ฆ

ปญหาทางกฎหมายในการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล

กรณโรงเรยนตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ

พ.ศ. 2546

ดวงพร บบผาสวรรณ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชานตศาสตร คณะนตศาสตรปรด พนมยงค

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

พ.ศ. 2560

ฉ

Legal Problems in Execution of Court’s Judgment for a Specific

Performance in a Case of Schools under the Act regarding Regulations

on the Administration of the Ministry of Education B.E. 2546 (2003)

Duangporn Bubpasuwun

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements

for the Degree of Master of Laws

Department of Law

Pridi Banomyong Faculty of Law, Dhurakij Pundit University

2017

ฆ

หวขอวทยานพนธ ปญหาทางกฎหมายในการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล

กรณโรงเรยนตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ

กระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

ชอผเขยน ดวงพร บบผาสวรรณ

อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารยพนจ ทพยมณ

สาขาวชา นตศาสตร

ปการศกษา 2559

บทคดยอ

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 ได

กาหนดใหสถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐานตามมาตรา 34 (2) เฉพาะทเปนโรงเรยนมฐานะ

เปนนตบคคล ไดแก โรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขน

พนฐาน สงผลใหโรงเรยนมความสามารถในการจดทานตกรรมสญญาและเปนคความในคดแพง

ไดดวยตนเอง แตเมอไดมการถายโอนภารกจดานการศกษาหรอโรงเรยนในสงกดเขตพนท

การศกษาไปยงองคกรปกครองสวนทองถนตามพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 แลว สงผลใหเกดความเปลยนแปลง

หลายประการ เชน หนวยงานตนสงกดของโรงเรยน และสถานะความเปนนตบคคลของโรงเรยน เปน

ตน และสงผลกระทบตอการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล ซงหากปราศจากการควบคม

และจดการโดยกฎหมายทมประสทธภาพ คสญญาทงฝายหนวยงานของรฐและเอกชนยอมไดรบ

ความเสยหายจากการถายโอนภารกจโรงเรยนดงกลาว

จากการศกษาพบวา บทบญญตของกฎหมายทเกยวกบการบงคบชาระหนตามคา

พพากษาของศาลกรณโรงเรยนตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ

พ.ศ. 2546 เปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขายทางแพงและภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกร

ปกครองสวนทองถนทงหมดในปจจบน โดยเฉพาะประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน เรอง หลกเกณฑและขนตอนการดาเนนการและการดาเนนคดตาม

ภารกจทสวนราชการถายโอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถนในระยะเรมแรก ยงไมสามารถ

ควบคมการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาลไดอยางมประสทธภาพ สงผลใหเกดปญหา

เกยวกบขอบเขตความรบผดของหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหน หนวยงานของรฐซงมหนาท

ชาระหนตามคาพพากษาของศาล การขอใหชดใชหน และการเรยกทรพยสนคน

ง

ดงนน เพอใหกฎหมายทเกยวของกบการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาลใน

กรณดงกลาวเกดความเหมาะสมและมประสทธภาพ ผศกษาจงเสนอแนะใหมการแกไขเพมเตม

บทบญญตของกฎหมายทเกยวของ โดยกาหนดใหองคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนเปนผท

มหนาทรบผดชอบดาเนนคดและชาระหนตามคาพพากษาของศาลเพอใหเกดความชดเจนและเปน

ธรรม โดยสมควรกาหนดขอบเขตความรบผดชอบใหอยในกรอบของความชอบดวยกฎหมาย โดย

หากเปนมลหนทเกดจากการจดซอจดจางโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจทกฎหมาย

กาหนดของผอานวยการโรงเรยน การใหสตยาบนอนจะมผลผกพนโรงเรยนและอยในขอบเขต

ความรบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนตองกระทาในลกษณะเดยวกบแบบของ

การตงตวแทน และสมควรกาหนดวาในกรณทโรงเรยนหรอองคกรปกครองสวนทองถนผรบ

โอนไมชาระหนตามคาพพากษาของศาลไมวาทงหมดหรอบางสวนภายในระยะเวลาทกาหนดไวใน

คาพพากษา เจาหนตามคาพพากษาสามารถรองขอตอกรมบญชกลางเพอขอใหชาระหนตามคา

พพากษาใหแกตนโดยตรงได รวมทงมสทธบงคบคดแกทรพยสนของโรงเรยนหรอองคกรปกครอง

สวนทองถนผรบโอนนนได เวนแตทเปนสาธารณสมบตของแผนดน

จ

Thesis Title Legal Problems in Execution of Court’s Judgment for a Specific

Performance in a Case of Schools under the Act regarding Regulations

on the Administration of the Ministry of Education B.E. 2546 (2003)

Author Duangporn Bubpasuwun

Thesis Advisor Associate Professor Phinit Tipmanee

Department Law

Academic year 2016

ABSTRACT

Section 35 of the Act regarding Regulations on the Administration of the Ministry of

Education B.E. 2546 (2003) stipulates that an education provider that provides basic education

according to section 34(2), only for the provider that is considered a school, is a juristic person.

These include schools within the Educational Service Area under the Region, the Office of The

Basic Education Commission. The implication of such legal provision allows schools to enter into

a juristic act or become a party in a civil lawsuit. However, as soon as the educational

administration and schools within the Educational Service Area have been transferred to the

Local Administrative Organization under the Act on Determining Plans and Process of

Decentralization to Local Administrative Organization B.E. 2542 (1999), various changes occur

and the supervising entities to which schools are reported and the school’s juristic person status

has been impacted. This also has an impact on the execution of court’s judgment for a specific

performance. Without an effective control and management under the law, the parties to the

contract either from a private or public entity are likely to face a negative impact from the transfer

of educational administration.

The study finds that there are certain problems in the execution of court’s judgment

for a specific performance in case of schools under the Act regarding Regulations on the

Administration of the Ministry of Education B.E. 2546 (2003) that have entered into private

contracts as purchasers and have subsequently violated the contract term. Once the entire

educational administration has been transferred to the Local Administrative Organization, the

Notification of the Decentralization to the Local Administrative Organization Commission re:

ฉ

Rules and Procedures on the Initial Operation and Litigation Based on the Transferred

Educational Administration to the Local Administrative Organization applies, but the Notification

has failed to provide an effective control on the execution of court’s judgment. This causes

problems in defining the scope of responsibility of a liable public agency and a public agency

subject to perform according to the court’s judgment, as well as the process in claiming for debt

repayment and recall of assets.

In order to improve the law relating to an execution of court’s judgment for a specific

performance in the case aforementioned, the author proposes an amendment to relevant law by

requiring the Local Administrative Organization, the transferee of educational administration, to

be responsible for litigation and undergo specific performance according to the execution of

court’s judgment. The application of law will become clearer and fair if the scope of

responsibility is confined within a definite legal framework. Debt arising from public

procurements done by school’s Directors without legitimate authority or beyond authority, and

their confirmation which may be binding on the school within the scope of responsibility of the

Local Administrative Organization transferee should be managed as if it was done by an agency.

Moreover, the law should open door for the judgment creditor to claim for debt repayment from

the Comptroller General's Department directly in case that the school or the Local Administrative

Organization transferee is unable to perform according to the court’s judgment, either in whole or

in part, within a period specified in the judgment, as well as guarantee the right to proceed with a

legal execution against assets of the school or the Local Administrative Organization transferee,

except for the public domain.

ช

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจไดเนองมาจากความเมตตากรณาของอาจารยทปรกษา

ทมพระคณอยางยง กราบขอบพระคณทานรองศาสตราจารยพนจ ทพยมณ ทกรณารบเปนอาจารย

ทปรกษาวทยานพนธ และเสยสละเวลาอนมคาในการใหคาปรกษาเกยวกบแนวคดในการทา

วทยานพนธ แนวทางในการเขยนวทยานพนธ ตรวจแกไขความเรยบรอย ตลอดจนใหคาแนะนา

ทางวชาการทดเสมอมา ขอกราบขอบพระคณทานรองศาสตราจารย ดร.อภญญา เลอนฉว ทกรณา

รบเปนประธานกรรมการวทยานพนธ ทานรองศาสตราจารยนชทพย ป.บรรจงศลป และ

ทานรองศาสตราจารยภาณน กจพอคา ทกรณารบเปนกรรมการวทยานพนธ และไดรวมกนชแนะ

แนวความคด ขอคดเหนตาง ๆ ในการปรบปรงวทยานพนธฉบบนใหสมบรณ รวมท งแนะนา

รปแบบการเขยนทเปนประโยชนตอการจดทาวทยานพนธนจนสาเรจลลวงไปดวยด และ

ขอขอบคณเจาหนาทมหาวทยาลยธรกจบณฑตยทกทานทชวยอานวยความสะดวกรวมทงตดตอ

ประสานงานดวยดตลอดมา

ขอขอบคณผบงคบบญชาทเขาใจและใหการสนบสนนผศกษาในการเรยน และเพอน ๆ

ทสานกงานผตรวจการแผนดน เพอน ๆ นกศกษาในระดบชนปรญญาโท รวมทงเพอน ๆ ทกคน ทคอย

ชวยเหลอกนเปนอยางดและใหกาลงใจในการเรยนเสมอมา

สดทายน ขอกราบขอบพระคณบดามารดาทใหการสนบสนนและเปนกาลงใจใหแก

ผศกษาจนการเรยนลลวงไดดวยด ขอกราบขอบพระคณครบาอาจารยทกทาน และมหาวทยาลย

ธรกจบณฑตยทประสทธประสาทวชาความรทงปวงใหแกผศกษาจนกระทงสาเรจการศกษาในครงน

อนง หากวทยานพนธฉบบนมคณคาและประโยชนตอการศกษา ผศกษาขอมอบบชา

พระคณบดามารดา ครบาอาจารย และผมพระคณตอผศกษาทกทาน สวนขอบกพรองใด ๆ ผศกษา

ขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

ดวงพร บบผาสวรรณ

ซ

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย………………………………………………………………………. ฆ

บทคดยอภาษาองกฤษ……………………………………………………………………. จ

กตตกรรมประกาศ………………………………………………………………….......... ช

บทท

1. บทนา..................................................................................................................... 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา……………………………………. 1

1.2 วตถประสงคของการศกษา…………………………………………………. 7

1.3 สมมตฐานของการศกษา……………………………………………………. 7

1.4 ขอบเขตของการศกษา………………………………………………….…… 7

1.5 วธดาเนนการศกษา.......................................................................................... 8

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ............................................................................. 8

2. หลกทวไปเกยวกบการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล............................ 9

2.1 หลกทวไป แนวคด และทฤษฎเกยวกบสญญาซอขาย……………………… 9

2.2 หลกทวไป แนวคด และทฤษฎเกยวกบการบงคบคดแพง…………………... 37

2.3 ประวตความเปนมาเกยวกบสถานศกษา และการกระจายอานาจทางดานการ

บรหารการศกษา...........................................................................................

43

3. มาตรการทางกฎหมายเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายประเทศไทยและ

ตางประเทศ……………………………………………………………………...

55

3.1 มาตรการเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายประเทศไทย…………....... 55

3.2 มาตรการเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายของตางประเทศ…….…... 79

4. ปญหาและวเคราะหปญหาการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล……...….. 99

4.1 ปญหาขอบเขตความรบผดของหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหน............. 99

4.2 ปญหาหนวยงานของรฐทมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาล............... 108

4.3 ปญหาการขอใหชดใชหน…………………………………………………... 115

4.4 ปญหาการเรยกทรพยสนคน………………………………………………… 122

ฌ

สารบญ (ตอ)

บทท หนา

5. บทสรปและขอเสนอแนะ……………………………………………………….. 129

5.1 บทสรป……………………………………………………………………... 129

5.2 ขอเสนอแนะ………………………………………………………………... 135

บรรณานกรม……………………………………………………………………………... 139

ประวตผเขยน…………………………………………………………………………….. 148

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

การศกษาคอเครองมอในการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทาง

วฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ และการสรางองคความรแกเดกและ

เยาวชนทสาคญ การศกษาจกนาบคคลไปสความเจรญงอกงาม และนาสงคมใหมคณภาพ ม

คณธรรม จรยธรรม และนาพาประเทศไทยกาวสความเจรญไดอยางมประสทธภาพและย งยน

ประเทศไทยไดตระหนกถงความสาคญตอการศกษามาเปนเวลานานแลว และ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดใหความสาคญกบการศกษามาโดยตลอด ตงแตรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 ไดก าหนดใหบคคลมเสรภาพในการศกษาอบรม0

1

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2492 ไดกาหนดใหบคคลมหนาทเขารบการศกษา

อบรมชนประถมศกษา1

2 รวมทงกาหนดใหรฐพงสงเสรมและบารงการศกษาอบรม2

3 ดวย จนกระทง

ปจจบน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ไดกาหนดใหรฐตองดาเนนการให

เดกทกคนไดรบการศกษาเปนเวลาสบสองป ตงแตกอนวยเรยน จนจบการศกษาภาคบงคบอยางม

1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 มาตรา 14 “ภายใตบงคบแหงบทกฎหมาย

บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในรางกาย เคหสถาน ทรพยสน การพด การเขยน การโฆษณา การศกษาอบรม การ

ประชมโดยเปดเผย การตงสมาคม การอาชพ” 2 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2492 มาตรา 53 3 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2492 มาตรา 63 “รฐพงสงเสรมและบารง

การศกษาอบรม การจดระบบการศกษาอบรมเปนหนาทของรฐโดยเฉพาะ สถานศกษาทงปวงยอมอยภายใตการ

ควบคมดแลของรฐ การศกษาอบรมชนอดมศกษา รฐพงจดการใหสถานศกษาดาเนนกจการของตนเองไดภายใน

ขอบเขตทกฎหมายบญญต”

และ มาตรา 64 “การศกษาอบรมชนประถมศกษาในสถานศกษาของรฐและของเทศบาลจะตองจด

ใหโดยไมเกบคาเลาเรยน รฐพงชวยเหลอใหไดมอปกรณการศกษาอบรมตามควร”

2

คณภาพโดยไมเกบคาใชจาย3

4 ดวย โดยมพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนกฎหมาย

แมบทในการบรหารและจดการศกษาอบรมใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย4

5 โดยมบทบญญตกาหนดใหการจดระบบ โครงสราง และกระบวนการจด

การศกษา ยดหลกการกระจายอานาจไปสเขตพนทการศกษา สถานศกษา และองคกรปกครอง

สวนทองถน โดยเฉพาะอยางยงการบรหารการจดการศกษาขนพนฐานใหมอานาจหนาทในการ

บรหารจดการภายในสถานศกษาของตนไดอยางเปนอสระ ซงสถานศกษาหลกในการจดการศกษา

อบรมใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทผานมาคอสถานศกษา

ในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดแก โรงเรยนของรฐ

ในระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา

ในขณะเดยวกน เพอเปนการรองรบการกระจายอานาจใหโรงเรยนมอสระ เขมแขง

คลองตว รวดเรว เปนไปตามหลกของการบรหารจดการโดยใชสถานศกษาเปนฐาน (School System

Based Management : SBM) ซงจะเปนการสรางรากฐานและความเขมแขงใหกบสถานศกษาสามารถ

จดการศกษาไดอยางมคณภาพไดมาตรฐานและสามารถพฒนาอยางตอเนอง พระราชบญญตระเบยบ

บรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 จงไดกาหนดใหโรงเรยนทจดการศกษา

ข นพ นฐานมฐานะเปนนตบคคล5

6 ซงไดแก โรงเรยนในสงกดเขตพ นทการศกษา สานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและผลทางกฎหมายประการสาคญของการมสถานะเปน

นตบคคลดงกลาวประการหนง คอ การมความสามารถในการจดทานตกรรมสญญาดวยตนเอง

โดยผานทางผแทนนตบคคล ซงมความแตกตางจากสถานศกษาขนพนฐานของรฐประเภทอน

ทไมไดมสถานะเปนนตบคคล เชน 6

7 (1) สถานศกษาสงกดสานกบรหารงานการศกษาพเศษ

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2) สถานศกษาสงกดสานกงานคณะกรรมการ

อาชวศกษา (3) สถานศกษาสงกดสานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน สานกงานปลดกระทรวง

4 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 54 5 เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 6 พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 วรรคแรก

“สถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐานตามมาตรา 34 (2) เฉพาะทเปนโรงเรยน มฐานะเปนนตบคคล” 7 สมเดช สแสง ,คมอบรหารโรงเรยน สถานศกษาขนพนฐาน ตาม พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต,

(ชยนาท : ชมรมพฒนาความรดานระเบยบกฎหมายและพฒนามาตรฐานวชาชพคร, 2554), น. 14.

3

ศกษาธการ (4) สถานศกษาสงกดสวนราชการอน เชน โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน (5) สถานศกษา

สงกดองคกรปกครองสวนทองถน (6) วทยาลยชมชน และ (7) โรงเรยนสาธตของมหาวทยาลยตาง ๆ

เปนตน วทยานพนธฉบบนจงมงศกษาและวเคราะหปญหากรณโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ซงมสถานะเปนนตบคคลตามพระราชบญญตระเบยบ

บรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 ดงกลาว เปนผซอสนคาซงผดสญญา

ซอขายทางแพงและภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถน และเมอกลาวถง

“โรงเรยน” ใหหมายความถงโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน ซงมสถานะเปนนตบคคล

กรณของผ แทนโรงเรยนนตบคคลน น พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ

กระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 และระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการบรหารจดการและ

ขอบเขตการปฏบตหนาทของสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลในสงกดเขตพนทการศกษา

พ.ศ. 2546 ขอ 5 ไดกาหนดใหผอานวยการสถานศกษา (ผอานวยการโรงเรยน) เปนผแทนโรงเรยน

นตบคคลในกจการทวไปของโรงเรยนทเกยวกบบคคลภายนอก รวมทงการจดทานตกรรมสญญา

ในราชการของโรงเรยนตามวงเงนงบประมาณทไดรบตามทไดรบมอบอานาจ7

8 โดยโรงเรยนม

อสระในการบรหารจดการงบประมาณในสวนทตงไวสาหรบโรงเรยนตามทไดรบการกาหนด

วงเงนและไดรบมอบอานาจจากเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน และผอานวยการ

สานกงานเขตพนทการศกษาตามหลกเกณฑทเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกาหนด

ยกเวนงบประมาณในหมวดเงนเดอน และมอสระในการบรหารจดการเกยวกบการพสดในสวนท

อยในความดแลรบผดชอบหรออยในวงเงนงบประมาณทไดรบมอบดงกลาว 8

9 ดงน น เมอ

ผอานวยการโรงเรยนไดใชอานาจหนาทในการจดทานตกรรมสญญาดงกลาวแลว ยอมเกดนต

8 พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 39 (3)

“สถานศกษาและสวนราชการตามมาตรา 34 (2) มอานาจหนาทตามทกาหนดไวใหเปนหนาทของสวนราชการนน ๆ

โดยใหมผอานวยการสถานศกษา หรอหวหนาสวนราชการทเรยกชออยางอนเปนผบงคบบญชาขาราชการและ

มอานาจหนาทดงน (3) เปนผแทนของสถานศกษาหรอสวนราชการในกจการทวไป รวมท งการจดทานตกรรม

สญญาในราชการของสถานศกษาหรอสวนราชการตามวงเงนงบประมาณทสถานศกษาหรอสวนราชการไดรบ

ตามทไดรบมอบอานาจ” 9 ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการบรหารจดการและขอบเขตการปฏบตหนาทของ

สถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลในสงกดเขตพนทการศกษา พ.ศ. 2546 ขอ 9 และขอ 10

4

สมพนธขนระหวางโรงเรยนและคสญญาอนตองปฏบตตามสทธและหนาทระหวางกน ซงนตกรรม

สญญาเพอใหการบรหารกจการของโรงเรยนเปนไปดวยความมประสทธภาพและประสทธผลนน

ยอมประกอบดวยนตกรรมสญญาหลายประเภท ทงสญญาทางปกครอง เชน สญญาจางกอสราง

อาคารเรยน และสญญาทางแพง เชน สญญาจดซออปกรณคอมพวเตอรเพอการเรยนการสอน เปน

ตน

นอกจากน ผลทางกฎหมายประการสาคญอกประการหนงในการมสถานะเปน

นตบคคลของโรงเรยน คอ การมความสามารถในการเปนคความในคดแพงตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพง มาตรา 1 (11) ไดดวยตนเอง ทงในฐานะบคคลผยนคาฟองตอศาล (โจทก)

และบคคลผถกฟองคดตอศาล (จาเลย) ทงน กระทรวงศกษาธการไดมระเบยบกาหนดไววา ในกรณท

โรงเรยนนตบคคลถกฟองคด ใหโรงเรยนรายงานสานกงานเขตพนทการศกษา เพอแจงให

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานทราบเพอดาเนนการแตงตงผรบผดชอบดาเนนคด

โดยเรวดวย9

10

กรณทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 กาหนดใหการจดระบบ โครงสราง

และกระบวนการจดการศกษา ยดหลกการกระจายอานาจไปสเขตพนทการศกษา สถานศกษา และ

องคกรปกครองสวนทองถน โดยเฉพาะอยางยงการบรหารการจดการศกษาขนพนฐานใหมอานาจ

หนาทในการบรหารจดการภายในสถานศกษาของตนไดอยางเปนอสระนน ไดมพระราชบญญตอก

ฉบบหนงทออกมาเพอสอดรบกบบทบญญตดงกลาว คอ พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอน

การกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ซงไดกาหนดใหเทศบาล

เมองพทยา องคการบรหารสวนตาบล องคการบรหารสวนจงหวด กรงเทพมหานคร และองคกร

ปกครองสวนทองถนอนทมกฎหมายกาหนดใหเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ

ไมเตมพนทจงหวด มอานาจและหนาทในการจดระบบบรการสาธารณะเพอประโยชนของ

ประชาชนในทองถนของตน ซงรวมถงการจดการศกษา1 0

11 และตอมาไดมการกาหนดแผนการ

10 ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการบรหารจดการและขอบเขตการปฏบตหนาทของ

สถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลในสงกดเขตพนทการศกษา พ.ศ. 2546 ขอ 8

11 พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

พ.ศ. 2542 มาตรา 16 มาตรา 17 มาตรา 18 และมาตรา 19

5

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน1 1

12 เปนผลใหมการถายโอนภารกจดานการศกษา

หรอโรงเรยนไปยงองคกรปกครองสวนทองถน และเมอมการถายโอนภารกจของโรงเรยนในสงกด

เขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไปยงองคกรปกครอง

สวนทองถนแลว ยอมสงผลใหสถานะความเปนนตบคคลของโรงเรยนสนสดลงโดยปรยาย

ดวยเหตดงกลาว หากผอานวยการโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดจดทานตกรรมสญญาไวแลว ตอมามการถายโอนภารกจ

โรงเรยนดงกลาวไปยงองคกรปกครองสวนทองถน พบวา มปญหาทางกฎหมายในการบงคบชาระหน

ตามคาพพากษาของศาลหลายประการ โดยเมอโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาไดจดทานตกรรม

สญญาซงเกดนตสมพนธขนระหวางคสญญา อนมผลทางกฎหมายใหโรงเรยนและคสญญาตอง

ปฏบตตามขอตกลงแหงสญญาในการชาระหนระหวางกนดงกลาวแลว หากโรงเรยนไมปฏบตตาม

ขอตกลงแหงสญญา คสญญาอกฝายหนงยอมชอบทจะฟองรองโรงเรยนเปนคดตอศาลขอให

โรงเรยนปฏบตตามขอตกลงแหงสญญาได อยางไรกด ในขณะทคดอยระหวางการพจารณาหรอ

ในกรณทศาลไดมคาพพากษาใหโรงเรยนชาระหนแลวนน เมอมการถายโอนภารกจโรงเรยน

จากสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยงองคกรปกครอง

สวนทองถน สงผลใหโรงเรยนสนสถานะความเปนนตบคคล และไมมความสามารถดาเนนคด

รวมทงความสามารถในการชาระหนตามคาพพากษาไดดวยตนเองเนองจากเปนเพยงหนวยงาน

ภายใตสงกดเทานน จงเกดขอโตแยงระหวางสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและ

องคกรปกครองสวนทองถนวาหนวยงานใดทมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาลในกรณ

ดงกลาว

นอกจากไมมขอยตวาหนวยงานใดมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาลดงกลาวแลว

ในสวนของ “หน” ทหนวยงานดงกลาวมหนาทตองชาระนน การทผอานวยการโรงเรยนในสงกด

เขตพนทการศกษาไดจดทานตกรรมสญญาโดยไมปฏบตตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวย

การพสด พ.ศ. 2535 หรอกระทาการจดซอจดจางโดยทยงไมไดรบอนมตเงนงบประมาณโดยชอบ

ซงเปนการกระทานอกเหนอขอบอานาจทมอยตามพระราชบญญตบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ

12 ประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เรอง แผนการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2543

6

พ.ศ. 2546 มาตรา 39 (3) และเปนการกอหนผกพนฝาฝนตอพระราชบญญตวธการงบประมาณ

พ.ศ. 2502 มาตรา 23 อนถอวาไมเปนการกระทาในฐานะผแทนนตบคคลตามทกฎหมายได

ใหอานาจไว นตกรรมสญญานนยอมไมผกพนโรงเรยน ผแทนตองรบผดเปนการสวนตว โรงเรยน

ไมตองรบผด และหากคสญญามสวนรเหนการกระทานอกเหนอขอบอานาจดงกลาว คสญญา

ดงกลาวยอมไมมอานาจฟอง อยางไรกด เนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 77

ไดกาหนดใหนาบทบญญตวาดวยตวแทนมาใชบงคบแกความเกยวพนระหวางนตบคคลกบผแทน

ของนตบคคล และระหวางนตบคคลหรอผแทนของนตบคคลกบบคคลภายนอก โดยอนโลม ดงนน

หากผอานวยการโรงเรยนซงเปนผจดทานตกรรมสญญาซงเปนการกระทานอกเหนอขอบอานาจ

และไมผกพนโรงเรยนดงกลาวไดยอมรบหรอใหเจาหนาทยอมรบสนคาตามสญญาดงกลาวมาใช

งานในโรงเรยน การกระทาดงกลาวถอเปนการใหสตยาบน 12

13 แกการจดซอจดจางทกระทา

นอกเหนอขอบอานาจและฝาฝนระเบยบของทางราชการทตนเปนผกระทาขน อนเปนการใหสตยาบน

การกระทาทนอกของอานาจของตนเอง กรณดงกลาวจงกอใหเกดความเสยหายและความไมเปน

ธรรมกบโรงเรยน นกเรยน และบคลากรของโรงเรยน ซงตองรบเอาสนคาทไมไดปฏบตตาม

หลกเกณฑและขนตอนทกฎหมายกาหนดไว และเปน “หน” ทหนวยงานตองทาการชาระหนโดย

ไมเปนธรรม

แมวาศาลไดมคาพพากษาใหโรงเรยนชาระหนแลวกตาม แตขอโตแยงของหนวยงาน

เหลานยงสงผลใหผขายซงเปนเจาหนตามคาพพากษาไมสามารถบงคบใหมการปฏบตตาม

คาพพากษาไดโดยชอบธรรม เนองจากทรพยสนของโรงเรยนเปนทรพยสนทไมอยในความรบผด

แหงการบงคบคด และไมมแนวทางอนใดใหเจาหนตามคาพพากษาใชในการบงคบใหมการปฏบต

ตามคาพพากษาของศาล จงมความจาเปนตองศกษาหาแนวทางการแกไขปญหาดงกลาว เพอให

การบงคบชาระหนกรณโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานเปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขายทางแพงและภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกร

ปกครองสวนทองถนเกดความชดเจนและมประสทธภาพมากยงขน

13 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 823 วรรคแรก “ถาตวแทนกระทาการอนใดอนหนง

โดยปราศจากอานาจกด หรอทานอกทาเหนอขอบอานาจกด ทานวายอมไมผกพนตวการ เวนแตตวการจะให

สตยาบนแกการนน”

7

1.2 วตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาถงหลกทวไป แนวคด และทฤษฎ เกยวกบการบงคบชาระหนตามสญญาซอขาย

ทางแพงตามคาพพากษาของศาล

2. เพอศกษาถงมาตรการเกยวกบการบงคบชาระหนทางแพงตามกฎหมายของประเทศไทย

และตางประเทศ

3. เพอศกษาถงปญหาและวเคราะหปญหาของการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล

กรณโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ซงม

สถานะเปนนตบคคลตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

มาตรา 35 เปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขายทางแพง และภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกร

ปกครองสวนทองถน

4. เพอศกษาหาแนวทางการแกไขปรบปรงกฎหมายเกยวกบการบงคบชาระหน

1.3 สมมตฐานของการศกษา

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และระเบยบกฎหมายทเกยวของกบสญญาทางแพง

ในกรณทเอกชนจะบงคบชาระหนตามสญญากบหนวยงานของรฐของประเทศไทยยงไมม

ความเปนธรรมเพยงพอ และมขอจากดในตวเองทาใหไมสามารถใชบงคบกบขอเทจจรงทเกดจาก

การบงคบชาระหนตามสญญาทางแพงกบหนวยงานของรฐไดทกกรณ เปนผลทาใหคสญญาของ

หนวยงานของรฐไมไดรบความเปนธรรมและเกดปญหาในการบงคบใชและการตความบทบญญต

แหงกฎหมาย ดงนน จงจาเปนตองแกไขบทบญญตแหงกฎหมาย และระเบยบของทางราชการ

ทเกยวของ รวมทงหาแนวทางแกไขปญหาทเกดขน ใหคสญญาของหนวยงานของรฐไดรบ

ความเปนธรรมมากยงขน

1.4 ขอบเขตของการศกษา

วทยานพนธฉบบน มงศกษาถงแนวคดทางกฎหมายวาดวยสญญาและความรบผดตาม

สญญาซอขายทางแพง ศกษาถงขอจากดสทธของผขายกรณผซอซงเปนโรงเรยนในสงกดเขตพนท

8

การศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานผดสญญาซอขายในทางแพงในการบงคบ

กบทรพยสน และศกษาถงมาตรการกฎหมายทสามารถนามาแกไขปญหาดงกลาวได

1.5 วธดาเนนการศกษา

การดาเนนการศกษาและวจยในครงน ทาการศกษาและวจยโดยการวเคราะหจาก

เอกสาร (Documentary research) กลาวคอ เปนการใชวธการศกษาวจยโดยการคนควาและวเคราะห

ขอมลอนไดแก บทบญญตของกฎหมาย หนงสอ ผลงานทางวชาการ วทยานพนธ และรายงานวจย

ทเกยวของ ทงจากตางประเทศและในประเทศไทย รวมถงแนวคาพพากษาของศาล ตลอดจนขอมล

ในอเลกทรอนกส (Electronic) ในเวปไซต โดยทาการรวบรวมใหเปนระบบเพอทาการวเคราะห

ตอไป

1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ทาใหทราบถงหลกทวไป แนวคด และทฤษฎ เกยวกบการบงคบชาระหนตามสญญาซอขาย

ทางแพงตามคาพพากษาของศาล

2. ทาใหทราบถงมาตรการเกยวกบการบงคบชาระหนทางแพงตามกฎหมายของประเทศไทย

และตางประเทศ

3. ทาใหทราบถงปญหาและวเคราะหปญหาของการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล

กรณโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ซงม

สถานะเปนนตบคคลตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

มาตรา 35 เปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขายทางแพง และภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกร

ปกครองสวนทองถน

4. ทาใหทราบแนวทางการแกไขปรบปรงกฎหมายเกยวกบการบงคบชาระหน กรณโรงเรยน

ในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ซงมสถานะเปน

นตบคคลตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35

เปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขายทางแพง และภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครอง

สวนทองถน

บทท 2

หลกทวไปเกยวกบการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล

ในการศกษาและวเคราะหปญหาทเกยวของกบการบงคบชาระหนคาสนคาตาม

คาพพากษาของศาลกรณโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน ซงมสถานะเปนนตบคคลตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ

พ.ศ. 2546 มาตรา 35 เปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขายทางแพงและภายหลงไดถายโอนภารกจไปยง

องคกรปกครองสวนทองถน จาเปนจะตองศกษาถงหลกทวไป แนวคด และทฤษฎเกยวกบสญญา

ซอขาย และการบงคบคดแพง รวมถงความรเบองตนเกยวกบการกระจายอานาจทางดานการบรหาร

การศกษา ทงน เพอใหสามารถดาเนนการศกษาและวเคราะหปญหาไดอยางถกตองเหมาะสม

ซงพจารณาโดยลาดบได ดงน

2.1 หลกทวไป แนวคด และทฤษฎเกยวกบสญญาซอขาย

เมอบคคลไดกระทาการใด ๆ โดยชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอ

การผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ อนเปน

นตกรรมตามมาตรา 149 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย แลว ไมวาจะเปนการทาฝายเดยว

เชน การใหหรอพนยกรรม หรอการทาหลายฝาย ไดแก สญญาตาง ๆ กตาม สงสาคญในการทานตกรรม

เหลาน คอ เมอนตกรรมไดกอใหเกดนตสมพนธขนตามกฎหมายแลว ตองสามารถบงคบใหมการ

ปฏบตตามสญญาตามหลกสญญาตองเปนสญญา (pacta sunt servanda) หรอ หลกสญญายอมม

ความศกดสทธ (Sanctity of Contract) อนถอวาคสญญาตองเคารพในขอตกลงทไดกระทาขน

ระหวางกน โดยไมสามารถยกเลกความผกพนทเกดขนดวยความสมครใจของทงสองฝายไดโดย

ลาพงดวย

10

2.1.1 ความหมายของสญญาซอขาย

นกนตศาสตรไดใหความหมายของคาวา “สญญา” ไวหลายทานดงน

จด เศรษฐบตร0

14 “สญญานน คอ นตกรรมหลายฝายเกดขนโดยการแสดงเจตนาของ

บคคลตงแตสองฝายขนไป ดงนน สญญาจงเปนนตกรรมประเภทหนง แตเปนประเภททสาคญ

เพราะกอหนมากกวานตกรรมประเภททเรยกวา นตกรรมฝายเดยว” นอกจากน จด เศรษฐบตร ยงได

กลาวถงสญญาซอขายวา วตถประสงคหลกของสญญาซอขายคอการโอนกรรมสทธในวตถหรอ

ทรพยสนจากผ ขายไปยงผ ซออนเปนการทาใหผ ซอไดรบทรพยสทธหรอทรงกรรมสทธ

ในทรพยสนนน ซงมผลตามกฎหมายทจะใชยนแกบคคลภายนอกในสงคมไดเปนการทวไป

เชน นาย ก. ขายรถยนตให นาย ข. นาย ข. จงไดกรรมสทธ แมตอมา นาย ก. จะขายรถยนตคนน

ใหแก นาย ค. ตอไปอก นาย ข. ยอมสามารถอางกรรมสทธเรยกเอารถยนตดงกลาวจาก นาย ค. ได

ไชยยศ เหมะรชตะ1

15 “สญญา คอ นตกรรมหลายฝาย ซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาของ

บคคลตงแตสองฝายขนไป โดยแตละฝายอาจจะเปนบคคลเดยวหรอหลายคนรวมกนเปน

ฝายเดยวกนกได ซงไดตกลงยนยอมกนกอใหเกดหนขน อาจเปนหนใหกระทาการ งดเวนกระทา

การใด ๆ กได”

ม.ร.ว. เสนย ปราโมช2

16 “สญญา คอ การทบคคลสองฝายแสดงเจตนาทานตกรรม

คาเสนอคาสนองรบ มความประสงคตกลงตรงกน และรวมใจกนในอนทจะกอใหเกดนตสมพนธ

กนอยางใดอยางหนงเกดขน”

ศกด สนองชาต3

17 “สญญา คอ นตกรรมหลายฝาย ซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาของ

บคคลตงแตสองฝายขนไป อนตางกบนตกรรมฝายเดยว ซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาของบคคล

ฝายเดยว การแสดงเจตนาของบคคลตงแตสองฝายขนไปนน แตละฝายอาจเปนบคคลคนเดยวหรอ

14 จด เศรษฐบตร, หลกกฎหมายแพงลกษณะนตกรรมและหน, (กรงเทพมหานคร:เอราวณการพมพ,

2522), น. 247-248. 15 ไชยยศ เหมะรชตะ, กฎหมายวาดวยสญญา, (กรงเทพมหานคร:สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2547), น. 14. 16 เสนย ปราโมช, ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมและหน เลม 1 (ภาค 1-2),

(กรงเทพมหานคร:วญ�ชน, 2559), น. 305. 17 ศกด สนองชาต, คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมสญญา, (กรงเทพมหานคร:

นตบรรณการ, 2557), น. 339.

11

หลายคนรวมเปนฝายเดยวกนกได เชน เจาของกรรมสทธทรพยสนรวมกนหลายคน ทาสญญา

ขายทรพยสนนนใหแกผซอเพยงคนเดยว คสญญายอมมสองฝายคอฝายผขายและฝายผซอ ในการ

ทาสญญาลาพงแตการแสดงเจตนาของบคคลฝายหนงฝายใดเพยงฝายเดยว ไมอาจเกดผลเปนสญญาได

จะตองมการแสดงเจตนาอนเปนคาเสนอ คาสนองของทงสองฝายถกตองตรงกน จงจะเกดผลเปน

สญญาหรอนตกรรมหลายฝาย สญญาจะตองมคสญญาอยางนอยสองคน สวนจะมากเกนกวาสองคน

ไปเทาไร กฎหมายไมจากด เมอการแสดงเจตนาทาคาเสนอคาสนองถกตองตรงกน ยอมเกดผลเปน

สญญา เชน สญญาจดตงหางหนสวนหรอบรษท (มาตรา 1012) สญญาประนประนอมยอมความ

ระงบขอพพาทระหวางบคคลหลายฝาย (มาตรา 850) สญญาแบงปนทรพยมรดกระหวางทายาท

หลายคน (มาตรา 1750) สญญาเหลานโดยมากคสญญาจะมเกนกวาสองคนขนไป”

อรรยา สงหสงบ4

18 “สญญา คอ นตกรรมหลายฝาย ซงมคสญญาตงแตสองฝายขนไป

แสดงเจตนาโดยความสมครใจทจะกอใหเกดความผกพนในสทธและหนาทตามกฎหมายระหวาง

คสญญาและบงคบกนไดตามกฎหมาย”

เมอไดพจารณาเกยวกบผลผกพนบคคลตามสญญา ขอตกลงตามสญญา คาตอบแทน

ตามสญญา ความสมบรณของสญญา และชอของสญญา สามารถแบงสญญาไดเปน 5 ประเภท ดงน

(1) สญญาซงกอผลผกพนคสญญา และสญญาเพอประโยชนของบคคลภายนอก

(2) สญญาตางตอบแทน และสญญาไมตางตอบแทน

(3) สญญามคาตอบแทน และสญญาไมมคาตอบแทน

(4) สญญาประธาน และสญญาอปกรณ

(5) สญญามชอ และสญญาไมมชอ

กรณของสญญาซอขาย เปนสญญาซงกอผลผกพนระหวางคสญญา เปนสญญาตางตอบแทน

คอสญญาททาใหคสญญาตางเปนเจาหนและลกหนซงกนและกน หรอมหนทจะตองชาระตอบแทนกน

ผซอมหนตองชาระราคาใหแกผขาย และผขายมหนตองสงมอบทรพยสนใหแกผซอ เปนสญญา

ทคสญญามสทธไดคาตอบแทน ซงอาจเปนประโยชน ทรพยสน หรอเปนการชาระหนตอบแทน

ระหวางกน5

19 เปนสญญาประธาน คอสญญาทมความสมบรณครบถวนในตวของมนเอง6

20 และเปน

18 อรรยา สงหสงบ, กฎหมายวาดวยสญญา, (กรงเทพมหานคร:วญ�ชน, 2550), น. 16. 19 อางแลว เชงอรรถท 17, น. 342.

12

สญญามชอคอสญญาทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบญญตไวเปนเอกเทศ ในบรรพ 3 มาตรา 453

ซงบญญตวา “อนวาสญญาซอขายนน คอสญญาซงบคคลฝายหนงเรยกวาผขายตกลงโอนกรรมสทธ

แหงทรพยสนใหแกบคคลอกฝายหนงเรยกวาผซอ และผซอตกลงวาจะใชราคาทรพยสนนนใหแก

ผขาย”

ผศกษาเหนวา สญญาซอขายเปนสญญาตางตอบแทนซงเกดขนโดยการแสดงเจตนา

ระหวางบคคลสองฝายคอฝายผซอและฝายผขาย แตละฝายอาจเปนบคคลคนเดยวหรอหลายคนรวม

เปนฝายเดยวกนกได โดยผขายมหนตองโอนกรรมสทธและสงมอบทรพยสนตามสญญาใหแกผซอ

และผซอมหนตองใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกผขาย

2.1.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการทาสญญาซอขาย

การทบคคลสองฝาย คอ ผซอและผขายตกลงกนโดยชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร

มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธโดยผขายตกลงโอนกรรมสทธแหงทรพยสนตามสญญาใหแกผซอ

และผซอตกลงใชราคาทรพยสนใหแกผขายดงกลาว มแนวคดและทฤษฎทเกยวของ ดงน

2.1.2.1 หลกเสรภาพในการทาสญญา (Principle of Freedom of contract)

แนวความคดเกยวกบหลกเสรภาพในการทาสญญา (Principle of Freedom of contract) น

มประวตความเปนมาจากความคดทางเศรษฐกจแบบเสรนยม (Laisses-Faire) ในครสตศตวรรษ

ท 18 ซงเนนเสรภาพของมนษย เกดจากปรชญากฎหมายเรองปจเจกชนนยมทถอวาเจตนามความ

ศกดสทธและเปนพนฐานของเสรภาพตามธรรมชาตของมนษย มหลกการวาบคคลทกคนจะตองม

เสรภาพ เวนแตในบางกรณทสมควรวางขอจากดเสรภาพลง กฎเกณฑทดทสดทสงคมควรมคอ

กฎเกณฑทคสญญามความเทาเทยมกน เปนผตกลงกนเอง โดยถอวากฎเกณฑทตกลงกนไดนนเปน

กฎเกณฑอนหนงทเกดจากเจตนาทใหใชบงคบแกกรณของตนโดยเฉพาะ ถอเปนกฎเกณฑท

กอใหเกดความยตธรรมแกเอกชนดวยกนเอง ซงไดนาไปสหลกความศกดสทธของเจตนาทให

คกรณมเสรภาพอยางเตมทในการทาสญญา รฐจะไมบญญตกฎหมายในการบบบงคบการทาสญญา

20 อางแลว เชงอรรถท 18, น. 103.

13

ของเอกชน เอกชนสามารถวางกฎเกณฑทใชบงคบแกสญญาของตนไดตามลาพง กฎหมายจะเขาไป

เกยวของเฉพาะกรณทเปนเรองเกยวกบประโยชนของสวนรวมเทานน7

21

บคคลแตละคนยอมมสทธกระทาการหรองดเวนกระทาการภายใตขอบเขตทไมเปนการ

รบกวนสทธของบคคลอนและกฎหมายทเกยวของ ดงนน คสญญาแตละฝายจงมเสรภาพในการ

กระทาอนจะเปนการกอใหเกด การเปลยนแปลง การโอน การสงวน หรอการระงบซงสทธของตน

ภายใตขอบเขตดงกลาวดวยความสมครใจ และกฎหมายกมหนาทบงคบใหเปนไปตามเจตนาของ

คสญญา8

22 หากบคคลใดเหนวาขอสญญามความเอารดเอาเปรยบหรอไมเปนธรรมแกตนกยอม

มสทธปฏเสธการเขาทาสญญาทมเนอหานน หรอหากบคคลใดไมประสงคเขาทาสญญากบบคคลใด

กยอมมสทธปฏเสธการเขาทาสญญากบบคคลดงกลาว กลาวคอ สญญามพนฐานจากความตกลง

รวมกน (mutual agreement) คอ คสญญาตองมเจตนาตกลงกนโดยถกตองตรงกนในสวนซงเปน

สาระสาคญของสญญา และสญญาเกดจากการใชสทธเลอกโดยเสร (free choice) ซงมความหมาย

3 ประการ คอ บคคลตองไมถกบงคบใหเขาทาสญญา ถาเขาไมมความประสงคเชนนน บคคลยอมม

อสระทจะเลอกเขาทาสญญาใดกบใครกได และบคคลยอมมอสระทจะทาสญญาใดดวยเงอนไข

อยางไรกได9

23 และเมอคสญญาสมครใจทาขอตกลงโดยเสรภาพภายใตขอบเขตดงกลาวแลว หนาท

หรอหนทเกดขนจากการตกลงรวมกนของคสญญาจงถอเปนหนาทหรอหนทมความเปนธรรมแก

คสญญานน ดงนน คสญญานนจงไมสามารถยกขออางวาขอตกลงดงกลาวเปนขอตกลงทไมเปนธรรม

แกตนในภายหลงอก ซงหลกเสรภาพในการทาสญญา (Principle of Freedom of contract) นถอหลกวา

สงทกอใหเกดหนในเรองเกยวกบสญญากคอ “ความสมครใจ” หรอ “เจตนา” (La Volontc) และหน

ทเกดจากสญญาเปนหนทยตธรรม เนองจากคสญญามเสรภาพในการเขาทาสญญาหรอไมกได

เมอเหนวาไมยตธรรมกไมตองทาสญญา เมอทาสญญาแลวกตองถอเทากบวาคสญญาเหนวาหนนน

ยตธรรมแลวดงท Fouillee ไดกลาวไววา “ความยตธรรมทงหลาย คอ สญญา การกลาวถงสญญา

21 ดาราพร ถระวฒน, กฎหมายสญญาสถานะใหมของสญญาปจจบนและปญหาขอสญญาทไมเปน

ธรรม, (กรงเทพมหานคร:สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2538), น. 14. 22 ไชยยศ เหมะรชตะ,หลกกฎหมายสญญาเปรยบเทยบ, (กรงเทพมหานคร:วารสารกฎหมาย

จฬาลงกรณมหาวทยาลยฉบบพเศษอนสรณศาสตราจารยหยด แสงอทย, 2523), น. 125. 23 คนง ฦาไชย, กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล เกยวกบกฎหมายธรกจระหวางประเทศ,

(กรงเทพมหานคร:วญ�ชน, 2541), น. 23.

14

เทากบกลาวถงความยตธรรม” ในทางตรงกนขาม ถาสงทกอใหเกดหนมใชสญญาแตเปนอานาจ

ภายนอก กเปนเรองของความไมยตธรรม และความไมเหมาะสม เพราะเปนเรองของการจากด

เสรภาพของบคคล10

24 ทงน อาจกลาวไดวา สญญามผลผกพนเสมอนกบเปนกฎหมายของคสญญา11

25

โดยแนวความคดเกยวกบหลกเสรภาพในการทาสญญานไดนาไปสหลกเกณฑเรองความศกดสทธ

แหงการแสดงเจตนาดวย

เสรภาพในการทาสญญาน เปนเสรภาพของเอกชนในอนทจะใชสญญาเปนเครอง

กาหนดนตสมพนธในชวตประจาวนของตน นบเปนสวนหนงของเสรภาพทางทรพยสนและ

เสรภาพทวไปของบคคลหรอเรยกอกอยางหนงไดวาเปนอานาจอสระของเอกชน (private

autonomy) 1 2

26 เรมต งแตเสรภาพในการคดทาสญญา เมอคดรอบคอบแลวกมาสเสรภาพในการ

ตดสนใจวาจะทาสญญาหรอไม ถาตดสนใจวาจะทาสญญากมเสรภาพในการเลอกวาจะทาสญญา

กบใคร ทาสญญาอะไร มวตถประสงคหรอมเนอหาของสญญาอยางไร เมอตดสนใจแลวกมเสรภาพ

ในการแสดงเจตนาออกมาดวยวธการทตองการ และมเสรภาพทจะกาหนดใหเจตนาทแสดงออกมา

นนกอใหเกดผลตามทตนประสงค ซงเสรภาพทงหลายเหลานไดรบการรองรบจากบทบญญตของ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 15113

27

ไชยยศ เหมะรชตะ ไดแบงเสรภาพในการทาสญญาเปน 4 ประการ คอ14

28

(1) เสรภาพในการกอใหเกดสญญา (Freedom to make a contract) เปนเสรภาพในการ

ทาคาเสนอและการทาคาสนองเพอใหเกดสญญาขน ไมวาจะมขอตกลงอยางไร แตตองไมขดตอ

ความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน

24 สธาบด สตตบศย, คาอธบายกฎหมายแพงและพาณชยเปรยบเทยบ 1,(กรงเทพมหานคร:

สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2522), น. 2-3 25 Laurent RICHER, Droit does contrats administratifs, (Paris, 1999 (2 Edition)), p. 196. 26 กตตศกด ปรกต, เอกสารประกอบการศกษาวชาทฤษฎและหลกกฎหมายแพง (LW530).

(กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยธรกจบณฑตย, ม.ป.ป.), น. 5. 27 ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ, คาอธบายนตกรรม-สญญา, (กรงเทพมหานคร:วญ�ชน, 2552),

น. 261. 28 อางแลว เชงอรรถท 22, น. 83-85.

15

(2) เสรภาพในการเลอกคสญญา (Freedom to select the other party) เปนเสรภาพของ

คสญญาในการเลอกเขาทาสญญากบบคคลใดกได ไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลโดยไมถก

บงคบใหเขาทาสญญากบบคคลทเขาไมประสงคจะทาสญญาดวย

(3) เสรภาพในการกาหนดเงอนไขของสญญา (Freedom to decide the contract terms)

บคคลทประสงคเขาทาสญญามอสระทจะทาสญญาดวยเงอนไขอยางไรกได

(4) เสรภาพในการเลอกวธการหรอแบบในการทาสญญา ไมวาดวยวาจา กรยา หรอ

ลายลกษณอกษร โดยไมจาตองทาตามแบบ (Freedom from form) กฎหมายรบรองความศกดสทธ

ในการแสดงเจตนาของบคคล ซงหากไมมกฎหมายกาหนดแบบไว บคคลยอมแสดงเจตนาทา

นตกรรมไดโดยเสรภาพ แตมนตกรรมบางประเภททรฐเหนวาจาเปนตองเขาควบคมการแสดง

เจตนาของบคคล จงกาหนดแบบของนตกรรมไวบงคบใหผแสดงเจตนาทานตกรรมตองปฏบตตาม

พธการทกาหนดไวเพอความสมบรณของนตกรรม หากแสดงนตกรรมไมถกตองตามแบบ กฎหมาย

จะไมรบรองใหเกดผลทางกฎหมาย กลาวคอ นตกรรมยอมเปนโมฆะ อยางไรกด การแสดงนตกรรม

ไมถกตองตามแบบไมเปนการกระทบเทอนถงความสมบรณของการแสดงเจตนา กลาวคอ

การแสดงเจตนากเพยงไมเกดผลเปนนตกรรมทตองทาตามแบบโดยเปนโมฆะ แตกอาจสมบรณเปน

นตกรรมชนดอนทไมมแบบได เชน ทาพนยกรรมเอกสารฝายเมองไมถกตองตามแบบทประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1685 กาหนดไว จงเปนโมฆะ แตกอาจสมบรณเปนพนยกรรม

แบบธรรมดาได15

29 สวนกรณทกฎหมายกาหนดใหมหลกฐานเปนหนงสอนน ไมใชแบบของนตกรรม

แตเปนหลกฐานเพอการพสจนหรอฟองรองบงคบคด แมไมมหลกฐานเปนหนงสอตามทกฎหมาย

กาหนด กไมเปนผลใหนตกรรมเปนโมฆะ เพยงแตหามพสจนหรอหามฟองรองบงคบคด16

30 รวมถง

หามตอสคดดวย17

31 เทานน เพอตดปญหายงยากในการพสจนขอเทจจรงและมใหมคดรกโรงศาล

โดยไมจาเปน18

32 การทกฎหมายบงคบใหสญญาบางประเภทตองทาตามแบบนน มเหตผลเพอให

ผแสดงเจตนารบผดชอบตอการยนยอมทาสญญา และเพอใหเกดความแนนอนสาหรบประชาชน

29 อางแลว เชงอรรถท 17, น. 85-86. 30 อางแลว เชงอรรถท 17, น. 87-88. 31 คาพพากษาศาลฎกาท 237/2504. 32 อางแลว เชงอรรถท 17, น. 88.

16

ทวไป สาหรบคกรณ สาหรบการดาเนนคด และสาหรบการเสยภาษใหแกรฐ19

33 ซงเปนเหตผลทางรฐ

นโยบาย แตในทางทฤษฎนนไมเปนผลใหไมเกดสญญาขน เพยงแตไมอาจบงคบไดเนองจากกฎหมาย

ไมบงคบให

อยางไรกด ตอมามการปฏเสธหลกเสรภาพในการทาสญญาในความหมายเดมทเคย

ถกมองวาสญญาหมายถงความยตธรรม เนองจากเหนวาสญญาจะกอใหเกดความยตธรรมกตอเมอ

คสญญามความทดเทยมกนในทกกรณไมวาจะเปนทางดานสตปญญาและอานาจในการตอรอง เปนตน

ดงนน เมอคสญญาไมมความทดเทยมกน ผทเขมแขงกวาจงเปนผทกอบโกยเอาความยตธรรมจาก

สญญานน20

34

ผศกษาเหนวา ขอตกลงของคสญญาเปนขอตกลงทมความศกดสทธเปรยบเสมอน

กฎหมายทคสญญากาหนดใหมการบงคบใชระหวางคสญญานน จงมสภาพบงคบระหวางคสญญา

และบทบญญตแหงกฎหมายเกยวกบการกากบดแลการทาขอตกลงของคสญญาควรเปนบทบญญต

ทใหความสนบสนนคมครองเสรภาพในการทาสญญา ไมใหถกคสญญาอกฝายบบบงคบหรอ

รดรอนเสรภาพดงกลาวไมวาทางตรงหรอทางออม

2.1.2.2 หลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนา (The Autonomy of the Will)

หลกความศกดสท ธแหงการแสดงเจตนา (The Autonomy of the Will) น เกดจาก

ความคดทางเศรษฐกจแบบเสรนยมในศตวรรษท 18 เชนเดยวกบหลกเสรภาพในการทาสญญา

(Principle of Freedom of contract) โดยนกปรชญาทางกฎหมายมความประสงคใหบคคลหลดพน

จากขอบงคบทางสงคม และขอบงคบทกฎหมายไดกาหนดไว เนองจากตองการใหเรองของกฎ

ขอบงคบเปนเรองของขอยกเวนเทานน21

35 โดยกฎเกณฑทคสญญาซงมความเทาเทยมกนไดตกลงกนไว

เปนกฎเกณฑทดทสดในการใชบงคบแกคสญญา โดยถอวาเปนกฎหมายอนหนงทคสญญาเจตนา

จะใชบงคบแกกรณของตน ปรชญาทางสงคมในยคนนเนนความเปนปจเจกชน และสทธสวนบคคล

ทรฐตองยอมรบรองใหบคคลแตละคน และถอวาบคคลทกคนมเสรภาพทจะทาสญญาขนผกมด

ตนเองได โดยหลกความศกดสทธแหงการแสดงเจตนา (The Autonomy of the Will) มแนวความคดวา

33 อางแลว เชงอรรถท 27, น. 81. 34 อางแลว เชงอรรถท 24, น. 5. 35 อางแลว เชงอรรถท 24, น. 1.

17

อานาจบงคบทงหมดของสญญาอยท “เจตนาของคสญญา” ทเกดจากหลกปรชญากฎหมายเรอง

ปจเจกชนนยม (Individualism) และหลกเศรษฐศาสตรเสรนยมเรองเสรภาพในการทาสญญานนเอง

หลกเรองความศกดสทธแหงการแสดงเจตนา (The Autonomy of the Will) จงเปนกรณทคสญญาม

เสรภาพอยางบรบรณในการเขาทาสญญา โดยรฐจะไมบญญตกฎหมายไปบบบงคบการทาสญญา

ของเอกชนเพอใหเอกชนสามารถวางหลกเกณฑใชบงคบแกสญญาของตนเองได เมอบคคลแสดง

เจตนาทานตกรรมแลว กฎหมายกรบรองและบงคบบญชาใหตามการแสดงเจตนาทานตกรรมของ

บคคลดงกลาว เจตนาเปนเครองทจะกอใหเกดความผกมดในกฎหมาย เรองนตามหลกซง

นกนตศาสตรในตางประเทศไดนยมถอปฏบตกนมานกลาววา “เจตนาเปนสงอนศกดสทธ”

(Autonomie de la volonte) กลาวคอ เมอแสดงออกไปแลวไมมใครสามารถลบลางหรอแกไข

เสยได22

36 เอกชนสามารถวางกฎเกณฑใชบงคบแกสญญาของตนไดตามลาพง กฎหมายจะเขาไป

เกยวของดวยเฉพาะในกรณทเหนสมควรเปนพเศษเทานน23

37 และในกรณทเจตนาในใจกบเจตนา

ทแสดงออกไมตรงกน การพจารณาวาเจตนาในใจหรอเจตนาทแสดงออกเปนเจตนาอนแทจรงนน

กฎหมายไดวางหลกใหถอเอาเจตนาทแสดงออกเปนสาคญ เนองจากบคคลทเขามาเกยวของดวย

ไมสามารถรเจตนาในใจของผแสดงเจตนาได บคคลทเขามาเกยวของดวยรไดเพยงเจตนาทบคคล

แสดงออกมาเปนการกระทาเทานน24

38 กลาวคอ กฎหมายถอวาการทบคคลไดมการแสดงออกเปน

การกระทาใดแลว ยอมเปนเครองบงชถงเจตนาของเขา ซงตรงกบหลกกฎหมายทวไปทวา

“กรรมเปนเครองชเจตนา” การแสดงเจตนาของบคคลยอมมความศกดสทธซงเปนไปตามหลก

เสรภาพของบคคล กลาวคอ บคคลยอมมอสระทจะผกมดตนเองตอผอนตามความประสงคของตน

ถงแมจะมการกาหนดหลกในการทานตกรรมสญญาไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไมวา

จะเปนเรองแบบ สทธ หนาท หรอความรบผดของคสญญากตาม คสญญากมสทธกาหนดเนอหา

รายละเอยดของสญญาเพอใหมผลผกพนระหวางกนเพมขน หรอกาหนดขอยกเวนความรบผด

36 เสรม วนจฉยกล, คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะนตกรรมและหน, (นคร

หลวงกรงเทพธนบร:กรมสรรพสามต, 2515), น. 23. 37 อางแลว เชงอรรถท 24, น. 2. 38 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 154 “การแสดงเจตนาใดแมในใจจรงผแสดงจะมได

เจตนาใหตนตองผกพนตามทไดแสดงออกมากตาม หาเปนมลเหตใหการแสดงเจตนานนเปนโมฆะไม เวนแต

คกรณอกฝายหนงจะไดรถงเจตนาอนซอนอยในใจของผแสดงนน”

18

ตามทกฎหมายบญญตไว โดยไมขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนกได

เชน คสญญาซอขายจะตกลงกนวาผขายจะไมตองรบผดเพอความชารดบกพรองหรอการรอนสทธกได

เปนตน รวมทงความผกพนตามสญญาทไดตกลงกนนจะไมถกกระทบดวยการเปลยนแปลงของ

กฎหมายใหม25

39 กลาวคอ แมวากฎหมายใหมซงออกใชบงคบมหลกเกณฑจากดหรอขดกบสญญา

ทไดเกดขนกอนกตาม สญญานนกยงคงมผลผกพนตามเจตนาของคสญญา เวนแตกรณทกฎหมายใหม

เปนบทบญญตทเกยวกบหลกความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนโดยไมมบทบญญต

ยกเวนเปนพเศษวาไมใหมผลยอนหลงบงคบแกสญญาทเกดขนกอนจะมกฎหมายนน สญญานน

จงตองถกบงคบตามกฎหมายใหมนนดวย26

40 ทงน ตามหลกความมนคงของสงคมอนเปนหลก

ซงมความสาคญกวา ซงตรงกบหลกกฎหมายทวไปทวา “ความปลอดภยของประชาชนเปนกฎหมาย

สงสด” (Salus populi suprema lex) นกนยมเสรภาพของเจตนาจงมการตงหลกการนวา สงใดกฎหมาย

ไมหามยอมทาไดทกอยาง27

41

2.1.2.3 หลกอสระในทางแพง (Private Autonomy)

หลกอสระในทางแพง (Private Autonomy) หมายถง อานาจของบคคลในการตดสนใจ

เกยวกบการกาหนดขอบเขตทางกฎหมายของตนดวยตนเอง ท งในเรองสวนตว และในเรอง

ทรพยสน28

42 หลกอสระในทางแพงนมความคลายคลงกบหลกเสรภาพในการทาสญญาเปนอยางมาก

โดยหลกเสรภาพในการทาสญญาเปนหลกการพนฐานของนตกรรมสองฝายหรอสญญา ซงเนอหา

ของสญญากมกเปนเรองเกยวกบทรพยสนของบคคล สวนหลกอสระในทางแพงนเปนหลกการ

ทกวางกวาทกฎหมายยอมรบรองใหเอกชนหรอปจเจกชนจดการสงทอยในขอบเขตของตนได

โดยอสระ โดยทรฐจะไมเขามาแทรกแซง แตจะมารบรองใหสงทเอกชนทานนบงเกดผลในทาง

กฎหมาย และการจดการดวยหลกอสระทางแพงนเอกชนสามารถจดการทงในเรองสวนตวของตน

เชน เรองการสมรส การหยา การรบรองบตร การรบบตรบญธรรม เปนตน หรออาจจดการเกยวกบ

39 GHESTIN, Traite de Droit Civil, les obligations, le contrat, 1988, p. 107-110. อางถงใน ดาราพร

ถระวฒน, อางแลว เชงอรรถท 21, น. 12. 40 ดาราพร ถระวฒน เพงอาง, น. 12-13. 41 อางแลว เชงอรรถท 16, น. 10. 42 Lucarelli F, Diritti Civili e Istituti Privatistici , (Padova : Cedam, 1983), p. 11. อาถงใน จาป

โสตถพนธ, หลกความรบผดกอนสญญา, (กรงเทพมหานคร:วญ�ชน, 2548), น. 177.

19

ทรพยสนของตนเองทงการทาเปนนตกรรมฝายเดยว เชน การทาพนยกรรม หรอการทาเปนนตกรรม

สองฝาย เชน การทาสญญาซอขาย เปนตน29

43

หลกอสระในทางแพงอาจพบขอจากดหรอกรอบบางประการ30

44 ดงน

(ก) การเคารพขอบเขตในทางกฎหมายของบคคลอน กลาวคอ การใชอสระในทางแพง

ของเราเปนการแสดงออกซงพลงทางรางกายและสตปญญาเพอสนองตอบตอความจาเปนและ

ผลประโยชนเฉพาะของชวตเราเอง โดยปราศจากการทจะเขาไปกาวกายหรอรกล าขอบเขตทาง

กฎหมายของบคคลอน ไมวาตอสถานะหรอตอเสรภาพในการจาหนายจายโอนของบคคลอนกตาม

(ข) การเคารพกฎเกณฑทมาจากเหตผลในสานกของเราเอง อนหมายถงวา อสระในทาง

แพงจะตองอยในกรอบของศลธรรม หรอกรอบของกฎหมายธรรมชาตดวย

แมวาบคคลจะมอานาจในการตดสนใจเกยวกบขอบเขตทางกฎหมายของตนดวยตนเอง

ตามหลกอสระในทางแพงดงกลาว แตผลทเกดจากการตดสนใจนนกอาจถกจากด เปลยนแปลง

หรอเพมเตมจากบทบญญตของกฎหมายได เชน การกาหนดขอสญญาวาผขายไมตองรบผดเพอ

ความชารดบกพรองหรอเพอการรอนสทธโดยไมไดกาหนดวาหากเปนกรณทผขายรอยแลววา

มความชารดบกพรองหรอการรอนสทธแตปกปดเสยจะเกดผลเชนไร กรณดงกลาวยอมเปนไปตาม

หลกการในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยซงกาหนดวา ขอสญญาวาจะไมตองรบผดนนไมอาจ

คมความรบผดของผขายในผลของการอนผขายไดกระทาไปเอง หรอผลแหงขอความจรงอนผขาย

ไดรอยแลวและปกปดเสย31

45 เปนตน

กลาวคอ หากไดกระทานตกรรมโดยแตกตางจากทกฎหมายกาหนดกไมไดหมายความวา

นตกรรมนนอยนอกกรอบ เนองจากกรอบแหงกฎหมายในทนหมายถงเฉพาะกฎหมายทเกยวกบ

ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนเทานน คสญญามอสระในการกาหนดขอตกลง

แหงสญญาซงอาจเปนการแตกตางจากทกฎหมายกาหนดไวกได แตตองอยภายในขอบเขตของ

กฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน กรณเชนน ขอตกลงแหง

43 จาป โสตถพนธ, เพงอาง, น. 178. 44 Scognamiglio R., voce “Negozio Giuridico” in Enciclopedia Giuridica Istituto della Enciclopedia Italiana

Fondata da Giovvani Treccani, Vol.VI, p.6ss. (อางถงใน ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ), อางแลว เชงอรรถท 27, น. 26. 45 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 485.

20

สญญาดงกลาวยอมผกพนคสญญาและกอใหเกดผลในทางกฎหมายสมดงเจตนาของคสญญา

ทกประการ

2.1.3 สญญาทางปกครองและสญญาทางแพง

เมอพจารณาความหมายของสญญาซอขาย รวมถงแนวคดและทฤษฎเกยวกบการทา

สญญาซอขายดงกลาวแลว เหนไดวา สญญาซอขายอาจเกดขนไดระหวางคสญญาทงกรณทเอกชน

ทาสญญากบเอกชน กรณทเอกชนทาสญญากบรฐ และกรณรฐทาสญญากบรฐ ซงเมอพจารณา

สถานภาพของคสญญาประกอบวตถประสงคของสญญาแลวสามารถแบงสญญาไดอกประเภทหนง

คอ สญญาทางปกครองซงเปนเรองของกฎหมายมหาชน และสญญาทางแพงซงเปนเรองของ

กฎหมายเอกชน โดยกอนทกฎหมายวาดวยการจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองจะ

ประกาศใชบงคบในป พ.ศ. 2542 การดาเนนการทงหลายทงปวงทเกยวกบสญญาของทางราชการนน

อยภายใตระบบกฎหมายเอกชน ไมวาจะเปนการจดทาสญญา การตรวจรางสญญา และการพจารณา

ขอพพาทอนเกดจากสญญา32

46 ตอมาเมอมการประกาศใชพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดมการแยกสญญาทางปกครองออกจากสญญาทางแพง เปนผลให

มความแตกตางกนในเรองของศาลทมเขตอานาจเหนอคด กฎหมายวธสบญญตทจะนามาใชในคด

และกฎหมายสารบญญตบางประการ33

47 กลาวคอ ขอพพาทอนเกดจากสญญาทางปกครองถอเปนคด

ปกครอง หมายความถงคดทจะตองฟองรองและดาเนนคดในศาลปกครอง34

48 ศาลปกครองเปนศาลท

มเขตอานาจเหนอคดนน35

49 เวนแตกรณทมกฎหมายกาหนดขนตอนหรอวธการสาหรบการแกไข

ความเดอดรอนหรอเสยหายในเรองใดไวโดยเฉพาะ การฟองคดปกครองในเรองนนจะกระทาได

ตอเมอมการดาเนนการตามขนตอนและวธการดงกลาว และไดมการสงการตามกฎหมายนน หรอ

มไดมการสงการภายในเวลาอนสมควร หรอภายในเวลาทกฎหมายนนกาหนด36

50 ซงระบบการ

46 นนทวฒน บรมานนท, สญญาทางปกครอง, (กรงเทพมหานคร:วญ�ชน, 2546), น. 162. 47 เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง (ฉบบท

5) พ.ศ. 2551. 48 อาพน เจรญชวนทร, ความรเบองตนเกยวกบการดาเนนคดในศาลปกครอง, (กรงเทพมหานคร:นต

ธรรม, 2545), น. 1. 49 พระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 (4) “ศาล

ปกครองมอานาจพจารณาพพากษาหรอมคาสงในคดพพาทเกยวกบสญญาทางปกครอง”. 50 พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 42.

21

พจารณาและพพากษาคดในศาลปกครองเปนไปตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 โดยมกระบวนการแตกตางจากคดพพาทเกยวกบสญญาทางแพง

ทวไป เชน ศาลปกครองใชระบบไตสวนในการพจารณาหาขอเทจจรง สวนศาลยตธรรมใชระบบ

กลาวหา เปนตน ทงน เนองจากผลแหงคาพพากษาอาจกระทบถงการบรหารราชการแผนดน หรอ

ตองจายเงนภาษอากรของสวนรวมเปนคาชดเชยหรอคาเสยหายแกเอกชน ในขณะเดยวกนเอกชน

จะอยในฐานะเสยเปรยบทไมอาจทราบขอมลจากหนวยงานของรฐได โดยเมอศาลปกครองไดม

คาพพากษาหรอคาสงชขาดคดในเรองเกยวกบสญญาทางปกครองแลว หากฝายแพคดไมยนยอม

ปฏบตตามคาพพากษาหรอคาสงชขาดคดของศาลปกครอง ยอมตองมการบงคบคดเพอให

คาพพากษาหรอคาสงชขาดคดของศาลปกครองดงกลาวเกดผลในทางปฏบต ซงพระราชบญญต

จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 75/1 ไดกาหนดใหนาบทบญญต

วาดวยการบงค บคดตามค าพพากษาหรอค าสง และบทบญญตวาดวยคาฤชาธรรมเนยม

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง และคาธรรมเนยมเจาพนกงานบงคบคดทายประมวล

กฎหมายดงกลาว มาใชบงคบโดยอนโลมกบการบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงของ

ศาลปกครอง โดยในการดาเนนการบงคบเพอใหเปนไปตามคาบงคบของศาลปกครองเปนหนาท

ของสานกงานศาลปกครอง37

51 ซงไดจดตงหนวยงานทมอานาจหนาทบงคบคดปกครองคอ สานก

บงคบคดปกครอง กรณสงใหชดใชเงนนน เมอศาลปกครองมคาพพากษาใหลกหนตามคาพพากษา

(คกรณทแพคด)ชดใชเงน สานกบงคบคดปกครองมหนาทตดตามผลการปฏบตตามคาบงคบ

ดงกลาว หากลกหนตามคาพพากษาปฏบตตามคาบงคบครบถวน สานกบงคบคดปกครองจะ

รายงานศาลเพอยตการบงคบคด แตหากลกหนตามคาพพากษาปฏบตยงไมครบถวนหรอมไดปฏบต

สานกบงคบคดปกครองจะรายงานศาลพรอมทงมหนงสอแจงใหเจาหนตามคาพพากษา (หนวยงาน

ทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ) ทประสงคจะบงคบคดตอไป ใหยนขอออกหมายบงคบคดตอ

ศาลปกครอง เมอศาลออกหมายบงคบคดแลว จะเปนการบงคบตามหมายบงคบคดของศาลปกครอง

ซงขนตอนตอไปจะบงคบคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงทนามาใชโดยอนโลม38

52

51 พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 77 (3) 52 สานกงานคดปกครอง สานกงานอยการสงสด, บทท 5 การดาเนนการของตวความในชนบงคบคด,

สบคนเมอวนท 14 พฤศจกายน 2559, จาก http://www.admin.ago.go.th/attachments/article/50/

%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%20%E0%B9%95%20%E0%B8

22

ทงน หากหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐมไดปฏบตตามคาบงคบของศาลปกครองให

ถกตองครบถวน หรอปฏบตลาชาเกนสมควร ศาลปกครองมหนาทไตสวน หรอแสวงหาขอเทจจรง

ถาผลการไตสวนปรากฏวาขอเทจจรงเพยงพอทจะรบฟงไดวา การทมไดปฏบตตามคาบงคบของ

ศาลปกครองใหถกตองครบถวนหรอปฏบตลาชาเปนไปโดยไมมเหตอนสมควร ศาลมอานาจสงให

หนวยงานรฐหรอเจาหนาทน นชาระคาปรบไดครงละไมเกน 50,000 บาท และมอานาจแจง

ผบงคบบญชา หรอผกากบดแลเจาหนาทผนนใหสงลงโทษทางวนยได และหากเจาหนาทไมชาระ

คาปรบตามคาสงดงกลาว ศาลมอานาจบงคบคดเอาจากทรพยสนสวนตวของเจาหนาทผนนได39

53

สวนกรณทมขอพพาทกนในเรองเกยวกบสญญาทางแพงนน ศาลยตธรรมเปนศาลทม

เขตอานาจเหนอคด โดยมระบบการพจารณาและพพากษาคด รวมถงการบงคบตามคาพพากษาหรอ

คาสงเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

หลกเกณฑในการพจารณาวาสญญาใดเปนสญญาทางปกครองหรอสญญาใดเปนสญญา

ทางแพงนน พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 3

บญญตใหความหมายของสญญาทางปกครองไววา หมายความรวมถง สญญาทคสญญาอยางนอย

ฝายหนงเปนหนวยงานทางปกครองหรอเปนบคคลซงกระทาการแทนรฐ และมลกษณะเปนสญญา

สมปทาน สญญาทใหจดทาบรการสาธารณะ หรอจดใหมสงสาธารณปโภคหรอแสวงประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาต40

54

ตอมาในทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดครงท 6/2544 เมอวนท 10 ตลาคม

พ.ศ. 2544 ไดมการวางแนวทางปฏบตเกยวกบสญญาทางปกครอง โดย รศ.ดร.โภคน พลกล

รองประธานศาลปกครองสงสดคนท 2 เปนผเสนอเอกสารเกยวกบสญญาทางปกครองดงกลาว ดงน

%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%94%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4

%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0

%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9

%83%E0%B8%99%E0%B8%8A%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B8%9A%E0%B8%B1

%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8%84%E0%B8%94%E0%B8%B5.doc 53 พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 75/4 54 พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 3.

23

“สญญาใดจะเปนสญญาทางปกครองตามทบญญตไวในมาตรา 3 แหงพระราชบญญต

จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดนน

ประการแรก คสญญาอยางนอยฝายหนงตองเปนหนวยงานทางปกครองหรอบคคลซง

ไดรบมอบหมายใหกระทาการแทนรฐ

ประการทสอง สญญาน นมลกษณะเปนสญญาสมปทาน สญญาทใหจดทาบรการ

สาธารณะหรอจดใหมสงสาธารณปโภคหรอแสวงประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต หรอเปน

สญญาทหนวยงานทางปกครองหรอบคคลซงกระทาการแทนรฐตกลงใหคสญญาอกฝายหนง

เขาดาเนนการหรอเขารวมดาเนนการบรการสาธารณะโดยตรง หรอเปนสญญาทมขอกาหนด

ในสญญาซงมลกษณะพเศษทแสดงถงเอกสทธของรฐ ทงน เพอใหการใชอานาจทางปกครองหรอ

การดาเนนกจการทางปกครองซงกคอการบรการสาธารณะบรรลผล ดงนน หากสญญาใดเปนสญญา

ทหนวยงานทางปกครองหรอบคคลซงกระทาการแทนรฐมงผกพนตนกบคสญญาอกฝายหนง

ดวยใจสมครบนพนฐานแหงความเสมอภาค และมไดมลกษณะเชนทกลาวมาแลวขางตน สญญานน

ยอมเปนสญญาทางแพง”

นอกจากน ศาลปกครองสงสดไดพจารณาคดเกยวกบสญญาทางปกครองตามแนวทาง

ปฏบตดงกลาวไวหลายกรณ ตวอยางสญญาซอขาย กรณทศาลปกครองมคาสงรบไวพจารณา

เนองจากเปนสญญาทางปกครอง ไดแก

(ก) สญญาซอขายอสงหารมทรพยตามพระราชบญญตวาดวยการเวนคนอสงหารมทรพย

พ.ศ. 2530 เพอสรางทางพเศษ (กรณทไมอาจตกลงกนไดในเรองจานวนเงนคาทดแทน) ระหวาง

การทางพเศษแหงประเทศไทย กบ นาย ก. ศาลปกครองสงสดไดใหเหตผลวา คสญญาฝายหนง

เปนหนวยงานทางปกครองไดใชอานาจรฐบงคบซอทดนของเอกชน โดยมวตถประสงคเพอให

ไดทดนในการกอสรางทางพเศษ ซงเปนการจดใหมสงสาธารณปโภค41

55

(ข) สญญาจะซอจะขายทดนทจะถกเวนคนตามพระราชกฤษฎกากาหนดเขตทดน

ในบรเวณทจะเวนคน ระหวางกรงเทพมหานคร กบ บรษท ก. จากด ศาลปกครองสงสดไดใหเหตผล

วา สญญาดงกลาวเปนขนตอนหนงของการเวนคนทดน หากเจาของทดนไมยนยอมขายทดน

ทางราชการกตองดาเนนการออกพระราชบญญตเกยวกบการเวนคนทดนตอไป กรณจงเปนสญญา

55 คาสงศาลปกครองสงสดท 9/2546.

24

ทคสญญาฝายหนงเปนหนวยงานทางปกครองใชอานาจทางปกครองบงคบซอทดนจากเอกชนเพอ

กอสรางถนนอนมลกษณะเปนการจดใหมสงสาธารณปโภคตามนยคาวนจฉยชขาดอานาจหนาท

ระหวางศาลท 27/254542

56

(ค) สญญาซอขายตดต งเค รองคอมพวเตอรและอปกรณการประมวลผลระบบ

คอมพวเตอรเพอตดตงในโรงพยาบาลของรฐ ระหวางสานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กบ

บรษท ก. จากด ศาลปกครองสงสดไดใหเหตผลวา วตถแหงสญญาเปนการซอเครองคอมพวเตอร

และอปกรณการประมวลผลระบบคอมพวเตอร ใชในการเชอมโยงและรบสงขอมลของประชาชน

ทมาใชบรการสาธารณะดานการแพทยจากแผนกหนงไปยงอกแผนกหนงในโรงพยาบาลเดยวกน

และจากโรงพยาบาลหนงไปยงอกโรงพยาบาลหนง เพอความสะดวก รวดเรว และมประสทธภาพ

มลกษณะเปนเครองมอสาคญทจาเปนตอการจดทาบรการสาธารณะดานการแพทยใหบรรลผล

อนเปนประโยชนโดยตรงตอประชาชนทมาใชบรการ43

57

(ง) สญญาซอขายเครองพนเคม ระบบฝอยละอองละเอยด ยแอลว ระหวางจงหวด

ราชบร กบ ผถกฟองคดซงไมสามารถสงมอบสนคาไดตามเวลาทกาหนดในสญญา ศาลปกครอง

สงสดไดใหเหตผลวา คดตามสญญาพพาทในคดน เปนการจดซอเครองมอสาหรบพนสารเคมเพอ

ควบคมและปองกนโรคตาง ๆ โดยการกาจดแมลง สตวนาโรคและเชอโรคในมนษย พช สตว และ

ฆาเชอโรคในโรงพยาบาล อาคาร บานเรอน และ ทพ กอาศย ดงน น เครองมอดงกลาวจงเปน

เครองมอหรออปกรณทสาคญหรอจาเปนเพอใชในการจดทาบรการสาธารณะดานสาธารณสขของ

โรงพยาบาลบางแพใหบรรลผล44

58 เปนตน

ตวอยางสญญาซอขาย กรณทศาลปกครองมคาสงไมรบไวพจารณาเนองจากไมเปน

สญญาทางปกครอง ไดแก

(ก) สญญาซอขายตปราศจากเชอ ระหวางกรมวทยาศาสตรการแพทย กบ บรษท ก. จากด

ศาลปกครองสงสดไดใหเหตผลวา สญญาดงกลาวแมคสญญาฝายหนงเปนหนวยงานทางปกครอง

แตสญญาดงกลาวไมมวตถประสงคแหงสญญาทมลกษณะเปนสญญาสมปทาน สญญาทใหจดทา

56 คาสงศาลปกครองสงสดท 97/2547. 57 คาสงศาลปกครองสงสดท 726/2547 (ประชมใหญ). 58 คาสงศาลปกครองสงสดท 71/2554.

25

บรการสาธารณะหรอจดใหมสาธารณปโภคหรอแสวงหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต หรอเปน

สญญาทหนวยงานทางปกครองหรอบคคลซงกระทาการแทนรฐตกลงใหคสญญาอกฝายหนง

เขาดาเนนการหรอเขารวมดาเนนการบรการสาธารณะโดยตรง หรอเปนสญญาทมขอกาหนด

ซงมลกษณะพเศษทแสดงถงเอกสทธของรฐ45

59

(ข) สญญาซอเตาเผาขยะ ระหวางเทศบาลตาบลนาทอง กบ หางหนสวนจากด ก.

ศาลปกครองสงสดไดใหเหตผลวา แมการกาจดขยะมลฝอยจะถอไดวาเปนการจดทาบรการ

สาธารณะอยางหนง แตเตาเผาขยะเปนเพยงอปกรณทใชในการจดทาบรการสาธารณะของเทศบาล

เทานน ไมใชสงสาธารณปโภค สญญาซอเตาเผาขยะจงไมใชสญญาทใหคสญญาฝายเอกชนจดทา

บรการสาธารณะหรอจดใหมสงสาธารณปโภค อกทงสญญาดงกลาวไมมขอกาหนดทแสดงถงเอกสทธ

ของคสญญาฝายรฐ46

60

(ค) สญญาซอขายทดนลกรงเพอนาไปซอมแซมถนนบนคนคลอง ระหวางกรมชลประทาน

กบ หางหนสวนจากด ก. ศาลปกครองสงสดไดใหเหตผลวา แมวาการซอมแซมถนนบนคนคลอง

เปนการกระทาเพอประโยชนของประชาชนซงถอไดวาเปนการบรการสาธารณะ แตดนลกรงทใช

ในการซอมแซมกเปนเพยงอปกรณทใชในการจดทาบรการสาธารณะของของกรมชลประทาน

เทานนไมใชสงสาธารณปโภค การจดหาดนลกรงของกรมชลประทานโดยการทาสญญาซอขายกบ

หางหนสวนจากด ก. จงไมใชสญญาทใหคสญญาฝายเอกชนจดทาบรการสาธารณะหรอจดใหม

สงสาธารณปโภค ทงสญญาดงกลาวไมมขอกาหนดทแสดงใหถงเอกสทธของคสญญาฝายรฐ47

61

(ง) สญญาซอขายเครองคอมพวเตอรพรอมอปกรณ ระหวางคณบด คณะวศวกรรมศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม กบ บรษท ก. จากด ศาลปกครองสงสดไดใหเหตผลวา แมจะมคสญญา

ฝายหนงเปนหนวยงานทางปกครอง แตสญญาซอขายดงกลาวไมไดมลกษณะเปนสญญาสมปทาน

สญญาทใหจดทาบรการสาธารณะ หรอจดใหมสงสาธารณปโภค หรอแสวงประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาต อกทงไมมขอกาหนดในสญญาทแสดงถงเอกสทธของรฐ ประกอบกบ

59 คาสงศาลปกครองสงสดท 112/2545. 60 คาสงศาลปกครองสงสดท 423/2546. 61 คาสงศาลปกครองสงสดท 146/2548.

26

เมอไดรบมอบเครองคอมพวเตอรแลว คสญญาฝายหนวยงานทางปกครองกเขาดาเนนการเอง

โดยตรง มไดมอบหมายใหคสญญาฝายเอกชนเขาดาเนนการบรการสาธารณะ48

62 เปนตน

(จ) สญญาซอขายครภณฑตเอนกประสงค ตเหลก กระดานไวทบอรด ระหวาง

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร กบ ผฟองคด ศาลปกครองสงสดใหเหตผลวา แมจะม

คสญญาฝายหนงเปนหนวยงานทางปกครองหรอบคคลซงกระทาแทนรฐกตาม แตสญญาดงกลาว

มไดกาหนดใหผฟองคดเขารวมจดทาบรการสาธารณะโดยตรง จงไมมลกษณะเปนสญญาสมปทาน

สญญาทใหจดทาบรการสาธารณะ หรอจดใหมสงสาธารณปโภค หรอแสวงประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาตแตอยางใด อกทงขอกาหนดของสญญาทกาหนดในเรองการขยายเวลาทาการ

ตามสญญาหรอของดหรอลดคาปรบเปนขอกาหนดทสามารถพบไดโดยทวไปในสญญาซอขาย

ระหวางเอกชนกบเอกชน ไมถอวามลกษณะพเศษทแสดงถงเอกสทธเหนอผฟองคด49

63 เปนตน

2.1.4 องคประกอบของสญญาซอขาย

สญญาซอขายมความผกพนทางกฎหมาย (legal bond) หมายถง ความผกพนทางหน

ระหวางเจาหนและลกหน อนมผลใหเจาหนมอานาจบงคบใหลกหนชาระหนและลกหนมหนาท

ตองชาระหน คอ มหนเกดขนแลวและหนนนยงคงมอย ยงมไดถกยกเลก เพกถอน หรอระงบไป

ดวยการชาระหน ปลดหน หกกลบลบหน แปลงหนใหม หนเกลอนกลนกน การทาสญญา

ประนประนอมยอมความ หรอหนสนสดลงดวยประการอนใด เชน เงอนไข เงอนเวลา หรอ

หนขาดอายความ เปนตน

สญญาซอขายมองคประกอบสาคญ 2 ประการ ไดแก บคคล 2 ฝาย (subjects) (คสญญา)

และ วตถแหงหน (object) มรายละเอยดดงน

2.1.4.1 บคคล 2 ฝาย (subjects) (คสญญา) ไดแก บคคลซงกอใหเกดความสมพนธตาม

สญญาซอขายม 2 ฝาย คอ ฝายผซอและฝายผขาย แตละฝายอาจเปนบคคลคนเดยวหรอหลายคน

รวมเปนฝายเดยวกนกได โดยตองเปนบคคลทมความสามารถในการทานตกรรมสญญาภายใต

หลกกฎหมายวาดวยความสามารถตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย หากคสญญาฝายใดฝายหนง

บกพรองในเรองความสามารถ ยอมสงผลใหสญญาซอขายททาไวตกเปนโมฆยะ

62 คาสงศาลปกครองสงสดท 192/2548. 63 คาสงศาลปกครองสงสดท 466/2552.

27

คาวา “บคคล” น ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 1 ลกษณะ 2 ไดแบงบคคล

เปน 2 ประเภท ไดแก บคคลธรรมดา และนตบคคล นอกจากนบคคลธรรมดาและนตบคคลซงเปน

คสญญาซอขายดงกลาวยงอาจมอบอานาจใหบคคลอนเปนผเขาทาสญญาแทนตนไดอกดวย อธบาย

ไดดงน

(1) บคคลธรรมดา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 15 บญญตวา “สภาพ

บคคลยอมเรมแตเมอคลอดแลวอยรอดเปนทารกและสนสดลงเมอตาย ทารกในครรภมารดาก

สามารถมสทธตาง ๆ ได หากวาภายหลงคลอดแลวอยรอดเปนทารก” กลาวคอ มนษยทมรางกายม

ชวตจตใจ บคคลในทนต องมความสามารถในการทาสญญาซอขายไดด วยตนเองภายใต

หลกกฎหมายวาดวยความสามารถตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยดวย และเมอบคคล

มความสามารถหรอมอานาจในการทาสญญาซอขายดงกลาวกยอมสามารถมอบอานาจของตน

ใหบคคลอนเปนผรบมอบอานาจในการเขาทาสญญาซอขายแทนตนไดดวย

(2) นตบคคล ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 65 บญญตวา นตบคคลจะมขนได

กแตดวยอาศยอานาจแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน

นกนตศาสตรไดใหความหมายของคาวา “นตบคคล” ไวหลายทานดงน

จตต ตงศภทย50

64 “การทกฎหมายยอมรบใหภาวะทบคคลมารวมกนทากจกรรมอนหนง

นน มสภาพบคคล มสทธและหนาทแยกออกตางหากจากแตละคนทมารวมกน นอกจากนกยงม

กองทรพยสนทกฎหมายยอมใหมสภาพบคคลได บคคลทกฎหมายกาหนดขนนไมใชบคคลธรรมดา

ทมชวตจตใจ กฎหมายเรยกวานตบคคล ตองมกฎหมายบญญตไวจงจะมสภาพนตบคคลได”

มานตย จมปา5 1

65 “นตบคคล คอ บคคลตามกฎหมายทสมมตขนมาและรบรองใหมสทธ

และหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา สามารถเปนเจาของมกรรมสทธในทรพยสนได จาหนาย

จายโอนทรพยสนได เปนลกหนเจาหน และเปนโจทกจาเลยได เปนตน”

64 จตต ตงศภทย, กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล, (กรงเทพมหานคร:สานกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2530), น. 73. 65 มานตย จมปา, ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย, (กรงเทพมหานคร:สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2557), น.211.

28

รชฏ เจรญฉ า5 2

66 “นตบคคลเปนคณะบคคลทรวมตวกน แลวต งสมมตขนโดยอาศย

อานาจของกฎหมายใหมสภาพเปนบคคลเพยงหนงเดยว เหมอนกบบคคลคน ๆ หนง โดยอาศย

ผแทนในการปฏบตงานหรอดาเนนกจการ”

ผศกษาเหนวา นตบคคลแตกตางจากบคคลธรรมดาซงถอกาเนดจากครรภมารดาม

รางกายและชวตจตใจ นตบคคลเกดขนโดยอานาจแหงกฎหมายเปนผกาหนดใหเกดนตบคคลใด ๆ

ขน และรบรองใหสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เทาทสภาพแหงนตบคคลจะพงมได

เมอไดพจารณากฎหมายทจดตงนตบคคล กจกรรมทนตบคคลดาเนนการ และความสมพนธ

ของนตบคคลนนกบบคคลอนหรอการใชอานาจของนตบคคลนนทมกฎหมายใหสามารถใชอานาจ

เหนอบคคลอน ๆ แลว สามารถแบงนตบคคลเปน 2 ประเภท คอ นตบคคลในกฎหมายมหาชนและ

นตบคคลในกฎหมายเอกชน53

67

นตบคคลในกฎหมายมหาชนหรอนตบคคลทางรฐ หมายถง นตบคคลทจดตงขน

โดยอาศยอานาจของกฎหมายมหาชนและดาเนนกจกรรม “บรหารสาธารณะ” โดยใชอานาจกฎหมาย

มหาชนหรออานาจรฐในการดาเนนการตามทกฎหมายกาหนด5 4

68 เชน พระราชบญญตระเบยบ

บรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 มาตรา 7 (4) กาหนดใหกรม หรอสวนราชการทเรยกชออยางอน

และมฐานะเปนกรมเปนนตบคคล พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 มาตรา 8

กาหนดให องคการบรหารสวนจงหวดเปนนตบคคล และเปนราชการสวนทองถน เขตขององคการ

บรหารสวนจงหวด ไดแก เขตจงหวด พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารตาบล พ.ศ. 2537

มาตรา 43 กาหนดให องคการบรหารสวนตาบล เปนนตบคคล พระราชบญญตระเบยบบรหาร

ราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 มาตรา 6 กาหนดให กรงเทพมหานครเปนนตบคคล และ

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 กาหนดให

สถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐานเฉพาะทเปนโรงเรยนเปนนตบคคล เปนตน

นตบคคลในกฎหมายเอกชน หมายถง นตบคคลทจดต งขนโดยอาศยอานาจของ

กฎหมายเอกชน เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 78 กาหนดให สมาคม เมอ

66 รชฏ เจรญฉา, หลกกฎหมายวาดวยนตบคคล สมาคม มลนธ, (กรงเทพมหานคร:สานกงานคด

อยการสงสด, 2540), น.20. 67 อางแลว เชงอรรถท 7, น. 13. 68 อางแลว เชงอรรถท 7, น. 14.

29

จดทะเบยนแลว เปนนตบคคล มาตรา 110 กาหนดให มลนธ เมอจดทะเบยนแลว เปนนตบคคล

มาตรา 1015 กาหนดให หางหนสวนสามญ เมอไดจดทะเบยนแลว เปนนตบคคล และมาตรา 1015

กาหนดให บรษทจากด เมอจดทะเบยนแลว เปนนตบคคล และพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด

พ.ศ. 2535 มาตรา 41 กาหนดให บรษททจดทะเบยนตามพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด

พ.ศ. 2535 แลวเปนนตบคคลตงแตวนทนายทะเบยนรบจดทะเบยน เปนตน นตบคคลในกฎหมาย

เอกชนเกดขนจากความยนยอมทจะกระทากจกรรมภายใตขอบวตถประสงครวมกนของบคคล

ธรรมดา หรอนตบคคล ทจดตงขนแลว ดงนน การดาเนนกจกรรมของนตบคคลในกฎหมายเอกชน

สวนใหญมกเปนการดาเนนการทเปนไปเพอประโยชนของเอกชนและไมมการใชอานาจเหนอ

บคคลอน แตจะมความสมพนธกบบคคลอนในลกษณะทเทาเทยมกน55

69

กรณนตบคคลใดเปนผมหนาทเสยภาษนตบคคลนน ประมวลรษฎากร มาตรา 66 วรรคแรก

ไดกาหนดใหบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายไทย หรอทตงขนตามกฎหมาย

ของตางประเทศและกระทากจการในประเทศไทยตองเสยภาษตามบทบญญตในสวนการเกบภาษ

จากบรษทและหางหนสวนนตบคคลดวย ซงมาตรา 39 ไดใหความหมาย “บรษทหรอหางหนสวน

นตบคคล” วาหมายถง บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายไทย หรอทตงขนตาม

กฎหมายของตางประเทศ และยงหมายความรวมถง

1) กจการซงดาเนนการเปนทางคาหรอหากาไรโดยรฐบาลตางประเทศ องคการของ

รฐบาลตางประเทศ หรอนตบคคลอนทตงขนตามกฎหมายของตางประเทศ

2) กจการรวมคา ซงไดแก กจการทดาเนนการรวมกนเปนทางคาหรอหากาไร ระหวาง

บรษทกบบรษท บรษทกบหางหนสวนนตบคคล หางหนสวนนตบคคลกบหางหนสวนนตบคคล

หรอระหวางบรษทและ/หรอหางหนสวนนตบคคลกบบคคลธรรมดา คณะบคคลทมใชนตบคคล

หางหนสวนสามญหรอนตบคคลอน

3) มลนธหรอสมาคมทประกอบกจการซงมรายไดแตไมรวมถงมลนธหรอสมาคม

ทรฐมนตรประกาศกาหนดตามมาตรา 47 (7) (ข)

4) นตบคคลทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตรและประกาศในราชกจจานเบกษา

69 อางแลว เชงอรรถท 7, น. 13.

30

สวนนตบคคลอน ๆ นอกจากทกลาวขางตน และเฉพาะทตงขนตามกฎหมายไทย เชน

กระทรวง ทบวง กรม องคการของรฐบาลหรอสหกรณ หรอโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เปนตน ตางไมมหนาทตองเสยภาษเงนไดนตบคคล

นอกจากนมนตบคคลบางประเภททเขาลกษณะตองเสยภาษเงนไดนตบคคล แตไดรบการยกเวน

ตามบทบญญตของกฎหมายตาง ๆ เชน56

70

(ก) บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลตามขอผกพนทประเทศไทยมอยตามสญญาวาดวย

ความรวมมอทางเศรษฐกจ หรอทางเทคนคระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลตางประเทศ

(ข) บรษทจากดทไดรบการยกเวนภาษเงนไดตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน

(ค) บรษทจากดและนตบคคลทมสภาพเชนเดยวกบบรษทจากดซงตงขนตามกฎหมาย

ไทยหรอกฎหมายตางประเทศไดรบการยกเวนภาษเงนไดนตบคคลตามพระราชบญญตภาษเงนได

ปโตรเลยม

(ง) บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทอยในประเทศทมอนสญญาวาดวยการเวนการ

เกบภาษซอนกบประเทศไทย ตามเงอนไขทกาหนดในอนสญญา เปนตน

เนองจากนตบคคลทงทเปนนตบคคลในกฎหมายมหาชนและนตบคคลในกฎหมาย

เอกชนตางเปนบคคลทเกดขนโดยอานาจแหงกฎหมายสมมตขนมา เปนบคคลทไมมชวตจตใจ

จงไมอยในลกษณะทสามารถดาเนนกจการหรอจดการงานตาง ๆ ไดดวยตนเอง การแสดงเจตนา

หรอการกระทาการของนตบคคลจาเปนตองอาศยบคคลธรรมดาทมอานาจกระทาการแทนนตบคคล

คอผแทนนตบคคล เปนผแสดงเจตนาหรอกระทาการแทนนตบคคล ภายใตขอบเขตสทธและหนาท

ซงกฎหมายไดรบรองไว กรณผแทนนตบคคลนประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 70 ได

บญญตวา “นตบคคลตองมผแทนคนหนงหรอหลายคน ทงน ตามทกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสาร

จดตงจะไดกาหนดไว ความประสงคของนตบคคลยอมแสดงออกโดยผแทนของนตบคคล”

จากบทบญญตของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 70 ดงกลาว เหนไดวา

ผแทนนตบคคลมขนไดจาก 3 กรณ คอ กฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตงไดกาหนดไว ดงน

70 กรมสรรพากร. นตบคคลทไมตองเสยภาษเงนได, สบคนเมอวนท 6 เมษายน 2560, จาก

http://www.rd.go.th/publish/834.0.html.

31

กรณผแทนของนตบคคลไดถกกาหนดขนตามกฎหมาย เปนกรณทเมอกฎหมายไดตง

นตบคคลขนแลวกไดกาหนดไวชดเจนวาผ ดารงตาแหนงใดเปนผ แทนของนตบคคลน น

เชน พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 มาตรา 32 กาหนดใหในกรมหนงม

อธบดคนหนงเปนผบงคบบญชาขาราชการและรบผดชอบในการปฏบตราชการของกรมใหเกด

ผลสมฤทธและเปนไปตามเปาหมาย แนวทาง และแผนการปฏบตราชการของกระทรวงและ

ในกรณทมกฎหมายอนกาหนดอานาจหนาทของอธบดไวเปนการเฉพาะ พระราชบญญตองคการ

บรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 มาตรา 39 กาหนดให นายกองคการบรหารสวนจงหวดควบคม

และรบผดชอบในการบรหารราชการขององคการบรหารสวนจงหวดตามกฎหมาย และเปน

ผบงคบบญชาขาราชการและลกจางองคการบรหารสวนจงหวด กลาวคอ เปนผแทนขององคการ

บรหารสวนจงหวด พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารตาบล พ.ศ. 2537 มาตรา 60

กาหนดให นายกองคการบรหารสวนตาบลควบคมและรบผดชอบในการบรหารราชการของ

องคการบรหารสวนตาบลตามกฎหมาย และเปนผบงคบบญชาของพนกงานสวนตาบลและลกจาง

ขององคการบรหารสวนตาบล กลาวคอ เปนผแทนขององคการบรหารสวนตาบล พระราชบญญต

ระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 มาตรา 50 กาหนดให ผวาราชการกรงเทพมหานคร

เปนผบงคบบญชาขาราชการกรงเทพมหานครและลกจางกรงเทพมหานคร และรบผดชอบในการ

ปฏบตราชการของกรงเทพมหานคร กลาวคอ เปนผแทนของกรงเทพมหานคร และพระราชบญญต

ระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 39 (3) กาหนดให สถานศกษาและ

สวนราชการตามมาตรา 34 (2) มอานาจหนาทตามทกาหนดไวใหเปนหนาทของสวนราชการนน ๆ

โดยใหมผอานวยการสถานศกษา หรอหวหนาสวนราชการ ทเรยกชออยางอนเปนผบงคบบญชา

ขาราชการและเปนผแทนของสถานศกษาหรอสวนราชการในกจการทวไป รวมทงการจดทานตกรรม

สญญาในราชการของสถานศกษาหรอสวนราชการตามวงเงนงบประมาณทสถานศกษาหรอสวนราชการ

ไดรบตามทไดรบมอบอานาจ เปนตน

สวนกรณทผแทนของนตบคคลไดถกกาหนดขนตามขอบงคบ หรอตราสารจดตง

ไดกาหนดไว เปนกรณทนตบคคลซงตงขนโดยวธการของกฎหมายคอการจดทะเบยนตอพนกงาน

เจาหนาท เชน หางหนสวนจากด บรษทจากด เปนตน ไดกาหนดไวในขอบงคบหรอตราสารจดตง

นตบคคลนนวาบคคลธรรมดาผใดบางเปนผมอานาจดาเนนการแทนนตบคคลดงกลาวและกอาจ

32

กาหนดเงอนไขการดาเนนการของผแทนนตบคคลทสามารถผกพนนตบคคลไวดวย เชน ผแทน

นตบคคลตองลงลายมอชอรวมกนและ/หรอตองประทบตรานตบคคลดวยการกระทาดงกลาว

จงจะผกพนนตบคคล เปนตน

หลกเรองนตบคคลมสทธและหนาทไดตามกฎหมายภายในขอบอานาจหรอขอบ

วตถประสงคนเปนหลกกฎหมายองกฤษ เรยกวา Ultra Vires คอถอวาการใด ๆ ทผแทนนตบคคล

ทาไปนอกขอบวตถประสงคของนตบคคลยอมไมอาจถอวาเปนการกระทาของนตบคคลนนได

และนตบคคลยอมไมอาจถอสทธหรอมหนาทเพราะเหตทผแทนนตบคคลทาการนอกวตถประสงค

หรอนอกอานาจหนาทของนตบคคลนน ๆ ได การอนใดทผแทนนตบคคลทาไปเชนนนจงไมผกพน

นตบคคล หลกขอนไมมในระบบกฎหมาย Civil Law เชน ในกฎหมายเยอรมนหรอกฎหมายสวส

อนเปนทมาสาคญของประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของไทย57

71

ตวอยางคาพพากษาศาลฎกาซงไดวนจฉยเกยวกบผแทนนตบคคล ไดแก

(ก) เจตนาของนตบคคลยอมแสดงออกทางผแทนนตบคคล เมอผแทนนตบคคลแสดง

เจตนาซงอยในอานาจหนาทของผแทนนตบคคลในทางการของการดาเนนกจการตามวตถประสงค

ของนตบคคล เจตนานนกผกพนนตบคคล และตองถอวาเปนเจตนาของนตบคคลนนเอง58

72

(ข) บรษทจากดเปนนตบคคล ซงเปนบคคลสมมตโดยอานาจของกฎหมาย ไมสามารถ

ปฏบตงานตามวตถประสงคของบรษทจากดไดดวยตนเอง ตองปฏบตงานโดยผแทนนตบคคล59

73

เปนตน

กรณดงกลาวเหนไดวา เมอผแทนนตบคคลไดดาเนนการแทนนตบคคลภายใตเงอนไข

ทกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตงไดกาหนดไวแลว การดาเนนการดงกลาวยอมผกพน

นตบคคล นตบคคลตองรบผดในผลแหงการดาเนนการนน แตหากผแทนนตบคคลดาเนนการ

นอกเหนอขอบเขตทกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตงไดกาหนดไว การดาเนนการดงกลาว

ยอมไมผกพนนตบคคล นตบคคลไมตองรบผดในผลแหงการดาเนนการนน นอกจากน นตบคคลยง

71 ธญญะ ซอวาจา, ปญหาการปรบใชความรบผดเพอละเมดของนตบคคลตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชยของไทย, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2552), น. 17. 72 คาพพากษาศาลฎกาท 787-8/2506. 73 คาพพากษาศาลฎกาท 1620/2508.

33

อาจมอบอานาจใหบคคลอนเปนผรบมอบอานาจในการเขาทาสญญาซอขายแทนตนผานทางผแทน

ของนตบคคลไดดวย ภายใตเงอนไขดงกลาว

(3) กรณตวการ ตวแทน กลาวคอ ในการเขาทาสญญาของคสญญา ไมวาบคคลธรรมดา

หรอนตบคคล คสญญาอาจเขาทาสญญาดวยตนเองหรออาจมอบอานาจใหบคคลอนเปนผเขาทา

สญญาแทนตนกได ซงถอวาคสญญาผมอบอานาจไดมสญญาตวการตวแทนอกฉบบหนงระหวาง

ตวการผมอบอานาจและตวแทนผรบมอบอานาจ นอกเหนอจากสญญาทไดมอบอานาจใหมากระทา

การแทนนอกดวย และหากคสญญาถกโตแยงเกยวกบสทธและหนาทตามกฎหมายแพง ซงคสญญา

อกฝายหนงชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมอานาจเพอขอใหมการปฏบตตามสญญา

กมประเดนตองพจารณาเกยวกบการฟองคดบคคลอนเปนตวการตวแทนนดวย

2.1.4.2 วตถแหงหน (object) ไดแก การสงมอบทรพยสน การกระทา และการงดเวน

การกระทา วตถแหงหนนมงถงการกระทาซงเปนการสงมอบหรอการโอนกรรมสทธ การกระทา

และการงดเวนการกระทา โดยไมไดมงถงสงทลกหนสญญาวาจะสงมอบ จะกระทา หรอจะงดเวน

การกระทา กลาวคอคาวา "วตถ" ในทนมไดหมายความวา สงของ ดงความหมายทวไป สวนสงท

ลกหนสญญาวาจะสงมอบหรอโอนกรรมสทธ เรยกวา ทรพยอนเปนวตถแหงหน หรอ ทรพยอน

เปนวตถแหงการชาระหน (object of payment) เชน คสญญาตกลงซอขายสนคาโปรแกรมพฒนา

ระบบบรหารการจดการขอมลโรงเรยนสมบรณแบบ หนของผซอคอชาระคาสนคาใหแกผขาย และ

หนของผขายคอสงมอบหรอโอนกรรมสทธสนคาใหแกผซอ การชาระราคาและการสงมอบหรอ

โอนกรรมสทธสนคาเปนวตถแหงหน สวนเงนทจะชาระและตวโปรแกรมพฒนาระบบบรหารการ

จดการขอมลโรงเรยนสมบรณแบบทตกลงซอขายกนนนคอทรพยอนเปนวตถแหงหน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 138 ไดใหความหมายคาวา “ทรพยสน” วา

หมายความรวมทงทรพยและวตถไมมรปรางซงอาจมราคาและอาจถอเอาได ซงอธบายไดดงน

(ก) ทรพยและวตถทมรปราง คอ วตถทประกอบดวยรปและรางในตวเองโดยลาพง

มตวตน สวนกวางยาว สงตา หรอสวนกลมซงกนท แมจะเปนปรมาณเลกนอยจนมองไมเหนดวย

ตาเปลากตาม เชน ทดน วว ควาย สงของ เงนทอง หรอแมแตเชอโรคปรมาณธรรมชาตกควรจดวา

เปนวตถมรปรางได60

74

74 เสนย ปราโมช, กฎหมายลกษณะทรพย, (กรงเทพมหานคร:ไทยวฒนาพาณชย, 2521), น. 11.

34

(ข) ทรพยและวตถไมมรปราง คอ คณสมบตทไมมสวนสด ไมมความเตม ไมกนทในตว

ซงไดแกคณสมบตทไมมสภาพอยตามธรรมชาตเสยเลย มอยแตในความรบรของกฎหมาย เชน

ลขสทธ เปนตน61

75

(ค) ซงอาจมราคา คอ สงนนมลคาในตวของมนเอง โดยไมจาเปนตองมราคาทจะซอ

ขายกนไดในทองตลาด เพราะมลคานในตนรางฉบบภาษาองกฤษใชคาวา “value” ไมใช “price”

ดงน แมของใดไมมราคาทางเศรษฐกจ แตมมลคาสาหรบเจาของแลวยอมจดวาเปนทรพยสนได

เชน จดหมายคนรกทตดตอกน แสตมปทใชแลวแตผใชสะสมไว เปนตน62

76

(ง) ซงอาจถอเอาได (appropriated) คอ อาจเขาถอเอาเปนสทธได ไมวาเปนทรพยและ

วตถทมรปราง หรอทรพยและวตถทไมมรปรางซงไมสามารถจบตองไดกตาม เชน ลขสทธ

สทธบตร เครองหมายการคา เปนตน

อยางไรกด ทรพยบางประเภทไมสามารถนามาตกลงทาสญญาซอขายหรอทวษณ เครองาม

เรยกวาไมอาจเปนวตถแหงสญญาซอขายไดคอ “ทรพยนอกพาณชย”63

77 ซงประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย มาตรา 143 บญญตวา “ทรพยนอกพาณชย หมายความวา ทรพยทไมสามารถถอเอาได

และทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย” ซงหากคสญญาตกลงทาสญญาซอขายทรพย

นอกพาณชยยอมมผลทาใหสญญาซอขายตกเปนโมฆะ เนองจากเปนสญญาทมวตถประสงคเปน

การพนวสย หรอเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย หรอขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรม

อนดของประชาชน

ความหมายของทรพยนอกพาณชยน น คาวา “ทรพยทไมสามารถถอเอาได” ไดแก

ทรพยนอกโลก เชน ดวงจนทร ดวงดาว หรอทดนบนดวงดาวตาง ๆ เปนตน สวนคาวา “ทรพย

ทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย” นน คอกรณทมกฎหมายบญญตใหทรพยบางประเภท

ไมสามารถโอนใหแกกนไดโดยชอบดวยกฎหมาย เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 1305 บญญตวา “ทรพยสนซงเปนสาธารณสมบตของแผนดนนนจะโอนแกกนมได เวนแต

75 เพงอาง, น. 12. 76 มานตย จมปา, คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยทรพยสน, (กรงเทพมหานคร:

สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2556), น.16 77 วษณ เครองาม , คาอธบายกฎหมายวาดวยซอขาย แลกเปลยน ให , (กรงเทพมหานคร:นต

บรรณาการ, 2524), น.33.

35

อาศยอานาจแหงบทกฎหมายเฉพาะหรอพระราชกฤษฎกา” มาตรา 446 วรรคแรก บญญตวา

“ในกรณทาใหเขาเสยหายแกรางกายหรออนามยกด ในกรณทาใหเขาเสยเสรภาพกด ผตองเสยหาย

จะเรยกรองเอาคาสนไหมทดแทนเพอความทเสยหายอยางอนอนมใชต วเงนดวยอกกได

สทธเรยกรองอนนไมโอนกนได และไมตกสบไปถงทายาท เวนแตสทธนนจะไดรบสภาพกนไว

โดยสญญา หรอไดเรมฟองคดตามสทธนนแลว” มาตรา 1598/41 บญญตวา “สทธทจะไดคาอปการะ

เลยงดนน จะสละหรอโอนมไดและไมอยในขายแหงการบงคบคด” และมาตรา 1619 บญญตวา

“ผใดจะสละหรอจาหนายจายโอนโดยประการใด ซงสทธอนหากจะมในภายหนาในการสบมรดก

ผทยงมชวตอยนนไมได” เปนตน

ทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมายขางตนเหลาน นอกจากไมสามารถนามา

ตกลงทาสญญาซอขายไดแลว ยงเปนทรพยสนของลกหนตามคาพพากษาทไมอยในความรบผด

แหงการบงคบคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง64

78 ดวย

2.1.5 สทธของผขายเมอผซอผดสญญา

สญญาซอขายเปนสญญาตางตอบแทนซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาระหวางบคคลสองฝาย

คอฝายผซอและฝายผขาย โดยผขายตกลงโอนกรรมสทธแหงทรพยสนตามสญญาใหแกผซอ และผซอ

ตกลงวาจะใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกผขาย เมอมการตกลงกนแลว คสญญายอมตองผกพน

ตามขอตกลงดงกลาว หากคสญญาฝายหนงฝายใดไมปฏบตตามสญญา คสญญาอกฝายหนงยอมมสทธ

ดาเนนการตามกฎหมาย ดงน

2.1.5.1 เรยกใหผซอปฏบตตามสญญา

สญญาซอขายเปนสญญาตางตอบแทน ซงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 369 ไดบญญตผลแหงสญญาไววา “ในสญญาตางตอบแทนนน คสญญาฝายหนงจะไมยอม

ชาระหนจนกวาอกฝายหนงจะชาระหนหรอขอปฏบตการชาระหนกได แตความขอนทานมให

ใชบงคบ ถาหนของคสญญาอกฝายหนงยงไมถงกาหนด” กรณของสญญาซอขายเปนสญญาซง

ผขายมหนตองโอนกรรมสทธและสงมอบทรพยสนตามสญญาใหแกผซอ และผซอมหนตองใช

78 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา มาตรา 285 ทรพยสนของลกหนตามคาพพากษา

ตอไปนยอมไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด (4) ทรพยสนอยางใดทโอนกนไมไดตามกฎหมาย หรอตาม

กฎหมายยอมไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด.

36

ราคาทรพยสนตามสญญาใหแกผขาย ผซอและผขายตองปฏบตตามขอตกลงดงกลาว ดงนน

ในกรณทผขายไดโอนกรรมสทธและสงมอบทรพยสนใหแกผซออนเปนการปฏบตตามขอตกลง

แลวผซอไมใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกผขาย ยอมถอไดวาผขายถกโตแยงเกยวกบสทธและ

หนาทตามกฎหมายแพงซงผขายชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมอานาจ65

79 เพอขอใหผซอ

ใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกตนได

2.1.5.2 บอกเลกสญญา

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 386 วรรคแรก บญญตวา “ถาคสญญาฝายหนง

มสทธเลกสญญาโดยขอสญญาหรอโดยบทบญญตแหงกฎหมาย การเลกสญญาเชนนนยอมทาดวย

แสดงเจตนาแกอกฝายหนง” มาตรา 387 บญญตวา “ถาคสญญาฝายหนงไมชาระหน อกฝายหนงจะ

กาหนดระยะเวลาพอสมควร แลวบอกกลาวใหฝายนนชาระหนภายในระยะเวลานนกได ถาและฝายนน

ไมชาระหนภายในระยะเวลาทกาหนดไซร อกฝายหนงจะเลกสญญาเสยกได” ดงนน ในกรณทผซอ

ไมใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกผขาย ผขายยอมมสทธบอกกลาวใหผซอชาระหนภายในกาหนด

ระยะเวลาพอสมควร หากผซอไมชาระหนภายในระยะเวลาทกาหนดดงกลาว ผขายยอมมสทธ

บอกเลกสญญาได ผลของการบอกเลกสญญาเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ซงมาตรา 391 วรรคแรกไดบญญตไววา “เมอคสญญาฝายหนงไดใชสทธเลกสญญาแลว คสญญา

แตละฝายจาตองใหอกฝายหนงไดกลบคนสฐานะดงทเปนอยเดม แตทงนจะใหเปนทเสอมเสยแกสทธ

ของบคคลภายนอกหาไดไม” กรณดงกลาวศาลฎกาเคยมคาพพากษาไววา66

80 สทธบอกเลกสญญา

เกดขนได 2 กรณ คอ เกดจากขอสญญา หรอ เกดจากบทบญญตของกฎหมายตามนยประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 386 ไมวากรรมสทธในทรพยสนทซอขายจะโอนไปเปนของผซอ

โดยผลของกฎหมายแลวหรอไมกตาม แตตราบใดทคสญญาฝายหนงฝายใดยงมภาระหนาทตอง

ปฏบตใหเปนไปตามสญญาแลวไมปฏบต ยอมถอเปนการผดสญญา คสญญาอกฝายหนงมสทธบอก

เลกสญญาไดตามมาตรา 387 ดงนน เมอจาเลยผดนดไมชาระหน โจทกไดมหนงสอบอกลาวให

ชาระหนภายใน 15 วนแลวจาเลยเพกเฉย โจทกจงมสทธบอกเลกสญญาได คสญญาจาตองใหอก

79 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 55 “เมอมขอโตแยงเกดขน เกยวกบสทธหรอ

หนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง หรอบคคลใดจะตองใชสทธทางศาล บคคลนนชอบทจะเสนอคดของตนตอ

ศาลสวนแพงทมเขตอานาจได ตามบทบญญตแหงกฎหมายแพงและประมวลกฎหมายน. 80 คาพพากษาศาลฎกาท 3031/2548.

37

ฝายหนงกลบคนสฐานะเดมโดยในกรณคนเงนใหบวกดอกเบยนบแตเวลาทไดรบเงนไว สวน

ในกรณทเปนการงานอนไดกระทาใหและเปนการยอมใหใชทรพยนนใหคนดวยการใชเงนตามควร

คาแหงการนน ๆ และไมกระทบถงสทธการเรยกรองคาเสยหาย จาเลยตองสงมอบเครองจกรตาม

สญญาซอขายและตองชดใชเงนคาทไดใชสอยเครองจกรดงกลาวในขณะทตนครอบครองอยจนกวา

จะสงมอบเครองจกรคนแกโจทก รวมทงตองชาระคาเสยหายจากการเสอมราคาของเครองจกรดวย

สวนโจทกตองคนเงนคาเครองจกรพรอมดอกเบยในอตรารอยละ 7.5 ตอปนบแตวนทไดรบเงนนน

หากจาเลยไมสงมอบเครองจกรคน โจทกกชอบทจะดาเนนการบงคบตามกฎหมายหรอเรยกรองให

จาเลยใชราคาเครองจกรแกตน แตโจทกไมมอานาจเขาไปรอถอนและขนสงเครองจกรแทนจาเลย

ดวยตนเองโดยขอใหศาลบงคบใหจาเลยเปนผออกคาใชจาย เปนตน

2.2 หลกทวไป แนวคด และทฤษฎเกยวกบการบงคบคดแพง

2.2.1 หลกคาพพากษามความศกดสทธ (Res judicate)

หลกคาพพากษามความศกดสทธ (Res judicate) นมทมาจากหลกกฎหมายองกฤษ

ในสมยครสตศตวรรษท 12 ทมแนวคดวาคาพพากษาของศาลของพระมหากษตรย (King’s Court)

มความศกดสทธและตองยอมรบและเปนทยต ดงนน จงไมสามารถพสจนเปลยนแปลงเปนอยางอนได

ทกคนตองผกพนและปฏเสธไมได ขอความทกอยางทถกบนทกไวในคาพพากษายอมมผลเปน

คาพพากษาและตองรบฟงเปนทยต ตอมาหลกการนไดขยายไปถงศาลศาสนาและศาลอน ๆ ดวย

ซงความมผลเดดขาดทโตเถยงไมไดของคาพพากษานไดรบการยอมรบตลอดมาจนถงปจจบน67

81

จากหลกคาพพากษามความศกดสทธ (Res judicate) ดงกลาว ทาใหมความเหนวา โดยหลกแลว

เมอศาลไดมคาพพากษากยอมถอวาคดเปนทยต ไมควรมการอทธรณหรอฎกาตอไป โดยคาตดสนนน

กควรมเหตผลใหไดรบความเชอถอเคารพและศรทธาจากคความและประชาชนและตองวางอยบน

รากฐานแหงความยตธรรมและเปนธรรมแกคกรณดวย68

82 แตอยางไรกด เนองจากคาพพากษาของ

81 Buzzard May and Howard Phipson on Evidence, (London : Sweet & Maxwell, 1982) p. 800 อางถง

ใน วรพงศ จกรเสน, การดาเนนกระบวนพจารณาซ า, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2535), น. 11. 82 วรพงศ จกรเสน, เพงอาง, น. 11.

38

ศาลชนตนอาจยงมความไมถกตองหรอขอบกพรองบางประการซงควรมการตรวจสอบจากศาลสง

กอนคดจงจะเปนทสด กฎหมายจงกาหนดใหมการอทธรณ ฎกา หรอขอใหพจารณาคดใหมได

หลกคาพพากษามความศกดสทธ (Res judicate) มแนวคดเบองหลงลกษณะเดยวกบ

แนวคดเบองหลงของหลกกฎหมายปดปากโดยคาพพากษา (Estoppel by Judgment) กลาวคอ

การดาเนนคดทมจดสนสดถอเปนประโยชนสาธารณะ และในขณะเดยวกน การพจารณาคดตอบคคล

กไมควรกระทาถงสองครงในเหตการณเดยวกน69

83 ซงเมอเปรยบเทยบกบกฎหมายไทยแลวหลก

คาพพากษามความศกดสทธ (Res judicate) หรอ หลกกฎหมายปดปากโดยคาพพากษา (Estoppel

by Judgment) ดงกลาวมสวนคลายกบหลกการใหคาพพากษามผลผกพนคความ ตามประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145 และหลกการหามฟองซ าทบงคบใหคความในคดหลงให

ตองผกพนในขอเทจจรงและขอกฎหมาย ซงศาลไดวนจฉยเสรจเดดขาดในคดแรกซงมมลคด

เดยวกน จะนามาฟองซ ากนอกไมได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 148 โดยม

ความแตกตางกนเพยงรายละเอยดและขอยกเวนบางประการเทานน

แนวความคดของหลกคาพพากษามความศกดสทธ (Res judicate) มหลกสาคญคอ

การหามไมใหเถยงผลคาพพากษาซงไดมการวนจฉยแลว กลาวคอ เมอมคาพพากษาแลว คาพพากษานน

ยอมมผลผกพนผทเกยวของโดยทบคคลเชนนนไมสามารถสละหนาทแหงคาพพากษานนได

และมผลผกพนเฉพาะบคคลทเปนคความในกระบวนพจารณาของศาล ไมมผลผกพนบคคลภายนอก

เปนผลบงคบเดดขาด ศาลจงควรยกประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145 ขนวนจฉย

เสมอหากปรากฏเหตดงกลาว เนองจากเปนปญหาขอกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยของ

ประชาชน70

84 ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145 กาหนดหลกไววา ผลของคาพพากษา

ของศาลยอมผกพนเปนทยตเดดขาด ตราบใดทยงไมไดยก กลบหรอแกคาพพากษานน ถอวาผกพน

คความ เวนแตในกรณทมกฎหมายบญญตใหคาพพากษาในเรองใดมผลนบแตเวลาทคาพพากษา

83 Rupert Cross and colin Tapper, Cross on Evidence, (London : Butterworths, 1990) p. 74. อางถงใน

ไกรพล อรญรตน, การรบฟงขอเทจจรงตามคาพพากษาคดอนตามหลกกฎหมายปดปากโดยประเดนแหงคด

(Issue Estoppel) (ตอนท 1), สบคนเมอวนท 12 พฤษภาคม 2560 จาก http://public-law.net/publaw/

view.aspx?id=1895 84 ไพโรจน วายภาพ, คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 1 บททวไป, (กรงเทพมหานคร:

กรงสยาม พบลชชง, 2559), น. 553.

39

ถงทสด คาพพากษาของศาลชนตนหรอศาลอทธรณจงยงไมมผลบงคบ เชน การเปนบตรโดยชอบ

ดวยกฎหมายมผลนบแตวนมคาพพากษาถงทสดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 1557 (3)71

85 เปนตน

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดวางหลกเกณฑเกยวกบบคคลทตองผกพน

ตามคาพพากษาของศาลไว ดงน

(1) คาพพากษาหรอคาสงยอมผกพนคความในกระบวนพจารณาของศาลทมคาพพากษา

หรอคาสงนบแตวนทศาลไดมคาพพากษาหรอคาสงนน โดยถอวาคาพพากษาหรอคาสงดงกลาว

ยอมผกพนคความมใหกลาวอาง โตเถยง หรอนาสบเปนอยางอน รวมทงหามคความนนฟองรอง

หรอดาเนนคดใหมเพอขอใหเพกถอนคาพพากษาหรอคาสง เนองจากศาลเองกไมอาจเพกถอน

คาพพากษาของตนเองได เวนแต คาพพากษาหรอคาสงนนจะถกกลบแกไขหรอยกเสยโดยคาพพากษา

หรอคาสงของศาลสง72

86

การผกพนคความในกระบวนพจารณาของศาลดงกลาวนน นอกจากจะหมายถงตวโจทก

และจาเลยในคดแลว ยงหมายความรวมถง ผสบสทธ ผรบโอนสทธ ผรบมรดกความจากคความเดม

ตลอดจนผรองสอดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 57 และมาตรา 58 ดวย

ฎกาท 2045/2526 แมโจทกคดนเปนคนละคนกบโจทกในคดเดม แตโจทกรบโอน

กรรมสทธทพพาทสบตอมาจากโจทกในคดเดม และจาเลยเปนคความคนเดยวกบจาเลยในคดเดม

คาพพากษาในคดเดมทวนจฉยถงกรรมสทธในทพพาท จงมผลผกพนจาเลยในคดนดวย

ฎกาท 5285/2554 คดกอนโจทกถกพนกงานอยการฟองเปนคดอาญาวาโจทกบกรกเขาไป

ครอบครองทดนพพาทซงเปนสาธารณสมบตของแผนดน เมอศาลในคดกอนวนจฉยวาทดนพพาท

เปนสาธารณสมบตของแผนดน ใหโจทกและบรวารออกไปจากทดนพพาทและคดถงทสดแลว

ยอมมผลผกพนโจทกซงเปนจาเลยในคดอาญาดงกลาว เพราะโจทกเปนคความในกระบวนพจารณา

ของศาลทพพาทคดนนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145 วรรคแรกประกอบ

85 คาพพากษาศาลฎกาท 847/2537. 86 มาโนช จรมาศ, คาอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 1 และ 2 วาดวยบททวไป

และวธพจารณาในศาลชนตน เลม 2, (กรงเทพมหานคร:อกษรสาสน, 2525), น. 785-786.

40

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15 การทโจทกมาฟองจาเลยทงสองเปนคดนวากระทา

ละเมดบกรกทดนพพาทซงเปนของโจทก จงตองฟงวาทดนพพาทเปนสาธารณสมบตของแผนดน

(2) คาพพากษาหรอคาส งศาล ยอมไมผกพนบคคลภายนอกคด ท งน เนองจาก

บคคลภายนอกเปนบคคลทไมเกยวของรเหนขอพพาทระหวางคความ อกทงไมมโอกาสแสดงสทธ

ของตนใหประจกษหรอโตแยงสทธผอนดวย ซงถาจะใหคาพพากษาดงกลาวผกพนบคคลภายนอก

ดวยแลว ยอมไมเปนธรรม ดงนน โดยหลกทวไปแลว คาพพากษาหรอคาสงของศาลยอมไมผกพน

บคคลภายนอกคด73

87

ฎกาท 8015/2543 คาขอทายฟองของโจทกทขอใหศาลมคาสงหามเจาพนกงานทดน

ออกหนงสอรบรองการทาประโยชนแกจาเลยนน เปนคาฟองทขอใหบงคบเจาพนกงานทดนให

กระทาการหรอไมกระทาการ เมอโจทกมไดฟองเจาพนกงานทดนเปนจาเลย จงขอใหบงคบ

เจาพนกงานทดนซงเปนบคคลภายนอกไมไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145

วรรคสอง คาขอของโจทกจงไมชอบและไมอาจบงคบได

ฎกาท 7330/2556 การทจาเลยท 2 ไมยนคาใหการในกาหนด โจทกทงสามจงตองยนคาขอ

ตอศาลใหมคาพพากษาใหโจทกเปนฝายชนะคดโดยขาดนดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 198 วรรคแรก เมอโจทกทงสามไมยนคาขอ ศาลชนตนจงมอานาจจาหนายคดในสวนของ

จาเลยท 2 ดงน การฟองเพกถอนนตกรรมทอางวาจาเลยท 2 รบโอนมาจากโจทกท 1 โดยไมชอบกด

การทจาเลยท 2 โอนขายใหจาเลยท 4 ถงท 9 กด โจทกทงสามตองฟองจาเลยท 2 เขามาในคดดวย

จงจะบงคบตามคาขอของโจทกทงสามได แมคดนโจทกทงสามจะฟองจาเลยท 2 แตเมอศาลชนตน

สงจาหนายคดสาหรบจาเลยท 2 ออกเสยจากสารบบความไปแลว มผลทาใหจาเลยท 2 พนจากการทตอง

ถกบงคบตามคาพพากษา กรณจงไมอาจพจารณาพพากษาไปตามคาขอของโจทกทงสามได เพราะจะ

มผลกระทบตอจาเลยท 2 ซงเปนบคคลภายนอกคด

อยางไรกด เพอความเปนธรรม กฎหมายไดบญญตขอยกเวนใหคาพพากษาหรอคาสง

ของศาลมผลผกพนบคคลภายนอกคดดวยในบางกรณ ดงน

(1) ในคดฟองเรยกอสงหารมทรพย ถาศาลพพากษาใหโจทกชนะคด เมอศาล

เหนสมควรศาลจะมคาสงใหขบไลจาเลยกได คาสงเชนวานใหใชบงคบตลอดถงวงศญาตและ

87 เพงอาง, น. 791-792.

41

บรวารของจาเลยทอยบนอสงหารมทรพยซงไมสามารถแสดงอานาจพเศษใหศาลเหนได74

88 ดงนน

กรณดงกลาววงศญาตและบรวารของจาเลย ซงเปนบคคลภายนอกคดกตองไดรบผลตามคาพพากษา

หรอคาสงของศาลนนดวย

(2) คาพพากษาหรอคาสงทอทธรณเกยวดวยการชาระหนอนไมอาจแบงแยกได และ

คความแตบางฝายเปนผอทธรณ ซงทาใหคาพพากษาหรอคาสงนนมผลเปนทสดระหวางคความอน ๆ

ถาศาลอทธรณเหนสมควรกลบคาพพากษาหรอคาสงทอทธรณ ใหศาลอทธรณมอานาจชขาดวา

คาพพากษาหรอคาสงอทธรณมผลถงคความทกฝายในคดในศาลชนตน75

89 ดงนนกรณดงกลาว

เหนไดวา กฎหมายไดกาหนดใหคาพพากษาหรอคาสงอทธรณมผลบงคบไปถงคความในคด

ในศาลชนตนซงไมไดอทธรณดวย

(3) กรณมการอนญาตใหผรองสอดเขามาในคดแทนคความฝายใด คาพพากษาของ

ศาลอทธรณยอมมผลบงคบแกคความฝายนนดวย7 6

90 กลาวคอ คาพพากษาหรอคาสงของศาลยอมม

ผลผกพนถงคความฝายเดม ซงมผรองสอดเขามาแทนทดวย

(4) กรณเมอบคคลใด ๆ ไดเขามาเปนผค าประกนในศาลโดยทาหนงสอประกนหรอ

โดยวธอน ๆ เพอเปนการชาระหนตามคาพพากษาหรอคาสงหรอแตสวนใดสวนหนงแหงคาพพากษา

หรอคาสง คาพพากษาหรอคาสงเชนวานนยอมใหบงคบแกการประกนนนไดโดยไมตองฟอง

ผค าประกนขนใหม77

91 กลาวคอ คาพพากษาหรอคาสงของศาลมผลบงคบถงผค าประกนในศาลซง

เปนบคคลภายนอกคดดวย

(5) กรณทสามารถยกคาพพากษาขนอางใชยนบคคลภายนอกได78

92 ดงน

1) คาพพากษาเกยวดวยฐานะหรอความสามารถของบคคล เชน คาพพากษาหรอ

คาสงแสดงวาบคคลใดเปนผไรความสามารถ หรอเปนคนสาบสญ หรอวนจฉยความสมพนธ

ระหวางบคคลอนเกยวดวยสทธในครอบครว เชน การสมรส การรบรองบตร เปนตน หรอคาพพากษา

สงใหเลกนตบคคล

88 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 142 (1). 89 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 245 (1). 90 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 245 (2). 91 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 274. 92 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145.

42

2) คาสงเรองลมละลาย เชน คาสงใหพทกษทรพยชวคราวหรอเดดขาด เปนตน

3) กรณคาพพากษาทวนจฉยถงกรรมสทธแหงทรพยใด ๆ เปนคณแกคความฝายใด

ฝายหนง อาจใชยนแกบคคลภายนอกได เวนแตบคคลภายนอกนนจะพสจนไดวาตนมสทธดกวา

ทงน กรณคาพพากษาตามสญญายอมวาจาเลยโอนกรรมสทธทดนใหตามสญญาจะซอจะขายนน

ไมใชคาพพากษาทแสดงหรอวนจฉยถงกรรมสทธแหงทดน79

93

2.2.2 ทฤษฎการบงคบชาระหน

หลกการบงคบชาระหนเปนหลกการซงมอยในระบบกฎหมายทกระบบโดยเปน

กระบวนการทบงคบใหลกหนตองปฏบตการชาระหนใหถกตองครบถวนตรงตามวตถแหงหนและ

ความประสงคแทจรงแหงมลหน80

94 การบงคบชาระหนตามหลกกฎหมายไทยมแนวคดเชนเดยวกบ

ระบบกฎหมาย Civil Law95 ซงยดถอแนวความคดตามกฎหมายโรมนทถอวา เมอบคคลหนงทาสญญา

กบอกบคคลหนง ยอมหวงวาอกฝายหนงจะปฏบตตามสญญา กลาวคอ เมอมสญญาเกดขนกมหน

ทจะตองปฏบตตามสญญา82

96

การบงคบชาระหนนเปนกระบวนการอนเนองมาจากการไมชาระหนของลกหน ทาให

เจาหนตองใชสทธเรยกรองใหลกหนปฏบตการชาระหน เจาหนจะไดรบการชาระหนกโดยอาศย

หลกการบงคบชาระหน83

97 ซงการใชสทธตามกฎหมายสารบญญตนน โดยทวไปกฎหมายจะกาหนด

เกยวกบการใชสทธในทางแพงตามกฎหมายสารบญญต และจะมการกาหนดเกยวกบกฎเกณฑการ

บงคบใหเปนไปตามสทธทกฎหมายสารบญญตกาหนด ซงประกอบดวยกฎหมายทเปนตวกาหนด

วธการบงคบใหเปนไปตามสทธควบคกนไปดวย หากปรากฏวาบคคลทถกโตแยงสทธตองการ

ยนยนถงสทธของตนแลวกสามารถเลอกใหมการใชกระบวนการดงกลาวในการบงคบใหเปนไป

ตามกฎหมายสารบญญตได โดยมบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเปน

93 คาพพากษาศาลฎกาท 1311/2504. 94 กฤษฎา ทงโชคชย, หลกการเสมอนเจาของ , (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539), น. 14. 95 เพงอาง, น. 22. 96 เพงอาง, น. 15. 97 กาธร พนธลาภ, คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยหน, (กรงเทพมหานคร : มตร

นราการพมพ, 2529), น. 36.

43

เครองมอใหเจาหนไดรบการชาระหนโดยชอบธรรม โดยไมตองระงบขอพพาทโดยใชกาลงอนเปนเหตให

เกดความไมสงบเรยบรอยในสงคม

การบงคบชาระหนโดยทวไป อาจแบงได 2 ประการ ดงน

(1) การบงคบชาระหนโดยเฉพาะเจาะจง คอ การบงคบชาระหนทมวธการใหลกหน

กระทาการทเปนไปตามวตถประสงคทเจาหนตองการ หรอการบงคบชาระหนกนอยอยางไร

กขอใหบงคบชาระหนกนอยางนน ซงเปนผลธรรมดาแหงหน

(2) การบงคบชาระหนโดยคาสนไหมทดแทน คอ ในกรณทลกหนไมชาระหนใหถกตอง

ตามวตถประสงคอนแทจรงแหงหน เปนเหตใหเจาหนเสยหายอยางไรเปนเรองของการบงคบชาระหน

โดยคาสนไหมทดแทนเปนผลผดธรรมดาของหน

2.3 ประวตความเปนมาเกยวกบสถานศกษา และการกระจายอานาจทางดานการบรหารการศกษา

ประเทศไทยมการจดการศกษามายาวนานกวา 700 ปแลว โดยแบงเปนสมยโบราณ

(พ.ศ. 1781 – 2411) สมยปฏรปการศกษา (พ.ศ. 2412 – 2474) และสมยการปกครองระบอบ

รฐธรรมนญ (พ.ศ. 2475 – ปจจบน) ซงมววฒนาการและสถานทใหความรทางการศกษาทสาคญ

ดงน84

98

(1) สมยโบราณ (พ.ศ. 1781 – 2411) เปนการศกษาแบบสบทอดวฒนธรรมประเพณทม

มาแตเดม โดยการขวนขวายหาความรจากผมความรความสามารถในชมชนของตน เชน พอและแม

ในบาน ขนนางในพระราชสานกหรอสานกราชบณฑต และพระสงฆในวดหรอสานกสงฆ เปนตน

รปแบบการจดการศกษาในสมยกรงสโขทย (พ.ศ. 1781 – 1921) แบงออกเปน 2 ฝายคอ

ฝายอาณาจกร ไดแก สวนทหาร และสวนพลเรอน และฝายศาสนจกร ไดแก การศกษาเกยวกบ

พระพทธศาสนา ซงเนนพระพทธศาสนาและศลปศาสตร สวนสถานศกษาในสมยกรงศรอยธยา

(พ.ศ. 1893 – 2310) ยงคงเหมอนกบสมยสโขทย แตมโรงเรยนมชชนนารซงเปนโรงเรยนท

ชาวตะวนตกไดเขามาสรางเพอเผยแพรศาสนาและในขณะเดยวกนกสอนวชาสามญดวย การศกษา

ในสมยธนบรและรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2311 – 2411) เปนชวงผานสงครามไดมการรวบรวม

98 กระทรวงศกษาธการ, หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544, (กรงเทพมหานคร:

องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2544), น. 27 – 51.

44

สรรพตาราจากแหลงตาง ๆ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชทรงฟนฟการศกษา

ทางดานตาง ๆ สมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยไดมการต งโรงทานหลวงขนใน

พระบรมมหาราชวงเพอเปนสถานทใหการศกษา สมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว มการ

จารกวชาความรสามญและวชาชพลงในแผนศลาประดบไวตามระเบยงวดพระเชตพนจนมผกลาววา

เปนมหาวทยาลยแหงแรกของไทย และสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว มการจาง

ชาวตางชาตมาสอนสมเดจพระเจาลกยาเธอจนรอบรภาษาองกฤษเปนอยางด

(2) สมยปฏรปการศกษา (พ.ศ. 2412 – 2474) สมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

โครงสรางของสงคมไทยมการเปลยนแปลงไปโดยมการเลกทาสและมการตดตอกบตางประเทศ

มากขนซงเปนปจจยทมผลในการปฏรปการศกษา โดยมการจดต งโรงเรยนขนหลายแหง เชน

โรงเรยนหลวงในพระบรมมหาราชวงเพอฝกคนใหเขารบราชการ โรงเรยนสนนทาลยเปนโรงเรยนสตร

โรงเรยนแผนท โรงเรยนมหรรณพารามซงเปนโรงเรยนหลวงสาหรบราษฎรในวดในกรงเทพมหานคร

แหงแรก และปรบปรงโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบเปนโรงเรยนนายทหารมหาดเลก เปนตน

และมการจดตงกระทรวงศกษาธการโดยโอนโรงเรยนทสงกดกรมทหารมหาดเลกทงหมดมาสงกด

ซงตอมาไดรวมเขาเปนกระทรวงธรรมการ มหนาทจดการศกษา การพยาบาล พพธภณฑ และ

ศาสนา เปนตน สมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว มการประกาศตงโรงเรยนนายทหาร

มหาดเลกเปนโรงเรยนขาราชการพลเรอน และตอมาไดประกาศยกฐานะขนเปนจฬาลงกรณ

มหาวทยาลยซงนบเปนมหาวทยาลยแหงแรกของประเทศไทย นอกจากนยงมการจดตงกองลกเสอ

และเนตรนาร และป พ.ศ. 2461 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตโรงเรยนราษฎร และในป

พ.ศ. 2464 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตประถมศกษาโดยบงคบใหเดกทกคนทมอาย 7 ป

บรบรณหรอยางเขาปท 8 ใหเรยนอยในโรงเรยนจนถงอาย 14 ป บรบรณหรอยางเขาปท 15 อยางไมตอง

เสยคาเลาเรยน โดยมการเรยกเกบเงนศกษาพลจากประชาชนคนละ 1 – 3 บาท เพอเปนคาใชจาย

ในการจดการประถมศกษาดงกลาว เปนตน ทงน รฐบาลยงไดกาหนดใหวนคลายวนเสดจสวรรคต

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเปนวนประถมศกษาดวย85

99 ตอมาสมยพระบาทสมเดจ

99 สบคนเมอวนท 13 เมษายน 2560, จาก http://www.tungsong.com/Important_Day/

Vachirawut/vachirawut_03.asp.

45

พระปกเกลาเจาอยหว ไดมการยกเลกการเกบเงนศกษาพลจากประชาชนเปนใชเงนจากกระทรวง

พระคลงมหาสมบตในการอดหนนการศกษาแทน และมการปรบปรงกระทรวงธรรมการ เปนตน

(3) สมยการปกครองระบอบรฐธรรมนญ (พ.ศ. 2475 – ปจจบน) หลงเปลยนแปลง

การปกครองเปนระบอบประชาธปไตยแลวไดมการประกาศใชแผนการศกษาชาต มการปรบปรง

หนวยงานทมสวนรบผดชอบในการจดการศกษา และมการมอบใหทองถนจดการศกษา โดยมการ

บญญตกฎเกณฑเกยวกบการศกษาไวในรฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสดของประเทศไทย

มาโดยตลอด ตงแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 มาตรา 14 ซงไดกาหนดให

บคคลมเสรภาพในการศกษาอบรม รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2492 มาตรา 53

ไดกาหนดใหบคคลมหนาทเขารบการศกษาอบรมชนประถมศกษา และมาตรา 63 ไดกาหนดให

รฐพงสงเสรมและบารงการศกษาอบรม การจดระบบการศกษาอบรมเปนหนาทของรฐโดยเฉพาะ

สถานศกษาทงปวงยอมอยภายใตการควบคมดแลของรฐ การศกษาอบรมชนอดมศกษา รฐพงจดการให

สถานศกษาดาเนนกจการของตนเองไดภายในขอบเขตทกฎหมายบญญต และมาตรา 64 ไดกาหนดให

การศกษาอบรมชนประถมศกษาในสถานศกษาของรฐและของเทศบาลจะตองจดใหโดยไมเกบ

คาเลาเรยน รฐพงชวยเหลอใหไดมอปกรณการศกษาอบรมตามควรดวย ซงรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยกมบทบญญตทานองเดยวกนมาโดยตลอด จนกระทงปจจบน รฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 54 กยงคงกาหนดใหรฐตองดาเนนการใหเดกทกคน

ไดรบการศกษาเปนเวลาสบสองป ตงแตกอนวยเรยน จนจบการศกษาภาคบงคบอยางมคณภาพ

โดยไมเกบคาใชจายดวย จงเหนไดวาหลายภาคสวน ทงรฐบาล ทองถน และเอกชนไดมสวนรวม

ในการจดการศกษามาอยางยาวนานแลว

อยางไรก ด ต งแตชวงกอนการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 ไดมกระแสแหงการกระจายอานาจทงดานการปกครอง การบรหาร และการจดการ

ในดานตาง ๆ ทไดนาไปสการผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงขนในองคกรระดบตาง ๆ รวมถง

องคกรทางดานการศกษา ซงไดมความพยายามในการเปลยนแปลงการบรหารการศกษาจากการ

รวมอานาจเขาสสวนกลาง เปนใหกระจายอานาจไปสหนวยปฏบต ดงจะเหนไดจากแผนการศกษา

แหงชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รวมถงแผนพฒนาการศกษาแหงชาตซง

ไดกาหนดนโยบายการกระจายอานาจการจดการศกษาไวชดเจน โดยเมอป พ.ศ. 2535 ไดม

46

พระราชบญญตการกระจายอานาจการจดการศกษาของกระทรวงศกษาธการ และมการวเคราะหวา

ปญหาการจดการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมของประเทศไทยในขณะนนม 8 ประการ คอ

1) การรวมอานาจเขาสสวนกลาง 2) ความซ าซอนของการจดการศกษาระดบจงหวด/อาเภอ

3) การจดการศกษาขาดเอกภาพ 4) ไมสามารถใชทรพยากรรวมกนได 5) ประชาชนมสวนรวมนอย

6) การจดการศกษาไมสอดคลองกบความตองการของผเรยนและชมชน 7) การจดการศกษา

ขาดความตอเนอง 8) ขาดการบรณาการระหวางการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จงกาหนดให

มการกระจายอานาจดานนโยบายและแผนดานการบรหารงบประมาณ ดานการเงนและพสด

ดานบคลากร และดานวชาการ ในทสดเมอมการเปลยนแปลงทางการเมอง เปลยนรฐบาล การดาเนนการ

ไดหยดชะงกลงจนกระทงป พ.ศ. 2539 ไดมกระแสของการปฏรปการศกษาเขมขนขนอกครง86

100

และเมอมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดมเจตนารมณ

ในการปฏรปการเมองโดยมเปาหมาย 3 ประการ87

101 ไดแก การขยายสทธ เสรภาพ และสวนรวมของ

พลเมองในการเมอง การเพมการตรวจสอบการใชอานาจรฐโดยประชาชน เพอใหเกดความสจรต

และโปรงใสในระบอบการเมอง และการทาใหระบบการเมองมเสถยรภาพและประสทธภาพ

ไดบญญตไวชดเจนในมาตรา 43 วรรคสอง ใหการจดการศกษาอบรมของรฐตองคานงถงการมสวนรวม

ขององคกรปกครองสวนทองถนและเอกชนดวย

หลงจากน นไดมการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปน

กฎหมายแมบทในการบรหารและจดการศกษาอบรมใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย โดยมปรชญาสงเสรมและเนนการใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา

ดงทมาตรา 12 ไดกาหนดวา นอกเหนอจากรฐ เอกชน และองคกรปกครองสวนทองถน ใหบคคล

ครอบครว องคกรชมชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และ

สถาบนสงคมอน มสทธในการจดการศกษาขนพนฐาน (การศกษากอนระดบอดมศกษา) ตามท

กาหนดในกฎกระทรวงดวย จงไดมสถานศกษาเกดขนมากมายทงทเปนนตบคคลและไมเปนนตบคคล

ตามกฎหมายทเกยวของกบการจดตงสถานศกษานน ๆ และมาตรา 9 (2) ไดกาหนดใหการจดระบบ

100 สมศกด ดลประสทธ, การกระจายอานาจการศกษา, สบคนเมอวนท 17 เมษายน 2560, จาก

http://www.moe.go.th/main2/article/article-somsak/article-somsak08.htm). 101 บวรศกด อวรรณโณ, สารานกรมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. 2540) หมวดทวไป

เรอง 1. เจตนารมณรฐธรรมนญ, (กรงเทพมหานคร:องคการคาของครสภา, 2545), น. 124.

47

โครงสราง และกระบวนการจดการศกษายดหลกการกระจายอานาจไปสเขตพนทการศกษา

สถานศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน โดยเฉพาะอยางยงการบรหารการจดการศกษา

ขนพนฐานใหมอานาจหนาทในการบรหารจดการภายในสถานศกษาของตนไดอยางอสระ88

102 โดยม

สถานศกษาในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดแก

โรงเรยนของรฐในระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา เปนสถานศกษาหลกในการจดการศกษา

อบรมใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทผานมา และไดม

พระราชบญญตอกสองฉบบทไดออกมาสอดรบกบปรชญาดงกลาว ไดแก พระราชบญญตกาหนด

แผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 และพระราชบญญต

ระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 39 ซงไดกาหนดใหกระทรวง

กระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา ทงดานวชาการ งบประมาณ การบรหารงานบคคล

และการบรหารทวไป ไปยงคณะกรรมการและสานกงานเขตพนทการศกษา และสถานศกษา

ในเขตพนทการศกษาโดยตรงนน เปนการกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษาออกเปน

2 ประการ ดงน

(1) การบรหารโดยสานกงานเขตพนทการศกษาเปนฐาน89

103

สานกงานเขตพนทการศกษาเปนสวนราชการในสงกดสานกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน ซงเปน 1 ใน 5 โครงสรางหลกของหนวยงานระดบกรมของกระทรวงศกษาธการ

ซงรองรบอานาจหนาทของคณะกรรมการเขตพนทการศกษาและองคคณะบคคลอนตามทกฎหมาย

กาหนดเพอบรหารจดการศกษาในเขตพนทใหบงเกดผลในทางปฏบต โดยเขตพนทการศกษา

(Educational Service Area) เปนระบบการจดแบงเขตพนทการศกษาการปกครองทจดแบงโดย

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เพอจดระบบและกระจายอานาจการจดการศกษา

ในประเทศไทยใหครอบคลมมากขน โดยไดรบการกระจายอานาจจากสานกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐานใหทาหนาทรบผดชอบดแลและกากบการจดการศกษาของสถานศกษา

102 อางแลว เชงอรรถท 100 103 สฎาย ธระวณชตระกล, ปญหาความเปนนตบคคลของสถานศกษาภายใต พ.ร.บ.ระเบยบบรหาร

ราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2555), น. 26 – 29.

48

ในระดบขนพนฐานทต งอยในเขตพนทของตนเองใหไดมาตรฐานและเปนไปตามทกฎหมาย

กาหนด โดยมขอบขายความรบผดชอบอยางกวางขวางในแงของการประสาน สงเสรม สนบสนน

และพฒนาหลกสตรรวมกบสถานศกษาในเขตแตอยในลกษณะของการกากบดแล ตดตาม และ

ประเมนผลการจดการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานในเขตของตนใหไดมาตรฐานและเปนไปตาม

นโยบายและกฎหมายอน ๆ ทกาหนด

สานกงานเขตพนทการศกษานเดมมสานกงานประจาแตละเขตพนทการศกษาใชชอวา

“สานกงานเขตพนทการศกษา...” (สพท.) มอานาจรบผดชอบการจดการศกษาขนพนฐานของ

สถานศกษารฐในสงกดทตงอยในเขตพนทของตน ครอบคลมถงสถานศกษาระดบประถมศกษา

(ป.1 – ป.6) และมธยมศกษา (ม.1-ม.6) มจานวนทงสน 185 เขตพนทการศกษา แตตอมาไดมการ

แบงเขตพนทการศกษาออกเปน 2 ระดบ โดยแยกประถมศกษา และมธยมศกษาออกจากกน คอ

เขตพนทการศกษาประถมศกษา (สพป.) ซงมอยทกจงหวดทวประเทศ และเขตพนทการศกษา

มธยมศกษา (สพม.) ซงเปนการรวมกลมของจงหวดใกลเคยงเขาไวดวยกน

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 ได

แยกเปน สานกงานเขตพนทการประถมศกษามจานวนทงหมด 183 เขตทวประเทศ และสานกงาน

เขตพนทการมธยมศกษามจานวน 42 เขต โดยการแบงสวนราชการใหมของสานกงานเขตพนท

การศกษาทง 2 ประเภทนน องกบการแบงสวนราชการของสานกงานเขตพนทการศกษาเดม และได

วเคราะหภารกจ ปญหาในทางปฏบตงานทผานมาในการเปนขอมลพจารณาแบงสวนราชการของ

สานกงานเขตพนทการศกษาในคราวนดวย เพอใหการบรหารและการจดการศกษามประสทธภาพ

อนจะเปนการพฒนาการศกษาแกนกเรยนในชวงชนประถมศกษาและมธยมศกษาใหสมฤทธผล

และมคณภาพยงขน90

104

(2) การบรหารโดยใชสถานศกษาเปนฐาน (School System Based Management : SBM)

การบรหารโดยใชสถานศกษาเปนฐานน หมายถง9 1

105 การบรหารทมการมอบอานาจ

หนาท ความรบผดชอบในการบรหาร การจดการศกษาทงปวง มายงสถานศกษา เพอใหสามารถ

104 ราชกจจานเบกษา เลม 127 ตอนท 45 ก, พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ

(ฉบบท 2) พ.ศ. 2553, หนา 4-6. 105 อางแลว เชงอรรถท 103, น. 30

49

วนจฉยปญหา ความตองการ ตลอดจนตดสนใจดาเนนการเกยวกบภารกจในสถานศกษานน ๆ อยาง

เบดเสรจ โดยยดปรชญาทสอดคลองกบการบรหารธรกจทวามอบอานาจการตดสนใจเกยวกบ

วธการโดยเดดขาดใหแกบคคลซงรความตองการของตนมากทสดวาจะทาอะไร ทไหน อยางไร

และเมอไร ซงเปนหลกการบรการทรองรบผลของการกระจายอานาจการบรหารจากสวนกลางมายง

สถานศกษาในฐานะองคการผปฏบตงานโดยตรง ทฤษฎและแนวคดตาง ๆ ทเกยวของกบการ

บรหารสถานศกษาเปนฐาน การบรหารจดการรปแบบการบรหารสถานศกษาเปนฐานเนน

การตดสนใจในระดบหนวยปฏบต คอ โรงเรยนโดยมอานาจตดสนใจมากขนในการบรหารจดการ

โรงเรยนสามารถกาหนดทศทางการจดการศกษาใหสอดคลองกบความคาดหวงของมวลสมาชก

ไดมากยงขน

การบรหารโดยใชสถานศกษาเปนฐานเปนการบรหารทมแนวคดในการบรหาร

โครงสรางองคกร โดยกระจายอานาจในการจดการศกษา92

106 เปลยนอานาจหนาทในการตดสนใจไป

จากระดบรฐ หรอเขตพนทการศกษาไปยงแตละโรงเรยน โดยใหผบรหารโรงเรยน คร นกเรยน

และผปกครอง มอานาจควบคมกระบวนการจดการศกษามากขน โดยใหมหนาทและความ

รบผดชอบตดสนใจเกยวกบงบประมาณ บคลากร และหลกสตร93

107 เนองจากเชอวาการบรหารโดยใช

สถานศกษาเปนฐานโดยกระจายอานาจจดการศกษาไปยงสถานศกษาใหมากขน โดยมสมมตฐานวา

จะทาใหประสทธภาพของโรงเรยนสงขน มความยดหยนมากขน และมผลผลตดขน94

108 อยางไรกด

การกระจายอานาจตามหลกของการบรหารจดการโดยใชสถานศกษาเปนฐานดงกลาว เปนการ

กระจายอานาจการบรหารจดการ การตดสนใจในบางเรอง การบรหารงานบคคล และการบรหาร

ทวไป ใหแกสานกงานเขตพนทการศกษาและสถานศกษาเทานน ไมใชการกระจายอานาจตามนย

ความหมายเดยวกนกบการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนตามรฐธรรมนญแหง

106 Murphy,J.P.,Restructuring school: Capturing and assessing the phenomena, (New York:Teacher

College Publication., 1997), p. 101 อางถงใน สฎาย ธระวณชตระกล, อางแลว เชงอรรถท 103, น. 29. 107 Myers, L. S. & Stonehill, E. A., School-based management, ( 1993) , Available form

http://www.Ed.orl.gov/OR/Consumer Guides/baseman.html อางถงใน สฎาย ธระวณชตระกล, อางแลว เชงอรรถ

ท 103, น. 29. 108 David, G. A. & Thomas, M. A., Effective school and effective teachers. ( Boston:Allyn and

Bacon., 1989), p. 58 อางถงใน สฎาย ธระวณชตระกล, อางแลว เชงอรรถท 103, น. 29.

50

ราชอาณาจกรไทย เนองจากการกระจายอานาจตามรฐธรรมนญตองใหความเปนอสระแกทองถน

ตามหลกแหงการปกครองตนเองตามเจตนารมณของประชาชนในทองถน โดยองคกรปกครอง

สวนทองถนมอสระในการกาหนดนโยบายการปกครอง การบรหารงานบคคล การเงนและการคลง

และมอานาจหนาทของตนเองโดยเฉพาะ โดยรฐบาลเปนผกากบดแลองคกรปกครองสวนทองถน

เทาทจาเปนภายในกรอบของกฎหมาย95

109 อาจกลาวไดวา การบรหารโดยใชสถานศกษาเปนฐาน

เปนการเปลยนจากการบรหารฐานกรม (Department Based Management) เปนการบรหารฐานระบบ

โรงเรยนโดยยดสถานศกษาเปนสาคญ96

110

เพอเปนการรองรบการกระจายอานาจใหโรงเรยนมอสระ เขมแขง คลองตว รวดเรว

เปนไปตามหลกของการบรหารโดยใชสถานศกษาเปนฐานซงจะเปนการสรางรากฐานและความ

เขมแขงใหกบสถานศกษาสามารถจดการศกษาไดอยางมคณภาพไดมาตรฐานและสามารถพฒนา

อยางตอเนอง พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 ได

บญญตใหโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษามสถานะเปนนตบคคล เชนเดยวกบทพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 44 ไดกาหนดใหสถานศกษาเอกชนซงจดการศกษาปฐมวย

และการศกษาขนพนฐานเปนนตบคคลอนสงผลใหสถานภาพของสถานศกษาเอกชนเปลยนแปลง

ไปจากเดมทพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน พ.ศ. 2525 ไมมบทบญญตใหสถานศกษาเอกชนเปน

นตบคคล

โรงเรยนนตบคคลในสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน แบงเปน

2 ประเภท แตละประเภทมลกษณะดงน

(1) โรงเรยนนตบคคลทมพระราชกฤษฎกาจดตงตามพระราชบญญตองคกรมหาชน

พ.ศ. 2542 มสทธและหนาทกาหนดไวชดเจนในการบรหารจดการองคการ กรอบอานาจหนาท

109 วนดา แสงสารพนธ และสรพล นตไกรพจน, รายงานการศกษาวเคราะหเพอการปฏรปการศกษา

ตาม พ.ร.บ. 2542 ในกรอบภารกจของสานกงานปฏรปการศกษา เลมท 4, (กรงเทพมหานคร:เดอนตลา, 2544) 110 วจตร ศรสอาน, สบคนเมอวนท 17 ธนวาคม 2559, จาก http://library.stou.ac.th/odi/wichit/

pdf/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0

%B8%99%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%8

4%E0%B8%84%E0%B8%A5.pdf.

51

ทกฎหมายกาหนด ออกระเบยบเพอใชบงคบ ออกคาสงทางปกครอง ทานตกรรมทผกพนองคกรได

และรายไดไมตองนาสงกระทรวงการคลง เชน โรงเรยนมหดลวทยานสรณ

(2) โรงเรยนนตบคคลทไมมพระราชกฤษฎกาจดต ง และไมมกลไกทางกฎหมาย

ทกาหนดใหอสระ แตบรหารจดการไดโดยอาศยกฎหมายทเกยวของ เชน พระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ. 2542 พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

พระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546 พระราชบญญตระเบยบขาราชการคร

และบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2547 และกฎหมายอน โรงเรยนยงอยภายใตการบงคบบญชาและ

ความกากบดแลของสานกงานเขตพนทการศกษา97

111 แมวาสถานศกษาจะเปนนตบคคลกเปน

หนวยงานทสงกดเขตพนทการศกษา ยงตองรบนโยบายจากสวนกลางมาปฏบตอก เชน การจดซอ

จดจางกตองดาเนนการภายใตระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 หรอการ

จดทางบประมาณกตองจดทาตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณ การเบกจายเงนกตองเปนไป

ตามระเบยบกระทรวงการคลง เปนตน98

112

สวนสถานศกษาขนพนฐานของรฐประเภทอนซงไมไดมสถานะเปนนตบคคล เชน99

113

(1) สถานศกษาสงกดสานกบรหารงานการศกษาพเศษ สานกงานคณะกรรมการการศกษาขน

พนฐาน (2) สถานศกษาสงกดสานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา (3) สถานศกษาสงกดสานก

บรหารงานการศกษานอกโรงเรยน สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ (4) สถานศกษาสงกดสวน

ราชการอน เชน โรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน (5) สถานศกษาสงกดองคกรปกครองสวนทองถน

(6) วทยาลยชมชน และ (7) โรงเรยนสาธตของมหาวทยาลยตาง ๆ เปนตน

การกระจายอานาจการบรหารการศกษา พบวา เกดจากแรงจงใจทางการเมองในชวง

กอนรางรฐธรรมนญฉบบท 16 (พ.ศ. 2540) ทเกดแนวคดจากนกวชาการ รวมถงภาคสวนตาง ๆ ของ

สงคมทชประเดนเรอง “การปฏรปการศกษาทงระบบ” ใหมทงหมด โดยประเดนทเปนขอเรยกรอง

111 สาเรง บญเรองรตน, สบคนเมอวนท 17 ธนวาคม 2559, จาก

http://ejournals.swu.ac.th/index.php/ENEDU/article/view/5532/5177. 112 สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ, รายงานการวจยประเมนผลการกระจาย

อานาจการบรหารและการจดการศกษาใหเขตพนทการศกษา (ฉบบสมบรณ), (2549.), น. 44 113 อางแลว เชงอรรถท 7, น. 14.

52

ตาง ๆ หนงในประเดนหลกดงกลาวกคอ เรองการกระจายอานาจการบรหารการศกษา มนกวชาการ

ไดกลาวถงความหมายเกยวกบการกระจายอานาจทางดานการบรหารการศกษาไวหลายทาน ดงน

ประกอบ คณารกษ หมายถง1 00

114 การกระจายอานาจการจดการศกษาลงไปสเขตพนท

การศกษา สถานศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน ใหมากทสด เพอใหเกดเอกภาพในระดบ

นโยบาย มความหลากหลายและความคลองตวในการปฏบตมากขน โดยคาดหวงวา เมอสถานศกษา

มความคลองตวในการบรหารจากการทางานประสานรวมมอกบหนวยงานในระดบทองถนแลว

กจะสามารถจดการเรยนการสอนไดอยางยดหยนหลากหลายตามความตองการของผเรยนและ

เขตพนทการศกษา

พณสดา สรธรงส หมายถง101

115 การถายโอนอานาจหนาทความรบผดชอบในการ

ตดสนใจทางการบรหารการศกษาจากสวนกลางไปสระดบลางหรอระดบปฏบต ไดแก องคกร

ปกครองสวนทองถน ชมชนในทองถน หนวยงาน และสถานศกษา

รงรชดาพร เวหะชาต หมายถง102

116 การถายโอนอานาจหนาทความรบผดชอบและการ

ตดสนใจจากสวนกลางหรอศนยรวมอานาจไปสสวนตาง ๆ ขององคกรโดยใหทกสวนขององคกร

ไดมสวนรวมในการตดสนใจ การบรหารและกระบวนการทางกฎหมายทจะมอบอานาจขนตนและ

ความรบผดชอบใหแกทองถนในการตดสนใจเกยวกบการบรหารสถานศกษาทง 4 โครงสรางงาน

สถานศกษาตงแตการบรหารงานวชาการ งานบคลากร งานงบประมาณ และงานบรหารทวไป

เพอใหสถานศกษาและชมชนมอสระในการบรหารจดการศกษา

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา หมายถง103

117 การกระจายอานาจการบรหารและการ

จดการศกษาทงดานวชาการ งบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารงานทวไป จาก

กระทรวงศกษาธการไปยงคณะกรรมการเขตพนทการศกษา และสถานศกษาในเขตพนทการศกษา

114 ประกอบ คณารกษ, รายงานผลการวจยสภาพความพรอมของหนวยงานทางการศกษาตอการ

ปฏรปของกระทรวงศกษาธการ, (นครปฐม:มหาวทยาลยศลปากร, 2543), น. 91. 115 พณสดา สรธรงส, การกระจายอานาจการบรหารการศกษา, (กรงเทพมหานคร:เซเวนพรนตงกรป,

2541), น. 35. 116 รงรชดาพร เวหะชาต, การกระจายอานาจการบรหารสถานศกษา, (กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยทกษณ, 1 ม.ค.- ธ.ค.2550), น. 99-107. 117 อางแลว เชงอรรถท 112, น. 13.

53

โดยตรง ในรปแบบการแปรอานาจและการมอบอานาจการบรหารจดการ และการตดสนใจ

ในบางสวนเทานน เปนการกระจายอานาจทไมไดขาดจากสวนกลางทงหมด

ในสวนของพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ไดกาหนดใหเทศบาล เมองพทยา องคการบรหารสวนตาบล

องคการบรหารสวนจงหวด กรงเทพมหานคร และองคกรปกครองสวนทองถนอนทมกฎหมาย

กาหนดใหเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษไมเตมพนทจงหวด มอานาจและหนาท

ในการจดระบบบรการสาธารณะในการจดการศกษาเพอประโยชนของประชาชนในทองถนของตน104

118

และตอมาไดมการกาหนดแผนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน105

119 เปนผลให

มการถายโอนภารกจดานการศกษาหรอโรงเรยนไปยงองคกรปกครองสวนทองถน ซงการถายโอน

ภารกจดงกลาวเปนการทราชการบรหารสวนกลางและราชการบรหารสวนภมภาคไดลดหรอยต

บทบาทจากผปฏบตโดยเปลยนไปใหองคกรปกครองสวนทองถนเปนผปฏบตแทน และจะตอง

มการถายโอนงาน เงน และจดสรรบคลากรใหแกองคกรปกครองสวนทองถนอยางเหมาะสม106

120

ซงการถายโอนภารกจนมความแตกตางกบการกระจายอานาจ เนองจากการถายโอนภารกจตอง

เชอมโยงกบเรองการเงน การคลง งบประมาณ และการแบงรายไดขององคกรปกครองสวนทองถน

แตการกระจายอานาจเปนการมอบภารกจใหองคกรปกครองสวนทองถนดแลในสวนทเกยวของกบ

ประชาชน สวนภารกจหลกทจาเปนนนรฐตองดาเนนอยเชนเดม107

121

เมอป พ.ศ. 2547 – 2548 กระทรวงศกษาธการไดเรมดาเนนการถายโอนการจดการศกษา

ขนพนฐานใหแกองคกรปกครองสวนทองถนทผานหลกเกณฑและวธการประเมนความพรอม

ในการจดการศกษาขนพนฐานและผานเงอนไขการแสดงถงความสมครใจใหโอนสถานศกษา

118 พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

พ.ศ. 2542 มาตรา 16 มาตรา 17 มาตรา 18 และมาตรา 19. 119 ประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เรอง แผนการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2543. 120 วนชย ตนยตโมนท และไกร เกษทน, การกระจายอานาจการบรหารการศกษาตามแนว

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542, (กรงเทพมหานคร:การศาสนา, 2543), น. 38. 121 จรพร วฒนอมาตย, การประเมนความพรอมในการถายโอนการจดการศกษาขององคกรปกครอง

สวนทองถน สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสมทรปราการ เขต 1, (ปทมธาน:สารนพนธปรญญา

มหาบณฑต มหาวทยาลยปทมธาน, 2556), น.14

54

ขนพนฐานไปสงกดองคกรปกครองสวนทองถนตามทกระทรวงศกษาธการกาหนด โดยมองคกร

ปกครองสวนทองถนจานวน 338 แหง แจงความประสงคขอรบโอนสถานศกษาจานวน 1,457 โรงเรยน

ใน 65 จงหวด เพอรบผดชอบจดการศกษาขนพนฐาน และในระหวางปการศกษา 2549 – 2555

มสถตการถายโอนสถานศกษาในสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถน จานวน 498 โรงเรยน จาแนกเปนโรงเรยนสงกดเทศบาล จานวน 96 แหง

โรงเรยนสงกดองคการบรหารสวนตาบล จานวน 65 แหง โรงเรยนสงกดองคการบรหารสวนจงหวด

จานวน 336 แหง และโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร จานวน 1 แหง108

122

กระทรวงมหาดไทยไดกาหนดนโยบายการจดการศกษาในองคกรปกครองสวนทองถน

ระยะ 15 ป (พ .ศ . 2545 – 2559) 10 9

123 โดยให ม การจดต งส ถานศกษ าขน เอง ห รอขยาย ห รอ

เปลยนแปลงระดบ หรอประเภทการศกษาตามความพรอม ความเหมาะสมและความตองการภายใน

ทองถน และรบโอนภารกจการจดการศกษาทรฐจะโอนใหจากกระทรวงศกษาธการตามแผนปฏบต

การกาหนดขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ซงทงสองกรณดงกลาว

องคกรปกครองสวนทองถนตองผานการประเมนความพรอมตามเกณฑทกระทรวงศกษาธการ

กาหนดดวย นอกจากนยงใหองคกรปกครองสวนทองถนไดเขาไปมสวนรวมในการจดการศกษา

ของรฐในการบรหารจดการ สงเสรม สนบสนนงบประมาณ วสด ครภณฑ อปกรณทางการศกษา

รวมทงเสนอแนะ แนะนา และรวมพฒนาการศกษาอกดวย ทงนกเพอใชเปนแนวทางในการจดการ

และพฒนาการศกษาในทองถนใหเหมาะสมกบศกยภาพ ความพรอม และความตองการขององคกร

ปกครองสวนทองถนแตละรปแบบนนเอง

122 สานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน สานกงานปลด

สานกนายกรฐมนตร, สรปการถายโอนสถานศกษาขนพนฐานใหแก อปท. ป 2549 – 2555, (กรงเทพมหานคร:

คณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน สานกงานปลดสานกนายกรฐมนตร, 2555) 123 สานกบรหารการศกษาทองถน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย, แนวนโยบายการจด

การศกษาในองคกรปกครองสวนทองถนระยะ 15 ป (พ.ศ. 2545 – 2559), (กรงเทพมหานคร:สานกบรหาร

การศกษาทองถน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย, 2544)

บทท 3

มาตรการทางกฎหมายเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายประเทศไทย

และตางประเทศ

ในบทนจะเปนการศกษากฎหมายเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายของประเทศ

ไทย และกฎหมายตางประเทศ อนประกอบดวย ประเทศทใชระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil

Law System)ไดแก สหพนธสาธารณรฐเยอรมน สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม และสาธารณรฐ

ฝรงเศส และประเทศทใชระบบกฎหมายจารตประเพณ (Commom Law System) ไดแก สหราช

อาณาจกร สาธารณรฐอนเดย และสหรฐอเมรกา ดงมรายละเอยดดงตอไปน

3.1 มาตรการเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายประเทศไทย

การบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล กรณโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานซงมสถานะเปนนตบคคลตามพระราชบญญตระเบยบ

บรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 เปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขายทาง

แพง และภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถนดงกลาว มความจาเปนตอง

ศกษากฎหมายทเกยวของกบตวแทนโดยการใหสตยาบน การควบรวมกจการ และกรณทรพยสนซง

ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด ซงมกฎหมายทเกยวของมรายละเอยดดงน

3.1.1 กรณตวแทนโดยการใหสตยาบน

เมอหนวยงานของรฐเปนหนแลวยอมตองมการชาระหน โดยโรงเรยนมหนาทตองชาระ

หนทผอานวยการโรงเรยนไดกระทาขนโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจของ

ผอานวยการโรงเรยนหรอไมนนจาตองพจารณาหลกกฎหมายเกยวกบตวแทนซงมบทบญญตอยใน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 3 เอกเทศสญญา ลกษณะ 15 มาตรา 797 - 844

56

ความเปนตวแทน (agency) หมายถง ความสมพนธทางกฎหมายทบคคลหนงเรยกวา

ตวแทนกระทาในนามของอกบคคลหนงเรยกวาตวการ สงผลใหเกดการเปลยนแปลงสถานภาพทาง

กฎหมายของตวการใหมความผกพนกบบคคลภายนอกในกจการทตวแทนตกลงทาสญญาดวยกบ

บคคลภายนอกนน ความสมพนธทางกฎหมายนเปนเรองทางกฎหมาย ไมจาตองอาศยเจตนาของ

คสญญาในการสรางความสมพนธนขน0

124 ความเปนตวแทนอาจเกดขนได 3 กรณ คอ ตวแทน

เกดจากสญญา ไมวาจะโดยแตงตงแสดงออกชดแจงหรอปรยาย1

125 ตวแทนเกดจากบทบญญตของ

กฎหมาย ไดแก ตวแทนในเหตฉกเฉน2

126 ตวแทนเชด3

127 และตวแทนโดยการใหสตยาบน4

128 ซงใน

วทยานพนธฉบบนไดศกษาถงเฉพาะตวแทนโดยการใหสตยาบน เนองจากเปนตวแทนประเภทซง

เกยวของกบปญหาทไดทาการวเคราะหแกไขในวทยานพนธฉบบน

คาวา “ตวการ” หมายถง บคคลซงมอบอานาจโดยตรงหรอโดยปรยายใหบคคลอกคน

หนงกระทาการแทนตน5

129 รวมทงบคคลทเชดบคคลอนออกเปนตวแทน หรอไดใหสตยาบนแก

การกระทาของตวแทนทกระทาการโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจตวแทนดวย

กรณดงกลาวเหนไดวา ตวการและตวแทนตองเปนบคคล โดยอาจเปนบคคลธรรมดาหรอ

นตบคคลกได ซงศาลฎกากเคยมคาพพากษาวานตบคคลเปนผรบมอบอานาจฟองคดแทนไดดวย6

130

124 สรปจาก Richad Stone, Law of Agency, (Cavendish Publishing Limited, London, 1996) p. 4-5.

อางถงใน จกรพงษ เลกสกลไชย, คาอธบายแพงและพาณชยวาดวยตวแทน นายหนา จางทาของ รบขน,

(กรงเทพมหานคร:นตธรรม, 2553), น. 8. 125 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 797 วรรคสอง “อนความเปนตวแทนนนจะเปนโดย

แตงตงแสดงออกชดหรอโดยปรยายกยอมได”. 126 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 802 “ในเหตฉกเฉน เพอจะปองกนมใหตวการตอง

เสยหาย ทานใหสนนษฐานไวกอนวาตวแทนจะทาการใด ๆ เชนอยางวญ�ชนจะพงกระทา กยอมมอานาจจะทาได

ทงสน”. 127 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 821 “บคคลผใดเชดบคคลอกคนหนงออกแสดงเปน

ตวแทนของตนกด รแลวยอมใหบคคลอกคนหนงเชดตวเขาเองออกแสดงเปนตวแทนของตนกด ทานวาบคคลผนน

จะตองรบผดตอบคคลภายนอกผสจรตเสมอนวาบคคลอกคนหนงนนเปนตวแทนของตน”. 128 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 823. 129 ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554, (กรงเทพมหานคร:ศรวฒนา

อนเตอรพรนท, 2556), น. 486. 130 คาพพากษาศาลฎกาท 1361/2527.

57

โดยทวไปแลวความสมพนธระหวางตวการและตวแทนเกดขนจากการตกลงรวมกน

โดยตวการตกลงมอบอานาจใหตวแทนมอานาจกระทาการแทนตวการตามทไดรบมอบอานาจจาก

ตวการ อนเปนไปตามหลกเกณฑของการเกดสญญาซงทาใหเกดสทธและหนาทระหวางกน

ซงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 798 ไดกาหนดแบบของการตงตวแทนวากจการท

กฎหมายบงคบใหตองทาเปนหนงสอการตงตวแทนเพอกจการนนกตองทาเปนหนงสอดวย และ

กจการทกฎหมายบงคบใหตองมหลกฐานเปนหนงสอการตงตวแทนเพอกจการอนนนกตองม

หลกฐานเปนหนงสอดวย สวนกรณตวแทนโดยการใหสตยาบนนน เปนกรณทตวการไมไดตกลง

มอบอานาจใหบคคลกระทาการแทนตน แตอาจเหนวาการกระทาโดยปราศจากอานาจหรอ

นอกเหนอขอบอานาจของตวแทนนนเปนการกระทาซงกอใหเกดประโยชนขนแกตน ประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 823 วรรคแรก จงไดบงคบรบรองใหตวการอาจใหสตยาบนการ

กระทาของตวแทนได ตามทไดบญญตวา “ถาตวแทนกระทาการอนใดอนหนงโดยปราศจากอานาจ

กด หรอทานอกทาเหนอขอบอานาจกด ทานวายอมไมผกพนตวการ เวนแตตวการจะใหสตยาบน

แกการนน” จากบทบญญตดงกลาวเหนไดวา ตวแทนโดยการใหสตยาบนน อาจเกดขนไดดวยเหต

2 กรณ ไดแก

กรณแรก เปนกรณทบคคลสองฝายอาจเคยมนตสมพนธทางสญญาตวแทนกนมากอนแลว

หรออาจจะไมมนตสมพนธทางสญญาตวแทนกนมากอนเลย7

131 กได และตวแทนไดกระทาการ

โดยปราศจากอานาจ กรณทมนตสมพนธทางสญญาตวแทนกนมากอนแลวตวแทนกระทาโดยปราศจาก

อานาจ เชน พนกงานขายของบรษทไปทาความตกลงเรองคาเสยหายกบบคคลภายนอกแทนบรษท

8

132 เปนตน สวนกรณทไมเคยมนตสมพนธทางสญญาตวแทนมากอนเลย แตบคคลหนงอางวา

กระทาการแทนบคคลอกคนหนงโดยปราศจากอานาจ เชน กระทาการโดยเขามไดวานใหกระทา

อนเปนเรองจดการงานนอกสง แตเมอตวการไดใหสตยาบนแกการจดการงานนอกสงนน กกลายเปน

131 สรรเสรญ ไกรจตต , กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทนนายหนา, (กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2516), น. 49. 132 คาพพากษาศาลฎกาท 1091/2515.

58

ตวแทนโดยการใหสตยาบน โดยถอวาสญญาตวแทนไดเกดขนในขณะนน และยอมผกพนกนตาม

กฎหมายลกษณะตวแทนกนตอไป9

133

กรณทสอง เปนกรณทบคคลสองฝายมนตสมพนธทางสญญาตวแทนกนมากอนแลว

ไมวาจะเปนสญญาโดยชดแจงหรอโดยปรยาย แตตวแทนไดกระทาการนอกเหนอขอบอานาจ

ทไดรบมอบหมายไวจากตวการ ตวการจงไดใหสตยาบนแกการกระทาของตวแทนทนอกเหนอ

ขอบอานาจน น เชน โจทกทาหนงสอแตงตงใหจาเลยฟองคดแพงแทนตน แตจาเลยกลบกรอก

ขอความเพมเตมใหมอานาจทาสญญาประนประนอมยอมความแทนโจทกดวย กรณดงกลาว

เมอโจทกไมไดใหสตยาบน การทาสญญาประนประนอมยอมความนนยอมไมผกพนโจทก10

134 เปนตน

โดยเมอตวการไดใหสตยาบนแลวไมวาโดยตรงหรอโดยปรยายกตาม ยอมถอวาการกระทาของ

ตวแทนน นมผลผกพนตวการทนท อนเปนการรบรองการกระทาของตวแทนทเกดขนแลวตอ

บคคลภายนอก ตวการ ตวแทน และบคคลภายนอกจงมสทธ หนาท และความรบผดชอบ เสมอน

หนงวาไดมอบอานาจใหเปนตวแทนนบตงแตเวลาเรมตนกระทาการ ตวการเขามาผกพนรบผดชอบ

ในสญญาทตวแทนไดกระทา และตวแทนกหลดพนจากความรบผด การใหสตยาบนเหลานมผลตอ

การกระทาของตวแทนทผานมาแลวเทานน ไมไดมผลทาใหเปนตวแทนกนตอไปอกหรอขยาย

อานาจหนาทของตวแทนตอไป ซงการพจารณาวาการกระทาของตวแทนเปนกระทานอกเหนอขอบ

อานาจหรอไมนน ตองพจารณาจากเจตนาและการมอบหมายของตวการเปนหลกประกอบกบ

บทบญญตของกฎหมายทไดใหอานาจตวแทนกระทาการเชนนน

นกนตศาสตรไดอธบายความหมายของคาวา “ใหสตยาบน” ในเรองตวแทนไวหลายทาน

ดงน

กมล สนธเกษตรน อธบายวา การใหสตยาบน คอการทบคคลคนหนงรบรองหรอ

ถอเอาประโยชนในภายหลงจากกจการหรอการกระทาของอกบคคลหนงซงมเจตนา และได

แสดงออกใหบคคลอนเหนพอสมควรวาเขากระทากจการนนใหแทน ทงน ไมวาบคคลทงสองจะ

เคยมความสมพนธในฐานะตวการตวแทนกนมากอน แลวตวแทนไปกระทากจการน นให

133 ไพจตร ปญญพนธ, คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะจดการงานนอกสงและ

ลาภมควรได, (กรงเทพ:นตบรรณการ, 2526), น. 59.

134 คาพพากษาศาลฎกาท 1017/2520.

59

นอกเหนออานาจ หรอไมเคยมความสมพนธดงกลาวกนมากอนเลยกตาม การรบรองหรอถอเอา

ประโยชนในภายหลงเชนน มผลเสมอนหนงวากจการนนผกระทาไดรบมอบหมายใหกระทาแทน

มาแตตน11

135

ขนประเสรฐศภมาตรา อธบายวา การใหสตยาบนคอการไมรไมเหนมากอนแลวมา

รบรองรบรกนในภายหลง12

136

ไผทชต เอกจรยกร อธบายวา การใหสตยาบนของตวการคอ การทตวการเขาไปรบรอง

การกระทาของตวแทนทกระทาการไปโดยปราศจากอานาจ หรอนอกเหนอขอบอานาจของตวแทน

เพอใหการกระทานนมผลผกพนตวการ การรบรองของตวการดงกลาวอาจจะเปนการทตวการเขา

รบรองการกระทาของตวแทนโดยชดแจงหรอโดยปรยาย เชน การเขาถอเอาประโยชนในการงานท

ตวแทนไดกระทาการไป13

137 เปนตน

ศกด สนองชาต อธบายวา การใหสตยาบนแกโมฆยะกรรม คอ การรบรองความสมบรณ

ของโมฆยะกรรม โดยสละสทธทจะบอกลาง14

138

หลวงสทธมนตนฤนาท อธบายวา การใหสตยาบนคอการทบคคลหนงรบรองการ

กระทาของบคคลหนงซงไดกระทาไปแทนตน โดยมไดใหอานาจใหทาเชนนนไว จะโดยไมเคยให

อานาจเลยหรอใหไวบางอยาง แตตวแทนไปกระทานอกเหนออานาจทใหกตาม แตเมอตวการ

ไดรบรองถอเอาประโยชนทเขาทาแทนตนไปแลว ยอมมผลเสมอนวากจการนนไดรบมอบอานาจ

ใหกระทาการมาแตแรก15

139

สาหรบการใหสตยาบนของตวการนน กฎหมายวาดวยตวแทนไมไดบญญตไวโดยตรง

วามหลกเกณฑเชนใด แตนกนตศาสตรสวนใหญมความเหนวาสามารถนาหลกเกณฑในเรอง

135 กมล สนธเกษตรน , ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทนและนายหนา,

(กรงเทพมหานคร:นานาสงพมพ, 2536), น. 11. 136 ขนประเสรฐศภมาตรา, กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทน นายหนา จดการงานนอกสง,

(กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมอง, 2490), น. 1. 137 ไผทชต เอกจรยกร, ตวแทน-นายหนา, (กรงเทพมหานคร:วญ�ชน, 2559), น. 84. 138 อางแลว เชงอรรถท 17, น. 283. 139 หลวงสทธมนตนฤนาท,คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทน นายหนา,

(พระนคร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2511), หนาคานา.

60

การใหสตยาบนแกโมฆยะกรรมมาใชแกการใหสตยาบนในเรองตวการตวแทนนได16

140 กลาวคอ

ตองพจารณาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะ 4 หมวด 3 โมฆะกรรมและโมฆยะกรรม

ซงเหนไดวา กรณโมฆะกรรมนนไมอาจใหสตยาบนแกกนได17

141 อกนยหนงคอ เฉพาะโมฆยะกรรม

เทานนทอาจใหสตยาบนแกกนได ดงนน สญญาหรอกจการใดทสามารถตงตวแทนใหกระทาการ

แทนได สญญาหรอกจการนนยอมสามารถใหสตยาบนได แตถาสญญาหรอกจการใดเปนโมฆะ

มาตงแตแรก ยอมไมสามารถใหสตยาบนได เพราะการเปนโมฆะหมายถงการเสยเปลา ไมมสงใด

เกดขน ดงนน การใหสตยาบนในสงทไมมจงไมเกดผลอนใด18

142

การใหสตยาบนโมฆยะกรรมนเปนนตกรรมฝายเดยวทตองมผรบการแสดงเจตนา

โดยวธการใหสตยาบนโมฆยะกรรมอาจกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนง ซงเปน

บคคลทมตวกาหนดไดแนนอน19

143 หากคกรณอกฝายหนงถงแกความตายกตองแสดงเจตนา

ใหสตยาบนตอทายาทผสบสทธ และการแสดงเจตนาใหสตยาบนมผลเมอไปถงคกรณอกฝายหนง

หรอทายาทผสบสทธนน โดยตราบทการแสดงเจตนาใหสตยาบนยงไมมผล ผมสทธบอกลางยอมมสทธ

บอกลางโมฆยะกรรมได ทงน เนองจากกฎหมายไมไดกาหนดแบบของการใหสตยาบนโมฆยะกรรมไว

ดงนน แมนตกรรมทเปนโมฆยะกรรมจะเปนนตกรรมทกฎหมายบงคบใหทาตามแบบหรอบงคบ

ใหมหลกฐานเปนหนงสอกตาม แตการใหสตยาบนโมฆยะกรรมนนจะทาเปนหนงสอหรอดวยวาจา

กได และอาจทาไดดวยการแสดงเจตนาโดยชดแจงหรอโดยปรยายหรอโดยการนงกได แตกตางกบ

การบอกลางโมฆยะกรรมทตองแสดงเจตนาโดยชดแจงเทานน20

144 มรายละเอยดดงน

140 กศล บญ ยน , คาอธบายประมวลกฎห มายแพงและพ าณ ชยวาดวยตวแท น น ายห นา ,

(กรงเทพมหานคร:นตบรรณาการ, 2541), น. 142. 141 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 172 “โมฆะกรรมนนไมอาจใหสตยาบนแกกนได และ

ผมสวนไดเสยคนหนงคนใดจะยกความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมขนกลาวอางกได ถาจะตองคนทรพยสนอนเกด

จากโมฆะกรรม ใหนาบทบญญตวาดวยลาภมควรไดแหงประมวลกฎหมายนมาใชบงคบ”. 142 อางแลว เชงอรรถท 124, น. 25-26. 143 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 178. 144 อางแลว เชงอรรถท 17, น. 285–286.

61

การใหสตยาบนโดยชดแจง คอ การทผมสทธใหสตยาบนไดแสดงออกซงเจตนาให

บคคลภายนอกผเขาทากจการกบผทอางเปนตวแทนนนทราบวา ตนรบรองถอเอากจการนนเปนการ

ถกตอง ทงน จะเปนดวยวาจาหรอลายลกษณอกษรกได เปนการใหสตยาบนโดยตรง21

145

การใหสตยาบนโดยปรยาย คอ การกระทาอยางหนงอยางใดของผมสทธใหสตยาบน

ซงมใชเปนการใหสตยาบนโดยตรง แตพฤตการณถอไดวาเปนการใหสตยาบน เชน ผถกอางชอเปน

ตวการไดเขารบผลประโยชนจากกจการนนทงหมดหรอบางสวน เปนตน นอกจากนอาจเทยบเคยง

เรองการใหสตยาบนโดยปรยายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1802 2

146 ซงไดกาหนดให

พฤตการณ ทไดเกดขนเกยวดวยโมฆยะกรรมโดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลาง

โมฆยะกรรมตามมาตรา 175 ถามไดสงวนสทธไวชดแจงประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน

ไดแก การปฏบตการชาระหนทงหมดหรอแตบางสวน การเรยกใหชาระหน การแปลงหนใหม

การใหประกนเพอหน การโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน หรอการกระทาอนใด

ทแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน ผศกษากเหนวา ตวการสามารถใหสตยาบนไดโดยการแสดง

เจตนาโดยชดแจงหรอโดยปรยายไดตามนยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 180 น

การใหสตยาบนโดยการนง ศาลฎกาเคยมคาพพากษาวา บรษทจาเลยทาหนงสอ

มอบอานาจให ส. นาหลกฐานการเปนเจาของกรรมสทธรถยนตซงผทเชาซอไปจากจาเลย นาไปให

อรถของโจทกทาการซอมเพอรบรถกลบคนไปยงบรษทจาเลย ยอมแสดงวาจาเลยไดรเหนและ

ยอมรบเอาผลการซอมรถของโจทกแลวโจทกจาเลยจงมนตสมพนธตอกน และในการรบรถคนไปน

ส. ไดบนทกจานวนเงนคาแรงซอมและเครองอะไหลใหโจทกไวเปนหลกฐานเพอใหโจทกไปรบ

เงนจากบรษทจาเลย ถอวาการกระทาของ ส. เปนไปภายในขอบเขตวตถประสงคของการมอบ

อานาจ เมอบรษทจาเลยทราบเรองท ส. ไดบนทกหนสนไวกบโจทกแลวกไมทกทวง กลบนงเฉย

และรบเอาผลการซอมรถ จงเปนการใหสตยาบนโดยปรยาย23

147 นอกจากน เนองจากการใหสตยาบน

เปนการสละสทธทจะบอกลางโมฆยะกรรม ดงนน เมอผมสทธใหสตยาบนนงเฉยไมเลอกใชสทธ

อยางหนงอยางใดระหวางการบอกลางกบการใหสตยาบนจนลวงพนเวลาทประมวลกฎหมายแพง

145 อางแลว เชงอรรถท 137, น. 90. 146 อางแลว เชงอรรถท 137, น. 90. 147 คาพพากษาศาลฎกาท 2735/2516 .

62

และพาณชย มาตรา 181 ซงไดกาหนดวาโมฆยะกรรมนนจะบอกลางมไดเมอพนเวลา 10 ป นบแต

เวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลา 10 ป นบแตไดทานตกรรมอนเปนโมฆยะนน กยอมถอวา

เปนการยอมใหสตยาบนแกโมฆยะกรรมนนโดยการนง

กรณความสามารถในการทานตกรรมของตวการนน เนองจากการกระทาของตวแทน

เปรยบเสมอนกบการทตวการไดกระทาเอง ตวการจงตองมความสามารถกระทาการนนดวย24

148

เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 21 ไดกาหนดใหการทานตกรรมใด ๆ ของผเยาว

ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอนดวย การใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดยปราศจาก

ความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะบญญตไวเปนอยางอน เปนตน โดยผเยาว คนไร

ความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ บคคลวกลจรต หรอผแสดงเจตนาโดยวปรต รวมตลอดถง

ทายาท จะสามารถใหสตยาบนโมฆยะกรรมไดตอเมอมลเหตใหเปนโมฆยะกรรมไดหมดสนไปแลว

สวนกรณของตวแทนนนจะมความสามารถหรอไมมความสามารถในการกระทา

ทไดรบมอบอานาจกได เนองจากเมอตวการมอบอานาจใหแกตวแทนกระทาการยอมเทากบ

ใหตวแทนนาอานาจของตวการไปกระทาการตามทไดรบมอบอานาจและเสมอนวาตวการเปน

ผกระทาการดงกลาวเอง กรณดงกลาวศาลฎกาไดเคยมคาพพากษาวา ยายมอบอานาจใหหลานท

ยงไมบรรลนตภาวะไปทานตกรรมแทนโดยยกทดนใหหลานคนนนเอง หลานกสามารถเปนผรบ

มอบอานาจในกรณดงกลาวไดดวย25

149

กรณนตบคคลเปนตวการนน เนองจากนตบคคลเปนสงทถกสมมตขนใหเปนบคคลตาม

กฎหมาย การแสดงเจตนาตองกระทาผานผแทนนตบคคลซงไดกาหนดไวในกฎหมาย ขอบงคบ

หรอตราสารจดตงนตบคคลนน สวนตวแทนของนตบคคลเปนบคคลทนตบคคลโดยผแทน

นตบคคลไดมอบอานาจใหกระทาการภายในขอบแหงอานาจหนาทหรอวตถประสงคทไดกาหนดไว

ในกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตงนตบคคลนน ผแทนนตบคคลจงไมใชตวแทนผไดรบมอบ

อานาจจากนตบคคล และเนองจากความสามารถของนตบคคลอยภายในขอบแหงอานาจหนาทหรอ

วตถประสงคทไดกาหนดไวในกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดต ง ดงนน นตบคคลยอม

ไมสามารถตงตวแทนกระทาการนอกเหนอขอบอานาจหนาทหรอวตถประสงคทไดกาหนดไว

148 อางแลว เชงอรรถท 137, น. 21. 149 คาพพากษาศาลฎกาท 598/2506.

63

ในกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตงนน หากมการตงตวแทนกระทาการนอกเหนอขอบอานาจ

ดงกลาว การกระทาของตวแทนยอมไมผกพนนตบคคล รวมทงไมกอใหเกดสทธหนาท และ

ความรบผดของนตบคคลนน โดยแมวาผแทนนตบคคลกบตวแทนนตบคคลจะมความแตกตางกน

แตประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 77 ไดบญญตใหนาบทบญญตวาดวยตวแทนมาใช

บงคบแกความเกยวพนระหวางนตบคคลกบผแทนของนตบคคล และระหวางนตบคคลหรอผแทน

ของนตบคคลกบบคคลภายนอกโดยอนโลม กรณดงกลาวศาลฎกาเคยมคาพพากษาไววา ผจดการ

ของหางหนสวนจากดซงมวตถประสงคในการทาการคาสนคาพนเมอง สงสนคาเขาและสงสนคาออก

ไดทาสญญาคาประกนหน เปนการกระทานอกวตถประสงคของหางหนสวนจากด หางหนสวน

จากดไมตองรบผด26

150 และ กรรมการของบรษท ซ. จากด ลงลายมอชอในสญญาโดยไมมอานาจ

กระทาการและไมประทบตราสาคญของบรษท ซงไมถกตองตามขอบงคบของบรษท ซ. จากด

แตบรษท ซ. จากด ไดใหสตยาบนการกระทาดงกลาวตามรายงานการประชมกรรมการ จงผกพน

บรษท ซ. จากด ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 827 , 1167 กรรมการบรษทไมตอง

รบผดเปนสวนตว27

151 เปนตน

สาหรบกรณโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานนน พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 39

ไดบญญตวา “สถานศกษาและสวนราชการตามมาตรา 34 (2) มอานาจหนาทตามทกาหนดไว

ใหเปนหนาทของสวนราชการนน ๆ โดยใหมผอานวยการสถานศกษา หรอหวหนาสวนราชการ

ทเรยกชออยางอนเปนผ บงคบบญชาขาราชการและมอานาจหนาทดงน (3) เปนผ แทนของ

สถานศกษาหรอสวนราชการในกจการทวไป รวมทงการจดทานตกรรมสญญาในราชการของ

สถานศกษาหรอสวนราชการตามวงเงนงบประมาณทสถานศกษาหรอสวนราชการไดรบตามท

ไดรบมอบอานาจ” และระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการบรหารจดการและขอบเขตการ

ปฏบตหนาทของสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลในสงกดเขตพนทการศกษา พ.ศ. 2546 ขอ 5

กไดบญญตไวในทานองเดยวกน โรงเรยนจงมอสระในการบรหารจดการงบประมาณในสวนทตงไว

สาหรบโรงเรยนตามทไดรบการกาหนดวงเงนและไดรบมอบอานาจจากเลขาธการคณะกรรมการ

150 คาพพากษาศาลฎกาท 41/2509. 151 คาพพากษาศาลฎกาท 6324/2552.

64

การศกษาขนพนฐาน และผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาตามหลกเกณฑทเลขาธการ

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกาหนด ทงน ยกเวนงบประมาณในหมวดเงนเดอน และมอสระ

ในการบรหารจดการเกยวกบการพสดในสวนทอยในความดแลรบผดชอบหรออยในวงเงน

งบประมาณทไดรบมอบดงกลาว กรณการมอบอานาจการอนมตจายเงน การอนมตจายเงนยม

การกอหนผกพน การสงซอสงจาง และการดาเนนการตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวย

การพสด พ.ศ. 2535 และทแกไขเพมเตม ทกกรณ ดวยเงนรายไดสถานศกษาน น สานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดมคาสงท 1505/2551 เมอวนท 26 พฤศจกายน 2551

มอบอานาจใหบคคลดงตอไปนปฏบตราชการแทนเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานดงน

(1) ผอานวยการโรงเรยน หรอผอานวยการศนยการศกษาพเศษ ครงละไมเกน 15 ลานบาท

(2) ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ครงละไมเกน 20 ลานบาท

(3) ผอานวยการสานกการคลงและสนทรพย สานกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน ครงละไมเกน 20 ลานบาท

(4) ผวาราชการจงหวด ครงละไมเกน 25 ลานบาท

(5) ทปรกษาทรบผดชอบการปฏบตราชการของสานกการคลงและสนทรพย สานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ครงละไมเกน 30 ลานบาท

(6) รองเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ทรบผดชอบการปฏบตราชการ

ของสานกการคลงและสนทรพย สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ครงละไมเกน

40 ลานบาท นอกจากนใหเปนอานาจของเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

เหนไดวา ผอานวยการโรงเรยนจงเปนผแทนโรงเรยน มอานาจอนมตจายเงน การอนมต

จายเงนยม การกอหนผกพน การสงซอสงจาง และการดาเนนการตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร

วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 และทแกไขเพมเตม ทกกรณ ดวยเงนรายไดสถานศกษา แทนเลขาธการ

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานภายในขอบคาสงมอบอานาจดงกลาวขางตน รวมทงเปนผทม

อานาจในการใหสตยาบนแกการกระทาโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจของตวแทน

ดวย

65

3.1.2 การจดการทรพยสนและหนสนในการชาระหน

ตามประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เรอง

หลกเกณฑและขนตอนการดาเนนการและการดาเนนคดตามภารกจทสวนราชการถายโอนใหแก

องคกรปกครองสวนทองถนในระยะเรมแรก ขอ 3 วรรคแรก ไดบญญตวา “ในกรณทสวนราชการ

หรอหนวยงานของรฐตกเปนจาเลยในคดแพงตามภารกจหรอกจการทถายโอนกอนวนทมการถายโอน

ใหสวนราชการหรอหนวยงานของรฐนนเปนคความในคดนนตอไปจนกวาคดจะแลวเสรจ ในการน

หากการถายโอนภารกจหรอกจการนนเปนเหตใหสวนราชการหรอหนวยงานของรฐดงกลาวยบเลกไป

ใหกระทรวงเจาสงกดของสวนราชการหรอหนวยงานของรฐนนเขารบมรดกความแทน”

ผศกษาเหนวา สวนราชการหรอหนวยงานของรฐใดทตกเปนจาเลยในคดแพง หรอ

กระทรวงเจาสงกดใดทเขารบมรดกความแทนดงกลาว เมอศาลไดมคาพพากษาใหชาระหนแลว

สวนราชการหรอหนวยงานของรฐหรอกระทรวงเจาสงกดนนยอมมหนาทจดการทรพยสนและ

หนสนในการชาระหนดงกลาว

อยางไรกด การบงคบชาระหนในกรณดงกลาว เนองจากเมอมการถายโอนภารกจ

โรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยงองคกร

ปกครองสวนทองถนแลว โรงเรยนยอมสนสถานะความเปนนตบคคล ซงมขอตองพจารณาเกยวกบ

หนวยงานของรฐซงมหนาทในการจดการทรพยสนและหนสนของโรงเรยนดวย ผศกษาจง

ทาการศกษาโดยเปรยบเทยบกบการจดการทรพยสนและหนสนกรณการถายโอนภารกจของ

หนวยงานของรฐในกรณอน ๆ และการควบรวมกจการของบรษทจากดและบรษทมหาชนจากดดวย

มรายละเอยดดงน

3.1.2.1 การถายโอนภารกจของหนวยงานของรฐในกรณอน ๆ

ตามพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถน พ.ศ. 2542 และแผนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ซงได

กาหนดแผนปฏบตการกาหนดขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนนน

จากการศกษา พบวา หนวยงานตามภารกจทถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถน

จานวนมาก ลวนเปนการถายโอนภารกจบางสวนของหนวยงานของรฐซงมสถานะเปนนตบคคลไป

ยงองคกรปกครองสวนทองถน โดยภารกจทมการถายโอนนนไมไดมฐานะเปนนตบคคลซงม

66

ทรพยสนและหนสนของตนเองแยกจากหนวยงานของรฐผโอน เชน กรมทางหลวงชนบท และ

กรมขนสงทางน าและพาณชยนาว สงกดกระทรวงคมนาคม กรมชลประทาน กรมสงเสรมสหกรณ

กรมประมง กรมพฒนาทดน กรมสงเสรมการเกษตร และกรมปศสตว สงกดกระทรวงเกษตรและ

สหกรณ กรมการปกครอง กรมโยธาธการและผงเมอง กรมการพฒนาชมชน กรมปองกนและ

บรรเทาสาธารณภย และกรมทดน สงกดกระทรวงมหาดไทย กรมทรพยากรน า กรมทรพยากร

น าบาดาล สานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม และกรมควบคมมลพษ สงกด

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรมอนามย สงกดกระทรวงสาธารณสข กรมพฒนา

ฝมอแรงงาน และสานกงานปลดกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม สงกดกระทรวงแรงงาน

กรมสงเสรมอตสาหกรรม และกรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร สงกดกระทรวง

อตสาหกรรม กรมพฒนาสงคมและสวสดการ และสานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก

เยาวชน ผดอยโอกาสคนพการและผสงอาย สงกดกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

การกฬาแหงประเทศไทย และสานกงานพฒนาการกฬาและนนทนาการ สงกดกระทรวงการทองเทยว

และกฬา และกรมการศาสนา สงกดกระทรวงวฒนธรรม28

152 เปนตน

สวนกรณการถายโอนภารกจหนวยงานของรฐทเปนนตบคคลนน โดยทวไปจะมการ

ตราเปนกฎหมาย ซงกฎหมายหลายฉบบทไดตราขนนนไดกาหนดใหหนวยงานของรฐผรบโอน

เปนผรบผดชอบทรพยสนและหนสนของหนวยงานของรฐผโอนตอไป

3.1.2.2 การควบรวมกจการของบรษทจากดและบรษทมหาชนจากด

นตบคคลทเปนบรษทของประเทศไทยม 2 ประเภท ไดแก บรษทจากดและบรษท

มหาชนจากด บรษทจากดนน คอ บรษทประเภทซงตงขนดวยแบงทนเปนหนมลคาเทา ๆ กน

โดยผถอหนตางรบผดจากดเพยงไมเกนจานวนเงนทตนยงสงใชไมครบมลคาของหนทตนถอ

โดยบรษทจากดเปนนตบคคลมความรบผดแยกตางหากจากบรรดาผถอหนของบรษท สวนบรษท

มหาชนจากดนน จดตงขนตามพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2535 มความประสงคทจะ

เสนอขายหนตอประชาชนตามพระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย พ.ศ. 2535 ความรบผด

152 สานกงานคณะกรรมการมาตรฐานการบรหารงานบคคลสวนทองถน, สรปรายละเอยด

แผนปฏบตการกาหนดขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ภารกจทถายโอนแลว,

สบคนเมอวนท 15 ตลาคม 2559 จาก : http://www.local.moi.go.th/tranfer%20plan8.pdf

67

ของผถอหนของบรษทมหาชนจากดนนมอยไมเกนจานวนเงนคาหนทตนยงไมไดสงใชใหครบ

โดยบรษทมหาชนจากดเปนนตบคคลมความรบผดแยกตางหากจากบรรดาผถอหนของบรษท

มหาชนจากด เชนเดยวกบบรษทจากด สวนทมความแตกตางจากบรษทจากด คอ บรษทจากด

ไมสามารถเสนอขายตอหนตอประชาชนตามพระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย

พ.ศ. 2535

สาหรบกรณการควบบรษท ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และพระราชบญญต

มหาชนจากด พ.ศ. 2535 ไดบญญตกรณการควบบรษทไวสอดคลองกน โดยรองรบรปแบบการ

ควบบรษทเฉพาะการควบบรษทประเภททเกดเปนบรษทใหมภายหลงจากการควบ (Consolidation

หรอ Amalgamation) คอ การทบรษทตงแตสองบรษทขนไปเขาควบกนเปนผลใหบรษททควบกน

นนสนสถานะความเปนนตบคคล และเกดเปนบรษทใหมทรบโอนสทธและหนาทของบรษทเดม29

153

ตวอยางเชน บรษท ก. ควบกบบรษท ข. ตามกฎหมายแลว ยอมทาใหบรษท ก. และบรษท ข.

ตางสนสถานะความเปนนตบคคล และเกดเปนบรษท ค. บรษทเดยวซงรบไปทงสทธและ

ความรบผดเดมของบรษท ก. และบรษท ข. สวนการควบบรษททไมเกดเปนบรษทใหมภายหลง

การควบ (Merger) นน กฎหมายมไดบญญตไว ท งน บรษทมหาชนจากดตงแตสองบรษทขนไป

หรอบรษทมหาชนจากดกบบรษทจากด จะควบกนเปนบรษทมหาชนจากดกไดเชนกน30

154

เมอมการควบบรษท บรษทใหมซงเกดขนจากการควบบรษทไมวาจะเปนการควบ

บรษทจากดดวยกน หรอบรษทมหาชนจากดดวยกน หรอระหวางบรษทจากดกบบรษทมหาชนยอม

กอใหเกดผลทางกฎหมาย 2 ประการ คอ

(1) การควบบรษทเขาดวยกน ยอมทาใหบรษทเดมทมาควบเขากนนนสนสภาพความ

เปนนตบคคลและทาใหเกดบรษทใหมเขามาแทนท แมวาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไมได

บญญตไวชดแจงใหบรษทเดมสนสถานะความเปนนตบคคล แตเมอการควบบรษทมการบนทก

หมายเหตไวในทะเบยนบรษท เมอมผลสมบรณแลว บรษทจากดยอมสนสถานะความเปนนตบคคล

สวนกรณบรษทมหาชนจากดน น พระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2535 มาตรา 152

153 สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย, สรปสาระสาคญของการแกไข

กฎหมายเพอสงเสรมการควบรวมกจการ, (กรกฎาคม 2556), น. 1. 154 พระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2535 มาตรา 146.

68

บญญตไวชดแจงวา “เมอนายทะเบยนรบจดทะเบยนควบบรษทแลว ใหบรษทเดมหมดสภาพ

จากการเปนนตบคคลและใหนายทะเบยนหมายเหตไวในทะเบยน” กลาวคอ เมอบรษทเดมทไดเปน

นตบคคลตงแตวนทนายทะเบยนรบจดทะเบยนยอมสนสถานะความเปนนตบคคลนบแต

นายทะเบยนรบจดทะเบยนการควบบรษทแลว และเปนหนาทของนายทะเบยนตองหมายเหตไว

ในทะเบยน ทงนเพอแสดงใหทราบเมอตรวจดทะเบยนของบรษทนนวาสนสถานะความเปน

นตบคคลแลวโดยจะทานตกรรมกบบคคลอนใดไมไดอกตอไป หลงจากนนกเกดบรษทใหมขนมาแทน

และ

(2) บรษทใหมเกดขนและไดไปซงสทธ หนาท ทรพยสนและความรบผดชอบของ

บรษทเดม กรณของบรษทจากดเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1241 ซง

บญญตวา “บรษทไดควบเขากนแลวเมอใด ตางบรษทตางนาความไปจดทะเบยนภายใน 14 วน นบแต

วนทควบเขากนและบรษทจากดอนไดตงขนใหมดวยการควบเขากนนน กตองจดทะเบยนเปน

บรษทใหม” และมาตรา 1243 บญญตวา “บรษทใหมนยอมไดไปทงสทธและความรบผดชอบ

บรรดามอยแกบรษทเดมอนไดมาควบเขากนทงสน” สวนกรณบรษทมหาชนจากด พระราชบญญต

บรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2535 มาตรา 153 ไดบญญตไวชดแจงวา “บรษททควบเขากนและจด

ทะเบยนแลวยอมไดไปทงทรพยสน หนสน สทธ หนาทและความรบผดชอบของบรษทเหลานน

ทงหมด” ดงนน สทธและหนาทตลอดจนความรบผดชอบทบรษทเดมมอย บรษทใหมยอมรบไป

ทงสน เจาหนของบรษทเดมยอมมสทธฟองรองบรษทใหมเปนจาเลยไดเมอบรษทใหมผดนด

ไมชาระหน และในทานองเดยวกนบรษทใหมกมสทธฟองรองลกหนของบรษทเดมไดเชนเดยวกน31

155

กรณดงกลาวอาจพจารณาถงสทธและความรบผดชอบบรรดาทมอยแกบรษทจากดเดม

ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1243 หรอ ทรพยสน หนสน สทธ หนาท และ

ความรบผดชอบของบรษทมหาชนจากดเดมตามพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2535

มาตรา 153 ซงบรษททควบเขากนใหมและจดทะเบยนตามกฎหมายแลว ตองรบไปโดยผลของ

กฎหมายดงกลาว เนองจากบรษทจากดเดมหรอบรษทมหาชนจากดเดมสนสถานะความเปนนตบคคล

ไดดงน

155 ชลอ วองวฒนาภกล, คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยหนสวนและบรษท,

(2553), น. 228.

69

(ก) ทรพยสน หมายถง ทรพยมรปรางและไมมรปรางซงอาจมราคาและอาจถอได ไมวา

จะเปนสงหารมทรพย เชน โตะ เกาอ เครองคอมพวเตอร เครองมอเครองใชของบรษทเดม เปนตน

หรอ อสงหารมทรพย เชน ทดน อาคารสานกงานของบรษทเดม โดยตองดาเนนการแกไข

ทางทะเบยนใหอสงหารมทรพยนนปรากฏชอของบรษทใหมเปนเจาของทางทะเบยนดวย เปนตน

(ข) สทธ ในทางหลกวชาแบงสทธออกเปน 2 ประเภท คอ ทรพยสทธ และบคคลสทธ

32

156 กรณทรพยสทธ คอ สทธทมวตถแหงสทธเปนทรพยสน อาจกลาวไดวา เปนสทธทมอยเหนอ

ทรพยสน โดยทรพยสทธนเปนสทธทใชยนแกบคคลทวไปได ซงตามประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย มาตรา 1298 ไดบญญตใหทรพยสทธกอตงขนโดยอาศยอานาจในบทบญญตของประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยหรอกฎหมายอนเทานน ทรพยสทธทกอตงขนตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย เชน กรรมสทธ สทธครอบครอง ภาระจายอม สทธอาศย สทธเกบกน สทธเหนอ

พนดน ภาระตดพนในอสงหารมทรพย สทธจานอง สทธจานา และสทธยดหนวง เปนตน สวน

ทรพยสทธทกอต งขนตามกฎหมายอน เชน ลขสทธ สทธในเครองหมายการคา และสทธใน

สทธบตร เปนตน เหนไดวา บรษททเกดขนจากการควบกนและจดทะเบยนตามกฎหมายแลว

ดงกลาว ยอมรบทรพยสทธเหลานไปดวย เวนแตกรณทมกฎหมายบญญตหามโอนทรพยสทธใหแก

บคคลอนไวโดยชดแจง เชน สทธอาศย33

157 เปนตน สวนบคคลสทธ คอสทธทมวตถแหงสทธเปน

การกระทาหรองดเวนการกระทา ซงอาจกลาวไดวา บคคลสทธเปนสทธทมอยเหนอบคคล หรอ

เปนสทธทบงคบเอาแกตวบคคลใหกระทา หรอไมใหกระทาการอยางใดอยางหนง หากบคคลนน

ไมกระทาการหรอกระทาการทไมใหกระทานน เจาหนจะฟองรองตอศาลเพอใหศาลบงคบตาม

สทธเทาทสภาพแหงหนเปดชองใหตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 213 แตเฉพาะ

ลกหนเทานน บคคลสทธอาจเกดขนโดยนตกรรม เชน สทธตามสญญาเชา สทธตามสญญาจะซอจะขาย

สทธตามสญญากยมเงน และสทธตามสญญาจางแรงงานกได เปนตน

(ค) หนาทและความรบผด กลาวคอ กรณทบรษทเดมมหนาทความรบผดตอบคคลอน

โดยการกระทาการหรองดเวนกระทาการอยางใดอยางหนง เมอควบบรษทแลวบรษทใหมทเกดขน

156 บญญต สชวะ, กฎหมายลกษณะทรพย, (กรงเทพมหานคร:กรงสยาม พบลชชง, 2559), น. 61. 157 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1404 “สทธอาศยนนจะโอนกนไมไดแมโดยทาง

มรดก”.

70

ยอมมหนาทความรบผดตอบคคลอนโดยการกระทาการหรองดเวนกระทาการดงกลาวแทนบรษทเดม

ไมวาเปนความรบผดทเกดจากมลละเมด เชน ลกจางของบรษทเดมไดขบรถยนตไปชนนาย ก.

บาดเจบ เมอควบบรษทแลว บรษทใหมทเกดจากการควบบรษทยอมตองรบผดชาระคาเสยหายให

นาย ก. ดวย หรอกรณความรบผดทเกดจากมลสญญา เชน การชดใชคาเสยหายอนเกดแตการผด

สญญาของบรษทเดม หรอกรณความรบผดของบรษทเดมทมมลจากบทบญญตแหงกฎหมาย เชน

ความรบผดในคาภาษอากรทบรษทเดมคางชาระตามประมวลรษฎากร เปนตน34

158

3.1.3 กรณทรพยสนทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

เมอมการฟองรองคดตอศาลเปนคดมขอพพาท แมวาศาลไดดาเนนกระบวนพจารณา

เสรจสนจนกระทงมคาพพากษาแลว ลาพงคาพพากษาของศาลอยางเดยวไมเพยงพอในการทาให

มการบงคบใหเปนไปตามกฎหมายได การบงคบคดจงมความสาคญเปนอยางยงในทางปฏบต

โดยเปนกลไกในการใชอานาจรฐบงคบลกหนตามคาพพากษาใหปฏบตตามคาพพากษาของศาล

โดยหากคาพพากษาไดกอใหเกดหนตามคาพพากษา คความฝายทไดสทธตามคาพพากษาทเรยกวา

เจาหนตามคาพพากษา ยอมมสทธไดรบชาระหนตามคาพพากษา สวนคความซงมหนาทตอง

ปฏบตตามคาพพากษาทเรยกวา ลกหนตามคาพพากษา ยอมตองชาระหนตามคาพพากษา

หากลกหนตามคาพพากษาไมชาระหนตามคาพพากษา เจาหนตามคาพพากษายอมมสทธรองขอให

บงคบคดแกลกหนตามคาพพากษาดงกลาวตามนยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 271

เวนแตบางกรณทไมจาตองมการบงคบคด เชน คาพพากษาใหหยา3 5

159 หรอ กรณทลกหนสมครใจ

ปฏบตตามคาพพากษาของศาล เปนตน ท งน ผมอานาจยดทรพยสนไมวาสงหารมทรพยหรอ

อสงหารมทรพย หากศาลยงไมออกหมายบงคบคดกยงไมมอานาจยดหรออายดทรพยสนของ

ลกหนตามคาพพากษา โดยหมายบงคบคดตองระบใหเจาพนกงานบงคบคดมอานาจยดอายดดวย

เจาพนกงานบงคบคดจงจะใชอานาจนนได และเฉพาะแตทรพยสนของลกหนทระบไวใน

158 ภญโญ คงคากล, ปญหาทางกฎหมายในการควบรวมธรกจของไทย:ศกษากรณบรษทจากดและ

บรษทมหาชนจากด, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง, 2555), น. 40. 159 คาพพากษาศาลฎกาท 3666/2535.

71

หมายบงคบคดเทานน36

160 กรณการบงคบคดตามคาพพากษาของศาล กรณโรงเรยนในสงกดเขต

พนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานเปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขาย

ทางแพง และภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถนททาการศกษาในครงน

มงศกษาถงเฉพาะกรณขอยกเวนไมใหทรพยสนของลกหนตามคาพพากษาตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพง มาตรา 285 (4) อยในความรบผดแหงการบงคบคด เนองจากเปนทรพยสน

ซงเจาหนตามคาพพากษาไมสามารถบงคบเอากบโรงเรยนซงเปนลกหนตามคาพพากษาได

หนตามคาพพากษาในทางแพง แบงไดเปน 3 ประเภท ดงน37

161

(1) หนเงน ดาเนนการบงคบคดโดยเจาพนกงานบงคบคดตามทบญญตไวในประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 278 และมาตรา 282 โดยเมอครบกาหนดตามคาบงคบแลว

ลกหนตามคาพพากษาไมปฏบตการชาระหนตามคาพพากษา เจาหนตามคาพพากษาชอบทจะยน

คาขอฝายเดยวตอศาลเพอขอใหออกหมายบงคบคดและตงเจาพนกงานบงคบคดเพอดาเนนการ

บงคบคดเอาแกทรพยสนของลกหนตามคาพพากษา หรอบงคบคดเอาแกสทธเรยกรองของลกหน

ตามคาพพากษาซงมตอบคคลภายนอก ไดแก การยดและการอายดนนเอง

(2) หนใหกระทาการหรองดเวนกระทาการ เจาหนตามคาพพากษาชอบทจะยนคาขอ

ตอศาลเพอขอใหมคาสงจบกม และกกขงลกหนตามคาพพากษาเพอใหปฏบตตามคาพพากษา

ตามหลกเกณฑทกาหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 297 ประกอบมาตรา 300

และมาตรา 296 ทว38

162

(3) หนใหแสดงเจตนาทานตกรรม ซงคอหนใหกระทาการเชนเดยวกน แตมวธการ

บงคบคดเพอใหบรรลผลตามคาพพากษาแตกตางกบหนใหกระทาการตามขอ (2) โดยหนใหแสดง

เจตนาทานตกรรมนบงคบคดโดยนาประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 213 วรรคสอง

มาบงคบใช กลาวคอ ใหถอเอาตามคาพพากษาแทนการแสดงเจตนาของลกหนตามคาพพากษา

160 พชญา เทดขวญชย, การบงคบคดแพงทพนระยะเวลาบงคบคดแลวของทรพยจานองและทรพยท

จานองยดแลวขายทอดตลาดยงไมได จะยดทรพยสนเพมไดหรอไม, ( กรงเทพมหานคร : กรมบงคบคด, ปท 19

ฉบบท 99 เดอนพฤศจกายน – ธนวาคม 2558), น. 3-4. 161 สมชาย จลนต, คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 4, (กรงเทพมหานคร:กรงสยาม พบ

ลชชง, 2559), น. 201–202. 162 เพงอาง, น. 252.

72

เนองจากเมอสามารถใชคาพพากษาแทนการแสดงเจตนาไดแลว กไมจาเปนตองขอใหบงคบคด

โดยการจบกมลกหนตามคาพพากษาทไมยอมดาเนนการจดทะเบยนนตกรรมใหแกตนอก39

163

อยางไรกด หากมบทบญญตเกยวกบวธการปฏบตตามคาพพากษาไวเปนพเศษ การบงคบคดกตอง

ดาเนนการใหถกตองตามทกฎหมายไดบญญตไว เชน เมอศาลมคาพพากษาถงทสดใหหยาแลว

ผมสวนไดเสยสามารถยนสาเนาคาพพากษาถงทสดทรบรองถกตองแลวตอนายทะเบยนและขอให

นายทะเบยนบนทกการหยาไวในทะเบยนได40

164 เปนตน

การบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาลกรณโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานเปนผซอสนคาซงผดสญญาซอขายทางแพง และ

ภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถนดงกลาว เปนกรณทโรงเรยนไดจดทา

สญญาในทางแพงอนอยในฐานะเทาเทยมกบเอกชนคสญญา โดยมความผกพนกนตามขอตกลง

แหงสญญา และเมอผดสญญายอมอาจถกฟองรองเปนจาเลยในคด และอาจถกศาลพพากษาให

ชาระหนได กรณดงกลาวหากศาลมคาพพากษาใหผซอใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกผขาย

ผซอมฐานะเปนลกหนตามคาพพากษาและผขายมฐานะเปนเจาหนตามคาพพากษา หากผขาย

ไมชาระหนตามคาพพากษาของศาล ผขายซงเปนเจาหนตามคาพพากษายอมชอบทจะรองขอให

บงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงนนไดภายในสบปนบแตวนมคาพพากษาหรอคาสง โดยอาศย

และตามคาบงคบทออกตามคาพพากษาหรอคาสงนน41

165 โดยการยดอายดทรพยสนของลกหนตาม

คาพพากษาเพอทาการชาระหนตามคาพพากษาใหแกตน ซงการยดทรพยสนกคอการเอาทรพยสน

ของลกหนตามคาพพากษามาไวในความดแลรกษาของเจาพนกงานบงคบคด เพอดาเนนการตาม

กฎหมายใหบรรลผลตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล42

166

อยางไรกด เพอใหลกหนตามคาพพากษายงสามารถดารงชวตในสงคมอยตอไปได

กฎหมายจงไดกาหนดใหเจ าหนตามคาพพากษาไมสามารถยดอายดทรพย สนของลกหน

ตามคาพพากษาไดทกกรณ โดยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 ไดกาหนด

ขอยกเวนใหทรพยสนของลกหนตามคาพพากษาบางประการไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

163 เพงอาง, น. 258. 164 คาพพากษาศาลฎกาท 3666/2535. 165 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 271. 166 คาพพากษาศาลฎกาท 187/2490.

73

ไดแก เครองนงหมหลบนอนหรอเครองใชในครวเรอนหรอเครองใชสอยสวนตวโดยประมาณ

รวมกนราคาไมเกนหาหมนบาท4 3

167 เครองมอหรอเครองใชทจาเปนในการเลยงชพหรอประกอบ

วชาชพโดยประมาณรวมราคากนไมเกนหนงแสนบาท44

168 วตถ เครองใช และอปกรณทจาเปนตอง

ใชทาหนาทแทนหรอชวยอวยวะของลกหนตามคาพพากษา45

169 และทรพยสนอยางใดทโอนกน

ไมไดตามกฎหมายหรอตามกฎหมายยอมไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด46

170

สาหรบทรพยสนทโอนกนไมไดตามกฎหมายนน เหนไดวา มลกษณะเปนทรพยนอก

พาณชยประเภทหนงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 143 ซงไดใหความหมาย

“ทรพยนอกพาณชย” ไววา ทรพยทไมสามารถถอเอาได และทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวย

กฎหมาย คาวา “ทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย” นน นกนตศาสตรมความเหน

เปนสองฝาย ดงน

ฝายแรกเหนวา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไมไดจากดวาตองเปนทรพยสนทสาหรบ

ประโยชนรวมกนของสาธารณะเทานน ดงนน แมเปนทรพยสนของเอกชนทไมใชสาธารณสมบต

ของแผนดน หากไมสามารถโอนใหแกกนไดโดยชอบดวยกฎหมายกถอวาเปนทรพยนอกพาณชย

ตวอยางเชน เคยปรากฏตวอยาง Duke of Marlborough หรอ Lord Wellington แมทพขององกฤษ

ทมชอเสยงรบชนะนโปเลยน รฐบาลองกฤษไดยกบานและทดนใหอยอาศย และไดออกกฎหมาย

หามโอนบานและทดนนนใหแกบคคลอน กถอเปนทรพยนอกพาณชยเชนเดยวกน47

171

อกฝายหนงเหนวา โดยทวไปแลวเอกชนพงมไดเฉพาะทรพยในพาณชยเทานน ทรพยท

โอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย ไดแก สาธารณสมบตของแผนดนเทานน48

172 ซงประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1304 บญญตวา “สาธารณสมบตของแผนดนนน รวมทรพยสน

ทกชนดของแผนดนซงใชเพอสาธารณประโยชน หรอสงวนไวเพอประโยชนรวมกน เชน (1) ทดน

167 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (1). 168 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (2). 169 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (3). 170 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (4). 171 อางแลว เชงอรรถท 74, น. 80. 172 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1305 “ทรพยสนซงเปนสาธารณสมบตของแผนดนนน

จะโอนแกกนมได เวนแตอาศยอานาจแหงบทกฎหมายเฉพาะหรอพระราชกฤษฎกา”.

74

รกรางวางเปลา และทดนซงมผเวนคนหรอทอดทง หรอกลบมาเปนของแผนดนโดยประการอน

ตามกฎหมายทดน (2) ทรพยสนสาหรบพลเมองใชรวมกน เปนตนวา ทชายตลง ทางน า ทางหลวง

ทะเลสาบ (3) ทรพยสนใชเพอประโยชนของแผนดนโดยเฉพาะ เปนตนวา ปอมและโรงทหาร

สานกราชการบานเมอง เรอรบ อาวธยทธภณฑ”

ทรพยสนของแผนดน แบงไดเปน 2 ประเภท คอ ทรพยสนของแผนดนธรรมดา

และสาธารณสมบตของแผนดน มรายละเอยดดงน

(1) ทรพยสนของแผนดนธรรมดา คอ ทรพยสนทแผนดนถอไวในฐานะความเปนอย

เสมอนเอกชน มทรพยสนไวจาหนายจายโอน ทาผลประโยชนหากาไรเขากระทรวงการคลง49

173 ซง

ไมถอวาเปนทรพยนอกพาณชย เนองจากสามารถจาหนายจายโอนได ทรพยสนของเทศบาลซงเปน

องคกรปกครองสวนทองถนกถอปนทรพยสนของแผนดน5 0

174 คณะกรรมการกฤษฎกาไดเคยม

ความเหนตอบขอหารอของสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานวา ทดนซงโรงเรยนไดรบ

บรจาคจากธนาคารไทยพาณชย จากด (มหาชน) มสถานะเปนทรพยสนของแผนดนและเปน

กรรมสทธของโรงเรยนจงไมจาเปนตองดาเนนการโอนโดยการตราเปนพระราชบญญตหรอ

พระราชกฤษฎกาตามทประมวลกฎหมายทดน มาตรา 8 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 1305 และพระราชบญญตทราชพสด พ.ศ. 2518 มาตรา 8 กาหนดไวแตอยางใด และสามารถ

จาหนายจายโอนไดดงเชนทรพยสนของเอกชน ยกเวนกรณยดทรพยสนแผนดนเทาน นท

ไมสามารถกระทาไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1307 ทงน การจาหนายจายโอน

ดงกลาวตองกระทาโดยความเหนชอบของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานของสถานศกษา

ทเปนนตบคคลตามทระเบยบกระทรวงศกษาธการ วาดวยการบรหารจดการและขอบเขตการปฏบต

173 อางแลว เชงอรรถท 74, น. 81. 174 สานกกฎหมาย สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย, รายงานการประชมคณะกรรมการพจารณา

รางกฎหมายของกระทรวงมหาดไทย คณะท 1 ครงท 18/2547, สบคนเมอวนท 15 พฤษภาคม 2560 จาก

www.law.moi.go.th

75

หนาทของสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลในสงกดเขตพนทการศกษา พ.ศ. 2546 กาหนด

ดวย51

175

(2) สาธารณสมบตของแผนดน คอ ทรพยสนทกชนดของแผนดนซงใชเพอสาธารณประโยชน

หรอสงวนไวเพอประโยชนรวมกน52

176 กรณดงกลาวมคาพพากษาศาลฎกาวนจฉยไวดงน

(ก) ทดนเปนสาธารณสมบตของแผนดนทสงวนไวเพอประโยชนของแผนดน

โดยเฉพาะ จงเปนทรพยนอกพาณชยมอาจซอขายกนได สญญาจะซอจะขายและสญญาซอขายทดน

สวนดงกลาวจงมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายเปนโมฆะ เทากบไมมสญญาจะซอ

จะขายหรอสญญาซอขายทจะตองรบผดในการรอนสทธ53

177

(ข) ทรพยสนของแผนดนจะเปนสาธารณสมบตของแผนดนหรอไมขนอยกบ

สภาพของตวทรพยสนวาราษฎรไดใชเพอสาธารณประโยชนหรอสงวนไวเพอประโยชนรวมกน

หรอไม เมอทดนพพาทเปนทดนซงราษฎรใชประโยชนรวมกน แมทางราชการจะไมไดทาหลกฐาน

หรอขนทะเบยนไว กยงคงเปนสาธารณสมบตของแผนดนตามกฎหมายจงไมอาจยกอายความ

ขนตอสกบแผนดนและไมอาจโอนใหแกกนได เวนแตจะอาศยอานาจแหงบทกฎหมายเฉพาะหรอ

พระราชกฤษฎกา54

178

(ค) ทดนเขตปาสงวนแหงชาตเปนสาธารณสมบตของแผนดน ซงไมอาจโอน

ใหแกกนไดโดยชอบดวยกฎหมาย นาย ช. ปลกตนยางพาราในทดนดงกลาวโดยไมไดรบอนญาต

ตนยางพาราดงกลาวจงไมใชทรพยของ นาย ช. แตเปนไมในเขตปาสงวนแหงชาต แมผเสยหายซอ

ตนยางพาราจากบตรเขยของ นาย ช. ผเสยหายกไมใชเจาของตนยางพาราดงกลาว และเมอผเสยหาย

ยงไมไดกรดเอาน ายางจากตนยางพาราซงเปนทรพยของปาดงกลาว กถอวายงไมมการยดถอเอาน ายาง

175 สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, บนทกสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรอง การจาหนาย

ทดนทมผอทศใหเปนของสถานศกษา เรองเสรจท 47/2558, สบคนเมอวนท 14 ตลาคม 2559 จาก

http://www.krisdika.go.th 176 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1304. 177 คาพพากษาศาลฎกาท 395/2538. 178 คาพพากษาศาลฎกาท 244/2545.

76

เปนของตน การทจาเลยเขาไปเอาน ายางจากตนยางพาราดงกลาวจงไมเปนความผดฐานลกทรพย

ของผมอาชพกสกรรม55

179

(ง) ทดนพพาทเปนสาธารณสมบตของแผนดน ซงโอนแกกนมได เวนแตอาศย

อานาจแหงบทกฎหมายเฉพาะหรอพระราชกฤษฎกา ดงนน การขายทอดตลาดทดนพพาท จงเปน

การขายทรพยสนทตองหามชดแจงโดยกฎหมาย ตกเปนโมฆะตามประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย มาตรา 150 ธนาคาร อ. ผซอทรพยไดจากการขายทอดตลาดยอมไมไดรบความคมครอง

และไมไดกรรมสทธในทดนพพาทและไมมอานาจโอนขายทดนพพาทใหแกนาง อ. แมนาง อ. ซอ

ทดนพพาทและรบโอนมาโดยสจรต และเสยคาตอบแทน นาง อ. กไมไดกรรมสทธในทดนพพาท

ตามหลกผรบโอนยอมไมมสทธดกวาผโอน56

180 เปนตน

อยางไรกตาม สาธารณสมบตของแผนดนอาจสนสภาพการเปนสาธารณสมบตของ

แผนดนไดดงน

(ก) สาธารณสมบตของแผนดนมการเลกใชหรอเลกสงวนไวเพอสาธารณประโยชนโดย

เดดขาด จงทาใหกลายเปนทรพยสนของแผนดนธรรมดา โดยหากมการเลกใชหรอเลกสงวนไวเพอ

สาธารณประโยชนเพยงชวคราวยงไมทาใหสนสภาพการเปนสาธารณสมบตของแผนดน กรณ

ดงกลาวศาลฎกาเคยมคาพพากษาวา ลารางระบายน าสาธารณประโยชนแมจะตนเขนตามธรรมชาต

หรอมผถมดนรกลาเขามาไมมสภาพเปนทางระบายน าตอไปและไมมราษฎรใชประโยชน เมอ

ทางราชการยงมไดตราพระราชกฤษฎกาเพกถอนสภาพการเปนสาธารณสมบตของแผนดนตาม

ประมวลกฎหมายทดน มาตรา 8 ทดนนนกยงคงเปนสาธารณสมบตของแผนดนอยเชนเดม57

181

(ข) สาธารณสมบตของแผนดนสญสลายไปทงหมด เชน สาธารณสมบตของแผนดน

ถกไฟไหมสญสลายไปทงหมด เปนตน

(ค) มการโอนสาธารณสมบตของแผนดนโดยชอบดวยกฎหมาย โดยอาศยอานาจแหง

กฎหมายเฉพาะหรอพระราชกฤษฎกา ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1305 กลาวคอ

สาธารณสมบตของแผนดนอาจมการจาหนายจายโอนกนตอไปได ถามกฎหมายถอนสภาพ หรอม

179 คาพพากษาศาลฎกาท 10129/2557. 180 คาพพากษาศาลฎกาท 14595/2558. 181 คาพพากษาศาลฎกาท 1189/2535.

77

กฎหมายใหอานาจจาหนายจายโอน หรอทรพยสนนนหมดสภาพความเปนสาธารณสมบตของ

แผนดนอกตอไป กรณดงกลาวมคาพพากษาศาลฎกาวนจฉยไว เชน คลองสาธารณะทมสภาพ

ตนเขนมาก ยอมหมดสภาพความเปนสาธารณสมบตของแผนดน58

182

อาจกลาวไดวาทรพยสนของแผนดนซงเปนสาธารณสมบตของแผนดนมลกษณะ

แตกตางจากทรพยสนของแผนดนธรรมดา ดงน

(ก) ทรพยสนซงเปนสาธารณสมบตของแผนดนจะโอนแกกนมได เวนแตอาศยอานาจ

แหงบทกฎหมายเฉพาะหรอพระราชกฤษฎกาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1305

สวนทรพยสนของแผนดนธรรมดานนโอนกนไดเชนเดยวกบทรพยสนของเอกชน เชน เครองใช

สานกงานตาง ๆ รถยนตของทางราชการ ผเปนเจาของจะจาหนายจายโอนเมอไรกได เนองจากไมม

กฎหมายหามโอนไว กรณดงกลาวศาลฎกาเคยมคาพพากษาไววา เมอมผอทศทดนใหเปนทาง

สาธารณะแลวแมเจาของทดนจะไดโฉนดทดนมาในนามของตนเองในภายหลงกไมทาใหได

กรรมสทธกลบคนมา เพราะเมอเปนสาธารณสมบตของแผนดนแลวจะเปนของเอกชนไดกแตโดย

อาศยอานาจของกฎหมายเฉพาะเทานน59

183 และ

(ข) หามมใหยกอายความขนเปนขอตอสกบทรพยสนซงเปนสาธารณสมบตของ

แผนดนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1306 กรณดงกลาวศาลฎกาเคยมคาพพากษาวา

ทสวนของจงหวดเพอใชเปนสวนยางของโรงเรยนเกษตรกรรมประจาจงหวด ซงเปนทดนราชพสด

ททางราชการสงวนหวงหามไวเพอประโยชนของทางราชการเปนสาธารณสมบตของแผนดน

จาเลยครอบครองมา 30 ปเศษแลว กไมไดสทธโดยอายความ60

184 และถนนพพาทตกเปนสาธารณสมบต

ของแผนดนทนททมผแสดงเจตนาอทศให แมไมมประชาชนใชถนนพพาทอก หรอแมผอทศให

จะไดแสดงเจตนาโดยมเงอนไขวาหากทางราชการไดตดถนนสายใหมใหยกเลกถนนพพาท กไมทาให

ถนนพพาทสนสภาพความเปนสาธารณสมบตของแผนดน หรอแมจะไดครอบครองถนนพพาทเปน

เวลานานเทาใด กไมมสทธยดถอเอาถนนพพาทกลบมาเปนกรรมสทธของตนไดอกตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 130661

185 อยางไรกด กรณทรพยสนของแผนดนธรรมดานน

182 คาพพากษาศาลฎกาท 158-159/2478. 183 คาพพากษาศาลฎกาท 665/2482 . 184 คาพพากษาศาลฎกาท 459/2522. 185 คาพพากษาศาลฎกาท 5112/2538.

78

มนกนตศาสตรไดใหความเหนวา เปนกรณทอาจถกครอบครองปรปกษไดตามประมวลกฎหมาย

แพงและพาณชย มาตรา 138262

186 เนองจากทรพยสนเหลานนแผนดนไดยดถอไวเชนเดยวกบเอกชน

ธรรมดา สามารถโอนใหแกกนไดดจทรพยสนของเอกชนทวไป ตวอยางทรพยสนของแผนดน

ประเภทน เชน รถยนตของทางราชการ เปนตน63

187

อยางไรกด แมวาทรพยสนของแผนดนธรรมดาจะสามารถทาการจาหนายจายโอนได

แตกมความแตกตางกบทรพยในทางพาณชยของเอกชนในขอทวาไมสามารถทาการยดทรพยสน

ของแผนดนได เนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1307 ไดบญญตไววา “ทาน

หามมใหยดทรพยสนของแผนดนไมวาทรพยสนนนจะเปนสาธารณสมบตของแผนดนหรอไม”

การยดทรพยสนหมายความวา การเอาทรพยสนของลกหนตามคาพพากษาเพอดาเนนการตาม

กฎหมายโดยคาพพากษา หรอคาสงของศาล ซงกระทาโดยเจาพนกงานบงคบคดตามประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (2) นอกจากหามยดแลวยงหมายความรวมถงการอายด

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 254 และมาตรา 311 ดวย กลาวคอ สาธารณสมบต

ของแผนดนไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด64

188 กรณทรพยสนของแผนดนธรรมดากเชนกน

คาวายดในทนมความหมายวา ยดเอามาเพอประโยชนในการบงคบคดตามคาพพากษา แมขณะยด

จะไมทราบวาเปนทรพยสนของแผนดนกไมทาใหการยดนนมผลยนตอแผนดนได การยดทรพย

เชนวานจงไมมผลตามกฎหมายแตประการใด65

189 แมมการยดทรพยสนของแผนดนขายทอดตลาด

กไมทาใหทรพยสนน นหมดสภาพจากการเปนสาธารณสมบตของแผนดน และผซอกไมได

กรรมสทธ66

190

นอกจากน สทธบางประการทมกฎหมายบญญตหามจาหนายจายโอนไวกถอเปน

ทรพยสนทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคดดวยเชนกน เชน สทธเรยกรองเอาคาสนไหม

ทดแทนเพอความเสยหายอยางอนอนมใชตวเงนในกรณทาใหเขาเสยหายแกรางกายหรออนามย

186 อางแลว เชงอรรถท 76, น. 49. 187 อางแลว เชงอรรถท 76, น. 49. 188 จรรตน สรอยเสรมทรพย, มาตรการทางกฎหมายในการบงคบใชเกยวกบการบกรกทสาธารณสมบต

ของแผนดนในประเทศไทย, รายงานการวจยไดรบทนอดหนนการวจยจากวทยาลยราชพฤกษ, (2552), น. 35-36. 189 คาพพากษาศาลฎกาท 149/2485. 190 คาพพากษาศาลฎกาท 112/2539.

79

หรอเสรภาพ67

191 สทธทจะไดคาอปการะเลยงด68

192 และสทธอนหากจะมในภายหนาในการสบมรดก

ผทยงมชวตอย69

193 เปนตน

3.2 มาตรการเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายของตางประเทศ

3.2.1 ประเทศในระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System)

3.2.1.1 กรณตวแทนโดยการใหสตยาบน

สหพนธสาธารณรฐเยอรมน

กฎหมายตวแทน (Vertretung) เยอรมน มบทบญญตอยในประมวลกฎหมายแพงเยอรมน

(The German Civil Code) Book 1 General Part Division 3 Legal transactions Title 5 Agency and

authority มาตรา 164 - 181 และกรณใหสตยาบนใน Title 6 Consent and ratification มาตรา 182 – 185

กฎหมายตวแทนประกอบดวยความสมพนธของบคคล 3 ฝาย ไดแก ตวการ ตวแทน

และบคคลภายนอก ตวแทนคอบคคลทแสดงเจตนาวากระทาการแทนตวการตอบคคลภายนอก และ

กอใหเกดผลทางกฎหมายตอตวการ ตวการคอบคคลทมอบอานาจใหตวแทนกระทาการแทนตน

บคคลภายนอกคอบคคลทตวแทนเขาตดตอกระทาการแทนตวการตามสญญาตวแทน เมอตวแทนได

แสดงตอบคคลภายนอกวาเปนตวแทนแลว ตวแทนยอมหลดพนจากหนาทและความรบผดทงปวง

โดยตวการเขามาเปนคสญญากบบคคลภายนอกแทนตวแทนสาหรบนตสมพนธทางกฎหมายท

ตวแทนกระทาตอบคคลภายนอกไว แตหากตวแทนกระทาการโดยปราศจากอานาจ ตวแทนตองรบผด

ตอบคคลภายนอกเปนสวนตว เวนแตตวการจะเขาใหสตยาบนแกการนน

สญญาตวแทนของกฎหมายเยอรมนไมมรปแบบแหงสญญา70

194 ทงน หากตวแทนเขาทา

สญญาในนามของตวการโดยไมไดรบมอบอานาจให เปนตวแทน ตวแทนตองรบผดตอ

191 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 446 วรรคแรก. 192 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1598/41. 193 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1619. 194 The German Civil Code Section 167 “Conferment of authority

(1) Authority is conferred by declaration to the person to be granted authority, or to the third party

in relation to whom the authority is to have effect.

(2) The declaration is not required to be in the form laid down for the legal transaction to which

the authority relates.”

80

บคคลภายนอกเปนสวนตว อยางไรกด ตวการอาจใหสตยาบนแกการกระทาทปราศจากอานาจของ

ตวแทน7 1

195 เพอใหมผลเสมอนตวแทนไดรบมอบอานาจจากตวการตงแตตนได72

196 โดยกฎหมาย

ไมไดกาหนดแบบของการใหสตยาบนไว73

197 ทงน คสญญาอกฝายหนงมสทธบอกเลกนตกรรมทได

กระทาลงโดยปราศจากอานาจดงกลาวไดตลอดเวลา จนกวาตวการจะใหสตยาบนแกการกระทา

ดงกลาว เวนแตในขณะทาสญญา คสญญาไดรอยแลววาตวแทนกระทาการโดยปราศจากอานาจ ซงการ

บอกเลกนกระทาไดโดยการแจงการเพกถอนตอตวแทนนนเอง74

198 ในกรณทไมมการใหสตยาบน ตว

แทนทไดกระทาการโดยปราศจากอานาจตองรบผดตอคสญญาอกฝายหนง7 5

199 โดยคสญญาอกฝาย

หนงมสทธเลอกทจะทาสญญาหรอเรยกรองคาเสยหายจากบคคลซงลงนามในสญญาเปนตวแทน

โดยไมมอานาจกระทาการในฐานะตวแทนดงกลาวนนได และตวแทนผกระทาการโดยปราศจาก

195 The German Civil Code Section 177 “Entry into contract by an unauthorised agent

(1) If a person enters into a contract in the name of another without power of agency, then the

effectiveness of the contract to the benefit or detriment of the principal requires the ratification of the principal.” 196 The German Civil Code Section 184 Retroactive effect of ratification

(1) Subsequent approval (ratification) operates retroactively from the point of time when the legal

transaction was undertaken, unless otherwise provided. 197 The German Civil Code Section 182 Approval (2) The approval is not required to have the

form provided for the legal transaction. 198 The German Civil Code Section 178 Right of revocation of the other party Until the ratification

of the contract, the other party is entitled to revoke it, unless he knew of the lack of power of agency when he

entered into the contract. The revocation may also be declared to the agent. 199 The German Civil Code Section 179 Liability of an unauthorised agent

(1) A person who has entered into a contract as an agent is, if he does not furnish proof of his

power of agency, obliged to the other party at the other party’s choice either to perform the contract or to pay

damages to him, if the principal refuses to ratify the contract.

(2) If the agent was not aware of his lack of power of agency, he is obliged to make compensation

only for the damage which the other party suffers as a result of relying on the power of agency; but not in

excess of the total amount of the interest which the other or the third party has in the effectiveness of the

contract.

(3) The agent is not liable, if the other party knew or ought to have known of the lack of power of

agency. The agent is also not liable if he had limited capacity to contract, unless he acted with the consent of his

legal representative.

81

อานาจนนตองชดใชคาเสยหายทคสญญาอกฝายหนงไดรบอนเกดจากการกระทาการโดยปราศจาก

อานาจนน ทงน ไมเกนกวาผลประโยชนกรณทบคคลอนหรอบคคลภายนอกไดรบผลกระทบจาก

สญญาดงกลาว อยางไรกด ตวแทนไมตองรบผดหากคสญญาอกฝายรหรอควรรถงการกระทาการ

โดยปราศจากอานาจนน กลาวคอ กฎหมายเยอรมนใหความคมครองแกบคคลภายนอกทสจรตซง

เขาทานตกรรมสญญากบตวแทนโดยเขาใจวาตวแทนมอานาจกระทาการแทนได แมวาโดยแทจรง

ตวการไมไดมอบอานาจนนเลย ซงอาจเกดขนได 2 กรณ คอ กรณแรก การแสดงออกของตวการทา

ใหบคคลภายนอกเขาใจวาตวแทนมอานาจกระทาการแทนตวการได (Anscheinsvollmacht) และ

กรณทสอง การทบคคลใดบคคลหนงกระทาการเสมอนวาไดรบมอบอานาจจากตวการ และตวการ

ล ะ เล ย ท จ ะ ท า ใ ห เ ก ด ค ว า ม ช ด เจ น ว า แ ท จ ร ง แ ล ว ต ว ก า ร ไ ม ไ ด ม อ บ อ า น า จ น น

(Duldungsvollmacht)76

200

3.2.1.2 กรณการควบรวมกจการ

สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม

หลกเกณฑการควบรวมกจการตามกฎหมายเวยดนาม มบญญตไวในกฎหมายวาดวย

วสาหกจ ค.ศ. 2005 (Enterprise Law 2005) ซงไดแบงการควบรวมกจการเปน 2 รปแบบทชดเจน

คอ การควบรวมกจการแบบการควบกจการ (consolidation) และการควบรวมกจการแบบการรวม

กจการ (merger) โดยในมาตรา 152 ไดใหความหมายของการควบรวมกจการแบบการควบกจการ

(consolidation) ไววาหมายถงบรษทต งแตสองบรษทขนไป ซงประกอบกจการชนดเดยวกน

(เรยกวาบรษททมาควบกน) สามารถควบรวมกนเพอตงเปนบรษทใหมขนมาได (เรยกวาบรษท

ใหมทเกดจากการควบรวมกจการ) โดยวธการโอนทรพยสน สทธ ความรบผด และสทธประโยชน

ตาง ๆ ใหแกบรษททตงขนมาใหม และบรษทเดมทมาควบรวมกนนนเปนอนเลกไป77

201 และใน

200 สมชาย กาญจนชานนท, ตวแทนคาตาง : ศกษาสถานะและหนาททางกฎหมาย,(วทยานพนธ

มหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2542), น. 63. 201 Enterprise Law (Vietnam) Article 152 Consolidation of Enterprises

1. Two or more companies of the same type ( hereinafter called the consolidated companies)

can be consolidated to form a new company ( hereinafter called the consolidating companies) by means of

transferring all legal assets, liabilities, and interests into the consolidating simultaneously with the winding up

of consolidated companies.

82

มาตรา 153 ไดใหความหมายของการควบกจการแบบรวมกจการ (merger) ไววา บรษทตงแตหนง

บรษทขนไปทมลกษณะเหมอนกน (เรยกวาบรษทผโอน) สามารถรวมกจการกบอกบรษทหนง

(เรยกวาบรษทผรบโอน) โดยวธการโอนทรพยสน สทธ ความรบผด และสทธประโยชนตาง ๆ

ใหแกบรษทผรบโอน โดยบรษทผโอนเลกกจการไป78

202

เมอมการควบรวมกจการแลว บรษทใหมยอมตองรบไปทงสทธ หนาท ผลประโยชน

รวมทงทรพยสน และหนสนของบรษทเดมทงหมดเชนเดยวกบการควบรวมกจการในประเทศอน ๆ

การควบรวมกจการแบบการควบกจการ (consolidation) น นจะทาใหบรษททควบกนน นสน

สถานะความเปนนตบคคล แลวเกดบรษทนตบคคลใหมขนมา สวนการควบรวมกจการแบบรวม

กจการ (merger) นนจะทาใหบรษทใดบรษทหนงยงคงอย และอกบรษทหนงสนสถานะความเปน

นตบคคล โดยการควบรวมกจการทงสองแบบนจะมผลสมบรณกตอเมอไดดาเนนการจดทะเบยนใหม

แลวเสรจ79

203

3.2.1.3 กรณทรพยสนทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

สาธารณรฐฝรงเศส เพอประโยชนในการวเคราะหแกไขปญหาในวทยานพนธฉบบน

จงไดศกษากฎหมายเกยวกบการบงคบคดของสาธารณรฐฝรงเศสทงการบงคบคดแพง และการ

บงคบคดปกครอง มรายละเอยดดงน

(1) การบงคบคดแพง

การบงคบคดตามคาพพากษาของสาธารณรฐฝรงเศสเรมตนขนไดตอเมอคาพพากษา

ของศาลไดถงทสดแลว8 0

204 ซงการบงคบคดแพงของสาธารณรฐฝรงเศสแบงการบงคบคดแก

202 Enterprise Law (Vietnam) Article 153 Merger of Enterprises

1. One or more companies having the same nature (hereinafter called the merged company) can

merge with another company ( hereinafter called the merging company) by means of transferring of all legal

assets, rights, liabilities and interests to the merging company with the winding up of the merged company. 203 เรงศกด บญทะราช, ปญหาทางกฎหมายวาดวยการควบรวมกจการเอกชนในสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง, 2555), น. 54. 204 Code of civil procedure ( france) Article 5 0 1 “ The judgement will be enforced, under the

following conditions, as from the moment it becomes res judicata, save where the debtor enjoys the benefit of a

period of grace or the creditor enjoys the benefit of a provisional enforcement.”

83

ทรพยสนไวหลายประเภท ไดแก81

205 การอายดทรพยสน การยดรายได การยดทรพยขายทอดตลาด

การยดสงหารมทรพย การยดยานพาหนะ การยดสทธดานประกนสงคม การยดทรพยสนทอยในต

นรภย การขบไลออกจากอสงหารมทรพย และมาตรการคมครองชวคราว

การบงคบคดแพงของสาธารณรฐฝรงเศสดาเนนการโดยเจาพนกงานบงคบคดซงเปน

เอกชนผประกอบวชาชพอสระพรอมทงมสถานะเปนเจาหนาทของรฐตามกฎหมายดวย คอ

เจาพนกงานผขายทอดตลาด (commissaire-priseur) มหนาทในการขายทอดตลาด และโนแตร

(notaire) ซงมหนาทในการจดทาเอกสารและสญญา และใหคาปรกษาในการจดทาเอกสารและ

สญญาดวย เอกสารทโนแตรทาขนนจะไดรบประโยชนขอสนนษฐานของกฎหมายในเรองความ

ถกตองแทจรงของเอกสาร

สาหรบทรพยสนทเจาหนตามคาพพากษาอาจรองขอใหเจาพนกงานบงคบคดทาการยด

ไดนน ประมวลกฎหมายแพงฝรงเศส (Civil Code (france))ไดกาหนดวาบคคลทเปนหนตามขอ

ผกพนแหงสญญา ยอมตองถกผกพนใหรบผดดวยทงสงหารมทรพยและอสงหารมทรพยทงหมด

ของเขา8 2

206 ซงหมายความวาเจาหนสามารถบงคบคดตอทรพยสนไดตามความประสงคทงทเปน

สงหารมทรพย และอสงหารมทรพย โดยการยดและขายทรพยสนดงกลาวไมจาตองทาการบงคบ

กบอสงหารมทรพยกอน แตในคดของผเยาวหรอผไรความสามารถ นน ประมวลกฎหมายแพง

ฝรงเศสไดกาหนดใหทาการขายอสงหารมทรพยของผเยาวหรอผไรความสามารถไดเฉพาะในกรณ

ทสงหารมทรพยของผเยาวหรอผไรความสามารถไมเพยงพอเทานน83

207

อยางไรก ด ก ารบงคบ คด ตอท รพ ยส น ดงก ลาวไม ไดส าม ารถก ระทาไดกบ

สงหารมทรพยและอสงหารมทรพยทกประเภท กลาวคอ ทรพยสนบางประเภทไมอยในความรบ

205 ธนกร วรปรชญากล, เจาพนกงานบงคบคดในประเทศฝรงเศส, (กรงเทพมหานคร:ม.ป.พ.,

2547), น. 5. 206 Civil Code (france) Article 2092 “Whoever has personally made himself liable is bound to

fulfil his undertaking out of all his movable or immovable property, existing and to come.” 207 Civil Code (france) Article 2207 “Seizure and sale of the movables are not required before a

forced sale of the immovables possessed in undivided ownership by an adult and a minor or an adult in

guardianship, where the debt is common to them, or where proceedings have been initiated against an adult or

before the guardianship of adults.”

84

ผดแหงการบงคบคดโดยมการบญญตไวในกฎหมายฉบบตาง ๆ เชน84

208 ประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความแพงฝรงเศส (Code of civil procedure (france)) กฎหมาย Law of July 12, 1909,

J.O. July 13, 1909, (1910) D.4.1. เกยวกบทรพยสนทเปนชนดของผลประโยชนในอนาคต

(fideicommissary substitution) หรอ ทรพยเกษตรกรรมในครวเรอน (homestead farms) บางชนด

กฎ ห มาย Decree-Law of Oct. 30, 1935, JO.O Oct. 31, 1935. (1935) D.4. 467 เก ยวกบ ตว เงน

ประมวลกฎหมาย Code du Travail bk กฎ Decret No.64 – 1098 of Oct. 28, 1964, JO.O Nov. 1,

1964, P.9799, (1964) D.L. 343 และกฎหมายเลขท Law No. 57-803 of July 19, 1957, J.O. July

20, 1957, P. 7172, (1957) D.L.219 เกยวกบคาจางและคาตอบแทนแรงงาน และคาอยางอนทจาย

โดยรฐบาล และประมวลกฎหมายแพงฝรงเศส (Civil code (france)) เปนตน

สาหรบประมวลกฎหมายแพงฝรงเศสไดบญญตใหทรพยสนของลกหนตามคา

พพากษาไมอยในความรบผดแหงการบงคบคดหลายประเภท เชน ประมวลกฎหมายแพงฝรงเศส

มาตรา 384 - 385 กาหนดใหสทธเกบกนซงบดามารดามเหนอทรพยสนของบตรทมอายไมเกน 16 ป

บรบรณหรอทยงไมบรรลนตภาวะโดยการสมรส เพอเปนคาเลยงด การศกษา และสขภาพของบตรนน

ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด85

209 อสงหารมทรพยทเปนสนสวนตวของบคคลโดยเฉพาะ

เชน สทธตามจารตประเพณ สทธในทอยอาศย และยงรวมถงสทธสวนบคคลทไมสามารถโอนได

ในการทจะอยอาศยในสงปลกสรางทเฉพาะเจาะจง หรอทจะไดรบพชผล และผลผลตตาง ๆ บน

208 ศภลกษณ จนทพลาบรณ, ระบบบงคบคดทางแพง, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2531), น. 147-153 209 Civil code (france) Article 384 “The right of enjoyment comes to an end :

1. As soon as the child has completed "sixteen years", or even earlier when he

contracts marriage;

2. Through the causes which put an end to parental authority, or even, more

particularly, through those which put an end to statutory administration;

3. Through the causes which involve extinction of any usufruct.”

Article 385 “The charges of such enjoyment are:

1. Those to which usufructuaries are liable in general;

2. The feeding, supporting and educating the child, according to his wealth;

3. Debts which burden a succession received by the child to the extent that they must

be discharged out of the income.”

85

ทดนเปนการเฉพาะตวดวย86

210 นอกจากน ยงมทรพยสนทไดรบการยกเวนตามนโยบายทางสงคม

ไดแก87

211 เครองนอนและเสอผาทจาเปนสาหรบลกหนและครอบครวของเขาและอาหารทจาเปน

สาหรบลกหนและครอบครวนนสาหรบเวลา 1 เดอน เครองมอทจาเปนสาหรบชาง (craftsmen)

หนงสอและเครองมอเครองใชสาหรบผประกอบวชาชพทมมลคาถง 1,500 ฟรงก (ประมาณ 245 เหรยญ

ดอลลารสหรฐ)88

212 และวว 1 ตว หรอแพะ 2 ตว หรอแกะ 2 ตว เปนตน

ทรพยสนทไมสามารถโอนใหแกกนได จะไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

ทรพยสนเชนวานนรวมถงทรพยสนทเปนทดนสาธารณะ ถนนทอยในความดแลของรฐ เชน

ทางเดนเรอ ลาธาร ชายหาด ชายฝง ทาเรอ และอาณาเขตของสาธารณรฐฝรงเศสทไมใชของเอกชนดวย89

213

ซงกรณของทรพยของแผนดนของสาธารณรฐฝรงเศสไดแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก ประเภทแรก

คอ สาธารณสมบตของแผนดนอนเปนทรพยนอกพาณชยและอยในบงคบของกฎหมายมหาชน

ไดแก ทรพยสนซงประชาชนใชรวมกน เชน ถนน แมน า ทางรถไฟ ทาเรอ ซงตอมาไดมการกาหนดให

ทรพยสนบางประเภททไมไดมลกษณะทประชาชนใชรวมกน เชน อาคารททาการ เปนสาธารณสมบต

ของแผนดนดวย ตามทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด และประเภททสอง คอ ทรพยสนทรฐ

ถอครองเหมอนเอกชน และอยภายใตกฎหมายเอกชน ทรพยสนประเภทนถอเปนทรพยสนในพาณชย

สามารถจาหนายจายโอนและสามารถยกอายความขนตอสได90

214

210 Civil code (france) Article 630-634 211 อางแลว เชงอรรถท 208, น. 150. 212 อตราแลกเปลยน ณ วนท 17 มกราคม 2560 คอ 6.12 ฟรงกฝรงเศส เทากบ 1 ดอลลาร

สหรฐอเมรกา. 213 Civil code (france) Article 537 “Private individuals have the free disposal of property which

belongs to them, subject to the modifications established by legislation. Property which does not belong to

private individuals is administered and may be transferred only in the forms and according to the rules which

are peculiar to it.”

Article 538 “Ways, roads and streets of which the State is in charge, navigable or floatable rivers

and streams, beaches, foreshore, ports, harbours, anchorages and generally all parts of French territory which

are not capable of private ownership are deemed to be dependencies of the Public Domain.”. 214 ชยวฒน วงศวฒนศานต, กฎหมายวาดวยทรพยสน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2533), น. 208.

86

(2) การบงคบคดปกครอง

เมอสญญาเกดขนตามกฎหมายหรอกฎเกณฑตาง ๆ แลว คสญญามหนาทตองปฏบต

ตามวตถประสงคแหงสญญาอยางเครงครด หากคสญญาฝายหนงฝายใดไมปฏบตตามขอผกพน

ทกาหนดไวในสญญา คสญญาฝายนนอาจตองชดใชคาเสยหายอนเกดจากการไมดาเนนการ

ตามสญญาตอคสญญาอกฝายหนง ขอผกพนในเรองการทดแทนความเสยหายนเปนทฤษฎหนง

ทางกฎหมายทเรยกวา “ความรบผดชอบของคสญญา” (la responsabilite contrastuelle) ซงในทาง

กฎหมายมหาชนกนาทฤษฎดงกลาวมาใชเชนเดยวกนกบในระบบกฎหมายเอกชน91

215 โดยเฉพาะ

ฝายปกครองซงตองปฏบตตามวตถประสงคแหงสญญาดวยความซอสตย (bonne foi)92

216

กรณการบงคบคดปกครองในสาธารณรฐฝรงเศส แนวทางเดมมหลกการหามมใหศาล

ปกครองออกคาสงบงคบใหฝายปกครองกระทาการหรอละเวนกระทาการใด93

217 โดยศาลปกครอง

จะไมออกคาสงทายคาพพากษาใหฝายปกครองกระทาการอยางใดอยางหนง (injonction) ไมวาจะเปน

การกระทาทางกายภาพ (acte materiel) หรอส งให ฝายปกครองทาน ตกรรมทางปกครอง (acte

juridique)94

218 เนองจากศาลปกครองไมใชผมอานาจเหนอฝายปกครอง คาสงของศาลปกครอง

ในชวงแรกจะเปนการเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย หรอใหฝายปกครองชาระ

คาเสยหายเทานน เมอศาลมคาพพากษาดงกลาวแลวคความฝายทชนะคดตองนาคาพพากษา

นนไปยงฝายปกครองเพอใหฝายปกครองยอมรบและปฏบตตามคาพพากษา95

219 การบงคบคดตาม

คาพพากษาจงมลกษณะทตองอาศยความสมครใจของฝายปกครองในการปฏบตตามคาพพากษาของ

ศาลปกครอง

อยางไรกด กรณทฝายปกครองไมปฏบตตามคาพพากษาศาลปกครองนน ในทางทฤษฎ

ถอเปนกรณทยอมรบไมได เนองจากโดยพนฐานของหลกนตรฐ (Ies Fondements I’ Elat de droit)

215 อางแลว เชงอรรถท 46, น. 383. 216 อางแลว เชงอรรถท 46, น. 391. 217 John Bell, Sophie Booyron and Simon Whittaker, Principles of French Law, (1998), p. 120,

อางถงใน รพ แพงสภา, ปญหาการบงคบคดทอยในเขตอานาจศาลปกครองไทย, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะ

นตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543, น. 16. 218 รพ แพงสภา, เพงอาง น. 16. 219 Oliver Dugrip, “Execution des decisions de la jurisdiction administrative.” Repertoire de

contentieux administratif Tome 1. (Paris:Dalloz, 1991) p.3. อางถงใน รพ แพงสภา, เพงอาง น. 16.

87

ถอวา ฝายปกครองตองประพฤตตนเปนแบบอยางในการยนยนหลกความชอบดวยกฎหมาย96

220

แตกลบใหโจทกผชนะคดตองยนเปนคาฟองฉบบใหมโดยฟองเปนคดละเมดเรยกใหฝายปกครอง

ชาระคาเสยหายจากการทไมปฏบตตามคาพพากษานน ตอมาจงไดมความพยายามในการปฏรป

กฎหมายเพอรกษาความศกดสทธของคาพพากษาของศาลปกครองไว 97

221 โดยเมอประมาณป

ค.ศ. 1963 เปนตนมาไดมการแกไขปรบปรงกฎหมายเกยวกบการปฏบตตามคาพพากษาของ

ศาลปกครองเพอเปนมาตรการทใชบงคบฝายปกครองใหปฏบตตามคาพพากษา ปจจบนกฎหมาย

ฝรงเศสจงมวธการเกยวกบการบงคบคดปกครองหลายวธการ รวมทงเปนการเปลยนแปลงหลกการ

เดมทหามมใหศาลปกครองออกคาสงบงคบใหฝายปกครองกระทาการหรอละเวนกระทาการใด

เปนผพพากษาศาลปกครองสามารถออกคาสงบงคบกบฝายปกครองไดดวย

กรณฟองหนวยงานของรฐเกยวกบเรองความรบผดทางสญญา สวนใหญเปนกรณ

คาพพากษาทใหชาระเงน ซงกฎหมายเกยวกบวธการบงคบคดปกครองฝรงเศส กรณมคาพพากษา

ใหชาระเงนทสาคญ ไดแก รฐบญญต หมายเลขท 80 - 539 ลงวนท 16 กรกฎาคม 1980 (Loi n°80-539

du 16 juillet 1980 RELATIVE AUX ASTREINTES PRONONCEES EN MATIERE

ADMINISTRATIVE ET A L'EXECUTION DES JUGEMENTS PAR LES PERSONNES

MORALES DE DROIT PUBLIC) แกไขเพมเตมโดย Loi n°2000-321 du 12 avril 2000 มาตรา 17

และรฐกฤษฎกา ลงวนท 12 พฤษภาคม 1981 (Décret n°81-501 du 12 mai 1981) ซงไดกาหนด

หลกการเกยวกบการชาระหนในกรณผถกฟองคดซงถกตดสนใหชาระเงนเปนฝายปกครอง

ทงในกรณทเปนคาพพากษาของศาลปกครองและในกรณทเปนคาพพากษาถงทสดของศาลแพง

โดยกาหนดใหฝายปกครองผมหนาทตามคาพพากษาตองชาระหนดงกลาวใหแลวเสรจภายใน

กาหนดเวลา 4 เดอน นบแตศาลมคาพพากษา หากผดนดไมชาระเงนภายในกาหนดเวลาดงกลาว

เจาหนตามคาพพากษาหรอผชนะคดสามารถดาเนนการบงคบชาระหนได98

222 โดยในกรณผถกฟองคด

ซงถกตดสนใหชาระเงนเปนหนวยงานทอยภายใตการกากบดแลของรฐ เจาหนตามคาพพากษาหรอ

220 เพงอาง น. 16. 221 บวรศกด อวรรณโณ, วธพจารณาคดปกครองในฝรงเศส, (ธนวาคม 2531), น. 740. วารสาร

กฎหมายปกครอง เลม 7 ตอน 3 222 L. Neville Brown and John S. Bell, French Administrative Law, (Oxford:Clarendon Press,

1998) p. 115. อางถงใน รพ แพงสภา, อางแลว เชงอรรถท 217, น. 17.

88

ผชนะคดสามารถรองขอตอเจาหนาทบญชของรฐใหมการชาระเงนตามคาพพากษาจากบญชของ

กระทรวงการคลงซงเปนบญชของรฐไดโดยตรงตามมาตรา 1 แหงรฐบญญต ลงวนท 16 กรกฎาคม

198099

223 สวนในกรณทลกหนตามคาพพากษาเปนองคกรปกครองสวนทองถนหรอเปนองคกร

มหาชนอสระ รฐบญญตฉบบดงกลาวไดกาหนดใหหวหนาองคกรปกครองสวนทองถน (Prefet)

หรอเจาหนาทผมอานาจจะตองดาเนนการภายในหนวยงานของตนเพอจดใหมการชาระหน ถาหาก

เงนงบประมาณในหนวยงานนนไมเพยงพอกบจานวนทระบในคาพพากษา ผมอานาจในเรองน

จะตองระบจานวนลงไปในบญชเพอทจะตงงบประมาณในบญชคาใชจาย100

224 นอกจากนศาลปกครอง

ในแตละชนศาลยงมอานาจสงใหฝายปกครองชาระคาปรบเปนจานวนเงนแนนอนทกวนจนกวา

จะมการปฏบตตามคาพพากษาไดดวย101

225

นอกจากน ยงมมาตรการเสรมในการบงคบคดหรอเพอใหมการปฏบตตามคาพพากษา

ดงน

มาตรการท 1 การขอใหศาลอธบายถงวธการทจะปฏบตตามคาพพากษา กรณนเปนไป

ตามรฐกฤษฎกา ลงวนท 30 กรกฎาคม 1963 มาตรา 58 แกไขเพมเตมโดยรฐกฤษฎกา ลงวนท

3 กรกฎาคม 1995 ไดบญญตถงวธการในการชวยใหการปฏบตตามคาพพากษาเปนไปอยางถกตอง

ในกรณทคาพพากษามความคลมเครอยากทจะปฏบตตามซงอาจเกดจากคาพพากษาอาจไมได

กาหนดรายละเอยดในการปฏบตไว สงผลใหฝายปกครองไมทราบวาตนตองปฏบตอยางไร

จงจะชอบดวยกฎหมาย จงไดกาหนดใหมการยนคารองขอใหศาลอธบายถงวธการทจะปฏบตตาม

คาพพากษาได1 02

226 นอกจากน เมอพนกาหนด 3 เดอน นบแตศาลปกครองมคาพพากษา โจทกอาจยน

คารองตอแผนกรายงานและการศกษาเพอทาใหการไตสวนในเรองทฝายปกครองไมปฏบตตาม

223 Jean Massot et Thierry Girardot, Le Conseil d’Etat, La documentation francaise (Paris, 1999)

p. 202. ; Michel Fromont, “L’ execution des decisions du juge adminstratif en droit francais et allemand,” L’

Actualite Juridique – Droit Administratif. 20 (avril 1988) p. 246. อางถงใน รพ แพงสภา, อางแลว เชงอรรถท

217, น. 18. 224 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 17-18. 225 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 19. 226 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 20-21.

89

คาพพากษาได1 03

227 และในกรณทปรากฏวาฝายปกครองจงใจทจะไมปฏบตตามคาพพากษา แผนก

รายงานและการศกษามอานาจตพมพรายงานเกยวกบเรองนในรายงานประจาปของสภาทปรกษา

แหงรฐ104

228

มาตรการท 2 การใหอานาจผตรวจการแผนดนสงใหฝายปกครองกระทาการตามหนาท

กรณนเปนไปตามรฐบญญต หมายเลขท 73 - 6 ลงวนท 3 มกราคม 1973 วาดวยผตรวจการแผนดน

(Loi n°73-6 du 3 janvier 1973 instituant un Médiateur de la République) แกไขเพมเตมโดยรฐบญญต

หมายเลขท 76 - 1211 ลงวนท 24 ธนวาคม 1976 (Loi 76-1211 1976-12-24) ซงไดบญญตใหอานาจ

ผตรวจการแผนดนกรณฝายปกครองไมปฏบตตามคาวนจฉยของศาลปกครอง ผตรวจการแผนดน

มอานาจสงใหฝายปกครองปฏบตตามคาพพากษาภายในระยะเวลาทกาหนดได โดยไมจาเปนตองม

ผรองเรยน ถาการออกคาสงบงคบดงกลาวยงไมเปนผล ผตรวจการแผนดนอาจตพมพเผยแพรถง

พฤตกรรมดงกลาวในรายงานพเศษ (rapport special) ซงจะตพมพเผยแพรในหนงสอราชกจจานเบกษา

ของทางราชการได105

229

มาตรการท 3 ความรบผดของเจาหนาทฝายปกครองผฝาฝนคาพพากษา กรณทเจาหนาท

ฝายปกครองผมหนาทปฏบตตามคาพพากษาของศาลปกครองจงใจฝาฝนคาพพากษาจนเปนเหตให

หนวยงานทางปกครองถกศาลปกครองใชมาตรการปรบเพราะเหตไมปฏบตตามคาพพากษาของ

ศาล ศาลวนยดานงบประมาณและการคลง (Cour de discipline bugde taire) สามารถพจารณาให

เจาหนาทฝายปกครองผน นถกกาหนดโทษปรบเปนการสวนตวไดโดยกาหนดบงคบเอาจาก

เงนเดอนของเขา106

230

227 L. Neville Brown and John S. Bell, French Administrative Law, (Oxford:Clarendon Press,

1998) p. 115. อางถงใน รพ แพงสภา, อางแลว เชงอรรถท 217, น. 21. 228 Jean Massot et Thierry Girardot, Le Conseil d’Etat, La documentation francaise (Paris, 1999)

p. 207. อางถงใน รพ แพงสภา, อางแลว เชงอรรถท 217, น. 22. 229 Ibid, p. 200-201. ; Michel Fromont, “L’ execution des decisions du juge administratif en droit

francais et allemand,” p. 246. อางถงใน รพ แพงสภา, อางแลว เชงอรรถท 217, น. 22. 230 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 23.

90

3.2.2 ประเทศในระบบกฎหมายจารตประเพณ (Commom Law System)

ระบบกฎหมายจารตประเพณมจดกาเนดจากสหราชอาณาจกรในชวงตนยคกลาง

ประกอบไปดวยหลกการตาง ๆ ทางกฎหมายทไดรบการพฒนาขนเปนเวลานานจากคาพพากษาของ

ศาลในคดแตละคด ซงผกพนศาลในคดหลงใหตองยดแนวบรรทดฐานในคดกอน ๆ ทมขอเทจจรง

ในสาระสาคญเดยวกน107

231

3.2.2.1 กรณตวแทนโดยการใหสตยาบน

สหราชอาณาจกร

การดาเนนชวตในสงคม บคคลยอมมการทานตกรรมตาง ๆ ระหวางกน หรอทเรยกวา

คสญญา ซงบางครงคสญญาอาจไมสามารถดาเนนการบางอยางไดดวยตนเองจงไดมอบอานาจให

บคคลอนกระทาการใดกบบคคลภายนอกแทนตน กฎหมายตวแทนจงเปนทยอมรบกนอยาง

แพรหลาย และมการพฒนาหลกกฎหมายตวแทนผานแนวคาพพากษาของศาลตามระบบกฎหมาย

จารดประเพณขององกฤษ

คาวา “ตวแทน” (Agent) ตามกฎหมายองกฤษนนใชในกรณทการกระทาของตวแทนม

ผลกระทบตอฐานะทางกฎหมายของตวการ โดยตวแทน (Agent) หมายรวมถงบคคลทเขาทาสญญา

กบบคคลทสามแทนตวการดวย เชน นายหนา (Broker) ลกจาง (Servant) ตวแทนคาตาง (Factor)

ธนาคาร (Banker) ผขายทอดตลาด (Auctioneer) และตวแทนขายอสงหารมทรพย (Estate Agent)108

232

เปนตน

ตวแทนโดยการใหสตยาบนน เปนกรณทบคคลหนงโดยปราศจากอานาจไดกระทาการ

โดยอางวาแทนบคคลอกคนหนง บคคลทถกอางนนอาจใหสตยาบนแกการกระทาทเกนอานาจ

หรอไมไดรบมอบอานาจนนใหมผลใชบงคบไดเสมอนวาเปนกระทาโดยไดรบมอบอานาจ109

233 โดย

ตวการอาจใหสตยาบนแกการกระทาทงปวงซงไดกระทาในฐานะตวแทนไมวาจะชอบดวยกฎหมาย

231 มานตย จมปา, ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายสหรฐอเมรกา, (กรงเทพมหานคร:วญ�ชน,

2552), น. 41. 232 Del Credere Agent. (see P.W.D. Redmond) , General Principles of English Law, 5th ed,

(London: Macdonald and Evans Ltd., 1979), p 152-153. 233 Bowstead .W., A Digest of the Law of agency.,(Clack, New Jersey: The Lawbook Exchange Ltd.,

2007), p 34 .

91

หรอไมกได เวนแตกรณทเปนโมฆะ ตวอยางเชนในคด Ashbury Carriage Co. V. Riche (1875)

L.R. 7 H.L. 653. 44 L.J. Ex.185 , 33 L.T. 450, H.L. ศาลไดตดสนวา กรณทกรรมการบรษททาสญญา

ซงนอกเหนอขอบเขตทกาหนดไวในหนงสอบรคณหสนธ บรษทยอมไมสามารถใหสตยาบนได

แมวาผถอหนทงหมดจะเหนชอบกตามเนองจากเปนโมฆะบรษทไมตองรบผด (Ultra Vires)110

234

บคคลทมความชอบธรรมในการใหสตยาบนไดน นจาเปนตองมตวตนอยจรง และ

สามารถระบตวตนไดวาเปนบคคลใดในขณะทมการกระทาการแทนตน แตไมจาเปนตองมคนรจก

เขาโดยสวนตวหรอโดยชอของเขา111

235 มเชนนนตวแทนจะตองรบผดเปนสวนตว โดยถอวาในขณะ

ทาการแทนน นไมมตวตนของผทจะกระทาการแทน ตวการจงไมสามารถใหสตยาบนไดใน

ภายหลง

นอกจากน ในคด La Banque Jacques Cartier v La Banque Epargne de Montreal (1887)

13 App Cas 111 at 118; Briess v Woolley (1954) AC 333 at 344, (1954) 1 AII R 909 at 912;

Suncorp Insurance and Finance v Milano Assicurazioni SPA (1993) 2 Lloyd’s Rep 225, 234.

การใหสตยาบนของตวการแกกจการหรอนตกรรมสญญาทตวแทนกระทาแทนโดยปราศจากอานาจ

หรอนอกเหนอขอบอานาจจะสมบรณได ตวการตองรขอเทจจรงทงหมดทเกดขนเกยวกบกจการ

หรอนตกรรมสญญานนกอน112

236 โดยเทาทจาเปนสาหรบตวการเพอใชประกอบการตดสนใจในการ

ใหสตยาบน113

237

ตวอยางคดทไมอาจใหสตยาบนได เชน คด Wilson V. Tunman, 1843, 6 M. & G. 236,

6 Scott, N. B. 894 , Wollen V. Wright, 1862, 1 H. & C. 554, 31 L. J. Ex. 513, 7 L. T. 73, Ex. Ch.

ศาลไดตดสนวา ไมอาจมการใหสตยาบนแกการกระทาของเจาพนกงานผมอานาจในการบงคบคด

ตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล (Sheriff) ซงไดยดทรพยสนทไมใชของลกหนเนองจากเขาใจผดวา

234 Ibid, p.36. 235 Ibid, p 37. 236 นดา แสงโชตชวงชย, การใหสตยาบนของตวการ (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555), น. 52. 237 Brennan v O’ Connell (1980) IR 13; The Bonita. The Charlotte. (1861) 1 Lush 252. อางถงใน นดา

แสงโชตชวงชย, เพงอาง น. 53.

92

เปนทรพยสนของลกหน เนองจากไมไดกระทาการในฐานะเจาพนกงานผมอานาจในการบงคบคด

ตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล114

238

คด Stevensons & Sons Ltd. V. Aktiengesel Ischaft fur Cartonnagen – Industrie (1918),

Ottoman Bank V. Jebara (1928), Sovfracht, ect V. Van Udens (1934) ศาลไดวางหลกวา แมวา

บคคลจะมความสามารถกไมอาจตงตวแทนไดในกรณทเปนศตรตางชาต (Alien Enemy) เนองจาก

เปนเรองเกยวกบนโยบายสาธารณะและเกยวกบผลประโยชนของชนชาตศตร115

239 และคด Boston Deep

Sea Fishing and Ice Co. V. Farnham (1957) 3 AII ER 204. (1957) 1WLR 105. ตวการ

ผใหสตยาบนตองไมใชศตรตางชาต (Alien Enemy) ดงกลาว มฉะนน ตวแทนจะตองรบผดในกจการ

หรอนตกรรมสญญาททานนเปนสวนตวโดยถอเปนกรณทตวแทนอางวากระทาการแทนบคคลท

ไมมตวตนอยจรง116

240

กรณแบบพธของการใหสตยาบนนน เนองจากกฎหมายองกฤษไมไดกาหนดแบบพธ

ของการเกดขนของสญญาตวแทนไววาจะตองทาเปนหนงสอจงจะมผลสมบรณตามกฎหมาย ดงนน

การใหสตยาบนกเชนเดยวกบการเกดขนของสญญาตวแทน กลาวคอ ไมมแบบพธเปนเงอนไขแหง

ความสมบรณของการใหสตยาบน การใหสตยาบนจงไมจาตองทาเปนหนงสอ117

241 การใหสตยาบน

อาจเปนการใหสตยาบนแกการกระทาของตวแทนโดยชดแจงหรอโดยปรยายกได ซงอาจเปนการ

ใหสตยาบนดวยวาจา หรอโดยการกระทา หรอการงดเวนการกระทาของตวการกไดทเขารบเอา

กจการทตวแทนทาไปเปนของตน 118

242 เชน ในคด OPM Property Sevices Ltd. V Venner (2003)

EWHC 427 (Ch). ทศาลไดตดสนวา หลงจากทผขายทราบวาตวแทนไดขายบานของผขายซงขายไมออก

238 Bowstead .W., supra note 233, p 37. 239 F.M.B. Reynolds, Bowstead & Reynolds on agency, London : Sweet & Maxwell, 1996 Poul

Dobson, Clive M. Schmitthoff, Charleswarth’s Business law, London : Sweet & Maxwell, 1991. p. 40. อางถงใน

ไผทชต เอกจรยากร, อางแลว เชงอรรถท 137, น. 32. 240 อางแลว เชงอรรถท 236, น. 55. 241 Maclean V. Dunn, (1828) 1 M . & P. 761, 4 Bing. 722, Soames V. Spencer, 1822, 1 D. & R.

32. 4 Bing. 722. อางถงใน นดา แสงโชตชวงชย, อางแลว เชงอรรถท 236, น. 55. 242 Richard stone, Law of Agency, London : Cavendish Publishing Limited. (1996), p. 30-31.

อางถงใน ไผทชต เอกจรยากร, อางแลว เชงอรรถท 137, น. 93.

93

เปนเวลานานไดแลว ผขายไดนาแชมเปญไปฉลองทสานกงานของตวแทน ถอไดวาผขายไดใหสตยาบน

แกการทาสญญาซอขายนนแลว119

243

อยางไรกด แมวาตวแทนอาจไดรบการแตงตงดวยวาจาหรอลายลกษณอกษรไดโดยไมม

แบบพ ธของการแตงต ง แตในสญญาทเรยกวา Contract under seal หรอ Deed หรอ specialty

contract ทสญญาตองทาเปนลายล กษณอกษรลงชอคสญญา ประทบตรา และสงมอบนน

การมอบอานาจจะตองกระทาภายใตการประทบตรา (Under seal) ทเรยกวา ใบมอบอานาจ (Power

of attorney) ใบมอบอานาจนอยภายใต Powers of Attorneey Act 1971244 กรณ นคด Hunter V.

Parker, (1840) 7 M. & W. 322.245 และคด Oxford V. Crow, (1893) 3 Ch. 535, 69 L. T. 228, 42 W.

R. 200.246 ศาลไดวางหลกวา ถาการกระทาทตวแทนไดกระทานนถามการทาเปนตราสาร (Deed)

การใหสตยาบนตองทาเปนตราสารดวยจงจะมผลเปนการใหสตยาบน

3.2.2.2 กรณการควบรวมกจการ

สาธารณรฐอนเดย

ตลาดการคาขายของสาธารณรฐอนเดยมการเตบโตและเปดเสรมากขน และเพอเปน

เครองมอในการผลกดนทางดานเศรษฐกจสาธารณรฐอนเดยไดมกฎหมายซงไดบญญตเกยวกบการ

ควบรวมกจการของบรษทไวหลายฉบบ ทงกรณการควบรวมกจการของบรษทอนเดยและบรษท

ตางประเทศ กรณคานยาม การควบรวมบรษทของสาธารณรฐอนเดย มบญญตอยในพระราชบญญต

ภาษเงนได (Income Tax Act) ซงแกไขเพมเตมโดย The Finance Act 2003, The Taxation Laws

(Amendment) Ordinance 2003 และ The Election & Other Related Laws (Amendment) Act, 2003

โดยหมายถง การรวมกนของบรษทตงแตหนงบรษทขนไปเขากบอกบรษทหนง หรอการรวม

กจการของบรษทต งแตสองบรษทขนไปเปนหนงบรษท (บรษทซงเขามาควบรวม เรยกวา

243 อางแลว เชงอรรถท 236, น. 56. 244 Clive M, Schimtthoff, David A.G. Sarre, Charlesworth’s Mercantile law, fourtheenth edition,

London : EL/BS, 1986 p. 228. อางถงใน ไผทชต เอกจรยากร, อางแลว เชงอรรถท 137, น. 99. 245 วรภทร รตนาพาณชย, ตวแทนโดยปรยาย : ศกษาในสถานะทตวแทนโดยปรยายแตกตางกบ

ตวแทนตามกฎหมาย, (วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2548), น. 95. 246 Bowstead .W., supra note 233, p 44.

94

Amalgamating Company or companies สวนบรษททคงอยภายหลงจากการควบกจการหรอบรษทท

เกดขนใหมภายหลงเสรจสนการควบกจการ เรยกวา Amalgamated Company

พระราชบญญตภาษเงนไดยงไดบญญตถงลกษณะของการควบรวมกจการวามลกษณะ

ดงน123

247

(ก) ทรพยสนทงหมดของบรษททเขาควบกจการจะกลายเปนทรพยสนของบรษททคงอย

หรอบรษททเกดขนใหมภายหลงเสรจสนการควบกจการโดยผลของการควบกจการนน

(ข) หนสนทงหมดของบรษททเขาควบกจการจะกลายเปนหนสนของบรษททคงอยหรอ

บรษททเกดขนใหมภายหลงเสรจสนการควบกจการโดยผลของการควบกจการนน

(ค) จานวนผถอหนซงมจานวนหนรวมกนไมนอยกวาสามในสของหนทงหมดในบรษท

ทจะเขาควบกจการ (ไมรวมถงหนทถออยกอนแลวในบรษททคงอยภายหลงการควบกจการหรอ

บรษทลกของบรษทดงกลาวกอนการควบกจการ) จะกลายเปนผถอหนในบรษททคงอยหรอบรษทท

เกดขนใหมภายหลงเสรจสนการควบกจการนน

นอกจากน ยงมกฎหมายสาคญฉบบอน ๆ เชน พระราชบญญตบรษท 2013 ซงเมอวนท

12 กนยายน 2013 ไดมผลบงคบใชแทนพระราชบญญตบรษท 1956 ไดมบทบญญตเพมเตมเกยวกบ

บรษทในสวนตาง ๆ เชน บรษทจดทะเบยนหรอบรษทมหาชนจากดทมทนชาระแลว Rs248 100

247 Income Tax Act Sections 2 (1B) "amalgamation", in relation to companies, means the merger

of one or more companies with another company or the merger of two or more companies to form one company

(the company or companies which so merge being referred to as the amalgamating company or companies and

the company with which they merge or which is formed as a result of the merger, as the amalgamated company)

in such a manner that—

(i) all the property of the amalgamating company or companies immediately before the

amalgamation becomes the property of the amalgamated company by virtue of the amalgamation ;

(ii) all the liabilities of the amalgamating company or companies immediately before the

amalgamation become the liabilities of the amalgamated company by virtue of the amalgamation ;

(iii) shareholders holding not less than three-fourths in value of the shares in the amalgamating

company or companies (other than shares already held therein immediately before the amalgamation by, or by a

nominee for, the amalgamated company or its subsidiary) become shareholders of the amalgamated company

by virtue of the amalgamation. 248 สญลกษณ สกลเงนรป. สบคนเมอวนท 6 เมษายน 2560, จาก http://th.coinmill.com/ INR_THB.html

95

crores ขนไป หรอบรษทมหาชนจากดทมผลประกอบการต งแต Rs 300 Crores ขนไปตองม

กรรมการเปนผหญงอยางนอย 1 คน บทบญญตทเกยวกบบรษททมผถอหนเพยงคนเดยว และ

บทบญญตเกยวกบการรวมกจการอยางรวดเรว เปนตน125

249

3.2.2.3 กรณทรพยสนทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

สหรฐอเมรกา (มลรฐ New York)

เมอบคคลไดทาขอตกลงระหวางกนแลว กฎหมายวาดวยการบงคบคดของมลรฐ New

York น น ปรากฏอยใน Consolidated Law วาดวยเรอง Civil Practice Law & Rule Article ท 51

Enforcement of Judgment and Orders Generally และ Article ท 52 Enforcement of Money Judgment

โดยไดแยกการบงคบคดกรณทวไปออกจากการบงคบคดทมหลกประกน ซงการบงคบคดเพอชาระ

หนเงนน นเปนการบงคบกบทรพยของลกหน 2 ประเภท คอ การบงคบเงนได และการบงคบ

ทรพยสนของลกหน โดยเมอศาลมคาพพากษาหรอคาสงแลว การบงคบคดจะเรมตนขนเมอมการ

ออกคาบงคบทอาจออกโดยศาลฎกา ศาลของมลรฐ หรอศาลครอบครว ซงคาบงคบนนจะตอง

สงไปยงเจาพนกงานผมอานาจในการบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสง (Sheriff)126

250 ใหทาหนาท

เกบรวบรวมทรพยสน ยด อายดทรพยสนทงปวงเพอการชาระหน ซงเมอไดแจงการบงคบคดไปยง

เจาพนกงาน (Sheriff) ดงกลาวแลว ยอมมผลใหเจาหนตามคาพพากษามสทธในการทจะบงคบ

ชาระหนเอาจากทรพยสนหรอสทธเรยกรองทเปนเงนหรอรายไดของลกหนไดภายในระยะเวลาสบป

เวนแตผโอนไดเขาถอสทธไวกอนแลวโดยชอบ หรอผโอนไดเขาถอสทธในทรพยสนภายหลง

โดยไมทราบถงการยดหรออายด127

251 สทธในการบงคบคดของเจาหนเชนวาน เมอไดมการจดแจง

คาพพากษาหรอคาสงลงในสารบบของเจาพนกงานแหงทองททอสงหารมทรพยนนตงอยแลว

กจะเปนการหามมใหมการโอนประโยชนอยางใด ๆ ในอสงหารมทรพยนน เปนระยะเวลาสบป

หรอจนกวาการบงคบคดจะแลวเสรจ

249 สบคนเมอวนท 6 เมษายน 2560, จาก https://en.wikipedia.org/wiki/Companies_Act_2013 250 New York Consolidated Laws - Civil Practice Law & Rules Section 5102 ประกอบ Section 5230 (b). 251 New York Consolidated Laws - Civil Practice Law & Rules Section 5202.

96

ทรพยสนทอยภายใตอานาจของการบงคบคดนน ไดแก ทรพยสนทกประเภททสามารถ

โอนกรรมสทธหรอสงมอบใหแกกนได ท งทปรากฏอย ณ เวลาทมการบงคบคด หรอสทธ

ประโยชนอนใดทจะเกดขนในอนาคต ซงทรพยนนอาจไดแก

(ก) สงหารมทรพยทมรปราง เชน ยานพาหนะ เครองจกรกล หรอสงของทมมลคาอน ๆ

ทสามารถสงมอบได

(ข) ทรพยสนทไมมรปราง เชน บญชธนาคารหรอเงนทคาดหมายวาจะไดรบในอนาคต

ซงจะเปนการบงคบไปยงบคคลทสาม อาจไดแก ผทถกอายดทรพยสนหรอนายจางของลกหน

(ค) อสงหารมทรพย การยดหรอการขายทอดตลาดจะดาเนนการโดยเจาพนกงาน (Sheriff)

ภายใตคาสงของศาล ซงจะตองเปนเจาพนกงานในเขตพนทททรพยนนตงอย

อยางไรกด มทรพยสนบางประเภทซงไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด โดยอาจ

แบงไดเปนทรพยสนสวนบคคลหรอสงหารมทรพย และอสงหารมทรพย ดงน

(1) ทรพยสนสวนบคคลหรอสงหารมทรพยทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

ปรากฏอยใน Consolidated Law วาดวยเรอง Civil Practice Law & Rule Article ท 52 Enforcement

of Money Judgment ไดบญญตใหทรพยสนสวนบคคลหรอสงหารมทรพยหลายประการไมอยใน

ความรบผดแหงการบงคบคด128

252 อาทเชน เตาไฟในทพานกของลกหนและเชอเพลงทจาเปนสาหรบ

120 วน, เลอยจกรกล คมภรทางศาสนา รปภาพ หนงสอเรยน หนงสออน ๆ ของครอบครวทมมลคา

ไมเกน 500 ดอลลาร129

253 (17,223.50 บาท) สตวเลยงพรอมทงอาหารทจาเปนสาหรบ 120 วน มลคา

รวมกนไมเกน 1,000 ดอลลาร (34,447 บาท) เครองนงหม เฟอรนเจอรภายในบาน เครองใชไฟฟา

เครองและอปกรณทาอาหารเทาทจาเปน แหวนแตงงานและนาฬกาทมมลคาไมเกน 1,000 ดอลลาร

(34,447 บาท) เครองมอเครองใชทจาเปนสาหรบการทางานทมมลคาไมเกน 3,000 ดอลลาร

252 New York Consolidated Laws - Civil Practice Law & Rules Section 5205. 253 อตราแลกเปลยนถวเฉลยถวงน าหนกระหวางธนาคาร เมอวนท 3 พฤษภาคม 2560 เทากบ 34.447

บาท ตอ 1 ดอลลารสหรฐ (อตราแลกเปลยนถวเฉลยระหวางธนาคาร เปนอตราแลกเปลยนทไดมาจากการซอขาย

เงนตราตางประเทศระหวางธนาคารพาณชยกบธนาคารพาณชยในประเทศดวยกนมาหาคาเฉลย โดยถวงน าหนก

ดวยมลคาการซอขายดงกลาว (weighted average)), สบคนเมอวนท 3 พฤษภาคม 2560, จาก

https://www.bot.or.th/thai/financialmarkets/_layouts/application/exchangerate/exchangerate.aspx

97

(103,304 บาท) และคาใชจายทจาเปนสาหรบ 120 วน อปกรณทางการแพทย สนขนาทาง หรอ

สนขชวยชวต การจายเงนเพอการประกนชวต และเงนเกยวกบการศกษา เปนตน

(2) อสงหารมทรพยทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด ปรากฏอยใน Consolidated

Law วาดวยเรอง Civil Practice Law & Rule Article ท 52 Enforcement of Money Judgmentไดบญญตให

อสงหารมทรพยหลายประการไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด130

254 อาทเชน

(ก) ทพกอาศย ซงมมลคาไมเกน 150,000 ดอลลาร (5,167,050 บาท) สาหรบมลรฐ

Kings, Queens, New York, Bronx, Richmond, Nassau, Suffolk, Rockland, Westchester and

Putnam ไมเกน 125,000 ดอลลาร (4,305,875 บาท) สาหรบมลรฐ Dutchess, Albany, Columbia,

Orange, Saratoga and Ulster และไมเกน 75,000 ดอลลาร (2,583,525 บาท) สาหรบมลรฐอน ๆ

(ข) ทพกอาศยนจะไดรบการยกเวนแมวาผเปนเจาบานไดตายลง เพอประโยชนแก

คสมรสและบตรทยงมชวตอย จนกวาบตรทอายนอยทสดจะบรรลนตภาวะ และจนกวาคสมรส

จะเสยชวตลง

(ค) การงดการบงคบคดทพกอาศยจะสนสดลงถาการครอบครองหรอการอยอาศย

ของบคคลสนสดลง แตทงนอาจจะอาศยอยตอไปได แตอยางไรกตาม การงดการบงคบคดนน

จะไมเกนหนงป

(ง) การยดทพกอาศยทมมลคาเกนกวา 150,000 ดอลลาร (5,167,050 บาท) สาหรบ

มลรฐ Kings, Queens, New York, Bronx, Richmond, Nassau, Suffolk, Rockland, Westchester and

Putnam เกนกวา 125,000 ดอลลาร (4,305,875 บาท) สาหรบมลรฐ Dutchess, Albany, Columbia,

Orange, Saratoga and Ulster และเกนกวา 75,000 ดอลลาร (2,583,525 บาท) สาหรบมลรฐอน ๆ จะ

มผลผกพนเฉพาะราคาในสวนทเกนกวา 150,000 ดอลลาร (5,167,050 บาท) สาหรบมลรฐ Kings,

Queens, New York, Bronx, Richmond, Nassau, Suffolk, Rockland, Westchester and Putnam เก นกวา

125,000 ดอลลาร (4,305,875 บาท) สาหรบมลรฐ Dutchess, Albany, Columbia, Orange, Saratoga

and Ulster และเกนกวา 75,000 ดอลลาร (2,583,525 บาท) สาหรบมลรฐอน ๆ เทานน

254 New York Consolidated Laws - Civil Practice Law & Rules Section 5206.

98

การขายทพกในกรณดงกลาว เจาหนตามคาพพากษาอาจเรมกระบวนการพเศษ

ในมลรฐซงทพกอาศยนนตงอยเพอขายทรพยสนของลกหนโดยเจาพนกงาน (Sheriff) ในการน

ศาลอาจมหนงสอแจงบคคลอนและบคคลทมสวนไดเสยในกระบวนการขายนดวย

(จ) ทดนสาหรบการฝงศพของครอบครว โดยมเงอนไขวา สถานทเชนนนตองใช

ตามความเปนจรง ตองมพนทไมเกน 1 ใน 4 เอเคอร และตองไมมอาคารหรอสงกอสราง เวนแต

สสานหรอทอน ๆ สาหรบการตายหรออนสรณสถาน เปนตน

บทท 4

ปญหาและวเคราะหปญหาการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล

เมอไดทราบถงหลกกฎหมายตาง ๆ ทเกยวของกบสญญาซอขาย หลกการและวธการ

บงคบคดแพง และความรเบองตนเกยวกบการกระจายอานาจทางดานการบรหารการศกษา รวมทง

ไดทราบถงมาตรการเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายของประเทศไทยและตางประเทศแลว

เหนไดวา การถายโอนภารกจดานการศกษาหรอโรงเรยนไปยงองคกรปกครองสวนทองถน

เปนหนงในนโยบายสาคญในการสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถนไดมอานาจและหนาท

จดการศกษาเพอประโยชนของประชาชนในทองถนของตนตามทพระราชบญญตกาหนดแผน

และขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ไดกาหนดไว

แตเนองจากการถายโอนภารกจดานการศกษาหรอโรงเรยนดงกลาวสงผลใหเกดความเปลยนแปลง

หลายประการ เชน หนวยงานตนสงกดของโรงเรยน และสถานะความเปนนตบคคลของโรงเรยน

เปนตน และสงผลกระทบตอการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล ซงในบทนจะเปนการ

วเคราะหปญหากฎหมายทเกยวของกบการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล โดยแยก

พจารณาและวเคราะหตามประเดนดงตอไปน

4.1 ปญหาขอบเขตความรบผดของหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหน

ตามทพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35

ไดกาหนดใหโรงเรยนมสถานะเปนนตบคคล จงเกดผลทางกฎหมายประการสาคญคอโรงเรยน

เปนบคคลซงมความสามารถในการจดทานตกรรมสญญา และมความสามารถในการเปนคความ

ในคดแพงไดดวยตนเองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 1 (11) อยางไรกด

ความเปนนตบคคลดงกลาวถอเปนบคคลซงถกสมมตขนตามกฎหมาย โรงเรยนไมมสมองและอวยวะ

ทสามารถดาเนนการตาง ๆ ไดดวยตนเองอยางบคคลธรรมดาผมความสามารถ ซงประมวลกฎหมาย

100

แพงและพาณชย มาตรา 70 ไดกาหนดใหนตบคคลตองมผแทนนตบคคลเปนผแสดงออก

ความประสงคของนตบคคล และพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

มาตรา 39 (3) รวมทงระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการบรหารจดการและขอบเขตการปฏบต

หนาทของสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลในสงกดเขตพนทการศกษา พ.ศ. 2546 ขอ 5 ได

กาหนดใหผอานวยการสถานศกษา (ผอานวยการโรงเรยน) เปนผแทนโรงเรยนนตบคคล ในกจการ

ทวไปของโรงเรยนทเกยวกบบคคลภายนอก รวมท งการจดทานตกรรมสญญาในราชการของ

สถานศกษาตามวงเงนงบประมาณทสถานศกษาไดรบตามทไดรบมอบอานาจ ฉะนน ผอานวยการ

โรงเรยนจงเปนบคคลสาคญโดยเปนผแทนโรงเรยนในการแสดงออกความประสงคในการจดทา

นตกรรมสญญาในราชการของโรงเรยนตามขอบเขตอานาจทกฎหมายกาหนดไว โดยตองดาเนนการ

ตามพระราชบญญตวธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 และหลกเกณฑและวธการเกยวกบการจดซอจดจาง

ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 เนองจากโรงเรยนถอเปนสวนราชการ

ตามระเบยบดงกลาว ไมวาจะเปนการดาเนนการเกยวกบพสดโดยใชเงนงบประมาณ0

255 หรอการ

ดาเนนการเกยวกบพสดโดยใชเงนนอกงบประมาณ1

256 กตาม

กรณดงกลาวเหนไดวา เมอผอานวยการโรงเรยนไดแสดงเจตนาจดทานตกรรมสญญา

ในราชการของโรงเรยนภายในขอบแหงอานาจหนาทหรอวตถประสงคดงทไดกาหนดไวใน

กฎหมายแลว ยอมถอเปนการแสดงออกความประสงคของบคคลทกฎหมายสมมตขนตามท

กฎหมายไดใหอานาจไว ผลของนตกรรมทเกดขนสมบรณแลวจงตกแกโรงเรยนโดยตรงทนท2

257

กอใหเกดการเกด การเปลยนแปลง หรอการโอนสทธเรยกรองทางหน กลาวคอ ความผกพน

ทคสญญาจะตองปฏบตการชาระหนใหกนตอไป3

258 รวมทงอยภายในขอบเขตความรบผดของ

หนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหน ในทางตรงขาม หากผอานวยการโรงเรยนจดซอจดจาง

255 ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535. 256 ระเบยบสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน วาดวยการบรหารจดการเกยวกบเงน

รายไดสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลในสงกดเขตพนทการศกษา พ.ศ. 2549 ขอ 10 “วธปฏบตเกยวกบ

การพสด การบญช และวธปฏบตเกยวกบการเงนอนใดทมไดกาหนดไวในระเบยบน ใหถอปฏบตตามกฎหมาย

และระเบยบแบบแผนของทางราชการโดยอนโลม ในกรณทมความจาเปนตองปฏบตนอกเหนอไปจากทกาหนดไว

ในระเบยบน ใหขอทาความตกลงกบกระทรวงการคลง”. 257 อางแลว เชงอรรถท 27, น. 55. 258 อางแลว เชงอรรถท 27, น. 318.

101

โดยไมไดรบอนมตงบประมาณโดยชอบอนเปนการกระทานอกเหนอขอบอานาจทกฎหมายกาหนด

ผศกษาเหนวา ไมถอเปนการกระทาในฐานะผแทนนตบคคลตามทกฎหมายไดใหอานาจไว

นตกรรมสญญาดงกลาวยอมไมผกพนโรงเรยนนตบคคล โรงเรยนจงไมตองรบผด รวมทงไมอย

ภายในขอบเขตความรบผดของหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหน โดยผอานวยการโรงเรยน

ตองรบผดเปนการสวนตว

อยางไรกด แมวาโรงเรยนไมตองรบผดในการกระทาโดยปราศจากอานาจหรอ

นอกเหนอขอบอานาจทกฎหมายกาหนดของผอานวยการโรงเรยนดงกลาวกตาม แตกรณความ

เกยวพนระหวางนตบคคลกบผแทนนตบคคล และระหวางนตบคคลหรอผแทนนตบคคลกบ

บคคลภายนอกนน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 77 ไดกาหนดใหนาบทบญญตวาดวย

ตวแทนมาใชบงคบโดยอนโลม ดงน น ความเกยวพนระหวางโรงเรยนซงเปนนตบคคลกบ

ผอานวยการโรงเรยนซงเปนผแทนของนตบคคล และระหวางโรงเรยนหรอผอานวยการโรงเรยน

กบบคคลภายนอกน น จงต องบ งค บตามบทบญญตว าดวยตวแทนดงกลาวดวย ด งน น

หากผอานวยการโรงเรยนกระทาการโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจทกฎหมาย

กาหนด แตในทางปฏบตของโรงเรยนทาใหบคคลภายนอกมมลเหตอนสมควรจะเชอวาการนนอย

ภายในขอบอานาจของผอานวยการโรงเรยน โรงเรยนกตองรบผดตอบคคลภายนอกผสจรตในการ

กระทาของผอานวยการโรงเรยนดวย4

259 อนเปนการคมครองบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรต

กรณดงกลาว ปรากฏเรองรองเรยนทไดย นตอสานกงานผตรวจการแผนดน 5

260

โดยบรษท พ. จากด รองเรยนวาหนวยงานทเกยวของตางปฏเสธการชาระหนตามคาพพากษาของ

ศาลฎกา ซงขอเทจจรงปรากฏวา นาย จ. ผอ านวยการของโรงเรยน ส. ซงเปนนตบคคลตาม

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 ไดตดตอสงซอ

สนคาโปรแกรมพฒนาระบบบรหารการจดการขอมลโรงเรยนสมบรณแบบ กบ บรษท พ. จากด

และไดมการตดตง รวมทง นาย จ. ไดลงนามในฐานะผอานวยการของโรงเรยน ส. ในชองรบของแลว

แตตอมา นาย จ. เสยชวตลง โดยม นาย ช. ดารงตาแหนงผอานวยการโรงเรยน ส. ตอจาก นาย จ.

ซง นาย ช. เหนวา การจดซอจดจางไมเปนไปตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด

259 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 822. 260 เรองรองเรยนท 1442/2558.

102

พ.ศ. 2535 บรษท พ. จากด สงสนคาไมครบถวน ไมมการอบรมวธการใชอปกรณ และอปกรณ

ระบบคอมพวเตอรเดมยงใชไดไมมความจาเปนตองซอสนคาจาก บรษท พ. จากด ดงนน โรงเรยน ส.

จงไมชาระคาสนคาใหแกบรษท พ. จากด บรษท พ. จากด จงเปนโจทกฟองคดโรงเรยน ส. ขอให

ชาระหนคาสนคาดงกลาว ศาลชนตนไดวนจฉยแลวเหนวา กจการท นาย จ. กระทาไปมสภาพ

เหมอนตวการตวแทน และถอวา นาย จ. ผอานวยการของโรงเรยน ส. กระทาในฐานะตวแทนของ

โรงเรยน ส. ซงเปนตวการ โรงเรยน ส. จงตองรบผดในกจการท นาย จ. ทาไวกบบรษท พ. จากด

คดขนสศาลอทธรณ ศาลอทธรณไดวนจฉยแลวเหนวา การจดซอและจดจางตดตง

สนคาทพพาทดงกลาวยงไมไดรบอนมตเงนงบประมาณโดยชอบ อนเปนการกระทานอกเหนอขอบ

อานาจทมอยตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 39 (3)

และเปนการกอหนผกพนฝาฝนตอพระราชบญญตวธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 มาตรา 23 ซง

บรษท พ. จากด เปนผผลตและจาหนายเกยวกบสนคาพพาทเพอใชในงานใด ๆ แกหนวยงานรฐบาล

ยอมมความรและเขาใจเกยวกบระเบยบการจดซอจดจางตามระเบยบของทางราชการ จงถอไดวา

ไดรเทาถงการกอหนผกพนของนาย จ. ทกระทาไปโดยฝาฝนตอพระราชบญญตวธการงบประมาณ

ดงกลาวนน ซง บรษท พ. จากด จะตองรวมรบผดกบ นาย จ. สาหรบจานวนเงนในการจดซอจดจาง

สนคาพพาททโรงเรยน ส. มความผกพนจะตองจายเพราะการกระทาโดยมชอบของ นาย จ. ตาม

พระราชบญญตวธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 มาตรา 266

261 เมอ บรษท พ. จากด มสวนรวมรบผดตอ

โรงเรยน ส. เชนน จงไมมอานาจฟองบงคบใหโรงเรยน ส. ชาระคาสนคาและคาจางตดตงสนคา

พพาท แตไมตดสทธทจะฟองเรยกสนคาพพาทคน

261 พระราชบญญตวธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 มาตรา 26 วรรคแรก และวรรคสอง “ขาราชการ

หรอลกจางผใดของสวนราชการ กระทาการกอหนผกพนหรอจายเงน หรอโดยรอยแลว ยนยอมอนญาตให

กระทาการดงกลาวน นโดยฝาฝนพระราชบญญตน หรอระเบยบหรอขอบงคบทไดออกตามความใน

พระราชบญญตน นอกจากความรบผดทางอาญาซงอาจไดรบตามกฎหมายอนแลว ผกระทาหรอผยนยอมอนญาต

ใหกระทาดงกลาว จะตองรบผดชดใชจานวนเงนทสวนราชการไดจายไปหรอตองผกพนจะตองจาย ตลอดจนคา

สนไหมทดแทนใด ๆ ใหแกสวนราชการนน

บคคลภายนอกผไดรบประโยชนจากการกระทาทเปนการฝาฝนพระราชบญญตน หรอระเบยบหรอ

ขอบงคบทไดออกตามความในพระราชบญญตนดงกลาวในวรรคกอน จะตองรวมรบผดกบผกระทาการฝาฝน

ตามความในวรรคกอนเชนกน เวนแตจะแสดงไดวาตนไดกระทาไปโดยสจรต ไมรเทาถงการฝาฝนพระราชบญญต

หรอระเบยบหรอขอบงคบดงกลาว”

103

ตอมาคดขนสศาลฎกา ศาลฎกาไดวนจฉยแลวเหนวา แม นาย จ. ไมไดปฏบตตาม

ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 แสดงวาการจดซอและจดจางสนคาทไมไดรบ

อนมตเงนงบประมาณโดยชอบอนเปนการกระทานอกเหนอขอบอานาจท นาย จ. มอยตามพระราชบญญต

ระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 39 (3) และเปนการกอหนผกพน

ฝาฝนตอพระราชบญญตวธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 มาตรา 23 กตาม กเปนเรองผดระเบยบ

ภายในวงราชการของโรงเรยน ส. ซง นาย จ. ตองรบผดชอบตอโรงเรยน ส. แต นาย จ. เสยชวตแลว

และบคลากรของโรงเรยน ส. ทเกยวของตางยอมรบสนคาทพพาทและมการใชงานสนคาดงกลาว

ตลอดมา จงถอวาโรงเรยน ส. ไดใหสตยาบนแกการจดซอจดจางของนาย จ. ทกระทานอกเหนอ

ขอบอานาจและฝาฝนระเบยบของทางราชการโดยปรยาย โรงเรยน ส. จงตองรบผดชาระคาสนคา

แกบรษท พ. จากด7

262

ในการแกไขปญหาเรองรองเรยนดงกลาว สานกงานผตรวจการแผนดนไดดาเนนการ

สบสวนสอบสวนขอเทจจรง รวมทงประชมพจารณาแกไขปญหาเรองรองเรยนดงกลาวรวมกบ

หนวยงานทเกยวของ 2 ครง ซงปญหาเกยวกบการทผอานวยการโรงเรยนคนเดมไดทาการจดซอจดจาง

สนคาพพาทโดยยงไมไดรบอนมตเงนงบประมาณโดยชอบอนเปนการฝาฝนตอกฎหมาย

และระเบยบของทางราชการทเกยวของน ผแทนสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

ไดใหขอมลตอทประชมวา ผอานวยการโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาแหงอนกมพฤตกรรม

จดซอจดจางสนคาและบรการโดยยงไมไดรบอนมตเงนงบประมาณ แลวตอมาเมอไดรบ

งบประมาณในสวนทเกยวของจงนาเงนมาชาระคาสนคาและบรการโดยการโยกยายงบประมาณ

ดวยตนเอง แตกรณเรองรองเรยนนผอานวยการซงทาการจดซอจดจางโดยยงไมไดรบอนมต

เงนงบประมาณนเสยชวตไปแลว และผอานวยการทเขามารบตาแหนงแทนไมยอมรบการจดซอจดจาง

ทผดระเบยบดงกลาว

ผศกษาเหนวา ในกรณทบคคลภายนอกไมสจรต กลาวคอ มสวนรเหนการกระทาโดย

ปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจของผอานวยการโรงเรยน ยอมไมมอานาจฟองโรงเรยน

ใหรบผดตามสญญาทไดกระทาขน แตในสวนความรบผดของผอานวยการโรงเรยนซงเปนผแทน

โรงเรยนนตบคคลทไดกระทาโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจนน กฎหมายและ

262 คาพพากษาศาลฎกาท 1577/2556.

104

ระเบยบของทางราชการทเกยวของยงไมรดกมเพยงพอในการควบคมใหผอานวยการโรงเรยน

กระทาการจดซอจดจางดวยความสจรต เนองจากไมไดกาหนดแบบของการใหสตยาบนไว มเพยง

การกาหนดแบบของการแตงตงตวแทนเทานน จงมลกษณะเปนการเปดชองใหผอานวยการโรงเรยน

ใชอานาจของความเปนผแทนโรงเรยนในการใหสตยาบนแกการกระทาโดยปราศจากอานาจหรอ

นอกเหนอขอบอานาจหรอฝาฝนระเบยบของทางราชการของตนเองดวยการแสดงเจตนาใหสตยาบน

โดยชดแจงหรอปรยายไดทกกรณและพนความรบผดจากการกระทาโดยปราศจากอานาจหรอ

นอกเหนอขอบอานาจหรอฝาฝนระเบยบของทางราชการของตน เวนแตกรณทเปนโมฆะเทานน8

263

แมการทศาลฎกาวนจฉยวาบคลากรของโรงเรยน ส. ตางยอมรบสนคาและมการใชสนคาดงกลาวนน

กไมอาจพสจนไดวาถอเปนความสมครใจของบคลากรเหลานน เนองจากบคลากรของโรงเรยน ส.

ตางอยใตบงคบบญชาของผอานวยการโรงเรยนซงไดรบมอบสนคามาใหใชงานแลว เมอมการ

ใหสตยาบนแลวนตกรรมสญญาดงกลาวยอมผกพนโรงเรยนตวการทนท ผอานวยการคนใหมซงเขามา

รบตาแหนงแทนยอมตองมหนาทเปนผแทนโรงเรยนในการชาระหนนนโดยไมสามารถบอกลางไดอก

และอยภายในขอบเขตความรบผดของหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหนตองชาระหนดงกลาว

โดยไมเปนธรรม

เมอพจารณาเปรยบเทยบกบหลกกฎหมายเยอรมนและกฎหมายองกฤษแลว เหนไดวา

ประมวลกฎหมายแพงเยอรมน มาตรา 177 และหลกกฎหมายตวแทนองกฤษกาหนดให กรณ

ตวแทนเขาทาสญญาในนามของตวการโดยไมไดรบมอบอานาจใหเปนตวแทนนน ตวแทนตองรบผด

ในการกระทาของตนเองตอบคคลภายนอกเปนสวนตว แตตวการอาจใหสตยาบนแกการกระทาของ

ตวแทนซงไมไดรบมอบอานาจนนได โดยเมอตวการไดใหสตยาบนแกการกระทาทไมไดรบมอบ

อานาจของตวแทนดงกลาวแลว ตวแทนยอมหลดพนจากความรบผด เชนเดยวกบประมวลกฎหมาย

แพงและพาณชย มาตรา 823 ซงไดกาหนดใหตวแทนตองรบผดตอบคคลภายนอกโดยลาพงตนเอง

หากวาตวการไมใหสตยาบน

ในสวนของการกระทาทอาจใหสตยาบนไดน น หลกกฎหมายตวแทนองกฤษได

กาหนดไมใหตวการใหสตยาบนแกกจการซงเปนโมฆะ ดงเชนในคด Ashbury Carriage Co. V.

Riche (1875) L.R. 7 H.L. 653. 44 L.J. Ex.185 , 33 L.T. 450, H.L. ซ ง ศ า ล ไ ด ตด ส น ว า ก ร ณ

263 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 172.

105

กรรมการบรษททาสญญาซงนอกเหนอขอบเขตทกาหนดไวในหนงสอบรคณหสนธนน บรษทไมอาจ

ใหสตยาบนได แมวาผถอหนทงหมดจะเหนชอบกตามเนองจากเปนโมฆะบรษทไมตองรบผด

(Ultra Vires)9

264 เชนเดยวกบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 172 ทกาหนดวา โมฆะกรรม

นนไมอาจใหสตยาบนแกกนได

นอกจากน ในกฎหมายองกฤษการใหสตยาบนแกการกระทาซงไมไดรบมอบอานาจ

ของตวแทนอาจเปนการใหสตยาบนโดยชดแจงหรอโดยปรยายกได ซงอาจเปนการใหสตยาบนดวย

วาจา หรอโดยการกระทา หรอการงดเวนการกระทาของตวการทเขารบเอากจการทตวแทนทาไป

เปนของตนกได10

265 เชน ในคด OPM Property Sevices Ltd. V Venner (2003) EWHC 427 (Ch). ท

ศาลไดตดสนวา หลงจากทผขายทราบวาตวแทนไดขายบานของผขายซงขายไมออกเปนเวลานาน

ไดแลว ผขายไดนาแชมเปญไปฉลองทสานกงานของตวแทน ถอไดวาผขายไดใหสตยาบนแกการ

ทาสญญาซอขายนนแลว11

266 ในขณะทการใหสตยาบนแกการกระทาของตวแทนตามหลกกฎหมาย

ไทยไดนาหลกการใหสตยาบนแกโมฆยะกรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 180

มาใช ซงไดกาหนดใหอาจใหสตยาบนโดยชดแจงหรอโดยปรยายเชนเดยวกน

ดงนน กรณทศาลฎกาไดวนจฉยวาบคลากรของโรงเรยน ส. ทเกยวของตางยอมรบ

สนคาทพพาทและมการใชงานสนคาดงกลาวตลอดมาจงถอวาโรงเรยน ส. ไดใหสตยาบนแกการ

จดซอจดจางของ นาย จ. ทกระทานอกเหนอขอบอานาจและฝาฝนระเบยบของทางราชการโดย

ปรยายนน จงไมเปนการขดหรอแยงกบหลกกฎหมายเกยวกบการใหสตยาบน เนองจากการทา

สญญาจดซอจดจางสนคาของผอานวยการโรงเรยนมวตถประสงคในการจดการศกษาของโรงเรยน

ไมเปนโมฆะ

การใหสตยาบนตองกระทาตามแบบหรอไมนน สญญาตวแทนของกฎหมายเยอรมนไมม

แบบแหงสญญา รวมทงไมมแบบของการใหสตยาบน12

267 เชนเดยวกบกฎหมายองกฤษซงไมได

264 Bowstead .W., supra note 233, p. 36. 265 Richard stone, Law of Agency, London : Cavendish Publishing Limited. (1996) p. 30-31.

อางถงใน ไผทชต เอกจรยากร, อางแลว เชงอรรถท 137, น. 93. 266 อางแลว เชงอรรถท 236, น. 56. 267 The German Civil Code Section 182 Approval (2) The approval is not required to have the

form provided for the legal transaction.

106

กาหนดแบบการเกดขนของสญญาตวแทนและแบบของการใหสตยาบน ซงมความแตกตางกบ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 798 ทกาหนดแบบของการตงตวแทนไวโดยการตง

ตวแทนเพอกจการอนทาเปนหนงสอการตงตวแทนกตองทาเปนหนงสอดวย และการตงตวแทน

เพอกจการอนตองมหลกฐานเปนหนงสอการตงตวแทนกตองมหลกฐานเปนหนงสอ แตในเรอง

แบบของการใหสตยาบนนนหลกกฎหมายไทยกไมไดกาหนดแบบของการใหสตยาบนไวเชนกน

แมวาจะมการกาหนดแบบการตงตวแทนไวรวมทงมการบงคบใหผแสดงเจตนาทานตกรรมบาง

ประเภทตองปฏบตตามพธการทกาหนดไว มฉะนนเปนโมฆะ และนตกรรมบางประเภทตองม

หลกฐานเปนหนงสอ มฉะนนหามฟองรองคดกตาม

อยางไรกด แมวาหลกกฎหมายองกฤษ ตวแทนอาจไดรบการแตงตงดวยวาจาหรอลาย

ลกษณอกษรไดโดยไมมแบบของการตงตวแทน แตในสญญาทเรยกวา Contract under seal หรอ

Deed หรอ specialty contract ทสญญาตองทาเปนลายลกษณอกษรลงชอคสญญา ประทบตรา และ

สงมอบนน การมอบอานาจจะตองกระทาภายใตการประทบตรา (Under seal) ทเรยกวา ใบมอบ

อานาจ (Power of attorney) ดวย ใบมอบอานาจนอยภายใต Powers of Attorneey Act 1971268 กรณน

คด Hunter V. Parker, (1840) 7 M. & W. 322.269 และคด Oxford V. Crow, (1893) 3 Ch. 535, 69 L.

T. 228, 42 W. R. 200.270 ศาลไดวางหลกวา ถาการกระทาทตวแทนไดกระทานนถามการทาเปนตราสาร

(Deed) การใหสตยาบนตองทาเปนตราสารดวยจงจะมผลเปนการใหสตยาบน ผศกษาจงเหนวา

หลกกฎหมายองกฤษถอเปนกรณทมการกาหนดแบบของการใหสตยาบนโดยตองกระทาใน

ลกษณะเดยวกบแบบการเกดขนของสญญาตวแทน เพยงแตในกฎหมายองกฤษนนมการกาหนด

แบบการเกดขนของสญญาตวแทนไวเพยงกรณเดยวคอกรณทเปนสญญาอนมลกษณะเปนตราสาร

ดงกลาว

กรณดงกลาว หากคดมการวนจฉยตามหลกกฎหมายแบบการใหสตยาบนของกฎหมาย

องกฤษซงการใหสตยาบนตองกระทาในลกษณะเดยวกบแบบการเกดขนของสญญาตวแทนแลว

การทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 77 ไดกาหนดใหนาบทบญญตวาดวยตวแทนมาใช

268 Clive M, Schimtthoff, David A.G. Sarre, Charlesworth’s Mercantile law, fourtheenth edition,

London : EL/BS, 1986 p. 228. อางถงใน ไผทชต เอกจรยากร, อางแลว เชงอรรถท 137, น. 99. 269 อางแลว เชงอรรถท 245, น. 95. 270 Bowstead .W., supra note 233, p 44.

107

บงคบโดยอนโลม ซงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 798 ไดกาหนดใหกจการทกฎหมาย

บงคบใหตองทาเปนหนงสอ การตงตวแทนเพอกจการอนนนกตองทาเปนหนงสอดวย ดงนน การ

จดซอจดจางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ในกรณทตองทาเปน

หนงสอสญญานน การตงตวแทนเพอดาเนนการดงกลาวกตองทาเปนหนงสอ และการใหสตยาบน

แกการจดซอจดจางโดยไมไดปฏบตตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535

แสดงวาการจดซอจดจางสนคาทไมไดรบอนมตเงนงบประมาณโดยชอบอนเปนการกระทา

นอกเหนอขอบอานาจตามทศาลฎกาไดวนจฉยไวดงกลาวกตองทาเปนหนงสอเชนกน จงจะมผล

เปนการใหสตยาบน การใหสตยาบนของโรงเรยน ส. ซงไมไดกระทาในลกษณะเดยวกบแบบของ

การแตงตงตวแทน กลาวคอ ไมไดทาเปนหนงสอ ยอมไมถอเปนแบบการใหสตยาบนทถกตอง

จงไมมผลเปนการใหสตยาบน นาย จ. ตองรบผดสวนตวโดยผลของกฎหมาย โดยไมตองมปญหา

การโตเถยงเรองการใหสตยาบน เนองจากหากเปนการใหสตยาบนตามแบบทกาหนดไว ยอมถอเปน

การผกพนโรงเรยนโดยชอบธรรม

กลาวโดยสรปคอ ผอานวยการโรงเรยนเปนผแทนโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา

ในกจการทวไปของโรงเรยนทเกยวกบบคคลภายนอก รวมทงการจดทานตกรรมสญญาในราชการ

ของโรงเรยนตามวงเงนงบประมาณทโรงเรยนไดรบตามทไดรบมอบอานาจ โดยตองดาเนนการ

ตามหลกเกณฑและวธการเกยวกบการจดซอจดจางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวย

การพสด พ.ศ. 2535 ซงการจดทานตกรรมสญญาของผอานวยการโรงเรยนยอมผกพนโรงเรยน

นตบคคล รวมทงอยภายในขอบเขตความรบผดของหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหนตองชาระหน

ดงกลาว โดยโรงเรยนไมตองรบผดในการกระทาทปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจ

ทกฎหมายกาหนดของผอานวยการโรงเรยน แตเนองจากกฎหมายกาหนดใหนาบทบญญตวาดวย

ตวแทนมาใชบงคบกบกรณความเกยวพนระหวางนตบคคลกบผแทนนตบคคล และระหวางนตบคคล

หรอผแทนนตบคคลกบบคคลภายนอกโดยอนโลม ผอานวยการโรงเรยนจงสามารถใชอานาจของ

ความเปนผแทนโรงเรยนใหสตยาบนแกการจดซอจดจางโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบ

อานาจทกฎหมายกาหนดของตนเองได อนมลกษณะเปนการเปดชองใหผอานวยการโรงเรยน

ปฏบตหนาทโดยไมสจรต และโรงเรยนในฐานะตวการรวมทงหนวยงานของรฐทมหนาทชาระหน

108

ดงกลาวจาตองรบผดชอบหนทผอ านวยการโรงเรยนกอใหเกดขนโดยปราศจากอานาจหรอ

นอกเหนอขอบอานาจทกฎหมายกาหนดโดยไมเปนธรรม

ผศกษาเหนวา ประเทศไทยควรนาหลกกฎหมายองกฤษเกยวกบแบบของการให

สตยาบนซงตองกระทาในลกษณะเดยวกบแบบการเกดขนของสญญาตวแทนมาปรบใชโดยการเพม

บทบญญตในพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวน

ทองถน พ.ศ. 2542 หรอออกระเบยบวาดวยหลกเกณฑการดาเนนคดกรณถายโอนภารกจโรงเรยน

ในสงกดเขตพนทการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน โดยกาหนดใหองคกรปกครอง

สวนทองถนผรบโอนมหนาทรบผดชอบดาเนนคดและชาระหนทถกกอใหเกดขนโดยชอบดวย

กฎหมายซงรวมถงการจดซอจดจางโดยชอบดวยระเบยบของทางราชการเทาน น ซงในกรณท

ผอานวยการโรงเรยนจดซอจดจางโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจทกฎหมายกาหนด

ยอมไมสามารถใหสตยาบนแกการกระทาของตนเองได มฉะนนถอเปนการกระทาทไมชอบดวย

ระเบยบของทางราชการ การใหสตยาบนโดยชอบดวยระเบยบกฎหมายของทางราชการตองกระทา

ในลกษณะเดยวกบแบบของการเกดขนของสญญาตวแทน กลาวคอ หากการแตงตงตวแทนให

เขาทาสญญาในเรองทกฎหมายกาหนดใหตองจดทาเปนลายลกษณอกษร การใหสตยาบนกตองทา

เปนลายลกษณอกษรดวย หรอกาหนดใหการสตยาบนตองกระทาโดยผบงคบบญชาเหนอขนไป

ชนหนงอนเปนไปตามหลกการตรวจสอบจากผบงคบบญชา เพอความเปนธรรมแกผทเกยวของ

โดยเฉพาะกรณทตวการเปนนตบคคล

4.2 ปญหาหนวยงานของรฐทมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาล

เมอโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาไดจดทานตกรรมสญญาในราชการของ

สถานศกษาตามวงเงนงบประมาณทสถานศกษาไดรบตามทไดรบมอบอานาจโดยดาเนนการตาม

หลกเกณฑและวธการเกยวกบการจดซอจดจางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด

พ.ศ. 2535 หรอมการใหสตยาบนแกการจดซอจดจางโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบ

อานาจทกฎหมายกาหนดแลว นตกรรมสญญายอมผกพนโรงเรยนรวมทงหนวยงานของรฐทม

หนาทชาระหนดงกลาวจาตองรบผดชอบหนทเกดขน หากโรงเรยนผดนดชาระหนหรอไมปฏบต

ตามขอสญญา คสญญายอมชอบทจะใชสทธฟองรองโรงเรยนเปนจาเลยตอศาล เพอขอใหศาล

109

พพากษาใหโรงเรยนชาระหนไดโดยตรง โดยไมจาตองฟองหนวยงานตนสงกดดวยเนองจาก

โรงเรยนมความสามารถในการเปนคความในคดแพงไดดวยตนเองตามประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความแพง มาตรา 1 (11) อยางไรกด โดยเหตทพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ไดกาหนดใหเทศบาล เมองพทยา

องคการบรหารสวนตาบล องคการบรหารสวนจงหวด กรงเทพมหานคร และองคกรปกครอง

สวนทองถนอนทมกฎหมายกาหนดใหเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษไมเตมพนท

จงหวด มอานาจและหนาทในการจดระบบบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนในทองถน

ของตน และตอมาไดมการกาหนดแผนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนเปนผลให

มการถายโอนภารกจดานการศกษาหรอโรงเรยนไปยงองคกรปกครองสวนทองถนโดยไมม

บทบญญตเกยวกบสถานะความเปนนตบคคลของโรงเรยนทมการถายโอนภารกจ ดงนน เมอมการ

ถายโอนภารกจโรงเรยนจากสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยงองคกรปกครอง

สวนทองถนจงสงผลใหสถานะความเปนนตบคคลของโรงเรยนสนสดลงไปเปนหนวยงานใน

สงกดองคกรปกครองสวนทองถนโดยปรยาย และโรงเรยนไมสามารถดาเนนคดแพงในฐานะ

คความไดดวยตนเองอกตอไป โดยตองมหนวยงานนตบคคลเขามาดาเนนการทางคดแทน และหาก

หนวยงานดงกลาวไดเขามาเปนคความแทนแลว ศาลกสามารถมคาพพากษาใหหนวยงานนนชาระหน

ตอไปไดตามนยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145 ทกาหนดใหคาพพากษาของ

ศาลผกพนเฉพาะคความในคดเทานน

กรณปรากฎอทาหรณตามขอเทจจรงทไดยนเรองรองเรยนตอสานกงานผตรวจการ

แผนดนตามเรองรองเรยนท 1442/2558 ทไดกลาวมาแลว ซงกรณดงกลาวเหนไดวา เมอศาลไดม

คาพพากษาใหโรงเรยน ส. ชาระหนใหแก บรษท พ. จากด แลว โรงเรยน ส. ยอมเปนลกหนตาม

คาพพากษาทตองรบผดชาระหนตามคาพพากษาของศาลดงกลาว บรษท พ. จากด มสทธเรยกให

โรงเรยน ส. ชาระหนไดโดยตรงโดยไมจาตองเรยกรองกบหนวยงานตนสงกดของโรงเรยน ส.

การทโรงเรยน ส. มกระบวนการเบกเงนงบประมาณอยางไรเปนเรองของโรงเรยน ส. เอง เนองจาก

โรงเรยน ส. เปนคความในคดโดยตรง ขอเทจจรงปรากฏวา ในขณะทคดอยในหวงระยะเวลา

อทธรณ สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไดถายโอนภารกจโรงเรยน ส. ไปยงองคกร

ปกครองสวนทองถน โดยมการจดทาบนทกการถายโอนสถานศกษาขนพนฐานรวมทงสงมอบ

110

ทรพยสนและคดความดงกลาวใหแกองคกรปกครองสวนทองถนตามกฎหมาย เปนผลใหโรงเรยน ส.

สนสถานะความเปนนตบคคลลงโดยปรยาย แตปรากฏวาโรงเรยน ส. ยงคงดาเนนคดตอไปโดยไมม

หนวยงานของรฐใดเขามาดาเนนคดแทน ซงเมอศาลมคาพพากษาใหโรงเรยน ส. ชาระหน จงเกด

ขอโตแยงวาหนวยงานของรฐใดมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาลดงกลาว กรณนผศกษา

เหนวา เมอหนวยงานของรฐเปนหนแลวยอมตองมการชาระหน ฉะน น แมโรงเรยน ส. ยงคง

ดาเนนคดตอไปทงทไมอาจอยในฐานะคความไดแลว การพจารณาวาหนวยงานของรฐใดมหนาท

ชาระหนดงกลาว จงควรเปนหนวยงานของรฐซงมหนาทตองเขามาดาเนนคดแทนในกรณท

โรงเรยน ส. สนสภาพนตบคคล

หลกเกณฑ เกยวกบการดาเนนคดท มความเกยวเนองจากการถายโอนภารกจน

คณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ไดออกประกาศ เรอง

หลกเกณฑและขนตอนการดาเนนการและการดาเนนคดตามภารกจทสวนราชการถายโอนใหแก

องคกรปกครองสวนทองถนในระยะเรมแรก ซงขอ 3 แหงประกาศฉบบดงกลาวไดกาหนดให

สวนราชการหรอหนวยงานของรฐทตกเปนจาเลยในคดแพงตามภารกจหรอกจการทถายโอน

กอนวนทมการถายโอน เปนคความในคดนนตอไปจนกวาคดจะแลวเสรจ แตหากการถายโอน

ภารกจหรอกจการนนเปนเหตใหสวนราชการหรอหนวยงานของรฐดงกลาวยบเลกไป ใหกระทรวง

เจาสงกดของสวนราชการหรอหนวยงานของรฐนนเขารบมรดกความแทน ซงเรองรองเรยน

ท 1442/2558 ของสานกงานผตรวจการแผนดนปรากฏขอเทจจรงวา สานกนายกรฐมนตรโดย

สานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน และผแทน

กรมสงเสรมการปกครองทองถนไดใหขอมลไวในทประชมพจารณาแกไขปญหาเรองรองเรยนของ

สานกงานผตรวจการแผนดน รวมท งคณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมายทเกยวกบการกระจาย

อานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนเคยมความเหนสอดคลองกนวา กรณโรงเรยนสนสถานะ

ความเปนนตบคคลเนองจากมการถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถนนนไมถอเปน

กรณยบเลก และเคยมการเสนอเรองตอคณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมายทเกยวกบการกระจาย

อานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนเพอพจารณาวาหนวยงานใดมหนาทชาระหนดงกลาว ซง

คณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมายทเกยวกบการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

ไดมความเหนวา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานเปนหนวยงานทมหนาทตองชาระหน

111

ตามนยประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เรอง หลกเกณฑ

และขนตอนการดาเนนการและการดาเนนคดตามภารกจทสวนราชการถายโอนใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถนในระยะเรมแรก ขอ 3 ดงกลาว โดยไมมการแสดงเหตผลทางกฎหมายทชดเจน

ผศกษาเหนวา กรณดงกลาวเปนการมความเหนโดยพจารณาตามถอยคาทปรากฏใน

ประกาศฉบบดงกลาว เนองจากหากเปนการกลาวถงองคกรปกครองสวนทองถนประกาศฉบบ

ดงกลาวจะใชถอยคาวาองคกรปกครองสวนทองถนโดยตรง ไมใชคาวาสวนราชการหรอหนวยงาน

ของรฐ ซงผศกษาเหนวา บทบญญตของขอ 3 แหงประกาศฉบบดงกลาวไมสามารถนามาใชบงคบ

กบกรณทโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เปน

คความในคดขณะทมการถายโอนภารกจโรงเรยนไดในทางปฏบต เนองจากการถายโอนภารกจของ

โรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เปนกรณทม

ลกษณะแตกตางไปจากการถายโอนภารกจในกรณอน โดยเหตทโรงเรยนทถกถายโอนไปนนเปน

หนวยงานทมสถานะเปนนตบคคลในตนเอง และมความสามารถในการกอหนของตนเอง ไมใชหน

ของหนวยงานตนสงกด และเมอไมมบทบญญตของกฎหมายใดกาหนดใหหนวยงานทเกยวของ

ตองปฏบตตามความเหนของคณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมายทเกยวกบการกระจายอานาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน หรอรบรองใหคาวนจฉยของคณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมาย

ทเกยวกบการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนถอเปนทสด ประกอบกบมลกษณะ

เปนการขดหรอแยงกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145 เนองจากสานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไมใชจาเลยในคดแพงดงกลาว สานกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐานจงยงคงปฏเสธการชาระหนตลอดมา สงผลใหเกดความเสยหายแกทางราชการ

ทตองถกคานวณดอกเบยสาหรบหนตามคาพพากษาตลอดระยะเวลาทยงชาระหนไมครบถวน

กรณหนวยงานของรฐใดควรเปนหนวยงานซงมหนาทตองเขามาดาเนนคดแทนในกรณ

ทโรงเรยน ส. สนสภาพนตบคคลนน ผศกษาไดทาการศกษาเกยวกบหนวยงานทมหนาทจดการ

ทรพยสนและหนสนกรณทมการถายโอนภารกจของนตบคคล โดยการศกษาเทยบเคยงกบการถายโอน

ภารกจของรฐในกรณอน ๆ และกรณการควบรวมกจการของบรษทจากดและบรษทมหาชนจากด

เนองจากมลกษณะเปนการโอนภารกจจากนตบคคลหนงซงสนสถานะความเปนนตบคคลไปเปน

112

สวนหนงของอกนตบคคลหนงเชนเดยวกบการถายโอนภารกจของโรงเรยนตามททาการวเคราะห

แกไขในวทยานพนธฉบบน ซงจากการศกษาปรากฏรายละเอยดดงน

จากการศกษารายละเอยดแผนปฏบตการกาหนดขนตอนการกระจายอานาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน ภารกจทถายโอนแลว16

271 พบวา มหนวยงานทภารกจทถายโอนภารกจ

ไปยงองคกรปกครองสวนทองถนจานวนมาก เชน กรมทางหลวงชนบท และกรมขนสงทางน า

และพาณชยนาว สงกดกระทรวงคมนาคม กรมชลประทาน กรมสงเสรมสหกรณ กรมประมง

กรมพฒนาทดน กรมสงเสรมการเกษตร และกรมปศสตว สงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ

กรมการปกครอง กรมโยธาธการและผงเมอง กรมการพฒนาชมชน กรมปองกนและบรรเทา

สาธารณภย และกรมทดน สงกดกระทรวงมหาดไทย กรมทรพยากรน า กรมทรพยากรน าบาดาล

สานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม และกรมควบคมมลพษ สงกดกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรมอนามย สงกดกระทรวงสาธารณสข กรมพฒนาฝมอ

แรงงาน และสานกงานปลดกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม สงกดกระทรวงแรงงาน

กรมสงเสรมอตสาหกรรม และกรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร สงกดกระทรวง

อตสาหกรรม กรมพฒนาสงคมและสวสดการ และสานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก

เยาวชน ผดอยโอกาสคนพการและผสงอาย สงกดกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

การกฬาแหงประเทศไทย และสานกงานพฒนาการกฬาและนนทนาการ สงกดกระทรวงการทองเทยว

และกฬา และกรมการศาสนา สงกดกระทรวงวฒนธรรม เปนตน ซงภารกจทมการถายโอนใหแก

องคกรปกครองสวนทองถนกรณอนลวนเปนการถายโอนภารกจบางสวนของหนวยงานของรฐซงม

สถานะเปนนตบคคลไปยงองคกรปกครองสวนทองถน โดยภารกจทมการถายโอนนนไมไดมฐานะ

เปนนตบคคลซงมทรพยสนและหนสนของตนเองแยกจากหนวยงานของรฐผโอน แตกตางจากการ

ถายโอนภารกจโรงเรยน โดยหากเปนการโอนภารกจหนวยงานของรฐทเปนนตบคคลจะมการตรา

เปนกฎหมาย และกฎหมายหลายฉบบกไดกาหนดใหหนวยงานของรฐผรบโอนเปนผรบผดชอบ

ทรพยสนและหนสนของหนวยงานของรฐผโอนตอไป

กรณการควบรวมกจการบรษทจากด และบรษทมหาชนจากด ตามกฎหมายของไทยม

บทบญญตอยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และพระราชบญญตมหาชนจากด พ.ศ. 2535 คอ

271 อางแลว เชงอรรถท 152

113

การทบรษทตงแตสองบรษทขนไป ซงอาจเปนบรษทจากดดวยกน บรษทมหาชนจากดดวยกน หรอ

ระหวางบรษทจากดกบบรษทมหาชน เขาควบกน ซงกรณดงกลาวกอใหเกดผลทางกฎหมายคอ

บรษทเดมทมาควบเขากนสนสถานะความเปนนตบคคลและทาใหเกดบรษทใหมขนมาแทนท และ

บรษทใหมทเกดขนนยอมไดไปซงสทธ หนาท ทรพยสนและความรบผดชอบของบรษทเดม

ตามนยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1243 และพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด

พ.ศ. 2535 มาตรา 153 ทไดบญญตไวโดยชดแจง ซงกรณหนาทและความรบผดนหมายรวมถงกรณท

บรษทเดมมหนาทความรบผดตอบคคลอนโดยการกระทาการหรองดเวนกระทาการอยางใดอยางหนง

เมอควบบรษทแลวบรษทใหมทเกดขนยอมมหนาทความรบผดตอบคคลอนโดยการกระทาการหรอ

งดเวนกระทาการดงกลาวแทนบรษทเดม ไมวาจะเปนกรณความรบผดทเกดจากมลละเมด ความรบผด

ทมมลจากบทบญญตแหงกฎหมาย หรอความรบผดทเกดจากมลสญญา เชน การชดใชคาเสยหาย

อนเกดแตการผดสญญาของบรษทเดมดวย

การควบรวมกจการตามหลกกฎหมายเวยดนามปรากฏอยในกฎหมายวาดวยวสาหกจ

ค.ศ. 2005 (Enterprise Law 2005) ซงไดแบงการควบรวมกจการเปน 2 รปแบบ คอ รปแบบการควบ

กจการ (consolidation) หมายถง บรษทตงแตสองบรษทขนไป ซงประกอบกจการชนดเดยวกน

(เรยกวาบรษททมาควบกน) สามารถควบรวมกนเพอตงเปนบรษทใหมขนมาได (เรยกวาบรษทใหม

ทเกดจากการควบรวมกจการ) โดยวธการโอนทรพยสน สทธ ความรบผด และสทธประโยชนตาง ๆ

ใหแกบรษททตงขนมาใหม เปนผลใหบรษทเดมทควบกนนนสนสถานะความเปนนตบคคล

แลวเกดบรษทนตบคคลใหมขนมา17

272 อกรปแบบหนง คอ การรวมกจการ (merger) ซงหมายถง

บรษทตงแตหนงบรษทขนไปทมลกษณะเหมอนกน (เรยกวาบรษทผโอน) สามารถรวมกจการกบ

อกบรษทหนง (เรยกวาบรษทผรบโอน) โดยวธการโอนทรพยสน สทธ ความรบผด และสทธ

ประโยชนตาง ๆ ใหแกบรษทผรบโอน เปนผลใหบรษทผโอนสนสถานะความเปนนตบคคล

สวนบรษทผรบโอนยงคงอย18

273 ซงการควบรวมกจการของสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม ทงรปแบบ

การควบกจการ (consolidation) และการรวมกจการ (merger) น กอใหเกดผลทางกฎหมายโดย

272 อางแลว เชงอรรถท 201 273 อางแลว เชงอรรถท 202

114

บรษทใหมตองรบไปทงสทธ หนาท ผลประโยชน รวมทงทรพยสน และหนสนของบรษทเดม

ทงหมด

การควบรวมกจการตามหลกกฎหมายอนเดย มบทบญญตอยในพระราชบญญตภาษเงนได

หมายถง การรวมกนของบรษทตงแตหนงบรษทขนไปเขากบอกบรษทหนง หรอการรวมกจการ

ของบรษทตงแตสองบรษทขนไปเปนหนงบรษท (บรษทซงเขามาควบรวม เรยกวา Amalgamating

Company or companies สวนบรษททคงอยภายหลงจากการควบกจการหรอบรษททเกดขนใหม

ภายหลงเสรจสนการควบกจการ เรยกวา Amalgamated Company โดยทรพยสนและหนสนทงหมด

ของบรษททเขาควบกจการจะกลายเปนทรพยสนและหนสนของบรษททคงอยหรอบรษททเกดขนใหม

ภายหลงเสรจสนการควบกจการโดยผลของการควบกจการนนตามนยพระราชบญญตภาษเงนได

มาตรา 2 (1B) เชนเดยวกบกฎหมายวาดวยวสาหกจ ค.ศ. 2005 ของเวยดนาม

เหนไดวา หลกกฎหมายไทย กฎหมายเวยดนาม และกฎหมายอนเดย มบทบญญต

เกยวกบนตบคคลทไดไปซงทรพยสน หนสน และความรบผดกรณทมการควบรวมกจการไวใน

ทานองเดยวกนคอ ทรพยสน หนสน และความรบผดของนตบคคลทเลกกจการหรอสนสถานะ

นตบคคล เปนอนโอนไปเปนทรพยสน หนสน และความรบผดของนตบคคลใหมทงสน ความเหนของ

คณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมายทเกยวกบการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

จงไมสอดคลองกบหลกกฎหมายทวไปเกยวกบการจดการทรพยสนและหนสนและการดาเนนคด

ในกรณทนตบคคลสนสภาพไปเปนหนวยงานในอกนตบคคลหนงดวย

กลาวโดยสรปคอ เมอมการถายโอนภารกจโรงเรยนจากสงกดเขตพนทการศกษา

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยงองคกรปกครองสวนทองถนแลว สงผลให

โรงเรยนไมสามารถเปนคความในคดแพงไดตอไป ตองมหนวยงานเขามาดาเนนคดแทน ซง

ประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เรอง หลกเกณฑและ

ขนตอนการดาเนนการและการดาเนนคดตามภารกจทสวนราชการถายโอนใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถนในระยะเรมแรก ขอ 3 ไดกาหนดสวนราชการหรอหนวยงานของรฐซงมหนาทเขามา

ดาเนนคดแทนไว แตประกาศฉบบดงกลาวไมสามารถใชบงคบกบกรณโอนภารกจของโรงเรยน

จากสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยงองคกรปกครองสวนทองถนดงกลาวได

เนองจากการถายโอนภารกจในกรณนมลกษณะแตกตางไปจากการถายโอนภารกจในกรณอน

115

ในขณะเดยวกนกไมมกฎหมายบญญตกาหนดขอบเขตการถายโอนภารกจทางคดทชดเจน และไมม

บทบญญตของกฎหมายใดกาหนดใหหนวยงานท เกยวของตองปฏบตตามความเหนของ

คณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมายทเกยวกบการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

ซงมลกษณะขดหรอแยงกบหลกคาพพากษาหรอคาสงของศาลยอมผกพนเฉพาะคความในกระบวน

พจารณาของศาลดงกลาว หรอรบรองใหคาวนจฉยของคณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมายทเกยวกบ

การกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนถอเปนทสด รวมทงไมสอดคลองกบหลก

กฎหมายทวไปเกยวกบการจดการทรพยสนและหนสนและการดาเนนคดในกรณทนตบคคล

สนสภาพไปเปนหนวยงานในอกนตบคคลหนง จงไมมขอยตวาสวนราชการหรอหนวยงานของรฐใด

มหนาทในการรบผดชอบดาเนนคดและชาระหนตามคาพพากษาดงกลาว

ผศกษาเหนวา ควรมการเพมบทบญญตในพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 หรอออกระเบยบวาดวยหลกเกณฑการ

ดาเนนคดกรณถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

โดยกาหนดใหองคกรปกครองสวนทองถนผ รบโอนไดไปซงสทธ หนาท ทรพยสน และ

ความรบผดชอบในการดาเนนคดตามภารกจโรงเรยนทไดรบโอนมารวมทงมหนาทชาระหนตาม

คาพพากษาของศาลในกรณมการถายโอนภารกจโรงเรยนดงกลาว ทงน โดยนาหลกการจดการ

ทรพยสนและหนสนกรณการถายโอนภารกจของรฐทมสถานะเปนนตบคคลในกรณอน ๆ และ

หลกกฎหมายเกยวกบการควบรวมกจการของบรษทจากด บรษทมหาชนจากด อนมลกษณะ

เปนการโอนภารกจจากนตบคคลหนงซงสนสถานะความเปนนตบคคลไปเปนสวนหนงของ

อกนตบคคลหนงมาปรบใช ซงไมวาจะเปนกฎหมายไทย กฎหมายเวยดนาม และกฎหมายอนเดย

ลวนมบทบญญตในทานองเดยวกนคอกาหนดใหทรพยสน หนสน และความรบผด โอนไปเปนของ

นตบคคลใหมทงสน

4.3 ปญหาการขอใหชดใชหน

เมอนตกรรมสญญาผกพนโรงเรยนรวมทงหนวยงานของรฐทมหนาทชาระหนตอง

รบผดชอบหนทเกดขน ในความสมพนธทางนตกรรมสญญา หากคสญญาฝายใดฝายหนงผดนด

ชาระหนหรอไมปฏบตตามขอตกลงแหงสญญา ยอมถอเปนการโตแยงสทธคสญญาอกฝายหนง

116

ซงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 55 ไดบญญตวา “เมอมขอโตแยงเกดขน

เกยวกบสทธหรอหนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง หรอบคคลใดจะตองใชสทธทางศาล บคคลนน

ชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมเขตอานาจได ตามบทบญญตแหงกฎหมายแพงและ

ประมวลกฎหมายน” ดงนน หากโรงเรยนผดนดชาระหนหรอไมปฏบตตามขอตกลงแหงสญญา

ยอมถอเปนการโตแยงสทธคสญญาอกฝายหนง คสญญาอกฝายหนงชอบทจะฟองรองโรงเรยนเปน

จาเลยตอศาล เพอขอใหศาลพพากษาใหโรงเรยนชาระหนไดโดยตรง ซงผลการพจารณาพพากษา

คดของศาล โรงเรยนอาจเปนผชนะคดหรอผแพคดซงตองถกบงคบตามคาพพากษาของศาลได

การทศาลไดมคาพพากษาใหคความฝายใดฝายหนงชาระหนใหแกคความอกฝายหนง

นน ลาพงคาพพากษาของศาลอยางเดยว ไมเพยงพอทจะบงคบใหมการปฏบตตามคาพพากษาของ

ศาล กระบวนการบงคบคดจงตองเขามามบทบาทเพอใหเกดผลบรรลตามคาพพากษาของศาลได

ในทางปฏบต โดยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 271 ไดกาหนดวา ถาคความหรอ

บคคลซงเปนฝายแพคด (ลกหนตามคาพพากษา) มไดปฏบตตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล

ทงหมดหรอบางสวน คความหรอบคคลซงเปนฝายชนะ (เจาหนตามคาพพากษา) ชอบทจะรอง

ขอใหบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงนนไดภายในสบปนบแตวนมคาพพากษาหรอคาสง โดย

อาศยและตามคาบงคบทออกตามคาพพากษาหรอคาสงนน ดงนน หากศาลไดมคาพพากษาให

โรงเรยนชาระหนแลว โรงเรยนไมปฏบตตามคาพพากษาของศาล เจาหนตามคาพพากษายอมชอบทจะ

รองขอใหบงคบคดตามคาพพากษาดงกลาวไดตามบทบญญตดงกลาว

อยางไรกด เพอไมใหลกหนตามคาพพากษาตองสนเนอประดาตวและสามารถ

ดารงชวตอยในสงคมไดตอไป ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 จงกาหนดให

ทรพยสนบางประเภทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด ไดแก เครองนงหมหลบนอนหรอ

เครองใชในครวเรอนหรอเครองใชสอยสวนตวโดยประมาณรวมกนราคาไมเกนหาหมนบาท

เครองมอหรอเครองใชทจาเปนในการเลยงชพหรอประกอบวชาชพโดยประมาณรวมราคากน

ไมเกนหนงแสนบาท วตถ เครองใช และอปกรณทจาเปนตองใชทาหนาทแทนหรอชวยอวยวะของ

ลกหนตามคาพพากษา รวมตลอดถงทรพยสนอยางใดทโอนกนไมไดตามกฎหมายหรอตาม

กฎหมายยอมไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด ซงโรงเรยนมทรพยสนทไมอยในความรบผด

แหงการบงคบคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (4) คอ ทรพยสนทโอน

117

ไมไดตามกฎหมายหรอตามกฎหมายยอมไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด ไดแก ทรพยสน

ของแผนดน เนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1307 ไดกาหนดหามมใหยด

ทรพยสนดงกลาวไมวาทรพยสนนนจะเปนสาธารณสมบตของแผนดนหรอไมกตาม ดงนน ตาม

เรองรองเรยนท 1442/2558 ทไดยนตอสานกงานผตรวจการแผนดนซงขอเทจจรงปรากฏวา ศาล

ฎกาไดมคาพพากษาถงทสดใหโรงเรยน ส. ชาระหนคาสนคาใหแก บรษท พ. จากด โรงเรยน ส. จง

อยในฐานะลกหนตามคาพพากษา เมอโรงเรยน ส. ไมชาระหนตามคาพพากษาของศาล แมวา

บรษท พ. จากด ในฐานะเจาหนตามคาพพากษาชอบทจะรองขอใหมการบงคบคดตามคาพพากษา

ของศาล แตกไมสามารถเขาสกระบวนการยดหรออายดทรพยเพอขายทอดตลาดแลวนาเงนมาชาระหน

ตามคาพพากษาของศาลไดในทางปฏบต เนองจากทรพยสนของโรงเรยน ส. ไมวาจะเปนสาธารณสมบต

ของแผนดนหรอไม กถอเปนทรพยสนของแผนดนซงไมอยในความรบผดแหงการบงคบคดตาม

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (4) ประกอบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 1307 ทงสน โดยไมมชองทางอนใดเปดโอกาสใหเจาหนตามคาพพากษาไดรบชาระหน

และโดยทการถายโอนภารกจโรงเรยน ส. จากสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยง

องคกรปกครองสวนทองถนไมมขอยตวาหนวยงานของรฐใดมหนาทรบผดชอบดาเนนคดและ

ชาระหนตามคาพพากษาดงกลาว สงผลใหไมสามารถบงคบคดใหมการปฏบตตามคาพพากษาของศาล

จากการศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายอเมรกนพบวา ทรพยสนทอยในความรบผดแหง

การบงคบคดของกฎหมายอเมรกน ไดแก ทรพยสนทกประเภททสามารถโอนกรรมสทธหรอ

สงมอบใหแกกนได ทงทปรากฏอย ณ เวลาทมการบงคบคด หรอสทธประโยชนอนใดทจะเกดขน

ในอนาคต ซงอาจเปนทรพยสนทมรปราง เชน ยานพาหนะ เครองจกรกล หรอสงของทมมลคาอน ๆ

ทสามารถสงมอบได หรอทรพยสนทไมมรปราง เชน เงนทคาดหมายวาจะไดรบในอนาคตกได

อยางไรกด กฎหมายอเมรกนไดกาหนดใหทรพยสนบางประเภทไมอยในความรบผด

แหงการบงคบคดเชนเดยวกบกฎหมายไทย โดยกฎหมายอเมรกนไดกาหนดใหทรพยสนสวนบคคล

หรอสงหารมทรพยบางประเภท เชน เตาไฟในทพานกของลกหนและเชอเพลงทจาเปนสาหรบ

120 วน, เลอยจกรกล คมภรทางศาสนา รปภาพ หนงสอเรยน หนงสออน ๆ ของครอบครวทมมลคา

ไมเกน 500 ดอลลาร (17,223.50 บาท) สตวเลยงพรอมทงอาหารทจาเปนสาหรบ 120 วน มลคา

รวมกนไมเกน 1,000 ดอลลาร (34,447 บาท) เครองนงหม เฟอรนเจอรภายในบาน เครองใชไฟฟา

118

เครองและอปกรณทาอาหารเทาทจาเปน แหวนแตงงานและนาฬกาทมมลคาไมเกน 1,000 ดอลลาร

(34,447 บาท) เครองมอเครองใชทจาเปนสาหรบการทางานทมมลคาไมเกน 3,000 ดอลลาร

(103,304 บาท) และคาใชจายทจาเปนสาหรบ 120 วน อปกรณทางการแพทย สนขนาทาง หรอ

สนขชวยชวต การจายเงนเพอการประกนชวต และเงนเกยวกบการศกษา เปนตน19

274 ไมอยในความ

รบผดแหงการบงคบคด นอกจากนยงไดกาหนดใหอสงหารมทรพยบางประเภท เชน ทพกอาศย ซง

มมลคาไมเกน 150,000 ดอลลาร (5,167,050 บาท) สาหรบมลรฐ Kings, Queens, New York,

Bronx, Richmond, Nassau, Suffolk, Rockland, Westchester and Putnam ไมเกน 125,000 ดอลลาร

(4,305,875 บาท) สาหรบมลรฐ Dutchess, Albany, Columbia, Orange, Saratoga and Ulster และไมเกน

75,000 ดอลลาร (2,583,525 บาท) สาหรบมลรฐอน ๆ เปนตน ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

เชนเดยวกน20

275 ซงผศกษาเหนวา ทรพยสนทกฎหมายกาหนดไมใหอยในความรบผดแหงการบงคบ

คดนนลวนเปนทรพยสนซงมความจาเปนตอการดารงชวตของลกหนตามคาพพากษา โดยมความ

แตกตางกนตามสภาพแวดลอมของแตละประเทศ

การบงคบคดของกฎหมายฝรงเศสกเชนกน แมวาโดยหลกแลวเจาหนตามคาพพากษา

ถงทสดของสาธารณรฐฝรงเศสสามารถบงคบคดตอทรพยสนของลกหนตามคาพพากษาถงทสดได

ทงทเปนสงหารมทรพย และอสงหารมทรพย แตกมทรพยสนบางประเภททไมอยในความรบผด

แหงการบงคบคดโดยมการบญญตไวในกฎหมายฉบบตาง ๆ ซงประมวลกฎหมายแพงฝรงเศสกได

บญญตใหทรพยสนของลกหนตามคาพพากษาบางประเภทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

เชน มาตรา 384 - 385 ไดกาหนดใหสทธเกบกนซงบดามารดามเหนอทรพยสนของบตรทมอาย

ไมเกน 16 ปบรบรณหรอทยงไมบรรลนตภาวะโดยการสมรส เพอเปนคาเลยงด การศกษา และ

สขภาพของบตรนน21

276 และวว 1 ตว หรอแพะ 2 ตว หรอแกะ 2 ตว เปนตน ไมอยในความรบผดแหง

การบงคบคด และยงไดกาหนดใหเครองนอนและเสอผาทจาเปนสาหรบลกหนและครอบครวของ

เขา และอาหารทจาเปนสาหรบลกหนตามคาพพากษาถงทสดและครอบครวในระยะเวลา 1 เดอน

และ เครองมอทจาเปนสาหรบชาง หนงสอและเครองมอเครองใชสาหรบผประกอบวชาชพทม

274 New York Consolidated Laws - Civil Practice Law & Rules Section 5205. 275 New York Consolidated Laws - Civil Practice Law & Rules Section 5206. 276 Civil code (france) Article 384 - 385

119

มลคาถง 1,500 ฟรงก (ประมาณ 245 เหรยญดอลลารสหรฐ) ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด22

277

เชนเดยวกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (1) (2) ทกาหนดใหเครองนงหม

หลบนอนหรอเครองใชในครวเรอนหรอเครองใชสอยสวนตวโดยประมาณรวมกนราคาไมเกน

หาหมนบาท และเครองมอหรอเครองใชทจาเปนในการเลยงชพหรอประกอบวชาชพโดยประมาณ

รวมราคากนไมเกนหนงแสนบาท ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

นอกจากน เพอเปนการคมครองสาธารณสมบตของแผนดนใหประชาชนไดใช

ประโยชนรวมกน ไมใหถกยดไปชาระหนตามคาพพากษาใหแกบคคลใดบคคลหนง อนจะเปนการ

รบกวนและขดขวางการใชประโยชนของประชาชนโดยทวไป กฎหมายฝรงเศสยงไดกาหนดหาม

บงคบคดเอากบทรพยสนทไมสามารถโอนใหแกกนได ใหไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

ดวย ซงรวมถงสาธารณสมบตของแผนดนอนเปนทรพยนอกพาณชยและอยในบงคบของกฎหมาย

มหาชน ไดแก ทรพยสนซงประชาชนใชรวมกน เชน ถนน แมน า ลาธาร ทางรถไฟ ทาเรอ ทางเดนเรอ

ชายหาด ชายฝง และอาณาเขตของสาธารณรฐฝรงเศสทไมใชของเอกชน รวมถงอาคารททาการของ

หนวยงานดวย23

278

อยางไรกด ทรพยสนทรฐถอครองเหมอนเอกชน และอยภายใตกฎหมายเอกชนฝรงเศส

ถอเปนทรพยสนในทางพาณชย สามารถจาหนายจายโอนและสามารถยกอายความขนตอสได24

279

เชนเดยวกบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1306 ทไดกาหนดหามมใหยกอายความ

ขนเปนขอตอสกบทรพยสนของแผนดนซงเปนสาธารณสมบตของแผนดนเทานน และคณะกรรมการ

กฤษฎกาไดเคยมความเหนตอบขอหารอของสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานวา ทดน

ซงโรงเรยนไดรบบรจาคจากธนาคารไทยพาณชย จากด (มหาชน) มสถานะเปนทรพยสนของ

แผนดนและเปนกรรมสทธของโรงเรยนจงไมจ าเปนตองดาเนนการโอนโดยการตราเปน

พระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกาแตอยางใด25

280 กลาวคอ สามารถจาหนายจายโอนไดดงเชน

ทรพยสนของเอกชน นอกจากน มนกนตศาสตรหลายทานไดใหความเหนวาทรพยสนของแผนดน

277 อางแลว เชงอรรถท 214, น. 9. 278 อางแลว เชงอรรถท 214, น. 208. 279 อางแลว เชงอรรถท 214, น. 208. 280 อางแลว เชงอรรถท 175, น. 3.

120

ธรรมดานนเปนกรณทอาจถกครอบครองปรปกษไดดวย2 6

281 ซงผศกษาเหนวา เมอกฎหมายไดเปด

ชองแกบคคลผซงครอบครองทรพยสนของรฐโดยความสงบเปดเผยดวยเจตนาเปนเจาของตดตอกน

เปนเวลา 10 ป กรณอสงหารมทรพย หรอตดตอกน 5 ป กรณสงหารมทรพย ใหไดกรรมสทธใน

ทรพยสนดงกลาวไดแลว ดงนน เมอหนวยงานของรฐในฐานะลกหนตามคาพพากษาไมชาระหน

ตามคาพพากษาของศาล เจาหนตามคาพพากษากควรไดมอานาจบงคบคดเอากบทรพยสนดงกลาว

ดวย เพอความศกดสทธของคาพพากษาและเกดความเปนธรรมแกเจาหนตามคาพพากษา

เมอศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายฝรงเศสแลวเหนไดวา แมวากฎหมายฝรงเศสไมมการ

กาหนดใหเจาหนตามคาพพากษาสามารถบงคบคดแกทรพยสนของแผนดนทไมใชสาธารณสมบต

ของแผนดนไวโดยชดแจง แตกรณทหนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาอนถงทสดของศาล

แพงหรอศาลปกครอง27

282 รฐบญญต หมายเลขท 80 - 539 ลงวนท 16 กรกฎาคม 1980 ไดกาหนดให

ฝายปกครองผมหนาทตามคาพพากษาตองชาระหนดงกลาวใหแลวเสรจภายในกาหนดเวลา 4 เดอน

นบแตศาลมคาพพากษา หากผดนดไมชาระเงนภายในกาหนดเวลาดงกลาว เจาหนตามคาพพากษา

สามารถดาเนนการบงคบชาระหนได28

283 โดยในกรณทผถกฟองคดซงถกตดสนใหชาระเงนเปน

หนวยงานทอยภายใตการกากบดแลของรฐ เจาหนตามคาพพากษาหรอผชนะคดสามารถรองขอตอ

เจาหนาทบญชของรฐใหมการชาระเงนตามคาพพากษาจากบญชของกระทรวงการคลงซงเปนบญช

ของรฐไดโดยตรงตามมาตรา 1 แหงรฐบญญต ลงวนท 16 กรกฎาคม 198029

284 ซงผศกษาเหนวา

กระทรวงการคลงทเปนผชาระเงนดงกลาวเทยบเคยงไดกบกรมบญชกลาง กระทรวงการคลงของ

ประเทศไทยเนองจากเปนหนวยงานกากบดแลและบรหารการใชจายเงนของแผนดนใหเกด

ประโยชนสงสด30

285 สวนในกรณทลกหนตามคาพพากษาเปนองคกรปกครองสวนทองถนหรอเปน

องคกรมหาชนอสระ รฐบญญตฉบบดงกลาวไดกาหนดใหหวหนาองคกรปกครองสวนทองถน

(Prefet) หรอเจาหนาทผมอานาจจะตองดาเนนการภายในหนวยงานของตนเพอจดใหมการชาระหน

ถาหากเงนงบประมาณในหนวยงานนนไมเพยงพอกบจานวนทระบในคาพพากษา ผมอานาจใน

281 อางแลว เชงอรรถท 76, น. 49. 282 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 17. 283 อางแลว เชงอรรถท 222 284 อางแลว เชงอรรถท 223. 285 สบคนเมอ 13 เมษายน 2560, จาก www.cgd.go.th.

121

เรองนจะตองระบจานวนลงไปในบญชเพอทจะตงงบประมาณในบญชคาใชจาย31

286 นอกจากน

ศาลปกครองในแตละชนศาลของฝรงเศสยงมอานาจสงใหฝายปกครองชาระคาปรบเปนจานวนเงน

แนนอนทกวนจนกวาจะมการปฏบตตามคาพพากษาไดดวย32

287 กรณจงไมมปญหาเรองการบงคบคด

ลกหนตามคาพพากษาซงเปนหนวยงานของรฐดงเชนกฎหมายไทย

กลาวโดยสรปคอ เมอโรงเรยนไดทาสญญาแลว ยอมเกดความผกพนทจะตองปฏบต

ตามสญญาทไดกระทาขน หากโรงเรยนไมปฏบตตามขอตกลงแหงสญญา ยอมถอเปนการโตแยง

สทธคสญญาอกฝายหนง คสญญาอกฝายหนงนนชอบทจะฟองรองโรงเรยนเปนจาเลยตอศาล เพอ

ขอใหศาลพพากษาใหโรงเรยนชาระหนได ซงหากศาลไดมคาพพากษาใหโรงเรยนชาระหนแลว

โรงเรยนยงคงเพกเฉยไมชาระหนตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลทงหมดหรอบางสวน เจาหน

ตามคาพพากษายอมชอบทจะรองขอใหบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงนนได แตเนองจาก

ทรพยสนของโรงเรยนถอเปนทรพยสนของแผนดนซงเปนทรพยสนทไมอยในความรบผดแหงการ

บงคบคด เจาหนตามคาพพากษาจงไมสามารถนายดทรพยสนของโรงเรยนเพอการชาระหนตาม

คาพพากษาดงกลาว โดยไมมชองทางอนใดเปดโอกาสใหเจาหนตามคาพพากษาไดรบชาระหน

สงผลใหไมสามารถบงคบคดใหมการปฏบตตามคาพพากษาของศาล

ผศกษาเหนวา ควรมการนาหลกกฎหมายฝรงเศสเกยวกบการบงคบคดในกรณท

หนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาซงผดนดชาระหนมาปรบใชกบการบงคบคดตอ

หนวยงานของรฐทมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาล โดยเพมบทบญญตในพระราชบญญต

กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 หรอออก

ระเบยบวาดวยหลกเกณฑการดาเนนคดกรณถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ใหเจาหนตามคาพพากษาสามารถรองขอตอกรมบญชกลางเพอ

ขอใหชาระหนตามคาพพากษาใหแกตนไดโดยตรง หากโรงเรยนหรอองคกรปกครองสวนทองถน

ผรบโอนไมชาระหนใหครบถวนภายในระยะเวลาทกาหนดไวในคาพพากษาของศาล รวมท ง

กาหนดใหเจาหนตามคาพพากษามสทธบงคบคดแกทรพยสนของหนวยงานของรฐดงกลาวได

286 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 17-18. 287 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 19.

122

เวนแตทเปนสาธารณสมบตของแผนดน เนองจากเปนการสอดคลองกบหลกการจาหนายจายโอน

ทรพยสนของแผนดนธรรมดาทสามารถโอนกนไดและอาจถกครอบครองปรปกษไดดวย

4.4 ปญหาการเรยกทรพยสนคน

สญญาซอขายเปนสญญาทฝายผขายตกลงโอนกรรมสทธแหงทรพยสนตามสญญา

ใหแกฝายผซอ และฝายผซอตกลงใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกฝายผขาย33

288 ผซอและผขายม

หนาทตองปฏบตตามขอตกลงดงกลาวระหวางกนตามหลกของสญญาตางตอบแทนตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 369 หากคสญญาฝายใดฝายหนงผดนดชาระหนหรอไมปฏบตตาม

ขอตกลงแหงสญญา คสญญาอกฝายหนงยอมมสทธฟองคดตอศาลขอใหมการปฏบตตามขอตกลง

แหงสญญาได นอกจากน หากผซอไมชาระคาสนคาตามสญญาใหแกผขาย ผขายยอมมสทธบอก

กลาวใหผซอชาระคาสนคาภายในระยะเวลาพอสมควรทไดกาหนด หากผซอยงคงไมชาระคาสนคา

ภายในระยะเวลาทกาหนด ผขายยอมมสทธบอกเลกสญญาไดตามประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย มาตรา 387 โดยการแสดงเจตนาบอกเลกสญญาแกผซอตามประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย มาตรา 386 วรรคแรก ซงผลของการบอกเลกสญญาเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย มาตรา 391 วรรคแรกทบญญตวา “เมอคสญญาฝายหนงไดใชสทธเลกสญญาแลว คสญญา

แตละฝายจาตองใหอกฝายหนงไดกลบคนสฐานะดงทเปนอยเดม แตทงนจะใหเปนทเสอมเสยแก

สทธของบคคลภายนอกหาไดไม” ดงนน เมอผซอไมใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกผขาย และ

ผขายไดบอกเลกสญญาแลว ผซอและผขายจาตองกลบคนสฐานะดงทเปนอยเดม โดยในกรณคน

เงนใหบวกดอกเบยนบแตเวลาทไดรบเงนไว สวนในกรณทเปนการงานอนไดกระทาใหและเปน

การยอมใหใชทรพยนนใหคนดวยการใชเงนตามควรคาแหงการนน ๆ และไมกระทบถงสทธการ

เรยกรองคาเสยหาย34

289 ผซอจาตองคนทรพยสนใหแกผขายดงเดม หากผซอไมคนทรพยสนใหแก

ผขายดงเดม ยอมถอไดวา เปนกรณทผขายถกโตแยงเกยวกบสทธและหนาทตามกฎหมายแพงซง

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 55 ไดบญญตวา “เมอมขอโตแยงเกดขน

288 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 453 289 อางแลว เชงอรรถท 80.

123

เกยวกบสทธหรอหนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง หรอบคคลใดจะตองใชสทธทางศาล บคคล

นนชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมเขตอานาจได ตามบทบญญตแหงกฎหมายแพง

และประมวลกฎหมายน” ดงนน ผขายชอบทจะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงทมอานาจเพอ

ขอใหผซอคนทรพยสนตามสญญาใหแกตนตามบทบญญตดงกลาว

เรองรองเรยนท 1442/2558 ทไดยนตอสานกงานผตรวจการแผนดน ขอเทจจรงปรากฏวา

โรงเรยน ส. เปนนตบคคลไดตดตอสงซอสนคาโปรแกรมพฒนาระบบบรหารการจดการขอมล

โรงเรยนสมบรณแบบ กบ บรษท พ. จากด โดยบรษท พ. จากด ไดสงมอบและตดตงสนคาใหแก

โรงเรยน ส. ซง โรงเรยน ส. ไดรบมอบสนคาดงกลาวไวใชงานแลวนน ผศกษาเหนวา เปนกรณท

คาเสนอและคาสนองของผซอและผขายถกตองตรงกนแลวสญญาซอขายยอมมผลสมบรณ และเมอ

ไมมขอตกลงเปนอยางอน กรรมสทธสนคาโปรแกรมพฒนาระบบบรหารการจดการขอมลโรงเรยน

สมบรณแบบดงกลาวยอมโอนจาก บรษท พ. จากด ไปเปนของโรงเรยน ส. ทนท ในขณะเดยวกน

ยอมถอวาสนคาโปรแกรมพฒนาระบบบรหารการจดการขอมลโรงเรยนสมบรณแบบดงกลาวเปน

ทรพยสนของแผนดน เมอโรงเรยน ส. ไมชาระหนคาสนคาดงกลาว บรษท พ. จากด ในฐานะผขาย

นอกจากมสทธเรยกใหโรงเรยน ส. ชาระหนคาสนคาตามสญญาดงกลาวไดแลว หากไดบอกกลาว

ใหโรงเรยน ส. ชาระคาสนคาภายในระยะเวลาพอสมควรทไดกาหนดแลวโรงเรยน ส. ยงคงไม

ชาระคาสนคาภายในระยะเวลาดงกลาว บรษท พ. จากด ยอมมสทธบอกเลกสญญาไดตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 387 เปนผลใหคสญญาตองกลบคนสฐานะดงเดม

อยางไรกด เนองจากมการถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน ซงไมมขอยตวาหนวยงานของรฐใดมหนาทรบชาระหนตามคาพพากษา

ของศาลดงกลาว รวมทงหากมการคนทรพยสนดงกลาวยอมถอเปนการจาหนายทรพยสนของ

แผนดน ในการบอกกลาวใหโรงเรยนชาระคาสนคา หรอการทโรงเรยนจาตองคนทรพยสนใหแก

ผ ขายน น ในทางปฏบตจงเปนไปไดยากเนองจากกฎหมายและระเบยบของทางราชการไม

เอออานวยใหกระทาการดงกลาว คสญญาจงไมสามารถกลบคนสฐานะเดมไดตามหลกของ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และเปนกรณทผขายถกโตแยงสทธ ซงผขายชอบทจะเสนอคด

ของตนตอศาลสวนแพงทมอานาจเพอขอใหโรงเรยนคนทรพยสนตามสญญาซอขายใหแกตน จาก

การศกษาพบวา กรณทโจทกฟองคดเรยกคนทรพยสนใหแกตนนน ในการพจารณาคดของศาล หาก

124

วนจฉยใหมการคนทรพยสนแกกน เพอใหเกดความเปนธรรมเมอศาลไดมคาสงใหคนทรพยสน

แลว ศาลจะกาหนดในคาพพากษาดวยวาหากคนไมไดใหใชราคา ซงในการปฏบตตามคาพพากษา

ของศาลโดยการคนทรพยสนดงกลาว เกดปญหาในชนบงคบคดเกยวกบสภาพของทรพยสนทศาล

สงใหคน รวมทงราคาทตองชดใชแทนการคนทรพยสนดงกลาวอกดวย

เมอโรงเรยนไมปฏบตตามคาพพากษาทศาลไดมค าส งใหคนทรพยสนดงกลาว

กระบวนการบงคบคดยอมเขามามบทบาทเพอใหเกดผลบรรลตามคาพพากษาของศาลตามท

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 271 ไดกาหนดวา ถาคความหรอบคคลซงเปนฝายแพคด

(ลกหนตามคาพพากษา) มไดปฏบตตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลทงหมดหรอบางสวนคความ

หรอบคคลซงเปนฝายชนะ (เจาหนตามคาพพากษา) ชอบทจะรองขอใหบงคบคดตามคาพพากษา

หรอคาสงนนไดภายในสบปนบแตวนมคาพพากษาหรอคาสง โดยอาศยและตามคาบงคบทออกตาม

คาพพากษาหรอคาสงนน

อยางไรกด ตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 ไดกาหนดให

ทรพยสนบางประเภทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคดนน โรงเรยนมทรพยสนทไมอยใน

ความรบผดแหงการบงคบคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (4) คอ

ทรพยสนทโอนไมไดตามกฎหมายหรอตามกฎหมายยอมไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

ไดแก ทรพยสนของแผนดน เนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1307 ไดกาหนด

หามมใหยดทรพยสนดงกลาวไวไมวาทรพยสนนนจะเปนสาธารณสมบตของแผนดนหรอไมกตาม

จากการศกษาเปรยบเทยบกบทรพยสนทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคดของ

กฎหมายอเมรกนพบวา มการกาหนดใหทรพยสนบางประเภทไมอยในความรบผดแหงการบงคบ

คด รวมทงกฎหมายฝรงเศสกเชนกนซงการบงคบคดของกฎหมายฝรงเศส โดยหลกแลวเจาหนตาม

คาพพากษาถงทสดของสาธารณรฐฝรงเศสสามารถบงคบคดตอทรพยสนของลกหนตามคาพพากษา

ถงทสดไดทงทเปนสงหารมทรพย และอสงหารมทรพย ยกเวนทรพยสนบางประเภททไมอยใน

ความรบผดแหงการบงคบคด เชน เครองนอนและเสอผาทจาเปนสาหรบลกหนและครอบครวของ

เขา และอาหารทจาเปนสาหรบลกหนตามคาพพากษาถงทสดและครอบครวในระยะเวลา 1 เดอน

และ เครองมอทจาเปนสาหรบชาง หนงสอและเครองมอเครองใชสาหรบผประกอบวชาชพทม

มลคาถง 1,500 ฟรงก (ประมาณ 245 เหรยญดอลลารสหรฐ) ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

125

เชนเดยวกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 285 (1) (2) ทกาหนดใหเครองนงหม

หลบนอนหรอเครองใชในครวเรอนหรอเครองใชสอยสวนตวโดยประมาณรวมกนราคาไมเกน

หาหมนบาท และเครองมอหรอเครองใชทจาเปนในการเลยงชพหรอประกอบวชาชพโดยประมาณ

รวมราคากนไมเกนหนงแสนบาท ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด ซงลวนเปนทรพยสนซงม

ความจาเปนตอการดารงชวตขนพนฐานของลกหนตามคาพพากษาทงสน

นอกจากน หลกการบงคบคดฝรงเศสยงไดกาหนดหามบงคบคดเอากบทรพยสนทไม

สามารถโอนใหแกกนไดดวย ซงรวมถงสาธารณสมบตของแผนดนอนเปนทรพยนอกพาณชยและ

อยในบงคบของกฎหมายมหาชน ไดแก ทรพยสนซงประชาชนใชรวมกน เชน ถนน แมน า ลาธาร

ทางรถไฟ ทาเรอ ทางเดนเรอ ชายหาด ชายฝง และอาณาเขตของสาธารณรฐฝรงเศสทไมใชของ

เอกชน รวมถงอาคารททาการของหนวยงานดวย35

290 สวนทรพยสนทรฐถอครองเหมอนเอกชน และ

อยภายใตกฎหมายเอกชนฝรงเศส ถอเปนทรพยสนในพาณชย สามารถจาหนายจายโอนและ

สามารถยกอายความขนตอสได แตไมเปนการชดเจนวาทรพยสนทรฐถอครองเหมอนเอกชนเปน

ทรพยสนซงไมอยในความรบผดแหงการบงคบคดดวยหรอไม สวนประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย มาตรา 1307 ไดกาหนดหามมใหยดทรพยสนของแผนดนไมวาทรพยสนนนจะเปน

สาธารณสมบตของแผนดนหรอไม โดยไมมการกาหนดชองทางการบงคบใหเปนไปตามคาพพากษา

อนใดใหแกเจาหนตามคาพพากษา สงผลใหไมสามารถบงคบคดใหมการปฏบตตามคาพพากษา

ของศาล

เมอพจารณากฎหมายฝรงเศสแลวเหนวา กรณการบงคบกบฝายปกครองของฝรงเศสม

บทบญญตสาคญอยในรฐบญญต หมายเลขท 80 - 539 ลงวนท 16 กรกฎาคม 1980 โดยในกรณท

หนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาอนถงทสดของศาลแพงหรอศาลปกครอง36

291 ฝาย

ปกครองผมหนาทตามคาพพากษาตองชาระหนดงกลาวใหแลวเสรจภายในกาหนดเวลา 4 เดอน

นบแตศาลมคาพพากษา หากผดนดไมชาระเงนภายในกาหนดเวลาดงกลาว เจาหนตามคาพพากษา

สามารถดาเนนการบงคบชาระหนได37

292 โดยในกรณทผถกฟองคดซงถกตดสนใหชาระเงนเปน

290 อางแลว เชงอรรถท 214, น. 208. 291 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 17. 292 อางแลว เชงอรรถท 222

126

หนวยงานทอยภายใตการกากบดแลของรฐ เจาหนตามคาพพากษาหรอผชนะคดสามารถรองขอตอ

เจาหนาทบญชของรฐใหมการชาระเงนตามคาพพากษาจากบญชของกระทรวงการคลงซงเปนบญช

ของรฐไดโดยตรง38

293 หรอในกรณทลกหนตามคาพพากษาเปนองคกรปกครองสวนทองถนหรอเปน

องคกรมหาชนอสระ ไดกาหนดใหหวหนาองคกรปกครองสวนทองถน (Prefet) หรอเจาหนาทผม

อานาจจะตองดาเนนการภายในหนวยงานของตนเพอจดใหมการชาระหน ถาหากเงนงบประมาณ

ในหนวยงานนนไมเพยงพอกบจานวนทระบในคาพพากษา ผมอานาจในเรองนจะตองระบจานวน

ลงไปในบญชเพอทจะตงงบประมาณในบญชคาใชจาย39

294 นอกจากนศาลปกครองในแตละชนศาล

ของฝรงเศสยงมอานาจสงใหฝายปกครองชาระคาปรบเปนจานวนเงนแนนอนทกวนจนกวาจะมการ

ปฏบตตามคาพพากษาไดดวย40

295

กลาวโดยสรปคอ กรณทโรงเรยนไมชาระหนคาสนคาใหแกผขายนน ผขายยอมมสทธ

บอกกลาวใหโรงเรยนชาระคาสนคาภายในระยะเวลาพอสมควรทไดกาหนด หากโรงเรยนยงคงไม

ชาระคาสนคาภายในระยะเวลาทกาหนด ผขายยอมมสทธบอกเลกสญญา คสญญาตองกลบคนส

ฐานะดงเดมโดยโรงเรยนตองคนทรพยสนดงกลาวใหแกผขาย แตเนองจากมการถายโอนภารกจ

โรงเรยนจากสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยงองคกรปกครองสวนทองถน ซงไมม

ขอยตวาหนวยงานของรฐใดมหนาทรบชาระหนตามคาพพากษาของศาลดงกลาว รวมทงหากมการ

คนทรพยสนดงกลาวยอมถอเปนการจาหนายทรพยสนของแผนดน ซงมความขดของทางกฎหมาย

และระเบยบของทางราชการในการกลบสฐานะเดมตามหลกของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

เมอผขายถกโตแยงสทธจงตองฟองรองเปนคดตอศาลเพอขอใหโรงเรยนคนทรพยสนตามสญญา

ซอขายใหแกตน แตเมอมการดาเนนกระบวนพจารณาคดจนกระทงศาลมคาพพากษาแลว การทศาล

ไดกาหนดใหคนทรพยสน หากคนไมไดใหใชราคานนยงสงผลใหเกดขอโตแยงในชนบงคบคด

เกยวกบสภาพของทรพยสนทศาลสงใหคน รวมทงราคาทตองชดใชแทน ตลอดถงเมอโรงเรยน

ยงคงเพกเฉยไมปฏบตตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลทงหมดหรอบางสวน ซงเจาหนตาม

คาพพากษาชอบทจะรองขอใหบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงไดนนแตกไมสามารถนายด

293 อางแลว เชงอรรถท 223. 294 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 17-18. 295 อางแลว เชงอรรถท 217, น. 19.

127

ทรพยสนของโรงเรยนเพอการชาระหนตามคาพพากษาได เนองจากทรพยสนของโรงเรยนถอเปน

ทรพยสนของแผนดนซงไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด สงผลใหไมสามารถบงคบคดใหม

การปฏบตตามคาพพากษาของศาล

ผศกษาเหนวา ควรมการกาหนดชองทางในการบงคบชาระหนใหแกเจาหนตาม

คาพพากษาโดยนาหลกกฎหมายฝรงเศสเกยวกบการบงคบคดแพงและคดปกครองในกรณท

หนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาซงผดนดชาระหนมาปรบใช โดยเพมบทบญญตใน

พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

พ.ศ. 2542 หรอออกระเบยบวาดวยหลกเกณฑการดาเนนคดกรณถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกด

เขตพนทการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถนใหเจาหนตามคาพพากษาสามารถรองขอตอ

กรมบญชกลางเพอขอใหชาระหนตามคาพพากษาใหแกตนไดโดยตรง หากโรงเรยนหรอองคกร

ปกครองสวนทองถนผรบโอนไมชาระหนใหครบถวนภายในระยะเวลาทกาหนดไวในคาพพากษา

ของศาล ซงรวมถงการขอใหใชราคาแทนในกรณทศาลมคาสงใหคนทรพย รวมทงกาหนดให

เจาหนตามคาพพากษามสทธบงคบคดแกทรพยสนของหนวยงานของรฐดงกลาวได เวนแตทเปน

สาธารณสมบตของแผนดน เนองจากเปนการสอดคลองกบหลกการจาหนายจายโอนทรพยสนของ

แผนดนธรรมดาทสามารถโอนกนไดและอาจถกครอบครองปรปกษไดดวย

จากการวเคราะหปญหาของการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาลกรณโรงเรยน

ในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ซงมสถานะเปนนตบคคล

ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 35 เปนผซอสนคา

ซงผดสญญาซอขายทางแพงและภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถน

ดงกลาวแลวเหนไดวา การถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ถอเปนการสงเสรมใหสงคม

มสวนรวมในการจดการศกษาอนจกนาไปสการพฒนาทางดานการศกษาได ซงการจดทานตกรรม

สญญากถอเปนองคประกอบของความสมฤทธผลทางการศกษาประการหนงเพอใหการบรหาร

กจการของโรงเรยนเปนไปดวยความมประสทธภาพ แตจากการศกษาหลกกฎหมายทเกยวของกบ

สญญาซอขาย หลกการและวธการบงคบคดแพง ความรเบองตนเกยวกบการกระจายอานาจทางดาน

การบรหารการศกษา และมาตรการเกยวกบการบงคบชาระหนตามกฎหมายของประเทศไทยและ

128

ตางประเทศ รวมทงไดวเคราะหปญหาทางกฎหมายในการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล

ขางตนแลวพบวา กฎหมายทเกยวของไมมบทบญญตเกยวกบการดาเนนคดและการบงคบชาระหน

ตามภารกจทไดถายโอนทมความชดเจนเพยงพอ จงเกดปญหาเกยวกบการบงคบชาระหนในกรณ

ดงกลาวขางตน ท งปญหาวาหนวยงานใดทมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาลในกรณ

ดงกลาว และหนทหนวยงานดงกลาวตองชาระไดแกหนประเภทใด รวมทงหากหนวยงานดงกลาว

ปฏเสธการชาระหนแลวเจาหนตามคาพพากษามสทธดาเนนการบงคบคดไดอยางไรบาง ตามท

ผศกษาไดวเคราะหไวแลวขางตน ปญหาเหลานหากมการแกไขตามแนวทางทผศกษาไดนาเสนอใน

วทยานพนธฉบบนจกสามารถยตปญหาดงกลาวได

บทท 5

บทสรป และขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนกฎหมายแมบทในการบรหารและจด

การศกษาอบรมใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย โดยมบทบญญต

กาหนดใหการจดระบบ โครงสราง และกระบวนการจดการศกษา ยดหลกการกระจายอานาจไปส

เขตพนทการศกษา สถานศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน และไดมพระราชบญญตสาคญ

2 ฉบบทออกมาสอดรบกบพระราชบญญตดงกลาว คอ พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอน

การกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ทไดกาหนดใหเทศบาล เมอง

พทยา องคการบรหารสวนตาบล องคการบรหารสวนจงหวด กรงเทพมหานคร และองคกร

ปกครองสวนทองถนอนทมกฎหมายกาหนดใหเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ

ไมเตมพนทจงหวด มอานาจและหนาทในการจดระบบบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชน

ในทองถนของตน ซงรวมถงการจดการศกษาดวย และพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ

กระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 ไดกาหนดใหโรงเรยนทจดการศกษาขนพนฐานมฐานะเปน

นตบคคล ไดแก โรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

ตอมาไดมการถายโอนภารกจดานการศกษาหรอโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาไปยงองคกร

ปกครองสวนทองถน สงผลใหเกดความเปลยนแปลงหลายประการ เชน หนวยงานตนสงกดของ

โรงเรยน และสถานะความเปนนตบคคลของโรงเรยน เปนตน และสงผลกระทบตอการบงคบ

ชาระหนตามคาพพากษาของศาล เนองจากบทบญญตของกฎหมายทเกยวกบการบงคบชาระหน

กรณโรงเรยนตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 เปนผซอ

สนคาซงผดสญญาซอขายทางแพงและภายหลงไดถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถน

โดยเฉพาะประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เรอง

130

หลกเกณฑและขนตอนการดาเนนการและการดาเนนคดตามภารกจทสวนราชการถายโอนใหแก

องคกรปกครองสวนทองถนในระยะเรมแรก ยงไมสามารถควบคมการบงคบชาระหนตาม

คาพพากษาของศาลในกรณดงกลาวไดอยางมประสทธภาพ สงผลใหเกดปญหาทางกฎหมาย

หลายประการ กลาวโดยสรปดงน

โดยเหตทผอานวยการโรงเรยนเปนผแทนโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาใน

กจการทวไปของโรงเรยนทเกยวกบบคคลภายนอก รวมทงการจดทานตกรรมสญญาในราชการของ

สถานศกษาตามวงเงนงบประมาณทสถานศกษาไดรบตามทไดรบมอบอานาจ โดยตองดาเนนการ

ตามหลกเกณฑและวธการเกยวกบการจดซอจดจางตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการ

พสด พ.ศ. 2535 ดงน น การจดทานตกรรมสญญาของผอานวยการโรงเรยนดงกลาวยอมผกพน

โรงเรยนนตบคคล รวมทงอยภายในขอบเขตความรบผดของหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหน

โดยโรงเรยนไมตองรบผดในการกระทาทปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจทกฎหมาย

กาหนดของผอานวยการโรงเรยน แตเนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 77 ได

กาหนดใหนาบทบญญตวาดวยตวแทนมาใชบงคบโดยอนโลมกบกรณความเกยวพนระหวาง

นตบคคลกบผแทนนตบคคล และระหวางนตบคคลหรอผแทนนตบคคลกบบคคลภายนอก ซง

หลกกฎหมายวาดวยตวแทนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 823 ไดกาหนดให

ตวการอาจใหสตยาบนแกตวแทนทไดกระทาการโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจได

โดยชดแจงและปรยายและไมมการกาหนดแบบของการใหสตยาบนไว ดงน น ผ อานวยการ

โรงเรยนจงสามารถใชอานาจของความเปนผแทนโรงเรยนในการใหสตยาบนแกการจดซอจดจาง

โดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจทกฎหมายกาหนดของตนเองดวยการแสดงเจตนา

ใหสตยาบนโดยชดแจงหรอปรยายไดในทกกรณและพนความรบผดจากการกระทาอนฝาฝน

ระเบยบของทางราชการโดยไมสจรตของตนเองได เวนแตกรณทเปนโมฆะเทานน เมอมการให

สตยาบนแลวนตกรรมสญญาดงกลาวยอมผกพนโรงเรยนตวการและอยภายในขอบเขตความรบผด

ของหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหนโดยไมเปนธรรม ในขณะทหลกกฎหมายตวแทนองกฤษ

แมวาตวแทนอาจไดรบการแตงตงดวยวาจาหรอลายลกษณอกษรไดโดยไมมแบบพธของการแตงตง

และอาจใหสตยาบนแกการกระทาซงไมไดรบมอบอานาจของตวแทนโดยชดแจงหรอโดยปรยายกได

แตในสญญาทมลกษณะเปนตราสาร (Deed) ซงตองทาเปนลายลกษณอกษรลงชอคสญญา ประทบตรา

131

และสงมอบนน การมอบอานาจรวมทงการใหสตยาบนในกรณดงกลาวกตองทาเปนตราสารดวย

อนเปนการกาหนดแบบของการใหสตยาบนใหตองกระทาในลกษณะเดยวกบแบบการเกดขนของ

สญญาตวแทน

เมอโรงเรยนในฐานะตวการตองผกพนตามสญญาทผอานวยการโรงเรยนกระทาโดย

ปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบอานาจทกฎหมายกาหนดดงกลาวแลว หากมการฟองรองคด

เกยวดวยสญญาดงกลาว โรงเรยนยอมตองดาเนนการใหมการตอสคดตามกฎหมายและระเบยบของ

ทางราชการ รวมทงตองมการชาระหนตามคาพพากษาของศาล แตปรากฏวา เมอมการถายโอน

ภารกจโรงเรยนจากสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานใหแก

องคกรปกครองสวนทองถนแลว สงผลใหโรงเรยนสนสถานะความเปนนตบคคลและไมสามารถ

เปนคความในคดแพงไดตอไป ตองมหนวยงานเขามาดาเนนคดแทน ซงคณะอนกรรมการวนจฉย

กฎหมายทเกยวกบการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนเคยมความเหนวากรณ

ขอพจารณาถงสวนราชการหรอหนวยงานของรฐซงมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาลกรณ

ทมการถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถนนน

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานเปนหนวยงานของรฐทมหนาทตองชาระหนตาม

คาพพากษาของศาลตามนยประกาศคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถน เรอง หลกเกณฑและขนตอนการดาเนนการและการดาเนนคดตามภารกจทสวนราชการ

ถายโอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถนในระยะเรมแรก ขอ 3 แตเนองจากการถายโอนภารกจ

ของโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เปนกรณท

มลกษณะแตกตางไปจากการถายโอนภารกจในกรณอน โดยเหตทโรงเรยนทถกถายโอนไปนนเปน

หนวยงานทมสถานะเปนนตบคคลในตนเอง และมความสามารถในการกอหนของตนเอง ไมใชหน

ของหนวยงานตนสงกด และเมอไมมบทบญญตของกฎหมายใดกาหนดใหหนวยงานทเกยวของ

ตองปฏบตตามความเหนของคณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมายทเกยวกบการกระจายอานาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน หรอรบรองใหคาวนจฉยของคณะอนกรรมการวนจฉยกฎหมาย

ทเกยวกบการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนถอเปนทสด ประกอบกบมลกษณะ

เปนการขดหรอแยงกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 145 เนองจากสานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไมใชจาเลยในคดแพงดงกลาว สานกงานคณะกรรมการ

132

การศกษาขนพนฐานจงยงคงปฏเสธการชาระหนตลอดมา สงผลใหเกดความเสยหายแกทางราชการ

ทตองถกคานวณดอกเบยสาหรบหนตามคาพพากษาตลอดระยะเวลาทยงชาระหนไมครบถวน

จากการศกษาเปรยบเทยบกบการจดการทรพยสนและหนสนกรณการถายโอนภารกจ

ของหนวยงานของรฐในกรณอน ๆ และการควบรวมกจการของบรษทจากดและบรษทมหาชน

จากด พบวา หนวยงานทมการถายโอนภารกจไปยงองคกรปกครองสวนทองถนกรณอนลวนแต

เปนการถายโอนภารกจบางสวนของหนวยงานของรฐซงมสถานะเปนนตบคคลไปยงองคกร

ปกครองสวนทองถน โดยภารกจทมการถายโอนนนไมไดมฐานะเปนนตบคคลแยกจากหนวยงาน

ของรฐผโอน แตกตางจากการถายโอนภารกจโรงเรยน โดยหากเปนกรณการถายโอนภารกจ

หนวยงานของรฐทเปนนตบคคลจะมการตราเปนกฎหมาย และกฎหมายหลายฉบบกไดกาหนดให

หนวยงานของรฐผรบโอนเปนผรบผดชอบทรพยสนและหนสนของหนวยงานของรฐผโอน

สวนกรณการควบรวมกจการของบรษทจากดและบรษทมหาชนจากดพบวา หลกกฎหมายไทย

กฎหมายเวยดนาม และกฎหมายอนเดย มบทบญญตเกยวกบการจดการทรพยสนและหนสนในกรณ

ทมการควบรวมกจการบรษทจากดและบรษทมหาชนจากดอนมลกษณะเปนการโอนภารกจของ

หนวยงานทเปนนตบคคลแลวสนสถานะนตบคคลนไวในทานองเดยวกนคอ ทรพยสน หนสน และ

ความรบผดของนตบคคลทเลกกจการหรอสนสถานะนตบคคล เปนอนโอนไปเปนทรพยสน

หนสน และความรบผดของนตบคคลใหมท งสน การวนจฉยตามนยประกาศคณะกรรมการการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนดงกลาวจงไมสอดคลองกบหลกกฎหมายทวไป

เกยวกบการจดการทรพยสนและหนสนและการดาเนนคดในกรณทนตบคคลสนสภาพไปเปน

หนวยงานในอกนตบคคลหนงอกดวย

กรณทไมมขอยตวาหนวยงานของรฐใดมหนาทรบผดชอบดาเนนคดและชาระหนตาม

คาพพากษาดงกลาว สงผลใหหนวยงานของรฐทเกยวของปฏเสธการชาระหนตามคาพพากษาของ

ศาล อนเปนการไมปฏบตตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลทงหมดหรอบางสวน ซงเจาหนตาม

คาพพากษาชอบทจะรองขอใหบงคบคดตามคาพพากษาหรอคาสงนนไดภายในสบปนบแตวนม

คาพพากษาหรอคาสง โดยอาศยและตามคาบงคบทออกตามคาพพากษาหรอคาสงนนตามนยประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 271 อยางไรกด ตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 285 ไดกาหนดใหทรพยสนบางประเภทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด ซงโรงเรยนม

133

ทรพยสนทไมอยในความรบผดแหงการบงคบคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 285 (4) คอ ทรพยสนทโอนไมไดตามกฎหมายหรอตามกฎหมายยอมไมอยในความรบผด

แหงการบงคบคด ไดแก ทรพยสนของแผนดน เนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 1307 ไดกาหนดหามมใหยดทรพยสนดงกลาวไมวาทรพยสนนนจะเปนสาธารณสมบตของ

แผนดนหรอไมกตาม รวมทงกฎหมายไมไดกาหนดชองทางในการบงคบชาระหนในกรณดงกลาวไว

เจาหนตามคาพพากษาจงไมสามารถนายดทรพยสนของโรงเรยนเพอการชาระหนตามคาพพากษา

และไมสามารถบงคบคดใหมการปฏบตตามคาพพากษาของศาลได

จากการศกษาพบวา กรณทรพยสนของแผนดนซงไมอยในความรบผดแหงการบงคบ

คดเชนเดยวกบสาธารณสมบตของแผนดนนน ทรพยสนของแผนดนดงกลาวยงสามารถจาหนาย

จายโอนไดดงเชนทรพยสนของเอกชน และประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1306 กได

กาหนดหามมใหยกอายความขนเปนขอตอสกบทรพยสนของแผนดนซงเปนสาธารณสมบตของ

แผนดนเทานน ไมไดใหความคมครองไปถงทรพยสนของแผนดนธรรมดา รวมทงนกกฎหมาย

หลายทานกไดใหความเหนวา ทรพยสนของแผนดนธรรมดานนเปนกรณทอาจถกครอบครอง

ปรปกษไดดวย ในขณะทกฎหมายฝรงเศสน น แมวาไมมการกาหนดใหเจาหนตามคาพพากษา

สามารถบงคบคดแกทรพยสนของแผนดนทไมใชสาธารณสมบตของแผนดนไวโดยชดแจง

แตกรณทหนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาอนถงทสดของศาลแพงหรอศาลปกครองนน

รฐบญญตหมายเลขท 80 - 539 ลงวนท 16 กรกฎาคม 1980 ไดกาหนดใหฝายปกครองผมหนาทตาม

คาพพากษาตองชาระหนดงกลาวใหแลวเสรจภายในกาหนดเวลา 4 เดอน นบแตศาลมคาพพากษา

หากผดนดไมชาระเงนภายในกาหนดเวลาดงกลาว เจาหนตามคาพพากษาหรอผชนะคดสามารถ

ดาเนนการบงคบชาระหนได โดยในกรณผถกฟองคดซงถกตดสนใหชาระเงนเปนหนวยงานทอย

ภายใตการกากบดแลของรฐ เจาหนตามคาพพากษาหรอผชนะคดสามารถรองขอตอเจาหนาทบญช

ของรฐใหมการชาระเงนตามคาพพากษาจากบญชของกระทรวงการคลงซงเปนบญชของรฐได

โดยตรง อนเปนการกาหนดแนวทางแกเจาหนตามคาพพากษาใหไดรบชาระหนในกรณท

หนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาดงกลาว

134

นอกจากน โดยเหตทสญญาซอขายซงเปนสญญาทผขายตกลงโอนกรรมสทธแหง

ทรพยสนตามสญญาใหแกผซอ และผซอตกลงใชราคาทรพยสนตามสญญาใหแกผขาย ผซอและ

ผขายมหนาทตองปฏบตตามขอตกลงดงกลาวระหวางกนตามหลกของสญญาตางตอบแทนตาม

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 369 หากคสญญาฝายใดฝายหนงผดนดชาระหนหรอ

ไมปฏบตตามขอตกลงแหงสญญา คสญญาอกฝายหนงยอมมสทธฟองคดตอศาลขอใหมการปฏบต

ตามขอตกลงแหงสญญาได หรอในกรณทผซอไมชาระคาสนคาตามสญญาใหแกผขาย ผขาย

ยอมมสทธบอกกลาวใหผซอชาระคาสนคาภายในระยะเวลาพอสมควรทไดกาหนด หากผซอยงคง

ไมชาระคาสนคาภายในระยะเวลาทกาหนด ผขายยอมมสทธบอกเลกสญญาไดตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 387 โดยการแสดงเจตนาบอกเลกสญญาแกผซอตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 386 วรรคแรก โดยผลของการบอกเลกสญญาเปนไปตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย ซงมาตรา 391 วรรคแรก กลาวคอ คสญญาแตละฝายจาตองใหอกฝายหนง

ไดกลบคนสฐานะดงทเปนอยเดม ดงนน เมอโรงเรยนไมชาระหนคาสนคาใหแกผขาย ผขายยอม

มสทธบอกกลาวใหโรงเรยนชาระคาสนคาภายในระยะเวลาพอสมควรทไดกาหนด หากโรงเรยน

ยงคงไมชาระคาสนคาภายในระยะเวลาทกาหนด ผขายยอมมสทธบอกเลกสญญา คสญญาตอง

กลบคนสฐานะดงเดมโดยโรงเรยนตองคนทรพยสนดงกลาวใหแกผขาย แตเนองจากมการถายโอน

ภารกจโรงเรยนจากสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยงองคกรปกครองสวนทองถน

ซงไมมขอยตวาหนวยงานของรฐใดมหนาทรบผดชอบดาเนนคดและชาระหนตามคาพพากษาของ

ศาลดงกลาว รวมทงหากมการคนทรพยสนดงกลาวยอมถอเปนการจาหนายทรพยสนของแผนดน

ซงมความขดของทางกฎหมายและระเบยบของทางราชการในการกลบสฐานะเดมตามหลกของ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เมอผขายถกโตแยงสทธจงตองฟองรองเปนคดตอศาลเพอขอให

โรงเรยนคนทรพยสนตามสญญาซอขายใหแกตน แตเมอมการดาเนนกระบวนพจารณาคด

จนกระทงศาลมคาพพากษาแลว การทศาลไดกาหนดใหคนทรพยสน หากคนไมไดใหใชราคานน

ยงสงผลใหเกดขอโตแยงในชนบงคบคดเกยวกบสภาพของทรพยสนทศาลสงใหคน รวมทงราคา

ทตองชดใชแทน ตลอดถงเมอโรงเรยนยงคงเพกเฉยไมปฏบตตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล

ทงหมดหรอบางสวน ซงเจาหนตามคาพพากษาชอบทจะรองขอใหบงคบคดตามคาพพากษาหรอ

คาสงไดน นแตกไมสามารถนายดทรพยสนของโรงเรยนเพอการชาระหนตามคาพพากษาได

135

เนองจากทรพยสนของโรงเรยนถอเปนทรพยสนของแผนดนซงไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด

สงผลใหไมสามารถบงคบคดใหมการปฏบตตามคาพพากษาของศาล ในขณะทรฐบญญต หมายเลข

ท 80 - 539 ลงวนท 16 กรกฎาคม 1980 ของฝรงเศสไดกาหนดใหฝายปกครองผมหนาทตาม

คาพพากษาตองชาระหนดงกลาวใหแลวเสรจภายในกาหนดเวลา 4 เดอน นบแตศาลมคาพพากษา

หากผดนดไมชาระเงนภายในกาหนดเวลาดงกลาว เจาหนตามคาพพากษาหรอผชนะคดสามารถ

ดาเนนการบงคบชาระหนได โดยสามารถรองขอตอเจาหนาทบญชของรฐใหมการชาระเงนตาม

คาพพากษาจากบญชของกระทรวงการคลงซงเปนบญชของรฐไดโดยตรงในกรณผถกฟองคดซงถก

ตดสนใหชาระเงนเปนหนวยงานทอยภายใตการกากบดแลของรฐ อนเปนการกาหนดแนวทางแก

เจาหนตามคาพพากษาใหไดรบชาระหนในกรณทหนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาของศาล

5.2 ขอเสนอแนะ

จากการศกษาและวเคราะหปญหาทางกฎหมายในการบงคบชาระหนตามคาพพากษา

ของศาล กรณโรงเรยนตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546

ดงกลาว พบวา พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครอง

สวนทองถน พ.ศ. 2542 รวมท งกฎหมายทเกยวของยงไมมบทบญญตทชดเจนและเปนธรรม

เพยงพอในเรองการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาล กรณมการถายโอนภารกจโรงเรยนไป

ยงองคกรปกครองสวนทองถน ผศกษาจงเหนควรเสนอแนะใหมการแกไขปญหาในกรณดงกลาว

ดงน

5.2.1 เพมบทบญญตในพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจ

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 หรอออกระเบยบวาดวยหลกเกณฑการดาเนนคดกรณ

ถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน โดย

กาหนดใหองคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนมหนาทรบผดชอบดาเนนคดและชาระหนทถก

กอใหเกดขนโดยชอบดวยกฎหมายซงรวมถงการจดซอจดจางโดยชอบดวยระเบยบของทางราชการ

เทานน ซงในกรณทผอานวยการโรงเรยนจดซอจดจางโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนอขอบ

อานาจทกฎหมายกาหนดยอมไมสามารถใหสตยาบนแกการกระทาของตนเองได มฉะนนถอเปน

การกระทาทไมชอบดวยระเบยบของทางราชการ การใหสตยาบนโดยชอบดวยระเบยบกฎหมาย

136

ของทางราชการอนจะทาใหโรงเรยนหรอองคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนมหนาทรบผดชอบ

ดาเนนคดและชาระหนควรกาหนดใหมลกษณะดงน

5.2.1.1 การใหสตยาบนตองกระทาในลกษณะเดยวกบแบบของการเกดขนของ

สญญาตวแทน กลาวคอ หากการแตงตงตวแทนใหเขาทาสญญาในเรองทกฎหมายกาหนดใหตอง

จดทาเปนลายลกษณอกษร การใหสตยาบนกตองทาเปนลายลกษณอกษรดวยจงจะมผลเปนการให

สตยาบน ทงน โดยนาหลกกฎหมายตวแทนองกฤษเกยวกบแบบการใหสตยาบนซงตองกระทา

ในลกษณะเดยวกบแบบการเกดขนของสญญาตวแทนมาปรบใช

5.2.1.2 การใหสตยาบนตองกระทาโดยผบงคบบญชาเหนอขนไปชนหนง

อนเปนไปตามหลกการตรวจสอบจากผบงคบบญชา เพอความเปนธรรมแกผทเกยวของ โดยเฉพาะ

กรณทตวการเปนนตบคคล

5.2.2 เพมบทบญญตในพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจ

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 หรอออกระเบยบวาดวยหลกเกณฑการดาเนนคดกรณ

ถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน โดยกาหนดให

องคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนไดไปซงสทธ หนาท ทรพยสน และความรบผดชอบในการ

ดาเนนคดตามภารกจโรงเรยนทไดรบโอนมารวมทงมหนาทชาระหนตามคาพพากษาของศาล

ในกรณมการถายโอนภารกจโรงเรยนดงกลาว ทงน โดยนาหลกการจดการทรพยสนและหนสน

กรณการถายโอนภารกจของรฐทมสถานะเปนนตบคคลในกรณอน ๆ และหลกกฎหมายเกยวกบ

การควบรวมกจการของบรษทจากด บรษทมหาชนจากด อนมลกษณะเปนการโอนภารกจจาก

นตบคคลหนงซงสนสถานะความเปนนตบคคลไปเปนสวนหนงของอกนตบคคลหนงมาปรบใช

ซงไมวาจะเปนกฎหมายไทย กฎหมายเวยดนาม และกฎหมายอนเดย ลวนมบทบญญตในทานอง

เดยวกนคอกาหนดใหทรพยสน หนสน และความรบผด โอนไปเปนของนตบคคลใหมทงสน

5.2.3 เพมบทบญญตในพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจ

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 หรอออกระเบยบวาดวยหลกเกณฑการดาเนนคดกรณ

ถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน วา ในกรณท

โรงเรยนหรอองคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนไมชาระหนตามคาพพากษาของศาลไมวา

ทงหมดหรอบางสวน เจาหนตามคาพพากษามสทธดงน

137

5.2.3.1 รองขอตอกรมบญชกลางเพอขอใหชาระหนตามคาพพากษาใหแกตนได

โดยตรง หากโรงเรยนหรอองคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนไมชาระหนใหครบถวนภายใน

ระยะเวลาทกาหนดไวในคาพพากษา อนเปนการนาหลกกฎหมายฝรงเศสเกยวกบการบงคบคดแพง

และคดปกครองในกรณทหนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาซงผดนดชาระหนทได

กาหนดใหเจาหนตามคาพพากษาหรอผชนะคดสามารถรองขอใหมการชาระหนไดโดยตรงตอบญช

กระทรวงการคลงซงเปนบญชของรฐมาปรบใช

5.2.3.2 บงคบคดแกทรพยสนของโรงเรยนหรอองคกรปกครองสวนทองถน

ผรบโอนได เวนแตทเปนสาธารณสมบตของแผนดน เนองจากทรพยสนของแผนดนธรรมดานน

โอนใหแกกนไดและอาจถกครอบครองปรปกษไดเชนเดยวกบทรพยสนของเอกชน ดงนน เมอ

หนวยงานของรฐในฐานะลกหนตามคาพพากษาไมชาระหนตามคาพพากษาของศาล เจาหนตาม

คาพพากษากควรไดมอานาจบงคบคดเอากบทรพยสนดงกลาวได เพอความศกดสทธของคาพพากษา

และเกดความเปนธรรมแกเจาหนตามคาพพากษา

5.2.4 เพมบทบญญตในพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจ

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 หรอออกระเบยบวาดวยหลกเกณฑการดาเนนคดกรณ

ถายโอนภารกจโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษาใหแกองคกรปกครองสวนทองถน วา ในกรณท

โรงเรยนหรอองคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนไมชาระหนตามคาพพากษาของศาลไมวา

ทงหมดหรอบางสวน เจาหนตามคาพพากษามสทธดงน

5.2.4.1 รองขอตอกรมบญชกลางเพอขอใหชาระหนตามคาพพากษาใหแกตนได

โดยตรง ซงรวมถงการขอใหใชราคาแทนในกรณทศาลมคาสงใหคนทรพยสน หากโรงเรยนหรอ

องคกรปกครองสวนทองถนผรบโอนไมชาระหนใหครบถวนภายในระยะเวลาทกาหนดไวใน

คาพพากษา อนเปนการนาหลกกฎหมายฝรงเศสเกยวกบการบงคบคดแพงและคดปกครองในกรณท

หนวยงานของรฐเปนลกหนตามคาพพากษาซงผดนดชาระหนทไดกาหนดใหเจาหนตามคาพพากษา

หรอผชนะคดสามารถรองขอใหมการชาระหนไดโดยตรงตอบญชกระทรวงการคลงซงเปนบญช

ของรฐมาปรบใช

5.2.4.2 บงคบคดแกทรพยสนของโรงเรยนหรอองคกรปกครองสวนทองถน

ผรบโอนได เวนแตทเปนสาธารณสมบตของแผนดน เนองจากทรพยสนของแผนดนธรรมดานน

138

โอนใหแกกนไดและอาจถกครอบครองปรปกษไดเชนเดยวกบทรพยสนของเอกชน ดงนน เมอ

หนวยงานของรฐในฐานะลกหนตามคาพพากษาไมชาระหนตามคาพพากษาของศาล เจาหนตาม

คาพพากษากควรไดมอานาจบงคบคดเอากบทรพยสนดงกลาวได เพอความศกดสทธของคาพพากษา

และเกดความเปนธรรมแกเจาหนตามคาพพากษา

หากมการแกไขปญหาการบงคบชาระหนตามคาพพากษาของศาลตามแนวทางทผศกษา

ไดนาเสนอไวขางตน จกสามารถยตปญหาทเกดขนและนาไปสหลกการบงคบชาระหนทมความ

ชดเจนและมประสทธภาพยงขนได

บรรณานกรม

140

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กมล สนธเกษตรน. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทนและนายหนา.

กรงเทพมหานคร : นานาสงพมพ, 2536.

กรมสรรพากร. “นตบคคลทไมตองเสยภาษเงนได.” สบคนเมอวนท 6 เมษายน 2560

จาก http://www.rd.go.th/publish/834.0.html.

กระทรวงศกษาธการ. หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. กรงเทพมหานคร :

องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2544.

กตตศกด ปรกต. เอกสารประกอบการศกษาวชาทฤษฎและหลกกฎหมายแพง (LW 530).

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรกจบณฑตย, ม.ป.ป.

กศล บญยน. คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทน นายหนา.

กรงเทพมหานคร:นตบรรณาการ. 2541.

กาธร พนธลาภ. คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยหน. กรงเทพมหานคร :

มตรนราการพมพ, 2529.

ไกรพล อรญรตน. “การรบฟงขอเทจจรงตามคาพพากษาคดอนตามหลกกฎหมายปดปาก

โดยประเดนแหงคด (Issue Estoppel) (ตอนท 1).” สบคนเมอวนท 12 พฤษภาคม 2560

จาก http://public-law.net/publaw/view.aspx?id=1895

กฤษฎา ทงโชคชย. “หลกการเสมอนเจาของ.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2539.

คนง ฦาไชย. กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล เกยวกบกฎหมายธรกจระหวางประเทศ.

กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2541.

จรรตน สรอยเสรมทรพย. “มาตรการทางกฎหมายในการบงคบใชเกยวกบการบกรก

ทสาธารณสมบตของแผนดนในประเทศไทย.” รายงานการวจยไดรบทนอดหนน

การวจยจากวทยาลยราชพฤกษ, 2552.

จกรพงษ เลกสกลไชย. คาอธบายแพงและพาณชยวาดวยตวแทน นายหนา จางทาของ รบขน.

กรงเทพมหานคร : นตธรรม, 2553.

จตต ตงศภทย. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล. กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหง

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2530.

141

จด เศรษฐบตร. หลกกฎหมายแพงลกษณะนตกรรมและหน. กรงเทพมหานคร : เอราวณการพมพ,

2522.

จรพร วฒนอมาตย. “การประเมนความพรอมในการถายโอนการจดการศกษาขององคกรปกครอง

สวนทองถน สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสมทรปราการ เขต 1.”

สารนพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยปทมธาน, 2556.

จาป โสตถพนธ. หลกความรบผดกอนสญญา. กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2548.

ชยวฒน วงศวฒนศานต. กฎหมายวาดวยทรพยสน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2533.

ไชยยศ เหมะรชตะ. กฎหมายวาดวยสญญา. กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2535.

ไชยยศ เหมะรชตะ. “หลกกฎหมายสญญาเปรยบเทยบ.” วารสารกฎหมายจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ฉบบพเศษอนสรณศาสตราจารยหยด แสงอทย. (2523) : 125.

ดาราพร ถระวฒน. กฎหมายสญญาสถานะใหมของสญญาปจจบนและปญหาขอสญญาท

ไมเปนธรรม. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2538.

ถวล มาตรเลยม. การปฏรปการศกษา : โรงเรยนเปนฐานการจดการบรหารจดการ School-Based

Managemen. กรงเทพมหานคร : เสมา, 2545.

ทวเกยรต มนะกนษฐ. สงคมกบกฎหมาย. กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2555.

ธนกร วรปรชญากล. เจาพนกงานบงคบคดในประเทศฝรงเศส. กรงเทพมหานคร : ม.ป.พ, 2547.

ธนาคารแหงประเทศไทย “อตราแลกเปลยนถวเฉลยถวงน าหนกระหวางธนาคาร.”

สบคนเมอวนท 3 พฤษภาคม 2560, จาก https://www.bot.or.th/thai/financialmarkets/

_layouts/application/exchangerate/exchangerate.aspx

ธญญะ ซอวาจา. “ปญหาการปรบใชความรบผดเพอละเมดของนตบคคลตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชยของไทย.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,

2552.

นคร เศรษฐภรวจน. “ทรพยสนทเจาพนกงานบงคบคดขายทอดตลาด.” วารสารรามคาแหง ปท 24

ฉบบท 1. หนา 305-313.

นนทวฒน บรมานนท. บรการสาธารณะในระบบกฎหมายปกครองฝรงเศส. กรงเทพมหานคร :

นตธรรม, 2541.

นนทวฒน บรมานนท. สญญาทางปกครอง. กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2546.

นนทวฒน บรมานนท. หลกพนฐานกฎหมายปกครองฝรงเศส. กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2547.

142

นดา แสงโชตชวงชย. “การใหสตยาบนของตวการ.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555.

บวรศกด อวรรณโณ. “วธพจารณาคดปกครองในฝรงเศส.” วารสารกฎหมายปกครอง เลม 7 ตอน 3.

(ธนวาคม 2531) : 740.

บวรศกด อวรรณโณ. สารานกรมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. 2540) หมวดทวไป

เรอง 1. เจตนารมณรฐธรรมนญ. กรงเทพมหานคร : องคการคาของครสภา, 2545.

บญญต สชวะ. กฎหมายลกษณะทรพย. กรงเทพมหานคร : กรงสยาม พบลชชง, 2559.

บญอนนต วรรณพานชย. “ประเภทคดปกครองและผมสทธฟองคดปกครองแตและประเภท.”

(ธนวาคม 2548) : 327–330.

บบผา อครพมาน. สญญาทางปกครอง:แนวคดและหลกกฎหมายของฝรงเศสและของไทย.

กรงเทพมหานคร : สานกงานศาลปกครอง, 2545.

ประกอบ คณารกษ. “รายงานผลการวจยสภาพความพรอมของหนวยงานทางการศกษาตอการ

ปฏรปของกระทรวงศกษาธการ.” นครปฐม : มหาวทยาลยศลปากร, 2543.

ประเสรฐ ศภมาตรา,ขน. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทน นายหนา

จดการงานนอกสง. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมอง, 2490.

ไผทชต เอกจรยกร. ตวแทน-นายหนา. กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2559.

ฝายกฎหมายและพฒนา. “สรปสาระสาคญของการแกไขกฎหมายเพอสงเสรมการควบรวม

กจการ.” สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย. (กรกฎาคม

2556) : 1.

พชญา เทดขวญชย. “การบงคบคดแพงทพนระยะเวลาบงคบคดแลวของทรพยจานองและทรพย

ทจานองยดแลวขายทอดตลาดยงไมได จะยดทรพยสนเพมไดหรอไม.” วารสาร

กรมบงคบคด ปท 19 ฉบบท 99. (พฤศจกายน – ธนวาคม 2558) : 3-4.

พณสดา สรธรงส. การกระจายอานาจการบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร : เซเวนพรนตงกรป,

2541.

เพชรา จารสกล. “ครอบครองปรปกษทสาธารณสมบตของแผนดน.” วารสารกฎหมายสโขทย

ธรรมาธราช. หนา 80-91.

ไพจตร ปญญพนธ. คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะจดการงานนอกสงและ

ลาภมควรได. กรงเทพ : นตบรรณการ, 2526.

143

ไพโรจน วายภาพ. คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 1 บททวไป. กรงเทพมหานคร :

กรงสยาม พบลชชง, 2559.

ภญโญ คงคากล. “ปญหาทางกฎหมายในการควบรวมธรกจของไทย:ศกษากรณบรษทจากด

และบรษทมหาชนจากด.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลย

รามคาแหง, 2555.

มานตย จมปา. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายสหรฐอเมรกา. กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2552.

มานตย จมปา. ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2557.

มานตย จมปา. คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยทรพยสน. กรงเทพมหานคร :

สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2556.

มาโนช จรมาศ. คาอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 1 และ 2 วาดวยบททวไป

และวธพจารณาในศาลชนตน เลม 2. กรงเทพมหานคร : อกษรสาสน, 2525.

รชฏ เจรญฉา. หลกกฎหมายวาดวยนตบคคล สมาคม มลนธ. กรงเทพมหานคร : สานกงานคด

อยการสงสด, 2540.

รพ แพงสภา. “ปญหาการบงคบคดทอยในเขตอานาจศาลปกครองไทย.” วทยานพนธมหาบณฑต

คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543.

ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. กรงเทพมหานคร : ศรวฒนา

อนเตอรพรนท, 2556.

รงรชดาพร เวหะชาต. “การกระจายอานาจการบรหารสถานศกษา.” วารสารมหาวทยาลยทกษณ.

(มกราคม-ธนวาคม 2550) : 99-107.

เรงศกด บญทะราช. “ปญหาทางกฎหมายวาดวยการควบรวมกจการเอกชนในสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลย

แมฟาหลวง, 2555.

วรพงศ จกรเสน. “การดาเนนกระบวนพจารณาซ า.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535.

วรภทร รตนาพาณชย. “ตวแทนโดยปรยาย : ศกษาในสถานะทตวแทนโดยปรยายแตกตางกบ

ตวแทนตามกฎหมาย.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548.

วรรณชย บญบารง, ธนกร วรปรชญากล, สรพนธ พลรบ. หลกและทฤษฎกฎหมายวธพจารณา

ความแพง เลม 1. กรงเทพ : วญ�ชน, 2548.

144

วนดา แสงสารพนธ และสรพล นตไกรพจน. รายงานการศกษาวเคราะหเพอการปฏรปการศกษา

ตาม พ.ร.บ. 2542 ในกรอบภารกจของสานกงานปฏรปการศกษา เลมท 4.

กรงเทพมหานคร : เดอนตลา, 2544.

วนชย ตนยตโมนท และไกร เกษทน. การกระจายอานาจการบรหารการศกษาตามแนว

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร : การศาสนา, 2543.

วกรณ รกษปวงชน. “ปญหานาสนใจเกยวกบสาธารณสมบตของแผนดน.” วารสารสโขทยธรรมาธราช

ปท 19 ฉบบท 1. (มกราคม – มถนายน 2549) : 10-14.

วจตร ศรสอาน. สบคนเมอวนท 17 ธนวาคม 2559 จาก http://library.stou.ac.th/odi/wichit/

pdf/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B

8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%

B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%84%E0%B8%A5.pdf.

วษณ เครองาม. คาอธบายกฎหมายวาดวยซอขาย แลกเปลยน ให. กรงเทพมหานคร :

นตบรรณาการ, 2524.

ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ. คาอธบาย นตกรรม-สญญา. กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2552.

ศกด สนองชาต. คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมสญญา. กรงเทพมหานคร :

นตบรรณการ, 2557.

ศภลกษณ จนทพลาบรณ. “ระบบบงคบคดทางแพง.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2531.

สฎาย ธระวณชตระกล. “ปญหาความเปนนตบคคลของสถานศกษาภายใต พ.ร.บ.ระเบยบบรหาร

ราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546.” วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2555.

สมชาย กาญจนชานนท. “ตวแทนคาตาง : ศกษาสถานะและหนาททางกฎหมาย.” วทยานพนธ

มหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2542.

สมชาย จลนต. คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 4. กรงเทพมหานคร : กรงสยาม

พบลชชง, 2559.

สมศกด ดลประสทธ. “การกระจายอานาจการศกษา.” สบคนเมอวนท 17 เมษายน 2560

จาก http://www.moe.go.th/main2/article/article-somsak/article-somsak08.htm)

สมเดช สแสง. คมอบรหารโรงเรยน สถานศกษาขนพนฐาน ตาม พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต. ชยนาท :

ชมรมพฒนาความรดานระเบยบกฎหมายและพฒนามาตรฐานวชาชพคร, 2554.

145

สรรเสรญ ไกรจตต. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทนนายหนา. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2516.

สทธมนตนฤนาท,หลวง. คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวแทน นายหนา.

กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2511.

สธาบด สตตบศย. คาอธบายกฎหมายแพงและพาณชยเปรยบเทยบ 1. กรงเทพมหานคร :

สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2522.

เสนย ปราโมช. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมและหน เลม 1 (ภาค 1-2).

กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2559.

เสนย ปราโมช. กฎหมายลกษณะทรพย. กรงเทพ : ไทยวฒนาพาณชย, 2521.

เสรม วนจฉยกล. คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะนตกรรมและหน.

กรงเทพมหานคร : กรมสรรพสามต, 2515.

สานกกฎหมาย สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย “รายงานการประชมคณะกรรมการพจารณา

รางกฎหมายของกระทรวงมหาดไทย คณะท 1 ครงท 18/2547.”

สบคนเมอวนท 15 พฤษภาคม 2560 จาก www.law.moi.go.th

สานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน สานกงานปลดสานก

นายกรฐมนตร. สรปการถายโอนสถานศกษาขนพนฐานใหแก อปท. ป 2549 – 2555.

กรงเทพมหานคร : คณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

สานกงานปลดสานกนายกรฐมนตร, 2555.

สานกงานคณะกรรมการมาตรฐานการบรหารงานบคคลสวนทองถน. “สรปรายละเอยดแผนปฏบต

การกาหนดขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ภารกจ

ทถายโอนแลว.” สบคนเมอวนท 15 ตลาคม 2559

จาก http://www.local.moi.go.th/tranfer%20plan8.pdf

สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย. “สรปสาระสาคญของการแกไข

กฎหมายเพอสงเสรมการควบรวมกจการ.” (กรกฎาคม 2556) : 1.

สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. “บนทกสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรอง การจาหนาย

ทดนทมผอทศใหเปนของสถานศกษา เรองเสรจท 47/2558.” สบคนเมอวนท 14 ตลาคม

2559 จาก http://www.krisdika.go.th

สานกงานคดปกครอง สานกงานอยการสงสด “บทท 5 การดาเนนการของตวความในชนบงคบคด.”

สบคนเมอวนท 14 พฤศจกายน 2559 จาก http://www.admin.ago.go.th/attachments/

article/50/%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%20

146

%E0%B9%95%20%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%94%E0%B8

%B3%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8

%B2%E0%B8%A3%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%95%E0%B8

%B1%E0%B8%A7%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B

9%83%E0%B8%99%E0%B8%8A%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B8

%9A%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8

%84%E0%B8%94%E0%B8%B5.doc

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ. “รายงานการวจยประเมนผลการกระจาย

อานาจการบรหารและการจดการศกษาใหเขตพนทการศกษา (ฉบบสมบรณ).”, 2549.

สานกบรหารการศกษาทองถน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. แนวนโยบาย

การจดการศกษาในองคกรปกครองสวนทองถนระยะ 15 ป (พ.ศ. 2545 – 2559).

กรงเทพมหานคร : สานกบรหารการศกษาทองถน กรมการปกครอง

กระทรวงมหาดไทย, 2544.

สาเรง บญเรองรตน. สบคนเมอวนท 17 ธนวาคม 2559

จาก http://ejournals.swu.ac.th/index.php/ENEDU/article/view/5532/5177.

อรรยา สงหสงบ. กฎหมายวาดวยสญญา. กรงเทพมหานคร : วญ�ชน, 2550.

อสระ นตทณฑประภาศ. กฎหมายปกครองเปรยบเทยบ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลย

รามคาแหง, 2525.

เอดเดรด บ. ฟสล. การกระจายอานาจทางการศกษา การเมองและฉนทานมต. (แปลโดยภทรนนท

พฒยะ). กรงเทพมหานคร : ท พ พรนท, 2542.

อาพน เจรญชวนทร. ความรเบองตนเกยวกบการดาเนนคดในศาลปกครอง. กรงเทพมหานคร :

นตธรรม, 2545.

ภาษาตางประเทศ

Bell,J & Booyron, S & Whittaker, S. Principles of French Law, 1998.

Bowstead .W. A Digest of the Law of agency. Clack, New Jersey : The Lawbook Exchange Ltd.,

2007.

Buzzard May and Howard. Phipson on Evidence. London : Sweet & Maxwell., 1982.

147

Clive M, Schimtthoff, David A.G. Sarre. Charlesworth’s Mercantile law. fourtheenth edition,

London : EL/BS, 1986.

David, G. A., & Thomas, M. A.. Effective school and effective teachers. Boston : allyn and

Bacon., 1989.

Del Credere Agent. (see P.W.D. Redmond). General Principles of English Law, 5th ed, London :

Macdonald and Evans Ltd., 1979.

Fisher, H. German legal system and legal language – 3rd ed. Great Britain : Cavendish Publishing

Limied., 2002.

Freckmann, A. & Wegerich, T. The German legal system. London : Sweet and Maxwell., 1999.

F.M.B. Reynolds. Bowstead & Reynolds on agency. London : Sweet & Maxwell., 1996.

Jean Massot et Thierry Girardot. Le Conseil d’Etat, La documentation francaise : Paris., 1999.

Lucarelli, F. Diritti Civili e Istituti Privatistici. Padova : Cedam., 1983.

L. Neville Brown and John S. Bell. French Administrative Law. Oxford : Clarendon Press., 1998.

Murphy,J. P. Restructuring school: Capturing and assessing the phenomena. New York : Teacher

College Publications. 1997.

Nicholas,B. French Law of Contract. London : Butterworths, 1982.

Oliver Dugrip. “Execution des decisions de la jurisdiction administrative.” Repertoire de

contentieux administratif Tome 1. Paris : Dalloz, 1991.

Poul Dobson, Clive M. Schmitthoff. Charleswarth’s Business law. London : Sweet & Maxwell,

1991.

Richad Stone. Law of Agency. London : Cavendish Publishing Limited., 1996.

Rupert Cross and colin Tapper. Cross on Evidence. London : Butterworths, 1990.

148

ประวตผเขยน

ชอ – นามสกล ดวงพร บบผาสวรรณ

ประวตการศกษา พ.ศ. 2547 นตศาสตรบณฑต

มหาวทยาลยรามคาแหง

ตาแหนงและสถานททางานปจจบน เจาหนาทสอบสวน

สานกงานผตรวจการแผนดน