1

شمال طول در که وسعت هندهیمالیا 1550کیلومتر )2480به

این( . است کوهستانی بزرگ دیوار یک ، است شده کشیده مایل

در هوا کوهها و . آب ، شمالی ناحیه در دارند شگرفی تاثیر ،

بارش جنوبی ناحیه های دامنه در و خشک هوایی و آب شرایط

جنگلهای . باران تا ها دامنه در بارانی جنگلهای است زیاد خیلی

در . حتی دارد ادامه باالتر ارتفاعات در کاج و ریز برگ درختان

می رشد خیزران و تومانی صد گل مانند گیاهانی باالتر ارتفاع

ارتفاع . در بعد ( 13000متری )4000کنند ظاهر آلپ منطقه پا

ارتفاعات . باالترین در دایمی برفهای و عریان سنگهای شوند می

. شوند می یافت

: () ) نپالی ) و هندی شده نوشته هم هیماالیا هیمالیا رشته‌کوه

हि�मालय )دنیا بام عامیانه بطور یا زمین کوه‌های مرتفع‌ترین ،

این. تبت رشته‌کوههستند فالت از هند شبه‌قاره جداکننده خط ،

سانسکریت. واژه از هیمالیا نام ( himālayaاست گرفته ) هیمالَیا

. » است » برفستان معنی به که شده

2

سرچشمه کوه رشته این از آسیا، بزرگ رودهای از بسیاری

انگشت. تعداد تنها هوانوردی، وسایل اختراع از قبل تا می‌گیرند

شده هیمالیا مرتفع قلل به صعود به قادر کوهنوردان، از شماری

راه. تنها و ندارد وجود آهنی خط با جاده گونه هیچ آنجا در بودند

3

. و بارها است پیاده پای با صخره‌ها و دامنه‌ها از رفتن باال ممکن

توسط نیز حتی بز، االغ، قاطر،اسباثاثیه حمل گوسفندو

جهان،. قله بلندترین ارتفاع اورستمی‌شوند این ۸٫۸۴۸با در متر

. هیمالیا جبال سلسله در دارد قرار کوه دارند ۱۴رشته وجود قله

و است متر هزار هشت از بیش آنها ارتفاع که

. آنها بلندترین اورست

4

شمار به زمين كره جغرافيايي نقاط ترين عجيب از يكي هيماليا

. هم زمين كره خود گفت توان مي حتي تر كلي نگاهي در رود مي

. مي گهگاه رود مي شمار به شيري راه كهكشان در عجيب جرمي

مشتري است ممكن چگونه ست، عجيبي سياره مريخ كه گوييم

شكل بيضي مدار يك در پلوتو كه است چگونه باشد؟ گازي

. ... ما اين ماييم عجيب كه است اين مسئله اما ، و كند؟ مي حركت

است، نيتروژن و اكسيژن اتمسفرمان بيشتر حجم كه هستيم

... كره اين در پس و دارد وجود حيات آن در كه است زمين

. نوشته اين در نيست نامعقول چندان عجيب مناطق وجود عجيب،

آن جاودانه نمادهاي از يكي و هيماليا كوه رشته پيدايش نحوه با

كي . 2قله كوه- رشته پيدايش نحوه با آشنايي شد خواهيم آشنا

از و 250هيماليابيش استراليا آفريقا، هند، پيش، سال ميليون

آن به جغرافيا در كه بودند متصل هم به همگي جنوبي آمريكاي

. بزرگ قاره اين بعد، سال ميليون چند طي گويند مي پانگئا قاره

امروزه ما كه هايي قاره به و كرد شدن تكه تكه به شروع جنوبي

. ست علمي اي نظريه رابطه، همين در شد تقسيم شناسيم، مي

زمين هاي خشكي كه روزگاري در جنوبگان قاره گويد مي كه

جدا آن از بعدها و بوده چسبيده ايران فالت به اند، بوده متحد

. شكل و پيدايش سرآغاز شناختي، زمين تغييرات اين است شده

به هيماليا يعني جهان هاي كوه رشته بلندترين و بزرگترين گيري

. منطقه بلندترين عنوان به اورست بين اين در رود مي شمار

5

به يعني شمال؛ سمت به هند حركت محصول جهان، جغرافيايي

. سرعت با هند اوراسياست قاره در 15طرف سال در متر سانتي

پانگئا روي كه تتيس نام به اقيانوسي سمت به شمال جهت

. درياي بدانيد نيست بد كرد مي حركت بود، شده گسترده

باستاني عظيم اقيانوس همين ذكر قابل بازمانده تنها مازندران

و. دريايي هاي صخره امروزه مازندران، درياي بر عالوه ست

كردند، مي تعريف را اقيانوس آن حدود و لبه كه هايي آتشفشان

. اينكه هابراي كوه پيدايش مكانيك هستند تتيس هاي بازمانده ديگر

با بايد ابتدا شويم، آشنا آسيا و هند پيوستگي هم به پيامدهاي با

. توسط زمين در ها قاره كلي صورت به شويم آشنا زمين سطوح

) شوند ) مي ها قاره حركات باعث كه صفحاتي تكتونيك صفحات

. حاضر حال در شوند مي داده زمين 7حركت در بزرگ صفحه

برعهده را ها قاره دادن حركت اصلي مسئوليت كه دارند وجود

در كه دارند وجود هم كوچكتر صفحه چندين آنها، بر عالوه دارند،

. اين شوند مي ها خشكي جايي جابه باعث كوچكتر مقياس

را كار همين هم بيشتري صفحات گذشته در كه دارد وجود احتمال

. تا يك سرعت با ها صفحه اين حاضر حال در اند داده مي انجام

20. كنند مي دور هم از يا نزديك هم به را ها قاره متر سانتي

زمين عمق در زياد بسيار گرماي از هم ها صفحه اين حركت

آنها براي را زيادي قدرت رفتي هم اثر نيروي كه شود مي ناشي

. و مايعات در فيزيكي اي پروسه رفتي، هم كند مي مهيا

6

خاطر به تر سبك گاز يا مايع گرما، اثر بر آن طي كه گازهاست

نزديك ) پايين به بودن تر سنگين اصطالح به يا بيشتر چگالي

جريان( جاي كمتر چگالي خاطر به تر گرم جريان و آيد مي سطح

. باشد بزرگي بسيار مقياس در اگر پروسه اين گيرد مي را سردتر

) توليد) زيادي بسيار انرژي تواند مي زمين درون رفتي هم همانند

ها. صخره از عظيمي رشته تعبيري به ها ايقاره قاره صفحات كند

. مي دانان جغرافي دارند قرار تكتونيك صفحات روي كه هستند

باالترين ) بر كه ست كفي به آنها اشاره زمين كف ها قاره گويند

باالترين در هم ها قاره كه آنجا از و گيرد مي قرار مايعات سطح

) از كه هستند شوند مي تشبيه كف به دارند، قرار زمين سطح

تشكيل كنند، نمي نفوذ زمين چگال مركز به كه سبك معدني مواد

. براي حداقل اند هند 80شده اقيانوسي صفحه سال، ميليون

مي شامل هم را تبت كه آسيا جنوبي صفحات به شدن نزديك

. اين طي هند شمال اقيانوسي جريان است داده ادامه شود،

درون به يكباره و كرد عمل بزرگ بسيار لنگر يك همانند عمل

. هند اي قاره صفحه پرقدرت، جريان اين شد سرازير زمين مركز

. پيوستن هم به كشيد تبت و شمال سمت به خود دنبال به هم را

بود، شده سرازير زمين درون به كه اقيانوسي جريان صفحات

. شد تبت جنوب در زيادي هاي آتشفشان آمدن وجود به باعث

در شناختي زمين جريانات اين از ديگر 25پس پيش، سال ميليون

. آن پس بود شده متوقف كامال هند اي قاره صفحه سريع حركت

7

بر شود، كشيده پايين سمت به اينكه جاي به هند اي قاره صفحه

به باعث و كرد حركت باال به رو آتشفشاني عظيم جريانات اثر

ما كه هايي كوه رشته شد؛ عظيمي هاي كوه رشته آمدن وجود

. شناسيم مي هيماليا نام به قاره ۱۰امروزه دو پيش سال ميليون

به هند قاره و شدند مي نزديك هم به عكس و مستقيم درجهت

توانست نمي ديگر آن، در سبك كوارتزي ساختارهاي وجود دليل

. زمان اين شود سرازير زمين درون به هند صفحه امتداد در

و شده شكسته لنگري عظيم زنجيره كه ست موقعي احتماال

. هاي دانسته است رفته فرو زمين مركز درون به كامال هند صفحه

بسيار مرحله اين از پس هند قاره فعاليت نحوه مورد در ما علمي

ما براي كه مكانيزمي طي كه دانيم مي حال اين با است، كم

و كرد باال سمت به حركت به شروع هند قاره است، ناشناخته

. تبت حال عين در كرد وارد فشار باال به رو تبت به اهرمي همانند

در شد، مي شمال به رو هيماليا حركت باعث سدي همانند هم

اثر بر وگرنه نداشت، باال به رو حركت جز اي چاره هيماليا نتيجه

. به تبت صفحه حاضر، حال در شد مي خرد وارده فشارهاي

مي حركت تبت مناطق اكثر و ها قله زير اي آزادانه صورت

تبتدر. آينده و 10تا 5كند تبت زيرين صفحات آينده، سال ميليون

) خواهد ) ادامه حركت به فعلي سرعت همين با هند صفحه هيماليا

جغرافيايي منطقه اين اينكه تخمين خاطر همين به 10تا 5داد،

نامفهوم و گنگ چندان بود، خواهد چگونه ديگر سال ميليون

8

در. هند 10نيست ديگر، سال تبت 180ميليون در ديگر كيلومتر

. . است نپال پهناي اندازه به تقريبا ميزان، اين كرد خواهد پيشروي

قرار هند صفحه هاي قله روي نپال جغرافيايي حدود كه آنجا از

در منطقه اين خواهد 10دارد، بين از تماما ديگر سال ميليون

. پس رفت نخواهند بين از هيماليا هاي كوه رشته حال اين با رفت،

اما رفت، نخواهند بين از هيماليا هاي قله هرچند مدت اين از

. منطقه شمال در مرتفع قلل بود خواهد متفاوت آنها پراكندگي

متمركز جنوب سمت در كوچكتر قلل و گرفت خواهند قرار

خواهد باقي فعلي ميزان همين به هيماليا پهناي اما شد، خواهند

كي. مي 2كي 2ماند شمار به جهان قله بلندترين اورست از پس

توان مي كه ست كوهي ترين سخت كوهنوردان ميان در اما رود،

. استقامت و سختي اسوه توان مي را كوه اين كرد صعود آن از

. كي دانست دنيا پاكستان ۲در كشمير و جامو منطقه و چين مابين

. كي آنجا از آن اسم دارد قله 2قرار دومين كه است شده انتخاب

. قله اين غرب در هيمالياست غرب در كاراكروم هاي كوه سلسله

. هاورشام هنري شود مي شناخته آستن گودوين نام به بيشتر

سال- در كه بود انگليسي توپوگرافي و سرباز آستن گودوين

به 1861 برداري نقشه براي اروپايي انسان دومين عنوان به

. اين آستن گودوين آنكه از پس كرد سفر غربي هيمالياي منطقه

. نام، دو اين جز به ماند جاودانه آن روي او نام كرد، فتح را قله

و ۲كي داسپانگ پاهار، المبا چوگوري، همانند هم ديگري اسامي

9

. كي ارتفاع دارد ( 8611فوت )28250به ۲كچو و رسد مي متر

. حدود رود مي شمار به جهان بلند قله دومين اورست، از پس

در تماما كه است بزرگ بسيار كوهي رشته هيماليا جغرافيايي

. زمين جغرافيايي محدوده بلندترين منطقه اين دارد قرار آسيا

قله . بدانيد نيست، بد هيماليا زياد ارتفاع مقايسه براي است

بلندترين كه جنوبي آمريكاي در آند هاي كوه رشته در آكونكاگوا

رود، مي شمار به هيماليا از بيرون زمين ارتفاع 6960قله متر

حداقل. هيماليا در كه صورتي در باالي 30دارد ارتفاع با قله

7620 . خانه معناي به سانسكريت زبان در هيماليا دارد قرار متر

. در هيماليا است بوتان 5برف و چين نپال، هند، پاكستان، كشور

آن از جهان هاي رودخانه بزرگترين از تا سه و شده گسترده

- . و بهاماپوترا گنگ هندو، ها رودخانه اين گيرند مي سرچشمه

. حدود شود مي زده تخمين هستند تسه در 750يانگ نفر ميليون

. كنند زندگي هيماليا هاي رودخانه آبريز هاي حوضه اطراف

خود مجاور زمینهای از که هستند زمین سطح از نواحیی کوهها

و. یافته تکامل ، شده تشکیل قدیم زمانهای طی کوهها مرتفع‌ترند

. در کوهها داشته‌اند قرار نیز فرسایش تاثیر تحت آن با همزمان

سایر و سن ، ساختمان ، جنس نظر از و متنوع‌اند وسیعی مقیاس

10

. دارند تفاوت یکدیگر با نیز مشخصات

یکدیگر به شبیه کامال که یافت نمی‌توان هم کوه دو حتی آنکه با

آنها. ویژگی بازرترین اساس بر را کوهها می‌توان معذالک باشند

. می‌تواند کوهها بندی تقسیم مبناهای از یکی کرد بندی تقسیم

به را کوهها می‌توان اساس این بر که باشد آنها تشکیل مکانیزم

یا خورده چین کوههای شامل که نمود، تقسیم اصلی نوع چهار

- کوههای و گسلی قطعه‌ای کوههای ، آتشفشانی کوههای ، پرچیده

. و بوده نوع یک معموال که کوههایی سلسله می‌باشد خمیده باال

. می‌آورند بوجود را کوهها سیستم گرفته‌اند، قرار یکدیگر کنار در

تغییر آنکه بدون نواحی بعضی ، شده ذکر اصلی انواع بر عالوه

در مالحظه‌ایی قابل زمین شکل دارای پوسته آورند، بوجود

( . مرتفعی نواحی فالتها مثال برای می‌باشند کوهستانی عوارض

) زمین‌های صورت به است ممکن هستند افقی اساسا که

. درآیند ناهمواری

خوردگی چین از ناشی کوههای

خورده ) چین کوههای به موسوم یا( folded mountainsکوههای

پیچیده ) ترین( complex mountainsکوههای پیچیده و بزرگترین از

. قوسهایی بصورت آنها عمومی شکل ند می‌رو شمار به کوهها

11

. دارند طول کیلومتر هزاران و عرض کیلومتر صد چندین که است

می‌تواند بخوبی می‌شود، ذکر آنها نام همراه که چین کلمه

. خوردگی چین که معنی بدین بنمایاند را کوهها دسته این طبیعت

بوجود را کوهها این است، پیچیده و هم در بسیار غالبا که سنگها

. ضخامت کوهها این دیگر ویژگیهایی جمله از است آورده

برد نام می‌توان را رسوبی خورده چین طبقات زیاد فوق‌العاده

به آنها ضخامت ، موارد بعضی در که بیشتر 15000بطوری و متر

. و واضح بسیار خوردگی چین ، چند هر کوها این در می‌رسد نیز

، خوردگی گسل نظیر دیگری فعالیت‌های ولی است، آشکار

گوناگونی دگرگونی درجات به است ممکن نیز آذرین فعالیتهای و

. آلپ کوه مانند کوهها اصلی کمربندهای اکثر شود مشاهده آنها در

. اینکه علت به هستند نوع این از آپاالش و هیمالیا ، اورال ،

را جهان کوههای اصلی و اعظم قسمت خورده چین کوههای

این با را کوهها تشکیل فرآیند و مکانیزم عمدتا می‌دهند، تشکیل

. می‌دهند توضیح روش

آتشفشانی کوههای

آتشفشانی کوههای ، زمین سطح در آتشفشانی مواد تجمع از

. از ناشی کوههای اکثر در می‌شوند خوردگی حاصل نیز چین

مثال کرد، مشاهده را متعددی آتشفشانی فعالیتهای آثار می‌توان

از ضخیمی طبقات آند کوههای آتشفشانی در دارد، سنگهای وجود

12

آنهایی ، آتشفشانی فعالیتهای از ناشی کوههای از مقصود اما

. قسمت آمده‌اند بوجود آتشفشانها توسط منحصرا که است

در که دارند قرار دریاها زیر در آتشفشان از ناشی کوههای اعظم

) آمده ) بیرون آب از کوه قله هاوایی کوههای مثل موارد بعضی

واقع آب زیر در کوهها رشته تمامی حاالت، اکثر در ولی است،

. است شده

جزیره‌ای قوسهای نام به آتشفشانی کوهها از بخصوصی نوع

. از متشکل کوههایی رشته نام این تحت می‌شود آندزیتخوانده

به گاهی طولشان که می‌گیرند جای بازلت و 2000و کیلومتر

. کوههای می‌دهند تشکیل را جزایری و می‌رسد نیز بیشتر

. ، آمریکا متحده ایاالت در مثال است نادر خشکی در آتشفشانی

کاسکاد کوههای . Cascadeتنها از کوهها رشته این نوع‌اند این از

آندزیت آنها گدازه جنس که شده تشکیل متعددی آتشفشانهای

از بیش طول در و . 900است نوع دارند گسترش کیلومتر

کوههای از مختلفی انواع آمدن بوجود باعث آتشفشانی فعالیتهای

از : عبارتند که می‌شود آتشفشانی

سپری آتشفشانهای

آرام و ساکت آتشفشانهای فعالیتهای حاصل سپری آتشفشانهای

آتشفشان. دهانه از گدازه و مذاب مواد که صورتی به می‌باشد

13

. از حاصل مخروط می‌شود پخش زمین سطح در و شده خارج

. و بوده کم نیز آنها شیب می‌باشد ارتفاع کم آتشفشانها نوع این

از . 10بندرت آتشفشانها نوع این ترکیب بود خواهد بیشتر درجه

. می‌باشد بازالتی

ولکانو آتشفشانهای

نوع از و داشته آندریتی یا ریولیتی ترکیب آتشفشانها نوع این

. به حاصله مخروط ارتفاع آتشفشانها این در می‌باشند انفجاری

زیاد آنها بودن انفجاری همچنین و گدازه‌ها گرانروی بودن باال دلیل

. مواد از آتشفشانها نوع این می‌باشد تند نیز آنها شیب و بوده

. بودن باال بدلیل آتشفشانها دهانه می‌شوند ساخته پروکالستیکی

منفجر فشار رفتن باال با و شده مسدود ، مواد چسبندگی میزان

. می‌شوند آزاد پروکالستیکی مواد و شده

مرکب آتشفشانهای

حدود و تند شیب دارای معموال اتشفشانها نوع 30الی 20این

پروکالستیک مواد و روان گدازه‌های متناوب خروج با و بوده درجه

- . بوده آندریتی ریولیتی آتشفشانها نوع این ترکیب می‌شوند ساخته

ها دامنه در خود آرام حرکت حین در مواد چسبندگی بخاطر و

. می‌گردد آتشفشان دهانه شدن مسدود باعث و می‌گردد منجمد

دهانه می‌رسد، کافی حد به فشار مجدد فعالیت حین در وقتی

14

پرتاب بیرون به را پروکالستیکی مواد و شده منفجر آتشفشان

قبلی آواری آذر مواد سیال مواد مجددا بعدی فعالیت در و می‌کند

. می‌پوشانند را

گسلی - قطعه‌ای کوههای

از تر مرتفع که مجزایی کوههای ، زمین نقاط از بسیاری در

. نشان مطالعات می‌شود دیده هستند، اطرافشان زمینهای

بوسیله ، مرتفع قسمتهای این ، مواردی چنین در که می‌دهد

مجاور - نواحی از است زیاد آنها عادی لغزش که عادی گسله‌های

. از قسمتهایی حقیقت در کوهها قبیل این گرفته‌اند قرار باالتر

به ، کرده اثر آنها به پایین از که نیروهایی نتیجه در که پوسته‌اند

. آورده‌اند وجود به را گسلی کوههای و کرده حرکت باال سمت

کوههای محل در که است دست در نشانه‌هایی ، موارد بعضی در

و‌لی ، داشته وجود خوردگی چین از ناشی کوههای قبال ، گسلی

. رفته‌اند بین از و شده ، فرسوده ، اخیر کوههای پیدایش از قبل

گسلی - ) قطعه‌ای بوجود( fault-block mountainsکوههای هنگامی

. واحدهای این شوند جابجا سنگی عظیم واحدهای که می‌آیند

امتداد در طبقات شدگی گچ با اغلب عادی سنگی با گسلهای

. و عادی گسلهای که است ذکر به الزم هستند همواه زیاد شیب

15

. کوههای سیستم در می‌آیند بوجود کششی نیروهای اثر در نرمال

صورت - به عرضی بطور زمین پوسته معموال گسلی قطعه‌ای

را موازی تقریبا کوههای سلسله و آمده در شکسته قطعه صدها

. حدود در قطعه هر متوسط طول است آورده کیلومتر 80بوجود

می‌باشد.

خمیده باال کوههای

باالخمیده ) خمیدگی( vpwarped mountainsکوههای باال همراه به

امتداد در عمودی جابجایی علت به مواقع بعضی در و پوسته

. پی در کوهها این از برخی می‌آیند بوجود زاویه ، بزرگ گسل‌های

و قدیمی آذرین به دگرگونیسنگ زمانی که یافته‌اند، تشکیل

هموار قسمت پوشیده فرسایشصورت رسوب با سپس و یافته

شد،. خمیده باال سمت به شده ذکر ناحیه که وقتی شده‌اند

سنگهای از هسته‌ای و زده کنار را رسوبی طبقات قشر فرسایش

. می‌کند علم قد وسیع و هموار دشت یک در دگرگونی و آذرین

ایران کوهستانی قلمرو

 

شده 90حدود واقع ایران فالت محدوده در ایران خاک از درصد

حدود و . 54است بدین اند داده شکل کوهها را ایران خاک درصد

محسوب کوهستانی کشوری ایران گفت توان می صورت

16

ارتفاعات، و کوه‌ها را کشور مساحت از نیمی از بیش و می‌شود

از کمتر . 4/1و است داده تشکیل کشت قابل اراضی نیز را آن

. باشد – می هیمالیا آلپ کوههای سلسله از بخشی ایران کوههای

از پس و آغاز فرانسه جنوب کوهستانهای از کوههای سلسله این

ترکیه وارد بالکان جزیره شبه طریق از آلپ، کوه رشته از عبور

- . شمالی شاخه دو به کوهستانی کمربند این سپس شود می

. رشته طریق از شمالی شاخه شود می بندی تقسیم جنوبی

) بصورت ) و شده ایران وارد آذربایجان کوچک قفقاز کوههای

ادامه شرق سمت به سپس و جنوب سمت به البرز کوه رشته

– . وارد ترکیه جنوب طریق از هیمالیا آلپ جنوبی شاخه یابد می

سمت به و دهد می تشکیل را زاگرس کوههای و شده ایران

) ( . از عبور از پس البرز شمالی رشته یابد می امتداد شرق جنوب

) از ) پس زاگرس جنوبی رشته و رسد می تبت فالت به افغانستان

. پیوندد می تبت فالت به پاکستان طریق از مکران پهنه به اتصال

شرق - ) تبت فالت شرق در هیمالیا آلپ کوههای سلسله روند

و( فیلیپین الجزایر مجمع از کرده، تغییر جنوب سمت به چین

تا آرام اقیانوس در و گذرد می استرالیا شمال از و اندونزی

. قاره ابر دو برخورد محل عظیم کمربند این یابد می ادامه نیوزلند

کوچکتر زایی کوه کمربند چندین از خود که گندوانا و اوراسیا

. است ........ شده تشکیل و زاگرس البرز، نظیر

17

جنوب در گندوانا و شمال در اوراسیا ابرقاره دو بین که همانطور

قاره – خرد دو بین اند، شده تشکیل هیمالیا آلپ کوههای سلسله

شده تشکیل کوههایی نیز افغانستان در هیرمند و ایران در لوت

. ایران کوههای معروفند ایران شرق کوههای مجموعه به که اند

هر شده سعی مبحث این در اند، شده بندی تقسیم شکل دو به

. گیرد قرار بررسی مورد بندی تقسیم دو

: در البرز کوههای از ایران شکل مثلثی فالت گفت توان می

در مکران ارتفاعات و غرب جنوب و غرب در زاگرس شمال،

شرق کوهستانهای را فالت شرقی دیواره و شده تشکیل جنوب

. ایران که، نمود بیان اینگونه توان می لذا سازد می ایران

زارها، شوره آنرا مرکزی نواحی که است کوهستانی سرزمینی

. است پوشانده دشتها و شور های دریاچه زارها، شن

نواحی بر عالوه ایران مرکزی فالت داخلی سرزمینهای در بعالوه

. دارد وجود نیز منفردی ارتفاعات و کوهها رشته پست،

18

گروه پنج به را ایران کوهستانهای مجموعه توان می شکل بدین

. کرد بندی تقسیم زیر عمده

) البرز- ) زایی کوه کمربند ایران فالت شمالی کوههای رشته

تا دریا جنوب از گذر با و آغاز خزر غربی جنوب از کوهها رشته این

. به ایران قاره خرد برخورد بدلیل یابد می امتداد خراسان شمال

. است معروف البرز زایی کوه کمربند به بخش این توران صفحه

19

: از عبارتند که گردد می تقسیم بخش سه به کوهها رشته این

رشته و البرز کوههای رشته خزر، دریای غرب جنوب کوههای

. خراسان شمال کوههای

خزر- 1-1 دریای غرب جنوب کوههای

آنها مرتفع قلل و دارند جنوبی شمالی روند کوهها رشته این

. استانهای در رشته این کوههای است آتشفشانی فورانهای حاصل

سبالن، آنها مهمترین که شده گسترده شرقی آذربایجان و اردبیل

. است ..... و جلفا گشتاسر، ارسباران، بزغوش، سهند،

البرز- 1-2 کوه رشته

. های دامنه است متفاوت اقلیم دو میان مرز البرز کوه رشته

اقلیم به آن جنوبی دامنه و خزر دریای ساحلی اقلیم به آن شمالی

. باشد می مشرف ایران مرکزی

بندی تقسیم شرقی و مرکزی غربی، بخش سه به رشته این

شده.

غربی – البرز

می شد شروع طوالش کوههای با خزر دریای غرب جنوب از

مهمترین. از سلیمان تخت منطقه و طالقان کوههای شود

. رود می شمار به غربی البرز بخشهای

20

مرکزی - البرز

دماوند، آن، قلل مهمترین و بوده خزر دریای جنوب در رشته این

. است .... و توچال خلنو،

شرقی – البرز

گذرد می شاهرود و دامغان سمنان، شهرهای شمال از رشته این

. بخشمی این ارتفاعات از یابد می امتداد شهر آزاد شرق تا و

. نمود اشاره کوه شاه به توان

خراسان- 1-3 شمال کوههای رشته

مشهد دشت جنوب و شمال در شاخه دو صورت به رشته این

. که است معروف داغ کپه پهنه به شمالی شاخه شده کشیده

. باشد می آن کوههای رشته معروفترین از رادکان و مسجد هزار

. گذرد می مشهد و قوچان بجنورد، شهرهای شمال از رشته این

است معروف بینالود کوههای رشته به مشهد دشت جنوبی شاخه

. پیوندد می البرز به آالداغ و جهان شاه کوههای رشته طریق از و

21

زایی- ) 2 کوه کمربند ایران فالت جنوب و غرب کوههای رشته

زاگرس(

جنوب از قسمتی و غرب جنوب غرب، سراسر زاگرس، کوههای

. زاگرس پوشاند می را هرمز تنگه شمال تا آذربایجان از کشور،

به و است ایران قاره خرد با عربستان صفحه برخورد حاصل

22

روند ) بر عمود شرق شمال سمت به عربستان سپر ادامه علت

. شود( می تقسیم ناحیه سه به زاگرس

زاگرس- خورده چین کمربند

مرتفع- زاگرس

سیرجان- – سنندج کمربند

و شناسی زمین خصوصیات مبنای بر بندی تقسیم این اساس

. است مورفولوژی

جزو – را سیرجان سنندج کمربند شناسان زمین از گروهی البته

. روند موازی ارتفاعات این روند چون اما دانند می مرکزی ایران

) آنرا ) – توان می است، شرق جنوب غرب شمال مرتفع زاگرس

. دانست ایران فالت غرب جنوب و غرب کوههای رشته از جزوی

سیستم یک در ارتفاعات این همه تکوین و پیدایش طرفی از

. است پذیر توجیه واحد تکتونیکی

زاگرس- 2-1 خورده چین کمربند

و فارس خلیج شمال در طویل و باریک نواری صورت به ناحیه این

. و شب گنو، کوههای شده کشیده خوزستان دشت شرق شمال

. روند می شمار به رشته این مهم ارتفاعات از بست گاو

مرتفع- 2-2 زاگرس

23

محل از همینطور و ترکیه با غربی آذربایجان مرز از رشته این

شکل به و شود می شروع عراق و ترکیه ایران، مرزهای تالقی

. رشته این گیرد می بر در را ایران غرب جنوب سراسر ای دایره

می ادامه مکران پهنه تا شرق سمت به فارس خلیج شمال در

مهمترین. از کوه زرد و کوه اشتران دنا، کوههای رشته یابد

. آیند می حساب به مرتفع زاگرس کوه رشته بخشهای

سیرجان- – 2-3 سنندج کمربند

زاگرس شرق شمال در کوهستانی طویل و باریک نوار ناحیه این

جنوب در سیرجان تا غرب شمال در سنندج از که است مرتفع

. و شهر فریدون و شرق شمال در بید دره شود می کشیده شرق

رشته این ارتفاعات مهمترین از همدان شمال در الوند کوه رشته

. شوند می محسوب

3 ) مکران- ) پهنه عمان دریای شمال کوههای

از و جازموریان هامون توسط شمال از که کوهستانی منطقه

معروف مکران پهنه به و شده محدود عمان دریای توسط جنوب

متصل. زاگرس به هرمز تنگه شمال در و غرب از پهنه این است

. کوههای پهنه پیوندد می پاکستان کوههای به شرق از و شده

. جوان آتشفشانهای است منطقه این رشته مهمترین بشاگرد

. از مکران پهنه دارند قرار پهنه این شمال در نیز تفتان و بزمان

24

کوههای و ایران شرق کوهستانهای به آتشفشانها این طریق

. شود می متصل مرکزی ایران

4 ) بیرجند- ) و ایرانشهر ناحیه ایران فالت شرق کوهستانهای

بلوچستان جنوب در ایرانشهر تا بیرجند شمال از کوهها این

مناطق میان و است جنوبی شمالی آنها امتداد و اند شده کشیده

. شده واقع افغانستان در هیرمند و ایران در لوت کویر پست

بیرگ کوههای و تفتان توسط جنوب از ایران شرق کوهستانهای

. طریق از شمال از کوهها این شود می متصل مکران پهنه به

ایران ارتفاعات رشته از بعضی توسط و آهنگران ارتفاعات

. پیوندد می خراسان شمال کوههای به مرکزی

5 ) مرکزی- ) ایران ایران فالت مرکزی نواحی

می تقسیم عمده دسته دو به ایران فالت مرکزی نواحی کوههای

: از عبارتند که شوند

ایران- فالت سطح در پراکنده و منفرد ارتفاعات

و کاشمر شمال در تن چهل سبزوار، شمال در جغتای کوههای

کوههای شامل کرمان و طبس بین ارتفاعات رشته حیدریه، تربت

کویر، دشت جنوب در کوه رشید پلوار، کوه و مرغوب کوه نیزار،

نمک دریاچه جنوب در آب یخ کوه و یزد شرق شمال در دربید کوه

25

مرکزی ایران پراکنده ارتفاعات و کوهها رشته مهمترین از

. شوند می محسوب

به- غرب شمال از کشور بزرگ امتدادقطر در که کوههایی رشته

معروف - دختر ارومیه کمربند به و شده کشیده شرق جنوب

است.

. در رشته این کند می تبعیت زاگرس روند از رشته این روند

. پیوندد می تفتان آتشفشان به جنوب از و زاگرس به شمال

بافت، – شمال در زار والله هزار کوههای بارز، جبال بزمان

کوه و بالغ اوزون کوه قاره، اینچه کوه کرکس، کوه یزد، شیرکوه

. شوند می محسوب رشته این ارتفاعات مهمترین از بلقیس

--------------------------

توان می دقیقتری بندی تقسیم گیری کار به با امروزه البته

به را ایران . 8کوهستان این نمود بندی تقسیم جغرافیایی منطقه

نزدیک کشور استانی بندی تقسیم به زیادی حدود تا بندی تقسیم

نواحی با کوهنوردان آشنایی برای را راحتتری شرایط و بوده

. زیر موارد شامل بندی تقسیم این آورده فراحم ایران کوهستانی

: باشد می

البرز- 1 کوه رشته

26

جنوب در بلند قوسی با و آغاز آستارا جنوب حوالی از رشته این

. این عرض رود می پیش کتول آباد علی نزدیک تا خزر دریای

بین منطقه 150تا 100رشته در کوهها فشردگی و بوده کیلومتر

. با ایران قله بلندترین دماوند خورد می چشم به بیشتر مرکزی

. 5671ارتفاع شده واقع کوه رشته این در متر

از البرز : 5ساختار . از است عبارت که شده تشکیل قسمت

شرقی- 1-1 البرز

در همینطور و سمنان و دامغان شاهرود، شهرهای شمال در

. قسمت دارد قرار بابل تا کتول آباد علی حدفاصل جنگلهای جنوب

شاهکوه، شاهوار، قلل شامل شاهرود شمال در آن مرتفع

. رشته این غربی بخش در باشد می یزدگی و کشان کاه چالویی،

. دو این حدفاصل دارد جای همایی و سائو قدمگاه، نروا، قلل

شمال در بخصوص مورا جهان ارتفاع کم کوههای رشته را بخش

. است پوشانده دامغان

کوه- 1-2 فیروز کوه رشته

از و آمل تا بابل حدفاصل در شمال از که فشرده کوهی رشته

. این هراز دره دارد قرار دماوند و کوه فیروز فاصل درحد جنوب

. و تاالر توسط نیز شرق در کند می جدا مرکزی البرز از را رشته

. پاشوره، کوه، زرین دوبرار، شده جدا شرقی البرز از رود حبه

27

حساب ....... به رشته این کوههای مهمترین از و سوادکوه هلزم،

. آیند می

مرکزی- 1-3 البرز

کرج - رودخانه دره و شرق در هراز دره حدفاصل کوههای

دریای و چالوس و آمل حدفاصل در شمال از که غرب در چالوس

می ختم دماوند و تهران کرج، شهرهای به جنوب در و مازندران

. کوه، آزاد دماوند، دهند می تشکیل را مرکزی البرز بخش شود

این ........ کوههای مهمترین از توچال و مهرچال خرسنگ، خلنو،

. روند می شمار به بخش

غربی- 1-4 البرز

مرکزی – البرز از چالوس کرج رودخانه توسط شرق از رشته این

. الیه منتهی در چالوس شود می ختم رود سفید به غرب از و جدا

جنوب از دارد، قرار آن غرب نهایی حد در رشت و شرق شمال

قرار منجیل و لوشان قزوین، کرج، شهرهای فاصل درحد نیز

مهمترین. ........ از و البرز شاه سلیمان، تخت کوه، علم دارد

. شوند می محسوب رشته این کوههای

گیالن- 1-5 کوههای

. دارد قرار اردبیل و آستارا تا رود سفید حدفاصل در رشته این

و رود سفید اوزن، قزل رود دره و ناحیه این شمال در رشت

28

. دارند قرار آن غرب جنوب و جنوب در خلخال و بر آب شهرستان

می ..... ناحیه این کوههای مهمترین از و کوه سفید معلم، شاه

باشند.

زاگرس- 2 کوه رشته

ایران مرکزی نواحی تا عراق و خوزستان دشتهای فاصل حد در

از که گرفته شکل ایران کوههای رشته مهمترین از دیگر یکی

. نظر از را رشته این شده گسترده شرق جنوب تا غرب شمال

جنوبی و مرکزی شمالی، بخش سه به توان می کوهها پراکندگی

. نمود بندی تقسیم

: : سن همچون قللی با اشترانکوه رشته شامل شمالی بخش

و ......... پریز قبله، هشتاد، کوه، قالی بران،

: : همچون قللی و بختیاری کوه زرد رشته شامل مرکزی بخش

و ......... فردان کوه، شاهان تنان، هفت کلونچی، شهیدان، شاه

: : مستان، قاش نظیر قللی با دنا رشته شامل جنوبی بخش

و .......... رنج قدوس، کل مورگل،

مرکزی- 3 ممتد قلل

از بیابانها توسط که منفرد حدی تا و منقطع و طویل مرتفع نواحی

. قله با تفرش از قلل این شده جدا ایران کوهستانی نقاط سایر

29

شیرکوه، کرکس، کرگز، ولیجیا، غلیق، قلل و آغاز کمر نقره

. یابد ....... می امتداد کرمان بابک شهر تا و تزرجان

غربی- 4 آذربایجان مرکزی نوار

دارد، قرار عراق از بخشی و ترکیه و ایران حدفاصل در رشته این

سمت به کردستان نواحی تا و آغاز ایران غرب شمال در ماکو از

. قرار کوهها این شرق در آن دریاچه و ارومیه رود می پیش جنوب

مهمترین. ....... از و کوه سیاه سینا، بز شهیدان، مر چل دارند

. باشند می منطقه این کوههای

خراسان- 5 کوههای

. دارند قرار خراسان استان سه در پراکنده شکل به غالبا قلل این

چهل ملکوه، پراکنده قلل زرگان، و شیرباد بینالود، الراس خط

رشته ....... این مهم قلل از و مسجد هزار آالداغ، سالوک تن،

. شوند می محسوب

کرمان- 6 کوههای

در که باشند می دشوار بعضا و مرتفع قلل از ای مجموعه

پراکنده جیرفت و بم جوپار، ماهان، کرمان، شهرهای اطراف

از. ...... بخشی و بارز پلوار، شاخ، سه جوپار، زار، الله هزار، اند

. دهند می تشکیل را منطقه این کوههای

30

کردستان- 7 کوههای

جای زاگرس شمال در متصل نیمه یا متصل صورت به رشته این

. رود می پیش لرستان کوهستانی نواحی تا آن دامنه که دارد

و ...... گرین پرو، بیستون، داالخانی، برانان، چشمه، چهل شاهو،

. شوند می محسوب منطقه این مهم قلل جزو

منفرد- 8 قلل

به ایران جای همه در پراکنده شکل به قلل این از ای مجموعه

شکل را بزرگی و کوچک الراسهای خط بعضا خوردکه می چشم

. نیز را شاخصی کوههای توان می قلل این میان در دهند می

..... . از و الوند بند، نای بزمان، تفتان، سهند، سبالن، کرد مشاهده

. روند می شمار به ایران منفرد قلل جملهتاریخ / / / ) ( /   ملیت فاتح اولین متر به ارتفاع كشور قله نام

صعود اولین

Everest / / تبت و نپال هیالری / 8850یا 8848اورست ادموند

(، زالندنو

نپال ( ) ( / نورگی تنزینگ ، 1953می 29انگلستان

31

K2 / / چین و پاكستان دو . 8611كی . السدلی / ل ، كامپگنونی آ

31ایتالیا) ( /

1954جوالی

Kangchenjunga / / هند و نپال .8586كانچنجونگا . ج / ، باند گ

. ن ، براون

 

/ ) ( . انگلستان استریتر س ، 1955می 25هاردی

Lhotse / / تبت و نپال .8516لوتسه . ریس / ا ، لوچسینگر ف

18سوئیس) ( /

ش1956می

 

Makalu / / تبت و نپال .8463ماكالو . . ج / ، تری ل ، كوزی ج

. گ ، فرانكو

  . . . . ویاالته آ ، لروكس پ ، كوپه س ، بویر ج ، گیلتسن مگنون

می 15فرانسه) ( /

32

1955

Cho Oyu / / تبت و نپال آیو . 8201چو . یوخلر / س ، تیچی ه

پاسانگ) ( ، اتریش

 

نپال ) ( /   الما 1954اكتبر 15داوا

 

Dhaulagiri / / نپال .8167دائوالگیری . . ك / ، فورر ا ، اسكلبرت آ

، دایمبرگر

نپال. ) ( ) ( / دورجی ناوانگ ، دورجی نیما ، سوئیس داینر 13پ

1960می

Manaslu / / نپال .8163مانسلو . . م / ، كاتو ك ، ایمامیشی ت

. گ ) ( ، ژاپن هیگتا

نپال ) ( / 1956می 9نوربو

 

t / / پاكستان ، / ) ( 8125نانگاپاربت اتریش بوهل جوالی 3هرمان

33

1953

Annapurna / / نپال . 8091آناپورنا . الچنال / ل ، هرزوگ م

ژوئن 3فرانسه) (

1950

 

Gasherbrum I چین / / 1گاشربروم و .8068پاكستان . ك / پ

. . ج آ ، شوئینگ

1958جوالی 4كوفمن /

Broad Peak / / چین و پاكستان پیك .8047برود . ف / ، اشموك م

، وینترستلر

  ) ( . .، اتریش بوهل ه ، دایمبرگر ژوئن 9ك

1957

Gasherbrum II چین / / 2گاشربروم و .8035پاكستان ف /

. س ، موراوك

) ( . ، اتریش پارت ویلن ه ، 1956جوالی 7الرچ

34

Shisha Pangma / / تبت پانگما تیم / 8013شیشا و چینگ 9هسو

اش نفره

) (، 1964می 2چین

ها :14 تایی

فتح  كوهنوردانی به موفق فوق 14كه متر هزار هشت باالی قله

اند شده به  الذكر

از :   عبارتند ، - ) ( 1ترتیب ایتالیا مسنر جرزی - 2رینهولد

) ( ، لهستان كوكوچكا

 3 ) ( - ‌، سوئیس لرتان ، - ) ( 4ارهارد مكزیك كارسولیو كارلوس

كریستف - 5

) ( ، لهستان ، - ) ( 6ولیسكی اسپانیا ارازابل سرجیو - 7خوان

) ( ، ایتالیا مارتینی

 8 ) ( – ، كره سوك یونگ كره - ) ( 9پارك اوم گیل -10هونگ

آلبرتو

اینوراتگویی

35

 

متری :8000ایرانیان

است 8000قلل آمده در ایرانیان گامهای زیر به كه هیمالیا متری

و فاتحان نام بهمراه

 

تیم .   هر كه است بذكر الزم باشد می زیر شرح به صعود سال

بیشتری تعداد از متشكل

 

نام ( 20حدود) ذكر به تنها لیكن ، است بوده كوهنورد نفر

قله باالی بر افرادیكه

 

بدون آنها پیروزی این كه چند هر ؛ گردد می اكتفا اند ایستاده

همنوردانشان همیاری

 

است . بوده ممكن غیر

 

36

 

اسدی - – 1354 مانسلو

حمید – ) ( 2گاشربروم - 1376 ، زنجان نجاریان حسن محمد

نقوی   رسول ، اولنج رضا

قصابانی - – 1377 چشمه جالل ، اولنج رضا حمید اورست

نقده) ( ) ( اوراز محمد ، نجاریان حسن محمد ، همدان

داود - – ) ( 1379 ، تهران زارعی رضا ، اوراز محمد چوآیو

 

) ( ) ( ، نقده زاده مهدی اكبر ، فرجی ، پور یزدی ، تهران خادم

گلپریان  

داود - – 1379 ، زاده مهدی اكبر ، اوراز محمد شیشاپانگما

خادم

37

آمریكا – - ) 1379 مقیم ایرانی كوهنورد طوسی سعید اورست

كرده صعود را قله شرپا یك با تنها و همراهی هیئت هیچ بدون كه

است ( 

و - – 1380 اوراز محمد ، قصابانی چشمه جالل نفر 5ماكالو

دیگرمحمد - – 1381 ، زارعی ،رضا خادم داود ، افالكی اقبال لوتسه

اكبر   ، نجاریان حسن محمد ، قصابانی چشمه جالل ، اوراز

حمید ، هنرپژوه مقبل ، عظیمی امین ، بهادرانی رضا ، مهدیزاده

سلیمانی رضا ، ناصری

38

هیمالیاوتبت گیری شکل منشاءحدود در که دهد می نشان آلمانی دانشمندان تحقیقات ۱۴۰نتایج

39

آسیا طرف به به زیاد بسیار سرعت یک با هند قبل سال میلیون

ساخته را تبت فالت و هیماالیا کوه رشته برخورد از پس و حرکت

" نتایج. " که پتسدام شناسی زمین موسسه دانشمندان است

که کردند کشف اند، کرده منتشر نیچر مجله در را خود تحقیقات

در هند قاره از ۱۴۰شبه جداشدن از پس و قبل سال میلیون

برخورد آسیا قاره به زیاد بسیار سرعت یک با استرالیا و آفریقا

. تواند می کشف این است داده شکل را تبت و هیماالیا و کرده

. این درحقیقت دهد توضیح هند تکتونیک صفحه سرعت درخصوص

" گوندوانا " قاره ابر که تکتونیکی صفحات دیگر به نسبت صفحه

. درحدود شناسان، زمین این گفته به است باریکتر سازند می را

۲۰۰ " تقسیم " به شروع پانگائا قاره که زمانی و قبل سال میلیون

" عنوان " با جنوبی بخش و الئورازیا عنوان با شمالی بخش کرد،

. " حدود" در گوندوانا گرفتند شکل قبل ۱۴۰گوندوانا سال میلون

قاره و استرالیا جنوبی، آفریقای جنوبی، آمریکای های قاره

. کرتاسه دوره در معتقدند دانشمندان این داد تشکیل را جنوبگان

سرعت ۳۵تا ۱۶۵از با هند تکتونیکی صفحه قبل سال میلیون

درحدود زیاد، و ۲۰بسیار کرد حرکت سال در متر سانتی

حدود در . ۵۰سرانجام در کرد برخورد آسیا با قبل سال میلیون

یعنی کمتری سرعت با آفریقا و استرالیا صفحات دوره این

بدون ۵درحدود جنوبگان قاره و کردند حرکت سال در متر سانتی

. موسسه از کایند راینر تحقیقاتی تیم ماند ثابت خود برجای حرکت

40

از ای لرزه زمین امواج که زمانی گیری اندازه با آلمان پتسدام

را صفحاتی رسیدند، زمین پوسته زیر به تر عمیق های الیه طریق

. " کشف " ترتیب این به کردند بررسی سازند می را گوندوانا که

. در است باریک انگیزی شگفت طرز به هند پالک که کردند

" بین " لیتوسفر جنوبگان و استرالیا جنوبی، آفریقای در حقیقت

عمق ۳۰۰تا ۱۸۰ هند در که است درحالی این دارد عمق کیلومتر

تنها الیه . ۱۰۰این قسمتی و زمین پسته از لیتوسفر است کیلومتر

. این اثر در که دادند نشان دانشمندان این شود می ساخته جبه از

اند شده ساخته تبت و هیماالیا برخورد

بزرگ هیمالیای

طول به هیمالیا کوه و 2400رشته بلندترین معروفترین، کیلومتر

شرق شمال که آید می شمار به آسیا کوه رشته جوانترین

) ( ) و ) نپال کشور تبت، جنوب ، گاروال هند شمال ، پنجاب پاکستان

. در کوه رشته این گیرد می بر در را هند سیکیم ایالت و بوتان

هم هند حاصلخیز جلگه با جنوب در و آسیا مرکزی فالت با شمال

( . دهنده پیوند را هیمالیا اصل در باشد می اطرافش 6مرز ملیت

: و پاکستان نپال، هند، چین، بوتان، از عبارتند که دانند، می

افغانستان(.

از 10 شده )14کوه واقع کوه رشته این در دنیا مرتفع کوه 4کوه

.) همچنین را هیمالیا دارند قرار قراقروم کوه رشته در دیگر

41

ایندوس، آبی حوزه یعنی دنیا بزرگ آبی حوزه سه سرچشمه

که دانند، می تسه یانگ حوزه و براهماپوترا حوزه های شاخه

حدود شود می آن 750برآورد از آبی حاشیه در انسان میلیون

. شوند می مند بهره

گستره در )2400اما غرب در نانگاپاربات از هیمالیا کیلومتری

. پهنای( آنکه ضمن شده کشیده شرق در باروا نامچه تا پاکستان

از کوه رشته . 300تا 250این این البته باشد می متغیر کیلومتر

موقعیت و ارتفاع لحاظ از که است موازی رشته سه شامل پهنه

. متفاوتند یکدیگر با جغرافیایی

حدود با هیمالیا ریشه و دامنه ها رشته این متر 1200جوانترین

. اثر بر رشته این بیرونی بخش باشد می دریا سطح از ارتفاع

. این موازات به شده پدیدار متمادی سالیان طی منطقه فرسایش

متوسط ارتفاع با هیمالیا های پایه کوه متر 2500تا 2000بخش

. در بزرگ هیمالیای نهایت در دارد قرار کوه رشته این مرکز در

از باالتر قللی با عظیم کوه رشته این بخش متر 6000شمالیترین

. تشکیل را هیمالیا قسمت پیرترین بخش این است برآورده سر

اورست، به توان می منطقه این قلل مهمترین از که دهد، می

. 2کی نمود اشاره چونگا کانچن و

ایالت بوتان، و نپال از اعظمی بخش نیز جغرافیایی نظر از

اوترانچال، پرادش، هیمال کشمیر، و جامو پاکستان، بالتیستان

42

قرار هیمالیا اصلی منطقه در هند در پرادش آرونچال و سیکیم

در. نیز تبت شرقی جنوب از کوچکی بخش آنکه ضمن دارند

از ) جدا را تبت فالت تعاریف برخی در گرچه است واقع هیمالیا

.) آورند می حساب به هیمالیا

نپال مرکزی Central Nepal Himalayaهیمالیای

مرکزی هیمالیای از جنوبی بخش در نپال سلطنتی و کوچک کشور

. این در دنیا کوههای نظیرترین بی از اعظمی قسمت دارد قرار

شامل اند، شده واقع از 8کشور . 8000قله 14قله که دنیا متری

قله نهمین در 8000البته و بوده شیشاپانگما نپال، به نزدیک متری

. بخش و گرفته، شکل قوم چندین از نپال جمعیت دارد قرار تبت

از قبل سالها البته که دهند می تشکیل شرپاها را آنها از بزرگی

نپال شمالی مرزها در البته و اند نموده مهاجرت نپال به تبت

. مقدس کالم باشند می به Om Mani Padme Humساکن جا همه

. البته شده برافراشته سو هر در تبت پرچم و رسد گوشمی

نوار در تنها بودائیان و باشد می هندو نپال مردم اصلی مذهب

. باالی ارتفاع در شرپاها هستند ساکن ساکن 4000شمالی متر

راهنمایی نظیر اموراتی به کشاورزی بر عالوه عمدتا و هستند

. پردازند می کوهنوردان و گردشگران

تفکیک ذیل بخشهای به را نپال هیمالیای توان می موقعیت نظر از

کرد:43

:" نپال " هیمالیای شرق در واقع چونگا کانچن منطقه

" :" و " لوتسه چوآیو، اورست، قلل شامل روالینگ خومبو هیمالیای

ماکالو"" " : چولی ناگادی و چولی هیمال ماناسلو، شامل ماناسلو، هیمالیای

" : " دائوالگیری" شامل هیمال "5تا 1آناپورنا تکوچه " " و

پنجاب Punjab Himalayaهیمالیای

قرار پاکستان و هند مابین البته و آسیا جنوب در پنجاب هیمالیای

کوهستانهای. به که است دشتهایی پنجاب اعظم بخش دارد

. در کوهستانی مناطق به دسترسی شوند می محدود شمال

ایالت ) مرکز سریناگار از هند در و راولپندی طریق از پاکستان

. ) رشته این کوه معروفترین و مهمترین باشد می کشمیر و جامو

نانگاپاربات شک کوه 8125بی ترین غربی که باشد 8000مترمی

کون نون البته و رود، می شمار به قلل 7135متری از نیز متر

. است رشته این معروف و مهم

Bhutan Himalayaبوتان

. وسعت دهد می معنا اژدها نعره محلی زبان در بوتان

. این باشد می سوئیس کشور برابر سرزمین این کوهستانهای

. از بوتان سرزمین دارد قرار هیمالیا شرقی سرحد در سرزمین

باالی قله شکل 7000چندین عظیم یخچالهایی همینطور و متر

44

کوهها کنار در و مشهودند، آن شمالی مرزهای در بویژه که گرفته

. آورده بوجود را آب پر و سبز سرزمینی جنگلها و سرسبز های تپه

معابد و باشد می بودایی دین از گرفته نشات بوتان مردم فرهنگ

صدای و سر البته و اند پراکنده سرزمین سراسر در باستانی

. مراسم رسد گوشمی به سرزمین این از گاهی از هر راهبان

می دیده گاهی از هر کوهنوردان و گردشگران حضور در بودایی

گیر سخت بسیار توریست ورود امر در کشور این گرچه شود،

. از آنکه ضمن دارد وجود ایشان برای زیادی محدودیتهای و بوده

داده 1996سال کوهنوردان به صعود برای مجوزی هیچگونه

نشده.

: نمود اشاره زیر قلل به توان می بوتان مهم قلل از

متر 7314چومولهاری

پیک فاولر متر 7494جامیس

کانگری متر 7554کوال

آسام Assam Himalayaهیمالیای

می شمار به هیمالیا کوه رشته بخش ترین سنتی آسام هیمالیا

بزرگ خم و غرب در بوتان مرز بخش ترین شرقی مابین که رود

. با باروا نامچه قله دارد قرار شرق در پو تسانگ 7782رودخانه

آن دیگر مرتفع قلل و باشد می منطقه این قله بلندترین متر

45

: و کانگتو است، پاروا نامچه خوانده خواهر که پری گیاال از عبارتند

. عالقمندان برای همچنان منطقه این البته سانگ کانگ نگی

. گرفته قرار بازدید مورد کمتر خارجیها سوی از و است ناشناخته

هند و تبت از بخشهایی و است کننده گمراه معنای به آسام نام

) دو) اختالف مورد البته که گیرد می بر در را پرادش آرونچال

. است هند حاکمیت در ولی بوده کشور

است، یخ از آسا غول هرمی آسام قله بلندترین باروا نامچه قله

سر آسام های پایه کوه و جنگلها بلندای بر منفرد شکل به که

حدود ) رود می شمار به هیمالیا مرتفع قله ترین شرقی و برآورده

250 .) وجه سه پو، تسانگ رودخانه بوتان شرقی شمال مایلی

در آن خوانده خواهر پری، گیاال قله و دارد بر در را پاروا نامچه

. پاروا نامچه صعود نخستین است گرفته قرار رودخانه دیگر سوی

سال در . 1992نیز گرفت صورت ژاپنی کوهنوردان توسط

گاروال Garhwal Himalayaهیمالیای

جزوی اینک و بود انگلستان مستعمرات جزو پیشتر گاروال بخش

. نیز کوچکتری بخشهای به گاروال باشد می اوتارپرادش ایالت به

: و گاروال پائوری چومولی، از عبارتند که شود می تقسیم

کومان. هیمالیای نام با گاروال بخش از ها نقشه در رودراپرایاگ

. آن اطراف یخچالهای و برف از پوشیده کوههای شده برده نام

. حدود ناحیه این نموده احاطه را گانگوتری لوش 250دره

46

. از بیش گاروال بخش در دارد قرار دهلی شمال 100کیلومتری

باالی . 6000قله وی ناندادی منطقه کوه بلندترین دارد قرار متر

کمت 7817 و . 7756متر باشند مترمی

گنگ مقدس رود همگی که سرازیرند زیادی رودهای ناحیه این از

" . تنها نه هیمالیا هندیها های افسانه اساس بر نمایند می آبیاری را

." تا را رودخانه زائران باشد می خدایان تولد محل که گنگ، منشا

می عبادت و پیمایند می گانگوتری یخچال سمت به دره ابتدای

و. کمت قلل غربی جنوب در جوشیمات و بدرینات روستاهای کنند

تجمع آنجا در عبادت برای زائران و بوده مذهبی مرکز ناندادیوی،

. کنند می استحمام مقدس آب با نموده،

یزرع لم زمینها و بوده خشک منطقه شمالی بخش هوای و آب

. . باشد می سرسبز و آب پر دره جنوبی بخش مقابل در باشند می

سیکیم Sikkim-Eastern Nepal Himalayaهیمالیای

به هند خاک از بخشی اکنون ولی بود مستقل پیشتر منطقه این

. در نپال بوسیله و بوده بودایی سیکیم ایالت مردم آید می شمار

. برغم سیکیم ایالت است شده محصور شرق در بوتان و غرب

از بیش با زیادی قلل از بودن شکل 6000کوچک ارتفاع متر

ارتفاع با چونگا کانچن عظیم کوه وجود البته که متر 8586گرفته،

قله ترین شرقی به 8000بعنوان منطقه این ویژگیهای از متری

47

. قله چندین از که مرتفع کوه این آید می متری 8000و 7شمار

. مرکز باشد می نپال با مرز هم و سیکیم غرب در گرفته شکل

. باشد می دارجلینگ شهر ایالت این

: نمود اشاره زیر قلل به توان می ایالت این مرتفع قلل از

متر 7710ژانو

متر 7317کابرو

جنوبی چونگای متر 8476کانچن

مرکزی چونگا متر 8586کانچن

شمالی چونگای متر 7741کانچن

متر 5800نارسینگ

) کانگ ) یالون غربی چونگای متر 8505کانچن

متر 7780زموگپ

هیمالیا پیدایش

جدا 70حدود جنوبگان قاره از هند قاره شبه قبل سال میلیون

رفیعترین خلق برای را طوالنی سفری خداوند فرمان به و شد

. به عظیم دریایی میان از که سفر این نمود آغاز جهان کوههای

گرفت می صورت تتیس انجامید 50نام طول به سال میلیون

48

حدود) ( 15حرکتی عظیم صفحه برخورد با و سال در سانتیمتر

. " جنوبی " لبه برخورد این اثر بر رسید پایان به اوراسیا قاره به هند

) که ) کرد خلق را کوهی رشته و آمد باال تبت فالت اوراسیا قاره

به )2400حدود هیمالیا نام با آنرا اکنون و دارد طول کیلومتر

. ) شناسیم می برف سرزمین معنای . که دریایی شد ناپدید هم تتیس دریای برخورد این اثر بر اما

قله سطح رفیعترین در توان می آنرا کف رسوبات امروزه

ارتفاع یعنی زرد 8000اورست نوار بنام ومحلی کوه متری

دهه در بدانیم است جالب کرد، میالدی 80و 70مشاهده

به متعلق هایی کشف 50سنگواره محل این در قبل سال میلیون

. بود دریا عمق کم آبهای موجودات به مربوط که شد

سالی و داشته ادامه همچنان آسیا به هند صفحه فشار آنکه ضمنا

طول 67حدود در که نماید، می نفوذ قاره دل در 10میلیمتر

حدود موجب حرکت این سال می 1500میلیون جابجایی کیلومتر

حدود. پائین سطوح در جابجایی این هیمالیا 2باشد در و سانتیمتر

های 5حدود زلزله توانبشکل می آنرا آثار که باشد، می میلیمتر

. نمود مشاهده گاه به گاه

سیاه و سپید کوههای

کوههای است، شده تشکیل کوه نوع دو از جنس ازنظر هیمالیا

. رسوبات از که هستند قللی سیاه کوههای سپید وکوههای سیاه

49

که هستند قللی سپید کوههای و اند گرفته شکل تتیس دریای کف

از هایی الیه و رفته میان از فرسایش اثر بر آنها سیاه سطح

. نظیر قللی شود می یافت آنها در گرانیت همانند سنگهایی

" حالیکه" در باشند، می کوهها جمله این از ماناسلو و ماکالو

دریا کف رنگ سیاه های الیه از سطحی دارای همچنان اورست

ولی عظیم کوههای سایر از را اورست تفاوت این و است،

. میکند متمایز خود از کوچکتر

50

51

52

53