นนทนจต (LEISURE): แนวคดทควรทำ�คว�มเข�ใจใหถองแทประพฒน ลกษณพสทธ1

คว�มนำ�หลงจากทไดเคยนำาเสนอบทความทางวชาการเรอง นนทนจต “

(Leisure): คำาไทยคำาใหม ไปเมอหลายปทผานมา มการปรบปรงเลก”นอยเมอปสองปทผานมา สำาหรบครงน วตถประสงคสำาคญของการเขยนบทความเรองน กเพอทจะไดนำาเสนอรายละเอยดในองคประกอบของคำาวา นนทนจต “ (Leisure)” ใหมากขน เพอทผทอยในวงวชาการนนทนาการ (Recreation) ปจจบน จะไดเขาใจความหมายและความคดรวบยอดเกยวกบคำาคำานใหเปนทเขาใจ มองเหนความตางระหวางคำานกบคำาวา นนทนาการ อนจะเปนแนวทางสำาคญในการสงเสรมและพฒนาวชาการดานนนทนจตศกษา (Leisure Study) ในอนาคต ใหเปนทเขาใจกนอยางแพรหลายและลกซงยงขน และเพอเปนแนวทางสำาหรบการนำาวชาการดานนไปใชในการพฒนาประชากรของชาตใหเจรญกาวหนาเปนกำาลงสำาคญในการพฒนาประเทศชาตในโอกาสตอไป ดงทเคยกลาวไวแลวในบทความขางตน

นนทน�ก�ร นนทนจต นนทนจตศกษ� หม�ยถงอะไรผเขยนจะไมขอกลาวถงความหมายของคำาวา นนทนาการ ทมนก

วชาการหลายทานไดใหความหมายไว แตใครขอสรปประเดนในหวขอนเพอเปนความคดรวบยอด (Concept) ตามแนวคดและปรชญาของผเขยน ซงกอนทจะกลาวถงในรายละเอยด ผเขยนใครขอนำาเสนอผลการคนควาเกยวคำา สนทนาการ “ ” (ซงเปนคำาทใชกอนหนาคำาวา นนทนาการ“ ”) ทมผอางองวาทานนนทานนเปน

1 เจาหนาทของรฐผรบบำาเหนจบำานาญ คณะวทยาศาสตรการกฬา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผคดคำาขน จากการขอความอนเคราะหจากฝายบรการชวยคนควาวจย หอ

สมดกลาง  ศนยวทย-ทรพยากร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอตรวจสอบวาทานใดเปนคดคำาคำานขน ซงจากหนงสองานพระราชทานเพลงศพ หมอมพรอยสพณ วรวรรณ ณ อยธยา วนท 16 สงหาคม 2525 พบวา คำาวา “สนทนาการ” เปนคำาท พลตร พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ เปนผทรงคดคำานขน (ดงสำาเนาเอกสารในหนาถดไป)

2

3

คำาวา นนทนาการ (Recreation) หมายถง กจกรรม (Activity) ทบคคลเขารวม ทงดวยความสมครใจและไมสมครใจ ทงในเวลาวางหรอในเวลาทไมวาง (หมายถงเวลาทเปนความจำาเปนทจะตองเขารวมในกจกรรมนนทนาการ (Recreation Activity) ทมผนำากจกรรมนนทนาการ (Recreation Leader) มาจดดำาเนนการ เพราะเปนสวนหนงของโครงการการฝกอบรม หรอเปนสวนหนงของกจกรรมทผสอนนำามาใหผเรยนไดเขารวม เพอสรางความผอนคลาย และอน ๆ) ผลจากการเขารวมในกจกรรมทมผจดใหนน อาจจะทำาใหไดรบความสนกสนาน บางครงอาจทำาใหไดรบความร ทกษะ และประสบการณ เพมเตม จนนำาไปสภาวะทเรยกวา นนทนจต (Leisure) ผทอยในภาวะ (State) นจะเขารวมกจกรรมนนทนาการทตนเองมเสรทจะเลอก (Freedom of Choice) อนเกดขนจากแรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) ของตนเอง กจกรรมนนทนาการทเลอกเขารวมนนเหมาะสม หรออาจมความทาทายกบทกษะและความสามารถของตนเอง ทำาใหการเขารวมกจกรรมนน ๆ ดำาเนนไปดวยความพงพอใจ อยางมประสทธภาพและประสทธผล (Flow) และผเขารวมเองนนจะเปนผกำาหนดหรอจะเปนผทตดสนใจดวยตนเองวาจะเขารวมกจกรรมนน ๆ ตอไป หรอจะหยดการเขารวมกจกรรมนน ๆ ทนทหรอไมกได (Self Determination) กจกรรมทเขารวมนน ตอไปจะขอเรยกวา กจกรรมนนทนจต (Leisure Activity) อนเปนกจกรรมทมลกษณะเดยวกนกบการมภาวะนนทนจตนน

จากทกลาวขางตน ประสบการณนนทนจต (Leisure Experiences) ทผเขารวมไดรบจะมคณภาพมากกวาทจะไดรบจากการเขารวมในกจกรรมนนทนาการ ทเรยกวา ประสบการณนนทนาการ (Recreation Experiences)

คำาสดทายทจะขอกลาวถงคอคำาวา นนทนจตศกษา (Leisure Study) ซงอาจมความหมายออกไปเปน 2 แนวทาง แนวทางแรกจะ

4

หมายถง ศาสตรสาขาหนงในระดบปรญญาบณฑตหรอระดบบณฑตศกษาในบางมหาวทยาลย ทเรยกวา นนทนจตศาสตร (Leisure Studies) หรอในบางมหาวทยาลยอาจเรยกสาขาวชานวา พฤตกรรมนนทนจต (Leisure Behavior) เชน สำานกวชาสขศกษาพลศกษาและนนทนาการ ของมหาวทยาลยอนเดยนา แหงเมองบลมมงตน จดการศกษาระดบบณฑตศกษาสาขาวชาน สวนแนวทางทสองนน ความหมายของนนทนจตศกษาจะออกไปในแงของการจดการศกษาทางดานนนทนจตใหแกกลมบคคลผดอยความสามารถ (Persons with Disabilities) ซงกลมบคคลนไมจำาเปนวาจะตองเปนคนพการ (ทพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ฉบบป พ.ศ. 2542 ใหคำาแปลคำา พการ วา เปนคำาวเศษณ (ว.) แปลวา เสยอวยวะมแขนขาเปนตน, เสยไปจากสภาพเดม, เชน แขนพการ ตาพการ, บางทใชเขาคกบคำา พกล เปน พกลพการ. (ป., ส. วการ)) แตอาจจะหมายถง ผสงวย เดกไรบาน ผปวยในโรงพยาบาล ผตองขงในเรอนจำาหรอในสถานกกกน เปนตน ผเขยนมความคดเหนวา นนทนจตศกษาควรเปนรายวชาหนงสำาหรบนกเรยนในโรงเรยนทจะใหความรความเขาใจทกษะและประสบการณทางดานนนทนจตแกนกเรยน เพอทนกเรยนจะไดมความตระหนกในเรองของเวลาวาง (เวลาวาง เปนคำาแปลหนงของคำาวา Leisure) (Leisure awareness)

คงมหลายคนอาจสงสยวา ทำาไมตองเปน นนทนาการศาสตร “ ”และ นนทนาการศาสตร เปนกลมวชาหนงในหลกสตรวทยาศาสตร“ ”บณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬาไดอยางไร ทำาไมไมเปนนนทนาการการกฬา หรอกฬานนทนาการ เหมอนกลมวชาอน ๆ ทมคำาวา กฬา อยตอทายชอกลมวชา “ ” (ยกเวน กลมวชาวทยาศาสตรสขภาพ) เพราะเปนกลมวชาทอยในสำานกวชาวทยาศาสตรการกฬาทมคำาวา กฬา อยในชอของสำานกวชา “ ” (คำาวา สำานกวชา หรอภาษา“ ”องกฤษใชคำาวา “School” เปนการแบงและเรยกชอหนวยงานภายใน

5

ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ตามพระราชบญญตจฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. 2522 โดย ศาสตราจารย ดร. เทยนฉาย กระนนทน อธการบดในขณะนน สำานกวชาฯ มฐานะเทยบเทากบคณะ อน ๆ ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย สามารถผลตบณฑตไดตงแตระดบปรญญาบณฑต จนถงระดบปรญญาดษฎบณฑต เพยงแตไมมภาควชาเทานน ปจจบนไดเปลยนสถานภาพเปนคณะวทยาศาสตรการกฬา ตามมตทประชมสภาจฬาลงกรณมหาวทยาลยครงท 718 เมอวนท 26 พฤศจกายน 2552 ซงไดลงประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท 127 ตอนพเศษ 16 ง ลงวนท 1 กมภาพนธ 2553 ทำาใหมผลบงคบใชตงแตวนท 2 กมภาพนธ 2553) จากการสอบถามผมสวนเกยวของกบการจดตงสำานกวชาวทยาศาสตรการกฬาและหลกสตรวทยาศาสตรบณฑตของสำานกวชาวทยาศาสตรการกฬา ทำาใหทราบความเปนมาเปนไปของการมกลมวชานนทนาการศาสตรอยในหลกสตร [ทงหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬา พ.ศ. 2541 และหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬา (หลกสตรปรบปรง พ.ศ. 2546)] พอสรปไดวา เนองจาก สำานกวชาวทยาศาสตรการกฬาไดรบการพฒนาขนมาจากภาควชาพลศกษา คณะครศาสตร ทประกอบไปดวยโปรแกรมวชาพลศกษา โปรแกรมวชาสขศกษา และโปรแกรมวชานนทนาการ เมอไดรบการพฒนาแลวกควรจะมสาขาวชาของทงสามโปรแกรมอยดวย โดยโปรแกรมวชาพลศกษากเปนกลมวชาวทยวธการกฬา โปรแกรมวชาสขศกษากเปนกลมวชาวทยาศาสตรสขภาพประยกต และโปรแกรมวชานนทนาการกเปนกลมวชานนทนาการศาสตร (มคำาวา ศาสตร มาตอ ขางทายคำาวา นนทนาการ เพราะ“ ” “ ”สงกดคณะทเกยวของกบ วทยาศาสตร นนประการหนง“ ” -ผเขยน แตเหตผลทสำาคญกวากคอความเปนมาและพฒนาการของการศกษาคนควาทยาวนานจนกลายมาเปนศาสตรทมความสำาคญในปจจบน

6

สามารถผลตบณฑตเขาสอาชพทางดานนนทนาการอนมลกษณะของความเปนอาชพทเปนทยอมรบ ซงเปนไปตามเกณฑ 5 ประการ ไดแก (1) มองคความรทเปนระบบ (Systematic Body of Knowledge) (2) ม Professional Authority ทไดรบจากองคความรในขอท (1) (3) เปนทยอมรบของสงคม in which it functions (4) มจรรยาบรรณวชาชพ และ (5) ม Professional culture based on shared values and traditions (Hartsoe, C. (1973). Recreation: A Professional Transition. Park & RecreationB 8(6). อางถงใน คอรเดส และ อบราฮม, Applications in Recreation & Leisure for Today and the Future, 1996) แมจะไมมคำาวา การ“กฬา แต นนทนาการ กเปนศาสตรทสำาคญสำาหรบการสงเสรมและ” “ ”พฒนาการแสดงความสามารถของนกกฬาใหถงจดสงสด (Peak Performance) ไดเชนกน หากไดนำาสาระสำาคญ (Essences) ของศาสตรดานนนทนาการมาใชอยางถกตอง นอกจากนน ตวอยางปญหา เชน การเลกเลนกฬากลางคนของนกกฬาทมความสามารถสงบางคน ทเรยกกนวา เบอรน เอาท (Burn Out) ทำาใหเปนนกกฬาทขาดความกระฉบกระเฉง มความสามารถลดลงเหมอนไฟทมอดดบ ไมสามารถเลนกฬานน ๆ ไดอกตอไป นบเปนปญหาประการหนงททำาความหนกใจใหกบผบรหารสมาคมกฬาของชาต ตวนกกฬาเองและผเกยวของ ปญหาดงกลาวอาจเกดขนขณะทกำาลงเปนนกกฬาทสามารถสรางชอเสยงใหแกประเทศชาตและสมาคม อาจจะเรมตนจากปญหาเลก ๆ ทไมสามารถสงเกตเหนได จนมอาการกำาเรบรนแรง เมอแสดงออกหรอปรากฏอาการขนกสายไปเสยแลว ซงจากปญหาทกลาว หากไดมการพดคยกบนกกฬา ซกถามทกขสขกนอาจทำาใหทราบปญหา จะไดหาทางปองกนและแกไข ซงนนทนาการศาสตรกมศาสตรทเกยวกบการบำาบดทเรยกวา นนทนาการบำาบด “ ” (Therapeutic Recreation) ทจะนำามาใชใน

7

การบำาบดรกษา อกทง นกกฬาทเบอรน เอาท ไปแลว กอาจมปญหานน ๆ ตดตวไปดวย นบเปนความทกขใจทควรไดรบการแกไขเปนอยางยง กสามารถนำานนทนาการบำาบด มาใชในการบำาบดรกษาได ทำาใหการผลตบณฑตวทยาศาสตรการกฬาทำาไดครบวงจรสมบรณแบบมากยงขน อกประการหนง กฬาซงถอเปนกจกรรมนนทนาการทมความจำาเปนและมคณคาและประโยชนอยางมากมายสำาหรบการสรางความพงพอใจ การพฒนาอารมณสข ลดความเครยด เปนตน จำาเปนตองมการบรหารจดการทด ดงทภาควชาการจดบรหารพนทสำาหรบนนทนาการและนนทนาการ (Department of Recreation and Park Administration) สำานกวชาสขศกษาพลศกษาและนนทนาการ มหาวทยาลยอนเดยนา ณ เมองบลมมงตน ไดจดใหมหลกสตรการจดการกฬานนทนาการ (Recreational Sports Management) ระดบบณฑตศกษาขน แสดงวากจกรรมของนนทนาการจำาเปนตองมศาสตรทมปรชญา หลกการและการปฏบต (Philosophies, Principles and Practices) หรอพดงาย ๆ วาม ศาสตร ทตอง“ ”นำามาใชในการจดการ ตองมการศกษาคนควาวเคราะหสงเคราะหและวจย และสามารถนำามาประยกตใชไดเชนเดยวกบ กลมวชาการจดการการกฬาทสำานกวชาวทยาศาสตรการกฬา จดใหมการเรยนการสอนอย ทำาใหสำานกวชาวทยาศาสตรการกฬาเปนสถาบนการศกษาแหงแรกและมความภาคภมใจทเรยก นนทนาการ วา นนทนาการศาสตร “ ” “ ”(Recreation Sciences) และกำาหนดใหกลมวชา นนทนาการ“ศาสตร เปนกลมวชาหนงในหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาวชา”วทยาศาสตรการกฬา ดงกลาว

ทำ�ไมตอง นนทนจต“ ”ผเขยนไดพยายามคดวเคราะหสาระของคำาจากทฤษฎ ปรชญาและ

หลกการทเกยวของ ความคดกมาสะดดอยทคำาในภาษาองกฤษทเปน

8

แนวคดของคำาคำาไทยคำาใหมนในแงหนง นนคอ State of Mind หรอภาวะของจต ทคดวานาจะเปนสาระของคำาไทยทเหมาะทสด กเลยสรปวานาจะเปนคำาไทยคำานสำาหรบคำาภาษาองกฤษ Leisure คอคำาวา นนทนจต เนองจากเรามคำาวา นนทนาการ ทมคำาวา นนทน ซงมความ“ ” “ ”หมายเดยวกนกบคำาวา นนทน ใน นนทนจต อยแลว สวนเหตผลท“ ” “ ”วาทำาไมตองเปนคำาน ผเขยนกจะพยายามกลาวถงเพอเปนจดเรมตนสำาหรบการวพากษของผทเกยวของกบวงวชาการดานนนทนาการศาสตรกนตอไป ประเดนสำาคญตอมากคอ ผเขยนมความคดเหนวาเรานาจะตองมาทำาความเขาใจกบคำาวา นนทนาการ และ นนทนจต กน“ ” “ ”อกมาก เพราะความเขาใจของคนสวนมากเมอกลาวถงคำาคำานกมกจะมองภาพวาเปนการใหผทมาอยรวมกนไดเลนเกมหรอรองเพลงหรอมกจกรรมทสรางความสนกสนานครกครนเฮฮาในเวลาวาง หรอมความคดรวบยอดเกยวกบคำาวา นนทนาการ วาเปนกจกรรมทสรางความ“ ”สนกสนาน เปนงานอดเรก ทมกจกรรมอยประมาณสบกลมกวาหรอขนอยกบแนวความคดของแตละคนวาจะเปนกกลมกจกรรม รวมทง อกหลายคนทผเขยนไดเคยพดคยดวยมกจะกลาววา ไมเหนมอะไร “ ”เปนตน ซงเปนจดททำาใหผเขยนคดวานาจะตองมการทำาความเขาใจกนใหถองแทและถกตอง และผเขยนถอเปนโอกาสดในการเสนอคำาไทยคำาใหมเพอใชใน วงวชานนทนาการศาสตรกนตอไปดวย

นนทนจต ต�งกนหรอเหมอนกนกบ นนทน�ก�ร หรอไม อย�งไรในภาษาตางประเทศมการใชคำาสองคำานสลบหรอใชแทนกนบอย ๆ

คำาวา นนทนจต หรอ Leisure น พจนานกรมออนไลนของ MSN Encarta-Dictionary กลาววา เปนคำานาม แปลวา เวลาวางจากการทำางาน สามารถเขารวมกจกรรมทสรางความสนกสนานได เปนคำาทมการใชมาตงแตศตวรรษ ท 13 เปนคำาในภาษาทองถนของฝรงเศส (Via Old French dialect) คอคำาวา leisour  ทแปลวา การ

9

อนญาตยนยอม หรอถาแปลตามตวอกษรกแปลวา ไดรบอนญาต “ ”เปนคำาทผนแปรมาจากคำาวา leisi ซงเปนคำาในภาษาลาตนวา licere ซงเกยวกบความเปนมาและความหมายของคำาน ผเขยนจะไดกลาวใหละเอยดยงขนในตอนตอไป เพราะเปนประเดนหลกทผเขยนตองการจะเสนอในการเขยนบทความครงน

สวนคำาวา นนทนาการ หรอ Recreation ซงเปนคำานามเชนกน เพงมใชในศตวรรษท 14 แปลวา กจกรรมทบคคลเขารวมเพอการบนเทงและการผอนคลาย หรอสงททำาใหใจและกายสดชนหลงจากการทำางาน โดยเฉพาะอยางยงหากไดเขารวมในกจกรรมทสรางความสนกสนานเพลดเพลนใจ (Amusement) ดงนน จากคำาแปลตามพจนานกรมดงกลาวจงถอไดวา ความหมายทคนสวนใหญเขาใจนนถกตองแลว และเพอเปนการปพนฐานสำาหรบประเดนทผเขยนตองการเสนอ จงใครขอเสนอความหมายและแนวคดของนนทนาการ เพอททานผอานจะไดทบทวนถงคำาทเราใชกนมากอน

คว�มหม�ยและแนวคดทเกยวของกบนนทน�ก�รนนทนาการเปนศาสตรทวาดวยการพฒนาคณภาพชวต โดยการ

เขารวมในกจกรรมทมรปแบบ/ประเภทตาง ๆ ทมอยอยางมากมายและหลากหลาย ตามความตองการความสนใจและสมครใจ และในเวลาวางหรอในเวลาอสระ

ความหมายของนนทนาการนนมผกลาวถงมากมายและแตกตางกนไป ดงน

1. นนทนาการ หมายถง การทำาใหรางกายสดชน หรอการทำาใหรางกายไดสรางพลงขนมาใหม (Re-fresh or Re-create) อนเปนความหมายดงเดม

10

2. นกการศกษา และนกสงคมศาสตรใหความหมายวา นนทนาการ หมายถง กจกรรม “ ” (Activities) ซงมชนดประเภท

และรปแบบกจกรรมทหลากหลาย 3. นนทนาการ หมายถง กระบวนการ (Process) กลาวคอ ในการพฒนาประสบการณ หรอ

พฒนาคณภาพชวตของบคคลหรอสงคมโดยอาศยนนทนาการตองกระทำาเปนกระบวนการ ผลจากการเขารวมในกระบวนการ เรยกวา ประสบการณ

4. นนทนาการ หมายถง สวสดการสงคม (Social Welfare) ทรฐและผบรหารทองถนจะตองมหนาทจดใหบรการแกชมชน เพอใหประชาชนมความเปนอยทด

ความหมายของคำาวา นนทนาการทคนสวนมากรจกกนด มความเกยวของกบกจกรรม หรอการมกจกรรมเปนองคประกอบทสำาคญของความหมาย ซงโดยเนอแทแลว นนทนาการมความหมายมากกวาการเปนกจกรรม เพราะนนทนาการชวยทำาใหเกดการฟ นคนสสภาพเดมของพลงรางกายและจตใจ ทำาใหรางกายและจตใจเกดความสมดล

ทม�ของคำ� นนทนจต แนวคด คว�มหม�ยและคำ�ทเกยวของ“ ”นนทนจต เปนคำาทผเขยนคดขนไดเมอครงไปเขารบการศกษา

อบรมเกยวกบ นนทนาการบำาบด ทมหาวทยาลยอนเดยนา บลมมง“ ”ตน รฐอนเดยนา ประเทศสหรฐอเมรกา ระหวางเดอนสงหาคมถงธนวาคม 2546 เปนคำามาจากคำาในภาษาไทยวา นนทน อนเปนคำาท“ ”เปนทงคำาในภาษาบาลและภาษาสนสกฤต และเปนคำานาม มคำาแปลวา ความสนก ความยนด ความรนเรง (พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ. 2530, หนา 272) มาสมาสกบคำาวา จต ทเปนคำานาม มคำา“ ”แปลวา ใจ สงทมหนาทร คด และนก (พจนานกรมฉบบ

11

เฉลมพระเกยรต พ.ศ. 2530, หนา 144) เมอนำาคำาแปลของคำาทงสองมารวมกนนาจะแปลวา ใจทมแตความสนกสนานรนเรงยนด“ ”

คว�มหม�ยของนนทนจตดงทไดเคยกลาวถงเกยวกบคำาวา Leisure ทผใชคำานสวนใหญ

มกจะคดกนถงแตความหมายทวา เวลาวาง ยกเวน นสตนกศกษาใน“ ”สถาบนการศกษาตาง ๆ ทมการผลตบณฑตในสาขาวชาพลศกษา ซงจะหมายรวมถงบณฑตในสาขาวชาสขศกษาและสาขาวชานนทนาการ และนสตนกศกษาทลงทะเบยนเรยนรายวชาทเกยวของกบนนทนาการ เชน นนทนาการขนนำา คายพกแรม การเปนผนำานนทนาการ เปนตน รวมถงผทมความสนใจใฝรเทานนท (บางคนอาจ) จะทราบถงความหมายของคำาวา Leisure (ซงผเขยนจะเขยนคำานเปนภาษาไทยวา นนทนจต ตงแตบดนเปนตนไป) ทลกซงมากกวาคำาวา เวลาวาง และมากความ“ ”หมายขน

ในป 1899 เวบเบลน (Veblen, 1953 อางถงใน Kelly, 1996) ใหคำาจำากดความของคำา นนทนจตวาเปนการใชเวลาไปโดยเปลาประโยชน

แคพแพลน (Kaplan, 1975) ไดใหคำาจำากดความของคำานนทนจต โดยแบงออกเปน 6 ประเภท คาแพลนยอมรบวาคำาจำากดความทจะกลาวไมไดเรมมาจากพนฐานทจะนำาไปสการสรปเดยวกน ตวอยางเชน คำาจำากดความทเกยวของกบ Humanistic or Classic เรมตนจากความคดรวบยอดของ Humanity และตองการอสระจากสงทเปนความจำาเปน ในแงของการบำาบด (Therapeutic Approach) มสมมตฐานวา คนบางคนมสขภาพดอยกวา และนนทนจตจะดสำาหรบพวกเขา ในแงของรปแบบทเนนปรมาณ (Quantitative Model) จะกลาวถงเวลาทถกใชวาใชไปอยางไร ในแงทเกยวกบความคดดานสถาบน (Institutional Concept) จะกลาวถงหนวยงานททำาหนาท

12

ตาง ๆ ภายในระบบของสงคมทนนทนจตควรจดใหบรการโดยโรงเรยน ครอบครว โบสถ เศรษฐกจ และจงหวด/รฐ ในแงของความคดรวบยอดทเกยวกบทฤษฎความร (Epistemological Conception) มพนฐานอยทคณคาทางวฒนธรรม และในแงของสงคม (Sociological Approach) เรมตนจากความเชอทวา คำาวา นนทนจตและคำาอน ๆ ถกใหคำาจำากดความในบรบททางสงคม โดยผมบทบาททางสงคม (Social Actors) เปนผกำาหนดความหมายให คาแพลนกลาวใหชดเจนขนวา คำาจำากดความมกจะแตกตางกนอยางลบลบตามวสยทศนทแตกตางกนของมนษยและโลก

เมอรฟย (Murphy, 1974) ไดจดประเภทคำาจำากดความของคำาวา นนทนจต ไว 6 ประเภท คลายกบทคาแพลนไดกลาวมาแลว ไดแก

1. เวลาทสามารถใชไดตามตองการ (Discretionary Time) นนทนจตในฐานะของเวลาทเหลอ

จากการทำางานในหนาทและภาระกจตามความจำาเปนของมนษย2. เครองมอทางสงคม (Social Instrument) นนทนจตใน

ฐานะสอไปสเปาหมายทางสงคม เชน การบำาบดการเจบปวย (Therapy for the ill) เปนหนทางไปสการมสวนรวมทางสงคม เปนการพฒนาทกษะ และเปนการทำาหนาททางสงคมใหสมบรณ (Fulfillment of Social Functions)

3. ชนทางสงคม เชอชาต และอาชพ (Social Class, Race, and Occupation) นนทนจตในฐานะ

ทถกกำาหนดโดยสงคมและมรดกทางสงคม รปแบบการกำาหนดเปนพนฐานของการวจยเกยวกบการทำานายการเขารวมกจกรรม และ ดงนน ทกลาวนจงมใชคำาจำากดความแตเปนสมมตฐานทางสงคม (Sociological Assumption)

4. ความหมายดงเดม (Classic) นนทนจตในฐานะทเปนภาวะของความเปนอสระ สภาวะ “ ”

13

ของจตวญญาณ และ เปาหมายทบรรลไดยาก5. การตอตานผถอลทธเอาประโยชน (Antiutilitarian) นนทน

จตในฐานะทเปนจดจบในตวเอง ไมใช สงทเปนรองจากการงาน (Not Secondary to Work) เชน การแสดงออกสวนตน (Self-Expression) และ การทำาใหตนเองไดรบความพงพอใจอยางเตมท (Self-Fulfilling Satisfaction)

6. โดยภาพรวม (Holistic) นนทนจตในฐานะของสงทสามารถคนพบไดในสงทไมเคยไดพบ

หรอไมเคยรมากอนจากกจกรรมใดใด ในทกสถานท ดงท เมอรฟย ไดแสดงความคดเหนวา นนทนจต ทแทจรงกคอ ความเปนอสระจากการสนบสนนของตนเองทแสดงออกในกจกรรม (Murphy’s premise is that true leisure is person-enhancing freedom expressed in activity)

จากพจนานกรมเวรดเนต (WordNet Dictionary) ไดใหคำาจำากดความของคำาวา นนทนจต ในฐานะทเปน คำาคณศพท “ ” (adj) วา เปนการวางจากหนาทหรอความรบผดชอบ 

จากการสมมนานานาชาตเกยวกบนนทนจตศกษา (Leisure Education) ทเมองเยรซาเลม ประเทศอสราเอล เมอป ค.ศ. 1993 ไดใหความหมายคำา นนทนจตไววา นนทนจตเปนบรเวณเฉพาะ (Specific Area) ของประสบการณของมนษยทพรอมดวยคณประโยชนของตวมนเอง อนรวมไปถง ความเปนอสระทจะเลอก (Freedom of Choice) ความสรางสรรค (Creativity) ความพงพอใจ (Satisfaction) ความราเรง (Enjoyment) และความพงพอใจและความสขทเพมมากขน (Increased pleasure and happiness)

14

นนทนจต เปนการรวบรวมรปแบบของการแสดงออกหรอกจกรรมทมองคประกอบทางกายภาพ สตปญญา สงคม ศลปะ หรอจตใจทมสภาพเปนธรรมชาตดวยความตงใจทแรงกลาใหเขามากอใหเกดประโยชนสำาหรบการดำารงชวตในฐานะทเปน วถแหงชวต “ ” (WLRA International Charter for Leisure Education. Drafted and Approved at the WLRA International Seminar on Leisure Education, Jerusalem, Israel, August 2-4 1993 and ratified by the WLRA Board, Jaipur, India, Dec. 3 1993.)

นอกจากนน นนทนจต ในฐานะทเปนคำานาม อาจแปลวา เวลาทมอยเพอใชในการทำาสงททำาใหมความสขสบายและความผอนคลาย ดงประโยคตวอยางทวา "His job left him little leisure" โดยมความหมายในคำาภาษาองกฤษวา leisure time หรอ free time, หรอ spare time ทมความหมายวา - to that is free for leisure activities หรอทใชเปนภาษาไทยวา เวลาวาง ทสวนใหญ“ ”เขาใจและใชกนอยในปจจบน

นนทนจต อาจหมายถง เวลาทผเขารวมสามารถเลอกไดอยางอสระ และ/หรอเปนกจกรรมทคดสรรสำาหรบแตละบคคลทไมเกยวของกบงานหรอรปแบบกจกรรมอน ๆ ทนบวาเปนความจำาเปนหรอวาถกบงคบใหกระทำา และเปนสงทคาดวา หลงจากการเขารวมหรอประกอบกจกรรมนน ๆ ไปแลวจะทำาใหเกดความรสกทพงพอใจ มความผกพน มความสข เปนไปเอง โดยตนเอง โดยทไมตองมใครมากระตน ทเกดขนทนท เปนความประหลาดมหศจรรยทเกดขนในใจ หรอเกดจนตนาการ ทำาใหบรรลสมความปรารถนา ไดแสดงออกซงตวตนของตน และมการพฒนาตนเอง อาจกลาววา นนทนจต เปนอาณาจกรของกจกรรมทสำาคญของชวต เปนสาระทจำาเปนสำาหรบการพฒนาตลอดชวต

15

(lifelong development) และเปนความเจรญรงโรจนความผาสกความสขใจของบคคล (personal well-being)

คอรเดส และ อบราฮม (Cordes and Ibrahim, 1996) ไดกลาวถงการใหคำาจำากดความของคำา นนทนจตวา เปนการยากทจะใหคำาจำากดความ เพราะแนวโนมของผใหจะกลาวถงคำาจำากดความในเชงอตนยระดบสง และความหมายของนนทนจตจะแตกตางกนออกไปในแตละวฒนธรรม นกวชาการดานนนทนาการศาสตรจำานวนมากกรสกเสยใจกบความยากทจะใหคำาจำากดความของคำานนทนจตใหเปนทพงพอใจได อยางไรกตาม คอรเดส และ อบราฮม กไดสรปความหมายของนนทนจตไวเพอใหเปนไปตามจดประสงคของการเขยนหนงสอ เรอง Applications in Recreation and Leisure วา นนทนจต คอ “ความยนยอมทจะกระทำาสงใดใดตามความพงพอใจตามอตภาพ การเขารวมในกจกรรมตามการเลอกของตน และการยกเลกการเขารวมกจกรรมตามความตงใจของตนเอง”

อวาซากและแมนเนลล (Iwasaki & Mannell, 2000), แมนเนลลและไคลเบอร (Mannell & Kleiber, 1997) ไดสรปความหมายของคำาวา นนทนจต วามความหมายทหลากหลายแตกตางกนไปตามมมมองของแตละคน เปนความหมายทเกยวของกบ อสระของการเลอก (Freedom of Choice) หรอ การเลอกอยางมอสระ และเกดจากแรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) ซงพฤตกรรมทจะแสดงใหเหน หรอพฤตกรรมทสะทอนกลบมากคอ ความสนกสนานเพลดเพลน และความพงพอใจทแตละคนไดรบ

ยงมผแสดงทศนะเกยวกบ นนทนจต ไวอกมากมาย (Mannell, R.C., & Kleiber, D.A., 1997) รวมทง ออสตน (Austin, 1999) ผเขยนหนงสอนนทนาการบำาบดขนนำา (Therapeutic Recreation: An introduction) และคนอน ๆ (e.g., Iso-Ahola, 1980; Neulinger, 1980; Smith & Theberge,

16

1987) ทไดกลาวถงปจจยเกยวกบ ความเปนอสระทแตละคนสามารถรบร/เขาใจ (perceived freedom) และ แรงจงใจภายใน (intrinsic motivation) ทถอวาเปนคณสมบตกล�งของคำาวา นนทนจต ไว กลาวคอ ความเปนอสระทตนเองสามารถรบร“ /เขาใจ เปน”ความสามารถของบคคลในการจดการบางสงตามทตนเลอกไว หรอตามทตนเองกำาหนด ทเรยกวา “self-determination” นอกเหนอจากการแสดงพฤตกรรมปกตของตวเอง และสงทเปนอยจะไมมการรบกวนหรอไดรบแรงกดดนจากภายนอก สวน แรงจงใจจากภายใน เปน“ ”ปจจยททำาใหเกดพลง ซงในทางจตวทยาถอวาเปนรางวลภายใน (internally rewarding) เปนพฤตกรรมทเปนแรงกระตนจากภายในใหเปนไปตามความตองการของตนเอง และเพอตนเองมากกวาทจะเปนหนทางไปสการไดรบรางวลภายนอก ดงนน แรงจงใจภายในจงนบวาเปนปจจยทสำาคญของนนทนจตสำาหรบการเขารวมและดำาเนนกจการทกสงใหประสบผลสำาเรจไดอยางมประสทธภาพ

อโซ-อาโลฮา (Iso-Ahola, 1984) ไดกลาวถง รางวลอนแทจรง (intrinsic reward) ของนนทนจต วา

รางวลอนแทจรง ทบคคลแสวงหาจากการเขารวมในกจกรรมนนทนจต อาจแบงออกไดเปนรางวลสวนตว และรางวลระหวางบคคล (personal and interpersonal rewards) รางวลสวนตว อาจหมายถงสงทนอกจากความสามารถทจะทำาอะไรตามทตนกำาหนดดวยตวเองแลว ยงรวมถงความรสกถงสมรรถภาวะ (competence) หรอการมความสามารถ (mastery) การทาทาย (challenge) การเรยนร (learning) การสำารวจคนหา (exploration) ความพยายาม (efforts) และการผอนคลาย (relaxation) อกดวย และในอกประการหนง การเขารวมในกจกรรมของ

17

นนทนจต ทเขาคดวาเปนสงดมประโยชนสำาหรบเขา เปนความทาทาย และทำาใหเขาไดใชและพฒนาทกษะและความสามารถสวนตว การไดเรยนรสงใหมหรอกจกรรมใหม การไดรบทกษะใหม การไดใชความพยายาม และการสำารวจสงทเปนรางวลภายในทกอยางทบคคลจะไดรบจากการเขารวมในกจกรรมนนทนจตตามความตองการของตนเองเพอตนเอง (for their own sake) สวนรางวลระหวางบคคล (interpersonal rewards) อาจหมายถงสงหนงหรอหลายสงทไดรบ เชน การมปฏสงสรรคทางสงคม กเปนรางวลภายในทสำาคญทผคนตองการ

นอกจากนน ยงไดกลาวถงนนทนจตวาเปนแหลงสำาคญสำาหรบการพฒนาสวนบคคล สงคมและเศรษฐกจ และเปนแงมมทสำาคญของคณภาพชวต นอกจากนน ยงเปนสนคาและอตสาหกรรม (commodity and industry) ทางวฒนธรรมทสรางสรรคการจางงาน สนคาและบรการอกดวย อยางไรกตาม ปจจยดานการปกครอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอมกสามารถสรางเสรม หรอถวง/ขดขวาง/เปนอปสรรคสำาหรบการพฒนาหรอความเจรญกาวหนาของนนทนจตไดเชนกน นนทนจตในแงทดและในภาพรวมสามารถทจะสรางเสรมสขภาพ

และความผาสก (Well-being) ได โดยการเสนอโอกาสทหลากหลายทจะทำาใหบคคลหรอกลมสามารถเลอกกจกรรมและประสบการณทเหมาะสำาหรบความตองการ ความสนใจและความปรารถนาของตนเอง ผเขารวมกจกรรมสามารถบรรลศกยภาพทางนนทนจตทสงทสดได เมอเขาไดมสวนรวมในการตดสนใจทแสดงใหเหนถงสถานะภาพทางนนทนจตของพวกเขาทงหลายเองอกดวย

นนทนจตเปนสทธมนษยชนขนพนฐาน เชนเดยวกบการมสทธทางการศกษา การทำางาน และการมสขภาพทด และไมควรมใครกตามท

18

จะไมไดรบสทธน อนเนองมาแต เพศ อาย เชอชาต ความเชอ ศาสนา สภาวะสขภาพ สถานะภาพทางเศรษฐกจ และ/หรอความพการโดยเดดขาด

นนทนจตเปนมากกวาปรากฏการณทางประวตศาสตร เปนสงทกำาลงเปนอยและกำาลงจะเปน เปนความเปนไปไดของปฏบตการทสรางสรรค (Kelly, 1996)

แรงกระตนของนนทนจตปจจยทเปนแรงกระตนของนนทนจตมมากมายหลากหลายและ

แตกตางกนไปในแตละบคคล ขนอยกบบคลกภาพของคนนน ๆ รปแบบการดำาเนนชวต เปาหมายและความตองการ แตโดยทวไป ปจจยททำาใหบคคลเขารวมในนนทนจตกคอ ความสนกสนาน (Fun) และ ความราเรงยนด (Enjoyment) (Kraus, 1994) สวน ไดรเวอร และบราวน (Driver and Brown, In Edginton, Jordan, DeGraaf, and Edginton. Leisure and life satisfaction, 1995) ไดทำาการสำารวจวรรณคดทเกยวของกบการดำาเนนงานในคณะกรรมการของประธานาธบดสหรฐอเมรกาเกยวกบกจกรรมกลางแจงของคนอเมรกน พบวามปจจยหลายประการททำาใหบคคลเขารวมในนนทนจต พอสรปไดดงน

1. สนกสนานเพลดเพลนกบธรรมชาต (Enjoy Nature)2. สมรรถภาพทางกาย (Physical Fitness)3. ลดความตงเครยด (Reduce Tension)4. หลกหนฝงชนและเสยงทอกทก (Escape Noise and

Crowds)5. การเรยนรกลางแจง (Outdoor Learning)6. แลกเปลยนคานยมทคลายคลงกน (Share Similar

Values)7. ความเปนอสระ (Independence)

19

8. ความสมพนธในครอบครว (Family Kinship)9. การทดสอบความรสก (Introspection)10. การไดอยกบคนทมความพรอมและมความตงใจ (Be

With Considerate People)11. การกระตนความสมฤทธผล (Achievement

Stimulation)12. พกผอนรางกาย (Physical Rest)13. สอน/นำาผอน (Teach/Lead Others)14. อยากเสยงผจญภย (Risk Taking)15. ลดความเสยงภย (Risk Reduction)16. พบคนหนาใหม (Meet New People)17. ฟ นความหลง (Nostalgia)ปจจยดงกลาวอาจแสดงใหเหนถงความหมายของนนทนจตไดบาง หรออยางนอยกแสดงให

เหนความคดหลกทเปนแกนของนนทนจตกคอ การมอสระในการเลอกกจกรรมและแรงจงใจภายในในการเขารวมกจกรรมนนทนจตเพอใหบรรลซงความพงพอใจในชวต (Life Satisfaction) ของบคคลนนเอง

นนทนจตเกยวของกบก�รเมองก�รปกครองหรอไม? ความหลากหลายทางนนทนจต (Leisure Diversity) ในสงคม

ทมากหลายวฒนธรรม (Multicultural Society) ในสงคมอเมรกน ทำาใหชนกลมนอย (Minorities) กำาลงกลายเปนชนกลมใหญ (Majorities) ขนมา ประเดนของนนทนจตกเรมขยายขอบเขตมากขน โดยประเดนทเกยวกบความหลากหลายทาง เชอชาต เผาพนธ และชนชนทางสงคม จะไปรวมตวกบปจจยทางเพศ และธรรมชาตของความพงพอใจทางเพศ (Sexual Orientation) ขน นอกจากนน ประเดนของนนทนจตในธรกจและการตลาด เชน การใชจายทสมพนธกบนนทน

20

จต คดเปนรอยละ 97 ของการตลาดหมายวาอะไร นนทนจตกบสงคมของผสงวยทเรมมจำานวนมากขน นนทนจตในยคเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารควรเปนเชนไร นนทนจตในฐานะประเดนทางการเมองการปกครองทจะกลาวตอไปน เปนเชนไร ซงประเดนการเมองการปกครองทจะยกขนมากลาวถงน เปนเพยงตวอยางทผเขยนกำาลงจะอธบายถงความคดรวบยอดเกยวกบนนทนจตเทานน หากเปนไปไดในโอกาสตอไป ผเขยนจะไดพยายามเสนอขอคดเหนตาง ๆ เกยวกบนนทนจตทางบทความใหมากยงขน

นนทนจตเกยวของกบการเมองการปกครองในแงทวาองคกรหรอหนวยงานของรฐเปนเจาของและผจดบรหารแหลงนนทนาการและนนทนจตสวนใหญ กลาวคอ รฐเปนผกำาหนดเขตปาไม เขต วนอทยาน/อทยานแหงชาต แหลงนำา ภเขา และแหลงนนทนาการอน ๆ หลายชมชนใชงบประมาณเพอการจดบรหารโครงการนนทนาการและสงอำานวยความสะดวกตาง ๆ จงมความเปนไปไดทโอกาสและความสมหวงของผเขารบบรการอาจจะไมบรรล เพราะงบประมาณเปนสงทตองมากอนหรอเปนสงทรฐหรอชมชนใหความสนใจเปนพเศษ ดงนน การกำาหนดสงทตองมากอนหรอสงทตองใหความสนใจเปนพเศษจงเปนกระบวนการทางการเมองและการปกครอง

กจกรรมนนทนจตบางประเภทในบางประเทศ หรอตวอยางทเหนไดชดเจนในประเทศกคอการกำาหนดเวลาเปดปดสถานบนเทงและการหามผมอายตำากวา 20 ป เขาในสถานบนเทงบางประเภท หรอตวอยางกจกรรมนนทนจตหลายประเภท รวมทง การผวปาก/เปาปาก จะกระทำามไดในวน แซบบทธ (Sabbath) ซงเปนวนเขาโบสถในวนอาทตยของชาวครสตสวนใหญ หรอวนเสารสำาหรบศาสนาของชาวยวทเรยกวา “Judaism” และชาวครสตบางกลม (Christian Denominations) หรอ เมองในอาณานคมของ นว องแลนด

21

(Colonial New England) กจกรรมประเภทกฬาจะเรมเลนกอนเทยงวนในวนอาทตยไมได นอกจากนน การเกบภาษสำาหรบเครองดมประเภทแอลกอฮอล และภาษสำาหรบการดมเครองดมจะสงมาก แตจะเกบภาษตำาสำาหรบอาหารทมไขมนสงและอาหารทมใย/กากอาหารตำา (High-fat, low-fiber foods)

การจดสรรงบประมาณของรฐสำาหรบใหการสนบสนนการจดใหมระบบสาธารณปโภคพนฐาน (Infrastructure) เพอทจะใหกจกรรมนนทนจตหลายชนดสามารถดำาเนนการได เชน การใหทนสนบสนนระบบทางดวนระหวางรฐ ระบบการสญจรทางอากาศ และการกอสรางเครองบนเพอสงเสรมการทองเทยว

จากทกลาวมา อาจสรปไดวานนทนจตทงในแงการเมองการปกครองหรอการศกษาทมนโยบายทกำาหนดขนเปนเพยงปลายยอดของกอนนำาแขงทลอยอยในทะเล (Only the Tip of the Iceberg) เชน การใหคำาแนะนำา ภาษ การออกใบอนญาต และการสนบสนนดานสาธารณปโภคพนฐาน เทานน

พฒนาการนนทนจตจะเปนไปไดกโดยการจดสภาพความเปนอยขนพนฐาน ไดแก ความปลอดภย การมทอยอาศย อาหาร รายได การศกษา การใหมแหลงใหการสนบสนนคำาจน ความยตธรรมและสงคมทเทาเทยมกน

จากการศกษาพบวา นนทนจตมความสมพนธกบกจกรรมตาง ๆ ทผเขารวมตดสนใจดวยตนเอง รวมกบการอาศยประสบการณทมอยดวยการไตรตรองอยางสขมรอบคอบ รวมทงการคำานงถงรายได เวลา และพฤตกรรมทางสงคมของผเขารวมดวย กจกรรมตาง ๆ ดงกลาวขางตนนน เปน กจกรรมนนทนจต ทอาจเปนกจกรรมทางกาย “ ”(Physical) ทางสงคม (Social) หรอทางสตปญญา/การใชความคดและเหตผล (Intellectual) กระทำาหรอเขารวมดวยความสมครใจ (Volunteer) และดวยความสรางสรรค (Creative) หรอ เปน

22

กจกรรมทมหาลกษณะดงกลาวมาเกยวของรวมดวยกนทงหมดหรอเปนบางสวนกได

ประสบการณนนทนจต (Leisure Experiences) เปนอกคำาหนงทมการใชในนนทนจต อนมความหมายถงสงทเกดขนหลงจากการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม เปนประสบการณทเหมอนกบประสบการณทเปนแบบอยางอน ๆ ทวไป ทรวมกจกรรมการเลนทชกจงใจผเขารวม ทำาใหผเขารวมเกดความสนกสนานเพลดเพลน เปนกจกรรมประเภทสรางสรรคและศลปะ (art and creative activities) กจกรรมททาทายและผจญภย (adventure challenges activities) กจกรรมประเภทเกมและกฬา (sports and games) กจกรรมการเดนทางและการทองเทยว (travel and vacations) และ/หรอเปนกจกรรมสำาหรบการเฉลมฉลองเนองในวนหยด (holiday celebrations) ซงทกลาวมานเปนเพยงตวอยางเลกนอยของประสบการณ นนทนจต ซง คอรเดสและอบราฮม (1996) ไดกลาวถงองคประกอบสำาคญของประสบการณนนทนจตไว 3 องคประกอบ ดงน

1. คว�มมอสระทรบรเข�ใจได (Perceived Freedom) หมายถง บคคลสามารถลงมอ

กระทำาหรอเขารวมกจกรรมใดทจะสรางเสรมประสบการณของตน และสามารถละเลกการกระทำาหรอการเขารวมกจกรรมนน ๆ ไดตามทตงใจ ตวอยางเชน เรามอสระทจะขบรถยนตไปเทยวชายทะเลในวนอาทตย พกผอนหยอนใจอยทบรเวณชายหาดไดนานเทาทเราตองการ หลงจากนนเรากขบรถยนตกลบเมอรสกวาอยากจะกลบ อยางไรกตาม ในวนทำางานเรากคงไมสามารถกระทำาการดงกลาวได

2. กจกรรมทเข�รวมมจดจบ/คว�มมงหม�ยในตวเองและเพอตวเอง (Autotelic

23

Activity) หมายถง กจกรรมนน ๆ มความมงหมายหรอผลประโยชนอยภายในตวเอง (possessing internal purpose) และการเขารวมในกจกรรมของบคคลใดกเปนไปเพอการเขารวมในกจกรรมนน ๆ เทานน โดยมไดมงถงการทจะใหไดรบรางวลหรอเพอการหลกเลยงจากการถกกระทำาโทษ (done for its own sake)

3. ผลทไดรบเปนสงมประโยชน (Beneficial Outcome) หมายถง การทบคคลเขารวม

ในกจกรรม บคคลยอมรบรวาการกระทำาดงกลาวเปนสงทเปนประโยชนแกตวเขา เชน เขาเขาไปออกกำาลงกาย/เลนกฬาในสถานทสำาหรบการออกกำาลงกายเพอลดนำาหนก สรางเสรมสมรรถภาพทางกาย หรอเพอการพฒนาระบบไหลเวยนโลหตและระบบหายใจ เปนตน

ความหมายของนนทนจตจงอาจสรปไดเปน 3 ลกษณะ ลกษณะแรก นนทนจตใน

ฐานะเวลาทเหลออย (Leisure as Residual Time) อนหมายถงเวลาทวาง (Free Time) จากการปฏบตภารกจทจำาเปนประจำาวนสำาหรบรางกาย (Time for Existence) และเวลาทตองประกอบอาชพ (Time for Subsistence) ระหวางเวลาทงสามนจะมเวลาทคาบเกยวกนอย ไมสามารถแยกออกจากกนไดโดยเดดขาด (เปนลกษณะวงกลมสามวงวางทบกน จะเกดสวนททบซอนกน/เหลอมกนอย) ลกษณะทสอง นนทนจตในฐานะกจกรรม (Leisure as Activity) อนหมายถงปฏบตการในพฤตการณเฉพาะ (Specific Deed or Act) ซงแมวาพฤตการณของมนษยจะมมากมาย แตกจะมลกษณะทเปนของแนนอนรวมกนอย ยกตวอยางจากการวเคราะหของนกจตวทยาสงคม (เชอสาย อเมรกน-ญปน) คนหนงทชอ ทาโมทส ชบทาน (Tamotsu Shibutani) ทกลาววา พฤตการณใดใดของบคคลมกเกดจากการทสภาพของรางกายอยในสภาวะของการขาด

24

สมดล (Condition of Disequilibrium) เมอสภาพดงกลาวเกดขนแลว บคคลนนจะตองทำาใหรางกายกลบสสภาพทมสมดลใหได เชน กรณทจะลนหกลม กตองมการปรบแตงสวน ตาง ๆ ของรางกายใหอยในสภาวะทจะชวยใหรางกายมการทรงตวทดมความมนคงโดยเรว หรอ ถาหว กตองรบไปหาอาหารมารบประทาน และถาในขณะทหวนน กำาลงอยกบเพอน ๆ ดวยกตองคดวา เรามเงนทจะไปซออาหารมาทานไหม เพอนจะรไหมวาถงเวลาทจะตองทานอาหารแลว จะไปหาอาหารรบประทานไดทไหน หรอถาแตงกายไมเรยบรอยกจะรสกกงวลไมสบายใจ เปนตน และนนทนจตในฐานะสดทายคอในฐานะภาวะของจตใจ (Leisure as State of Mind) ซงเปนประเดนททำาใหผเขยนนำามาคดเปนคำาไทยคำาใหม รายละเอยดดงทไดกลาวมาแลวตงแตตน อนมความหมายวา ภาวะของจตใจของแตละบคคลจะเปนตวกำาหนดวากจกรรมแทจรงใดเปนนนทนจต บางทานอาจคดวาการไดเลนปลำากบเพอนในดนโคลนเปนนนทนจตทสดยอดของเขา ในขณะททานอนอาจชอบสะสมแสตมป สะสมของเกา ปลกผกชวภาพ หรอเพยงใหไดนอนในเปลญวนเทานนกเปนความพงพอใจอยางทสดแลว

จากทกลาวมาแตตน ทายทสด คำาถามสำาคญทตามมาหลงจากมความพยายามทจะทำาความ

เขาใจนนทนจตในวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนงกคอ ทำาไมบคคลจงประกอบกจกรรมนน ๆ? ผเขารวมทำาการตดสนใจเลอกไดอยางไร? และอะไรเปนผลทตามมา? จาก นนทนจต ไมวาจะเปนการมสวนรวม หรอ“ ”การตดสนใจทจะเลอกเขารวมอยางมอสระในนนทนจต ดวยนนทนจต และเพอนนทนจต ดวยกตาม

สรปเรองราวรายละเอยดเกยวกบนนทนจต ยงมอกมากมายทตองม

การทำาการศกษาคนควาและวจยเพอความเขาใจนนทนจตใหมากกวาน

25

จากการศกษา พบวา นนทนจตมความเปนมาทลกซงและยาวนาน มตำาราทเสนอรายละเอยดเกยวกบนนทนจตอยางลกซง มการผลตบณฑตในสาขาวชานนทนจตในระดบบณฑตศกษาหลายสถาบนการศกษาในตางประเทศ นนยอมเปนการแสดงวา นนทนจต หรอ Leisure มความหมายมากกวาและลกซงกวาคำาแปลหรอความหมายวา เวลา“วาง ทใชกนอยในปจจบนมากนก ในความคดเหนของผเขยน หาก”ตองการจะกลาวถงคำาวา เวลาวาง และตองการใชคำาภาษาองกฤษ “ ”“Leisure” ควรใชคำาภาษาองกฤษ “Time” ประกอบเปน “Leisure Time” ลงไปดวย สวนความคดรวบยอด (Concept) ของ นนทน“จต ในขณะน เทาทผเขยนไดทำาการศกษามาพบวายงพอมบาง และถอ”เปนความคดของแตละคนทจะบญญตความหมายขนมา จะครอบคลมความหมายทแทจรงหรอไม หรอผใดจะเหนดวยมากนอยเพยงใด กขนอยกบวจารณญาณของแตละคนเชนกน อยางไรกตาม ผทเกยวของกบสาขาวชานนทนาการศาสตรในประเทศยงจะตองพยายามศกษาคนควาวเคราะหและสงเคราะห และเผยแพรความรความเขาใจเกยวกบนนทนจตอยางจรงจง ใหมากกวาและอยางกวางขวางกวาทเปนอย เพอใหเกดความกระจางวา นนทนจตคออะไร หรอหมายความวาอยางไร แตกตางกบนนทนาการหรอไม อยางไร ทำาไมไมใชคำาใดคำาหนงใหเจาะจงลงไป จะเปนการยงยากหรอไมถาจะใชคำาทงสองไปดวยกน และจะยงยากอยางไร

ทายทสด ขอเสนอและชวนเชญใหใชคำาไทยคำาใหมสำาหรบคำาภาษาองกฤษ Leisure วา “นนทนจต เพอความเจรญกาวหนาของวงวชาการนนทนาการศาสตร ”และเพอเปนการแสดงถงความเปนไทยมากขน และผเขยนจะรสกเปนเกยรตและยนดเปนอยางยงหากจะมผคดเสนอคำาอนทเหมาะสมกวาคำา นนทนจต ขนมา“ ” และมการแลกเปลยนความคดเหนกนกจะเปนการด

ยง.

26

บรรณ�นกรมคณต เขยววชย. หลกนนทน�ก�ร (Principles of Recreation). นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลย

ศลปากร นครปฐม, 2539.ณฐพล อนตรเสน. ก�รศกษ�ปญห�ก�รจดและดำ�เนนก�รโครงก�รนนทน�ก�รในโรงเรยน

สำ�หรบเดกพเศษ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาพลศกษา บณฑตวทยาลย,

2542.ประพฒน ลกษณพสทธ. นนทน�ก�รเพอกลมบคคลพเศษ. กรงเทพมหานคร: โครงการพฒนา

รายวชา เพอการเรยนการสอน สำานกวชาวทยาศาสตรการกฬา จฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2546.Austin, D.R. Therapeutic recreation processes and techniques. Champaign, IL: Sagamore, 1999.Austin, D.R. and Crawford, M.E. Therapeutic recreation: An introduction. Boston: Allyn and

Bacon, 2001.Cordes, K.A. and Ibrahim, H.M. Applications in recreation and leisure for today and the future.

St. Louis: Mosby-Year Book, Inc., 1996.

Edginton, C.R., Hanson, C.R., and Edginton, S.F. Leisure programming concepts, trends and

professional practice. Dubuque, IA: Wm.C. Brown Communications, Inc., 1992.Edginton, C.R., Jordan, D.J., DeGraaf, D.G., and Edginton, S.R. Leisure and life satisfaction:

Foundational perspectives. Madison Dubuque, IA: Brown and Benchmark Publishers,

27

1995.http://encarta.msn.com/dictionary_/leisure.htmlhttp://www.thefreedictionary.com/leisureJordan, D.J. Leadership in leisure service: Making a difference. State College, PA: Venture

Publishing, Inc., 1993.Kaplan, M. Leisure: Theory and policy. New York: John Wiley, 1975.Kelly, J.R. Leisure. 3rd Ed. Boston: Allyn and Bacon, 1996.Kraus, R. Leisure in a changing America. New York: Macmillan, 1994.Kraus, R., Barber, E., and Shapiro, I. Introduction to leisure services: Career perspectives.

Champaign, IL: Sagamore Publishing Inc., 2001. Kraus, R. G. and Curtis, J.E. Creative management in recreation, parks, and leisure services.

Boston: McGraw-Hill, 2000.Mannell, R.C. and Kleiber, D.A. A social psychology of leisure. State College, PA: Venture, 1997.Murphy, J. Concepts of leisure: Philosophical implications. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall,

1974.Murphy, J.E. Recreation and leisure service: A humanistic perspectives. Dubuque, IA: Wm. C.

Brown Communications, Inc., 1975.Neulinger, J. Introduction. In S.E. Iso-Aloha (Ed.), Social psychological perspectives on leisure

and recreation. (pp. 5-18). Springfield, IL: Thomas, 1980.Smith, D.H. and Theberge, N. Why people recreate. Champaign, IL: Life Enhancement

Publications, 1987.

28

Torkildsen, G. Leisure and recreation management. London: E and FN Spon, 1986.Veblen, T. The theory of the leisure class. New York: New American Library, 1953.

WLRA International Charter for Leisure Education. Drafted and Approved at the WLRA

International Seminar on Leisure Education, Jerusalem, Israel, August 2-4 1993 and ratified

by the WLRA Board, Jaipur, India, Dec. 3 1993.∞∞∞∞∞∞∞∞

21/04/1994ปรบปรง 17/11/2010

29