بسم الله الرحمن الرحیم

حقوق و تکالیف مصرف کننده در تجارت الکترونیک

استاد محترم: جناب آقای دکتر فیضی

دانشجویان:گلسا حق پرست

مولود رضانیا

92-93نیمسال اول

فهرستمقدمهمفهوم مصرف کنندهنگرانی های مصرف کنندهضرورت حمایت از مصرف کنندهحقوق مورد حمایت مصرف کنندهمستثنیات حمایت از مصرف کنندهضمانت اجرای نقض حقوق مصرف کنندهتکالیف مصرف کنندهنتیجه گیری

مقدمهيكی از دغدغ/ه ه/ای اص/لی و هميش/گی قانونگ/ذاران در زمین/ه مب/ادالت تج/اری،

رعاي/ت حق/وق مصرف /كنندگان/ است.به واس/طه ع/دم نظ/ارت ب/ر فع/اليت ه/ای تج/اری در فض/ای اين/ترنت، زمين/ه ب/رای س/و/ء اس/تف/اده كنن/دگا/ن و/ ق/انو/ن ش/كن/ان بیش ت/ر/ مهیاس/ت. از اين رو در تم/ام ق/وانين /مرب/وط ب/ه ت/ج/ارت س/ن/تی و الك/ترونيكی، ح/م/ایت ه/ایی در جهت حف/ظ

ح/قوق مصرف /كنند/گان /پيش ب/ينی شده ا/ست.عدم رع/ايت حق/وق مص/رف كنن/ده در بس/ياری م/وارد وص/ف مجرمان/ه پي/دا می كن/د و متخل/ف ي/ا/ متخلفين/ در ص/ورت/ی ك/ه م/رتكب ج/رائم س/نگين ت/ری نش/ده ب/اش/ند، /ب/ه /ج/زای ن/ق/دی مح/ك/وم خو/اهن/د /ش/د. قا/نونگ/ذاران در اغلب م/وارد ب/رای ارائ/ه و فروش/ندگان و كنن/دگان مص/رف م/ي/ان/ ك/ه ه/ايی ن/ابر/ابری ج/برا/ن نف/ع /مص/رف ب/ه اس/تث/نائا/تي و/ دار/د، /تبعي/ض/ات و /خ/د/مات وج/ود د/هن/دگا/ن /ك/اال كن/ن/دگان /در /نظ/ر مي /گ/يرن/د. /در ق/ان/ون تج/ا/رت ا/ل/کترو/نی/ک ا/ی/ران ن/یز مق/رر/اتی در

ز/مینه حم/ایت از حقوق مص/رف کنند/ه گنجانده /شده /است.کنن/ده مص/رف تک/الیف ب/ه مج/زایی فص/ل هیچ ای/ران ق/انون در مقاب/ل در اخ/تص/اص /دا/ده /نش/د/ه اس/ت و/ تنه/ا/ ب/ا/ ت/وج/ه ب/ه مف/ا/هیم موج/ود در/ ب/رخی م/وا/د این

قان/ون /می تو/ان /تکال/یفی را ب/رای مصر/ف کنن/ده بر شمرد.

منابع قانونی

حمایت از مصرف

کنندهمنابع ملی منابع

منطقه ای منابع بین

المللی

منابع بین المللی اصول حقوقی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی

سازمان ملل متحد در حمایت از مصرف کننده الکترونیکی. از جمله:

شفافیت حمایت•عادالنه بودن روند تبلیغات•پیش بینی جبران خسارت•حفظ حریم خصوصی و ...•

کنوانسیون وین راجع به بیع بین المللی کاال

سازمان ملل متحد2005کنوانسیون قانون نمونه آنسیترال راجع به تجارت الکترونیک

منابع منطقه ای راجع به قانون حاکم بر تعهدات قراردادی.1980کنوانسیون رم راج/ع ب/ه حم/ایت از مص/رف کنن/ده در 1985 دس/امبر 20دس/تورالعمل م/ورخ

قراردادهای منعقده خارج از محل تجاری فروشنده. م/ورخ آوری/ل 5دس/تورالعمل در 1993 غیرمنص/فانه ش/روط ب/ه راج/ع

قراردادهای مصرف کننده. م/ورخ م/ه 20دس/تورالعمل در 1997 کنن/ده مص/رف از حم/ایت ب/ه راج/ع

قرادادهای از راه دور. راج/ع ب/ه حم/ایت از مص/رف کنن/ده در 1998 فوری/ه 16دس/تورالعمل م/ورخ

زمینه اعالم قیمت کاالهای پیشنهادی به مصرف کننده. راج/ه ب/ه جنب/ه ه/ای مس/لم ف/روش کااله/ای 1999 می 25دس/تورالعمل م/ورخ

مصرفی و ضمانت نامه های مرتبط. راج/ع ب/ه ص/الحیت قض/ایی و 2000 دس/امبر 22دس/تورالعمل ش/ورای اروپ/ا در

شناسایی و اجرای احکام در امور مدنی و تجاری. راج/ع ب/ه ارائ/ه خ/دمات م/الی از راه دور 2002 س/پتامبر 23دس/تورالعمل م/ورخ

به مصرف کننده. راج/ع ب/ه قرارداده/ای اعتب/اری مص/رف 2008 آوری/ل 23دس/تورالعمل م/ورخ

کنندگان.

قوانین ملی 1382قانون تجارت الکترونیک م/اده اج/رایی نام/ه الکترونی/ک 48آیین تج/ارت ق/انون

هیات وزیران1382مصوب 1386قانون حمایت از مصرف کنندگان خودرو 1388قانون حمایت از مصرف کنندگان

مفهوم مصرف کنندهقوانین داخلی:

م/اده 5بن/د • کننCدگان 1 مصCرف از حمCایت قCانون ا/س/ت /از خCوCدرو ع/ب/ارت الک/ترو/نیکی کن/ن/ده م/ص/رف هCر :

C قیCوCو حقC خص حقیقیCک/ه خ/ودرو /را ب/را/ی اس/تفاده/ ششخصی یا عمومی در اختیار دارد.

کننCدگان• مصCرف حقCوق از حمCایت هCر : قانون حقCوقی یCا حقیقی را شخصCی خ/دمات ی/ا ک/اال ک/ه

خریداری می کند.

الکترونیCک:• ب/ه هCر شخصCی قانون تجCارت ک/ه اس/ت منظوری جز تجارت یا شغل حرفه ای اقدام می کند.

مفهوم مصرف کننده

قوانین بین المللی:

از حم/ایت ای/ران ق/انون خالف ب/ر المللی بین مق/ررات در می ش/ود و اشCخاص حقیقی مص/رف کنن/ده در اص/ل ش/امل

اش/خاص حق/وقی ب/ه ج/ز در م/وارد خ/اص ش/امل این حم/ایت نمی شوند.

نگرانی های مصرف کننده

. رویه های غیر منصفانه1. ارائه نامناسب اطالعات2. شروط قرارداد3. پرداخت هزینه های کاال4. نحوه تایید یا انصراف از قرارداد5. امکان فریب و تقلب6. از دست دادن اطالعات و حریم خصوصی7

ضرورت حمایت از مصرف کننده

آنچ/ه حم/ایت از مص/رف کنن/ده را ب/رای م/ا ض/روری جل/وه می دهد دو عنصر مهم است:

. ضعف مصرف کننده1. برتری اقتصادی و تخصصی تامین کننده2

حقوق مورد حمایت مصرف کننده الکترونیکی

کامل. 1 اطالعات داشتن حق

کننده. 2 مصرف انصراف حق

خدمات. 3 و کاال دادن عودت حق

و. 4 قرارداد در عدالت و انصاف رعایت لزومتبلیغات شیوه

قانون تجارت 33اطالعات مقدماتی )ماده الکترونیکی(

قانون تجارت الکترونیکی(34اطالعات تکمیلی )ماده

یک: حق داشتن اطالعات کامل

اطالعات مقدماتی

ال/ف – مشخص/ات ف/ني و وي/ژگي ه/اي ك/اربردي ك/اال و ي/ا خدمات.ن/ام ب/ه فع/اليت ب- ه/ويت ت/امين كنن/ده، ن/ام تج/اري ك/ه تحت آن

مشغول مي باشد و نشاني وي.ك/ه ه/ر روش/ي ي/ا و تلفن الك/ترونيكي، ش/ماره پس/ت آدرس ج- مش/تري در ص/ورت ني/از بايس/تي از آن طري/ق ب/ا فروش/نده ارتب/اط

برقرار كند.د- كلي/ه هزين/ه ه/ائي ك/ه ب/راي خري/د ك/اال ب/ر عه/ده مش/تري خواه/د هز/ين/ه م/الي/ات، خ/دما/ت، /م/يزان و /ي/ا ك/اال قيمت/ جمل/ه )ا/ز ب/ود./

حمل، هزينه تماس(ه- مدت زماني كه پيشنهاد ارائه شده معتبر مي باشد.

و- ش/رايط و فرآين/د عق/د از جمل/ه ت/رتيب و نح/وه پ/رداخت، تحوي/ل و يا اجرا، فسخ، ارجاع خدمات پس از فروش.

اطالعات تکمیلی

ب/راي كنن/ده ت/امين ك/اري ي/ا تج/اري مح/ل آدرس – ال/ف شكايت احتمالي.

ب – اطالع/ات راج/ع ب/ه ض/مانت و پش/تيباني پس از فروش.

و 37ج – ش/رايط و فراگ/رد فس/خ معامل/ه ب/ه م/وجب م/واد اين قانون.38

د- شرايط فسخ در قراردادهاي انجام خدمات.

قانون تجارت الکترونیکی:37ماده

در ه/ر معامل/ه از راه دور مص/رف كنن/ده باي/د ح/داقل هفتقب/ول از انص/راف( )ح/ق انص/راف ب/راي ك/اري، وقت روز خ/ود ب/دون تحم/ل جريم/ه و ي/ا ارائ/ه دلي/ل داش/ته باش/د. تنه/ا هزين/ه تحميلي ب/ر مص/رف كنن/ده هزين/ه ب/از پس فرس/تادن

كاال خواهد بود.

دو: حق انصراف مصرف کننده

موارد مربوط به حق انصراف

( این حق اختصاص به معامالت 1از راه دور از جمله معامالت

الکترونیکی دارد.

( این حق مختص مصرف کننده 2است و طرف مقابل چنین حقی

ندارد.

(حداقل زمان الزم برای اعمال 3 روز کاری است و 7این حق

طرفین به کمتر از این نمی توانند توافق کنند.

شروع اعمال حق انصراف:

قانون تجارت الکترونیک38ماده

. در ص/ورت ف/روش ك/اال، از ت/اريخ تس/ليم ك/اال ب/ه مص/رف كنن/ده و در ص/ورت 1فروش خدمات، از روز انعقاد.

. در هر حال آغاز اعمال حق انصراف مصرف كننده پس از ارائه اطالعاتي 2 اين قانون موظف به ارائه آن 34 و33خواهد بود كهتامين كننده طبق مواد

است.. ب/ه محض اس/تفاده مص/رف كنن/ده از ح/ق انص/راف، ت/امين كنن/ده مكل/ف اس/ت 3

ب/دون مطالب/ه هيچ گون/ه وجهي عين مبل/غ دري/افتي را در اس/رع وقت ب/ه مص/رف كننده مسترد نمايد.

. ح/ق انص/راف مص/رف كنن/ده در م/واردي ك/ه ش/رايط خاص/ي ب/ر ن/وع ك/اال و 4خ/دمات ح/اكم اس/ت اج/را نخواه/د ش/د. م/وارد آن ب/ه م/وجب آيين نام/ه اي اس/ت

اين قانون خواهد آمد.79كه در ماده

موارد فقدان حق انصراف38آیین نامه اجرایی ماده

کنن/ده تواف/ق مص/رف ب/ا ک/ه - در م/ورد خ/دمات، درص/ورتي ال/ف ارايه آن قبل از پايان هفت روز کاري

شروع شده باشد.ب - ارائ/ه خ/دمات ب/راي تحوي/ل م/واد غ/ذايي ي/ا س/اير کااله/ايي ک/ه

مورد مصرف روزانه دارند.ج - ک/اال ي/ا خ/دماتي ک/ه قيمت آنه/ا توس/ط نوس/انات بازاره/اي م/الي

تعيين مي شود و خارج از اختيار تأمين کننده است.د- کااله/اي س/اخته ش/ده ب/ا مشخص/ات ف/ردي مص/رف کنن/ده ک/ه ب/ه ط/ور واض/ح جنب/ه شخص/ي دارن/د ي/ا اينک/ه ب/ه دلي/ل ط/بيعت آنه/انمي فس/اد ق/ابليت س/رعت ب/ه اينک/ه ي/ا و ش/وند داده ب/ازپس توانن/د

وخرابي دارند.ن/ر مافزاره/اي رايان/ه اي بس/ته نواره/اي ص/وتي و تص/ويري و - ه

بندي شده که به وسيله مصرف کننده باز شده باشند.و- روزنامه، نشريه و مجالت مطابق تعريف قانون مطبوعات.

قانون تجارت الکترونیکی41ماده در ص/ورتي ك/ه ت/امين كنن/ده، ك/اال ي/ا خ/دمات ديگ/ري غ/ير از

موض/وع معامل/ه ي/ا تعه/د را ب/راي مخ/اطب ارس/ال نماي/د، ك/اال و ي/ا خ/دمات ارج/اع داده مي ش/ود و هزين/ه ارج/اع ب/ه عه/ده ت/امين كنن/ده اس/ت. ك/اال ي/ا خ/دمات ارس/الي م/ذكور چنانچ/ه ب/ه عن/وان ي/ك معامل/ه ي/ا تعه/د ديگ/ر از س/وي ت/امين كنن/ده م/ورد

ايجاب قرار گيرد، مخاطب مي تواند آن را قبول كند.

سه: حق عودت دادن کاال و خدمات

ق.ت.ا57 تا 50مواد

ب/ه ت/رک فعلی ک/ه ی/ا ارتک/اب فع/ل از کنن/دگان ت/امین الف. خ/ودداری مشتبه شدن یا فریب مخاطب منتهی شود.

ب. خودداری از به خطر انداختن سالمت افراد.ج. ارائ/ه اطالع/ات دقی/ق، ص/حیح و روش/ن درب/اره ک/اال و خ/دمات م/ورد

تبلیغ.د. مشخص بودن هویت شخص یا بنگاه ذی نفع در تبلیغ.

ه. خ/ودداری ت/امین کنن/دگان از س/وء اس/تفاده از وی/ژگی ه/ای مع/امالت ال/کترونیکی /برای پنها/ن کردن /هویت/ یا م/حل کس/ب خو/د.

و. تبلی/غ و بازاری/ابی ب/رای کودک/ان و نوجوان/ان ب/ر اس/اس ض/وابط ن/اظر بر آن ها.

چهار: لزوم رعایت انصاف و عدالت در

قراداد و شیوه تبلیغات

مستثنیات حمایت از مصرف کننده الکترونیکی

42ماده: قانون.79فهرست خدمات مالی در ماده .معامالت راجع به فروش اموال غیر منقول.خرید از ماشین های مستقیم کاال و خدمات.معامالت با استفاده از تلفن عمومی.معامالت راجع به حراجی ها

79آیین نامه ماده:.خدمات مربوط به امور بیمه ای.خدمات بیمه ای.خدمات سایر موسسات مالی و اعتباری

47ماده

ضمانت اجرای نقض حقوق مصرف کننده

ت/ا 69قانون گ/ذار در م/واد اج/رای نقض حق/وق 76 ض/مانت انحصاری مصرف کننده را پیش بینی کرده است.

این ض/مانت اجراه/ا در خص/وص نقض حق/وق مص/رف کنن/ده و و 69قواع/د تبلی/غ مح/دود ب/ه ج/زای نق/دی ش/ده اس/ت. م/واد

70.

تکالیف مصرف کننده: رعایت شرایط مقرر فی مابین پرداخت کلیه ی هزینه هایی که برای خرید کاال بر عهده

(33دارد. )بند د ماده (37اعمال حق انصراف ظرف مهلت تعیین شده )ماده هزینه باز پس فرستادن کاال و خدمات در حق انصراف

(37)ماده عدم بهره برداری از کاالهای خریداری شده ظرف مهلتی

که حق عودت و یا انصراف کاال و خدمات برای مصرف کننده وجود دارد.

نتیجه گیریقانونگ/ذار ای/ران، هم س/و ب/ا ق/وانین و مق/ررات بین المللی ب/رای حم/ایت از اس/ت ک/رده س/عی الکترونی/ک در /قرار/داده/ا/ی ت/ر/ ض/عیف ط/ر/ف ح/ق/وق مق/رراتی /را /ت/دوی/ن کن/د /ت/ا ا/ث/ر م/وقعیت /برت/ر ت/أ/مین/ کنن/ده را از این طری/ق از ق/الب چه/ار دس/ته ح/ق/وق /م/ورد حم/ایت در مق/ررات/ ای/ن خ/ن/ثی س/ازد./ مص/رف کنن/ده /)ح/ق دا/ش/تن ا/طالع/ا/ت کا/م/ل، ح/ق/ انص/راف م/ص/رف کنن/ده، ح/ق /ع/ودت /دادن /ک/اال و خ/دمات، /ل/زوم/ رع/ای/ت انص/ا/ف و ع/دالت در ق/رارداد و ش/یوه ت/بلی/غ/ات( م/ورد /پیش بی/ن/ی ق/رار /گرفت/ه /اس/ت و ب/رای نقض آن ه/ا ن/یز

ضما/نت اجراها/یی پیش بین/ی شده است/.با توج/ه ب/ه وی/ژگی ه/اي فض/اي مج/ازي و اس/تفاده از این فض/ا ب/راي انج/ام ت/ج/ارت ال/ک/ترون/یکی و ت/ف/اوت ه/اي تبل/یغ/ات /در فض/اي /مج/ازي ب/ا تبلیغ/ات در دن/ی/اي و/اقعی،/ عالوه /ب/ر اس/تفاد/ه از قواع/د کلی مز/ب/ور،/ وج/ود مق/ررات خ/اص راج/ع ب/ه/ تبلیغ/ات /در فض/ا/ي مج/ا/زي و م/ش/خص ک/ر/دن /و تص/ویب/ ض/وابطی

دقیق /تر در/ فضاي مج/ازي /ضرورت دا/رد.به عالوه نیازمن/د مق/ررات ص/ریحی در خص/وص تک/الیف مص/رف کنن/ده می

با/شیم، چ/را که در /قوانی/ن مخ/تلف با/ سکوت در ا/ین /موارد روبرو هستیم.

منابعکتب:

الكترونيCك، موسسCه تجCارت زركالم، سCتار، حقCوق چCCاپ حقCCوقي، پژوهشCCهاي و مطالعCCات

.1390دوم،

اول، چCاپ الكترونيCك، تجCارت حسCين، احمCدي، صCCنعتي، تحقيقCCات و آمCCوزش مركCCز انتشCCارات

.1388تهران،

مصCطفی السCان، حقCوق تجCارت الکCترونیکی، چCاپ .1391اول، سمت، تهران،

منابع

مقاالت:، مجلCه آن نCوآوری هCای و الکترونیCک تجCارت قCانون بهCزاد، پورسCید

.59CحCقوقی و قضائCی داCدگستری، Cشماره

الکترونیCک و حمCایت از مصCرف انعقCاد قCرارداد بختیارونCد مصCطفی، کننده.

آزادی پCور جعفCر، قواعCد حقCوقی حمCایت از مصCرف کننCده در تجCارت الکترونیک.

مقCامی نیCا محمCد، نحCوه انعقCاد قراردادهCای الکCترونیکی و ویCژگی هCای آن،C فصلنامه دانCش حقوCق مدنی، شCماره اول.

قCانون در مصCرف کننده حقCوق از کیفCری حمCایت محمدرضCا، زنCدی تجارت الکترونیکی.