๗๔ ไดทรงม

พระราชดำรสวา“ฉนมความประสงคจะใหรฐธรรมนญแกประชาชนโดยเรวทสด และตองใหทน

ในวนท ๖ เมษายน พทธศกราช ๒๔๗๖ ซงเปนวนครบรอบมหาจกร”

แตในวนท ๒๔ มถนายนพทธศกราช ๒๔๗๕ ไดมคณะบคคลคดเปลยนแปลงระบอบ

การปกครองเสยกอน จงไดพระราชทานรฐธรรมนญทนท ซงทรงไดมพระราชดำรสวา“ขาพเจา

มความเลอมใสในวธการเชนนอยเสมอ และกำลงดำรจะจดการเปลยนแปลงการปกครองของ

ประเทศสยามใหเปนไปตามรปแบบนน” และ “ขาพเจามความเตมใจทจะสละอำนาจอนเปนของ

ขาพเจาอยเดมใหราษฎรทวไป แตขาพเจาไมยนยอมยกอำนาจทงหลายของขาพเจาใหแกผใด

คณะใด โดยเฉพาะ เพอใชอำนาจโดยสทธขาดและโดยไมฟงเสยงอนแทจรงของประชาราษฎร”

ในวนท ๑๐ ธนวาคม พทธศกราช ๒๔๗๕ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

รชกาลท ๗ ไดพระราชทานรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยามฉบบถาวร พระองคไดเสดจ

ออกประทบเหนอพระทนงพดตานกาญจนสงหาสน ภายใตนพปฎลมหาเศวตฉตรณ พระทนง

อนนตสมาคม ซงทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหจดเปนสถานทประชมรฐสภา และ

ไดทรงลงพระปรมาภไธยในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร พระราชทานเปนกฎหมายสงสดในการ

บรหารราชการแผนดน เพอเปนหลกในการปกครองประเทศ ทางราชการจงไดถอเปนวนทระลก

สำคญของชาต และมพระราชพธฉลองวนพระราชทานรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

ณพระทนงอนนตสมาคม ในวนท ๑๐ ธนวาคมของทกป ซงในปจจบนไดเสดจพระราชดำเนน

ไปถวายราชสกการะ ถวายบงคมพระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

ทหนาตกรฐสภา พระราชวงดสต และเสดจพระราชดำเนนไปทรงประกอบพระราชพธฉลอง

วนพระราชทานรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ณ พระทนงอนนตสมาคม เมอเสดจ

พระราชดำเนนถงพระทนงอนนตสมาคม ทรงจดธปเทยนเครองนมสการหนาแทนประดษฐาน

พระพทธรปทรงประทบพระเกาอเจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนาอาราธนาศล

สมเดจพระพฒาจารย วดสระเกศ ประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช ถวายศล

ทรงศลเจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนาอาราธนาพระปรตรพระสงฆ๑๕รป

เจรญพระพทธมนต เมอพระสงฆเจรญพระพทธมนตจบแลว ทรงประเคนผาไตรแดสมเดจ

พระพฒาจารยและผแทนหนวยราชการตางๆประเคนผาไตรแดสมเดจพระราชาคณะรองสมเดจ

��� ศาสนพธในพระราชพธ

พระราชาคณะ และพระราชาคณะครบทกรป เจาหนาทฝายสนมพลเรอน กองพระราชพธ

สำนกพระราชวง และเจาหนาทฝายพธ กองศาสนปถมภ กรมการศาสนา รบเขาไปถอนผาไตร

จากสมเดจพระราชาคณะและพระราชาคณะทนท ในขณะทเสดจพระราชดำเนนกลบไปประทบนง

ยงพระเกาอ พระสงฆทงนนตงพดยศ ถวายอนโมทนา ทรงหลงทกษโณทกพระสงฆถวายอดเรก

เมอจบบทภวตสพพมงคลฯลฯเจาหนาทฝายพธกองศาสนปถมภกรมการศาสนาเขารบพดยศ

ยาม สมเดจพระราชาคณะ รองสมเดจพระราชาคณะ และพระราชาคณะ พรอมทงคอยปฏบต

พระสงฆลงจากอาสนสงฆ และนำมาพกยงหองรบรองพระสงฆทางมขดานใต จนกวาจะเสดจ

พระราชดำเนนกลบตามหมายกำหนดการ

อนง การนมนตพระสงฆในพระราชพธ ฉลองวนพระราชทานรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยนน เปนพระราชพธทนมนตพระสงฆ จำนวน ๑๕ รป ซงถอเปนธรรมเนยม

ประเพณ ดงน สถาบนพระมหากษตรยเปนเจาภาพ จำนวน๑ รป และสวนราชการตาง ๆ เทา

จำนวนกระทรวงแตแรก จำนวน ๑๔ กระทรวง กระทรวงละ ๑ รป โดยรวมเปน ๑๕ รป

แตเดมในพระราชพธฉลองวนพระราชทานรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยน มการถวาย

ภตตาหารแดพระสงฆดวย สถาบนพระมหากษตรยเปนเจาภาพ ๑ รป กระทรวงตาง ๆ เปน

เจาภาพ หนวยงานละ ๑ รป รวมเปน ๑๕ รป ตอมาไดมการเปลยนแปลงมาจดพระราชพธ

ในภาคบาย จงไมมการถวายภตตาหาร แตกระนนกมการถวายจตปจจยผาไตรไทยธรรม โดย

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวหรอผแทนพระองคจะทรงประเคนจตปจจยไทยธรรมจำนวน๑รป

และทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหเจาหนาทกรมวง สำนกพระราชวง เชญผแทน

หนวยราชการตางๆประเคนจตปจจยไทยธรรมหนวยละ๑รปรวมเปนจำนวน๑๕รป

��� ศาสนพธในพระราชพธ

ท๒๐/๒๕๕๐

หมายกำหนดการ

ถวายบงคมพระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

และ

พระราชพธฉลองวนพระราชทานรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

ประจำปพทธศกราช ๒๕๕๐

เลขาธการพระราชวง รบพระบรมราชโองการเหนอเกลาฯ สงวา การถวายบงคม

พระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวและพระราชพธฉลองวนพระราชทาน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหกำหนดดงน

วนจนทรท ๑๐ ธนวาคม ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจพระบรมโอรสาธราช

เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมกฎราชกมาร เสดจพระราชดำเนนไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจ

แทนพระองค โดยรถยนตพระทนงไปยงพระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

หนาตกรฐสภาพระราชวงดสต

เวลา ๑๗ นาฬกา ทรงวางพานพมดอกไมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และ

พานพมดอกไมของสวนพระองค ทรงจดธปเทยนเครองราชสกการะถวายบงคมพระบาทสมเดจ

พระปกเกลาเจาอยหว แลวเสดจพระราชดำเนนโดยรถยนตพระทนงไปยงพระทนงอนนตสมาคม

ทรงจดธปเทยนเครองนมสการพระสงฆ ๑๕ รป เจรญพระพทธมนตจบแลว ทรงประเคนผาไตร

และจตปจจยไทยธรรมพระสงฆถวายอนโมทนาถวายอดเรกเสดจพระราชดำเนนกลบ

การแตงกายแตงเครองแบบเตมยศสายสะพายชางเผอก

สำนกพระราชวง

วนท๗ธนวาคมพทธศกราช๒๕๕๐

��� ศาสนพธในพระราชพธ

บญชพระสงฆเจรญพระพทธมนต

ในการพระราชพธฉลองวนพระราชทานรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

ณ พระทนงอนนตสมาคม

วนท ๑๐ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๐

เวลา ๑๖.๓๐ น.

สมเดจพระพฒาจารย วดสระเกศ

สมเดจพระมหาธราจารย วดชนะสงคราม

สมเดจพระมหารชมงคลาจารย วดปากนำ

สมเดจพระมหาวรวงศ วดสมพนธวงศาราม

พระวสทธาธบด วดสทศนเทพวราราม

พระพรหมเวท วดไตรมตรวทยาราม

พระพรหมสธ วดสระเกศ

พระพทธวรญาณ วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

พระธรรมกตตเมธ วดสมพนธวงศาราม

พระธรรมวรเมธ วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระธรรมสทธนายก วดสระเกศ

พระเทพภาวนาวกรม วดไตรมตรวทยาราม

พระราชสธ วดเทวราชกญชร

พระราชรตนวราภรณ วดพนญเชง/พระนครศรอยธยา

พระราชจรยาภรณ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

กองศาสนปถมภ

กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม

โทร.๐๒๔๒๒๘๘๐๔

โทรสาร๐๒๔๒๒๘๘๐๖

��� ศาสนพธในพระราชพธ

บรรณานกรม

กรมการศาสนา. คมอพธกรและการปฏบตพธทางพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจำกด,๒๕๔๘.

. คมอการปฏบตศาสนพธ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตร

แหงประเทศไทยจำกด,๒๕๕๐.

จมนอมรดรณารกษ, (แจม สนทรเวช).พระราชกรณยกจในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหว เรอง พระราชประเพณ.กรงเทพมหานคร:โรงพมพครสภาลาดพราว.

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ.๒๕๓๕,ฉบบพมพครงท๔.กรงเทพมหานคร:โรงพมพ

อกษรเจรญทศน,๒๕๓๑.

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว.พระราชพธสบสองเดอน. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพองคการคาของครสภา,พ.ศ.๒๕๓๓.

ภาพพระราชทาน งานพระราชพธสงกรานต, งานพระราชพธฉตรมงคล, งานพระราชพธพชมงคล

จรดพระนงคลแรกนาขวญ,สำนกพระราชวง,กรงเทพมหานคร.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พระไตรปฎกฉบบภาษาไทย เฉลมพระเกยรต สมเดจพระนางเจาสรกต

พระบรมราชนนาถ พทธศกราช ๒๕๓๙. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย,๒๕๓๙.

ราชบณฑตยสถาน.สารานกรมไทย. กรงเทพมหานคร:โรงพมพไพศาลศลปการพมพ,๒๕๑๖.

.พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕.พมพครงท๔.กรงเทพมหานคร :

โรงพมพอกษรเจรญทศน,๒๕๓๑.

สำนกพระราชวง.หมายกำหนดการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลวนปยมหาราช.

พทธศกราช๒๕๕๐.

.หมายกำหนดการ พระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา.

๕ธนวาคม๒๕๕๐.

��� ศาสนพธในพระราชพธ

สำนกพระราชวง.หมายกำหนดการ ถวายบงคมพระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจ

พระปกเกลาเจาอยหว และพระราชพธ ฉลองวนพระราชทานรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย. ประจำปพทธศกราช๒๕๕๐.

.หมายรบสง กำหนดการพระราชพธทรงบำเพญพระราชกศลอปสมบทนาคหลวง.

พทธศกราช๒๕๕๐.

.หมายกำหนดการ สำนกพระราชวง.กรงเทพมหานคร:พ.ศ.๒๕๕๐.

แสงสรยลดาวลย,ม.ร.ว..พระราชพธ, คณะกรรมการเอกลกษณของชาต. กรงเทพมหานคร:

สำนกนายกรฐมนตรจดพมพ.

��� ศาสนพธในพระราชพธ