พจน์มาลย์ สมรรคบุตร photchaman...

ปท 4 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2561

63 กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย

พจนมาลย สมรรคบตร1 / Photchaman Samakhabut

บทคดยอ

บทความเรองนมงน าเสนอเกยวกบกระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเ รยนของนกศกษาสาขาวชาศลปะการแสดงคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร และนกศกษาสาขาวชานาฏศลปไทย คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ซงเปนกระบวนการทเกดขนเพอใหนกศกษามพฒนาการพนฐานทางนาฏศลปไทยทแมนย า โดยฝกใหใชอวยวะทกสวนของรางกายฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปไทยได เกดความถกตองตามหลกศาสตรนาฏศลป อนจะมผลท าใหการเคลอนไหวในขณะแสดง ระบ า ร า ฟอน เซง เกดสนทรยะทางการแสดงมากขน โดยปรบใชทฤษฎแนวคดของแฮรโรว 4 ขนตอน คอ ขนประชากร ขนเตรยมการฝกทกษะ ขนด าเนนการฝกทกษะ และขนประเมนผลการฝกทกษะน ามาใชในการเรยนการสอนดวย ผลการศกษาพบวา กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทาทผ สอนไดรบประสบการณตรงจากนางละครหลวงในราชส านก คอ

1 รองศาสตราจารยประจ าสาขาวชาศลปะการแสดง คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน e – mail: [email protected]

กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลป

ในชนเรยนวชานาฏศลปไทย

Procedures for Developing Practices of Thai Classical Dancing Terminology

and Thai Dancing Gesture Language in Thai Classical Dancing Classrooms


64

แมครเฉลย ศขะวณช แมครลมล ยมะคปต แมครจ าเรยง พธประดบ และแมครลนจ ไปใชกบนกศกษาในชนเรยนวชานาฏศลปไทย สงผลใหนกศกษามทกษะการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปทถกตองและแมนย ามากยงขน ค าส าคญ: กระบวนการ การฝก นาฏยศพท ภาษาทานาฏศลป Abstract

The purposes of this study were to develop Thai classical dancing terminology and to implement dancing gesture language lessons in Thai classical dancing classrooms. Two groups of Udon Thani Rajabhat University students comprised of: 1) performing art students of Humanities and Social Sciences Faculty, and 2) Thai classical dancing students of Education Faculty were selected as samples of this study. These students were trained and practiced to have accurate basic development of Thai classical dance. In other words, they were trained to use all their body parts to move along Thai classical dancing terminology and Thai dancing gesture language in order to strengthen their movement accurately and be consistent with Thai classical dancing principles. Additionally, it also helped their dance become more aesthetic while performing. To acquire more reliable data, four steps of Harrow’s Instructional Model for Psychomotor Domain consisted of selecting subjects, preparing dance practice, practicing dance performance, and evaluating dance practices were also included in this study.


65 กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย Results revealed that procedures for developing Thai classical

dancing terminology and Thai dancing gesture language through transference of the researcher’s knowledge directly gained and experienced from senior royal court dancing mistresses, e.g. Kru Chalery Sukhavanich, Kru Lamoon Yumakupt, Kru Jumriang Putpradub, and Kru Linjee improved students’ Thai classical dancing terminology and their dancing gesture language more correctly and accurately. Keywords: Procedures, Practices, Thai Classical Dancing Terminology, Dancing Gesture Language บทน า มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ก าหนดโครงสรางหลกสตรสาขาวชาศลปะการแสดง (ศล.บ.) เนนผลตศลปน และสาขาวชานาฏศลปไทยเนนผลตครนาฏศลป (ค.บ.) ทกรายวชาทางนาฏศลปประกอบไปดวยองคความรทางทฤษฎและทกษะปฏบตทาระบ า ร า ฟอน เซง ฯลฯ ซงเปนสงส าคญตอการผลตบณฑต ดงนน นกศกษาจ าเปนตองเรยนรและท าความเขาใจธรรมชาตของวชานาฏศลปโดยเนนการฝกทกษะทาร าพนฐานของหลกวชาทเรมตนดวยการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปใหเกดความช านาญในการใชสวนตางๆ ของรางกายใหถกตองตามทกษะทางนาฏศลปทมแบบแผนสบทอดกนมาอยางยาวนาน ประสบการณทผ สอนไดสอนนกศกษาทงสาขาวชาศลปะการแสดง (ศล.บ.) และสาขาวชานาฏศลปไทย (ค.บ.) พบวา นกเรยนทเขามาศกษาในระดบชนปท 1 ทง 2 สาขาวชา ไมมพนฐานทางนาฏศลปและทวงทาร าในการใชนาฏยศพทและภาษาทาทถกตอง ดวยเหตดงกลาวผสอนจงใหความส าคญตอ


66

บทเรยนขนพนฐานในการถายทอดองคความรเนอหาสาระนาฏยศพทและภาษาทาตางๆ เชน ทาระบ า ร า ฟอน เซง ซงผ เรยนตองเรยนรเทคนคในการแกไขทาทางตามหลกนาฏยศพทและภาษาทาอยางถกตองและแมนย า เพราะนกศกษาทง 2 สาขาวชาถอวาเปนผ สบทอดน าองคความรนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปทงในฐานะทจะเปนครนาฏศลปและนกแสดงนาฏศลปไทยในอนาคตตอไป นอกจากน การทผ สอนไดประเมนผลงานทเกดจากการปฏบตหนาทเพอใหขาราชการครและบคลากรทางการศกษามวทยฐานะครช านาญการพเศษ พบวา ผขอต าแหนงครวทยฐานะช านาญการสาระนาฏศลปยงขาดประสบการณและความแมนย าในการใชสวนตางๆ ของรางกายในการถายทอดนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปใหแกนกเรยนในโรงเรยนระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ซงครช านาญการสาระการเรยนรนาฏศลป (ฉววรรณ ค าภลา และรศม จนทเมอง, 2553) ใหขอมลไววา ในอดตการเรยนวชานาฏศลปไมไดเนนการสอนนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลป อาจารยผสอนร าน าหนาขนแมทาในระบ า ร า ฟอน เซง เปนชดๆ ไมไดอธบายและฝกการใชทกษะพนฐานกอนการฝกชดการแสดงเหลานน เหตนจงไมมความรในการใชเทคนควธการแกไขทวงทาร าทไมถกตอง ดวยปญหาดงกลาวจงจ าเปนอยางยงทตองผลตบณฑตทงสาขาวชาศลปะการแสดงและสาขานาฏศลปไทยใหเปนผน าองคความรไปพฒนารปแบบการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปใหกบสถานศกษาและองคกรผประกอบการทางการแสดงไดอยางถกตองเตมรปแบบตอไป


67 กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย วตถประสงค

1.เพอพฒนาบทเรยนการใชนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนของนกศกษา สาขาวชาศลปะการแสดงและสาขาวชานาฏศลปไทย มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2.เพอผลตบณฑตสาขาวชาศลปะการแสดงและสาขาวชานาฏศลปไทยใหมความรน าไปพฒนาความสามารถการใชนาฏยศพทและภาษาทารวมถงวธการแกไขทวงทาการใชนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปไทยใหถกตองอยางแมนย า ขอบเขตของการศกษา นกศกษาศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาศลปะการแสดง และนกศกษาครศาสตรบณฑต สาขาวชานาฏศลปไทย ระดบชนปท 1 นยามศพทเฉพาะ นาฏยศพท หมายถง ค าศพททเกยวกบการฟอนร าและเกยวกบการแสดงละคร ภาษาทานาฏศลป หมายถง กรยาอาการทท าความเขาใจกนไดดวยทาทางของศลปะแหงการละครหรอการฟอนร า วธด าเนนการศกษา บทความเรอง กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย ผสอนใชเทคนคการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) เพอพฒนากจกรรมการเรยนการสอนนกศกษา สาขาวชา


68

นาฏศลปไทย และนกศกษาสาขาวชาศลปะการแสดง มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ในรายวชาทเกยวของกบพนฐานเบองตนทางนาฏศลป ในการใชอวยวะสวนตางๆ ของรางกายตงแตศรษะจรดเทา ฝกปฏบตทาทางในหวขอเรอง “นาฏยศพท” และ “ภาษาทานาฏศลป” โดยศกษาจากแนวคดของแฮรโรว ไดด าเนนการตามขนตอน ดงตอไปน 1.ประชากร 2.ขนเตรยมการฝกทกษะ 3.ขนด าเนนการฝกทกษะ 4.ขนประเมนผลการฝกทกษะ ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรและกลมตวอยางในงานเรองน คอ นกศกษาศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาศลปะการแสดง สงกดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรและนกศกษาครศาสตรบณฑต สาขาวชานาฏศลปไทย สงกดคณะครศาสตร ระดบชนปท 1 มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ขนเตรยมการฝกทกษะ 1. ก าหนดกรอบแนวคด โดยยดแนวคดของแฮรโรว (ทศนา แขมมณ, 2552: 243 – 244) ซงจดล าดบขนตอนการเรยนร ทางดานทกษะปฏบตไว 5 ขนตอน โดยเรมจาก ระดบทซบซอนนอยไปจนถงระดบทมความซบซอนมาก การกระท าจงเรมจากการเคลอนไหวกลามเนอใหญไปจนถงการเคลอนไหวกลามเนอยอยตามล าดบ ประกอบดวย ขนท 1 ขนการเลยนแบบ ขนท 2 ขนการลงมอกระท าตามค าสง ขนท 3 ขนการกระท าอยางถกตองสมบรณ ขนท 4 ขน


69 กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย การแสดงออก และขนท 5 ขนการกระท าอยางเปนธรรมชาต ดงรายละเอยด

ตอไปน ขนท 1 ขนการเลยนแบบ เปนขนทใหผ เรยนสงเกตการกระท าทตองการใหผ เรยนไดท า ซงผ เรยนยอมจะรบรหรอสงเกตเหนรายละเอยดตางๆ ไดไมครบถวน แตอยางนอยผ เรยนจะสามารถบอกไดวา ขนตอนหลกของการกระท านนๆ มอะไรบาง ขนท 2 ขนการลงมอกระท าตามค าสง เมอผ เรยนไดเหนและสามารถบอกขนตอนของการกระท าทตองการเรยนรแลว ใหผ เรยนลงมอกระท าโดยไมมแบบอยางใหเหนผ เรยนอาจกระท าตามค าสงของครผสอน หรอท าตามค าสงทครผสอนเขยนไวในคมอกได การลงมอปฏบตตามค าสงน แมผ เรยนจะยงไมสามารถท าไดอยางสมบรณ แตอยางนอยผ เรยนกไดประสบการณใน การลงมอท าและคนพบปญหาตางๆ ซงชวยใหเกดการเรยนรและการปรบการกระท าใหถกตองสมบรณขน ขนท 3 ขนการกระท าอยางถกตองสมบรณ ขนนเปนขนทผ เรยนจะตองฝกฝนจนสามารถท าในสงนนๆ ไดอยางถกตองสมบรณโดยไมจ าเปนตองมแบบอยางหรอมค าสงน าทางการกระท า การกระท าทถกตองแมนย าแมนตรง พอด สมบรณแบบ เปนสงทผ เรยนจะตองสามารถท าไดในขนน ขนท 4 ขนการแสดงออก ขนนเปนขนทผ เรยนมโอกาสไดฝกฝนมากขนจนสามารถกระท าในสงนนไดถกตองสมบรณแบบอยางคลองแคลว รวดเรว ราบรน และดวยความมนใจ ขนท 5 ขนการกระท าอยางเปนธรรมชาต ขนนเปนขนทผ เรยนสามารถกระท าสงนนๆ อยางสบายๆ เปนไปโดยอตโนมต โดยไมรสกวาตองใชความพยายามเปนพเศษ ซงตองอาศยการปฏบตบอยๆ ในสถานการณตางๆ ท


70

หลากหลาย ผลทผ เรยนจะไดรบจากการเรยนรตามรปแบบ ผ เรยนจะเกดการพฒนาทางดานทกษะปฏบต จนสามารถกระท าไดอยางถกตองสมบรณ 2. ครผสอนเตรยมอปกรณ สอประเภทสงพมพ ต ารา เอกสาร และสอ วดทศน ตนแบบ นาฏยศพท และภาษาทาทางนาฏศลป ดงน 2.1 นาฏยศพท โดยแบงตามสวนของรางกายม 5 หมวด ดงน 2.1.1 การใชศรษะและหนา ประกอบดวย เอยงศรษะ ลกคอ เปดคาง กดคาง และกลอมหนา 2.1.2 การใชไหล ประกอบดวย ตงไหล กดไหล ตไหล และกลอมไหล 2.1.3 การใชมอและล าแขน ประกอบดวย การจบมอ การตงวง ลอแกว คลายมอ มวนมอ ฉายมอ สอดมอ สะบดมอ สายมอ แบหงายแบคว า การชนว วาดแขน แขนตง และแขนงอ 2.1.4 การใชหวเขาและเทา ประกอบดวย ตบเทา จรดเทา ประเทา ยกเทา กาวเทา กระทงเทา กระดกเทา ขยนเทา สะดดเทา ฉายเทา ยด - ยบ กนเขา และยอเขา 2.1.5 การใชล าตว ประกอบดวย นงคกเขา กระทบกน โยตว และยกตว 2.2 ภาษาทาม 4 หมวด แบงไดดงน 2.2.1 ภาษาทาทใชแทนค าพด ไดแก ทารบ ทาเรยก ทาปฏเสธ ทาสงใหไปแนะน าตว พดกระซบ อวยพร (ชวยเหลอ ให ยกพล กอสราง สงเสรม) ชมเชย ยอมรบ (เชอเชญ ขอตอนรบ) เทดทน ยกไว ไป (คด) ยงยน (ค าจน) ช


71 กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย 2.2.2 ภาษาทา ทเปนอรยาบถ และกรยาอาการ ไดแก

ทายน ทาเดน ทานง ทานอน และทาอนๆ 2.2.3 ภาษาทา ทแสดงอารมณภายใน เปนความรสก ไดแก ทารก ทาโกรธ ทาดใจ ทาเสยใจ ทาโศกเศรา และทาอนๆ 2.2.4 ภาษาทา ทไมมความหมายเฉพาะบท ไดแก การร าหนาพาทย เปนตน (ธนต อยโพธ, 2511: 152 – 155) ขนด าเนนการฝกทกษะ 1. ครผ สอนเตรยมสอ อปกรณ กอนด าเนนการฝกทกษะแตละครง ไดแก ต ารา ไมเคาะจงหวะ มวนเทปเพลง เครองบนทกเสยง และวดทศน 2. นกศกษาเตรยมความพรอมของรางกาย โดยการอบอนรางกาย ฝกวธการดดนวมอ ดดแขน การทรงตว การถายโยงน าหนกตว การใชสายตา การสรางรอยยม และการสรางความรสกบนใบหนา 3. ครผ สอนบรรยายและสาธต นาฏยศพททง 5 หมวด ประกอบดวย การใชศรษะและใบหนา การใชไหล การใชมอและล าแขน การใชหวเขาและเทา และการใชล าตว 4. นกศกษาฝกหดนาฏยศพท ทง 5 หมวด ประกอบดวย การใชศรษะและใบหนา การใชไหล การใชมอและล าแขน การใชหวเขาและเทา และการใชล าตว 5. ครผสอนบรรยายและสาธตภาษาทานาฏศลป 4 หมวด ประกอบดวย ภาษาทาทใชแทนค าพด ภาษาทาทเปนอรยาบถและกรยาอาการ ภาษาทาทแสดงถงอารมณภายใน ภาษาทาทไมมความหมายเฉพาะบท เชน เพลงชา - เพลงเรว


72

6. นกศกษาฝกหดภาษาทา 4 หมวด ประกอบดวย ภาษาทาทใชแทนค าพด ภาษาทาทเปนอรยาบถและกรยาอาการ ภาษาทาทแสดงถงอารมณภายใน ภาษาทาทไมมความหมายเฉพาะบท เชน เพลงชา - เพลงเรว 7. นกศกษาฝกหดขนบของละคร เชน การใชมอซายแทนความหมายเฉพาะม 5 ทา คอ ทาตวเรา ทาปองหนา ทายม ทาอาย ทาโอด และการใชเทาซายกาวขนนงเตยงลงจากเตยง 8. นกศกษาฝกหดร าเพลงชาและเพลงเรว ทงตวพระและตวนาง ขนประเมนผลการฝกทกษะ 1. ประเมนผลโดยใชแบบทดสอบนาฏยศพทใหนกศกษาจบฉลาก นาฏยศพทไดค าไหนใหสอบปฏบตค าศพททจบฉลากได จ านวน 10 ค า 2. ประเมนผลโดยใชแบบทดสอบภาษาทานาฏศลปใหนกศกษาจบฉลากภาษาทาไดค าไหนใหสอบปฏบตทาร าทจบฉลากได จ านวน 10 ทา 3. นกศกษาสอบปฏบตเพลงชา-เพลงเรว เปนรายบคคล (ระบบ 4 ทศ) 4. ใหนกศกษาสอบทฤษฎนาฏยศพทและภาษาทาจ านวน 50 ขอ วนเวลาสอบตามก าหนดตารางสอบของมหาวทยาลยในปลายภาคการศกษา 5. ก าหนดคะแนนทางการเรยนของนกศกษาโดยใชคาเฉลยรอยละระหวางเรยนไมนอยกวารอยละ 50 และหลงเรยนสอบปลายภาคเรยนไมนอยกวารอยละ 50 ผลการศกษา ผ สอนไดรบมอบหมายใหสอนในรายวชาทกษะนาฏศลปไทย 1 (PF02102) ในหลกสตรศลปบณฑต สาขาวชาศลปะการแสดง พทธศกราช 2555


73 กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย ใชอกษรยอ ศ.บ. สงกดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร และไดรบมอบหมาย

ใหสอนในรายวชา พนฐานนาฏศลปไทย 1 (TD01101) ในหลกสตรครศาสตรบณฑต สาขาวชานาฏศลปไทย พทธศกราช 2555 ใชอกษรยอ ค.บ. สงกดคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ใน 2 รายวชาทกลาวมานมเนอหาเปนการฝกปฏบตความรและทกษะขนพนฐานซงนกศกษาตองไดรบการฝกปฏบตการใชสวนตางๆ ของรางกายตงแตศรษะจนถงปลายเทาใหถกตองตามหลกทางนาฏศลปในหวขอ “นาฏยศพท” และ “ภาษาทานาฏศลป” ดงนน อาจารยผสอนจ าเปนตองมความรความสามารถในการถายทอดองคความร การใชนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปใหถกตองอยางเดยวไมพอจ าเปนตองมความรความสามารถในการใชเทคนค การแกไขทวงทาของนกศกษาทปฏบตไมถกตองดวย ดงนน เพอใหเกดกระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนของนกศกษา สาขาวชาศลปะการแสดง และสาขาวชานาฏศลปไทย ชนปท 1 มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน จงไดน าประสบการณตรงทไดรบความรขนพนฐานจากวทยาลยนาฏศลป กรมศลปากร ซงสอนโดยแมครเฉลย ศขะวณช แมครลมล ยมะคปต แมครจ าเรยง พธประดบ และแมครลนจ ซงทานเหลานเปนนางละครหลวงในราชส านก ทงนกเพอเปนการถายทอดหลกและวธการแกไขทาทางทไมถกตองของผ เรยนทฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปใน 2 รายวชาดงกลาวไวแลวในขางตน ซงผสอนไดน ารปภาพกจกรรมการเรยนการสอนในอดตของแมครเฉลย ศขะวณช ขณะท าการสอนในวทยาลยนาฏศลป กรมศลปากร มาบนทกไวเปนตนแบบใหนกศกษาและครอาจารยนาฏศลปไดศกษาเปนแนวทาง ดงตอไปน


74

ภาพท 1 ทาถวายบงคม (ทมา: เฉลย ศขะวณช, 2544)

แมครเฉลย ศขะวณช แกไขทาโดยใชมอขวาประคองมอทาถวายบงคมของผ เรยน ใชมอซายกดศรษะใหกมหนาลงเลกนอยเพอใหปลายนวหวแมมอมาจดทปลายหนาผากบรเวณตนผม ภาพท 2 ทาเบดเตลด (ทมา: เฉลย ศขะวณช, 2544)

แมครเฉลย ศขะวณช แกไขทาโดยใชมอขวาจบทขอเทาขวาของผ เรยนแลวใชนวหวแมมอกดสนเทาใหหกขอเทาใหปลายนวเทาชลงพน แลวใชมอซาย


75 กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย จบล าแขนมอจบขางซายของผ เรยนกดใหขอมอจบวางลงบนฝาเทาขวาของ

ผ เรยนในทาเบดเตลดตวนางของ แมครเฉลย ศขะวณช ภาพท 3 ทาสอดสรอยมาลา (ทมา: เฉลย ศขะวณช, 2544)

แมครเฉลย ศขะวณช แกไขทาโดยใชมอขวาจบมอตงวงของผ เรยนปรบระดบล าแขนแลวใชมอซายดนหวไหลผ เรยนใหตงไหล

จากประสบการณตรงทผสอนไดรบจากแมครทกทานในการฝกปฏบตนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในอดตจากวทยาลยนาฏศลป กรมศลปากร ตงแตระดบชนประถมศกษาปท 5 จนถงระดบนาฏศลปชนสงปท 2 ใชเวลาศกษาทงหมด 11 ป ผสอนจงไดน าประสบการณนนมาปรบใชในการเรยนการสอนนกศกษาสาขาวชาศลปะการแสดง และนกศกษาสาขาวชานาฏศลปไทย ระดบชนปท 1 ของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ดวยวธการแกไขทาทางทไมถกตองของนกศกษา ดงตอไปน


76

นกศกษาสาขาวชาศลปะการแสดง (ศ.บ.) ภาคเรยนท 1/2559

ภาพท 4 ปรบใบหนา (ทมา: พจนมาลย สมรรคบตร) การแกไขทาโดยใชมอทงสองขางปรบระดบใบหนาและใชหวเขาทงสองขางดนหลงดนเอวของนกศกษา ภาพท 5 ทากระดกหลง (ทมา: พจนมาลย สมรรคบตร)



การแกไขทาโดยใชล าแขนและฝามอขางซายดนเหนอหนาอกของนกศกษา มอขวาจบแขนซายของนกศกษา ผสอนยนทงน าหนกตวทเทาขวาใชเขาขางซายดนหนาขาของนกศกษาใหถบไปขางหลงใหมากๆ

นกศกษาสาขาวชาศลปะการแสดง (ศ.บ.) ภาคเรยนท 1/2560

ภาพท 6 แกทาจบหงาย (ทมา: พจนมาลย สมรรคบตร) การสาธตและอธบายเทคนควธการแกไขทวงทาการใชนาฏยศพททไมถกตองใหนกศกษาจบคฝกปฏบตตามในทา “จบหงาย” โดยการใชนวหวแมมอขางซายกดทขอมอขางซายของผ เรยน ใชนวช นวกลาง นวนาง นวกอย ดนหลงมอของผ เรยนหกขอมอใหไดระดบทถกตอง


78

ภาพท 7 แกทาบวบาน (ทมา: พจนมาลย สมรรคบตร) การสาธตและอธบายเทคนควธการแกไขทวงทาการใชนาฏยศพทในทา “บวบาน” โดยการใชนวหวแมมอขางขวากดทขอมอขางขวาของผ เรยนใชนวช นวกลาง นวนาง นวกอย กดทฝามอของผ เรยนใหแบฝามอหงายแลวใชมอขางซายปรบเหลยมแขนของผ เรยนใหอยในระดบทวงทาทถกตอง



ภาพท 8 วธดนเอว (ทมา: พจนมาลย สมรรคบตร)

การสาธตและอธบายเทคนควธการดนเอว ดนหลง ดนไหล ในทานอน ทงตวพระและตวนาง โดยก ามอขางขวาใชปลายนวหวแมมอกดไปทเอวของผ เรยน ใชนวและฝามอขางซายดนไหลของผ เรยน

ภาพท 9 ทานงตวนาง (ทมา : พจนมาลย สมรรคบตร)


80

การแกไขทานงตวนาง โดยใชมอขางขวาปรบการวางฝามอของผ เรยนใหวางราบไวบนหนาขาเชดเฉพาะปลายนวมอ แลวใชมอขางซายปรบต าแหนงการวางเทาใหสนเทาขางซายของผ เรยนวางใหตรงกบขอเทาขางขวาแลวเชดปลายนวเทา

นกศกษาสาขาวชานาฏศลปไทย (ค.บ.) ภาคเรยนท 2/2558

ภาพท 10 ทากาวเทาไขว (ทมา: พจนมาลย สมรรคบตร)

การแกไขทาโดยยนทงน าหนกตวทเทาซายใชสนเทาขวาวางลงกบพนแลวใชนวเทาขางขวาดนสนเทาของนกศกษาใหไดระดบ ใชฝามอขวาดนหวไหลนกศกษาดวย



ภาพท 11 กระดกหลง (ทมา: พจนมาลย สมรรคบตร)

การแกไขทาโดยยนยอเขาทงน าหนกตวไปทเทาขวา กาวเทาซายไปขางหนาใชหวเขาซายดนหนาขาของนกศกษา ใหถบหนาขาไปขางหลงใหมากๆ ตอดวยใชนวช-กลาง-นาง-กอยขางขวา กดฝาเทาใชนวหวแมมอกดทขอเทาเพอหกขอเทาใหปลายนวเทาของนกศกษาชลงพน ผ สอนใชฝามอซายดนเหนอหนาอกของนกศกษาไมใหโนมล าตวไปขางหนา จากการเรยนการสอนในชนเรยน ผสอนไดใชนาฏยศพทและภาษาทา ปพนฐานเบองตนใหนกศกษาสาขาวชานาฏศลปไทย รนท 1 ของหลกสตร ครศาสตรบณฑต พ.ศ.2555 ในระดบชนปท 1 มนกศกษาจ านวน 54 คน และจากการทผสอนไดตดตามสงเกตพฤตกรรมการเรยนในชนเรยนตงแตระดบชนปท 1 ถงระดบชนปท 4 พบวา นกศกษามความสามารถน าองคความรการใชนาฏยศพทและภาษาทาไปใชเปนพนฐาน รบองคความรในรายวชาทกษะปฏบตจากอาจารยทกๆ ทานทไดถายทอดทาระบ า ร า ฟอน เซง ในชดการแสดงตางๆ


82

ทหลากหลายไดอยางถกตองมากขน โดยเฉพาะในระดบชนปท 4 ภาคเรยนท 1/2558 ในรหสวชา TD02303 ภมปญญาทองถน นาฏศลปศกษา คณาจารยในสาขาวชาศลปะการแสดงไดรวมกนก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนดวยการมอบใหนกศกษาเปนรายบคคลและรายกลมไปศกษารบการถายทอดองคความร ภมปญญา ทกษะปฏบต จากผ เชยวชาญทางดานนาฏศลปไทย ทงทเปนผ เชยวชาญของส านกการสงคต กรมศลปากร และทเปนศลปนแหงชาต ในสาขาทเกยวของ โดยนกศกษาเดนทางไปรบการถายทอดการแสดงระบ า ร า ฟอน เซง คนละ 1 ชดการแสดง เชน

ภาพท 12 รบการถายทอด(ทมา: ชยธวช ทพธาน)

นายชยธวช ทพธาน นกศกษาสาขาวชานาฏศลปไทย คณะครศาสตร ไดเดนทางไปรบการถายทอดทาร าชดการแสดง “ฉยฉายศรปนขา” กบ ดร.รจนา พวงประยงค ศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (นาฏศลปไทยละคร) พ.ศ. 2554 สงกดส านกการสงคต กรมศลปากร



ภาพท 13 รบการถายทอด (ทมา: พลลภ รกษาพล) นายพลลภ รกษาพล นกศกษานกศกษาสาขาวชานาฏศลปไทย คณะครศาสตร ไดเดนทางไปรบการถายทอดทาร าชดการแสดง “รถเสนทรงเครอง” กบอาจารยพชรา บวทอง และ อาจารยมณรตน มงด สงกดการสงคต กรมศลปากร

ภาพท 14 รบการถายทอด (ทมา: ชอฟา เหลอด)


84

นางสาวชอฟา เหลอด นกศกษาสาขาวชานาฏศลปไทย คณะครศาสตร ไดเดนทางไปรบการถายทอดทาร าชดการแสดง “เรอมแกลมอ” กบศลปนส ารวม ดสม (น าผง เมองสรนทร) ศลปนแหงชาต (สาขานกแสดงกนตรม พนบาน) พ.ศ.2545

จากกจกรรมรบการถายทอดองคความรระบ า ร า ฟอน เซง จากผทรงคณวฒเสรจตามก าหนดเวลา นกศกษาจ านวน 54 คน ม 28 ชดการแสดง ไดน าองคความรทกษะทางนาฏศลปมาจดแสดงไดสมจรง เพอประเมนทกษะความสามารถของนกศกษาใน “โครงการยทธศาสตรรวบรวมฐานขอมลการแสดงสความเปนเลศนาฏศลปศกษา” โดยไดเชญผทรงคณวฒมาประเมนผลงานการแสดงอนประกอบไปดวย ดร.รจนา พวงประยงค ศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (นาฏศลปไทย - ละคร) พ.ศ.2554 ดร.ไพโรจน ทองค าสก จากส านกการสงคต กรมศลปากร ดร.ยทธศลปจฑาวจตร ผศ.ดร.ปทมาวด ชาญสวรรณ ผศ.ดร.อรารมย จนทมาลา จากมหาวทยาลยมหาสารคาม และ อ.จฑาภรณ สวรรณราช อ.เรองชย นากลาง จากวทยาลยนาฏศลปกาฬสนธ ซงผสอนไดประมวลรปภาพการแสดงบางสวนเมอวนเสารท 26 กนยายน 2558 ณ หองประชมชน 2 ส านกศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน มาน าเสนอดงน



ภาพท 15 ประเมนผลการแสดง (ทมา: มนศกด เรองเดช)

หลงจากคณะกรรมการประเมนทกษะการแสดงนาฏศลปทง 28 ชด เสรจสน คณะกรรมการผ ทรงคณวฒและคณาจารยผ เกยวของไดบนทกภาพ


86

รวมกบนกศกษาทง 54 คน ดร.รจนา พวงประยงค ศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (นาฏศลปไทย - ละคร) พ.ศ.2554 ไดแสดงความคดเหนตอกจกรรมการแสดงของนกศกษาวา

“ขอชนชมนกแสดงทกคนไมคาดคดวานกศกษานาฏศลปทอดรจะมฝมอสบสานระบ า ร า ฟอน เซง ไดอยางสวยงามทกชดการแสดง แสดงวานกศกษามพนฐานการใชนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปทแขงแรง ขอใหรกษาระดบความสามารถพฒนาฝมออยเสมอ น าความรไปสบทอดใหถกตอง แมนย า แตอยาลมทบทวนการใช นาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปนะ” (รจนา พวงประยงค, 2558)

ภาพท 16 รจนา พวงประยงค (ทมา: ชยธวช ทพธาน)



ภาพท 17 กราบคร (ทมา: ชยธวช ทพธาน) จากความเหนของ ดร.รจนา พวงประยงค ในขางตน จะพบไดวาการฝก

ทกษะปฏบตขนพนฐานการใชนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปมความส าคญตอบทเรยนเบองตนมาก เมอนกศกษามพนฐานนาฏศลปไทยทแขงแรง แมนย า ถกตอง การแสดงระบ า ร า ฟอน เซง ในชดการแสดงตางๆ กจะมความสวยงามและสมบรณมากยงขน ท าใหระดบความสามารถของนกศกษาอยในเกณฑมาตรฐานเปนทยอมรบของชมชนทกระดบ อนจะเหนไดจากการตอบรบของหนวยงานทงภาครฐบาลและภาคเอกชนในจงหวดอดรธาน ซงตางใหการยอมรบในความสามารถและผลงานการแสดงของนกศกษา ท าใหนกศกษามรายไดจากกจกรรมการแสดง และน าชอเสยงมาสมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน


88

อภปรายผลการศกษา ในบทความเรองกระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย ผ สอนมงเนนถงการปรบเพมว ธการถายทอดองคความรในหวขอนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลป ฝกปฏบตอยางเดยวคงไมพอ กจกรรมการเรยนการสอนในชนเรยน อาจารยผสอนนาฏศลปไทย ควรศกษาหลกและวธการแกไขทาทางใหครบ การใชนาฏยศพททง 5 หมวด และการใชภาษาทานาฏศลปทง 4 หมวด ใหครบทกค าศพทและทกแมทานาฏศลป โดยศกษาวธการใชนวจบมอ วธการตงวง วธการลอแกว ระดบการทอดล าแขน ระดบต าแหนงของปลายนวมอ การยนทงน าหนกตว การถายโยงน าหนกตว เหลยมล าขา ต าแหนงการวางฝาเทา วธการจรดเทา วธการประเทา วธการ แยกเทา ระดบการยกเทา วธการกาวเทา วธการกระทงเทา วธการกระดกเทา เปนตน ทงทาทางของตวพระและตวนาง ใหถกตองแมนย าตามหลกของนาฏศลปไทย นอกจากนาฏยศพทแลวอาจารยผสอนตองแมนย า ในการใชภาษาทานาฏศลป ตความหมาย ปฏบตสาธต ทาทางแมทาใหถกตองตามความหมาย เชน ทารบ ทาสงใหไป ทาชวยเหลอ ทาค าจน ทาเดน ทาราบคาบ ทาพรงพรอม ทากลาหาญ ทาครอบครอง ทาแสงสวางไสว ทารก ทาโกรธ ทาชวราย ทายงใหญ ทากระนนร ทายวยวนใจ ทาปกเกลา ทาโศกเศรา ทาสดดม ทาบายเบยง เปนตน และตองศกษาภาษาทาทไมมความหมายเฉพาะบท เชน ร าหนาพาทยดวย และยงตองศกษาขนบของละครร า เกณฑการใชทาบงคบตองปฏบตดวยมอซายเทานน ม 5 แมทาไดแก ทาปองหนา ทาตวเรา ทาโอด ทายม ทาอาย ใหถกตองแมนย าทงลลาทาทางของตวพระและตวนาง โดยศกษากลวธหรอเทคนคการใชมอและเทาของอาจารยผ สอนกดตามจดตางๆ ของรางกาย


89 กระบวนการเพอพฒนาการฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปในชนเรยนวชานาฏศลปไทย นกศกษาใหวางต าแหนงทวงทาของแมทาในระบ า ร า ฟอน เซง ใหสวยงาม

ถกตองตามหลกของแมคร พอครในศาสตรนาฏศลปทมปรากฏใชสบทอดมาจนถงปจจบนน

สรป ส าหรบพนฐานของศาสตรนาฏศลปนน ผ สอนเหนวาควรจดใหมกระบวนการเพอพฒนาบทเรยนในการใชนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปอยในชนเรยน ทงน กเพอเปนการชวยปรบและเพมกลวธหรอเทคนคในการแกไขทวงทาของนกศกษาใหถกตอง ขณะเดยวกน อาจารยผ สอนกใชความรความช านาญของตนในการชวยแกไขสวนตางๆ ในรางกายของนกศกษาในขณะตงทาฝกนาฏยศพทและภาษาทานาฏศลปใหมความถกตอง นอกจากน อาจารยผสอนควรตระหนกในความเขาใจตอการถายทอดเพอใหการฝกนกศกษาทง 2 สาขาวชามความรถงกลวธหรอเทคนคในการแกไขทวงทาดวยตนเอง อนจะท าใหผ เรยนสามารถน าพนฐานหลกในการแสดงระบ า ร า ฟอน เซง ทถกตองไปใชในการประกอบอาชพทางการแสดง และเปนผ สบสานศาสตรนาฏศลปใหถกตองสคนรนหนงไปยงคนอกรนหนงใหคงอยอยางวฒนาถาวรตอไป

เอกสารอางอง เฉลย ศขะวณช. (2544). อนสรณเนองในพธพระราชทานเพลงศพ. กรงเทพฯ: บพธการพมพ, (บตร ธดา)จดพมพใหคณแมเฉลย ศขะวณช ศลปน แหงชาต สาขาศลปะการแสดง (นาฏศลป). ทศนา แขมมณ. (2552). ศาสตรการสอน. พมพครงท 9 กรงเทพฯ: ดาน สธาการพมพ.


90

ธนต อยโพธ. (2516). ศลปะละครร าหรอคมอนาฏศลปไทย. กรงเทพฯ: ศวพร. พจนมาลย สมรรคบตร. (2538). แนวการคดประดษฐทาร าเซง. อดรธาน: มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. มนศกด เรองเดช. (2538). รายงานผลการประเมนโครงการยทธศาสตร รวบ รวมฐานขอมลการแสดงสความเปนเลศดานนาฏศลปศกษา ครง ท 2. อดรธาน: คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. ลมล ยมะคปต. (2526). อนสรณงานพระราชทานเพลงศพ. กรงเทพฯ: กรม ศลปากร. สจบตร. (2558). สบงานศาสตร สานงานศลป สศลปนความเปนคร ภม ปญญาทองถน นาฏศลปศกษา รนท 89 ในโครงการยทธศาสตร รวบรวมฐานขอมลการาแสดงสความเปนเลศดานนาฏศลป ศกษา ครงท 2. อดรธาน: คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. อาคม สายาคม. (2525). รวมงานนพนธ. กรงเทพฯ: กรมศลปากร. กรมศลปากร จดพมพเนองในงานพระราชทานเพลงศพ นายอาคม สายาคม โปรด เกลาเปนผประกอบพธไหวคร(นาฏศลป). สมภาษณ ฉววรรณ ค าภลา. (2553). สมภาษณ. ครช านาญการ โรงเรยนยางหลวงพทยาคาร อ าเภอเมอง จงหวดหนองบวล าภ. รศม จนทเมอง. (2553). สมภาษณ. ครช านาญการ โรงเรยนบานวงสะพง อ าเภอวงสะพง จงหวดเลย.

พจน์มาลย์ สมรรคบุตร photchaman...

Documents