مزایا و نگرانیهای آموزش الکترونیکی

بسم الله الرحمن الرحيم

هاي آموزش نگرانيبررسي مزايا و الكترونيكي

با نگاهي به

اب تعليم و تعلم در اسالمآد

سيد حميد حسينيwww.hadith.ac.ir

[email protected]

82ارديبهشت دانشكده علوم حديث

:امام علي )عليه السالم(

يعلمه ةقيم ما امرئ كل.ارزش هر كس به ميزان دانايي اوست

110منيه المريد: ص

پيامبر اكرم )صلي الله عليه و آله(

اآلخر و الدنيا اآلخر ةخير و الدنيا شر و العلم الجهل ةمع معخير دنيا و آخرت با علم و همة بدي هاي دنيا و آخرت با ناداني است

. : ص الواعظين 17روضه

مجموعة دستورالعمل ها و توصيه هايي كه پيشوايان اسالم در زمينة اصول و قواعد فراگيري و ياد دهي بيان فرموده اند

آداب تعليم و تعلمناميده مي شود

اين بيانات در مجموعه هاي مختلف حديثي جمع آوري و ثبت شده است. از مهم ترين منابع در اين زمينه مي توان به اين

موارد اشاره كرد:كتاب فضل العلم« در باب علم در اكثر منابع و مصادر حديثي، مانند: »

اصول كافيالمستفيد كتاب » و المفيد آداب في المريد « اثر شهيد ثاني منيةالسنة كتاب » و الكتاب في الحكمة و « اثر حجه االسالم و المسلمين العلم

محمدي ري شهري

مركز در اين تحقيق، بيشترين استفاده از كتاب اخير كه از محصوالت مي باشد به عمل آمده است.تحقيقات دارالحديث

منظور از اصطالح »آموزش الكترونيكي« نيز در اين گفتار، آموزش مبتني « گفته مي شود.آموزش مجازي است كه اصطالحا به آن »webبر

برخي ازآداب تعلم و فراگيري

از ديدگاه اسالم)در اين بخش تنها به آدابي اشاره مي شود كه آموزش الكترونيكي مي تواند در

تقويت آن مؤثر باشد(

ه و عالقه _ انگيز1 _ اولويت شناسي در رشتة علمي2بهترين استادگزينش _ 3 _ فهم محوري و تفكر مداري4نگهداري نوشته هاو نوشتن _ 5 _ استمرار و تداوم6 _ بررسي و شناخت ديدگاه هاي گوناگون7 گري _ پرسش8 _ پرهيز از خجالت9

انتخاب زمان مناسب _ 10

ه و عالقهانگيز_ 1

السCالم : امام- عليه صادق

EةF وخFشي EكHسH ون EراغFوف EةFوإراد EةF غب Fر إلى HحتاجF ي HمR FعFل المHت E وحFزم EفظUوح.

الشريعة : 348مصباح

فراگير، نيازمند اشتياق، اراده، فراغت، تالش عملي، خشوع، محافظت و دورانديشي است.

السالم ـ عليه علي : امام

. Uفيه HبFرغF ي ال مFن FندUع U العUلم ذUكر مUن Uحترس االبالغة : نهج .696 / 322 / 20شرح

از ذكر دانش نزد كسي كه اشتياقي به آن ندارد بپرهيز!

آموزش الكترونيكي، مي تواند نقش مؤثري در افزايش انگيزة فراگير ايفا كند.

برخي از عوامل انگيزه زا در اين شيوه:جذابيت هاي استفاده از رايانه

امكان استفاده از صوت، تصوير و چند رسانه ايامكان تنوع بخشي به مباحث و گرايش ها بر اساس

عالقة افرادامكان مشاركت بيشتر فراگير در فعاليت هاي علمي و

آموزشي

اولويت شناسي در رشتة علمي _ 2

ع علي ـ امام السCالم حضرت ليه آن به منسوب حديثي ـ :در

ت رالعم أن مUن CعHأقصFر U ل oم فFتعل ، عUلمه بك يحسن ما oلH ك مفFال اال هم .اهم

البالغة : نهج .60 / 262 / 20شرح

عمر، كوتاه تر از آن است كه هر آنچه دانستنش براي تو نيكو باشد را بياموزي؛ پس به ترتيب اهميت بياموز.

در آموزش الكترونيكي، امكان بيشتري براي رعايت اولويت ها وجود دارد.

برخي از عوامل فراهم آورندة اين امكان:امكان انتخاب بيشتر براي فراگير و مديريت آموزشي بر

اساس نيازهاامكان انعطاف برنامه ها با توجه به اولويت هاي تعريف

شدهامكان ارزيابي دائم برنامه ها بر اساس ميزان استقبال

مخاطبان و نظرخواهي ماشينيپيوند آسان تر و بيشتر مراكز و فعاليت هاي علمي _

آموزشي با مراكز صنعتي و كاريعدم نياز به صرف وقت براي فراگيري بسياري از

مباحث غير ضروري، به خاطر آسان بودن استفاده از بانك هاي اطالعاتي و متون آماده

_ گزينش بهترين استاد3

در پاسخ به اين پرسش كه منظور از طعام در آيه - امام باقر )عليه السالم(: چيست؟ فرمودند «Uهفلينظر اإلنسان إلى طعام»

ي oذي ال ي عمه ذخاعلمه خذه.ان 8 / 49 / 1الكافي :

منظور، علمي است كه فرا مي گيرد، ببيند از چه كسي آن را مي گيرد.

السCالم : - عليه صادق امام

. U العUلم UنUعدFم مUن FلمUالع Hوا Hب Hطل ا : ) اد ) Cالزر زيد أصل عشر Cة الست Hصول 4اال

دانش را از معدن دانش بجوييد.

در آموزش الكترونيكي، فراگيران، حق و امكان بيشتري براي انتخاب اساتيد دارند.

برخي از عوامل اين مزيت عبارتند از:

تكثر گرايي و دسترسي آسان به اساتيد متعددعدم نياز به حضور فيزيكي اساتيد برجسته

دانشجو محوريامكان مقايسه و ارزيابي دقيق اساتيد

امكان نظارت بيشتر بر اساتيد از سوي مديريت آموزشي

فهم محوري و تفكر مداري _ 4

علي - السCالم )امام : (عليه

Fامر Hالله FمUح Fء~ر . . . Uداد oوالس UقهFلتفU ل HلمFعF Fت .ي 193 / 172 / 8الكافي :

خداوند رحمت كند كسي را كه براي فهميدن و استحكام مي آموزد.

علي- ) السCالم امام : (عليه

FفFه�م� ت Uفيه FيسF ل E عUلم في FيرFخ ال . أال 1/36/3الكافي :

آگاه باشيد در دانشي كه در آن فهميدن نباشد خيري نيست.

در آموزش الكترونيكي، زمينة بيشتري براي تفكر و فهم مطالب فراهم است.

زيرا: ارائة آموزش محدود به زمان خاصي نيست و چيزي

از دست نمي رود..امكان تكرار و بازبيني درس فراهم است.ارتباط استاد با دانشجو، دو سويه و مستمر است هميشه و در هر حال، امكان پرسش و پاسخ فراهم

است. نظارت هوشمند و ماشيني، ميزان فهم و مشاركت

تك تك فراگيران را كنترل مي كند.

انوشتن و نگهداري نوشته ه _ 5

السCالم : عليه صادق امام

Hبوا Fكت ت Cى حFت FظونFحفF ت ال Hم oك Uن فFإ Hبوا Hكت .ا 9 / 52 / 1الكافي :

بنويسيد! چراكه شما حفظ نخواهيد كرد مگر آن كه بنويسيد.

: حضرت همان

. UةF الكUتاب عFلFى HلUكo Fت ي HلبFالق 8 / 52 / 1الكافي :

دل تكيه مي كند بر نوشتن.

در شيوة الكترونيكي، امكان بيشتري براي نوشتن و نگهداري نوشته ها وجود

.داردزيرا:

.ابزار فراگيري، همان ابزار نگارش است سرعت ارائه و دريافت درس و ميزان توقف در بين آن قابل تنظيم

است..بايگاني و طبقه بندي نوشته ها بسيار آسان تر است جستجوي نوشته هاي گذشته و دست رسي به مطالب مورد نظر بسيار

سريع تر است..نگهداري نوشته ها نيازمند فضاي فيزيكي نيست و جايي اشغال نمي كند.نوشته هاي هر فرد به آساني قابل انتشار و استفاده و نقد ديگران است

پيشنهاد:.در نرم افزار مديريت آموزشي، براي يادداشت برداري فراگير، فضا و سهم قرار داده شود با توجه به ضريب پايين ايمني در رايانه هاي شخصي، امكان ذخيره سازي نوشته هاي فراگيران درserver

حفاظت شده وجود داشته باشد.

استمرار و تداوم _ 6

السCالم : ا- عليه علي مام

Fرسoالد HديمH ي ال UمFن ل FقهUف .الالحكم : 10552غرر

كسي كه درس را ادامه و استمرار نمي دهد، دانش و فهمي نخواهد داشت.

علي- السCالم : امام عليه

oلFمF ي وال ، U العUلم UبFلFط في Hه FفسF ن FبU Hدئ ي أن U Rم FعFل المHت عFلى. FمU عFل ما FرU Fكث Fست ي وال ، UهUم� FعFل ت مUن

الحكم : 6197غرر

بر جويندة علم است كه خود را در راه به دست آوردن دانش به سختي اندازد و از فراگيري آن خسته نشود و هرگز آنچه را كه مي داند زياد نشمرد.

در آموزش الكترونيكي، زمينة بيشتري براي استمرار و تداوم فراگيري فراهم است.

عوامل زمينه ساز استمرار در اين شيوه:.عدم وابستگي به زمان و مكان خاص امكان فراگيري با اين شيوه در كنار مشاغل و

فعاليت هاي ديگر. امكان ارتباط آسان دانش آموختگان با استادان و

مركز آموزشي پس از فراغت از دورة تحصيلي. امكان برنامه ريزي مراكز آموزشي و اساتيد براي

آيندة دانش آموختگان و تبادل پيام ها و متون علمي و استفاده از توانايي هاي طرفين.

با توجه به عرضة آسان و فراوان پرسش ها، نقدها وايده هاي گوناگون، هيچ گاه كسي خود را بي نياز از

دانستن نخواهد دانست.

بررسي و شناخت ديدگاه هاي گوناگون _ 7

: كريم قرآن lباد lع ر mشnب nف* oم oداهnه nذينqال nكlولئoا oهnن nأحس nعونlبnتnي nف nول nالق nعونlمnستnي nذينqال

lلبابnاأل اoولoو هoم nكlولئoوا oالله.18و 17زمر: سوره

پس بشارت ده بندگانم را كه سخنان را مي شنوند، پس بهترين آنها را پيروي مي كنند. آنانند كساني كه خداوند هدايتشان كرده است و آنانند صاحبان خرد.

الم : امام vالس عليه علي

n طأ nالخ nع lواقnم nف nرnع lاآلراء nجوهoو nلnقبnاست lنnم. 4 / 22 / 8الكافي : هر كس با نظرات گوناگون روبرو شود، جايگاه هاي خطا را مي شناسد.

nقال ما إلى وانظoر ، nقال مnن إلى تnنظoر .الالحكم : 10189غرر

نگاه نكن چه كسي مي گويد. ببين چه مي گويد.

. nكينlشرoالم nنlم ولnو nة nكم lالح ذoوا oخ 771 / 359 / 1المحاسن :

حكمت را بگيريد ولو از مشركان باشد.

استفاده از آموزش مجازي، بهترين شيوه براي فراگيري همراه با شناخت همة ديدگاه ها

چرا كه: جريان آزاد اطالعات، الزمة ذاتي فناوري ارتباطات و اطالعات

است. با كوچك شدن جهان و فرو ريختن مرزها و محدوديت ها، امكان منع

و يا مخفي كردن ديدگاه مخالف وجود ندارد. در اين محيط، هر سخن و ايده اي براي هميشه در معرض نقد

همگاني است.

!هشدار با توجه به سوء استفادة فريب كاران از اين فضاي آزاد، دادن آگاهي هاي الزم در

اين رابطه و مراقبت هاي ويژه از كودكان و اقشار آسيب پذير، به عنوان يك

ضرورت در اين شيوه بايد مورد توجه قرار گيرد.

_ پرسشگري8

علي ـ السCالم : امام عليه

FمU عFل FلF أ Fس .مFنالحكم : 7665غرر

آن كه بپرسد بداند.

ا السCالم : مـ عليه باقر ام

Hؤال الس� U العUلم FفاتيحFم oإن .أالاألثر : 253كفاية

آگاه باشيد كه كليد دانش، پرسش است.

آموزش الكترونيكي، امكان، فرصت و جرأت بيشتري را براي پرسيدن در اختيار فراگير قرار مي دهد

برخي از اين امكانات عبارتند ازامكان استفاده از بانك پرسش ها و پاسخ ها•امكان طرح و ثبت پرسش در هر جاي درس، بدون ايجاد وقفه در مسير •

كالس و پراكندگي ذهن ساير فراگيرانامكان ثبت پرسش و پاسخ و استفادة هميشگي ديگران•امكان طرح پرسش هاي خاص و محرمانه، بدون جلب نظر ديگران و خجالت •

از نگاه آنانامكان ايجاد زمينة آموزش مشاركتي با به بحث گذاشتن پاسخ ها•

پيشنهاد: با توجه به نقش مؤثر پرسش و پاسخ در كيفيت يادگيري، فرايند طرح

پرسش ها و دريافت پاسخ ها به گونه اي طراحي شود كه هميشه با آسان ترين شيوه امكان پذير باشد و نيازي به استفاده از ساير نرم افزارها و حتي پست

الكترونيك نباشد.

پرهيز از خجالت _ 9


) ( Fمo FعFل Fت ي أن FعلFم ي Fم ل إذا HمU العال UحيF Fست ي ال96 / 315الخصال :

هر گاه فرد دانايي چيزي را ندانست، از فراگيري آن خجالت نكشد.

السCالم : ا- عليه باقر مام

HهHمo FعFل Fت الي FلمUالع هذFا oنU فFإ ؛ UحيF Fست ت وال FنكUف Fست ت وال سFل. EحيF مHست وال Uر� Fكب مHست

الشرايع : 81 / 606علل

بپرس و خودداري نكن و خجالت نكش. چرا كه اين علم را فرد متكبر و فرد كم رو فرا نمي گيرد.

در آموزش الكترونيكي، نقش بازدارندگي شرم و خجالت به حد اقل مي رسد.

عوامل مؤثر در اين زمينه:امكان ناشناخته ماندن فراگير و يا استفاده از نام مستعار

عدم مواجهة حضوري فراگير با استاد، به او امكان در نظر نگرفتن موقعيت و شأن اجتماعي را مي دهد.

امكان طرح پرسش محرمانه و يا بدون نام، ناگفته اي باقي نمي گذارد.

با فراهم شدن امكان فراگيري براي همة اقشار و طبقات و شركت افراد داراي موقعيت و شأن اجتماعي، خود به خود،

مشاركت همگان، عادي و آسان مي شود.

_ انتخاب زمان مناسب10

آله : و عليه الله صلCى الله رسول ـ

. Fجاح� ون Fة� ك FرF ب oوHدHالغ oنU فFإ ، U العUلم UبFلFط في Hغدوا ابغداد : 270 / 13تاريخ

صبحگاهان به دنبال دانش برويد كه صبحگاه ماية بركت و موفقيت است.

: السالم- عليه علي امام

شهوتها قUبل من فأتوها ادبارا، و اقباال و شهوة للقلوب ان. عمي اكره اذا القلب فان اقبالها؛ و

حكمت: 193نهج البالغة

دل ها ميل و رغبت و بي ميلي دارند. پس به آنها از جنبة ميل و رغبتشان روبرو شويد. چرا كه وقتي دل با اجبار و فشار مواجه گردد كور مي شود.

در آموزش الكترونيكي امكان بيشتري براي انتخاب زمان مناسب و زنده وجود .دارد

چرا كه:اكثر برنامه هاي آن داراي زمان خاص نيست و فراگير

مي تواند آن را با بهترين اوقات خود تنظيم كند.به علت كثرت و تنوع برنامه ها، در برنامه هاي زمان دار

نيز امكان انتخاب بيشتري وجود دارد.

برخي از آداب تعليم و آموزش

از ديدگاه اسالمدر اين بخش نيز تنها به آدابي اشاره مي شود كه آموزش الكترونيكي در تحقق آن مؤثر

است.

_ تسلط علمي كامل بر مطلب1 _ توزيع عادالنه امكانات آموزشي و نگاه يكسان به 2

جويندگان دانش _ انعطاف و مدارا 3 _ طبقه بندي 4 _ آموزش رايگان5

تسلط علمي كامل بر مطلب _ 1

-:) السالم ) عليه علي امام. علما به لم تحط بما التخبر

10179غررالحكم:

از آنچه كه به دانش آن احاطه نداري خبر نده.

-:) السالم ) عليه علي امام

. التعرف ما في القول دعنامه: 31نهج البالغة

سخن گفتن دربارة آنچه كه نسبت به آن شناخت نداري را رها كن.

امام باقر )عليه السالم( در پاسخ به اين پرسش كه حق خداوند بر بندگان چيست، فرمودند:-

. اليعلمون ما عند يقفوا و مايعلمون يقولوا أن.7 / 43 / 1كافي:

)حق خداوند بر مردم( اين است كه آنچه مي دانند بگويند و آنجا كه نمي دانند توقف كنند.

در آموزش الكترونيكي، معلمي كه تسلط علمي نداشته باشد، امكان بقا ندارد.

زيرا:o.معلم، هميشه در معرض پرسش و نقد عمومي استo معلم، هميشه در معرض مقايسه و رقابت با ديگران

است.o ارزيابي معلم از سوي مديريت آموزشي بسيار

آسان تر است.o محوريت و انتخاب با فراگير است. بنا بر اين، هميشه

بهترين ها برگزيده خواهند شد.

توزيع عادالنه امكانات آموزشي و نگاه يكسان به جويندگان _ 2دانش

آله : و عليه الله صلCى الله رسول ـمUن : قالوا فFما FراءFمH اال HسUجالH ي جHل� Fر UالنHج Fر Uالله FنUم UلقFالخ HدFأبع

HبUراقH ي وال FهHم Fين ب Hواسي ي ال UبيانRالص HمR ومHعFل ، UيهF عFل صFدoقهHم EورFج U Fتيم الي فUي Fالله

43761 / 22 / 16كنزالعمCال :

دورترين بندگان به خدا دو گروهند: يكي فردي كه با فرمان روايان مي نشيند و هر سخن ستم آميزي كه آنها مي گويند تصديقشان مي كنند و ديگري معلم كودكان كه ميان

آنها به عدالت رفتار نمي كند و دربارة يتيم خداوند را در نظر نمي گيرد.

Hصعر خدكدر تفسير آية ـ امام صادق عليه السCالم ـ CاسU ـ : : وال ت Uلن ل

. واء~ Fس UلمUالع فUي FكFندUع HاسC الن UنH Fك Uي لالمريد : 185منية

همة مردم بايد در زمينة دانش در نزد تو يكسان باشند

آموزش الكترونيكي، گامي بزرگ در جهت عدالت اجتماعي و در زمينة آموزش جلوگيري از برخورد دوگانه با فراگيران است.

عوامل مؤثر در اين مزيت:دست رسي يكسان مناطق محروم و مناطق برخوردار به

بهترين اساتيد و امكانات آموزشيكاهش هزينه هاي تحصيل و قدرت يافتن اقشار محروم براي

پرداخت آنيكسان بودن ميزان بهره برداري فراگيران از وقت و نگاه

استاد و ديگر امكانات آموزشينظام مند شدن شيوة برخورد با دانشجويان و ارزيابي آنان و

كم شدن تأثير مالك هاي غير علمي

انعطاف و مدارا _ 3

:) آله ) و عليه الله صلي الله رسول

HعFسRروا والت FسRروا وي .عFلRمواحنبل : ابن 2136 / 515 / 1مسند

آموزش دهيد و آسان بگيريد و سخت گيري نكنيد.

آله : و عليه الله صلCى الله رسول

. HنهUم FمونoلFعF Fت ت UمFن ول FمونRلFعH ت UمFن ل لينواالمريد : .193منية

با كساني كه به آنها آموزش مي دهيد و كساني كه از آنها فرا مي گيريد با نرمي و ماليمت برخورد كنيد.

آله : و عليه الله صلCى الله رسول

لFم Fالله oا إن ر~ RسF مHي Rم~ا مHعFل Fني FعFث ب ولكUن ~ا، Rت FعFن مHت وال ~ا Rت مHعFن FبعFثني .يمسلم : 1478 / 1105 / 2صحيح

خداوند مرا نفرستاد تا بر خود و ديگران سخت گيري كنم؛ بلكه مرا به عنوان معلمي آسان گير مبعوث كرد.

در آموزش الكترونيكي، امكان انعطاف و مداراي بيشتري با فراگيران وجود .دارد

زيرا سرعت سير دروس، با توجه به استعداد و شرايط هر

فراگير قابل تغيير و تنظيم است. امكان تكرار مباحث، بدون اتالف وقت ساير فراگيران

وجود دارد. مديريت آموزشي مي تواند نقش بيشتري در جلوگيري

از سخت گيري هاي سليقه اي داشته باشد.

_ طبقه بندي مخاطبان 4


: يا FقالFف ، Fإسرائيل Fني ب في Fقام السCالم عليه FمF مFري Fبن عيسFى oإنFعوها Fمن ت وال FظلUموها، فFت FالCهHالج UةFكمUالحU ب HحFدRثوا ت ال ، Fإسرائيل Fني ب

. FظلUموهHم فFت Fها أهل5858 / 400 / 4الفقيه:

عيسي بن مريم در ميان بني اسرائيل برخاست و گفت: اي فرزندان اسرائيل! از حكمت براي نادانان سخن مگوييد كه اين كار ستمي است بر حكمت، و

آن را از اهلش منع نكنيد كه اين كار ستمي بر آنان است.علي ا - السCالم : مام عليه

. HهF ل Uم� ظال UهU أهل UيرFغ FندUع U العUلم HعUواضالحكم : 10127غرر

كسي كه دانش را نزد غير اهلش قرار دهد، بر دانش ستم كرده است.


UاسC الن RلH Uك ل Hه Fر RسFفH ي أن U العUلم HبUصاح HطيعF Fست ي U العUلم Hل� ك FيسFلما HنهUوم HهH حFمل HطاقH ي ما HنهUم oنF Uوأل ، Fعيفoوالض oيUوFالق HمHنهUم oنF Uأل

. HهH حFمل HطاقH ي ال 5 / 268التوحيد :

صاحب دانش نمي تواند هر علمي را براي همة مردم تفسير كند، چرا كه برخي از مردم قوي و برخي ضعيفند و برخي از علوم در حد طاقت مردم است و برخي از

علوم براي مردم قابل تحمل نيست.

: السالم- عليه سجاد امام

... : بما الكالم من تكلمه أن حقه فان المستنصح حق أما. يجتنبه و يعرفه الكالم من طبقة عقل لكل فان عقله؛ يطيقه

: العقول 41 / 269تحف

و اما حق نصيحت جو اين است كه ... از سخناني براي او بگويي كه عقل او طاقت آن را داشته باشد؛ چرا كه براي هر عقلي، درجه اي خاص از سخنان، قابل شناخت

و اجتناب است.

در آموزش الكترونيكي ابزارهاي بيشتري براي طبقه بندي مخاطبان وجود دارد.

برخي از اين ابزارها عبارتند از:امكان ارزيابي داوطلبان و تعيين نوع دست رسي آنانامكان تعيين محدوديت هاي خاص براي هر طبقه از فراگيران امكان قرار دادن پيش نيازهاي علمي، مطالعاتي و عملي براي

دست يابي به برخي از متون و دروس امكان نظارت دقيق و هوشمند ماشيني بر شايستگي ها و رعايت

شرايط هر فرد

يك پيشنهاد:

با توجه به لزوم در نظر گرفتن ظرفيت ها و شرايط افراد، بهتراست متون و دروس خاص، براي همگان قابل دسترسي نباشد.

آموزش رايگان _ 5


Fما : ك ~ا مFجCان عFلRم ، FمFآد FابنF ي UلoوF األ UتابUالك فUي مFكتوب�

~ا ان CجFم FمتRلHع . 6387 / 125 / 4الفردوس :

در كتاب آسماني ابتدايي نوشته شده است: اي فرزند آدم! همان گونه كه رايگان فراگرفتي، رايگان نيز آموزش بده.

ـ - السCالم عليه ـ : احوارUيبه عيسى ن

الoذي FثلUم Cإال UجرF األ FنUم FمونRلFعH ت مUمoن FأخHذوا ت الHموني. أعطFيت

المبارك : البن 283 / 96الزهد

از كساني كه چيزي به آنان آموزش مي دهيد مزدي نگيريد مگر مانند مزدي كه به من مي دهيد.

در آموزش الكترونيكي، شرايط و زمينه هاي نزديك شدن به آموزش عمومي رايگان .بيشتر وجود دارد

برخي از اين زمينه ها:كاهش شديد هزينه هاي آموزشي

عدم نياز به هزينه هاي جانبي؛ مانند: ساختمان، اياب و ذهاب، خوابگاه و تغذيه

امكان برگزاري كالس و دوره هاي آموزشي براي افراد عالقه مند، بدون نياز به سرمايه گذاري و

تشكيالت كالنافزايش زمينة رقابت مراكز آموزشي و فرهنگي

نگراني ها و !ضرورت ها

درمورد پاسخگويي اين شيوه براي تحقق برخي از آداب تعليم و تعلم از

ديدگاه اسالم نگراني هايي وجود دارد.

پس ضرورت دارد براي رفع اين نگراني ها برنامه ريزي و چاره انديشي

.شوددر اين بخش به بررسي برخي از اين

نگراني ها مي پردازيم

برخي از

آداب تعليم و تعلمكه در مورد تحقق آنها در اين شيوه نگراني هايي وجود دارد

فراگير _ فراغت و تمركز1 فراگير با استاد _ ارتباط چهره به چهره و نزديك2و پرهيز از پراكندگيفراگيران _ اجتماع 3 _ تأكيد بر آموزش عملي4

فراگير _ فراغت و تمركز1

آله و عليه الله صلCى الله رسول :ـ

موسى : يا السCالم عليهما لUموسى UضرUالخ Uةo وFصUي U ،مUن UلعUلم ل غ oرFفF ت. HهF ل Hغ HفرF ي UمFن ل HلمUالع oمFا Uن فFإ ، HهHريدH ت FنتH ك إن

: األوسط 7/79/6908المعجماز وصيت هاي خضر به موسي عليهما السالم: اي موسي! اگر

دانش را مي خواهي، خود را براي علم فارغ كن؛ چرا كه دانش، تنها براي كسي است كه خود را براي آن فارغ مي كند.

زين ا- السCالم : مام عليه العابدين ، FكFمعFس HهF ل FرR HذFك وت ، FكF ذUهن FرRضFحH وت ، FكF قFلب HهF ل Fغ RرFفH ت أن U العUلم حFق�

UواتFه oالش Uفض Fور UاتCذo الل Uتر FسU ب ؛ FكF Fت فUطن HهF ل FذUحF Fشت .وت : Cالحق 117 / 12إحقاق

حق علم اين است كه دلت را براي آن فارغ، ذهنت را براي آن حاضر، گوشت را براي آن متذكر و هوشت را براي آن تيز كني. و همة اينها با چشم پوشي از لذت ها و كنار زدن شهوات ميسر

مي شود.

در آموزش الكترونيكي به شيوة مرسوم، عوامل متعددي موجب پراكندگي ذهني فراگير و خروج او از فضاي علمي مي شوند.

برخي از اين عوامل عبارتند از:آزاد بودن وقت فراگير و امكان پرداختن او به

فعاليت ها و مشاغل گوناگونامكان اختصاص اوقات غير مفيد به فراگيري

نگاه فراگير به تحصيل به عنوان برنامة جنبي و دومحضور فراگير در فضاي شلوغ و متنوع شبكة

اينترنتوجود جذابيت هاي كاذب و آلودگي هاي متعدد در

شبكة اينترنتگرايش روز افزون كاربري اينترنت به سمت

سرگرمي و تفنن

چند پيشنهاد براي مقابله با اين نگراني

در نظر گرفتن ساعات متعدد و مشخص براي ارتباط مستقيم با استاد و انجام حضور و غياب در آن ساعات

افزايش برنامه هاي تعاملي و درخواست تمرين، تحقيق و مطالعات خاص از فراگير، همراه با نظارت بر اين

فعاليت هاارائة آموزش هاي الزم و ارسال پيام هاي فرهنگي و تربيتي

مداوم براي فراگيران در رابطه با مديريت زمان، تقويت اراده و ديگر ضرورت هاي حضور در شبكه

ايجاد شبكه هاي اينترانت و يا ارائة خطوط كنترل شدة اينترنت

افزايش جذابيت هاي داخلي و حاشيه اي دروس و طراحي سرگرمي هاي متناسب و مربوط به آن

فراگير با ارتباط چهره به چهره و نزديك _ 2استاد


. Uجال Rالر Uأفواه مUن FلمUالع خHذHواالآللي : 68 / 78 / 4عوالي

دانش را از دهان افراد بگيريد.

: آله- و عليه الله صلي الله رسول

. عبادة العالم وجه الي النظر.14 / 195 / 1بحاراالنوار:

نگاه كردن به چهرة دانشمند عبادت است.


. علما تزدد العلماء جالس4721غررالحكم:

ان همنشيني كن تا دانشت افزون گردد.مندبا دانش

در آموزش الكترونيكي، فراگير از بركات محضر استاد و حضور در محيط علمي محروم است.

برخي از محدوديت ها در اين زمينه:

غير حضوري بودن دورة آموزشيعدم انتقال كامل روحيات و اخالق طرفين

عدم بهره گيري از الگوهاي عملي و ارتباطات معنويمحدوديت در زمينة آموزش هاي اخالقي، فرهنگي و

اجتماعيمحدوديت در ايجاد تشكل هاي دانش آموزي و

دانشجويي و فعاليت هاي فوق برنامه حضوري


به كارگيري اين شيوه به عنوان مكمل آموزش هاي سنتي و حضوري

گنجاندن مراحل حضوري در برنامه هاي آموزشيحداكثر استفاده از صوت و تصوير استاد

ايجاد ارتباط مستقيم و زندة استاد با فراگيراندر نظر گرفتن ارتباطات غير رسمي و غير علمي

ميان اساتيد و فراگيرانپيش بيني برنامه هاي فرهنگي و اجتماعي قابل اجرا

و پي گيري در شبكة اينترنتبرگزاري برنامه هاي فرهنگي، تفريحي و ورزشي

حضوري در مقاطع مختلف زماني

و پرهيز از پراكندگيفراگيران اجتماع _ 3


U العUلم UسUجالFم في Hم جFلFست أو U Rم المHعFل إلFى Hم جFلFست إذاFجلUسوا ت وال ، EعضF ب FلفFخ Hم FعضHك ب FجلUس ولي ، فFادنوا

. Uةo Uي الجاهUل Hأهل HسUجلF ي Fما ك Fقين RرFفF مHت 1053 / 271 / 1الفردوس :

هرگاه نزد معلم نشستيد يا در مجلس علم بوديد، به يكديگر نزديك شويد. و پشت سر هم بنشينيد. و آن گونه كه اهل جاهليت مي نشينند پراكنده ننشينيد.

در آموزش الكترونيكي، پراكندگي مكاني فراگيران، همبستگي، انسجام و روحية اجتماعي آنان را كاهش مي دهد

عوامل ايجاد كنندة اين مشكل:

تنهايي فراگير و عدم حضور او در جمع دوستان و افراد اجتماع

عدم احساس حضور و واكنش ساير فراگيران نسبت به مباحث و موضوعات

وجود نداشتن عوامل تشويق كننده اي چون موفقيت و تحسين شدن در ميان جمع

دشوار بودن فعاليت هاي جمعي و گروهي


برگزاري بخشي از فعاليت هاي آموزشي و فرهنگي به صورت حضوري

ايجاد فضا و زمينه سازي براي بحث، تبادل نظر و آشنايي فراگيران با يكديگر

مشخص شدن حضور و غياب اعضاي كالس براي ساير فراگيران

تنظيم برنامه هاي درسي به صورت مشاركتي و زمينه سازي براي بحث و گفت و گوي فراگيران در رابطه

با مباحث درسي –تشكيل گروه هاي مختلف علمي، تحقيقاتي و فرهنگي

اجتماعي در ميان فراگيران و اختصاص امتياز ويژه براي آن

عرضه و نمايش امتيازات، موفقيت ها و آثار فردي و گروهي فراگيران به صورت عمومي

_ تأكيد بر آموزش عملي4


. به العمل بمثل العلم زكا ما9569غررالحكم:

دانش با هيج چيزي همانند عمل كردن به آن رشد نيافته است.


. العمل مع كان ما العلم أحسن3108غررالحكم:

بهترين دانش آن است كه همراه با عمل باشد.

در آموزش الكترونيكي، جنبه هاي عملي، مهارتي و الگوسازي آموزش كامال تأمين نمي شود.

عوامل ايجاد كنندة اين نگراني:خالصه شدن دروس به مباحث نظري

وجود نداشتن آزمايشگاه و محيط كار عمليعدم مشاهدة دقيق شگردها و مهارت هاي

استاد )در علوم فني و مهارتي(عدم ارتباط مستقيم و نزديك با الگوي عملي

)در علوم رفتاري و تربيتي(


درنظر گرفتن بخش هايي حضوري در دوره

ايجاد محيط شبيه سازي شده و تلفيق مباحث با تمرين و فعاليت هاي عملي

استفاده از چند رسانه اي و ارائة نمونه هاي داستاني وعملي

...و سرانجامعلي- السCالم : امام عليه

. lهlسادnف عnن nكnل nوأبان nكlدين lالحnص عnلى nكqلnد ما nكlب lلمlالع oم nألزالحكم : 3337غرر

الزم ترين دانش براي تو، دانشي است كه تو را به صالح دينت رهنمون شود و موجبات فساد آن را برايت روشن گرداند.


. nأين وإلى nأين وفي nأين مlن nمlلnع أ� nامر oالله nم lح nراألربعة : 355 / 8األسفار

خداوند رحمت كند كسي را كه بداند از كجا آمده است، در كجاست و به كجا خواهد رفت.

السCالم : عليه Cعلي امام ـ

. lهlب lلnمnالع lنnع مnسؤول� nأنت ما nيكnلnع lلمlالع oبnأوجالحكم : 3336غرر

واجب ترين دانش بر تو، آن است كه به خاطر عمل به آن بازخواست خواهي شد.

با توجه به نقش مؤثر اين شيوه در همگاني ساختن علوم و تأثير مثبت

فرهنگ ديني در رشد افراد و اجتماع، الزم است در برنامه ريزي هاي آينده، استفاده از اين شيوه براي گسترش

آموزش هاي ديني به عنوان يك اولويت .در نظر گرفته شود

يك اميد و يك بشارت !يك اميد و يك بشارت !

آن گونه كه از متون ديني برداشت مي شود:قيام و انقالب موعود منتظر، انقالبي جهاني است.

اين تحول جهاني با وسايل و اسباب عادي انجام خواهد پذيرفت.

قيام جهاني، نيازمند پذيرش و استقبال جهاني است.پذيرش جهاني، تنها در صورت وجود اطالع و آگاهي جهاني

نسبت به حقايق اين پيام محقق خواهد شد.آگاهي همة جهانيان، تنها در صورت وجود ابزارهايي جهاني براي فراگيري و كسب آگاهي يكايك انسان ها تحقق خواهد

يافت.

اشاره هايي منابع اسالمي، و متون در برخي از از ظهور حضرت پيش به اين نكته وجود دارد كه

فراگيري معارف اسالمي براي )عجل الله فرجه( ولي عصر ، حتي زنان در خانه ها ممكن خواهد شد. همگان

به نقل از تاريخ قم(213 ص 75)بحاراالنوار،ج

اميد استگسترش آموزش هاي الكترونيكي

زمينه ساز

ظهور مصلح جهاني

باشد.ان شاء الله

مزایا و نگرانیهای آموزش الکترونیکی

Business