กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

Pollution Control Department, Ministry of Natural Resources and Environment

มารจก... มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ

คพ. 06 - 055

มารจก... มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ พมพครงท 1 เมษายน 2558 จ านวน 200 เลม จดพมพโดย สวนเศรษฐศาสตรสงแวดลอม กองแผนงานและประเมนผล กรมควบคมมลพษ 92 ซอยพหลโยธน 7 สามเสนใน พญาไท กรงเทพฯ 10400 โทรศพท 0 2298 2457 http://www.pcd.go.th สงวนลขสทธ พ.ศ. 2558 โดย กองแผนงานและประเมนผล กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ

ปญหามลพษและการเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมแนวโนมเพมขน สงผลใหหลายประเทศใหความสนใจและ หนมารวมกนแกไขปญหาสงแวดลอม มการน ามาตรการและเครองมอตางๆ มาใชรวมกนเพอแกไขปญหาดงกลาว ซงมาตรการทางเศรษฐศาสตรเปนเครองมอประเภทหนงทมประโยชนและน ามาใชเสรมในการจดการสงแวดลอม

เครองมอทางเศรษฐศาสตร อาท ภาษสงแวดลอม คาธรรมเนยม คามดจ าคนเงน คาประกนความเสยหาย จะเปนตนทนทางสงแวดลอม ทถกรวมไวกบตนทนการผลต ท าใหผผลตหรอผประกอบการเลอกผลตสนคาหรอด าเนนกจการทมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด เนองจากตนทนสนคาจะต ากวาสนคาทมผลกระทบตอสงแวดลอมสง ซงจะถกบวกภาษ คาธรรมเนยมหรอคาอนๆ ทใชในการจดการมลพษในอตราทสง สนคาจงมราคาแพงกวา ผบรโภคจงมทางเลอกในการเลอกบรโภคสนคาหรอใชบรการทเปนมตรตอสงแวดลอม ท าใหประชาชนเปลยนพฤตกรรมมาสการรกษาสงแวดลอมเพมขน เมอความตองการของผบรโภคเพมขน กลไกการตลาดจะชวยสงเสรมใหผผลตตองปรบเปลยนกระบวนการผลตสนคาใหเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน ท าใหสนคามราคาลดลง

กรมควบคมมลพษ รวบรวมขอมลและสาระความรเกยวกบมาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษแตละประเภท พรอมทง การเรยนรประสบการณการใชมาตรการเศรษฐศาสตรของประเทศไทยและตางประเทศ และจดท าหนงสอ “มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ” เพอเผยแพรเปนความรและสงเสรมใหเกดการใชมาตรการเศรษฐศาสตรในการบรหารจดการมลพษและสงแวดลอมเพมขน

กองแผนงานและประเมนผล กรมควบคมมลพษ

เมษายน 2558

ค ำน ำ

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ

หนำ

ความหมายของมาตรการทางเศรษฐศาสตร 1

วตถประสงคของการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอการจดการมลพษ 1

ประเภทของเครองมอทางเศรษฐศาสตรทใชในการจดการมลพษ 2

เครองมอทางเศรษฐศาสตรทเหมาะสมกบการจดการมลพษแตละประเภท 8

มาตรการทางเศรษฐศาสตรทใชในการจดการมลพษของประเทศไทยในปจจบน 9

มาตรการทางเศรษฐศาตรในการจดการมลพษของตางประเทศ 11

สำรบญ

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 1

มาตรการทางเศรษฐศาสตร เปนกลไกหนงทจะน ามาใชท าใหราคา

สนคาและบรการไดมการรวมตนทนดานสงแวดลอมในกระบวนการผลต บรโภค และก าจด ตามหลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle) ซงจะชวยใหผผลตและผบรโภคเปลยนแปลงพฤตกรรมและรวมลดการสรางมลพษจากการผลต บรโภคสนคาและบรการทมผลกระทบตอสงแวดลอม

เปลยนแปลงพฤตกรรมของผผลตและผบร โภคใหลดมลพษ เชน

- บ าบดน าทงกอนปลอยเพอลดปรมาณน าเสย

- การลดใชถงพลาสตกเพอลดขยะมลฝอย - ปดไฟเพอลดการใชพลงงาน - การใชหลอดไฟประหยดพลงงาน - การเลอกใชผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม เปนตน

สร า งแ ร งจ ง ใ จ ใหผ ผ ล ต แ ล ะ ผ บ ร โ ภ ค ป ร บ เ ป ล ย นพฤตกรรมใหลดมลพษเพมขน เชน เกบภาษมลพษเพมขนตามปรมาณน าเสยหรออากาศเสยทปลอยออกสสงแวดลอม

ความหมายของมาตรการทางเศรษฐศาสตร

วตถประสงคของการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอการจดการมลพษ

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 2

ท าใหผกอมลพษตองหาวธการทจะลดปรมาณการปลอยของเสย โดยอาจจะเปลยนวตถดบ เปลยนวธการผลต น าเทคโนโลยการผลตทสะอาดมาใช เปนตน

ค า ธ ร ร ม เ น ย ม การอนญาต (Administrative Fees) คอ เงนทจะเรยกเกบจากผประกอบการ โดยเรยกเกบเมอย นขอใบอนญาตด า เน นการ ส วน ใหญ จะ ใช เ ม อม การขออนญาตประกอบกจการหรอประกอบวชาชพทตองมระบบ การอนญาตการประกอบกจการ ทเกยวของกบดานสงแวดลอม เชน การขอใบอนญาตประกอบกจการรบท าการเกบขนหรอก าจดสงปฏกลมลฝอยโดยท าเปนธรกจ การขอใบอนญาตเปนผมสทธท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม เปนตน ซงจะเปนการสรางระบบ การควบคม การด าเนนกจการเหลานใหเปนไปตามมาตรฐานหรอระเบยบทก าหนด

ประเภทของเครองมอทางเศรษฐศาสตรทใชในการจดการมลพษ

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 3

ค าธรรมเน ยมการใช (User Fees หรอ User Charges) คอ เงนทจายส าหรบตนทนการบ าบด ก าจดของเสย หรอการใชทรพยากรธรรมชาต/แรธาต เชน

- คาธรรมเนยมการจดการน าเสย - คาธรรมเนยมการเกบขนและ

ก าจดขยะมลฝอย - คาธรรมเนยมการเขาอทยาน

เปนตน คาปรบ (Fines) คอ เงนท ผกอมลพษตองจายเมอไมปฏบตต า ม ก ฎ ร ะ เ บ ย บ ท ม อ ย เ ช น คาปรบกรณลกลอบทงน าเสยหรอของเสย มาตรา 90 และ 91 ตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 4

ค าภาษ ก า รปล อยมลพ ษ (Pollution Tax หรอ Pollution Fees) คอ เงนทเรยกเกบจากผประกอบการ ทปลอยมลพษออกสสงแวดลอม ไดแก การเกบภาษการปลอยมลพษทางน า ภาษมลพษทางอากาศ โดยเรยกเกบตามปรมาณหรอประเภทของมลพษทปลอยออกมา

การซอขายหรอโอนใบอนญาตการปลอยมลพษ (Marketable or Tradable Permits) คอ ระบบทยอมใหมการซอ ขาย สทธความเปน

เจาของใบอนญาตปลอยมลพษออกส ส ง แ ว ด ล อ ม ได แ ล ะ ส ร า ง ต ล า ด ใ ห ผ ก อ ม ล พ ษ สามารถปลอยมลพษทบ าบดไดมาตรฐานแลวออกสสงแวดลอมไดอยางถกกฎหมาย ซงเหมาะส าหรบใชในการควบคมปรมาณมลพษโดยรวมในพนทใดพนท

หนงและสามารถประยกตใชกบการควบคมทรพยากรธรรมชาตทมอยจ ากด เชน การซอขายคารบอนเครดต การก าหนดสทธ การใชน าและอนญาตใหซอ ขาย สทธการใชน าระหวางผใชน า หรอกลมผใชน าในภาคสวนตางๆ เปนตน ซงในประเทศไทยยงไมไดน าหลกการดงกลาวมาใช

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 5

คาธรรมเนยมผลตภณฑ (Product Surcharge) คอ การเกบเงนจากผลตภณฑทท าใหเกดมลพษในขนตอนการผลต การบรโภค หรอ การก าจด เชน การเกบคาธรรมเนยมจากแบตเตอร สารทท าลายชนโอโซน บรรจภณฑ และผลตภณฑตางๆ ทกอใหเกดของเสยอนตรายหลงจากการใช เปนตน ซงประเทศไทยจะเกบคาธรรมเนยมดงกลาวจากภาษสรรพสามต คาธรรมเนยมทเรยกเกบไดสามารถน ากลบมาใชเพอจดการซากผลตภณฑ เชน เปนคาใชจายในการรไซเคล บ าบด และก าจดของเสย

ระบบมดจ าคนเงน (deposit - refund system) เปนการคน

เ ง น ม ด จ า ห ร อ เ ง น คาประกนใหกบผบรโภคในกรณทซอสนคาไปแลวน าภาชนะบรรจ ภณฑ มาคน เชน บรรจภณฑประเภทขวดแกวบรรจน าอดลมประเภทฝาจบ แบตเตอรรถยนต เปนตน

ประเภทท รายการ

อตราภาษ อตราสงสดทจดเกบ อตราทจดเกบในปจจบน

ตามมลคา (รอยละ)

ตามปรมาณ (บาท)

ตามมลคา (รอยละ)

ตามปรมาณ (บาท)

08.90 (4) แบตเตอร

(4.1) แบตเตอร 30 - 10 -

(4.2) แบตเตอรทใชวตถดบหรอสวนประกอบในการผลตจากแบตเตอรทไดเสยภาษสรรพสามต

30 - 5 -

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 6

ระบบมดจ าคน เงนจะน าหลกการขยายความรบผดชอบตอผ ผลต (Extended Producer Responsibility : EPR) มาใชประกอบกนเพอใหผผลตและผน าเขาผลตภณฑตองรบผดชอบคาใชจายในการจดการผลตภณฑทใชแลวตลอดกระบวนการ ตงแตการรบคน เกบรวบรวม ขนสง น ากลบมาใชใหม ตลอดจนการบ าบดและก าจด เชน ซากเครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส เปนตน

ก า ร ใช อ ต ร าภ าษ ทแตกตางกน (Tax Differentiation) เป นการ เก บ เ ง น จ ากผ บ ร โ ภค เ พอจ ง ใจให เลอกซ อผลตภณฑ หรอสนคาทกอใหเกดผลกระทบ ตอสงแวดลอมนอยเพราะมราคา ต ากวา เชน

- ก า ร เ ก บ ภ า ษสรรพสามตจากน ามนไรสารตะกวในอตราต ากวาน ามนทมสารตะกว

- การเกบภาษจากแบตเตอรทใชตะกวรไซเคลในอตราต ากวาแบตเตอรทใชตะกวจากแหลงธรรมชาต

- การเกบภาษรถจกรยานยนต 4 จงหวะในอตราทต ากวารถจกรยานยนต 2 จงหวะ

- การเกบภาษผลตภณฑทปลอยคารบอนต า - การเกบภาษสรรพสามตรถยนตคารบอนต า เปนตน

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 7

การวางประกนความเสยงหรอความเสยหายตอสงแวดลอม (Performance Bonds) คอ การเกบคาประกนความเสยงจากผกอใหเกด ค ว า ม เ ส ย ห า ย ต อ ส ง แ ว ด ล อ ม โ ดยการว าง เ ง นประกนจะต อ ง มากพอส าหรบใชในการเยยวยา

ความเสยหายทจะเกดขน ซงเหมาะสมกบกจการทมความเสยงกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมหรออาจเกดการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษ เชน การท าเหมองแร เปนตน ซงหากผประกอบการท าใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอมจะตองรบผดชอบความเสยหายดงกลาว ตามมาตรา 131/1 พระราชบญญตแร พ.ศ. 2510

มาตรการอดหนน (Subsidy) คอ มาตรการทสนบสนนการลด

มลพษหรอชวยรกษาสงแวดลอม โดยเฉพาะกจการทมการลงทนสงใหผ ล ต อ บ แ ท น ต า ไ ม ค ม ท น แตรฐตองการสงเสรมกจการดงกลาวเพราะเปนประโยชน ตอส งแวดลอม เชน การให เงนช วยเหลอ การให เงนกดอกเบยต า การยกเวนหรอ ลดภาษ เปนตน

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 8

ประเภทเครองมอ มลพษ ทางน า

มลพษ ทางอากาศ

ขยะมลฝอย ของเสยอนตราย

อนๆ

1.คาธรรมเนยมการอนญาต √ √ √ √ ทรพยากรน า

2. คาธรรมเนยมการใช √ - √ √ ทรพยากรแรธาต/ คาเขาอทยาน

3. คาปรบ √ √ √ √ -

4. คาภาษการปลอยมลพษ √ √ - - - 5. ก า ร ซ อ ข า ย ห ร อ โ อ น

ใบอนญาตการปลอยมลพษ √ √ - - คารบอนเครดต

6. คาธรรมเนยมผลตภณฑ - - - √ -

7. ระบบมดจ าคนเงน - - √ √ - 8. การใชอตราภาษทแตกตางกน √ √ √ √ -

9. การวางประกนความเสยงหร อความเส ยหายต อสงแวดลอม

- - - √ -

10. มาตรการอดหนน √ √ √ √ -

เครองมอทางเศรษฐศาสตรทเหมาะสมกบการจดการมลพษแตละประเภท

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 9

ประเภทเครองมอ ทประเทศไทยใชใน การจดการมลพษ

มลพษทางน า มลพษทางอากาศ ขยะมลฝอย/สารพษ/

ของเสยอนตราย

1. กา ร ใ ช อ ต ร า ภ า ษ ทแตกตางกน - ภาษสรรพสามต

- ภาษศลกากร

- การสงเสรมการลงทน

- ภ า ษ ส า ห ร บ ก า ร

น าเขาวสด อปกรณทใ ช ใ น ก า รป อ ง ก น บ าบด ก าจดมลพษทางน า

- กา ร ให ส ท ธ พ เ ศษ ด ว ย ก า ร ส ง เ ส ร ม การลงทนและยกเวนภ า ษ ร า ย ไ ด ให ก บโรงงานอตสาหกรรม ทมเงอนไข/ประเภททก าหนดหรอตงอยในเขตทก าหนด

- ภาษส าหรบรถยนต

ทปลอยคารบอนต า - ภาษส าหรบน าม น

ไรสารตะกวในอตราต า ก ว า น า ม น ท ม สารตะกว

- เกบภาษรถจกรยานยนต 4 จงหวะ ในอตราทต ากวารถจกรยานยนต 2 จงหวะ

- ภาษส าหรบการน าเขาวสด อปกรณท ใช ใน การป องก น บ าบ ด ก า จ ด ม ล พ ษ ท า งอากาศ

- กา ร ให ส ท ธ พ เ ศ ษ ดวยการสงเสรมการลงทน และยกเวนภ า ษ ร า ย ไ ด ให ก บโรงงานอตสาหกรรมทมเ งอนไข/ประเภททก าหนดหรอตงอยในเขตทก าหนด

- ภ า ษ จ า ก แ บ ต เ ต อ ร

ร ถ ย น ต ท ใ ช ต ะ ก ว รไซเคลในอตราต ากวาแบตเตอรทใชตะกวใหม

- สน ค า /ผลตภณฑท มผลกระทบตอสงแวดลอม เชน สารเคม เปนตน

- การใหสทธพ เศษดวย

การสงเสรมการลงทนและยกเวนภาษรายไดใหกบโรงงานอตสาหกรรม ท ม เ ง อนไข/ประเภท ทก าหนดหรอตงอยในเขตทก าหนด

เครองมอเศรษฐศาสตรทใชในการจดการมลพษของประเทศไทยในปจจบน

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 10

ประเภทเครองมอ ทประเทศไทยใชใน การจดการมลพษ

มลพษทางน า มลพษทางอากาศ ขยะมลฝอย/สารพษ/

ของเสยอนตราย

2. คาธรรมเนยมการใช - ค า บ ร ก า ร บ า บ ด น า เ ส ย ต า มพ ร ะ ร า ช บ ญ ญ ตส ง เ ส ร ม แ ล ะ ร ก ษ า ค ณ ภ า พสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

- คาธรรมเนยมการเกบขน และก าจ ดขยะมลฝอย ตามพระราชบญญ ต ก า ร ส า ธ า ร ณ ส ข พ.ศ. 2535

3. ระบบมดจ าคนเงน - มการน าหลกการระบบม ด จ า ค น เ ง น ม าประยกตใชเพอเรยกคนซากและบรรจ ภณฑ ทผประกอบการตองการรวบรวมและน าไปใชใหม เชน ค า ค น ซ า ก

แ บ ต เ ตอ ร เ ก า / ยางรถยนตเกา

คามดจ าบรรจภณฑ เชน ขวดน าอดลม ขวดน าปลา เปนตน

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 11

ภาษการปลอยมลพษทางน า เวยดนาม

อตราทเรยกเกบจะพจารณาจาก ประเภทของแหลงน าทรองรบน าทงจากแหลงก าเนด

มลพษ ประเภท

หรอปรมาณมลพษทปลอยลงส แหลงน า โดยคดจากคาบโอด (BOD) ซโอด (COD) ปรมาณสารแขวนลอย (TSS) และโลหะหนก โดยจะถกจดเกบในอตราสงสด ดงน

กรณมตะกว 500,000 ดองเวยดนามตอกโลกรม หรอประมาณ 755.75 บาทตอ กโลกรม

กรณมสารหนและแคดเมยม 1,000,000 ดองเวยดนามตอกโลกรม หรอประมาณ 1,511.50 บาทตอกโลกรม

กรณมปรอท 20,000,000 ดองเวยดนามตอกโลกรม หรอประมาณ 30,231.50 บาทตอกโลกรม

มาตรการทางเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษของตางประเทศ

เอเชย

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 12

ฟลปปนส การเกบภาษการปลอยมลพษทางน าจะจดเกบอตราภาษ

ใน 2 รปแบบ อตราภาษคงท

การเกบอตราภาษคงทจะขนอยกบปรมาณและคณภาพน าทง กรณไมมโลหะหนกและมโลหะหนก

ปรมาณน าทง (ลกบาศกเมตร/วน)

อตราภาษ ส าหรบน าทงทไมมโลหะหนก

(บาท)

อตราภาษน าทงทมโลหะหนก (บาท)

< 30 4,630 6,400 30 - 100 5,340 7,120 100 - 150 6,050 7,830

> 150 7,120 8,900

อตราภาษแปรผน จดเกบในอตรา 5 ฟลปปนสเปโซตอกโลกรม

หรอประมาณ 3.67 บาท ตอกโลกรมของคาบโอดหรอตะกอนแขวนลอย ซงหากแหลงก าเนดปลอยมลพษทเปนสารอนทรยใหเกบภาษจากคาบโอดของน าทง และหากแหลงก าเนดปลอยมลพษทเปนสารอนนทรยใหเกบภาษจากคาตะกอนแขวนลอยของน าทง

ภาษการปลอยมลพษทางอากาศ เวยดนาม

จะจดเกบจากคาฝนละอองรวม (TSP), ซลเฟอรไดออกไซด (SO2), ไนโตรเจนออกไซด (NOX) และคารบอนมอนอกไซด (CO) โดยผมหนาทเสยภาษจะม 2 กลม ไดแก

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 13

ผประกอบกจการทมการใชเชอเพลงฟอสซลใหช าระภาษทส านกงานคลงในทองถน

เจาของยานพาหนะทใชเชอเพลงฟอสซลใหเกบภาษ ณ จดจ าหนายน ามนเชอเพลงทวประเทศ โดยผจ าหนายน ามนจะไดรบคาตอบแทน รอยละ 5 จากภาษทจดเกบได การประเมนปรมาณมลพษ ทปลอยออกมาใหค านวณจากชนด คณภาพ ปรมาณของเชอเพลงทใชเทคโนโลยของเครองจกรหรออปกรณทใชเชอเพลง และระบบบ าบดมลพษกอนปลอยออกสสงแวดลอม

จน จะเรมบงคบใชระบบภาษสงแวดลอมเตมรปแบบภาย

ในป 2558 โดยตงเปาหมายวาใน ป 2563 จะลดปรมาณก า ร ป ล ด ป ล อ ย ก า ซคารบอนไดออกไซด ลงจากป 2548 รอยละ 40 - 45 แตยงไมชดเจนวารฐบาลจนจะบงคบใชมาตรการภาษสงแวดลอมทวประเทศหรอเฉพาะพนท

ตวอยางเชน เจยงซ (Jiangxi) มณฑลทางตอนใตทก าลงประสบกบปญหามลพษทรนแรงไดเสนอขอเปนพนทน ารอง โดยไดเรมทดลองใชระบบภาษสงแวดลอม เมอปลายป 2556 เพอใหผประกอบการทเกยวของในพนทลดการปลอยมลพษและใสใจดแลสงแวดลอมอยางจรงจง

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 14

ญปน เกบภาษน ามน

ถานหน และเชอเพลงจากฟอสซลอนๆ มผลตงแตวนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2555 เพอลดผลกระทบจาก การปลอยกาซคารบอนไดออกไซต ซงจะจดเกบจากผผลตในประเทศและผ น า เ ข า จากต า งประ เทศ การเกบภาษจะค านวณจากปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซตจาก น ามนเชอเพลง ดงน

วนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2555 เกบภาษ 250 เยนตอกโลลตร วนท 1 เมษายน พ.ศ. 2557 เกบภาษ 500 เยนตอกโลลตร วนท 1 เมษายน พ.ศ. 2559 เกบภาษ 740 เยนตอกโลลตร

รายไดจากการจดเกบภาษรฐบาลญปนจะน าไปใชพฒนาการใชพลงงานธรรมชาต ภาษใหมนจะท าใหภาคธรกจและครวเรอนมภาระเพมขนอยางมาก

ภาษบรรจภณฑ/ภาษถงพลาสตก สงคโปร

มการรวมกนรณรงคโดยก าหนดใหวนพธแรกของเดอนเปนวนพกถงชอปปงหากไมไดเตรยมถงไปกตองจายเงนเปนคาถงใบละ 0.1 เหรยญสงคโปร หรอประมาณ 2.50 บาท ใหกบหางสรรพสนคา

ไตหวน ในป 2545 ไตหวนก าหนดอตราภาษคาถงพลาสตกในอตรา 1 – 3 ดอลลารไตหวนตอถง หรอประมาณ 1 – 3.5 บาท

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 15

ฮองกง ตงแตป 2552 ฮองกงไดเรยกเกบคาถงพลาสตกจากผซอสนคา 50 เซนตตอถง หรอประมาณ 2.9 บาทตอถง ในกรณทไมมถง มาเอง

การออกใบอนญาตปลอยมลพษ จน

มระบบการออกใบอนญาตปลอยมลพษ (Discharge Permit System : DPS) ซงจ ากดทงปรมาณและความเขมขนของมลพษในน าทงและอากาศเสยทสถานประกอบการจะระบายออกสสงแวดลอม เจาของสถานประกอบการจะตองจดทะเบยนกบส านกงานส งแวดลอม โดยในระดบมณฑลส านกงานสงแวดลอมจะประเมนความสามารถในการรองรบมลพษของสงแวดลอมและออกใบอนญาตทก าหนดปรมาณมลพษทปลอยออกสสงแวดลอม

หลกการขยายความรบผดชอบตอผผลต (Extended Producer Responsibility : EPR)

ญปน ได อ อกกฎหมาย โ ดย ใ ชหล กกา รขยายความร บผ ดชอบต อผ ผ ล ต เรยกวา กฎหมายระบการรไซเคลเครองใชไฟฟาในบาน เมอป 2544 ครอบคลมเครองใชไฟฟาขนาดใหญในบาน 4 ประเภท ไดแก โทรทศน ตเยน เครองซกผา และเครองปรบอากาศ และ ป 2546 ไดเพมเตมคอมพวเตอรและอปกรณ ทเกยวของ การรวบรวมเครองใชไฟฟาดงกลาวใช

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 16

วธใหรานคาปลกรบสนคาเกาคนเมอขายสนคาใหม โดยผบรโภคตองจายคาธรรมเนยมการรไซเคลดวยการซอตวรไซเคลเมอคนผลตภณฑเกา ทงน ผผลตและ ผน าเขาไดรวมตวกนเปน 2 กลมใหญๆ คอ กลมทมโรงงาน รไซเคลของตนเอง และกลมทไมมโรงงานรไซเคลของตนเอง แตใชบรการจากโรงงานรไซเคลทมอยแลว

เกาหลใต ป 2546 เกาหลใตไดออกกฎหมายโดยใชหลกการ

ขยายความรบผดชอบตอผผลต ครอบคลมการจดการขยะหลายประเภท แทนการใชระบบมดจ าคนเงนส าหรบการรไซเคลโดยกฎหมายดงกลาว จะครอบคลมบรรจภณฑและผลตภณฑ 5 ประเภท รวมทงอปกรณอเลกทรอนกสตางๆ เชน เครองใชไฟฟาในบาน อปกรณไอท และ

เครองเสยงไปจนถงผลตภณฑ ท ใ ช แ บ ต เ ต อ ร เ ช น โทรศพท เ คล อนท นาฬกา กลองถายรปและของเลนเดก และป 2548 ไดมการก าหนดเปาหมายการรไซเคล ซงผผลตสามารถจดระบบรไซเคลของ

ตนเองและวาจางบรษทรไซเคล

ไตหวน ป 2540 ไตหวนไดออกกฎหมายโดยใชหลกการขยาย

คว ามร บ ผ ด ช อบต อ ผ ผ ล ต ครอบคล มผล ตภณฑ ต เย น โทรท ศน เครองปรบอากาศ เครองซกผา เครองคอมพวเตอร และพรนเตอร แทนการใชระบบรไซเคลแบบสมครใจทมใชมาตงแต ป 2531

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 17

ใบอนญาตในการระบายน าทง สหรฐอเมรกา

สหรฐอเมรกาไดออกกฎหมายควบคมมลพษทางน าของสหรฐฯ (The Federal Water Pollution Control Act of 1972) ก าหนดใหแหลงก าเนดมลพษทกประเภทตองไดรบใบอนญาตในการระบายน าทง (National Pollution Discharge Elimination System: NPDES permits) ส านกงานคมครองสงแวดลอมของสหรฐฯ (U.S. Environmental Protection Agency : EPA) ไดมอบอ านาจให 40 มลรฐท าหนาทออกใบอนญาตระบายน าทง และส านกงานเขต (regional offices) ของ EPA เปนผออกใบอนญาตเองในอก 10 มลรฐ การจดเกบภาษของมลรฐตางๆ ในรปของคาใบอนญาตปลอยน าทง สามารถแบงไดเปน 3 รปแบบ คอ

11 มลรฐ จดเกบในอตราคงทหรอเหมาจาย

บางมลรฐแบงอตราการจดเกบตามประเภทหรอขนาดของอตสาหกรรม หรอแหลงก าเนดมลพษ

18 มลรฐ จดเกบตามปรมาณน าทง 10 มลรฐ จดเกบตามปรมาณน าทง และปรมาณ

มลพษ (toxicity) ในน าทง ตวอยางเชน

สหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 18

รฐลยเซยนา ก าหนดคาใบอนญาตระบายน าทง รายปเปนหนวย (worksheet assigning points) โดยค านวณบนฐานของ

ความซบซอนของแหลงก าเนดมลพษ ปรมาณและประเภทของน าทง มลพษในน าทง ความรอนหรออณหภมของน าทง ความเปนอนตรายตอการสาธารณสข ขนาดของแหลงก าเนดมลพษขนาดใหญเลก

และน าหนวยทไดมาคณดวยอตรา 97.50 เหรยญสหรฐ ส าหรบแหลงก าเนดมลพษนอกภาคอตสาหกรรม และคณดวย 170.63 เหรยญสหรฐ ส าหรบแหลงก าเนดมลพษในภาคอตสาหกรรม อตราขนต าของคาใบอนญาตรายป คอ 227.50 เหรยญสหรฐ และอตราสงสด คอ 90,000 เหรยญสหรฐ

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 19

ภาษการปลอยมลพษทางอากาศ การเกบอตราภาษการปลอยมลพษทางอากาศของประเทศ

ตางๆ ในสหภาพยโรป ดงน

ประเทศ อตราภาษ (เหรยญสหรฐ)

ซลเฟอรไดออกไซด (SO2) ไนโตรเจนออกไซต (NOX) คารบอนมอนอกไซด (CO) บลแกเรย 0.02/กโลกรม 0.05/กโลกรม - สาธารณรฐเชก 30/ตน – 45/ตน 30/ตน – 45/ตน 22/ตน – 33/ตน เดนมารก 1.60/กโลกรม - - เอสโตเนย 2/ตน – 95/ตน 4/ตน – 216/ตน 0.27/ตน – 1.36/ตน ฟนแลนด 30/ลกบาศกเมตรดเซล - - ฝรงเศส 32/ตน 27/ตน - ฮงการ 2.40/ตน 4/ตน - อตาล 62/ตน 123/ตน - ลทวเนย 46/ตน 67/ตน 1.75/ตน โปแลนด 83/ตน 83/ตน 22/ตน รสเซย 1.22/ตน – 6.10/ตน 1.02/ตน – 5.08/ตน 0.02/ตน – 0.09/ตน สโลวะเกย 33/ตน 27/ตน 20/ตน สเปน 35/ตน - - สวเดน - 5/กโลกรม -

การซอขายมลพษ (Emissions trading) หรอคารบอนเครดต

มาตรการนน ามาใชภายใตขอตกลงในพธสารเกยวโต ทก าหนดใหประเทศทพฒนาแลวทลงนามไว อาท สหภาพยโรป แคนาดา และญปนตองลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกใหต ากวาระดบ กาซท เปนมลพษ ในป 2533 (ปฐาน) โดยเฉลยรอยละ 5.2 ระหวางป 2551 - 2555 หากผทรวมโครงการไมสามารถด าเนนการไดตามขอก าหนดจะตองจายคาปรบ โดยในสหภาพยโรปมคาปรบอยทตนละ 40 ยโร หรอ

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 20

1,740.54 บาท ตามแผนการลดมลพษ ในระยะท 1 (พ.ศ. 2548 – 2550) และเพมคาปรบเปนตนละ 100 ยโร หรอ 4,351.25 บาท ตามแผนระยะท 2 (พ.ศ. 2551 – 2555) ซ งสงกวาราคา รบซ อคารบอน เครด ตหลาย เท าต ว โดยราคารบซอคารบอนเครดตอยทประมาณ 12 ยโรตอตน หรอ 522.16 บาท (ขอมล ป พ.ศ. 2552)

หลกการขยายความรบผดชอบตอผผลต (Extended Producer Responsibility : EPR)

ป ค.ศ. 1991 เยอรมนมการบงคบใชกฎหมายหลกเลยงขยะบรรจภณฑโดยใชหลกการขยายความรบผดชอบตอผผลตและระเบยบอนๆ ทเกยวของในกลมประเทศอตสาหกรรมจากภาคอตสาหกรรม และขยายไปในผลตภณฑประเภทตางๆ จนถงระบบการจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย

ป ค.ศ. 2002 สหภาพยโรปไดลงมตเหนชอบกบระเบยบตามการใชหลกการขยายความรบผดชอบตอผผลตวาดวยการจดการขยะอเลกทรอนกส 2 ระเบยบ โดยมวตถประสงคเพอลดปรมาณอปกรณไฟฟาและอเลกทรอนกสทถกน าไปก าจดโดยการเผาทงและการฝงกลบ และ เพอก าจดสารอนตรายตางๆ ทมอยในอปกรณเหลาน

ระเบยบวาดวยการจดการเศษเหลอทงของอปกรณไฟฟาและอเลกทรอนกส (Waste from Electrical and Electronic Equipment : WEEE) จะครอบคลมผลตภณฑทกประเภททใชไฟฟาไมวาจะเปน

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 21

เครองใชไฟฟาในบานไปจนถงอปกรณไอท ของเลนเดกทใชไฟฟาและเครองมอชางตางๆ ทใชไฟฟา ระเบยบ WEEE ก าหนดวาภายในวนท 13 สงหาคม ค.ศ. 2005 ประเทศสมาชกตองรบรองวาผผลตมระบบจดเกบขยะอเลกทรอนกสทแยกจากขยะชมชน โดยแยกเปาหมายการใชซ า/รไซเคล และการแปรรป (รวมถงการแปรรปขยะเปนพลงงาน) ตามปรมาณน าหนกของขยะทเกบได โดยความรบผดชอบคาใชจายในการจดการขยะจากผลตภณฑเกาจะถกเฉลยใหกบผผลตทกรายในขณะทเกดคาใชจายนนขน ผผลตจะตองรบผดชอบคาใชจายในการจดการขยะจากผลตภณฑใหม โดยแตละบรษทจะด าเนนการเองหรอผานการมสวนรวมในโครงการจดการขยะของสวนรวม

ระเบยบวาดวยการจ ากดการใชสารอนตรายบางชนด ในอปกรณ ไฟฟาและอเลกทรอนกส (Restriction of Harzardous Substances : RoHS) เปนระเบยบทควบคกบระเบยบ WEEE ซงจะคลายกน ระเบยบนระบวาปรมาณขยะอเลกทรอนกสทงหมดจะถกรวบรวมไวและน ากลบมารไซเคลได แตยงมสารพษทเปนอนตรายตอสขภาพและส งแวดลอมอย ระเบยบ RoHS จงก าหนดใหมการทดแทนวสดทมสารอนตรายดวยวสดทปลอดภยกวา ซงจะเปนการชวยลดผลกระทบตอสขภาพของผทปฏบตงานในโรงงาน

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 22

รไซเคลอกดวย โดยตงแตวนท 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2006 อปกรณไฟฟา และอเลกทรอนกสทกชนดในสหภาพยโรปจะตองไมมสารตะกว ปรอท แคดเมยม หรอเฮกซาวาเลนทโครเมยม ซงระเบยบนจะมผลบงคบใชกบผลตภณฑทกชนดทเขาสตลาดกลมประเทศในสหภาพยโรป เพอควบคม ขยะอเลกทรอนกส

ภาษบรรจภณฑ/ถงพลาสตก ไอซแลนด

ได เรมด า เนนการเม อป พ .ศ . 2545 โดยมอตราภาษจดเกบท 0.15 ยโรตอถง หรอประมาณ 6 บาทตอถง ตอมาในป พ.ศ . 2550 พบวาผ บร โภคใหความรวมมอลดลงจงมการปรบอตราภาษเปน 0.22 ยโรตอถง หรอประมาณ 9 บาทตอถง ซงมาตรการดงกลาวไดรบการตอบรบจากผคาปลกอยางดเพราะท าใหผคา

ปลกลดคาใชจายจากการซอถงพลาสตก มรายไดจากการขายถงแบบทใชไดหลายครง แตผประกอบการทเปลยนไปใชถงกระดาษแทนถงพลาสตกจะมคาใชจายเพมจากเดมถง 4 เทา รายไดจากการจดเกบภาษจะน าเขากองทนสงแวดลอม เพอสนบสนนการด าเนนการจดการขยะมลฝอยและกจกรรมดานสงแวดลอม

เดนมารก ไดเกบภาษจากผผลตและผน าเขาถงพลาสตก โดย

ก าหนดอตราภาษตามน าหนกของถงพลาสตกในอตรา 22 เดนชโครนตอถงพลาสตก 1 กโลกรม หรอประมาณ 125 บาท

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 23

จากการรวบรวมขอมลและประสบการณจากการใชเครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอการจดการมลพษในประเทศไทยและตางประเทศ จะพบวา มทงประสบความส าเรจและเกดปญหา อปสรรคมาจากหลายๆ สาเหต เชน อตราการเกบภาษหรอคาธรรมเนยมอาจจะต าไป จนไมจงใจใหผผลตหรอผบรโภคเปลยนแปลงพฤตกรรม เปนตน การแกไขปญหา จงจ าเปนตองใชระยะเวลาในการ พฒนาและประยกตใช เครองมอน ประกอบกบมาตรการเศรษฐศาสตรกเปนเพยงหนงในมาตรการเสรมท จะชวยก ากบ ควบคม และแกไขปญหามลพษ โดยสวนใหญจะใชรวมกบมาตรการดานกฎหมาย ในความเปนจรงควรจะน ามาตรการ อนๆ เชน มาตรการดานสงคมมาใชรวมกน โดยศกษาความเหมาะสมของมาตรการแตละประเภท ใหสอดคลองกบสถานกา รณและปญหา ทตองการแกไข จงจะท าใหการน าไปประยกตใช เกดประสทธภาพสงสด และสงส าคญคอเราจ าเปนตองสรางความรความเขาใจ ปลกจตส านก และกระตนใหเกดแรงจงใจใหทกคนในสงคมรวมกนปรบเปลยนพฤตกรรมเพอลดการกอมลพษ และหนมาใชวถชวตทเปนมตรกบสงแวดลอมมากขน

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 24

กรมศลกากร. พกดอตราภาษ (แบตเตอร). [ออนไลน]. แหลงทมา http://bta.excise.go.th/rate_tax_battery.php?rate_id=0009.

กรมอนามย กลมบรหารกฎหมายสาธารณสข. แบบค าขอรบใบอนญาต. [ออนไลน]. แหลงทมา http://laws.anamai.moph.go.th/more_news.

กร สนกดอทคอม พเดย. น าเสยจากโรงงานฟอกหนง. [ออนไลน]. แหลงทมา http://guru.sanook.com/6967/

โกฟร ดาวโหลด. เม องส เข ยว . [ออนไลน ]. แหล งท มา http://th.gofreedownload.net/free-vector/vector-landscape/green-city-210119/#.VQJnMdLkczs.

คายพทธบตรท าด. 108 วธประหยดพลงงาน. [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.tamdee.net/main/columns.php?action=columns

โครงการพฒนาความรและยทธศาสตรความตกลงพหภาคดานสงแวดลอม. การใชมาตรการเศรษฐศาสตรเรองโลกรอนของประเทศไทย . [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.measwatch.org/writing/4583.

ดวงกมล คลายคลง. รางพระราชบญญตมาตรการการคลงเพอสงแวดลอม พ.ศ. .... กบการบงคบใชในภาคอตสาหกรรมไทย. [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.tei.or.th/tbcsd/event/110628 law_Dongkamol.pdf

ดเรก ปทมสรวฒน. แนวทางการจดเกบภาษสงแวดลอมในประเทศไทยและขอวจารณราง พรบ. โรงงาน. ความรนกเศรษฐศาสตรไทย ป 2543 สมชาย หาญหรญ บรรณาธการสมาคมเศรษฐศาสตรแหงประเทศไทย กรงเทพ บรษทพเอลฟวงจ ากด, 2544

ดเรก ปทมสรวฒน. การใชเครองมอเศรษฐศาสตรเพออนรกษสงแวดลอม. วารสารเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ปท 8

เอกสารอางอง

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 25

ฉบ บท 1 ม ก ร าค ม – ม ถ น า ย น 2 54 4 [ออน ไ ลน ]. แ หล ง ท ม าhttp://www.journal.eco.ku.ac.th/upload/document/thai/20080525104425.pdf

เดลนวส. มลภาวะทางอากาศในจนแตะระดบอนตรายอกครง. [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.dailynews.co.th/Content/foreign/209101/

ทรไลฟ. เปดชอเลน 50 รฐในอเมรกา. [ออนไลน]. แหลงทมา http://travel.truelife.com/detail/1805954.

พรวท โควคชาภรณ. ภาษสงแวดลอม (Environmental Tax). ส านกวชาการ ส านกงานเลขาธการวฒสภา ปท 3 ฉบบท 22 พฤศจกายน 2556 [ออนไลน]. แหลงทมาhttp://library.senate.go.th/document/Ext6686/6686004_0003.PDF

แพรว. อาหาร 4 อยางทควรเลยง. [ออนไลน]. แหลงทมา http://praewpraew.cloudgirlz.com/uncategorized/

ไพจตร วบลยธนสาร. Green Tax ภาษเพอความสขของประชาชน. กรงเทพธรกจ (28 พฤษภาคม 2556) [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.vijaichina.com/articles/210

มงสรรพ ขาวสอาด และ กอบกล รายะนาคร. เครองมอทางเศรษฐศาสตรเพอการจดการสงแวดลอม , ชดความรนโยบายสาธารณะ. เชยงใหม 2552. [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.tuhpp.net/files/B7.pdf

วรางคณา ศรนล. มาตรการทางนโยบายเพอลดการใชถงพลาสตก : ประสบการณของตางประเทศ , 8 1 ค – ถนายน 2555. [ออนไลน]. แหลงทมาhttp://ssde.nida.ac.th/ojs/index.php/jem/article/download/

สนเชอเพอสงแวดลอม. KTB SME สนเชอเพอสงแวดลอม. [ออนไลน]. แหลงทมา https://www.youtube.com/watch?v=1evrGiWAEOI

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 26

ส านกขาวเจาพระยา. แคลฟอร เนยประเดมรฐแรกสงหามใชถงพลาสตก. [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.chaoprayanews.com/

ส านกงานทปรกษาเศรษฐกจและการคลง ประจ ากรงโตเกยว. รฐบาลญปนท าการจดเกบภาษสงแวดลอม (Environment Tax). [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.fpo.go.th/

ส านกงานสถตแหงชาต. ส ารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบภยธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2556. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต, 2556.

ส านกงานเขตวงทองหลาง. ประกาศส านกงานเขตวงทองหลาง เรอง อตราคาธรรมเนยมการเกบและขนสงปฏกลหรอมลฝอย. [ออนไลน]. แหลงทมา http://portal.bangkok.go.th/

ส านกบรหารพนทอนรกษท 8 (ขอนแกน). ก าหนดอตราคาบรการเขาชมอทยานฯ. [ออนไลน]. แหลงทมาhttp://www.dnp8.com/

ศนยขอมลธรกจไทยจน. เกาะตดการเปลยนแปลง เรอง จนดนกลไกตลาดซอขายคารบอนเครดต.. เซยงไฮตามตดขานรบนโยบายเมองแรกในจน. [ออนไลน]. แหลงทมาhttp://www.thaibizchina.com/ ฮองกงแฟนคลบ. ฮองกงเรมเกบเงนคาถงพลาสตกแลวมผลตงแตวนท 7 นเปนตนไป. [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.hongkongfanclub.com/

ADB. strategy for the Use of Market – Based Instruments in Indonesia’s Environmental Management, Environment Division, Office of Environment and Social Development, Asian Development Bank. 1997.

Archive for Carbon Credits. Carbon Credits for Dummies. [Online]. Source : https://pammvi.wordpress.com/category/carbon-credits/

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 27

County of Hawai‘i Department of Environmental Management Solid Waste Division & Recycling Section. Computers, Electronics & Inkjet/ Toner Cartridges. Online]. Source : http://www.hawaiizerowaste.org/recycle/e-waste/#.VQJsb9Lkczs

Electronics Recycling Blog. The Importance of the WEEE Regulations in EU. [Online]. Source : https://electronicsrecyclinginsider.wordpress.com/2013/09/18/the-importance-of-the-weee-regulations-in-eu/

Moms clean air force. State Of The Union Delivers On Clean Energy. [Online]. Source : http://www.momscleanairforce.org/obama-clean-energy/

Save Money With Alternative Energy. Time To Go Green. [Online]. Source : http://www.save-money-with-alternative-energy.com/time-to-go-green.html

SkyBlue. Sustainable Supply Chain. [Online]. Source : http://www.skybluesolutions.com/contact-supplychain.asp.

Sourceable Industry News & Analysis. Protect Your Business | Environmental Risk Insurance . [Online]. Source : http://sourceable.net/protect-your-business-environmental-risk-insurance/

Thailand Environment Institute. Development of Economic Tools in Industrial Management. Department of Industrial Works. Bangkok. 1997

Thankyouocean. Water Pollution. [Online]. Source : http://www.thankyouocean.org/threats/water-pollution/

มารจก...มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ 28

Tomorrow is green. World emissions rebound from recession. [Online]. Source : http://www.tomorrowisgreener.com/world-emissions-rebound-from-recession/

TOREX. Environmental Policy. [Online]. Source http://www.torex.co.jp/english/company/environment.html.

URBAN MINING. Electronic Recyclers International Joins with NBA for E-Waste Recycling Day. [Online]. Source : http://urbanmining.org/2011/02/electronic-recyclers-international-joins-with-nba-for-e-waste-recycling-day.

Water Pollution in Vietnam. Which water samples are polluted and what can we do to protect water resources from pollution?. [Online]. Source : http://environmental-issue-water-pollution-in-vietnam-nguyen-diana.weebly.com/

ด าเนนการโดย กองแผนงานและประเมนผล กรมควบคมมลพษ 92 ซอยพหลโยธน 7 สามเสนใน พญาไท กรงเทพฯ 10400 http://www.pcd.go.th กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนเจาของกรรมสทธและมลขสทธในเอกสารฉบบน

มารจก... มาตรการเศรษฐศาสตรในการจดการมลพษ