: درسی جزوه

پوشش اکولوژیگیاهی های

طزری : محمد علی کننده تهیه

شناسی زیست گروه

سبزواری حکیم دانشگاه

1

مطالب فهرست

علم اهمیت3اکولوژی..........................................................................................................................

علوم و شناسی بوم3مرتبط....................................................................................................................

مفاهیم4کلی.....................................................................................................................................

در ها دیدگاه5اکولوژی........................................................................................................................

شناسی بوم های روش6گیاهی................................................................................................................

اکولوژی در بحث مورد مطالب6گیاهی ....................................................................................................

اکولوژی تخصصی های رشته7گیاهی.......................................................................................................

توزیع کننده محدود عوامل7گیاهان...........................................................................................................

دامنه7تحمل.....................................................................................................................................

محدود عوامل انواع8کننده....................................................................................................................

رقابت..........................................................................................................................................9

عوامل9فیزیکی................................................................................................................................

عوامل12شیمیایی..............................................................................................................................

گونه بودن غایب دالیل14ها..................................................................................................................

................................................................................................................................ گیاهی جوامع15

2

پوشش مطالعه های روش22گیاهی..........................................................................................................

پوشش ساختار24گیاهی......................................................................................................................

در گیاهان بررسی32جوامع..................................................................................................................

نمونه های روش38برداری...................................................................................................................

سطح حداقل تعیین روش39پالت.............................................................................................................

تعداد تعیین های روش46نمونه...............................................................................................................

معیارهای انواع47آماری.....................................................................................................................

اکولوژی علم اهمیت

. گردد می جانوران از حفاظت و گیاهی پوشش حفظ به منجر که است علمی اکولوژی: موجب گیاهی پوشش حفظ

1 . حداکثر- محیطی امکانات از بتوانند جانداران شود می باعث نیز تنوع شود می زیستی تنوع حفظباعث چنین هم شود، می جانداران بقای شانس افزایش موجب دیگر طرف از و ببرند را استفاده

. گردد می زایی گونه و جانداران تکاملگسترش- 2 ها الودگی که است الزم موقعی معموال سموم از استفاده شیمیاییع سموم از استفاده عدم

. طبیعت در موجود گیاهی پوشش از اگر که صورتی در نباشد سموم از استفاده جز ای چاره و پیداکرده. رسید خواهد خود حداقل به نیز ها آلودگی بگیرد صورت حفاظت

3 . چنین- هم باشند می ها انسان و جانوران غذایی منابع اولین گیاهان دارویی، گیاهان و غذا تامین . داروهای از بسیاری منبع گیاهان طرفی از کنند می تغذیه گیاهان از ها قارچ و ها باکتری از بسیاری

داروهای از استفاده از ناشی های آلودگی و عوارض به توجه با و باشند می انسان استفاده موردآینده در و است پیداکرده گسترش روز به روز ها بیماری درمان در دارویی گیاهان از استفاده شیمیایی،

. بود خواهد منبع ترین مهم نیزو- 4 شاخه روی در و گیاهان پناه و سایه زیر در حیوانات از بسیاری حیوانات، برای وپناهگاه مامن ایجاد

. کنند می زندگی گیاهان های ریشه و ها ساقه ها، میوه ها، برگ درون در حتی5 . آب- جذب با دارند طبیعت در اب جریان تنظیم در زیادی بسیار نقش گیاهان اب، های جریان تنظیم

هوا به آب برگشت موجبات خود های روزنه و ها برگ طریق از آن تبخیر و خاک درون از ریشه توسط. . شود جلوگیری زیرین های الیه به انتقال و آب سریع نفوذ از شوند می باعث شوند می بخار صورت به

. کنند می فراهم را ها آب روان جریان شدن کند موجبات گیاهان دیگر طرف از

3

را- 6 خاک فرسایش موجبات گیاهان غیاب در ها باران معموال سیالب، از جلوگیری و باران مثبت نقشمی اسا سیل های بارندگی از پس سیالب ایجاد از جلوگیری موجب گیاهان وجود و کنند می فراهم

شود.7 . و- شوند هوامی و آب جریان توسط ماسه و شن حرکت از مانع گیاهان شنزارها، تشکیل از جلوگیری

. کنند می جلوگیری زمین مختلف مناطق در ماسه و شن انباشت از وسیله بدین8 . می- موقعی آب و باد بگیرد صورت آب یا و باد توسط است ممکن فرسایش فرسایش، از جلوگیری

. و آب و باد جریان سرعت کردن کند با گیاهان باشند داشته زیادی سرعت که کنند جابجا را خاک توانند. شوند می آن فرسایش و خاک جابجایی از مانع آن انرژی گاهش

های- 9 مشغله و زندگی شدن صنعتی به توجه با امروزه شک بدون طبیعت، در بدیع مناظر تشکیلها انسان برای زیادی روانی و اجتماعی مشکالت طبیعت، از بودن دور و نشینی شهر زندگی فراوان،

. مشکالت این بروز از زیادی حدود تا توانند می دلنشین و زیبا مناظر ایجاد با گیاهان است گردیده ایجاد. ببرد. لذت گیاهان از شده ایجاد مصنوعی و طبیعی مناظر از تواند می آدمی و بکاهند

: مرتبط علوم و شناسی بوم

و ژنتیک نظیر علومی از استفاده با ها آن پیدایش منشاء و گیاهان خویشاوندی روابط تکامل، و ژنتیک . شود می تعیین و گرفته قرار بررسی مورد تکامل

صورت به گذشته در و دهند می تشکیل را اکولوژی که هستند علمی دو طبیعی تاریخ و گیاهی جغرافیای. بودند مطرح جداگانه علم دو

مورد گیاهان های اندام توسط شده انجام های فعالیت دانشمندان که علم این در گیاهی، فیزیولوژیدهد می قرار بررسی مورد را ها ان محیط و گیاهان ارتباط که اکولوژی با کامال گیرد می قرار بررسی . این گیرد می قرار ها اکولوژیست استفاده مورد فیزیولوژی علم دانشمندان های یافته و است مربوط

. آید بوجود اکوفیزیولوژی نام به ای رشته بین علم شده موجب که است عمیق قدری به ارتباط

کلی مفاهیم

هیکل ) ارنست نام به آلمانی دانشمندی توسط بار اولین برای اکولوژی اواخر( Ernst Haeckelکلمه در. رفت کار به نوزدهم قرن

شناسی ) می(: Ecologyبوم محیطی عوامل با گیاهان متقابل اثرات علمی مطالعه به که است علمیکند می مشخص را گیاهان وفور و توزیع و پردازد

. : رود می کار به نیز زندگی مکان یا ماوا معنای به زندگی، یرای الزم شرایط یا محیط یعنی اکو یا بومنیچ ) دارد کاربرد اکولوژی در که دیگری . Nichاصطالح یک( زندگی برای الزم شرایط کلیه به نیچ است

. شود می گفته الزم محیطی شرایط و نیاز مورد غذای ، محل از اعم زنده موجودشناسایی: یعنی لوژی

. و است آمده بدست طبیعی تاریخ و گیاهی جغرافیای یعنی طبیعی علوم دورشته از شناسی بوم منشاء. دارد ارتباط گیاهی فیزیولوژی و تکامل ، ژنتیک های رشته با

و(: Ecosystemاکوسیستم ) محیطشان با جانداران روابط از منظمی ی مجموعه آن در که محیطی... . و دریا جنگل، بیابان، مرتع، چمنزار، مزرعه، رودخانه، اکوسیستم نطیر باشد داشته وجود یکدیگر

محیط: اکو4

منظم: ی مجموعه سیستمزندگی(: Environmentمحیط ) برای الزم شرایط ی مجموعه

خرد ) با(: Microenvironmentمحیط آن شرایط و کند می زندگی آن در زنده موجود که کوچکی محیط... . و سنگ تخته یک زیر گیاه، برگ اطراف ، گیاه یک پیرامون محیط نظیر است متفاوت پیرامون محیط

کالن ) شرایط(: Macroenvironmentمحیط و است کرده احاطه را زنده موجود که بزرگی محیط... . و بیابان جنگل، یک نظیر است شده تشکیل خرد محیط چند از باشد، داشته تواند می متنوعی

. . زیر مثال کالن وهم باشد خرد تواند می هم محیط یک است نسبی محیط بودن کالن یا و بودن خردهای محیط جمله از برگ، سطح متری میلی یک ی فاصله بیابان، در سنگ یک زیر جنگل، یک اشکوب

. . هستند کالن های محیط درخت و بیابان جنگل، هستند خرد

: اکولوژی در ها دیدگاهتوصیفی- 1 دیدگاه

. پردازد می ها اکوسیستم توصیف به که است طبیعی تاریخ. است وقایع شرح و شود می جمع اطالعات صرفا دیدگاه این در

عملکردی- 2 گاه دیدمی ها آن گیری اندازه به و کرده بررسی همجواررا محیط واحد با جوامع و ها جمعیت روایط و پویایی

پردازد. . می پاسخ سوال این به شود می واقعیت از شدن دور باعث دیدگاه این در اطالعات وجود عدم علت به

. کند می کار سیستم یک چگونه که دهد

تکاملی- 3 دیدگاهمساعد ها گونه سازش برای طبیعی گزینش چگونه که کند می مشخص و است گذشته تحوالت حاصل

است بوده . ... می پاسخ سوال این به است روش این مشکالت از و بودن آزمون قابل غیر و گذشته مبهم نظریات

است؟ ای ویژه اکولوژیک ی پدیده حال به مساعد طبیعی گزینش چرا که دهد4 : و- عملکردی ، توصیفی جمله از مختلف جهات از بایستی گاه دید این براساس گانه چند دیدگاه

. روش از هریک نقایص شود می باعث روش این از استفاده گیرد قرار بررسی مورد اکولوژی تکاملی،. شود برطرف تنهایی به ها

: گیاهی شناسی بوم های روشبا- 1 و شده آوری جمع ای کتابخانه موجود منابع از استفاده با اطالعات بیشتر روش این در نظری،

شده گردآوری های داده تحلین و تجزیه و ها آن از استفادهبه- 2 مربوط علمی های پدیده و مسائل آزمایشی های طرح انجام با روش این در آزمایشگاهی،

. با کامال توانند نمی روش این های یافته است بدیهی گیرد می قرار بررسشی مورد گیاهخی اکولوژی. نیست تعمیم قابل و باشد منطبق افتد می اتفاق طبیعی محیط در چه آن

طبیعی- 3 محیط در که آید می دست به آزمایشی عملیات از استفاده با اطالعات روش این در میدانی،می اتفاق طبیعت در که باشد چیزی آن با منطبق تواند می حدودی تا و گیرد می صورت کنترل تحت و

. باشد. نیاز مورد بیشتری امکانات و وقت و بیشتر هزینه است ممکن روش این افتد

: گیاهی اکولوژی در بحث مورد مطالب

کند؟ • می مرتبط محیط با و یکدیگر با را گیاهان نیازهایی چه

کنند؟ • می اقدام زدن جوانه و پراکنش برای گیاهان چگونه

گیرد؟ • می صورت چگونه گیاهان بین رقابت

5

تئوری- 4شکل یا نظریه یک به رسیدن برای علمی روش یک مراحلگیاهی اکولوژی در علمی

گیرد؟ • می صورت چگونه طوفان و سیل سوزی، آتش های دوره تحمل

شوند؟ • می جایگزین گیاهانی چه درختان قطع در

کشد؟ • می طول چقدر جایگزینی مدت

شود؟ • می گیاهی پوشش در تغییری چه باعث چرا،

شوند؟ • کشت بایستی گیاهانی چه پل و راه معدن، ایجاد خاک، برداشت موقع در

افتد؟ • می اتفاقی چه سوزی آتش و سمپاشی اثر در علفزارها به زارها بوته تبدیل در

: اکولوژی نظر از گیاهان مراتب سلسله1 . : که- جنگلی مثل شود می تشکیل گیاهی های فرماسیون گیاهی تیپ چند از گیاهی های فرماسیون

. باشد می علفی گیاهان و ها بوته ها، درختچه و درختان ها، برگ پهن و برگان سوزنی شامل2 . : پهن- و برگان سوزنی تیپ نظیر آید می وجود به گیاهی تیپ گیاهی ی جامعه چند از گیاهی تیپ

برگان .3 . : یک- در موجود درختان نظیر گیرد می شکل گیاهی ی جامعه یک گیاهی جمعیت جند از گیاهی جامعه

جنگلگیاهی- 4 ( Coverageیا Vegetationپوشش چگونگی ) و فلور ناحیه یک گیاهی های گونه کلیه شامل

. است ها آن زمانی و مکانی پراکنش

:رشته گیاهی اکولوژی تخصصی هایگیاهی- )1 جغرافیای یا (Synecologyسینکولوژیفردی ( Autecologyاتکولوژی- )2 شناسی بوم یا : گیرد: می قرار بررسی مورد زیر موارد اکولوژی از نوع این در سینکولوژی

1 : گیرند- می قرار بررسی مورد گیاهان آن، به مربوط تغییرات و منشاء نظر از دیرینه شناسی بوموچگونگی- 2 ها جمعیت ارتباط ، یگدیگر با گیاهان روابط گیاهی، شناسی جامعه یا گیاهی، سوسیولوژی

. گیرد می قرار بررسی مورد ها آن پراکنش3. ... گیرند- می قرار بررسی مورد و ها سیستم شناسی بوم گیاهی، جوامع پویایی منظر، شناسی بوم4 : بررسی- مورد ها جمعیت سرشماری و تخصصی الگوی ای، گونه تنوع ثبات، تکاملی شناسی بوم

. گیرد می قرار

: دهد: می قرار بررسی مورد را زیر موارد اکولوژی از نوع این اتکولوژیبخش- 1 این در و گیرد می قرار بررسی مورد سنکولوژی در چه آن نظیر تکاملی، شناسی بوم

. دارند همپوشانی یکدیگر با اتکولوژی و سینکولوژی2 : می- قرار بررسی مورد را ها گونه تفرق و مثل تولید رفتار، جمعیت، ی اندازه جمعیت شناسی بوم

دهد.3 : محیط- با سازگاری و فنولوژی زنده، متقابل های کنش تحمل، های محدوده ، پراکنش اکوفیزیولوژی

. گیرد می قرار بررسی مورد

طبیعت در گیاهان توزیع کننده محدود عوامل

مورد محیطی شرایط به نسبت گیاه یک تحمل دامنه است بهتر کننده محدود عوامل بررسی از قبل. گیرد قرار بررسی: تحمل دامنه انواع

1. : دهد- ادامه خود زندگی به آن در تواند می گیاه که شرایط از ای محدوده پتانسیلی تحمل دامنه

6

2 . : تحمل- دامنه از تر کوچک معموال دارد قرار آن در گیاه که شرایط از ای محدوده واقعی تحمل دامنه. است آن با مساوی یا و پتانسیلی

توزیع کننده محدود طبیعت عوامل در گیاهان

ها گونه سایر با رقابت

شیمیایی و فیزیکی عوامل

ها میکروب و ها پارازیت

علفخواران منفی اثرات

رقابت

آوردن بدست برای رقابت نظیر محیط شیمیایی و فیزیکی عوامل آوردن بدست برای رقابترقابت نور، آوردن بدست برای رقابت غذایی، مواد آوردن بدست برای رقابت رطوبت، یا آب

... و سرپناه یا زندگی محیط اشغال برای رقابت اکسیژن، یا هوا آوردن بدست برای

نمو و رشد اجازه که کنند می ترشح شیمیایی ترکیبات گیاهان حالت این در اللوپاتی، رقابت . از شیمیایی مواد ترشح با که گردو گیاه نظیر دهند نمی خود از معینی فاصله تا را گیاهان سایر

. کند می ممانعت خود از ای محدوده تا را گیاهان سایر رشد هوایی های اندام و ها ریشه

فیزیکی عوامل

دما

خاک ساختمان

نور

رطوبت

سوزی آتش

...و

رطوبت و دما

محدوده بر رطوبت و دما اثر دادن نشان برای گیرد، می قرار رطوبت و دما تاثیر تحت گیاهان توزیع: بایستی توزیع

. شود تعیین است حساس کامال دما یا رطوبت به که زندگی چرخه از ای مرحله

شود مشخص مرحله آن در گیاه فیزیولوژیکی تحمل دامنه

و امکانپذیر دامنه آن در گیاه زندگی که فرد محیط در رطوبت و دما از ای دامنه دادن نشان. باشد تحمل قابل غیر آن از خارج

. اقلیم نظیر شود می تشکیل متفاوتی های اقلیم دما و رطوبت های ویژگی اساس بر اقلیم،و ... مرطوب و سرد اقلیم مرطوب، و گرم اقلیم خشک، و سرد اقلیم خشک، و گرم

: سطح در خشکی و آب متفاوت توزیع و خورشیدی تشعشعات در تفاوت دمایی تفاوت علت . باشد می زمین

7

می- وارد سطح بر بیشتری انرژی بتابد سطحی بر عمود خورشیدی تشعشع که صورتی درواحد در انرژی و کرده اثر کمتری سطح بر بتابد عمود خورشید وقتی که این علت به گردد

. به پرتو از معینی مقدار بتابد مایل نورانی پرتو اگر که صورتی در کند می پیدا افزایش سطح. شود می کمتر سطح واحد بر انرژی و تابد می بیشتری سطح بر مایل صورت

رشته- طرف دو معموال دارند جنوبی شمالی امتداد که هایی کوه رشته و کوهستانی مناطق در– . شرقی های کوه رشته در که صورتی در کنند می دریافت را انرژی یکسان طور به کوه

. دریافت بیشتر نوری انرژی که مناطقی در کند می یافت در بیشتری انرژی جنوبی دامنه غربی. است کمتر نیز خاک رطوبت و بیشتر تبخیر نتیجه ودر بوده باالتر دما شود می

انرژی- این بنابر و تر مایل خورشید نور باشد بیشتر جغرافیایی عرض هرچه دیگر طرف از. شود می کمتر زمین از معینی سطح بر شده تابش

موثر- خاک و هوا رطوبت میزان در تواند می که است دیگری عامل دریا به ونزدیکی دوری. است. موثر هوا و خاک در دما نگهداری میزان در نیز خاک و هوا رطوبت افزایش باشد

. دریاها کنار در علت همین به افتد می اتفاق کمتر دمایی تغییرات باشد بیشتر هرچه رطوبت. باشند داشته دخالت دیگری عوامل که این مگر نداریم را زیاد گرمای و زیاد سرمای معموال

: برگیاهان رطوبت و دما اثر روش

... می اثر و گیاهان سایر با متقابل های کنش جوان، های نهال توسعه مثل، تولید بقاء، بر رطوبت و دما کند.

گیاهان در خشکی به مقاومت ایجاد های روش

ای ریشه سیستم گسترش خاک، درون به ریشه سریع رشد ها، ریشه توسط آب جذب در بهبودافزایش ریشه، کشنده تارهای طول و تعداد افزایش خشکی، مناطق در ها ریشه شدن عمیق و

بیشتر جذب موجبات تواند می که است مهمی تغییرات جمله از نابجا و فرعی های ریشه تعداد. کند فراهم را آب

شدن کوچک شوند، می ضخیم ای بشره دارای ها برگ مختلف، طرق از آب رفت هدر کاهشنور برابر در برگ گرفتن قرار نحوه خشک، فصل هادر برگ کردن خزان ها، برگ سطح

بسته کریپت، تشکیل و ها روزنه شدن مخفی و فرورفته برگ، سطح در کرک تشکیل خورشید،تبدیل و شدن سوزنی ها، شاخه شدن متراکن شب، در ها آن شدن باز و روز در ها روزنه بودن

... و خار به ها برگ

غده و دار آب های ریشه تشکیل گیاه، ساقه و برگ شدن گوشتی گیاه، اندامهای در آب ذخیرهو ... آب کننده ذخیره پارانشیم تشکیل ای،

رطوبت : و دما متقابل کنش

سرمایی- 1 نمی Frost droughtخشک صورت خوبی به آب جذب باشد پایین خاک دمای که صورتی در ، .) نسبی ) کمبود شود می ظاهر گیاه در خشکی اثرات و گیرد

خاکی- 2 (.Soil droughtخشک مطلق ) کمبود شود می واقع موثر بیشتر دمایی اثرات خشک خاک در ،

جنگل کوتاه : Timber lineخط علفی یا ای بوته پوشش به را خود جای درختی پوشش که است جایی. دهد می

8

: جنگل خط تشکیل در موثر عوامل

... و برکه رودخانه، نظیر دارد وجود آب یا و است سنگ از پوشیده زمین خاک، فقدان

می خشک سرما از ها برگ که است سرد حدی به هوا سرد، هوای در ها برگ شدن خشک. شود می درختان نابودی باعث متفاوت های فصل در سرما دوام و شوند

یک رشد مراحل طی برای کافی که است کوتاه حدی به رشد فصل رشد، فصل بودن کوتاه. کنند کامل خودرا رشد مراحل توانند می ها بوته و علفی گیاهان و نیست درخت

صورت به اگر زمستان خشکی زمستان، خشکی معرض در گیاهان گرفتن قرار و برف فقدان. داشت نخواهند را رشد توانایی درختان بگیرد صورت متوالی

زندگی به توانند نمی درختان دائمی طور به برف از پوشیده مناطق در برف، حد از بیش بارش. رفت خواهند بین از و دهند ادامه خود سالیانه

که مناطقی در و شوند می درختان رفتن بین از نهایت در و شدن کج موجب بادها تند، بادهای . در که این دالیل از یکی کنند پیدا رویش توانند نمی درختان دارد وجود دائمی و تند بادهای

. است دائمی و تند بادهای ندارند وجود درختان ارتفاعات

مخصوصا شود، می سرد سرعت به شب که مناطقی در شب، در گرما سریع دادن دست از مخصوصا باشند داشته وجود دائم طور به توانند نمی درختان شود می سرد سرعت به خاک

. باشد کم نیز خاک رطوبت که این

دمایی تغییرات وخشک کویری مناطق های ویژگی از یکی روز، خالل در خاک حد از بیش دمای. باشند داشته وجود توانند نمی درختان مناطق این در علت همین به استة روز و شب در زیاد

آن رشد از جلوگیری و درختان رفتن بین از باعث مداوم های خشکسالی خشکسالی، و خشکی. شود می ها

نور

گیاهان و شود می فتوپریودیسم موجب باشد، می گیاه فنولوژیک مراحل کننده تنظیم نور. شوند می ایجاد تفاوت بی روز و روز بلند و روز کوتاه

کربن متابولیسم نظر از گیاهان انواع ایجاد موجب فتوسنتز، و نور شدت فتوسنتز، بر نور اثرگیاهان گیاهان C3نظیر ،C4 گیاهان . CAMو طی زمان نظر از گیاهان انواع چنین هم شود می

. ... شوند می ایجاد و رشد مراحل

کربنه C3گیاهان سه ترکیس یک ها آن فتوسنتز در شده تشکیل ماده اولین که هستند گیاهانیگلیسرآلدئید نام گیاهان 3به به نسبت شدید نور و خشکی در گیاهان این است، C4فسفات

. دارند را متابولیسم نوع این گیاهان بیشتر حال عین ودر دارند تری کم کارآیی

کربنه C4گیاهان چهار ترکیب یک شده تشکیل ترکیب اولین فتوسنتزشان در که هستند گیاهانی . شدید نور در و باشند می نوری تنفس فاقد گیاهان این باشد کی مالیک اسید یا و ماالت نام به

. هستند مناطق این در برتر گیاهان و دارند زیادی کارآیی خشکی و

خودرا CAMگیاهان های روزنه شب در و بندند می خودرا های روزنه روز در که هستند گیاهانی( . متابولیسم هردونوع گیاهان این در کنند می دیگری ( C3, C4باز و شب در را یکی دارد وجود

. دهند می انجام روز در را

9

شیمیایی عوامل

گیاه های ریشه توسط و خاک از معموال که است گیاهان برای الزم مهم عوامل از اکسیژن، . نیاز مورد اکسیژن تا باشد داشته هوا کافی اندازه به بایستی خاک این بنابر گردد می جذب

. از اکسیژن مقداری است بدیهی شود گیاهان جذب بتواند ها آن های ریشه مخصوصا گیاهانمصرف به هوایی های اندام توسط که شود می گیاه های ساقه و ها برگ جذب نیز هوا طریق

. رسد می

است ممکن که شود می گفته ها نمک از معینی مقدار وجود به شوری کلی طور به شوری، . ... وجود آب یا و خاک در نیز ها نمک باشند و سولفات یا و فسفات نیترات، کلرات، های نمک

. موجب معینی حد از ها نمک افزایش گردند می جذب گیاهان های ریشه طریق از و دارند . مصرف به تمایل ها نمک از برخی به نسبت گیاهان از برخی گردد می گیاهان رشد از ممانعت

. . دارند ها سیلیکات زیاد بهمصرف نیاز گرامینه گیاهان مثال دارند را بیشتری

) می ) گیاهان جذب معدنی صورت به معموال که شیمیایی مواد ، لیبیک حداقل قانون غذایی مواد . را گیاهان نیاز مورد معدنی ترکیبات و عناصر شیمیایی مواد دارند وجود آب یا و خاک در شوند

. داشته وجود گیاه نیاز مورد حداقل در که عنصری هر لیبیگ قانون اساس بر کنند می برآورده . سایر که نیست آن معنای به این البته باشد داشته گیاه رشد در تواند می بیشتری اثرات باشد

. در غلظت نظر از که عنصری است ممکن بلکه دارند کمتری اهمیت یا و ندارند اثری عناصر. باشد داشته تری فوری اثرات تغییر اثر در دارد وجود محیط در خود اندازه حداقل

PH . نقش گیاهان زندگی در متفاوتی های روش به دارد گیاهان نمو و رشد در بسزایی نقش ، گیاه. نیاز مورد ترکیبات و عناصر جذب میزان نتیجه در و انحالل میزان در است ممکن دارد

. ها میکروارگانیسم و گیاه از که خاک در موجود های آنزیم فعالیت در است ممکن باشد موثر . باشد داشته نقش شود می .PHترشح است خاک های میکروارگانیسم فعالیت در موثری عامل

توسط مواد دفع و جذب و کشنده تارهای ایجاد ریشه، رشد جمله از ریشه های فعالیت بر. باشد می موثر گیاه ریشه

…

فیزیولوژیکی ) بالقوه بهترین(: Physiological potential rangeدامنه به زنده موجود آن تحت که شرایطیکند می زندگی ممکن وجه

فیزیولوژیکی ) بالقوه زنده (:Physiological potential optimumبهینه موجود آن تاثیر تحت که شرایطی. نماید رشد ممکن وجه بهترین به بتواند

که سازگاری: گویند می را وهوایی آب مختلف شرایط در زندگی امکان آمدن روند بوجود طی . گیاه مثل گیرد می صورت طبیعی انتخاب اثر در و طی Agrostis tenuisطوالنی طوری 50که سال

. کند رشد دارند سرب و مس زیادی مقادیر که معدنی ضایعات روی تواند می که است کرده تغییر

خاک غذایی مواد و ساختمان

. است گیاهان برای اکسیژن و آب نیاز، مورد مواد کننده تامین خاک

خاک شیمیایی گیاه مواد متفاوت های فعالیت برای استفاده مورد و شده جذب گیاهان توسط. گیرد می و قرار دارد مادر سنگ یا و بستر سنگ به بستگی اول درجه در خاک شیمیایی ترکیب

. دارد وجود جا آن در خاک که محلی و زنده موجودات نوع به بعدی درجات در

10

خاک .بافت است ضروری گیاهان رشد جهت خاک در موجود هوای و آب تخلخل، میزان ،

: دارد وجود الیه سه خاک ساختار در

در Aالیه- خاک های میکروارگانیسم دارند، وجود زنده موجودات و گیاهان ریشه الیه این در ، . در بسزایی نقش الیه این دارد وجود گیاهخاک الیه این در و کنند می زندگی خاک از الیه این

. دارد جانداران زندگی

گیاهان Bالیه- ریشه است، معدنی عناصر از سرشار دارد، وجود قبلی الیه زیر در الیه این ، . باشد کم خاک ضخامت که این مگر شودك می مشاهده الیه این در کمتر

و Cالیه اند شده تشکیل مادر سنگ از مستقیما که شده تشکیل هایی سنگ خرده از الیه این ، . است گرفته قرار بستر سنگ باالی در

ها گونه بودن غایب الیل

... . و زیاد نمک وجود فراوان، آب وجود بودن، سنگالخی نظیر است دسترس قابل غیر منطقه

تواند می را ها گونه از برخی نیازهای تنها زیستگاه و دارد وجود زیستگاه در گزینشی رفتارکند تامین

... و امراض رقابت، پارازیتیسم، جویی، طعمه نظیر ها گونه سایر اثرات

شیمیایی و فیزیکی عوامل اثرات

.انتشار: گویند می انتشار را مختلف های محیط در گیاهان پراکنش روند

. باشد ژنتیکی یا و اکولوژیک فرآیندی است ممکن انتشار

: انتشار های روش

1 : و- شده وارد تدریج به گیاهان افتد، می اتفاق اولیه و پوشش بدون های محیط در تدریجی انتشار. کنند می پیدا گسترش

جهشی- 2 گیاهی: انتشار گونه یک سرعت به و بگیرد صورت حیوانات یا و انسان توسط است ممکن . ابتدا در و افتد می اتفاق اول نوع های اکوسیستم تخریب از پس معموال کند می اشغال را محیطی

. شوند می ظاهر طلب فرصت های گونه

تکاملی- 3 .انتشار پیوندد : می وقوع به تکامل و گیرد می صورت شناسی زمین ی دوره طی انتشار

: انتشار موانع

که- صورتی در نیز ها آن بذر و ندارند را آب از عبور توانایی گیاهان از بسیاری آب، از عبور توانایی عدم . می که دارد وجود برایشان امکان این گیاهان از کمی عده شود می خراب بگیرد قرار آب درون در

. کنند استفاده خود انتشار برای ای وسیله عنوان به آب از توانند

حیوانات- بدن به تواند می گیاهان از خاص ای عده بذر مختلف، عوامل توسط بذرها حمل توانایی عدم . با تواند می بذر که دارد وجود توانایی این گیاهان از کمی عده در یا شود منتقل وسیله بدین و بچسبد

شود منتقل و بماند باقی سالم حیوان یک توسط میوه شدن خورده11

با- رقابت توانایی جوانی و نونهالی مرحله در گیاهان از بسیاری رقابت، علت به استقرار توانایی عدماین رشد بعدی مراحل در است ممکن که صورتی در بینند می آسیب شدت به و ندارند را گیاهان سایر

. باشند داشته را امکان

است- سخت و دارد نیاز خاصی شرایط به بذر انتشار گیاهان از بسیاری در بذر، انتشار های مکانیسم . به انتشار که گیاهانی در برعکس گیرد می صورت سختی به نیز گیاهان نوع این انتشار علت همین به

پخش و کرده پیدا گسترش محیط در توانند می سرعت به گیرد می صورت روشی هر با و راحتی. شود. جابجا باد توسط تواند می راحتی به و است بال دارای گیاهان از برخی بذر مثال شوند

: گیاهی جوامعگیاهی ) جامعه ویژه(: Plant communicationتعریف محل در هم با که گیاهی های گونه از ای مجموعه

. کنند می رشد ای. Associationاجتماع که: است گیاهی جامعه از بخشی حقیقت در باشد می مطالعه برای جامعه واحد

. گیرد می قرار استفاده مورد مطالعه برایاجتماع : های ویژگی

1 . . های- گونه انواع ندارد زیادی تغییرات آن در موجود گیاهان نوع دارد ثابت نسبتا فلورستیکی ترکیب. . دهند می تشکیل ها برگ سزنی را گیاهان اغلب که برگان سوزنی جنگل نظیر است ثابت نسبتا گیاهی

2 . ) گیاهان- ) تاج شکل مثال ظاهری شکل نظر از است یکنواختی ظاهری شکل فیزیونومی دارای. دارد وجود یکنواختی

3 . و- است ثبات با نسبتا هوایی و آب شرایط نظر از زیستگاه پیوندد می وقوع به ثباتی با زیستگاه در. شود نمی زیادی تغییرات دچار

: گیاهی جوامع سرشت با رابطه در نظریات

:) ( کلمنتس نام به دانشمندی توسط نظریه این کلمنتس گیاهی جوامع نیزمی ارگا ی نظریه . : ورای چیزی جامعه و هستند منسجمی واحدهای جوامع که است این بر اعتقاد و شد ارائه

. است اجزاء از ای مجموعه

:) ارائه ) گلیسون هنری نام به دانشمندی توسط گلیسون هنری گیاهی جوامع پیوستگی نظریه : گسترش محیطی گرادیان امتداد در انفرادی صورت به ها گونه که است معتقد و است شده

. است خود به مختص توزیع ی محدوده دارای هرگونه و یابند می

. اجتماع : دو به مربوط گیاهان و ها گونه منطقه این در گویند می را گیاهی اجتماعات بین مرز اکوتوندارا را جامعه دو از حدواسطی خصوصیات که باشند داشته وجود گیاهانی است ممکن و دارند وجود

باشند.

دیفرانسیل ) های .Differantial speciesگونه آورند(: می بوجود را معینی اجتماع هم با که هایی گونه

. اگر است گیری نمونه روش در اختالف از ناشی گیاهی جوامع سرشت با رابطه در ها گاه دید اختالفجوامع بودن مجزا نظریه به منجر باشد معرف ی توده انتخاب اساس بر و غیرتصادفی گیری نمونه

. نظر در نیز بینابینی های توده باشد نظر دخالت بدون و تصادفی گیری نمونه اگر شد خواهد گیاهی . آیند می نظر به پیوسته ها توده و شوند می گرفته

جوامع بین مرز

: واضح کامال توندرا مرز و جنگل کننده، خزان های جنگل و علفزارها

12

: انتشاری صورت مرز این وجود در به را ها اکوتون و کنند می نفوذ یکدیگر درون به جوامع. آورند می

موزائیک . مرز ای: گونه توسط نقطه هر نیستند هم از جدا واضح طور به ولی مجزا جوامع . ندارد وجود دیگر گونه با مرزی و است شده اشغال

. : باشد می گیری نمونه نوع ها دیدگاه اختالف علت

: مرز آورنده بوجود علل

و- ... سدها ها، ساختمان ها، پل ها، راه ساخت به منجر که انسانی های فعالیت نظیر مخرب، عوامل . . زلزله و طوفان سیل، جانوران، توسط تخریب خاص، منطقه یک در رویه بی چرای شود می

. شد- ذکر جنگل خط مبحث در آنچه نظیر واضح، کامال محیطی عوامل

ارتفاع- نوع گرادیان تغییر در تواند می تند شیب با مخصوصا هم مجاور دونقطه در ارتفاع اختالف ، . باشد موثر نقطه دو در گیاهی پوشش

ها گونه دینامیک روابط

. : ندارند زیادی اثر همدیگر روی و هستند یکدیگر از مستقل ها گونه گلیسون گرایی فرد نظریه

کلمنتس ارگانیزمی یکی: نظریه رفتن بین از باشند، داشته قوی ارتباط هم با ها گونه اگر . یکدیگر با ارگانیزمی ارتباط ها گونه صورت این در بگذارد تاثیر دیگری زندگی روی بایستی

. باشد. منفی تاثیر یا و باشند داشته یکدیگر روی مثبت تاثیر است ممکن دارند

: ها مدل

جوامع- )1 پرچی . ( Rivet modelمدل دارند: اثر همدیگر روی ها یا گونه مثبت کنش است ممکن ها گونه. شند با داشته هم به نسبت منفی

جوامع- )2 حشوی .:( Redundancy modelمدل هستند رها و ندارند همدیگر روی اثری ها گونه

جامعه خصوصیات

: گیرند می قرار بررسی مورد زیر های جنبه از جامعه خصوصیات

: گیرد ) ( می قرار بررسی مورد زیر موارد منظر این از ، ظاهری شکل فیزیونومی

) ای ) ( ) بوته ای، درختچه ، بزرگ و کوچک درختان بودن درختی ، عمودی ساختار اشکوبی ساختار . ... . گیرد می قرار بررسی مورد و تاج شکل نظر از چنین هم علفی و

( برگ سطح معیارهایی( Leaf area indexشاخص از یکی برگ سطح شاخص گیری اندازه ، . برگ سطح تقسیم از برگ سطح شاخص گیرد می قرار بررسی مورد فیزیونومی در که است

آید ) می دست به دهد می خاک به گیاه که پوششی میزان (LA/SCبر

... ( استقالل، درجه و بودن چوبی درجه اندازه، و ها بوته ، درختان رویشی های فرم... و ها جوانه حضور محل مورفولوژی،

13

،شدن بالغ و نهال به شدن تبدیل زمان دانه، زدن جوانه سرعت و موقع حالت این در فنولوژی،گیاهان ونمو رشد به مربوط های پدیده سایر و افشانی گرده زمان میوه، و دانه و گل تولید

. گیرد می قرار بررسی مورد

: گیرند می قرار بررسی مورد زیر موارد نظر این از فلورستیک، یا ای گونه ترکیب

و گیر جا همه های گونه اتفاقی، های گونه چیره، یا شاخص های گونه ها، گونه اهمیت درجه. شوند می مشخص و گیرند می قرار بررشی مورد نادر های گونه

و باشند داشته ظاهری چیرگی است ممکن ها گونه از برخی ظاهری، چیرگی اجتماعی، چیرگیاول نظر در و هستند زیاد ارتفاع دارای که درختان مثل برسند نظر به چیره ظاهری نظر ازاول نظر در برگ پهن درختان بررسی مورد درختان با رابطه در یا و رسند می نظر به چیره

. رسند می نظر به چیره

... و انبوهی ، تنوع یکنواختی، غنا، شامل ای گونه تنوع

.Richnessغنا ) گویند(: می را جامعه یک در گونه تعداد

ای ) گونه باشد(: Evenessیکنواختی مساوی ها گونه همه تعداد وقتی ها، گونه میان در افراد توزیع. است حداکثر یکنواختی

. Diversityتنوع ) یک(: در ها گونه انواع هرچه آید می بدست یکنواختی و غنا پارامتر دو ترکیب از. است بیشتر تنوع باشد بیشتر اجتماع

غذایی مواد و: چرخه کارآیی غذایی، مواد برگشت و ذخیره ظرفیت غذایی، مواد برای تقاضا. شود می شامل را غذایی های چرخه در غذایی مواد نگهداری

: شامل تولید باروری تخصیص تولید، بازدهی آیی کار سالیانه، خالص تولید بازدهی زنده، توده وزنرا تکامل و اقلیم دگرگونی به العمل عکس پایداری، توالی، زمان، طی توسعه یا دگرگونی خالص،

. شود می شامل

: پراکنش مکانی الگوهای

ها گرنه همه و ها مکان همه صورت این در باشد تصادفی است ممکن پراکنش تصادفی،. دارند هرنقطه اشغال برای یکسانی شانش

. که هایی گونه مثال اند شده پخش محیط در منظم صورت به ها گونه حالت این در ، منظم. اند پیداکرده استقرار ها رودخانه نزدیکی در دارند نیاز بیشتری آب به

بدون بعدی نقاط و گرفته قرار گیاهان از ای توده مشخصی نقاط در حالن این در ای، کپه. هستند گیاهی پوشش

جامعه، دگرگونی

. . دارد اثراتی خاک و آب مدیریت و حفاظت روی دگرگونی است جامعه مهم خصوصیات از یکی

: دگرگونی و( 1انواع کند می پیدا تحقق پایانی مراحل در دار، جهت در( 2دگرگونی چرخشی، دگرگونی. گیرد می صورت توالی اولیه مراحل

14

( را (: Successionتوالی گیرد می صورت یکدیگر دنبال به که اکوسیستم یک مراحل تدریجی تغییر . پر پساز گودال یک در آبی اکوسیستم تشکیل جنگل، به خشکی اکوسیستم تبدیل نظیر گویند می توالی

. آب از شدن

: توالی انواع

1( اولیه- . Primary successionتوالی ) هیج قبال آن در که زمینی پیوندد می وقوع به بکر زمین روی ، . است نداشته وجود ای زنده موجود

ثانویه- )2 .(Secundary successionتوالی شود: می انجام شده تخریب ی منطقه یک بازسازی صورت به . است شده تخریب سوزی آتش نظیر عواملی اثر در و است بوده جنگل بال مثال

. است فراوان بذر ذخایر ثانویه در ، است بذر ذخیره در بیشتر ثانویه و اولیه تفاوت

: اولیه توالی مراحل

. مرحله این است خاک تشکیل توالی شروع برای مرحله اولین مادری، های سنگ از خاک ایجاد. باشد همزمان ها سنگ روی در ها گلسنگ استقرار با است ممکن

می یافت منطقه در ها گلسنگ جز به گیاهانی خاگ مقداری ایجاد با گیاهان، عمر طول افزایش. باشند داشته بیشتری عمر طول اسن ممکن که شوند

یا و سخت شرایط به که گیاهانی مرحله این در وسیع، شناختی بوم نیازهای با هایی گونه استقرارادامه خود زندگی به توانند می هوایی و آب شرایط از وسیعی ی محدوده در و ندارند نیاز ای ویژه

. شوند می یافت دهند

مقدار گیاهان تعداد افزایش با زمان مرور به سطح، واحد در الشبرگ و زنده های بافت بیشتر تجمعزمینه و پیداکرده افزایش خاک در موجود آلی مواد نتیجه در و خاک سطح در گیاهان وبرگ الش

. شود می فراهم خاک های میکروارگانیسم وجود برای

. آیند می وجود به شرایط تغییر و متفاوت گیاهان پیدایش با کوچک های اقلیم ها، اقلیم خرد تبدیل

تشکیل نتیجه در و گیاهخاک تشکیل و خاک مقدار افزایش با بزرگ، به کوچک از گیاهان اندازه تغییر. شود می فراهم تر بزرگ گیاهان پیدایش برای زمینه خاک در بیشتر هوموس

گرما جز به انرژی جریان گونه هیج قبال که محیطی در اکوسیستم، در انرژی جریان سیر افزایشجریانات و گرفته شکل غذایی های زنجیره و ها چرخه وحیوانات گیاهان زندگی با نداشت وجود

. آیند می وجود به پیچیده انرژی

فضوالت و گیاهان برگ و الش از ناشی مواد آلی، صورت به مرده و زنده غذایی مواد شدن مخلوطو گیاهان نمو و رشد برای را آلی ایده شرایط و شده آمیخته معدنی مواد با حیوانی های الشه و

. آورد می وجود به جانوران

15

پیدا استقرار جانورانی و گیاهان نهایت در کننده، کنترل عوامل نوسانات به نسبت بیشتر مقاومتمی نسبی ثبات به اکوسیستم و دارند بیشتری مقاومت محیطی تغییرات به نسبت که کنند می

رسد.

: توالی به مربوط های تئوری

ایگلر- )1 توسط تقویتی، فلورستیک سال( Eglerتئوری . 1954در تئوری این اساس بر شد مطرحباعث نامساعد یا کمبود شرایط به نسبت ها گونه خود تحمل ندارندو اثری همدیگر روی ها گونه

. شود می توالی

. - کنند می فراهم بعدی های گونه برای را تسهیالتی اولیه های گونه تسهیل، مدل الف

. شوند- می بعدی های گونه استقرار مانع اولیه های گونه منع، مدل ب

یا- کمبود شرایط به نسبت ها گونه خود تحمل و ندارند همدیگر روی اثری های گونه تحمل، مدل ج. شود می توالی باعث نامساعد

تقدمی،- 2 حق فلورستیک

تصادفی،- 3 استقرار مدل

. در هستند اوج های گونه یا گونه مانند می باقی پایانی مرحله در که هایی گونه کلیماکس، یا اوج. شوند می مشخص اوج های گونه آید می در پایدار حالت به توالی که ای مرحله در حقیقت

: اوج به مربوط های نظریه انواع

1.( اوجی تک اوج( Monoclimaxنظریه گونه نوع یک تولید به نهایت در توالی حالت این در ، ( . اقلیمی اوج مثال شود می (.Climatic climaxمنتهی

اوجی ).2 چند مطرح( Poly climaxنظریه اوج عنوان به گونه چند پایدار حالت در حالت این در ، فعالیت خاک، رطوبت، مثل گیرد می شکل محیطی عامل یک تاثیر تحت اوج هر و هستند

... در تنسلی نام به دانشمندی توسط نظریه این و کلیما حیوانات، شده 1939های مطرحاست.

سال .3 در ویتاکر نام به دانشمندی توسط نظریه این الگویی، . 1953اوج وبیان شد مطرحعمده عوامل این و باشند سازگار طبیعی عوامل کل الگوی به است ممکن ها اوج کرد . : شانس حتی و بلندی و پستی سوزی، آتش باد، زنده، عوامل خاک، اقلیم، از عبارتند

گیاهان رویشی های فرم

: است زیر موارد کلیه یا و برخی شامل رویشی های فرم

گیاه یک بودن چوبی و زندگی دوره اندازه،

گیاه یک بودن دارزی یا و گندزی بودن، زی انگل بودن، ریشه دارای گیاه، یک استقالل درجهو...

... و کرک یا خار داشتن ای، بوته گل گوشتی، ،برگ گوشتی ساقه گیاه، یک مورفولوژی

زمستان در کننده خزان سبز، همیشه مضرس، کوچک، برگ بزرگ، برگ برگ، خصوصیات... و برگ پهن یا برگ سوزنی خشکی، یا و

16

رانکایر تعریف حسب بر ها جوانه وقوع محل

محیطی عالئم با ارنباط در زندگی چرخه وقوع موقع یا فنولوژی

: گیاهی پوشش توصیف و بررسی مطالعه، های روش

گیاهی • تشکیالت ظاهری سیمای فیزیونومیک مطالعه مطالعه Physionomyیا

فلورستیک • مطالعه یا گیاهی ترکیب Florestic مطالعه

اکولوژیک ) ( • مطالعه یا اقلیم و خاک گیاهی پوشش محیطی های جنبه مطالعه

•... - - و ) اکولوژیک فیزیونومیک ، فلورستیک فیزیونومیک گیاهی پوشش تلفیقی مطالعه

اکولوژیک • مطالعه

•: زیرا ، کند تفکیک هم از را مختلف مناطق نیست قادر ولی دارد زیادی اهمیت

•. است متفاوت ها روش و ابزار به بسته محیط یک در حاصله نتایج اوال

•. شود می دیده متفاوتی کامال زیستی اوضاع خاک نوع یک و هوا و آب یک در ثانیا

گیاهی ترکیبات مطالعه

• , گونه بودن اجتماعی و گونه چیرگی انتخابی سطح در گونه فراوانی نظیر گیاهان های ویژگی. گیرد می قرار بررسی مورد

بیولوژیکی • و فیزیکی نظر از محیط شرایط نماینده بهترین گیاهان زیرا است مفیدی کامال روش. باشند می

فیزیونومیک • روش

•. گیرد می قرار بررسی مورد گیاهی پوشش ظاهری سیمای روش این در

کوچک • و پست گیاهان و گیرند می قرار توجه مورد چشمگیر و غالب گیاهان فقط روش این در. شوند نمی گرفته نظر در

• ) محیط ) شرایط توانند نمی و هستند وسیعی شناختی بوم دامنه دارای غالب گیاهان گیاهان این. کنند تعیین دقیقا را

تلفیقی • مطالعه

•: شود می استفاده روش دو حداقل از حالت این در

فلورستیک- • فیزیونومیک

•... و- اکولوژیک فلورستیک

گیاهی • پوشش ساختار

. گیرد می قرار بررسی مورد زیر موارد گیاهی پوشش ساختار بررسی در

فیزیونومی. دهد می قرار بررسی مورد را گیاهی پوشش ظاهری شکل ،

17

بیوماس. است نظر مورد زند ماده جرم ،

حیاتی مورد شکل درختی و ای درختچه ، ای بوته علفی، نظیر گیاهان مختلف اشکال ، . گیرد می قرار بررسی

. گیرد می قرار بررسی مورد محیط یک در موجود گیاهان ای گونه ترکیب فلورستیک،

رویشی واحدهای

ها آن از برخی به اینجا در که هستند متفاوت مختلف دانشمندان نظر از موارد این. شود می اشاره

• : بررسی مورد ی نظیر دیدگاهها دانشمندانی گاه کوچلر دید کرشاو، دانسرو فوسبرگ، و. گیرد می قرار بررسی مورد

فوسبرگ•

توده، • زی ساختار از آیندی بر را ظاهری سیمای و گرفت نظر در ظاهری سیمای را فیزیونومی. دانست ) ( ) ( شدن دار خار سازشی مهم خصوصیات و برگ ریزش فنولوژیک های پدیده

داد :کرشاو• تشخیص را رویشی ساختار جزء سه

عمودی گیاهی ساختار پوشش بندی اشکوب یا

افقی ها ساختار گونه افراد و ها جمعیت فضایی توزیع یا

کمی تیپ ساختار در هرگونه فراوانی یا

قرار: دانسرو• توجه مورد ساختار بندی رده برای گیاهی خصوصیت شش دانسرو طرح در. است گرفته

حیاتی شکل

گیاه اندازه

گیاه پوشش

آن اندازه و برگ شکل

برگ بافت

برگ دوام

بررسی مورد زیر صورت به را دهنده تشکیل عناصر از یک هر دانسرو دیدگاه این در. دهد می قرار

شامل • حیاتی شکل

درختان

ها درختچه

ها علف

18

ها خزه

ها دارزی

ها باالرونده

گیاه • اندازه

بلند

متوسط

کوتاه

پوشش•

تنک خیلی

گسسته یا ناپیوسته

گروهی یا انبوه

پیوسته

شوند: کوچلر• می تفکیک گیاهان از دوگروه ابتدا در

چوبی های رویش

علفی های رویش

چوبی • های رویش

سبز همیشه برگ .پهن کنند می عمر سال یک از بیش ها برگ ،

. کنند می عمر سال یک ها برگ کننده، خزان برگ پهن

سبز همیشه برگ . سوزنی کنند می عمر سال یک از بیش ها برگ ،

. کنند می عمر سال یک ها برگ کننده، خزان برگ سوزنی

و هستند برگ فاقد که گیاهانی بر، بدون

کننده خزان نیمه

مخلوط

علفی • های رویش

ها Gیا گندمی

علفی برگان Hیا پهن

ها خزه و ها Lیا گلسنگ

حیاتی • هستند شکل نوع پنج کوچلر سیستم در ویژه19

ها رونده باال

ها گوشتی ساقه

ای پشته یا آسا نخل گیاهان

ها خیزران

ها دارزی

برگ • بافت و کوچلر اندازه سیستم در

سخت H

نرم W

گوشتیS

بزرگ L از تر متر 400بزرگ سانتی

کوچک S از تر متر 400کوچک سانتی

گیاه • کوچلر ارتفاع سیستم در

از متر/. 1کوچکتر

متر /.5 تا /.1بین

متر 2 تا /.5بین

متر 5 تا 2بین

متر 10 تا 5بین

متر 20 تا 10بین

متر 35 تا 20 بین

از متر 35بزرگتر

پوشش • نظر از کوچلر سیستم

از پیوسته بیش پوشش 75با ٪

پوشش 75تا 50بین گسیخته ٪

مانند پوشش 50تا 25بین پارک ٪

پوشش 25تا 6بین نادر ٪

بین پراکنده پوشش ٪ 5تا 1با

غایب بیش و از کم کمتر پوشش ٪1با

اورشان نظریه اساس بر گیاه رشد های فرم شناسایی برای مهم پارامترهای20

گیاه • ارتفاع

گیاه • استقامت

جدید • های جوانه موقعیت

کنند • می ریزش ای دوره طور به که هایی اندام طبیبعت

کننده • فتوسنتز های اندام دوام

فتوسنتزکننده • اندامهای فصلی پراکنش

برگ • اندازه

برگ • استقامت

مطلوب ارتفاع: اکولوژیکی شرایط تحت و طبیعی محیط در ارتفاع ازبیشترین است عبارت. آید می دست به گیاه یک در که رشد مناسب فصل در

: ارتفاع نظر از گیاهان انواع

ارتفاع- 1 با کوتاه های متر 2تا 0.5بوته

از- 2 کمتر ارتفاع با کوچک های متر 0.5بوته

ارتفاع- 3 با بلند های متر 5تا 2بوته

از- 4 بیش ارتفاع با بلند بسیار های متر 5بوته

: می تعریف ساقه بودن دار آب و بودن چوبی میزان اساس بر ساقه استقامتاست؟ زیر انواع شامل و شود

چوبی • دارد کامال کمی بسیار آب مقدار ،

چوبی • دارد نیمه کمی آب ،

گوشتی • دارد ساقه زیادی بسیار آب ،

• - چوبی گوشتی .ساقه هستند گوشتی هایی بخش و چوبی ساقه از هایی بخش ،

چوب - • گوشتی بند بند .گیاهان هستند چوبی و گوشتی و بند بند ها ساقه ،

اندامها • ریزش است :انواع ممکن گیاهان اساس این بر ،

ریزها • را Branch sheders شاخه خود های شاخه نامساعد فصل در گیاهان گونه این ، . کنند می پیدا ریزش نیز ها برگ ها آن همراه که ریزند می

ریزها • .Leaf shedders برگ کنند می پیدا ریزش ها برگ فقط گیاهان گونه این در ،

: کننده فتوسنتز های اندام ماند دوام می باقی سالم و سبز برگ آن خالل در که است زمانی مدت: شامل و گویند می را

از • ماه6کمتر

21

ماه 14تا6•

ماه 26تا 14•

ماه 38تا 26•

از • ماه 38بیش

کننده • فتوسنتز اندامهای بودن فصلی اساس بندی بر تقسیم زیر های گروه به گیاهان: شوند می

دارند • فعال و سبز برگ سال طول تمام در گیاهان این سبز، همیشه

زمستانه • دار ریزند خزان می آن از بخشی یا و زمستان در را فعال های اندام ،

تابستانه • دار ریزند خزان می آن از بخشی یا و تابستان در را فعال های اندام ،

فصلی • دو های گیاهان اندام دیگر فصل از بخشی و کامل فصل یک یا فصل دو طی در ، کنند می تولید سبز

برگ، • تقسیم اندازه زیر های گروه به اندازه اساس بر ها برگ رانکایر بندی طبقه اساس بر: شوند می بندی

از ( )Subleptophile )سابلپتوفیل • متر/. (1کمتر سانتی

متر/. 25تا/. 1بین) لپتوفیل• ( سانتی

متر 2/25تا/. 25بین ) نانوفیل• ( سانتی

( سانتیمتر 12/25تا 2/25بین ) نانومیکروفیل•

سانتیمتر (20/25تا 12/25بین ) میکروفیل•

سانتیمتر (56/25تا 20/25بین ) میکرومزوفیل•

( سانتیمتر 180/25 تا 56/25بین مزوفیل )•

سانتیمتر (1640/25تا 180/25بین ) ماکروفیل•

از ) مگافیل• ( سانتیمتر 1640/25بیش

برگ • :استقامت شوند می بندی تقسیم زیر های گروه به ها رانکایربرگ بندی رده اساس بر ،

نرم • یا ماالکوفیل های برگ

سخت • نیمه یا اسکلروفیل نیمه های برگ

اسکلروفیل • یا سخت های برگ

گوشتی • نیمه های Semi-sacculentبرگ

آبدار • گوشتی های Water-sacculent برگ

دار • رزین گوشتی های Resin –sacculent برگ

22

میزان برگ، خشک وزن به برگ سطح بین نسبت که است ذکر سختی قابل یا تعیین نرمی را برگمیزان نیز برگ خشک وزن به برگ حجم بین نسبت و کند بودن می گوشتی غیر و را گوشنی برگ

کند می .مشخص

جدید های جوانه موقعیت

رانکایر • بندی طبقه اساس بعدی بر فصل در تواند می که رویشی های جوانه موقعیت: هستند زیر شرح به کند ایجاد را جدید های شاخه و کرده رشد

ها • فانروفیت

ها • کامفیت

ها • کریپتوفیت همی

ها • کریپتوفیت

ها • هیدروفیت

ها • تروفیت

ها • فیت اپی

جدید -21-شکل های جوانه موقعیت براساس گیاهان انواع

23

: نروفیت باالی فا جدید های جوانه محل و خاک سطح از ها آن ارتفاع که باشد 25گیاهانی سانتیمتری . یا بلند است ممکن گیاه قد هستند، چوبی اغلب و گوشتی برخی و علفی برخی گویند می فانروفیت را

. . هستند ها فانروفیت جزء نیز دارند سن بسیار که درختانی باالرونده، گیاهان باشد کوتاه یا و متوسط: شامل ها فانروفیت

دار • فلس های جوانه بدون سبز همیشه های زندگی فانروفیت استوایی مناطق در معموال که. کنند می

دار • فلس های جوانه با سبز همیشه های زندگی فانروفیت سیری سرد مناطق در گیاهان این ، . کنند می

دار • فلس های جوانه با کننده خزان های یا فانروفیت و سیری سرد مناطق در نیز گیاهان این ، . کنند می زندگی دارند سردی زمستان که مناطقی

ارتفاع • نظر : از کنند می بندی طبقه زیر های گروه به را ها فانروفیت

از ) • کمتر ها متر (2نانوفانروفیت

ها ) • متر (8تا 2میکروفانروفیت

ها )• ( متر 30تا 8بین مزوفانروفیت

ها • از ) مگافانروفیت ( متر30بیش

: ها فانروفیت از دیگر دونوع

ها • سنگ سطح و دیوارها به یا و درختان سایر ی تنه روی که گیاهانی فیت، اپی های فانروفیت. دهند می ادامه خود نمو و رشد به و چسبند می

به • و کرده زندگی گرمسیری مناطق در که هستند گیاهانی هستند، گوشتی ساقه های فانروفیت. شوند می آبدار و گوشتی های ساقه دارای خشکی تحمل جهت و آب کمبود دلیل

ها • از :کامفیت کمتر ارتفاع هستند، یا پا چوبی به 25گیاهان کوچکی های بوته متر، سانتی . درمنه و پاکوتا بید آویشن، مثل دهند می تشکیل بالشتکی و کروی کالف، شکل

•: شامل ها کامفیت

چوبی • پایه های گرفته Suffroticoseیا کامفیت بر در چوبی های شاخه توسط ها جوانه ، . شود می

فعال • غیر های ظهور ، Passive کامفیت افقی های شاخه روی زمین روی های جوانه. شوند می حفاظت خشک های شاخه توسط و کنند می

فعال • های دارد Active کامفیت قرار ظریفی صورت به ریشه امتداد در نورسته شاخه ،

بالشتکی • هستند Cushin plants گیاهان قبلی های گروه از تر فشرده و ه کوتا ،

ها • کریپتوفیت قرار :همی خاک سطح در ها جوانه هستند، مخفی نیمه نامساعد فصل درکنند. می رشد دهنده گل هوایی های شاخه تابستان و زمستان در :دارند شامل و

ای • ساقه های کریپتوفیت توسعه Protoplants همی شاخه باالیی قسمت در ها برگ ، آید می باال زمین سطح از کننده نمو های جوانه و است کرده پیدا

24

ای • طوقه نیمه های کریپتوفیت حالت Partial rosette plants همی به بیشتر ها برگ ، هستند برگ دارای نیز باالیی های قسمت و اند گرفته قرار ای طوقه

ای • طوقه کریپتوفیت دیده Rosette plants همی هوایی شاخه قاعده در فقط ها برگ ، قاصدک گل مثل شوند می

ها • می : کریپتوفیت پنهان خاک داخل در پایا های اندام و شوند نمی دیده نامساعد فصل در:باشند شامل و

ها • شده، : ژئوفیت انباشته ها ریزوم یا و پیازها ها، غده در غذایی ذخایر گیاهان این درروند می بین از و شده خشک مساعد فصل پایان در هوایی های اندام

ها • و : هلوفیت آب سطح زیر لجن یا خاک داخل در نموکننده های اندام گیاهان این درلوئی مثل دارد قرار خاک سطح باالی هوایی های شاخه

ها • گیاهان :هیدروفیت این یا در و ور غوطه ها برگ و آب زیر در کننده نمو های جوانهزیر در مساعد نا فصل در و شده جدا گیاه از ها جوانه است ممکن یا و هستند شناور

. باشند آب

: ها به تروفیت نسبت مقاوم بسیار های دانه صورت به را نامساعد فصل که هستند علفی گیاهان. هستند ساله یک معموال و گذرانند می خشکی و سرما

: ها فیت اپی

• . به است ممکن رویند می درختان بویژه گیاهان سایر روی بر و ندارند ریشه درخاک که گیاهانی. ) باشند ) داشته تعلق ها ثعلب دار دانه عالی گیاهان یا و آوندی نهانزادان یا ها گلسنگ و ها خزه

. نیستند انگل و کنند می استفاده گاه تکیه عنوان به گیاه از

ها : فیت :آمفی شامل و دارند جوانه نوع یک از بیش که گیاهانی

ها • کریپتوفیت همی

ها • ژئوکامفیت

ها • ژئوفانروفیت

زیستی طیف متفاوت، اشکال این به متعلق های . Life spectrumگونه در دهند می تشکیل را منطقهمناطق در و ها فیت اپی و ها فانروفیت شامل زیستی طیف مرطوب، و گرم وهمیشه استوایی مناطق

گروه سه کویری مناطق در و دارند اکثریت ها کامفیت و ها ژئوفیت ها، کریپتوفیت همی سرد بسیار. دارند قرار اولویت در ها تروفیت با اخیر

: گیاهی جوامع در گیاهان بررسی

: از عبارتند گیاهی جوامع و محیط در گیاهان های ویژگی مهمترین

پوشش•

تراکم•

فراوانی•

وزن•

25

وفور•

حضور•

ثبات•

غلبه•

بودن • اجتماعی

گیاهی • بنیه

وفاداری•

سطح :Cover -Coverageپوشش• است، زمین روی بر گیاه هوایی های اندام عمودی تصویرزمینی پوشش نام به سنگریزه و سنگ ، الشبرگ از شود Ground coverپوشیده می با نامیده و

تاجی پوشش معیار ای Canopy coverدو یقه پوشش .Basal coverageو شود می گیری اندازهاندازه قابل ای نقطه های روش یا و خطی ترانسکت پالت، از بااستفاده ای یقه یا تاجی پوشش

. هست گیری

: پوشش انواع

، Aطبقه• یاکمتر 5%

، Bطبقه• %25تا6

تا C ،2طبقه• ،50%

، Dطبقه• %75تا51

، Eطبقه• %100تا76

پوشش : گیری اندازه های روش

آن پالت• گیاهی پوشش بررسی و معین ای محدوده تعیین از استفاده با که است روشی قاب یا ، . گیرد می قرار بررسی مورد اکوسیستم یک پوشش آماری روش از استفاده سپس و محدوده... و فلز ویا چوب از استفاده طناب، از استفاده کشی، خط از استفاده با است ممکن پالت

. شود مشخص

. : گویند می نیز کوادرات چهارگوش پالت به که چهارگوش و ای دایره هستند نوع دو ها پالت . پالت از استفاده درعوض دارند کمتری ای حاشیه اثر زیرا هستند تر دقیق ای دایره های پالت . عامل سه به بستگی پالت اندازه است تر راحت چهارگوش های پالت و سخت ای دایره های . توانیم: می روش این با بررسی مورد محیط نوع و گیاهان اندازه گیاهی، پوشش نوع دارد

. کنیم محاسبه را گیاهان فراوانی و غلبه تراکمع نظیر هایی ویژگی

26

نقاطی • خط این روی در و شود می گرفته نظر در فرضی خطی روش این در خطی، ترانسکتمی رسم اصلی خط بر عمود خطوطی نقاط این از سپس و شود می تعیین معین فاصله با

. گیرند می قرار بررسی مورد خطوط این با کرده برخورد گیاهان و نیز شود روش این در. هستند گیری اندازه قابل فراوانی و چیرگی یا غلبه تراکم،

با • را ها گونه برخورد طول سپس گیرند، می اندازه را ترانسکت طول کل ابتدا روش این در . داشته وجود نظر مورد گونه ها آن در که قطعاتی تعداد کنند می گیری اندازه ترانسکت خط

را چیرگی یا غلبه و فراوانی تراکم، نظیر پارامترهایی نهایت در و کرده محاسبه را است. کنند می محاسبه

• . یا و چوبی نوار از استفاده با روش یک در شود می انجام صورت دو ای،به نقطه های روشرا هایی میله گیرد می قرار زمین سطح از معینی ارتفاع در و است منافذی دارای که فلزی

. شوند می بررسی دارند قرار ها میله مسیر در که را گیاهانی و دهند می دیگر عبور روش درشود می رسم هرنقطه از برهم عمود خط دو سپس و شده انتخاب تصادفی صورت به نقاطی

. شوند می یادداشت دارند نقطه با را فاصله ترین نزدیک که گیاهانی یا گیاه هرربع در و

(densityتراکم )•

گیری • اندازه برای: واحد مکعب متر یا هکتار یا مربع متر مثل حجم یا و سطح واحد در تعداد حجم.

گیری • اندازه :وسیله

ای, • نقطه های روش و خطی ترانسکت پالت

•: ها ویژگی

سطح • واحد در گیاهان تعداد از است عبارت تعریف،

استفاده : • کوچک پالت از متراکم پوشش برای و بزرگ پالت از تنک پوشش برای پالت اندازه. شود می

•. : هستند ای بوته و ای درختچه درختی، استفاده مورد گیاهان

گیاهان- 22شکل- پراکنش نحوه و گیاه اندازه پالت، اندازه متقابل اثرات و گیاهان پراکنش انواعیکدیگر بر

( Frequencyفراوانی )

:تعریف•

گونه یک حضور عدم یا حضور تعیین با و است گیاهی های گونه تکرار از شاخصی. شود می گیری اندازه پالت داخل در گیاهی

27

ها • مزیت

آن • گیری اندازه عملی سرعت و .آسانی است

معایب•

• ( شکل گیرد می قرار آنها پراکنش الگوی و گیاهان اندازه پالت، اندازه تاثیر (.22تحت

انواع:

گیاه- 1• های ساقه فراوانی

گیاه- 2• های پایه فراوانی

. از پالت شش در ای گونه اگر مثال است درصد گیری اندازه باشد 10واحد داشته وجود پالتآن است% 60فراوانی

گیاهان- 23شکل- فراوانی انواع منحنی

بیوماس•

را معین زمان در و معین حجم یا و سطح در گیاهی و جانوری در زنده توده وزن میزان . سال در مرتع یک از هکتار هر در علوفه وزن مثال گویند های. 1393می جلبک وزن یا و

در سال 100موجود در برکه یک از مکعب .1393متر

فیتوماس•

این با است بیوماس همان تقریبا فیتوماس معین، مکان در موجود گیاهی توده مجموعقسمت شامل بیوماس که صورتی در شود می گیاهی سبز توده شامل فقط که تفاوت

. شود می نیز سبز غیر های

تولید•

سطح واحد در گیاهان جاری سال . رشد شده تولید گندم میزان نظیر گویند می تولید را... . و سال هر در هکتار هر در یونجه علوفه تولید میزان یا زراعی سال هر در هکتار در

سرپا • توده

. علوفه و گیاه برگ و شاخ نظیر خاک، سطح باالی گیاهی توده وزن

بازده•

گیاه، از خاصی اندام در شده حاصل تولید

گیاهان • علفی اندامهای

جاری سال در علفی اندامهای وزن

28

علفی • وبرگ شاخ

باشند جاری سال تولید و سبز که قسمت آن

علوفه•

گیرد قرارمی دام استفاده مورد که سبز اندامهای از قسمت آن

گونه مشخص : وفور ابعاد با ای گستره در گیاهی ی گونه یک افراد تعداد

: گونه وفور گیری اندازه روش

بر • تقسیم شده شمارش گیاهی های پایه بوده تعداد گیاه حاوی که هایی پالت تعداد است

جامعه : حضور• یک از برداری نمونه های محل در گونه پراکنش درجه

: حضور درجات یا انواع

از 1طبقه • %20کمتر

%40تا21، 2طبقه•

3طبقه • %60تا،41

4طبقه • %80تا،61

5طبقه • %100تا،81

: گونه یک حضور افزایش علل

1-. است گسترده گونه بردباری دامنه

2. است- مشابه گونه رویشگاه شرایط یکدیگر، با برداری نمونه های محل زیاد فاصله علیرغم

پایداری و است :ثبات حضور مفهوم از خاصی بیان

طبقه • در حضور نظر از ای گونه است 5اگر پایدار یا ثبات با گیرد قرار

طبقات • در گونه زیادی تعداد .5و 4اگر دارد وجود همگنی گیرند قرار

باشد • مساوی برداری نمونه های محل فاصله که است مسلم موقعی ثبات

کنترلی : چیرگی اثر خود های فعالیت سایر و تولید فراوانی، پوشش، تعداد، نظر از که هایی گونه به. گویند می غالب های گونه یا گونه کنند اعمال گیاهی جامعه بر مهمی

چیرگی • انواع29

از • کمتر %5ناچیز،

%25تا 5کم، •

%50تا25متوسط، •

%75تا50زیاد،•

زیاد، • %100تا75بسیار

بودن • اجتماعی (Sosiability )انواع

انفرادی-1

کوچک- 2 گروههای

کوچک- 3 های لکه یا ها دسته

گسیخته- 4 های توده و بزرگ های لکه

خالص- 5 نسبتا بزرگ توده

گیاهی : • .بنیه شود می گفته زندگی چرخه دادن پایان در آن توانایی و گیاه وضعیت به

•: آن طبقات یا گیاهی بنیه انواع

.1طبقه کند- می کامل منظم طور به را زندگی چرخه و خوب گیاه رشد

.2طبقه کند - نمی کامل را زندگی چرخه اما زیاد، رویشی باتکثیر قوی گیاه

.3طبقه کند - نمی کامل را زندگی چرخه گاه هیج که کم رویشی تکثیر با ضعیف گیاه

.4طبقه یابد- نمی گسترش ولی زند، می جوانه تصادفی طور به گیاه بذر

•: پذیری تعلق یا وفاداری

•. شود: می گفته یگدیگر با گیاهان مجاورت درجه به تعریف

•. دارد بستگی افراد رقابت توانایی و زیستگاه وضعیت قدرت، زندگی، شکل به وابستگی،

•. آیند می حساب به متواتر صفت سه تعلق و حضور فراوانی،

: تعلق طبقات1. , دارند- وجود محیط یک در همدیگر با اتفاقی صورت به که گیاهانی اتفاقی گیاهان2 , دیگری- وجود روی اثری یکی وجود و ندارند تعلقی یکدیگر به که گیاهانی تفاوت بی گیاهان

ندارد.3 . , آن- بدون ولی باشند دیگر گیاه چند یا یکی با دهند می ترجیح که گیاهانی ترجیحی گیاهان

. باشند داشته وجود محیط در توانند می نیز گیاهان4. , هستند- باهم بیشتر و کنند می انتخاب را همدیگر تقریبا که گیاهانی انتخابی گیاهانباهم- , 5 همزیستی رابطه مثال دارند یکدیگر به زیادی وابستگی که گیاهانی اختصاصی گیاهان

دارند.

30

( زیستی :Biodiversityتنوع است( شده تشکیل مولفه دو از مربوط ، که ای گونه غنای. . شود می مربوط گونه افراد توزیع به که یکنواختی و باشد می ها گونه تعداد به

. یکنواختی و غنا شود می تعریف نیز های گونه زنده توده وزن یا و تاجی پوشش حسب بر تنوع. است شده تلقی گیاهی پوشش ناهمگنی عنوان تحت مولفان از برخی توسط

گیاهی پوشش برداری :نمونه

گیاهی پوشش بررسی اهداف

طبیعی .1 منابع مدیریت مقاصد برای تراکم و تاجی پوشش تولید، نظیر معیارهایی برآورد

طبیعی .2 منابع گسترش و برداری بهره برای جدید های فرصت ارائه

گیاهی .3 پوشش خصوصیات به محیطی عوامل روابط بهتر درک

آن .4 کردن بندی رج و کردن بندی طبقه با گیاهی پوشش ماهیت تر عمیق بررسی

های روش از جوامع و ها جمعیت بودن بزرگ دلیل به جانوری و گیاهی جوامع و ها جمعیت بررسی برای . گردد انتخاب نمونه عنوان به جوامع از هایی بخش است الزم منظور همین به شود می استفاده آماری

. شود گیری اندازه نیاز مورد پارامترهای و بگیرد قرار بررسی مورد و

. این در کد شود می استفاده کد صورت به و است نظر مورد علمی نام ، گیاهان نام نوشتن برای ) ( . حرف دو و جنس کلمه اول است شده گرفته جنس از اول حرف دو است حرف چهار شامل صورت

گونه برای مثال است شده گرفته ای گونه پسوند از است Medicago sativaبعدی عبارت حرفی چهار کد .Mesaاز

شناسایی مورد هرباریوم در و شده آوری جمع آن از ای نمونه بایستی نباشد مشخص علمی نام اگر . گیاهی لیست و است گیاهی پوشش مطالعات از مهمی بخش منطقه فلور آوری جمع بگیرد قرار

. ... شود می و گیاهان عمر رویشی، فرم محلی، و علمی نام خانواده، شامل

: از عبارتند آماری نظر از گیاهی جامعه یک واقعی معیارهای

،میانگین

،واریانس

آید می بدست ها نمونه از معیارها مقادیر که گیرد می صورت موقعی ای نمونه برآورد

برداری : نمونه روش انتخاب در موثر عوامل

نظر- 1 مورد جامعه خصوصیات

جامعه- 2 اعضای یا افراد بین تغییرات

هدف- 3 یا شود گرفته است قرار که نتایجی

الزم- 4 وهزینه زمان

برداری نمونه های روش

31

تصادفی • برداری است نمونه شده ساخته که تصادفی جداول از استفاده با روش این در ، . یا و مهره انداختن با که تصادفی، اعداد جدول از استفاده مثال گیرد می صورت برداری نمونه

اعداد ... آن محل محیط در و انتخاب جدول از اعدادی و خودکار از استفاده ، گذاری انگشت . و باشد شده بندی منطقه قبال بایست می نیز محیط ضمنا شود می گرفته نظر در نمونه برای

: . روش این در باشند شده تقسشیم اعدادی با نقاط

1 . دارند- یکسانی شانس جامعه اعضاء از دیگر- 2هریک اجزاء از مستقل جزء یک انتخاباست.

مزایا :

1. است- اریبی بدون جامعه میانگین و واریانس برآورد

2. باشد- می اعتماد قابل آماری نظر از

. زیاد : وهزینه زمان صرف مشکل

سیستماتیک، • برداری است نمونه مشخص قبل از برداری نمونه نقاط روش این در. ای نقطه روش از استفاده یا خطی، ترانسکت از استفاده مثال

. است شده تعیین پیش از الگویی طبق ها نمونه محل

باشد- 1 می اجرا قابل آسانی به

2. نیستند- اعتماد قابل آماری نظر از نتایج

•: تلفیقی برداری نمونه

هر روی بر گیری نمونه نقاط و سیستماتیک طور به برداری نمونه مسیرهای یا ترانسکت خطوط. شود می انتخاب تصادفی طور به ترانسکت

برداری : نمونه مورد رویشی واحد های ویژگی

باشد- 1 بزرگ کافی حد به بایستی نمونه قطعه

باشد- 2 همگن امکان حد تا بایستی گیاهی پوشش

باشد- 3 یکنواخت بایستی زیستگاه رویشی، واحد ناحیه در

نمونه قطعه اندازه و حداقل سطح

سطح: دهد می نشان مناسب طور به را جامعه ای گونه ترکیب که سطحی کوچکترین تعریف . چه که شود مشخص اول درجه در بایستی گیری اندازه مورد ی نمونه گویند می حداقل ... . این و مکعب متر یک حجم یا مربع متر یک مثال باشد داشته بایستی حجمی یا سطحی

. شود می گیری اندازه شد خواهد داده توضیح که هایی روش با حداقل

نمونه اندازه بر موثر :عوامل

بزرگ- 1 بایستی نمونه اندازه باشد تر تنک پوشش و تر بزرگ گیاهان نوع هرچه گیاهی، پوشش ساختارتر کوچک بایستی نمونه اندازه باشد تر متراکم و تر کوچک گیاهان اندازه هرچه برعکس و باشد تر

درختان. با رابطه در که صورتی در باشد کوچک بایستی ها نمونه اندازه علفی گیاهان برای مثال باشد . باشد تر بزرگ بایست می نمونه اندازه

32

بزرگ- 2 بایست می نمونه اندازه وسیع و بزرگ رویشی های واحد با رابطه در رویشی، واحد اندازه. شود صرف کمتری هزینه و وقت تا باشد

گیاهی • های متر ) تیپ به حداقل سطحمربع(

زارها • 2-10 شوره

10-50 علفزارها•

آلپی • های 10-50پوشش

ای • مدیترانه زارهای 10-100 درختچه

زارها • 25-100 بوته

استپی • ی ها 50-100پوشش

کننده • خزان های 100-800جنگل

پالت حداقل سطح تعیین :روش

. مثال شود می گرفته نظر در محیط با متناسب معینی سطح ابتدا روش این در حلزونی، روشسطح علفزار یا و مرتعی محیط و 25/0برای نوع سپس شود، می گرفته نظر در مربع متر

. گرفته نظر در سطح بعدی مرحله در شوند می یادداشت سطح این در موجود گیاهان تعدادشود ) می دوبرابر ( 5/0شده می قرار بررسی مورد گیاهان مجددا جدید سطح در و مربع متر

قبل به نسبت را محیط مجددا بایست می باشد داشته وجود جدیدی گونه که صورتی در و گیرند. باشد نداشته وجود محیط در جدیدی گونه که کند می پیدا ادامه جایی تا روند این و کرد دوبرابر

. این در است قبلی روش با مشابه باشد، می منحنی رسم با همراه که روش این در کین، روشدسته یک آید می وجود به عدد دسته دو ها گونه انواع و گیری اندازه سطح از استفاده با روش

. را سطح به مربوط اعداد ها گونه انواع به مربوط اعداد دیگر دسته و سطح به مربوط اعدادمحور محور Xدر در را حجم به مربوط اعداد و را Yها مربوطه منحنی و دهیم می قرار ها

. آمد، در راست خط صورت به منحنی و ثابت ها گونه انواع که ای هرنقطه در کنیم می رسم. آید می دست به حداقل سطح

: گیرد می صورت زیر مراحل طی کین روش

کنیم- 1 می رسم را مربوطه منحنی آمده دست به اعداد از استفاده با شد ذکر که ترتیبی به

و منحنی بر مماس خطی نهایت در و کرده رسم منحنی نوک به خطی منحنی مرکز از سپسمحور به را شود می مماس منحنی بر دوم خط که ای نقطه کنیم می رسم اول خط با Xموازی

. آید می دست به حداقل سطح کنیم، می وصل ها

33

نقطه- 2 از ها طول محور بر عمود خطی ابتدا روش این کنیم، 50در مس رسم تعداد درصدمساحت حداکثری نقطه در را قبلی خط که طوری کرده رسم خطی منحنی مرکز از سپس

. شده ایجاد منحنی بر مماس که طوری کنیم می رسم دوم خط با موازی خطی سپس کند قطعآید. . می دست به که عددی کنیم می عمود ها عرض محور بر را مماس نقطه نهایت در باشد

. دهد می نشان را حداقل سطح

. است شده ترسیم زیر های شکل از استفاده با دوم و اول روش مراحل

34

دوم - تر روش :دقیق شود می گیری اندازه زیر صورت وبه است

که ای معادل% 10نقطه سطح .5در باشد% نمونه تعداد در

35

کند قطع را ها طول محور که ای نقطه کرده رسم ها طول محور بر عمود خطی نقطه این از. است است حداقل سطح

اول مرحله

دوم مرحله

36

پالت شکل و دراندازه موثر :عواملتغییر- 1 مخصوصا پالت ی اندازه شود می باعث یاتنک باشد متراکم پراکنش گیاهان، پراکنش الگوی

کند.موثری- 2 نقش پالت اندازه در باشند درختی یا ای درختچه ای، بوته علفی، گیاهان گیاهی، پوشش نوع

دارند. گیرد؟- 3 قرار گیری اندازه مورد خواهد می گیاهان از ویژگی چه که این گیری، اندازه مورد های پارامتر

. باشد موثر تواند می پالت اندازه و شکل در

پالت اندازه در پوشش نوع اثر

مقایسه

است بهتر بزرگتر پالت انبوه وغیر تنک های پوشش برای

است بهتر کوچکتر پالت انبوه و متراکم های پوشش برای

دارد بیشتری کارآیی آماری نظر از کوچک پالت

. یک به یعنی باشد می چولگی دارای و طبیعی غیر کوچک های پالت از آمده بدست منحنی. دارد خمیدگی طرف

شکل نظر از ها پالت انواع

ای دایره های پالت

یابد می کاهش پالت اندازه افزایش با نسبت این و دارند کمتری مساحت به محیط نسبت

. . است تر مشکل ها پالت این از استفاده و ترسیم است کم گیری نمونه اشتباه

) کوادرات ) گوش چهار های پالت

. . گیرد می بر در را بیشتری گیاهی ی گونه تعداد است بهتر شکل مستطیل

. است بهتر باشد بیشتر عرض به طول نسبت هرچه

در گیاه از درصدی چه نباشد مشخص و گیرند قرار ها گوشه در گیاهان است ممکن که این به توجه با. دهد می افزایش را اشتباه درصد دارند قرار بیرون در گوشه گیاهان از درصدی چه و داخل

. دارد ای دایره نوع از تری آسان کاربرد

نمونه از تعداد ها بررسی نتایج تا شود گیری اندازه بایست می که است دیگری پارامتر نمونه تعداد ، . باشند استناد قابل آماری نظر

: نمونه تعداد بر موثر عوامل

گیاهی- 1 پوشش تغییرات

دسترس- 2 در ی هزینه میزان

37

گیری- 3 نمونه زمان مدت

بایستی و شود می تعیین دلخواه به معموال نمونه قطعات شامل % 10تا 5تعداد را منطقه وسعت. دارد. وجود هایی روش آن گیری اندازه برای حال عین در شود

نمونه تعداد تعیین های روشمحاسباتی- 1 روشترسیمی- 2 روش

. است زیر فرمول صورت به که شود می استفاده اسمیت گریک روش از محاسباتی روش در

SEM/M=√∑x/n∑x/n=√∑x/n*n/∑x

∑√x*1/∑x=√∑x/∑x=1/√∑x

با است معادل نمونه تعداد این بنابر

1∑√/x

توزیع منحنی که مواردی در و گیرد می قرار افراد تاثیر تحت نمونه تعداد شود می مشاهده که همانطور . صورت این غیر در باشد می خوب است پواسون نوع .از شود استفاده زیر ی رابطه از است بهتر

SEM=√s/n رادیکال رابطه این معیارو sدر . n انحراف است نمونه تعداد

مختلف مناطق در نمونه اندازه تعیین از پس که شود می عمل صورت این به ترسیمی روش دردست به عدد دسته دو ترتیب بدین کنیم می بررسی را آن های نمونه انواع و انداخته پالت اکوسیستم

. پالت شماره آن در موجود گیاهی های گروه انواع دیگری و است پالت شماره اعداد از یکی که آید میمنحنی سپس و دهیم می قرار ها طول محور روی را پالت هر گیاهان انواع و ها عرض محور روی . جدیدی گونه جدید پالت در یعنی آمد در راست خط شکل به منحنی هرجا کنیم می رسم را مربوطه

. دهد می دست به را پالت کافی تعداد نقطه همان نشد مشاهده

) انواع ) آن زیر ردیف یک در و کوادرات پالت شماره آن ردیف یک در و کرده تهیه جدولی دیگر روش در. کنیم می محاسبه را جاری میانگین آن زیر ردیف در سپس و نویسیم می را کوادرات آن در موجود گیاه

. آید می دست به پالت تعداد شدند مساوی هم سر پشت پالت دو جاری میانگین وقت هر

38

افقی- ) محور گیاهی پوشش بررسی برای الزم پالت یا کوادرات تعداد گیری اندازه منحنی شکلگیاهی (. های گونه انواع تعداد عمودی محور و پالت شماره

- با گیاهی پوشش بررسی برای الزم کوادرات یا پالت تعداد گیری اندازه روش شماره جدولجاری میانگین از استفاده

پالت 12345678910شماره

گیاه انواع 10121416202527303130تعداد

جاری 11121314.51617.719.2-میانگین5

20.520.5

شماره کوادرات در شود می مشاهده که طور بنابراین 9و 10همان است شده مساوی جاری میانگین10. باشد می کافی الذکر فوق بررسی برای کوادرات

اکولوژیکی بررسی یک انجام مراحل

،دریا سطح از ارتفاع نمونه، قطعه جغرافیایی موقعیت شامل محیط اصلی خصوصیات ثبتمنطقه شناختی زمین وضعیت و زمین، شیب و جهت

خاک،سطح نیمرخ گیری، نمونه محل گیاهی پوشش ویژگی پالت، شکل و اندازه شدن یادداشتحیوانات و انسان دخالت شدت و نوع ای ریشه گسترش وضعیت ایستابی،

برداری نمونه محل های گونه برای کیفی و کمی نظر از گیاهی پوشش خصوصیات تعیین

آماری استنباط و توصیف بندی، جمع هرگونه برای آماری های داده کردن آماده

39

ای نمونه معیارهای مهمترین آماری توصیفها نمونه به مربوط آماری معیارهای انواع

گرایی- 1 وسط ای نمونه معیارهایپراکندگی- 2 ای نمونه معیارهای

. دهند می نشان را نمونه یک معدل یا حدواسط که هستند معیارهایی گرایی، وسط ای نمونه معیارهای: از عبارتند ها ان انواع

حسابی- )1 میانگین( )Artematic meanمتوسط تعداد( Meanیا بر تقسیم افراد مجموع از عبارتست ، نمونه.

.Medianمیانه- )2 باشد( گرفته قرار وسط در که عددی ،.Modeنما- )3 باشد( شده تکرار اعداد سایر از بیش که عددی ،

با را آن و دارد بیشتری استفاده . Xمیانگین د دهن می نشان

X=∑xi/n=X0/n

باشد می صفر برابر مشاهدات با آن تفاضل جبری مجمع که است این میانگین خواص از یکی

(∑Xi-X=)0

. باشد می دارد قرار نمونه سری یک وسط در که فردی عددی مقدار میانه،

. باشد بیشتر میانه از مقدارشان افراد نصف و کمتر میانه از مقدارشان افراد نصف طوریکه

کنیم مرتب برعکس یا و بزرگ به کوچک از را اعداد بایستی کار این برای

. است وسط دوعدد معدل برابر میانه باشد، زوج نمونه افراد تعداد اگر

. (Mمیانه) گویند: می را باشد گرفته قرار ها نمونه وسط در که عددی

( نماMode)

. با و باشد می موجود نمونه در اعداد سایر از بیش که است عددی تعداد می mنمودار داده نشانشود.

مثال

پالت 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 شماره

گیاه 5 8 6 1 4 4 2 7 8 3 12 4 4 9 13 های پایه تعداد

پراکندگی ای نمونه معیارهای(Rangeدامنه- )1معیار- )2 (Standard Deviationانحراف(Varianceواریانس- )3تغییر- )4 (Coefficient of Variabilityضریب

( دامنهR)

. دهد می نشان را نمونه یک اعضای بین موجود اختالفات حداکثر

. نمونه در موجود عدد وکوچکترین بزرگترین تفاضل از عبارتست دامنه40

R=Max-Min

( معیار (Sانحراف

S=√∑(Xi-X)2/n-1

( واریانسS2)

. باشد می پراکندگی تعیین ای نمونه معیار مهمترین

. باشد می واریانس جذر اصل در معیار انحراف و است نزدیک معیار انحراف و واریانس رابطه

S2= ∑(Xi-X)2 : n-1

شود می نوشته نیز دیگری روش به فوق فرمول

(∑Xi)2

∑Xi2-

n

S2=

n-1

∑Xi2 است نشده تصحیح مربعات مجموع

41