responde cavite isyu no. 1

CMYK

P.8-9

BASAHIN SA PAHINA 16

P.13

PAH

. 2

AUGUST 24 - 30, 20092 SEPTEMBER 6 - 12, 2009

ric alvarez

IKINAGULAT ng maramingCaviteño, lider at kritiko angtangkang pagsasabotahesa mga napipintong liderng Cavite City at RespondeCavite kamakailan sa pa-mamagitan ng pang-gagaya sa poster ng unangisyu ng nasabing pahaya-gan at palitan ang mga na-kasulat na banner dito namula sa “Kanino Ang Cav-ite (Sino ang karapat-dap-at sa Cavite) na naging“Mga Trapo ng Cavite” naidinikit din sa kahabaan ngP.Burgos Ave.

Matatandaan na nakal-agay sa poster ang larawanng mga posibleng maginglider ng siyudad na si Atty.Timoteo Encarnacion (dat-ing alkalde ng lunsod), Os-car Sabater, Vice-Mayor

Tangkang pangwawasakat paninira, nagdulot ng pagkakaisa

Romeo Ramos at Dr. Res-tituto Enriquez (dating OIC),kasama sina dating ViceMayor Dino Chua at datingkonsehala Jasmin Gilera.

“Kinokondena naminsa pinakamataas na antasang napakaruming pamu-mulitikang ito. Di ako guilty,dahil ako mismo, alam ko,hindi ako trapo.” wika niGilera, “yung gumawa nito,ang masasabing trapo.”dagdag ng dating konse-hala.

“Bagamat kami aymagkakaibang pinang-gagalingan grupo at pa-niniwalang politikal, hindiumaabot sa punto nagagawin namin ito sa sinu-mang nagtatangkang ialayang serbisyo sa bayan.”wika ng isa pang naghah-

angad maging lider naayaw magpabanggit ngpangalan.

Ipinararating din ng isapa sa mga pinaratangangTRAPO NG CAVITE na han-da siya at ang iba pang bini-ktima ng paninira na mag-bibigay ng malaking pabu-ya sa sinumang magbibig-ay ng importanteng impor-masyon na may kinalamansa nagkabit o nagpakabitng nasabing poster namapanira.

Maaaring mag-emailsa [email protected], [email protected] o tumawag sa 527-0092.

Tinitiyak na mananatil-ing lihim ang pagkatao ngsinumang magbibigay ngtip.

PINANGANGAMBAHANG di maisasabatas ang ipinanukala nina Cong. Joseph Emilio‘Jun’ Abaya, Elpidio ‘Pidi’ F. Barzaga at Jesus Crispin ‘Boying’ Remulla na paghahati-hati ng mga distrito ng Cavite kung saan ay magkakaroon ng sariling distrito angBacoor.

Magsisimula sana maipatupad sa susunod na pambansang halalan angnasabing panukala na binalangkas ng mga nabanggit na mambabatas na anglalawigan ng Cavite ay bubuuin ng pitong (7) distrito na binubuo ng mg ss:

Unang Distrito- Cavite City, Kawit, Noveleta at RosarioIkalawang Distrito- BacoorIkatlong Distrito- ImusIkaapat na Distrito- DasmariñasIkalimang Distrito- Carmona, General Mariano Alvarez (GMA) at SilangIkaanim na Distrito- Trece Martires City, General Trias, Tanza at AmadeoIkapitong Distrito- Tagaytay City, Alfonso, General Aguinaldo, indang, Magallanes,

Maragondon, Mendez, Naic at Ternate.Itinuturong posibleng dahilan ay ang pagiging abala ng Senado’t Kongreso sa

higit na mahahalagang batas na dapat unahin, idagdag pa ang pagiging abala ngilang personalidad sa dalawang kapulungan na abala sa paghahanda sa nalalapitna eleksyon.

Lalo pa anila na ngayong magiging abalang-abala na dahil nagdeklara na ngkanyang kandidatura sa pagka-Pangulo ng Pilipinas si Sen. Nonoy Aquino na siyangchairman ng re-districting sa Senado.

Mas mapapabilis sana ang paghahatid ng proyekto, serbisyo at pag-unlad sabawat bubuuing bagong distrito kung maisasakatupan ang mitihiin nina Abaya,Barzaga at Remulla dahil mas may sapat na representasyon ayon sa bilang ng mgamamamayan ang lalawigan ng Cavite.

Gayunpaman, tiniyak ng nasabing mga mambabatas na patuloy nilangbabantayan at isusulong ang kanilang panukalang batas para na rin sa masikauunlad ng nasabing lalawigan.

Dahil sa pagkakadeklara ni Nonoy na tatakbong Pangulo...

Re-districting sa lalawiganRe-districting sa lalawiganRe-districting sa lalawiganRe-districting sa lalawiganRe-districting sa lalawiganng Cavite, malabo na!ng Cavite, malabo na!ng Cavite, malabo na!ng Cavite, malabo na!ng Cavite, malabo na!

IPINAKITA ni PO1 Baclas ang pirat ang Responde Cavite .

TRIPLE R PR SPECIALISTfor your comics, AVP, survey and im-age packaging needsplease contact 0929-858-1636

Diyaryong Pinirata

AUGUST 24 - 30, 2009 3SEPTEMBER 6 - 12, 2009

IKINATUWA ni RosarioMayor Nonong Ricafrenteng balitang magkakaroonng bagong lingguhang pa-hayagan ang Lalawigan ngCavite sa pamamagitan ngResponde Cavite ng mag-courtesy call ang EditorialBoard ng nasabing paha-yagan sa tahanan ni Ricaf-rente noong umaga ng Ag-osto 31, 2009 habang aba-la ang alkalde sa personal

Risonable’t ResponsablengRisonable’t ResponsablengRisonable’t ResponsablengRisonable’t ResponsablengRisonable’t Responsablengpahayagan, kailangang ng Cavite-pahayagan, kailangang ng Cavite-pahayagan, kailangang ng Cavite-pahayagan, kailangang ng Cavite-pahayagan, kailangang ng Cavite-

Mayor Nonong RicafrenteMayor Nonong RicafrenteMayor Nonong RicafrenteMayor Nonong RicafrenteMayor Nonong Ricafrentena pagtugon sa pangan-gailangan ng kanyang mgamamamayan.

Ayon kay Ricafrente, angrisonable’t responsablengpahayagan ay magsisil-bing bantay at tinig ng ka-totohanan at katarunganupang ang sinuman,mapa-lider man ng bayano karaniwang mamamay-an ay mangingilag na gu-mawa ng katiwalian o kasa-

maan dahil may nagbaban-tay.

“Hindi dapat magtenga-ng kawali ang mga lider ngbayan o sinuman kapagnasisita ng media, ipag-pasalamat nga natin namay pahayagang nagpa-paaalala sa atin sa mgadapat at di dapat natinggawin para na rin sapangkalahatang kagalin-gan.” wika ni Ricafrente.

INDANG – Isa sa tatlong testigo ng Dacer-Corbito slay ang pinag-babaril ng dikilalang suspek na sakay ng motorsiklonoong Sept. 02, 2009 na naging dahilanng kanyang kamatayan.

Kinilala ang biktimang si Jimmy Lopez,isa sa tatlong testigo na humaharap saManila Regional Trial Court at saDepartment of Justice sa kasong pagpataynoon kay PR man Salvador “Bubby” Dacerat driver nitong si Emmanuel Corbitonoong November 2000 sa bayan ngIndang, Cavite.

Si Jimmy Lopez, kapatid nitong siWilliam Lopez, at Alex Diloy ang tumatayongtestigo ng prosecution kung saan sinugodat pinagbabaril ang una sa inuupahangbahay nito ng mga armadong lalaki.

Ayon sa Department of Justice,kumikilos na ngayon ang mga kalabang

TTTTTestigo sa Dacer-Corbito slayestigo sa Dacer-Corbito slayestigo sa Dacer-Corbito slayestigo sa Dacer-Corbito slayestigo sa Dacer-Corbito slay, tinodas, tinodas, tinodas, tinodas, tinodaspanig na sangkot sa pagpatay sa datingPR Man na si Dacer at driver nitong siCorbito, upang pagtakpan at mapigilan angnakatakdang pagbubukas muli ng kaso.Hayagan namang kinondena ng nasabingahensya ang pagpatay dito.

Magugunitang nagsampa ng kaso angpamilya Dacer laban kay Sen. Ping Lacsonsa DOJ at ito ay ibinatay sa affidavit nidating Supt. Cesar Mancao na nagsabingnadinig niya si dating Supt. Michael RayAquino na kausap sa telepono si Lacsonna noon ay hepe pa ng Philippine NationalPolice at inutusan nito na patayin ang isangalyas na Delta.

Siniguro naman ng DOJ na hindimagiging dahilan ng paghina ng kaso angpagkakapatay kay Lopez dahil siguradongmarami pa ang posibleng lumutang ukoldito.

ANG staff ng Responde Cavite nang mag-coutesy call sa tahanan niRosario Mayor Nonong Ricafrente


Saan tayo patungo, bayan?MULING nadarama natin ang simoy ng alumpihit na han-gin ng pulitika sa ganitong kaagang panahon. Di mantuwirang pangangampanya ang karaniwang isinasakatu-paran ng nakararaming maaaring kandidato na sa mabi-lis na magpahiwatig ng saloobin sa pinakamabisangparaan sa ngayon – ang telebisyon.

Sa kasalukuyan, kahit na nga sa lugar ng mga mahi-hirap, ang “slum areas” o sa karaniwang pagkakakilalasa kanila, “squatters”, mayroon tayong mapapansin nakaraniwan na ang “colored tv” sa bahay. Sapagkat ito angpinakamurang paglipasan ng oras. Dito nainog ang ka-nilang mundo. Dahil dito, sinasamantala ng mga maysalaping nagbabalak na manguna sa pagbubuhat ngsariling bangko sa “survey”.

Hindi biro ang gastos sa pag-aanunsiyo. Milyun-mily-on ang nauubos dito sa tatlumpung segundong komer-syal. At sa araw-araw na ibinabandera ang kanilang pan-galan, yaman ng maituturing ng ilang bayan kundi manlalawigan ang ganitong gastusin.

Ang tawag sa ganitong paraan ay “informercials”.Bagaman ang sistemang ito ay tinutuligsa ng nakararami,lalo ang mga may hangaring pumalaot, na ito’y tuwirangpangangampanya na wala sa panahon at ipinagbabaw-al daw ng “election code”. Datapwat, ayon sa “Commi-sion on Elections”, walang tinatamaang batas, sapagkatwala pa namang nagpa-file ng CoC o “Certificate of Can-didacy”. Kung kaya wala pang masasabing kandidato.Ito ay ayon sa naging desisyon ng “Supreme Court”, kungsaan nila ibinase ang kanilang pahayag, dagdag pa nila.Kaipala’y naniniwala ang karamihan na ito’y kabahaging “free enterprise”. Kaya’t walang nilalabag na batas

pampulitika. Samantala, sapaningin ng mababaw angbulsa, hindi patas angpalakad na ito na pinaiiral,sapagkat ito ay ipinasa ngmga mambabatas o kongre-sista na malalalim din angdukutan’ ng salapi at mayhangarin din sa hinaharap.

Marahil, sa ganitongpagkakataon, maaaring hilingin ng naapektuhang mahi-hirap na balak kumandidato na muling kumatok sa pintu-an ng Kataas-taasang Hukuman na bigyan ng tunay naliwanag ang may kalabuang sinusunod na patakaran.

Dapat nangang hangaan ang ginawa ni mr. Vilma San-tos na nag-resign sa gabinete upang pag-ukulan angkanyang nalalapit na kandidatura sa pagka-senador. Ma-rahil, nararapat nating aminin ang mapait na katotoha-nang hanggang sa ngayon, karaniwan na, na ang map-intog lamang ang bulsa ang nananalong kandidato. Ha-bang nangangampanya, ibinabando sa mga mamamay-an na kapwa sila mahihirap, na kapwa sila kumakain saturu-turo. At makaraang manalo, doon na sila magha-hapunan sa isang “French Restaurant” sa “New York oWashington” sa mataginting na isang milyung piso langnaman ang isang hapunan.

Maging ang mga botante rin ang dapat sisihin. Sakanila ang karapatang pumili. Ngunit kapag ang pagpiliay nahaluan ng ginang ng ginto o taginting na salapi, angmga pulitiko lamang ba ang dapat pagtuunan ng sisi?

Saan tayo patungo, bayan?

Primero Salvo de DyaryoSA minsan pang pagkaka-taon dito sa lalawigan ngCavite ay pinagtipun-tiponsa isang pahayagan angmagigiting at de-kalibrengmanunulat… na kinilala saiba’t ibang larangan ngpanitikan at panulat.

Mga taong umani ng dimabilang na SERTIPIKO…MEDALYA…at PARANGAL.

Sa bawat istoryang ilalahad, walang bahid nakasinungalingan at purong katotohanan lamang.

Isinilang ang bagong pahayagan sa pangalangResponde Cavite! Risonable…Responsable…

Asahan ang mga maaanghang na OPINYON atKOMENTARYO ng bawat kolumnista. Dahil sa bawat titikng letra na inyong mababasa ang siya naming magigingSANDALAN at SANDATA.

Ipinagbubunyi ang panulat bilang tambuli ngkatotohanan. “THE PEN IS MIGHTER THAN THE SWORD”,ika nga!

Kaya’t di nakapagtatakang palagiang nakatapak angisang paa ng mga peryodista sa hukay.

Sa ganitong konteksto nagaganap ang panunupil samga diyarista.

Walang kalaban-laban ang mamamahayag sapananalakay ng mga warlord sa kanilang lalawigan. Ha-

wak ng mga lokal na politiko ang usapin ng buhay atkamatayan ng mga peryodista.

Kaya sa sandaling maganap ang pamamaslang,whitewash ang kinauuwian ng mga kunwa-kunwariangIMBESTIGASYON.

Nagiging BULAG, PIPI, AT BINGI ang hustisya. Ditopumapasok ang suliranin ng IMPUNITY. Ang kawalan ngpananagutan sa hanay ng mga utak at gatilyo sa likod ngpamamaslang sa mga peryodista.

Buong laya silang nakapagpapatuloy sa kanilang mgabaluktot na gawain sapagkat hawak nila ang RENDA ngkapangyarihan.

Nilalayon ng mga panggagahis na patahimikin angTALIBA ng demokrasya sa alin mang bayan.

Isa ang PERYODISMO sa pinaka-mapanganib napropesyon sa buong daigdig.

Kaya sa di iilang pagkakataon, naeenganyo ang ilangperyodista na kumapit sa patalim at maging patong nalamang na mga illegal na gawain, kaysa mailibing nabuhay.

Ibig sabihin, napapabilang sila sa PAYROLL natumatanggap ng regular na pabuya mula sa mga illegalna gawain, na protektado ng malalakas - kapalit ngkanilang makapangyarihan.

Sa ganitong paraan di lamang sila nakikinabang,nagagawa pa nilang mabuhay ng mas matagal.

Samantala, ang magigiting na TALIBA nama’yhumahalik sa ALIKABOK...

Diyaryo’t Kape Para sa CaviteHINDI naglalayo ang papel ngkape at diyaryo sa buhay ngmga Caviteño.

Kape: Ito ang unang su-masayad sa tyan na galing samagdamagang pansamanta-lang pagpapahinga.

Bahagyang naiinitan angtyan. Nanggigising sa inaan-tok pang katawan at tulog

pang isipan ng mga lalabas at papasok.Sa Caviteño, hinahati natin ang trabaho sa lalabas

(maglalabas ng tricycle, jeep, bus, bangka, minsan patimga GRO) at papasok (papasok sa eskwelahan, pabri-ka, establisyemento atbp.)

Sa pagitan ng paglagok at paghahanda sa paglabaso pagpasok… habang nagnanakaw ng sandali sa traba-ho ay nagbubuklat tayo ng dyaryo.

Iba-iba ang lasa ng kape. Depende sa diskarte ngnagtitimpla o iinom. May iba na matamis. May iba, wa-lang asukal, walang gatas.

Yung iba naman, may gatas at asukal. May iba na

gusto halos kumukulo kapag iniinom. May iba naman,bahagyang mainit. May iilan, halos malamig na kape anginuupakan.

Ganyan din ang dyaryo. Iba-iba ang laman at hanap.May iba na gusto sa diyaryo ay libangan. Iba naman ayimpormasyon, opinyon, kapalaran o balitang balita lang.

Pero ano kaya kung may magkakape nang walangasukal walang gatas at higit sa lahat… walang tubig?Ano kaya kung ang dyaryo ay walang ibang laman kundimga titik lamang? Mga titik na walang lasa, tapang, ta-mis, pait, lamig o init?

Gaya ng nagtimpla ng kape… may ibang dyaryo na,h’wag lang masabing di nagtimpla, h’wag lang makaha-wak ng makinilya, ballpen o computer ay pwede nangmaghain ng ilalaman sa tyan, igigising ng isip at magpa-pakilos ng katawan. Diyaryo na raw yun.

Kaya sa mga kapwa ko Caviteño, narito na ang bagongipapares natin sa timpla nating kape. Hindi matatawaranang kredibilidad, dignidad, abilidad at sinseridad ng mgaindibidwal na nagbuhos ng kanilang oras at talento paramapasakamay natin ang kakaibang timpla—RespondeCavite (Risonable, Responsible). Tikman… mainit-init pa.

eros s. ataliaeditor-in-chief

rommel sanchezmanaging editor

wilfedo generagacirculation manager

sid luna samaniegochief of reporters

efren abueg, ph deditorial consultantprof. freddie silao

community & extensionrelation consultant

nadia dela cruz2nd district coordinator

rex del rosario3rd district coordinator

jun isidro1st district coordinator

melvin rosdigital media director

atty. dan filoteolegal counsel

Ang Responde Cavite ay inilalathala Linggu-Ling-go ng Think N Print Publishing House na may tangga-pan sa 232 Garcia St., Caridad, Cavite City at tele-pono blg.(046) 527-0092.

ISANG taon na mahigitmula nang itiklop natin angDos por Dos .

Salamat sa mga kasa-ma sa hanap-buhay na

nag-alok na maging bahagi o pangunahan ko ang ka-nilang publikasyon.

Pero dahil lubhang napakaabala natin sa pagigingisang media consultant ng pinakaprogresibong bayansa lalawigan ng Cavite, lahat sila ay magalang kongtinanggihan.

Minsan sa isang kuwentuhan, isang prominentengtao sa lalawigan ang nagsabi sa akin-- “Alam mo, “aniya. “Kailangang magsulat ka. Marami na’ng naghah-anap sa ‘yo. Akala nila ay wala ka na sa Cavite. Perotiyakin mo at piliin mo ang mga sasamanahan mongtao.”

At ito na nga-- ang Responde Cavite.At dahil nga halos lahat ng mga kasama natin sa

pahayagang ito ay may nakakabit na titulo sa kani-ka-nilang mga pangalan, kaya naman ang laki ng nilikhangingay ng ating pahayagan, di pa man inilalabas ang atingunang isyu.

At may nakaisip pa na piratahin ito!Opo! Pinirata ang diyaryo namin ng kung sinumang

putang-ama! (He, he, he! Na-miss n’yo ba?).At kung sinuman ang nasa likod o nakaisip nito--

napaka-ropor mo, brod!Piling mo siguro isa kang henyo at pinapapel mo

ang isang PR Man, e, pagkabobo mo naman.Basang-basa sa ginawa mo ang gusto mo palaba-

sin, na h’wag tangkilikin ang mga politikong nagbigayng kani-kanilang pahayag sa mga partikular na isyu salunsod.

At ginamit mo pa ang aming diyaryo-- ang layout, ef-fort, konsepto at talino ng mga taong nasa likod ng Res-ponde Cavite ang iyong pinagsamantalahan.

Nais kitang pasalamatan, brod sa pagkakaroon mong ranggong heneral sa ‘yong kabobohan.

Dahil kabaligtaran at di sumang-ayon sa gusto moang mga pangyayari.

At sa halip, lalo mong pinasikat ang diyaryo namin.Lalong naging curious ang mga tao sa ano ba na-

man talaga ang nilalaman ng aming unang isyu! Nagka-roon kami ng libreng promotion.

Higit sa lahat, ang intensiyon mong h’wag tangkilikinang mga politiko na nasa pabalat ng aming pahayagan.Nagkaroon sila ng early and free campaign poster.

(Sundan sa P .6)

BuenaBuenaBuenaBuenaBuenamano!mano!mano!mano!mano!


Who are the elderly?OUR 1987 Constitutiondeclares that, “it is the dutyof the family to take care ofits elderly members, that thestate shall provide socialjustice in all phases ofnational life and that thestate shall adopt aninterpreted approach tohealth development whichshall endeavor to makeessential goods, health andother social services

available to all the people at affordable cost”.Pursuant to the constitutional mandate, Republic

Act 7432, otherwise known as “Act to Maximize theContribution of Senior Citizens to Nation Building, GrantBenefits and Special Privilege and for Other Purposes”was enacted last 23 April 1992. The Act categoricallystates that “a senior citizen is any resident of thePhilippines at least sixty (60) years of age, includingthose who have retired from both government officesand private enterprises and has income of not morethan sixty thousand pesos (P60,000.00) per annum.”The legal definition of the senior citizen is thus provided.

The same chronological aging definition isembodied in Republic Act 7876 of February 14, 1995titled “An act establishing a senior citizens center in allcities and municipalities of the Philippines andAppropriating Funds therefore.”

Social Science has contributed another definitionof an elderly person. And aged person is one who hasreached the age of 60 or 65 and is presumed to havechanges in behavior as society and its differentinstitutions prescribe his new status and the role hehas to play.

Biological aging has also provided a commonlyunderstood description of an elderly. An aged person isexpected to exhibit anatomical changes in his body suchas vision and hearing difficulties, decreasing mobility,memory lapses and other physical infirmities.

* * *Aging Phenomenon

The United Nations reports that in 1990, half of theolder people lived in densely populated Asia. By theyear 2020, it is estimated that the elderly populationwould reach a billion mark.

An unpublished manuscript of UP School of Urbanand Regional Planning, “Live Long, Live Well (A Studyof the Philippines Elderly Care System)” dated March2001, noted that the aging population in the Philippinesis becoming a problem as people live longer becauseof better health care. In 1995, those over 60 year old isestimated at 3.7 million or 5.4 percent of the populationof 68.349 million. It is projected that the elderly wouldreach 11.3 million by the year 2020.

The Province of Cavite recorded a population of2,063,161 individuals in the year 2000. those ofretirement age constitute 3.11 percent of Cavitenos orroughly 64 thousand.

As population grows, so are the senior citizens inview of the decreasing mortality accompanied byimproving geriatric services in both public and privatesectors.

* * *Government Initiatives

The Philippine Plan for Older Persons (1999-2004)was formulated in response to the aging problem. Theplan proposes specific policies and programs to ensurethat older persons rights are protected, their needsaddressed to and their participation in nation buildingenhanced.

The main responsibility of delivering services to theelderly falls on the Department of Social Work andDevelopment. The department provides a network forboth public, private and church sectors in implementingprograms for alder persons.

The Department of Health has established theHealth Care Program for Older Persons in 1998 aimedat improving the quality of life of senior citizens throughhealthcare related programs.

The Local Government Code of 1991 mandated thedevolution of national government services to the LocalGovernment Units (LGUs). The task of creation andoperation of Senior Citizens Centers, provision ofhumanitarian and medical services to older personsand social integration are gradually transferred to theLGUs.

“MULI na namangpinatunayan ang diwa ngpagkakaisa tugon dito’ytunay na Demokrasya!”

Sa dakilang araw naito, isinilang ang isangpahayagang magbibigaydaan para sa katotohanan.

At isang kolum, bilang susi ng pagkamulat at pagkatutosa larangan ng edukasyon at iba pang kamalayan namagdadala sa atin sa pagtaas ng antas ng atingpamumuhay.

Malaking puntos ang pagkakaroon nito upang tuluyannating bantayan ang takbo ng pagsasagawa ng mgakinauukulan. Pangunahing apektado dito’y mga bata atmga nagnanais ng katarungan. Kaya’t palagian sanangtunghayan ang mga kalakaran sa ating paligid. Buksanang mga mata at natatagong damdamin upang lantarangmaihatid ang mga hangarin para sa ikabubuti ngnakararami.

Sa pamamagitan ng ating kontribusyon, debosyon,at dedikasyon, nabuo ang isang pakikipaglaban samapayapa at tahimik na paraan; may patnubay ng PoongMaykapal; may pag-big at pagmamalasakit ng bawat isapara sa adhikain dapat angkinin ng isang malaya atmaunlad na bansa.

Salamat Responde Cavite , tunay kang tanglaw atinspirasyon sa buhay naming mahal. Mananatili ka sapuso ng mga Caviteñong uhaw sa paghahanap ng mgatotoong kaganapan para sa kapakanan ng mganangangailangan.

Sa pagiging bukas at matatag sa pakikihamok sademokrasya, sandigan ka sa bayan ng Cavite;

Sa iyong pagsilang, huwaran ka sa aming pananaw;Sa pagtataguyod ng kaayusan at kaunlaran, larawan

ka ng pag-asa;Sa paraang iyong sinimulan sa paghahatid ng

marapat at matuwid na gawain, tutularan at hahangaanka ng buong bansa;

Sa layuning taglay, tapat na paglilingkod at pag-aalayng katotohanan, kaagapay ka palagi sa anumanglandasin ng aming tatahakin, MABUHAY ANG RE-SPONDE CAVITE!

Edukasyon... kahit saan... kahit kailan...Katuwang sa karunungan at kaunlaran

Maituturing na isang katuparan ang mailathala angmga tunay na mga karanasan sa buhay sa pamamagitanng pahayagang Risonable at Responsable. Di na itomaitatago na lamang o mapapabayaan sa halip,mailalahad na nito ang kabuuan ng mga nararapat ipakitaupang tuluyang mamulat ang tao sa hamon ng buhay.Sadyang ipinagkaloob sa atin ang pagkakaroon ngganitong “medium” nang sa gayon tayo ay sumulong atdi paurong.

***Ang nais ko’y matutong bumasa at sumulat ang mga

bata. Ayaw kong manatili silang “mangmang” at walangpangarap sa buhay. Mararapatin kong magturo ng libreat bigyan sila ng sapat na oras matupad lamang angaking hangad para sa kanila.

Anumang hadlang at pagsubok na darating, akingkakayanin upang maabot nila ang kanilang ambisyon.Magiging instrumento ako sa pagtulong at pag-agapaysa bawat pagkilos para sa ikatutupad ng layunin. Alamkong malayo ang mararating ng mga taong may pinag-aralan upang tahakin ang pakikipaglaban.

Tumayo ka’t suungin ang daan para sa magandangkinabukasan. Kumilos at sanayin ang puso’t isip na kayamong gawin ang mga bagay anumang hirap at bigat sadibdib, ito ay malalampasan at malulutas ang problema.Dulot nito’y ginhawa at kasiyahan sapagkat nagawa mo atnaipamalas sa lahat ang iyong kakayahan.

Lahat ay posible sa mga taong matiyaga para sakapanatagan ng puso ng bawat isa. Tuluyang magaganapang pag-usbong ng lahing maka-Diyos, makatao,makabayan, at makapamilya.

***Bukas ang kolum na ito sa lahat. Mangyari pong

magsadya sa aming tanggapan.Ang diyaryong ito ay alay sa sambayanang Caviteño;

ang aking kolum ay isang biyaya para sa mga guro,estudyante, magulang, at mga batang hangad aykarunungan at kagalingan para sa bayan.

***“Good Morning, Teacher” ang palagiang pagbati ng

Umagang Kayganda at Bagong Pag-asa.Edukasyon...Kahit saan...Kahit kailan..Katuwang sa

Karunungan at Kaunlaran.

KAY dami nang TSANSA at PANGAKO ng pagbabagotungo sa mabuting pamumuhay ang ipinakita sa Pilipinopagkaraan ng ika-2 Digmaang Pandaigdig. Ehemplo siPresidente Magsaysay na nagbukas ng Malakanyang sa“masang Pilipino” at nangako ng higit na pakinabang samga batas para sa dukha’t mga api. Mabuting simulaang programa niya sa poso at pagbibigay ng lupa samga sumukong rebeldeng Huk na nakabuo ng bayangNarra sa Palawan. Pero lumitaw na “nilaro” siya ng mgaAmerikano at ang mga tratado ng Pilipinas sa EstadosUnidos ay nanatiling hadlang sa tunay na pag-unlad ngbansa.

Dumating ang panahon ni Presidente Carlos P. Garciana nagbigay-inspirasyon sa kanyang “Filipino First Policy”.Una muna ang Pilipino, bago na ang dayuhan, ngunit satotoo, hindi nito napigil ang impluwensya ng mgakapitalistang Pilipino (katutubo o naturalized) nanakipagsabwatan sa mga dayuhan. Ibinagsak ng mgatao ang administrasyon ni Presidente Garcia dahil sakorapsyon at tamis ng pangako ni Presidente DiosdadoMacapagal—ang “reporma sa lupa”. Ngunit sa terminong “Poor Boy from Lubao (Pampanga)” lumobo’t lalongnaging matakaw ang mga oligarko ng bansa.

Sa panahong laganap ang diktadurya sa Asya atAmerika Latina, nagdeklara si Presidente Marcos ng“martial law” para “ireporma ang lipunan”. Inipit niya angmga oligarko, at kinumpiska ang mga kumpanya’t ari-arian ng mga ito. Pinigil ang mga kaaway niya sa pulitika,itinayo niya ang “Bagong Lipunan” na tinukuran ngkanyang partidong Kilusang Bagong Lipunan (KBL).

Sa mga dekada ng administrasyon ni Marcos nagingmalaganap ang pandarambong ng kanyang mga“cronies” sa kaban ng bayan. Hindi lang inagawan ngisusubong pagkain sa bibig ang milyong mgamamamayan. Inalisan pa sila ng kalayaang magsalitaat dinurog sa paanan ng militar ang kanilang mgakarapatang pantao.

Sa lahat ng nagdaang mga administrasyong ito,DUMAMI ANG MAHIHIRAP at humirap ang buhay maging

sa hanay ng “ maliit nabilang ng MIDDLE CLASS”.Hindi tumalab ang mgaprograma ng bawatadministrasyon para sapag-angat sa karalitaan ngnakararaming mamama-yang Pilipino.

Pagkaraang ibilanggonang pitong taon, pinaya-gang umalis si Ninoy Aquino at namuhay, kasama ngkanyang pamilya sa Boston, Massachusset. Parangpadron ng alamat ang kanyang buhay: Ang umalis aynagbalik, nangako ng pagbabago, ngunit pinatay saTarmak. At mula sa kanyang katawang kinatasan ng dugo,nabuhay ang pag-asa ng bayan. TAMA NA, SOBRA NA atisang malawak na kilusan ang nag-angat sa balo niNinoy— si Cory na iniluklok ng bayan sa pagka-presidente. Hindi napigil ang pagbabalik ng umalis nabayani. Nabuhay siya at nangibabaw sa katawan ng “hindiiba” sa kanya.

GAYUNMAN, kasama niyang nagbalik ang mgaoligarko, ang korapsyon, ang political warlords, ang mgadayuhang kapitalistang parang mga ibong NARITO kungmaaraw at maraming makakain sa ating bayan atLUMILISAN pagdating ng bagyo habang nagdidildil ngasin ang bayan!

Mababang-loob, sinasabing “matapat” at magaanang loob na nilisan ni Cory ang Malakanyang (kahit pwedepa uling magpresidente), pinalitan siya ng isang militar,ng isang bayaning likha ng pelikula at ng isang teknokratna ekonomiya ang kadalubhasaan (expertise). UP ANDDOWN, UP at ang mga sumunod pa ay DOWN, DOWN,DOWN hanggang kailan?

Bababa na sa pwesto sa 2010 si Presidente GloriaMacapagal Arroyo (DAMA KO ANG PAG-UNLAD!) Mag-iiwan siya ng umano’y pinakamalaking deficit sa kasay-sayan ng paggasta ng mga nagdaang administrasyon,

(Sundan sa P . 15)

Ang paghihintay sa mga pagbabago


aab

para sa rock wall sa Bagong Pook,ipinakita ko sa kanila na hindi nakailangan ang ganoon kalaking halagakung aayusin lang ang sistema ngpaghahakot at pagtatapon ng basura.Lalo na kung sisirain lamang nito angkalikasan, lalasunin ang dagat atpapatayin ang hanapbuhay ng mgamangingisda. Ang mga mamamayan aynaghahanap ng tunay na pagbabago,ang problema, pare-parehas lang angmga politikong namumuno. Dapat aymay bago nang pumalit. Nasubukan nasila. Iba naman.

4-Dapat, may respeto ang lider sakanyang sarili nang sa gayon, irespetosya ng mamamayan. Sabihin ang totooat kayang ibigay ng lider sa kanyangmga mamamayan, h’wag mangako ngmga imposible kaya ang mamamayan,hindi aasa sa imposible at wala.

5-Sobrang malala na ang korapsyon.Kung malilimitahan lamang ito, malakiang magagamit sa kaban ng yamanpara sa mas progresibong proyekto.Atkung mailalaan lamang nang wasto angbudyet sa mas angkop na gugulin, lalona kung magiging transparent angpamahalaan, hindi magdadalawang isipna maki-cooperate ang taong bayan.Kailangan kasing maibalik ngpamahalaan ang tiwala ng tao nang sagayon, madaling makikibahagi ang mgamamamayan.

6-Hindi man natin mahigitan angningning at karangalan ng Cavite Citygaya ng dekada 60, mapantayan manlang sana. Nakakahiya sa mga ninunonating magigiting na statesman nanagpundar ng dating kinalalagyan ngCavite City, tapos papabayaan langnatin, na ginawa ng mga nagdaang lider.coordination ng pamahalaan atmamamayan ang kailangan.

7- Hangga’t nandito ako, hanggatbuhay at malakas pa, nasa pwesto mano wala, patuloy pa rin akongmagmamasid, makikialam,magmamalakasakit… para sa atingmga kababayan, ang inyong lingkod,Jasmin F. Gilera.

malapit na kakilala. Ang laging iniisipng mga tao ay kung ano angmagiging kapakinabangan napersonal, pansarili hindi para sabayan.

4-Leadership by example. Dapatkasi, naniniwala ang mgamamamayan sa kanyang lider. Kayanaman, dapat ipakita ng lider na tamaang kanyang ginagawa. Masmakakatulong ang isang lider sakanyang mga mamamayan kungtuturuan nya itong mangisda kesapanghabambuhay na umasa sapanghihingi. Napatunayan na natinyan sa ating mga programa…hanggang ngayon. Tulad ng CallCenter Training na isinasagawanatin… libre na, may allowance pa.Kasi kapag nakapagtapos atnakapagtrabaho ang isangestudyante, di lang isa angmatutulungan mo… kundi ang buonyang pamilya. Gusto kasi ng ilanglider na laging paasahin ang mgamahihirap para lagi silang takbuhan…para lagi silang iboto. Kumbaga,nakikinabang sa kahirapan ng mgamamamayan ang popularidad ngisang lider. Chain reaction kasi yan,kapag may pera ang mgamamamayan, may kakain sarestaurant, may mamalengke… iikotang pera. Kaya tulungan natingkumita ang mga mamamayan…uunlad ang lunsod.

5- Hindi likas na tamad ang mgaCaviteño. Yung mga kababayan natinsa ibang bansa, umuunlad dahil sakasipagan. Yung mga nakikita natinsa mga kantu-kanto, hindi namantalaga tamad, wala lang pagkakataonna paunlarin ang kanilang mga sarili.Ngayong nabigyan natin sila ngpagkakataon, dinadagsa tayo ng mgakabataang handang baguhin angkanilang kapalaran.

6- Ibalik ang old glory ng CaviteCity. At ang laging pangako ng mgapolitiko ay ang Sangley Point. Perodapat makatotohanan tayo. Sa halipna habulin natin nang buo angSangley Point, ba’t di natintrabahuhin ang madaling maging atin?Sa pananaliksik ng inyong lingkod,napag-alaman ko na ang Baradero DeManila ay pag-aari ng isangprominenteng pamilya na pwedeng i-negotiate ng local na pamahalaan ngCavite City. Ilang ektarya din ito napuwedeng simulan… pagtayuan ngilang pabrika. Magkakapera angmamamayan, uunlad ang kabuhayan.Sisigla ang negosyo ng lunsod. YungCorrigidor na lang, nung naging OICako, nalaman natin na ilang taonghindi nagbabayad ng buwis ang mgahotel doon, agad natin itongpinasarhan. At dahil dyan, natuto nasilang magbayad ng buwis sa CaviteCity. Maraming puwedengpagkakitaan sa Corrigidor. At maramipang isla na pwede na natingpagtuunan ng pansin. Pati na rin angnapakalawak na lupa sa palengke.Prime lot ito. Hindi totoong wala nanglupa ang Cavite City.

7- Piliin natin ang lider namaraming magagawa para sa bayanhindi dahil sya’y kumpare, kainuman,kabatian o katropa… pumili tayo nglider para sa bayan hindi para saating sarili.

TAPATAN ...Mula p. 16

Lalong nabandera ang kanilang mgamukha sa lunsod ng Cavite.

Lalo silang pinag-usapan, lalong nag-ing interesado ang mga tao sa anong mgaplano nila sa Lunsod ng Cavite.

At higit sa lahat, sa unang pagkakata-on, magkakaiba man ang kanilang panan-aw. Magkakaiba man ang kanilang parti-dong kinabibilangan at magkakaiba manang kanilang mga prinsipyo, lahat sila aynagkaisa sa pagkondena sa pagtatang-kang sirain ang tahimik at mapayapa san-ang halalan sa lunsod.

Kasabihan nga na makikilala angisang tao kung sino ang mga kasamaniya.

Kaya kung sinuman ang putang-amang heneral ng kabobohan na guma-wa ng pamimirata sa aming diyaryo, com-mander in chief naman ng katangahan angboss n’ya na kanyang sinusunod!

Talagang ang gawang masama ay wa-lang maibubungang mabuti. Alam mo,brod, kung gumawa kayo ng sarili n’yongpropoganda at hindi n’yo pinirata ang di-yaryo namin, baka naging kasangga n’yopa kami at nakiisa sa inyo ang mamamay-an at sa inyong advocacy.

Pero sabi nga ni Dudz, ang pamimira-ta ay pagnanakaw at pananabotahe! Atkami ang ninakawan n’yo, putang aman’yo!

dos por dos mula P . 4


mayor nonong


lani mercado


mayor mendozacol. mendoza

dino chua


HOROSCOPENI MIDNIGHTJT

CAPRICORN – Inaabu-so na ang iy-ong ka-baitan. Mag-isip-isip kadahil sakabila ng

kabutihan mo ay pinag-tatawanan ka pa nila.Lucky days – Thursday/SundayAQUARIUS – May mal-

apit na kaibig-an na lihim nanagmamahalsa iyo, ngunit

may malaking hadlang.Lucky days – Monday/WednesdayPISCES – Aminin mo na

sa iyong sarilina di ka niyamahal. Huwagmong kawa-

wain ang iyong sarili dahilikaw din ang magigingkawawa. Lucky days –Tuesday/FridayARIES – Tingnan mo ang

buhay sa positi-bong anggulo atlahat ng plano moay magkakaroonng kanais-nais

na resulta. Lucky days – Fri-day/SaturdayTAURUS – Magpakatotoo

ka sa iyongnararamdaman.Darating ang ta-ong para sa iyosa panahonghindi mo in-

aasahan. Lucky days – Sat-urday/SundayGEMINI – Positi-bo ang tugon sa

matagal mo nang katanun-gan. Ngayon ang panahonpara isakatuparan ang pl-ano. Lucky days – Tuesday/WednesdayCANCER – Ang paghanga

sa iyo ng isangkakilala ayposibleng hu-mantong sa ser-

yosong relasyon. Pag-isi-pan itong mabuti. Luckydays – Monday/ThursdayLEO – Huwag maghangad

ng sobra para dim a d i s m a y a .M a k u n t e n t omuna sa mu-munting bagay

hangga’t di pa mangyayariang ninanais. Lucky days –Wednesday/Sunday.VIRGO – Hindi mo dapat

k a i l a n g a n i nlokohin ang iy-ong sarili.Maaari kangmamuhay sa hi-

naharap at limutin ang

masakit na nagdaan sabuhay. Lucky days – Friday/Saturday

LIBRA – Maymalaking pag-subok na darat-ing sa iyo. Tataglang ng loob ang

iyong kailangan. Luckydays – Monday/FridaySCORPIO – Unti-unti mo ng

nararamda-man ang iy-ong suwerte.Huwag mag-madali baka

mausog Lucky days –Wednesday/SundaySAGITARRIUS – Tila mata-

mlay ang iy-ong lovelifeat malapit kang mahulisa biyahe.Di mo ba

alam nasa malapit langang iyong magiging part-ner? Lucky days – Saturday/Sunday

Magbilangan Tayo!Magbilangan Tayo!Magbilangan Tayo!Magbilangan Tayo!Magbilangan Tayo!MARAMING nagsasabi naiisa lang talaga ang Univer-sal Language. At ito aynumbers o mga numero.Lahat ng bagay ay may kata-pat na numerical value. La-hat ng pangyayari ay maar-ing ma-compute o masu-ma.

Ang nakaraan, kasa-lukuyan maging hinaharapay may katumbas na com-putation o pagsusuma.

Kaya naman, may ilangnumerologist na nahuhu-maling sa katangian o pag-uugali ng numero.

Lahat ng numero ay ki-nakatawan ng0,1,2,3,4,5,6,7,8 at 9. Angkabuuan ng bilang sabuong uniberso ay kumbi-nasyon lamang ng mga ito.Pero ang higit na na-katawag-pansin sa mganumerologist, ay ang nu-merong 0 at 9.

Babylonian ang nagpa-kilala ng ‘0’ sa buong mun-do. Simula ito ng masmasalimuot at sopistika-dong pag-aaral ng nume-ro. May ilang numerologistna naniniwala na ‘9’ angpinakamakapangyarihangnumero. May paniniwala naito pa nga raw ang repre-sentasyon ng mga dyos.

Tignan natin ang katan-gian ng 9 sa mga su-musunod na halimbawa:

9+5= 14 at 1+4 ay 59+8= 17 at 1+7 ay 89+3= 12 at 1+2 ay 3gayundin9x5= 45 at 4+5 ay 99x8= 72 at 7+2 ay 99x3= 27 at 2+7 ay 9Sa paniniwala ng mga

numerologist, angswerteng bilang ng isangtao ay ang pagsusuma nglahat ng numero sa kan-yang kaarawan at pagba-bawas sa 9. Kung parehasna 9 lalabas, ibig sabihinnito, ‘0’ ang maswetemong numero.

Halimbawa- 1. Set-yembre (8) 23, 1953 ay8+23+1953= 1984 =1+9+8+4= 22 = 2+2= 4

4 ang iyong bilang atibawas sa 9, ang lalabasay -5 kaya, 5 ang swertemong numero.

2. Enero (1) 17, 1987 ay1+17+1987 = 2005 =2+0+0+5 = 7

7 ang iyong bilang atibawas sa 9, ang lalabasay -2 kaya, 2 ang swertemong numero.

Sa susunod na isyu,pag-aralan natin ang ka-likasan ng ‘0.’

ISANG tanong na malimitikalito ng mga Pilipino ayang tanong na, “ano angpambansang awit ng Pilipi-nas?” Sa sampungtinanong ko nito anim angsumagot ng Bayang Magi-liw sa halip na Lupang Hin-irang. Ano pa kaya kung angitanong ay kung, “sino ang

nagsulat ng mga titik ng pambansang awit?” si JulianFelipe ba ang isasagot mo? at “Kung kailan unang ki-nanta ang Lupang Hinirang?” Noong June 12, 1896 baang tugon mo? Sana hindi yun ang sagot mo kasi pare-hong mali ang June 12 at Julian Felipe.

Mula sa pagkakatapon sa Hong Kong si Heneral Emil-io Aguinaldo, bumalik siya ng Pilipinas bitbit ang isangkomposisyon na sinulat ng isang Pilipinong naninirahansa karatig bansa. Ngunit hindi ito nagustuhan ni HeneralEmilio Aguinaldo. At dito pumasok ang isang kabitenyongisinilang noong Enero 28, 1861 sa San Roque, Cavite,bunso sa labindalawang anak ni Justo Felipe at VictoriaReyes. Si Julian Felipe na ilang araw pa lang din noongnakakalaya mula sa pagkakahuli ng mga kastila.

Hunyo 6, 1896, halos isang lingo bago ang nakapl-ano ng deklarasyon ng kalayaan ng kausapin ni JulianFelipe si Emilio Aguinaldo at sabihing, “alam ko po angnasa-isip nyo,” at noong araw ding iyon ay umuwi ng ba-hay si Julian Felipe at sa loob ng anim na araw ay ginawanya ang lahat upang makabuo ng isang komposisyon nasiyang sasanggi at mas magpapaalab ng puso ng mgarebolusyonaryo.

Noong gabi ng Hunyo 11, 1896, ilang oras bago angdeklarasyon ay pinarinig ni Julian Felipe sa harapan niHeneral Emelio Aguinaldo at ng iba pang mga kasamanito na sina Heneral Mariano Trias, Baldomero Aguinal-do at iba pang mga lider ang kanyang komposisyon. Atnarito ang kwento ni Julian Felipe sa mga nangyari kungpaanong tinanggap ng mga naroon ang komposisyongna naging pambansang marcha:

General Trias seeing ( me ) come into the room

LUPANG HINIRANGwhere they were assembled, and desiring that the musicrequested by Don Emilio be heard by all, took ( me ) othe latter’s presence; and although they were then occu-pied with matters of greater importance, suspended theirdeliberation to hear and pass judgement on the merit ofthe music which was to become later our national march.

( I ) played ( my ) composition on the piano, and wasrequested by those present to repeat it several times forthe purpose of better appraising and judging its merits.

Then after a brief interchange of opinion, the gentle-men present resolved to officially adopt the musical com-position as “Marcha Nacional Filipina”; and Don EmilioAguinaldo requested General Trias to see that ( I ) go toSan Francisco de Malabon for the purpose of teachingthis new music to the town’s band which was selected toplay it on the following day, Sunday, June 12, 1898 on theoccasion of the Proclamation of Philippine Independenceand the exhibition of our National Flag.

Marcha Filipina Magdalo ang unang pangalan nitongunit binago at naging Marcha NacionalFilipina matapos hirangin ito bilang pambansang awitng Unang Republika ng Pilipinas.

Ang mga titik ng awit ay idinagdag na lamang mata-pos isulat ni Jose Palma ang tulang kastilang Filipinasnuong Agosto 1899, kung saan kinakanta pa ito ng kas-tila.

Ngunit noong 1920 naisipan ng Estados Unidos naang kantang ito ay gawing ingles na pinamagatan na-mang Philippine Hymn sa ilalim ng pamahalaang kolon-yal na isinalin nina Senador Camilo Osias at isang Ameri-kano na si Mary A. Lane. Ang huling pagsasalin na mag-pasa hanggang ngayon ay ginagamit natin ay ginawanaman nina Julian Cruz Balmaceda, Ildefonso Santos,at Francisco Caballo noong 1962 at ito ang Lupang Hin-irang.

Ang Lupang Hinirang, ang ating pambansang awitna ang himig ay binuo ni Julian Felipe at ang mga letra’yginawa ni Jose Palma. Ang noo’y Marcha Filipina Magda-lo lamang(June 12, 1896). Isang awit na nagpapakita ngpagkakaisa at pag-ibig sa bayan. Isang simbolo ng kagit-ingan na dapat pahalagahan.

Pulang Tinta (1)ISANG malaking karan-galan para sa akin na akoay maanyayahan at mabig-yan ng pagkakataong ma-ging isa sa mga manunu-lat ng pinakabago, pina-kaabante at pinakapro-gresibong pahayagan saating minamahal na lalawi-gan ngayon, ito ang RE-SPONDE CAVITE.

Nawika ko sa aking sar-ili na muling magpapatuloyang paglinang sa aking

munting talento sa pagsusulat. Medyo may kahabaan narin ang taong lumilipas sa aking buhay sa larangang itong pagsusulat o pamamahayag.

Natatandaan ko pa na noong college days ko ay nag-simula akong maging support staff sa The Gazette (Offi-cial Student Publication of Cavite State University –MainCampus) hanggang sa maging reporter, entertainmenteditor at copy editor nito. Nasundan pa ito ng pagigingEditor-in-Chief sa Students Chronicle (Official Publica-tion of Central Student Government of Cavite State Uni-versity –Main Campus).

Mula sa aking mga simpleng akda hanggang sa mgakontrobersyal at palabang artikulo, bagaman at kabataanpa lamang ako noon ay pakiramdam ko ay beterano naako sa larangang ito dahil sa aking mga pinagdaanangpangyayari.

Natatandaan ko pa na noon ay may mga pagkakataonakong naipapatawag ng kinauukulan at may mga pagkakat-aon pang nabansagan akong subersibo, komunista at NPAdahil lamang sa aking mga sulatin patungkol sa tunay nakalagayan hindi lamang ng kapwa ko kabataang estudy-ante kundi maging sa usaping pambayan at pampulitika(pulitikang may perspektiba o pulitika ng pagbabago at hin-di bulok na sistema ng pulitika sa ngayon).

Naisip ko tuloy na hindi kaya sila nag-aral ng kasay-sayan ng bansa? Hindi kaya sila natuto sa karanasan nglahi at ng lipunang Pilipino? O talaga sadya lamang pa-sibo at nagbibingi-bingihan at nagbubulag-bulagan sila.O sa malamang ay talagang nilulon na sila ng bulok nasistema kaya ganoon na lamang nila ako kabilis na para-tangan at bansagan noon ng kung anu-ano.

Matapos ang college days at sa buhay sa labas ngpamantasan ay naging contributor ang inyong lingkod sailang national magazines katulad ng Movies & Friends at

Liwayway. Ang Cavite Expose na ngayon ay kilala bilangOperation Expose naman ang pinakamatagal at pina-kahuli kong regular na napagsulatan bilang columnistsa loob ng 5 taon.

Natatandaan ko pa rin na noong una ay nakakatang-gap ako ng mga pananakot at death threat sa text, sasulat hanggang sa tawag sa telepono mula sa mga ka-mpo ng aking nababanatan sa mga panulat ko, datap-wat hindi ang mga bagay na iyon ang magpapahinto sainyong lingkod para talikuran ang pagsusulong ng la-ban, sa halip ay ginawa nating tuntungan ang mga pag-subok na iyon para lalo pang magpursige at makibakapara sa interes ng sambayanang Pilipino laban sa kati-walian, korapsyon, pandaraya subalit para sa katotoha-

nan, katarungan at katuwiran ng lahi at ng lipunang Pili-pino.

Kung noong college days ay nalimitahan lamang saapat na sulok ng pamantasan ang aking panulat, subalitngayon sa bagong tahanang RESPONDE CAVITE aymuling dadaluyong sa apat na sulok ng minamahal konglalawigan o sa buong bansa ang aking akda at artikulong pananaw at prinsipyo.

Gaya ng dati ay masaya ako ngayon dahil muli nanaman akong regular na makakapagsulat bagamanat hindi naman ganoon kabilis ang pagtanggap at pag-payag ng aking mga minamahal na magulang sa ak-ing gagawin o piniling propesyon sa buhay.

(Sundan sa susunod na labas)

yang palayaw) na nasaedad 79 ay may kapayatanang pangangatawan, maykaliitan at medyo mahina narin ang kalusugan. Sa kabi-la ng kanyang kaanyuan aymapapansin na siya ay na-kaluluwag sa buhay.

Malaki at maayos angkanyang tirahan na na-kapuwesto sa isang mala-wak na lupain.

Maraming tumutilaokna tandang at sasabungingmanok sa kanyang pag-aaring lupain, isa ito sakanyang mga pinagkakaa-balahan.

Mayroon din silang mgapaupahang kuwarto. SiMang Lureng ay isang pen-sionado ng pamahalaan ngEstados Unidos.

Kabilang sa kanyangmga pinagkakaabalahansa buhay ay ang magsa-bong, paminsan-minsangpaglalaro ng mahjong atdumalaw sa kanyang mgaanak na nakatira sa Esta-dos Unidos.

Kinikilalang naging ma-lapit na kaibigan ni Leonar-do Manicio si Lauro Sisonsa Heneral Trias.


Introduksyon

SI Leonardo Manicio katu-lad ng ibang naisapelikulani Ramon Revilla ay isangmito. Ang lahat ng bagay aymaaring maging isangmito, subalit kinakailanganitong ipinapahatid na isangdiskurso.

Ang bawat mito aymaaaring magkaroon ngsariling kasaysayan atheyograpiya.

Ang mga pelikulanghango sa buhay ng ilangKabitenyo na ginawa ni Ra-mon Revilla ay nagpapa-kahulugan ng karahasan,kabutihang-loob, paniniwa-la sa anting-anting atmakukulay na buhay pag-ibig.

Masalimuot ang diskur-so ng kanilang mga buhaykatulad ni Nardong Putik nabunga ng kuwento nglipunan, ng mga pahaya-gan at ng mga taong naka-paligid sa kanya. Ang kan-yang nito ay laganap saKabite.

Si Leonardo Manicio,ayon sa pag-aaral ni JohnSidel at itinuturing na pi-nakakilalang kaaway ngbatas sa Kabite at unangnakilala dahil diumano’ynasangkot sa MaragondonMassacre noong 1952.

Noong naisapelikulaang kanyang kuwento aymas lumalaganap angkanyang mito sa maram-ing dako.

Sa mga susunod napanayam ay unti-unting hu-hubarin ang lambong ngmito ni Nardong Putik.

Malalaman dito kung

papaano nga ba siyanaaalala ng mga taong na-kakakilala sa kanya. Sinonga ba talaga si Nardo?

Si Leonardo ManicioBilang Kaibigan/Taong-la-bas

“Ang masamang kau-galian niya iyong kapagnagnakaw ka ng kalabawat may nag-report sa kanyaay papatayin ka – miski hin-di siya kagalet… ‘yan angpagkakaalam ko sa kanya.”-Lauro Sison , kaibigan niLeonardo Manicio

Ang bayan ng HeneralTrias na dating San Fran-cisco de Malabon ay maskilala sa kasaysayan bi-lang bayan na pinagmulanng bandang unang tumug-tog ng pambansang awitng Pilipinas sa harapan ngbalkonahe ng bahay niHeneral Emilio Aguinaldosa Kawit. Natuklasan ngpag-aaral na ito na maramipalang mga tagaroon angnakasama sa kalakaran ngpanunulisan.

Noong dekada singk-wenta, maraming mgataga-Malabon (isa ringtawag sa Heneral Trias)ang nagsimulang umanibsa mga taong-labas at ilansa mga ito ay napasama samalalaking krimen katuladng Maragondon Masacre atAraneta Kidnap Case.

Ang panayam kay Lau-ro Sison, dating PhilippineConstabulary, na isangkaibigan ni Leonardo Mani-cio alyas Nardong Putikang magsasabi kung anonga ang pagkatao nito atang umiiral na sistema ngkarahasan noong pana-hong iyon.

Si Mang Lureng (kan-

BILMOKODear Ate Bebang,

May boyfriend ako perokapag nagde-date kami,kung anu-ano lang ang ipi-napabili sa akin. Mahal kayaniya ako?

Vina ng T anza

Mahal kong Vina,Puwede namang ma-

hal ka ng boyfriend mo kayalang mahilig lang talaga siy-ang magpabili.

Alamin mo kung gina-gawa ba niya ito sa nanay,kapatid o kaibigan niya.Kung oo, malamang naugali nga lang niya at hindimaiwasang gawin ito kahit

sa date ninyo.Kausapin mo siya

agad. Baka di niya alam nabig deal ito para sa iyo.Kung mahal ang ipinabibiliniya o di kaya ay napapa-rami ang pinabibili sa isangdate ninyo, sabihin mongmay budget ka rin na si-nusunod para sa sarili atpara sa inyong dalawa.

Kung hindi naman siyamahilig magpabili at sa ‘yolang ito ginagawa, baka ta-lagang kailangan niya angmga bagay na ipinabibili saiyo at sa ngayon ay kapossiya sa pera o di kaya aykapos sa pera ang pami-lya niya para bilhin ang mgaito. Kung ito ang sitwasy-on, tulungan mo siyangkumita at magtipid parakung may kailangan o gus-to siyang bilhin, mabibiliniya iyon gamit ang sarilingpera.

Paano?Una, engganyuhin mo

siyang maghanap ng ek-strang mapagkaka-kitaan.Kung magaling siya samath, imungkahi mongmag-alok siya ng tutorial

services.Mga P100-150 per hour.

Ikalawa, pag kumi-kita nasiya, regaluhan mo siya ngalkansiya. O di kaya, yaka-gin mong magbukas ngsariling bank account parama-monitor niya ang kan-yang ipon. Ikatlo, gawingmas simple ang inyongdate. Iwasan ang mall da-hil mapapagastos lang ta-laga kayo doon. Imbes namagsine, manghiram nalang ng VCD o DVD at ma-nood sa bahay. Sa totoolang, di naman mahalagaang gawain. Ang mas ma-halaga ay quality time to-gether. Di ba?

Pero, Vina, kungpagkatapos mo siyang kau-sapin ay patuloy pa rin siy-ang nagpapabili sa iyo ngkung ano-ano, wala ka nangibang dapat kausapin kun-di ang sarili mo.

Pag-isipan: Kaya mobang tiisin ang ganitonggawain ng minamahalmong lalaki? Karapat-dap-at nga ba siyang mahalin?

Ayun lang, Ate Bebang

NAKAPAGLISTA ang De La Salle University-Dasmari-nas-Cavite Studies Center (CSC) ng 39 na manunulatna lokal (Sa Tagalog, Kastila at Ingles), ngunit ito’y dipa tapos na listahan. Patuloy pa ang pananaliksik, angmga pagsisikap na mapatibayan ang pagiging Cav-iteño ng mga manunulat na ito. Ang magandanghalimbawa’y si Carlos V. Ronquillo, historyador/manunulat na ipinanganak sa Floridablanca, Pampan-ga. Ang angkan niya ay tubong-Kawit at ilang buwanlamang pagkasilang ay ibinalik na siya sa bayan ngkanyang mga magulang. Samakatwid, lumaki siya saCavite at naging kultura niya ang kapaligiran ng kan-yang bayan at lalawigan. Kabaligtaran naman ang nang-yari kay C.C. Marquez, Jr., ang makatang matagal nanaging reporter ng Taliba (dekada 80-90). Ipinanganaksiya sa Maragondon, Cavite, ngunit nag-elementaryasiya at masasabing lumaki sa Baliwag, Bulacan atnagkolehiyo sa Maynila.

Isinama rin namin sa listahan si C.C. Marquez, Jr.dahil noong nabubuhay pa siya, sinabi niya (lalo na sabalagtasan) na siya’y makatang Caviteno. Higit pangmalawak at malalim na pananaliksik ang lilinaw sa isyungito.

Itatanong marahil: Bakit pitong (7) manunulat lamangang naisama sa aklat na ito?

Praktikal lamang ang mga sagot. Unang-una, walangnakuhang sapat na datos para sa ibang nangaunangmanunulat, tulad ni Pascual Poblete. Hindi pa nababasaat napag-aaralan ang mga sinulat niyang mga akda tu-lad ng sarswela, nobela, at mga sanaysay na nasa pag-iingat ng Dibisyong Filipiniana ng Pambansang Aklatan.Ikalawa, sa kalagayan ngayon ng pamilihan ng mga li-bro, matumal sa pamilihan (bookstore) ang isang kopy-ang hihigit ang halaga sa dalawang-daang piso. Ikatlo,may tulong na sa paglalathala ang Cavite Historical So-ciety na pinangungunahan ni “Prime” Cesar E.A. Virata,bukod pa sa kailangang “habulin” ang iskedyul ng CSC.

Maaari pa ring usisain: Bakit waring yumao nang la-hat ang isinama sa aklat na ito?

Kung hindi nasira at nawawala ang mga rekord atsinulat; padalang nang padalang ang mga informant.Nagiging tendensya tuloy ng mananaliksik ang magha-ka-haka batay sa pagsusuri nito sa mga nakuha pangmga materyal.

Bago mapawi ang mga alaala, sa papel o sa isipman na nakakakilala sa manunulat, isulat na ang dapatmaisulat. Para sa amin, ang mga alaala’y kayamananng isang pamilya, ng isang komunidad, at ng isang ban-

sa.May panahon pa naman para isaaklat ang mga di-

gaanong kabataan at talagang kabataang manunulatngayon.

Patuloy ang pananaliksik sa kanila at yumayamanpa ang mga datos tungkol sa kanila. Mga dalawa pasigurong aklat na may ganito ring karaniwang pahinaang maaaring maisulat sa mga darating na araw.

May mga tanong din ukol sa kabuluhan ng pag-titipun-tipon ng mga manunulat, ayon sa kinabibilan-gan nitong lalawigan.

Kailangan bang ikategorya sila na mga lokal namanunulat, gayung marami sa kanila ay mabibilang napambansa (Abadilla, Bailen, Mamaril, Ronquillo)? Hin-di ba’t ito’y paghahati-hati ng mga manunulat na dapatikategorya lamang na mga manunulat ng Pilipinas?

Bibigyan natin ng kabuluhan ang pagkakahati-hating ating populasyon ayon sa kinasasapiang etnikonggrupo at kultura nito.

Magkakaiba ang kaugalian, paniniwala, paraan ngpamumuhay at mga karanasan. Gayuman, makulay atmayaman ang bansa sa pagkakaibang iyan at huma-hantong iyan sa kasabihang “there is unity in diversity”.Iyan ang pananaw-pampulitikang pinaiiral at nililinangng liderato ng ating bansa.

Gayunman, may higit na dapat bigyang-diin sa kla-sipikasyon ng mga manunulat, ayon sa kanilang etni-kong pinagmulan at kinalakihan.

SUNDAN SA PAHINA 14

Nardong Putik


ntoy! Intoy! Bangon, alig! May alig! bumalinghat sakanya ang tawag na iyon. Tinig iyon ni Mang Amor.Halos magiba ang kanyang pintong yari sapinagtagpi-tagping lawanit, plywood at palapa ngnyog. Pagbukas nya ng pinto ay bumulaga si MangI

Amor na hawak ang sagwan habang may supa pangsigarilyo. Gaya ng dati, nakamaong lang itong shorts athubad. Nakahambad ang sunog-sa-araw at tubig-alat nakatawan. Ngunit ang nag-aagaw na itim at uban na buhokay hindi nagpapahalatang anak-dagat si Mang Amor.

Ay! Digrasyaw bo! Bilis,baka may masagip patayo , pabateng itinaponang paubos nang sigarilyosa tulay na kawayan. Tina-pakan. Isiniksik sa pagitanng mga kawayan. Dumura.Sumunod ka na, ibababako na ang lunday .

Putang ama, alig. Na-kow po! Patay tayo nyan.Bakit ngayon pa? Bakitngayon pa? ang rapido ngtanong ni Intoy sa sarili ha-bang minamadali ang pa-ghahanda sa gagamitin.Salaming panisid,gwantes, kutsilyo, boya,pamadyak, plehe at straw.Isinuot ang shortpants napanlusong. Wala nangpanahon para magkape.Sa ganitong panahon, orasang kalaban. Dalawangbasong tubig ang almusal.Nagpahabol pa ng isanglagok ngunit di nya nilunok.Ibinabad sa bibig. Habanglumalabas ng bahay ay mi-numog ang tubig. Sinulya-pan ang relos sa dingding.

Menos dyes para mag alassais. Ibinuga ang minumogsa tulay na kawayang kadi-kit ng pinto ng kanyang ba-hay.

Kadugsong ng kan-yang bahay ang pantalan.Doon binabara ni MangAmor ang lunday nito paramatingnan-tingnan at ma-gamit agad kung kinakail-angan. Nakababa na anglunday. Akmang gagaod nasi Mang Amor. Pandalassya ng baba. Dahil kunghindi, madali itong tumaob.Di tulad ng mga bangkangde-katig, matatag satauban. Yun nga lang, dimaipasok ang mga dekatig sa gitna ng mga bak-lad.

Paano nyo nalaman?Kay Enoc. Mag-aahon

sana sya. May order nglimang sako ang Bacla-ran. Naunahan sya ng alig.Lalos daw pati pabitin atpalutang.

Kakaputok pa lang angaraw. Malamig pa ang

hanging labi ng nagdaanggabi sa palabas na No-byembre at papasok na Di-syembre. Maliban sa plas-tik, goma, sako, at kungano-anong basura ay maymangilan-ngilan pa ringpatay na water lily na su-masabit sa kanilang sag-wan. Water lily na tangaymula pa sa look ng Mayni-la, galing sa tubig-tabang.Pagkaraan ng ilang arawna animo kusang pagpap-atianod mula Maynila pa-tungo sa dalampasigan ngCavite, maninilaw hang-gang sa maging kulay bu-lok na kahoy ang lulutang-lutang na dating mat-ingkad na berdeng hala-man na kinilala na satawag na water lily. Ngunitang lamig ng umagangiyon ay hindi nakapigil sailang magtatahong namaisalba pa ang kanilangtanging kabuhayan mula sapesteng alig na dumad-alas na ang dalaw nitongnakaraang mga taon. Nak-ita nilang marami na ringpumalaot para sagipin angpwede upang sagipin.

Kitang kita nila anganimo’y natapong hugas-bigas sa dagat. Kalat-kalat.Mainit-init. Sumasabay saagos at galaw ng dagat.Malas na lang at sigura-dong ubos angmadadaanang tahong, tal-aba o halaan ng pestenghugas-bigas na ito. Swerteang naiwasan, sa ngayon, pero bukas-makalawa aypara itong nakakalokongbumabalik. Iyan ang alig.

Ano, Amor… ano bali-ta sa ‘yo? Intoy Syokoy , ta-pos mo dyan, daanan moang pwesto ko. Magpa-palinis ako sa ‘yo. Sabi ngisa.

Si Kapitan nga raw, la-los ang trentang bila. Akorin Koy! Pahabol ng isa pa.

Tango lang sagot ni In-toy. Tuloy ang kanyanggaod. Ayaw nyang ipahala-ta kay Mang Amor naumooo agad sya sa ibagayong hindi pa tapos angobligasyon nya sa matan-dang amo. Magkahalongtuwa at lungkot ang dala ngalig sa araw na iyon. Tuwa,dahil kung maramingtinamaan ng alig, tiyak bu-kas at hanggat sa mgasusunod na araw ay ma-raming may tahungang

magpapalinis sa kanya.Kikita sya nang malaki.Lungkot dahil, bukas o samga susunod na araw pasya kikita. Ngayon nya kail-angan ng pera. Ngayon nyasana aanihin ang sarilinyang tanim na tahong. Angmapagbebentahan ng sar-ili nyang maliit na tahun-gan sana ang tataposngayon sa mahaba nyangpaghihintay. Pero paanonya pupuntahan ang sarilinyang tahungan? Magka-sama sila ngayon ng amonya upang silipin at sagipinang tahungan nito. Hindi rinalam ni Mang Amor na may-roon syang sariling baklad.Baka isipin na ninanakawnya ang binhi, kawayan,straw, plehe at boya nito atinililalagay nya sa kanyang

pwesto. Wala syang saril-ing bangka. Tanging bang-ka-bangkaang gawa langsa pinagdugtong-dugtongna sako ng bigas na nilagy-an ng styrofoam ang nag-sisilbi nyang balsa. Hindiiyon uubra na pagpatunganng mabibigat. Kung syanga na bihasa na sa pag-babalanse sa lunday ay tu-mataob pa sa kanyang bal-sa, ano pa kaya ang ikakar-ga ditong tahong?

Di hamak na mas mala-ki ang kikitain nya sa pag-papalinis ng mga bakladsa mga susunod na araw.Sapat na para makapag-simula syang muling mag-tanim sa kapiraso nyangpwesto. Sobra pa nangkaunti. Ngunit ngayon nyakailangan ang pera.

PAGLIPAD papataas ang ibig sabihin ng kampay. Angsalitang Rabay naman ay ang isina-Filipinong baybayng salitang Hebrew na Rabbi na ang ibig sabihin ayguro. Ito ang pangalan ng kolum na ito sapagkat bilangisang guro, tungkulin ko bilang manunulat na ikampay oilipad papataas ang kamalayan ng mga mambabasasa pamamagitan ng mga paksang napanahon at maymalaking kinalaman sa ating lipunan. Samakatuwid, angKampay ng Rabay ay ang aking pagtatangkang maginginstrumento ang aking panulat ng katotohanan,pagpapalaya ng isipan at ng pagtutulak sa pagkilos naposibleng maging susitungo sa katarungan,kapayapaan at kaularan.

Nasaksihan ko angpagbabago sa Cavite sanakaraang labimpitongtaon. Noong 1992,halagang P12 lamangang pamasahe mulaIndang patungong Imuskapag sumakay ka ngbus na patungong Baclaran. Ngayon, ang dating P12 ayP50 na at maaaring humigit pa depende sa bus na iyongsasakyan. Noon, palayan kung hindi man talahiban angmadadaanan mo mula Trece hanggang Imus. Magingang buong Bacoor ay palayan rin samantalang angTagaytay, Amadeo, Silang, Mendez at Indang ay tanimanng mga kape, saging, pinya, ube at marami pang ibangproduktong pang-agrikultura. Kasabay ng pagdami ngmga pabrika at subdivision ay ang pagkasira ngmaraming lupang sakahan. Totoong lumikha ng trabahopara sa mga Caviteño ang pagbubukas ng First CaviteIndustrial Estate (FCIE) sa Dasmariñas at ng Export Pro-cessing Zone Area sa Rosario. Ang pagsulpot ng tatlongSM malls ni Henry Sy at ang dalawang Robinson mallsay totoong lumikha ng maraming pagkakakitaan. Dinagtagal at umabot na sa labing-isa ang golf coursessa Cavite kasama na ang Manila Southwoods saCarmona, Tagaytay Highlands at ang Orchard saDasmariñas. Tila kabuteng winasak ang mga palayanat kapihan upang itayo ang

mga low costs housing na naging dahilan upangdumagsa sa Cavite ang mas marami pang mga dayomula sa karating lalawigan ng Batangas at Laguna.Pagkalipas ng mga pagbabagong ito, maituturing na banating maunlad ang Cavite? Ito na ba ang lalawigangpinapangarap natin para sa ating mga anak?

Usad-pagong ang trapiko sa Aguinaldo highway lalona at rush hour. Sa kabila ng pagkalikha ng coastal road,masikip pa rin ang daloy ng traiko lalo na kapag umuulanat sinabayan pa ng baha. Taun-taon ay tumataas angbaha sa Bacoor, Binakayan, Kawit at iba pang

mabababang lugar nglalawigan. Kung tag-arawnaman ay matindi ang init kahitpa sa mga dating malalamigna lugar tulad ng Tagaytay,Silang at Alfonso. Kumustanaman ang industriyalisasyonsa ating lalawigan? May secu-rity of tenure ba ang mgamanggagawa sa mga pabrikasa FCIE at EPZA. Kamakailan

ay nagsara na ang Intel. Uso ngayon ang mga call cen-ters. Kokonti na lang ang kumukuha ng kursong Agricul-ture sa mga sangay ng Cavite State University.

Habang paunti nang paunti ang mga lupangsakahan, saan kaya pupulutin ang ating mgakababayan? Ano kayang kinabukasan ang naghihintaysa ating mga anak? Kung makakapsok kayo sa Tagaytayhighlands, tingnan ninyo kung sinu-sino ang nagmamay-ari ng mga bahay doon at kung sinu-sino angnakikinabang ng lahat ng serbisyong naroroon. Kungmay makasakay kang nagtatrabaho sa mall, alamin mokung magkano ang arawang sahod niya at kung siya ayhindi contractual.

Kung magagawi ka sa Mendez at Indang, tanunginmo ang magsasaka kung kumikita pa siya mula saindustriya ng kape. Mainam rin na bisitahin ang mgamangingisda ng Cavite city at alamin kung kumusta naang lagay nila. Kapag nabatid mo na ang sagot, sakamo itanong sa iyong sarili kung saan patutungo anglalawigan ng Cavite.

Sa isang panimulang lektyur ni Dr. Vivencio R.Jose, propesor sa panitikan, lipunan at kultura ngUnibersidad ng Pilipinasat dating presidente ng Phil-ippine Folklore Society (Local Literature and the Dis-course of the Universal, 2004), tinalakay niya angpag-iisantabi (marginalization) ng mga akda ng mgamanunulat mula sa maliliit na bayan at lalawigan.

Ginawa niyang puso ng kanyang papel ang lokalna panitikan bilang representasyon ng isang lipunangnakalikha ng mga etnikong tradisyon, tulad ng epikong bawat lahi na pinagmulan ng halagahang uniber-sal, tulad ng pagtatanggol at pangangalaga sa pam-umuhay ng kanilang komunidad at pakikitunggali up-ang makalaya kung kinubkob ng mga dayuhan angkanilang lupain.

Pansinin na sa isang epiko, laging may bayaningpinagtutuunan ng matinding pagpapahalaga dahil itoang simbolo ng nagkakaisang pagkilos ng mga indi-bidwal sa kanilang komunidad upang maabot o mata-mo ang kanilang kolektibong pangarap at mithiin. Angbayaning ito ang dapat modelo ng liderato ng atingbansa sa kasalukuyang panahon.

Dito dapat nakatuon ang koleksyon, pagbasa, atpagsuri sa mga lokal na literature upang makalikhang bagong texto ukol dito.

Mababakas ba sa mga akda, kahit gaanong ka-nipis o kababaw ang mga karanasan ng ating mganinuno, ang tagumpay at kabiguan, ang sigasig naipagpatuloy ang pakikibaka tungo sa kanilang ma-rangal na mga layunin?

Maaaring hindi gaanong natamo sa aklat na itoang panitikan ang hangaring iyan, ngunit tayo’y na-kapagsimula na at hindi sa lokal na panitikan lamangito nagtatapos. Magpapatuloy ito sa lokal na kulturaat kasaysayan.

BAGWIS. . . mula sa pahina 13

ISA sa mga pantalansa Kalye Marino


Isang sulyap sa CaviteAng Cavite

Ang Cavite ay nahahatisa dalawang bahagi: angitaas at ibaba. Ang mgabayan ng Alfonso, Bailen(ngayon ay Heneral EmilioAguinaldo), Carmona, In-dang, Magallanes, Mendezat ilang bahagi ng Mara-gondon at Dasmariñas ayitinuturing na nasa itaassamantalang Bacoor, Cav-ite City (Cavite Puerto/Tang-way), Cavite Viejo (Kawit),Imus, La Caridad (La Es-tanzuela), Maragondon,Naic, Noveleta (Tierra Alta),Perez Dasmariñas, Rosa-rio (Salinas or Marbella),San Francisco de Malabon(Gen. Trias), San Roque,Santa Cruz de Malabon(Tanza) at Ternate namanang mga nasa ibaba. Nag-mula ang salitang Cavitemula sa salitang Tagalogna ‘kawit’ o kalawit pangis-da dahil sa ang anyonglupa ng nasabing lalawi-gan ay hugis kalawit.

Pinaniniwalaan na angmga unang nanirahan saCavite ay mababakas pamula sa Paleolithic Period.Tagalog ang pangunahingsalita sa lalawigang itobagamat may ilang mgalugar na may nagsasasali-ta ng Chavacano tulad ngTernate at Cavite City (Me-dina, 2002).

Mainit sa mga bayangnasa ibaba at tabing dagat,malamig at mahangin na-man sa mga bayang nasaitaas (ilaya). Maraming ilogat kanal. May nag-iisangdaungan sa lalawigan namatatagpuan sa capital namay dalawang mapag-kukublihan, ang Cañacao(Cavite Puerto) sa norte ngsentro ng bayan at sa Ba-coor sa Timog . Mas mala-lim ang una kesa sa huli(Francisco 2002).

Malaki ang impluwen-sya ng kapaligiran ng mgalugar sa Cavite sa paraanng pamumuhay ng mgamamamayan nito. Angbundok, ilog, lawa, bukid,dagat at iba pang mgaanyong lupa’t tubig ay hu-muhugis sa paraan ng pa-mumuhay ng mga mama-mayan ng nasabing bayan.Lalo na ang impluwensyang mga pananakop at pan-darayuhan (2002 Unabia,T.P at Cuarto V.I. R. eds2002). Ang mga bulubun-dukin, talampas at burol aynagtulak sa mga mama-mayan na makiayon sa ka-ayusan ng kalikasan. Kungkayat ang pagtatanim atpangangahoy (pati angmga gawaing may kinala-man dito) ay naging kaba-hagi na ng kabuhayan, ka-malayan at wika ng mgaCaviteño.

Ang salitang ‘Cavite’ aynanggaling sa salitangKawit. May dalawang isto-rya sa likod ng salitang

Kawit. Una, ang kawit aynangangahulugan ng kala-wit na panghuli ng isda da-hil ang mapa ng lalawiganng Cavite ay hugis kalawit.

Ikalawa, may isangKastila na nagtanong saisang panday kung na-sasaan na ito, dahil hindimakasagot ang panday, iti-naas ng panday ang hawaknitong kalawit at sinabing‘kawit’. Nang maglaon, hin-di mabigkas ng mga Kasti-la ang salitang ‘kawit’ kayatang ‘kawit’ ay naging ‘Cav-it’ at nang maglaon ay nag-ing Cavite.

Unang naging kapitolyong Cavite ang Kawit. Kawitkasi ang naging sentro ngtirahan ng mga indigena atmestizo. Tinawag na Huku-man ng Lalawigang Tang-way (peninsula) sa kalagit-naan ng 18 daantaon at angpangalang Kawit ay ikinabitna lamang sa lumang Cav-ite. Inilipat naman ang Kap-itolyo sa Puerto (CaviteCity), ang Kawit ay tinawagna Cavite El Viejo (Kawit namatanda) at angBagong Cavite aytinawag na CaviteNuevo, Cavite laPunta (Cavite onthe Point). Pinili ngmga pinunongKastila na ilipatang kapitolyo saTangway (CavitePuerto, CaviteCity) dahil sa nag-ing daungan ngmga galyon at ma-g a n d a n gpwestong pande-pensa sakalingmay lulusob saCavite at Maynila(Franco 1998).

Malawak nakaragatan angbumabalot sabuong bayan ngCavite. Kaya,pangingisda angpangunahing ikin-abubuhay ng mgapamayanang na-kahimlay sa dala-pasigan at malapitsa dagat. Nagingsikat ang nasab-ing bayan sa mgapelikula ni Ramon Revilladahil sa pagtatampok nitosa mga kaugalian at tradi-syon sa Cavite. Isa na ngadito ay ang kontrabando.Laging itinuturo ang Cavitebilang bagsakan ng kontra-bando dahil sa istrate-hikong lokasyon ng mgabayan dito na nasa likod ngMaynila tulad ng Tanza,Naic at Ternate. Sa CaviteCity naman palihim na ip-inupuslit ang maliliit na ka-hon ng kontrabando.

Takbuhan naman ngmga malalaking bangkaang tangway ng Cavite Citysa tuwing may bagyo dahilsa hugis nito para sa isangpeninsula. Ang mga mala-

laking mangingisdang ito aygaling pa sa Tanza, Naic,Ternate, Bataan at Batan-gas. Tuloy-tuloy ang daloy ngtubig paikot sa nasabingprobinsya mula sa Dagat-Tsina na dumadaan sa mgabaybayin ng Naic-Tanzangunit nababahura sa Cav-ite City particular sa Kalyemarino dahil sa hugis ‘U’ ngbaybaying ito.

Itinuturing ng buong la-lawigan na pinakamarumiang dagat sa Cavite Cityparticular ang Kalye Marino.

Wika sa CaviteDahil isa ang Tagalog

sa mga pangunahing wikasa Cavite, mababakas sawika nito ang ilang kaayu-sang politikal at kultural namauugat pa sa mga ninunong mga mamamayan ngnasabing lupain. Sa kada-hilanang nabibilang angTagalog sa AustronesianLanguages, ang Cavite nanagsasalita ng Tagalog aykababakasan ng mgasalita’t konseptong Malay

gaya ng bara-barangay,pagsasaka, pakikidigma atpangangalakal (Scott,1994).

Maliban sa Tagalog,minsan ding naging pan-gunahing wika ang Chava-cano sa ilang lugar sa Cav-ite lalo na noong panahonng mga Kastila. Malaki angpagkakawing ng Chava-cano sa kultural at his-torikal na ebolusyon ng il-ang bayan sa Cavite. Bag-amat hindi lamang sa Cav-ite maririnig ang mga taongnagsasalita ng Chavacano,maituturing na magkaka-ugnay ang mga lugar saPilipinas na nagsasalita ngChavacono.

Ang Chavacano ay pi-naniwalaang Philipine Cre-ole Spanish. Madalas nanilalait ng ilang Pilipinodahil nagpapanggap diumano ang wikang ito namaging Kastila (castila-castilahan, español de tra-po atbp). Kasalukuyanitong lingua franca sa Zam-boanga, Basilan at Cotaba-

umano’y para sa pump priming o pampasigla saekonomiya ng bansa na nakaligtas daw sa pandaigdig nakrisis . Nagharap din siya ng pinakamalaking budgetproposal para sa 2010— 1.541 trilyong piso (115 bilyongpiso ang taas sa 2009 budget) para umano “makapagtayoang susunod na mga henerasyon sa pamana” ni GMAtulad ng 1) pagreporma sa ekonomiya, 2) pamumuhunansa agrikultura, 3) pagtiyak na may pagkain sa bawatpagdulog sa mesa ng isang pamilya, 4) pagpaparami ngmga trabaho, at 5) edukasyon para sa lahat.

Ngunit ang NINGNING sa pagbaba sa pwesto niGMA ay pinalabo ng epikong pakikibaka ni Cory Aquinosa “colon cancer”. Halos isang buwang “media coverage”ang nasaksihan ng sambayanan. Binuhay ang alamatni Ninoy. Ngayon, nagpalipat-lipat sa dila ng bayan angkasaysayan ng kadakilaan ni Cory: Ang pagtatanggolsa kanyang administrasyon laban sa sunud-sunod nakudeta, ang pakikitunggali sa energy crisis, ang magaan

sa loob na pagbaba sa Malakanyang, ang pagdagsang daang libong mamamayan sa kanyang burol atlibing. Nagningning muli ang alamat ni Ninoy. TUNAYNA DI KA NAG-IISA, NINOY! KASAMA MO NA SI CORY!

At hanggang sa matuyo na ang mga bulaklak sanitso ni Cory (at kay Ninoy), ang mga kwento sa midyaay inulit-ulit ng sambayanan, at sa kauhawan ng bayansa “susunod” pang mga kabanata, napabaling na kayCris at Noynoy Aquino ang susunod pang mga aksyonsa isang mahabang telenobela.

MANGARAP KA’T MAGISING. Ngunit maralita pa rinang mga Pilipino. Estadistikang kailangang irekordaraw-araw ang mga nagbibilang ng poste. Salat pa rinang mga mesang kainan. Nakasisilat ang lapag ng girayna mga iskwelahan. GAYUNMAN, namumulaklak parin ang BAGONG PAG-ASA. May eleksyon sa Mayo, 2010!

(Abangan sa susunod: Ang mga Dapat Gawinng Bayan Habang Naghihintay sa Pagbabago)

Dito po... mula P . 5

Gimik sa Panaginip

KUNG nais nating maglapitang kaalaman ng aghamng sikolohiya at ng aghampanlipunan sa karaniwangmamamayan, kailangannating ilapat ito sa gamayna wika at pang-araw-arawna karanasan... kaya’t sim-ulan natin ang kolum na itosa mga bagay na karani-wang interes ng karani-wang tao. Tulad ng PA-NAGINIP.

Hindi dapat magingmisteryo ang panaginip.

Menos ang mga mala-lalim at teknikal na salita,ang panaginip daw ay isasa mga pag-andar ng utakng tao na labas sa kama-layan. Habang natutulogang tao’t nagpapahingaang kanyang malay, isina-saayos naman ng utak angkanyang natutunan sabuong araw. Tinatandaanang dapat tandaan, ipinap-ahiwatig ang dapat alalah-anin, at ipinapadama sakatawan ang dapat pagt-uunan ng pansin.

Karaniwan sa atin angmanaginip ng naihi daw,kapag ang katawan ay tal-aga namang kailangan ngumiihi. Kasabihan namanng matatanda na dahil dawiyon sa paglalaro ng apoy.May mga estudyante nahanggang sa panaginip aynumero pa rin ang napa-panaginipan. Kung sa lu-mang kagawian, mala-mang ay magpapatawagna ng kubrador ng huetengpagkagising. At ang lu-

mang paniniwala na “ma-giging masagana” kapagnanaginip ng pagkainngunit sa katotohan aymalamang na nagugutomna ang pobreng katawan.

Kasama nating napa-panaginipan ang mga su-liranin, pagtatalo ng dam-damin, mga gawaing hin-di natapos o naipagpali-ban, mga mahal sa buhayna hinahanap-hanap, atiba pa. Ang mga ito, na saunang tingin ay may ki-nalaman sa damdamin oemosyon, ngunit ang sakatotohana’y hindi lamangito dumadaan sa isipankundi nakaugat lahat saisip at pagpapahalaga(values).

Gabi-gabi tayong nan-anaginip ngunit hindi lahatng panaginip ay naaalala.Ang isang namamayan-ing teorya dito ay dahil saang bahagi ng isip na na-katoka sa memory o pag-tatanda sa mga bagay aypagpapahinga.

Kung kaya’t kalimitangang naaalala ay ang mgapanaginip nuong malapitng magising ang diwa okaya’y nagising sa gitna ngpananaginip.

Ang pagsusuri sa la-man at kahulugan ng pa-naginip ay karaniwang gi-nagamit sa sikolohiya sapag-aaral ng isip at emo-syon ng indibidwal.

Dahil sa ang pa-naginip ay mga “mensa-he” ng isip, kung kayat itoay mayamang datos lalona sa mga tago, hindimaaamin o repressed naemosyon.

Meron ding mga pros-eso ng isipan na ipinapa-hiwatig sa panaginip nahindi literal. At ang mga itoang karaniwang itinutur-ing na mahiwaga at palai-sipan ang kahulugan, atito ang tatalakayin natin sasusunod.

to na higit na naimpluwen-syahan ng Cebuano,

Tagalog at kaunting Hili-gaynon at Moro. Mas mala-kas ang impluwensya ngTagalog sa Cavite City at satabing dagat na bayan ng

Ternate. Mahigit 90% ngChavacano ay Tagalog.Kayat magkakaintindihanang taga-Cavite City (CavitePuerto) sa mga taga-Basi-lan (Unabia, T.P at CuartoV.I. R. eds 2002).

1-NAKAKALUNGKOT ang naging takbo ng ekonomiya ng Cavite City… unti-unting lumulubog. Talagang napabayaan ang ating syudad sa pinagkatiwalaaannating mga lider. Sinisisi ng mga lider ang pag-alis ng mga Amerikano sa lunsod,kaso, matapos umalis, ano ang naging plano ng mga lider? Walang nagingmalinaw na alternatibong makatutugon sa kalagayang pangkabuhayan ng taga-Cavite City matapos umalis ng base.

2-Nawawala na ang mga lehitimong Caviteño paramamuhunan sa lunsod natin dahil sa mga negatibongisyu sa ating lunsod. Walang mapagkukunan ngtrabaho dito. Walang maibigay na trabaho angpamahalaan sa kanyang mga mamamayan. Paatrassa halip na pasulong ang Cavite City, ito ang

pinakamalaking isyu.3-Hindi pa rin

nagbabago angpolitika sa Cavite.Naranasan ko ‘yansa konseho.Kampihan atbrasuhan. Kahitwala na sa ayos,basta may sapatsilang bilang,pinipilit nila. Yungisyu nga sa basurana gagastusan ngPhP 25.5 milyon

(Sundan sa B-4)

1-Maganda na ang ipinakitang serbisyo ng nakaraang administrasyon. Peronaniniwala po tayo na marami pang pintong puwedeng buksan para lalongmabigyan ng serbisyo ang mga mamamayan ng Cavite City.

2-Ang kaunlaran ng isang bayan, laging kaakibat nyan ay ang peace andorder. Pero higit pa diyan, mas malalim na isyu na dapat ayusin muna ay ang

disiplina. Kasi kung may disiplina, walang malakas,walang mahina. Walang mayaman, walangmahirap… kung susunod lamang sa batas atmagiging disiplinado ang mga Caviteño, hindimahirap paunlarin ang lunsod.

3-Dapat nang buwagin ang patronage politics.Minsan kasi, ibinoboto natin angisang lider hindidahil sya’ykwalipikado,matalino,maymagandangrecord,mahusaymamuno kundidahilkumpare,kainuman,ninong sabinyag o kasal,barkada o (Ba-likan sa p.6))

TAPATAN

Mga Tanong:1-Ano po ang pangkalahatang pagtataya o

assessment nyo sa Lunsod ng Cavite?2-Maliit at relatively peaceful ang Cavite City,

pero sa tingin nyo, ano ang pinakamalaking isyungkinakaharap ng mga Caviteño?

3-Ano ang inyong palagay sa pag-uugali ngmga Caviteño pagdating sa politika? Nagbago naba ang pag-uugali ng mga Caviteño sa politika oyung dati pa ring patronage politics?

4-Paano mabubura ang imahe ng politiko nakung hindi tiwali (corrupt) ay isang malakingpalabigasan o gatasan ng mga botante?

5-Ano ang dapat maging papel ng lider atmamamayan sa isa’t isa para kapwa marating anganumang positibong hangarin sa sarili at sa bayan?

6-Ano ang inyong vision at mission sa Lunsodng Cavite?

7-Ano po ang inyong masasabi sa mgamamamayan ng Cavite City.

JASMIN DINO

responde cavite isyu no. 1

Documents