2007

ผลส าเรจในการจดการความรระดบบณฑตศกษา: การทบทวนและสงเคราะหวรรณกรรม The Success of Knowledge Management in Graduate School: Review and Synthesis of the Literature

ปกรณ ลมโยธน1, ธรพร ทองขะโชค2, สภาวด สทธรกษ3, วรพจน ปานรอด4 และนทท ขจรกตตยา5

บทคดยอ การวจยนมวตถประสงค เพอศกษาแนวคดการจดการความรทงตางประเทศและในประเทศ เพอพฒนารปแบบผลส าเรจในการจดการความรระดบบณฑตศกษา เปนการวจยเอกสารจากขอมลทตยภมเปนหลก โดยการศกษา คนควา รวบรวมขอมล และผลงานวจยตาง ๆ ทเกยวของ เพอใหไดขอมลทครอบคลมตามวตถประสงคทไดก าหนดไว โดยโมเดลผลส าเรจการจดการความรระดบบณฑตศกษา ประกอบดวย 1. พฤตกรรมองคการ ม 3 องคประกอบยอย คอ ภาวะผน าองคกร การท างานเปนทม และบรรยากาศองคการ 2. เทคโนโลยสารสนเทศ และ3.กระบวนการจดการความร ม 4 องคประกอบยอย คอ การก าหนดความร การจดเกบความร การแบงปนความร และการประเมนความร สวนผลส าเรจในการจดการความรประกอบดวย 3 องคประกอบยอย คอ ผลส าเรจดานผบรหาร ผลส าเรจดานผสอน และผลส าเรจดานผเรยน ค าส าคญ: ผลส าเรจ การจดการความร บณฑตศกษา

Abstract The purposes of this research were to study foreign and domestic knowledge management concepts, to develop the success of knowledge management in graduate school. This study used documentary research by secondary data to develop model of the success of knowledge management in graduate school. The research findings showed organizational behavior have 3 factors are organizational leadership, teamwork and organizational crimate. Information technology is factor of facilitation. Knowledge management processes are knowledge identification, knowledge storage, and knowledge share and knowledge evaluation. The successes of knowledge management in graduate school are executive, instructor and learner. Keywords: Success, Knowldege Management, Graduate School

2008

บทน า การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) เปนองคประกอบหนงทม

ความส าคญมากตอการจดการความร (Knowledge Management) เพราะทรพยากรมนษยเปนตวขบเคลอนความรไปสการพฒนา ซงตองอาศยการศกษา การฝกทกษะตาง ๆ และตองด าเนนการอยางตอเนอง ดงนนการศกษาจงเปนองคประกอบพนฐานของระบบเศรษฐกจฐานความรทส าคญมาก โดยจะตองมการจดการศกษาทมคณภาพ เปดกวาง มเชงลก และเนนการเรยนรตลอดชวต จงสามารถกาวไปสระบบเศรษฐกจฐานความรได ทงนการกาวไปสการเปนผน าทางเศรษฐกจนนจะอาศยการศกษาคนควาขอมลเปนหลก (Mehregan, 2012) การสรางคนใหกาวทนกบการเปลยนแปลงของสงคมโลก เปนโจทยขอใหญทส าคญตอบคลากรทางการศกษาอยางยง เนองจากคนไทยทพงประสงคตาม พรบ.การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 นนตองมความรเทาทนสงคมโลก คอ มความรทางดานภาษาองกฤษ ความรในการใชอนเทอรเนต และการเขาใจวฒนธรรมนานาชาต เดกไทยจะตองคดเปน ท าเปนและคดด ความรจงเปนสงจ าเปนทส าคญทสด กระบวนการเรยนรตองครอบคลม 3 ดาน คอ การแสวงหาความร ท าความเขาใจในสงทเรยนร คอ รจรง รอยางถองแท และรจกทจะประยกตใชความร ความรทมมากมายเกดขนทกวนและทกเวลา เนองจากความกาวหนาของวทยาศาสตรและเทคโนโลยสารสนเทศ ท าใหความรทมในกระดาษมมากขนและถกปรบเปลยน สความรในอเลกทรอนกสอยางรวดเรว เปนผลใหคนเราแสวงหาความรไดอยางรวดเรว แตจะท าอยางไรใหความรเหลานนมประโยชนสงสดและยงยนสอดคลองกบวถชวตของแตละบคคล จงเปนเหตผลส าคญทตองแสวงหาวธการจดการความรเหลานนใหคงอยทงในตวบคคล องคกร และสงคม (Kebede, 2010; Tabrizi & Ebrahimi, 2011)

การศกษาระดบบณฑตศกษา (Graduate School) เปนการศกษาตอยอดจากระดบปรญญาตร เพอใหเกดความร ปญญา วสยทศน และคณคา ซงมความแตกตางกบการเรยนในระดบปรญญาตร ทงเนอหา ระยะเวลา การวจย และการน าเสนอผลงานตาง ๆ การบรหารจดการความรในระดบบณฑตศกษาจงมความส าคญและจ าเปนทจะตองพฒนาตอยอดจากองคความรเดม เพอ เพมศกยภาพการจดการเรยนการสอนและการวจยในระดบบณฑตศกษา การจดการความรเปนแนวคดการจดการสมยใหมทมองบคลากรในองคกรเปนสนทรพยอนมคาเนองจากกระแสยคโลกาภวตน ทมความเปลยนแปลงอยางรวดเรว องคกรตองมการปรบตวกบการเปลยนแปลง ท าใหคนในองคกร มประสทธภาพและคณภาพ ตองสามารถท างานไดเองอยางรอบดานและสามารถท างานรวมกบ ผอนได มความมงมนตอองคกร ท างานอยางมเปาหมายซงจะตองเปนคนทมสมรรถนะสง เพอทจะสามารถผลกดนใหองคกรสามารถอยรอดไดในสภาวะแวดลอมทมการเปลยนแปลงรวดเรวอยางมาก

2009

(Crainer, 1998) นนคอองคกรตองมความสามารถในการสรางความไดเปรยบในการแขงขน และการจดการความรกเปนแนวทางหนงทท าใหเกดการสรางคณคาและมลคาเพมใหกบองคกร ใหกลายเปนความสามารถในแขงขนทยงยนตอไป (วจารณ พานช, 2549)

คณะนกวจยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร (2540) พบวาการจดการเรยนการสอนระดบบณฑตศกษามจดออนหลายประการ ประการแรก การเรยนการสอนทยงไมสรางความรขนใหม ในสงคมไทย ซงพบวาสถาบนอดมศกษายงมการสรางความรใหมขนนอย และเปนองคความรทเปนประโยชนตอการชน าตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมไดนอย ประการทสอง สงทเรยนรไมสอดคลองกบความเปนจรงในสงคมไทย ซงพบวาบณฑตไมสามารถรเทาทน ปรบตว และอยกบความเปนจรงในสงคมได ไมสามารถน าประสบการณหรอขอมลทมอยมาสงเคราะหเปนปญญาทสงขนได ประการทสาม ผสอนเปนผแสวงหาความรและเตรยมความรใหกบผเรยน ซงพบวาการเรยนการสอนของบณฑตศกษาของไทยนนไมฝกใหนกศกษาสามารถเรยนหรอศกษาหาความรดวยตนเองสวนใหญผสอนเปนผเตรยมความรใหนกศกษา จงไมมความกระตอรอรนไมมความสนใจใฝรอยางตอเนองทจะตดตามวทยาการทกาวหนาไปตลอดเวลาอยางเตมท ประการทส การเรยนการสอนทเนนการบรรยายเปนสวนใหญซงพบวาการสอนของอาจารยเปนการถายเทความร ไมถายเทความคดเปนท าเปน ประการทหา พบวาอาจารยทมคณภาพมจ านวนนอยมาก ต ารามคณภาพต า องคความรไทยมนอย หองสมดไมทนสมย และคลงแหงความรไมเพยงพอ นอกจากนคณภาพของผส าเรจการศกษาในระดบบณฑตศกษา ยงมคณภาพทไมนาพอใจ เนองจากขาดทกษะในการแสวงหาความร ขาดทกษะในการคนควาวจย ขาดความรความเขาใจในสาขาทศกษาทสมพนธกบสาขาวชาอน ขาดความรและทกษะทเพยงพอจะน าไปประกอบอาชพ ขาดความรและทกษะในการสอสารเพอการเผยแพรขอมลขาวสารแกสงคมทวไป ขาดความรและทกษะในการใชภาษาและการใชเทคโนโลยเพอการศกษา และประการส าคญทสดของคณภาพการศกษา กคอ การขาดการพฒนาทางปญญา และความเปนผน าทางวชาการและผน าในการบรหารใหแกผเรยน ซงลวนเปนสงจ าเปนตอการพฒนาประเทศทจะน าไปสความเปนสงคมแหงการเรยนร (ไพฑรย สนลารตน, 2539; จรส สวรรณเวลา และคณะ, 2540)

2010

วตถประสงคและวธการวจย เพอพฒนาโมเดลผลส าเรจการจดการความรระดบบณฑตศกษาทไดจากการทบทวนและ

สงเคราะหวรรณกรรมในลกษณะการวจยเอกสาร (Documentary Research) โดยใชขอมล ทตยภม (Secondary Data)

การจดการเรยนการสอนระดบบณฑตศกษา

การประกาศใช พรบ.การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 นนถอไดวาเปนการเปลยนวธคดและ วธปฏบตของการศกษาทส าคญของประเทศไทย เปนการเปลยนในลกษณะทอาจกลาวไดวาเปนการเปลยนกระบวนทศน (Paradigm Shift) ทงระบบ ครอบคลมกระบวนทศนในเรองของจดมงหมายสาระของการสอน กระบวนการเรยนการสอน การบรหารจดการและการตรวจสอบประเมน ในสวนของกระบวนการเรยนการสอนนน พระราชบญญตไดพดไวชดเจนวา ‚การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนร และพฒนาตนเองไดและถอวาผเรยนมความส าคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมศกยภาพ‛ (มาตรา 22) นอกจากนนในมาตรา 24 ยงพดถง การจดกระบวนการเรยนรทใหสอดคลองกบความสนใจและความถนดของผเรยน ฝกทกษะการคด การจดการ การเผชญสถานการณและการประยกตความรมาใชเพอปองกนและแกไขปญหา ตลอดจนจดกจกรรมใหผเรยนเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบตการ ใหท าได คดเปนท าเปน ใฝรอยตลอดเวลา รวมถงการเนนใหผสอน ผเรยนสามารถใชการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร ซงสะทอนใหเหนถงความส าคญและความจ าเปนของกระบวนทศนใหมและการปฏรปการศกษา ส าหรบระดบอดมศกษาเองนนกไดมการก าหนดไวชดเจนในมาตรา 28 วา ‚...มความมงหมายเฉพาะทจะพฒนาวชาการวชาชพชนสงและการคนควาวจยเพอพฒนาองคความรและพฒนาสงคม‛ ซงสะทอนใหเหนเชนเดยวกบการศกษาระดบอน ๆ ทจะตองมการปฏรปเพอใหเกดการพฒนาวชาการและการสรางองคความรเพอพฒนาสงคมตอไป โดยเฉพาะการศกษาระดบบณฑตศกษาซงมภาระหนาทโดยตรงในพฒนาวชาการและการสรางองคความรใหแกสงคม ความมงหมายและขอก าหนดตาง ๆ ตาม พรบ.การศกษาแหงชาตมผลโดยตรงตอสถาบนอดมศกษาในการจะตองมการปรบเปลยนแนวทางของการเรยนการสอน เพอทจะใหการศกษาของชาตเปนไปในแนวทาง ทเหมาะสมเพอน าไปสคณภาพของบณฑตและคณภาพของสงคมตอไป การปรบเปลยนหรอปฏรปกระบวนการเรยนการสอน และการเรยนรในระดบอดมศกษา ใหไดผลสมบรณนนจ าเปนจะตองมการศกษาเหตผลและความจ าเปนทจะตองมการเปลยนแปลง

2011

ทศทางและแนวทางใหม รวมถงวธการทใหแนวทางของการเปลยนแปลงประสบความส าเรจตามเปาหมาย การศกษาในระดบบณฑตศกษาเปนการศกษาทดงเดยว ลกซง เปนความช านาญพเศษเปนขบวนการถายพลงความคด สบเสาะ แสวงหาวชาการทบรสทธและปลกคนเขาสสภาวะทเปนเลศในวถทางแหงปญญา การศกษาในระดบอดมศกษาแบงออกไดเปน 2 ระบบใหญ คอ ระดบปรญญาตรและระดบบณฑตศกษาโดยการศกษาในระดบปรญญาตรนนเนนทการใหผเรยนไดเขาใจ ปฏบตไดและแสวงหาความรตอไปในสาขาทผเรยนไดเรยน ซงนอกจากจะมเปาหมายในทางวชาการแลวยงเนนทการสรางและพฒนาคานยม บคลกภาพและแบบแผนพฤตกรรมของผเรยนพรอมกน ไปดวย ในขณะทการศกษาระดบบณฑตศกษา ซงเปนการศกษาในระดบปรญญาโท และปรญญาเอกนน เนนหนกทการแสวงหาความรและการพฒนาความรขนใหมเปนหลกส าคญ (เกยรตศกด พนธล าเจยก, 2552) ดงนนการสรางองคความรจงเปนภาระหนาทส าคญของบณฑตศกษาโดยตรง การทจะสงเสรมใหบณฑตศกษาไดสรางองคความรขนอยางจรงจงนนจ าเปนจะตองท าความเขาใจเกยวกบบณฑตศกษาบางประการ 1. แนวคดพนฐานของการบณฑตศกษาครอบคลมหลกการของการสบเสาะแสวงหาความร ความเปนนกวชาการ ความเชยวชาญ ความเปนเลศและการพฒนาควบคกนไปเสมอซงประกอบไปดวยแนวคดหลก คอ การสบเสาะ (Inquiry) ความเปนนกวชาการ (Scholarship) ความเชยวชาญเฉพาะ (Specialization) ความเปนเลศ (Excellence) และการพฒนา (Development) โดยภาพรวมแลวเราจะเหนไดชดเจนวาแนวคดของบณฑตศกษานน เปนเรองของการคดคน แสวงหาอยางประณต เพอใหเกดความรความช านาญ สรางสรรคสงใหมน าไปใชพฒนาและคดคนแสวงหาองคความรใหมตอไปอยางตอเนอง

2. ขอดอยของการเรยนการสอนบณฑตศกษาไทย มอยหลายประการดวยกน ปญหาใหญของการเรยนการสอนตงอยบนแนวคดหลกทถอวาสงคมของเราเปนสงคมของผบรโภค (Consumer Society) มากกวาการเปนสงคมของผสราง (Productive Society) จงท าใหตองรบสงตาง ๆ ของตางประเทศอยตลอดเวลา ลกษณะนสะทอนใหเหนชดในระบบการศกษาเชนเดยวกน ซงอาจอธบายแนวคดหลกของปญหาได

2012

ภาพท 1 ปญหาของการเรยนการสอนระดบบณฑตศกษา (ไพฑรย สนลารตน, 2543)

ปญหาของการเรยนการสอนระดบบณฑตศกษา คอการทผเรยนยงมลกษณะเปนผบรโภค คอ คอยรบความรจากผสอนเปนส าคญ ในขณะเดยวกนกคดตามอยางคนอนมากกวาคดดวยตนเอง (ตามโครงสรางท 1) การทจะสรางผลงาน สรางองคความรขนมาดวยตวเองใหมลกษณะของการสรางสรรคสงใหม ๆ ขนในสงคมนน (ตามโครงสรางท 4) กยงมไมชดเจนมากนก ในสวนของ ผสอนเองกยงนยมน าความรของตางประเทศโดยเฉพาะของอเมรกา และยโรปมาสรปวเคราะห และบรรยายใหผเรยนฟง จงท าใหการเรยนการสอนไมสอดคลองกบความเปนจรงในสงคมไทย ดงท สมศกด ปญญาแกว (2543)ไดสรปไวในลกษณะของการศกษาแบบฟองสบ (Bubble Education) วา ‚การเรยนการสอนระดบโท-เอก นนยงไมมแกน ภาพลวงตาของการศกษาระดบสงยงคงมอย นสตทเรยนดในระดบปรญญาตรไมเรยนตอภายในประเทศ แตขวนขวายไปเรยนตอตางประเทศคนดมฝมอกลบไปรบใชคนตางชาต รฐบาลเองกสนบสนนทนไปศกษาตอตางประเทศในระดบสงจ านวนมาก ตองใชภาษของคนในชาตเพอพฒนาคนดวยวธอาศยจมกคนอนหายใจ‛ ซงสามารถสรปเปนขอออนดอยของการเรยนการสอนระดบบณฑตศกษาไดบางประการ (เกยรตศกด พนธล าเจยก, 2552) คอ 2.1 การเรยนรทยงไมสรางความรขนใหมในสงคมไทย การอนรกษและด ารงครกษาความเปนไทยตองเชอมโยงไดกบความเปนสากล แตจากการศกษาพบวาสถาบนอดมศกษามการสรางความรใหมขนนอยและเปนองคความรทเปนประโยชนตอการชน าการพฒนาเศรษฐกจและสงคมไดนอย หากเราไมสามารถวจยไมสามารถเรยนรการสรางองคความรทสอดคลองกบความเปลยนแปลง

2013

ของสงคมไทย บณฑตไทยจะสามารถพฒนาชาตไทยใหมความโดนเดนหรอจะสามารถแสวงหาทางออกหรอทางเลอกทเหมาะสมในการแกปญหาของชาตไทยไดไมเตมท 2.2 การเรยนรทไมสอดคลองกบความเปนจรงในสงคมไทย บณฑตแกปญหาของชวตของตนเองไมได แกปญหาของสงคมไมได แกปญหาของชาตไมไดยอมแสดงถงความลมเหลวของระบบการศกษาและการเรยนการสอน ทไมอาจผลตบณฑตใหรเทาทนปรบตว และอยกบความเปนจรงในสงคมได จงท าใหขาดวจารณญาณวาอะไรจรงไมจรง และไมสามารถน าประสบการณทมอยมาสงเคราะหเปนปญญาทสงขน ซงจากการศกษาพบวาบณฑตปจจบนขาดความสามารถในการประยกตวชาการสสภาพความเปนจรงของสงคมแสดงใหเหนวาเรยนไปแลวยงน ามาใชในสงคมไมไดมากเทาทควร 2.3 ผสอนเปนผแสวงหาความรและเตรยมความรใหกบผเรยน คณลกษณะหนงของบณฑตไทยทงในระดบปรญญาตร โท และเอก ทพบตรงกนคอบณฑตขาดนสยในการใฝร และมความสามารถในการแสวงหาความรเพอพฒนาตนเองไมมากนก ลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนวาบณฑตไทยขาดการปลกฝงอปนสยใฝเรยน ขาดการฝกฝนความสามารถดานการแสวงหาความรดวยตนเอง เนองดวยการเรยนการสอนของบณฑตศกษาของไทยนนไมฝกใหนกศกษาสามารถเรยนหรอศกษาหาความรดวยตนเองสวนใหญครเปนผเตรยมความรให นกศกษาจงไมมความกระตอรอรนและไมมความสนใจทจะตดตามวทยาการทกาวหนาไปตลอดเวลาอยางเตมท 2.4 การสอนทเนนการบรรยายเปนสวนใหญ คอ การถายเทความรแตไมถายเทความคดเปนท าเปน ท าใหมหาบณฑตและดษฎบณฑตของไทยนนไมมความสามารถในการสอความหมายใหผอนเขาใจไดอยางมประสทธภาพเทาทควร กลาวคอไมสามารถแสดงความคดเหน บรรยายหรอพดใหเกดความเขาใจไดหรออาจท าไดแตไมด โดยเฉพาะการพดเพอใหผฟงทมพนฐานความรและวฒนธรรมทแตกตางกนเกดความเขาใจ ไมสามารถเขยนความเรยงใหอานไดด ทงทเปนภาษาของตนเอง ตลอดจนไมสามารถเสนอเรองทางวชาการหรอเสนอบทความตอหนาทประชมได ซงปญหาตาง ๆ เหลานเพราะผเรยนไมไดมการฝกฝนเทาทควร 2.5 ปญหาอน ๆ นอกจากปญหาในการจดการเรยนการสอนโดยตรงแลว ปจจยคณภาพอน ๆ ทเกยวของกบการจดการศกษาระดบบณฑตศกษาของไทย ยงพบวามปญหาวกฤตเชนกน คอ 2.5.1 อาจารยทมคณภาพทงในดานการสอน และผลงานวจยมจ านวนนอยมากทงนดไดจากสดสวนของผไดต าแหนงศาสตราจารยกบจ านวนอาจารยทงหมดในแตละสาขา 2.5.2 ต าราอนเปนสอการสอนหลกในปจจบนจ านวนมากนนมคณภาพต า ทงนดไดจาก ต าราทระบใชในการเรยนการสอนและจ านวนผขอต าแหนงศาสตราจารยซงกวาครงหนงไมผาน

2014

เกณฑคณภาพ เนองจากความลาสมย ไมถกตองทางวชาการและไมน าความร และประสบการณอนเปนสวนของไทยเขาไป 2.5.3 องคความรของไทยนอย มผลกระทบตอคณภาพอาจารยและบณฑตท าใหไมสามารถและแสวงหาความรเพมเตมไดในสงคมวฒนธรรมไทย 2.5.4 หองสมดไมทนสมย ไมสามารถเปนคลงแหงความรเพยงพอทจะหาความรเพมเตมได แนวคดการจดการความร ปจจบนพบวา ความหมายของการจดการความรมมากมาย แตกมนกวชาการหลายทานไดพยายามใหค าจ ากดไวในหลายมมมอง แมจะไมมขอสรปโดยตรงเกยวกบความหมายของการจดการความรกตาม แตพอสรปไดเปน 4 กลม (Peter, 2002) คอ กลมแรกจะใหความส าคญกบความรทเกยวของกบสารสนเทศ ผสนใจแนวคดน ไดแก Woolf (1990); Turban (1992) และ Beckman (1997) ในขณะทกลมทสองพจารณาความรเกยวกบประสบการณ ความคดและสงทพดคอหลกการเบองตนของแตละบคคล แนวคดนไดแก Benet & Bennet (2004); และ Devenport & Prusak (1998) สวนกลมทสามพจารณานยามการจดการความรทหลกการพนฐาน ความเชอและความเหนทเปนจรงเปนสงทด แนวคดนไดแก Nonaka & Takeuchi (1995); Van der Spek & Spijkervet (1997) สวนกลม สดทายพจารณาความรเปนสวนหนงของการแสดงออก ไดแก O’Dell & Grayson (1998) และ Sveiby (1997) จากความหมายทกลาวขางตน ผวจยมความคดเหนวา การใหความหมายของการจดการความรขนอยกบบรบท ใน 3 มต ความหมายของการจดการความรในมตแรกคอ ใหความส าคญกบความรทเกดจากการปฏบตของบคคลหรอองคกรโดยเนนทผลลพธ มตทสองใหความส าคญกบกระบวนการในการทจะใหไดความรใหม มตทสามใหความส าคญกบสภาพแวดลอมและปจจยทเกยวของเพอสงผลตอการจดการความร ดงนนผวจยสามารถสรปไดวา การจดการความรเปนการจดการความรทมอยภายในตวคนองคกร และภายนอกตวคน โดยกระบวนการก าหนด การสบคน การสราง การจดเกบ การแลกเปลยนเรยนร และการประเมนผลความร เพอใหเกดประโยชนตอตนเอง องคกร และสงคม แนวคดการจดการความรมหลากหลายทงในตางประเทศ และเรมมการน ามาใชในการพฒนาองคกรตลอดจนทางการศกษา Eftekharzade & Mohammadi (2011) และ บญด บญญากจ (2547) ไดแบงชนดของกรอบความคดการจดการความรออกเปน 3 กลม คอ แบบ Prescriptive แบบ Descriptive และแบบ Mixed

2015

1. กรอบแนวคดแบบ Prescriptive เปนกรอบแนวคดทอธบายถงพฒนาการของความรในองคกร หรอเรยกวา ‚วงจรความร‛ (Knowledge Cycle) ซงเปนกรอบความรทพบมากทสดในแตละแนวคดจะมองคประกอบ ล าดบ และขนตอนของวงจรแตกตางกน ดงตวอยางตอไปน 1.1 แนวคดของ Wiig (1993) แบงองคประกอบออกเปน 3 กลม เรยกวา เสาหลกของการจดการความร (Pillar of Knowledge Management) เสาหลกท 1 ประกอบดวยการส ารวจและแบงประเภทของความร วเคราะหความรและกจกรรมทเกยวของ และเรยบเรยงและน าเสนอความร เสาหลกท2 เนนเรองการประเมนคาของความรและกจกรรมอน ๆ ท เกยวของ และเสาหลกท3 ประกอบดวย การสงเคราะหกจกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบความร การจดการและควบคมความรการเผยแพรและน าความรไปใชโดยงาย โดยแตละเสาหลกนนจะประกอบดวยกจกรรมทท าใหวงจรความรครบถวน ซงไดแก การสราง (Create) การน าเสนอ (Manifest) การใช (Use) และการถายทอด (Transfer) 1.2 แนวคดของ Nonaka (1995) กลาวถงวงจร SECI ทเปลยนแปลงความร (Knowledge Conversion) โดยเปลยนความรทมลกษณะเปน Tacit Knowledge และ Explicit Knowledge ท าใหเกดความรใหมขน โดยหมนเกลยวตอยอดความรเรอย ๆ ไมมทสนสด การสรางความรในแนวคดของ Nonaka ประกอบดวย Socialization Externalization Combination และ Internalization 1.3 การจดการความรของบรษท KPMG Peat Marwick (2002) และ Sedera (2010) มวตถประสงคเพอใหบคลากรใหบรการลกคาดขน มขนตอนประกอบดวย การสรางความรใหม (Acquisition) การกลนกรอง แยกแยะ แบงกลม บรณาการและเชอมโยงความรจากทงภายในและภายนอกองคกร (Indexing, Filtering and Linking) การถายทอดความรผานเวบ (Distribution) และ การน าความรไปใชในผลตภณฑหรอบรการ (Application) 1.4 แนวคดของ Leibowitz (1998) ประกอบดวยวงจรจดการความร 8 ขน ประกอบดวย การก าหนดความร (Identification) การเกบความร (Capture) การประเมนความร สอดคลองกบความตองการ (Select) การจดเกบความร (Store) การกระจายความร (Share) การน าความรมาใชในการตดสนใจ (Apply) การสรางความรใหมๆ โดยการวจย (Create) และการพฒนา และท าการตลาด (Sell) 2. กรอบแนวคดแบบ Descriptive เปนกรอบความคดทอธบายถงขนตอนการจดการความรและปจจยทมผลตอความส าเรจและความลมเหลวขององคกร ไดแก วฒนธรรมองคกร การเชอมโยงการจดการความรกบความมงหมายขององคกร แนวคดดงกลาวไดแก

2016

2.1 Leonard-Barton (1995) เปนกรอบความคดทประกอบดวยองคประกอบ 2 ดาน คอ กจกรรมทเกยวกบการสรางความรใหม ๆ และศกยภาพหลกขององคกร ซงศกยภาพขององคกรจะเปนตวก าหนดกจกรรมตาง ๆ ทสรางความรใหม ๆ ขององคกร 2.2 O’Dell (1998) เชอวาการจดการความรในองคกรมองคประกอบหลก 3 ประการคอ การก าหนดสงส าคญทองคกรตองท าใหส าเรจ ปจจยทท าใหสามารถจดการความรไดอยางมประสทธผล และกระบวนการเปลยนแปลง 4 ขน ไดแก การวางแผน ออกแบบ ปฏบตและขยายผล 2.3 OSterhoff (2003) ประกอบดวย 6 องคประกอบ คอ การจดการการเปลยนแปลงและพฤตกรรม การสอสาร กระบวนการและเครองมอ การฝกอบรมและการเรยนร การวดผล และการยกยองชมเชยและใหรางวล 3. กรอบแนวคดแบบผสมผสานระหวาง Prescriptive และ Descriptive เปนกรอบความคดทประกอบดวย องคความรขององคกร องคประกอบของกระบวนการความร ปจจยทท าใหองคกรสามารถจดการความรได รวมถงขนตอนในการจดการความร แนวคดผสมผสานดงกลาวไดแก 3.1 Arthur Anderson และ American Productivity & Quality Center (APQC) (1996) แนวคดนประกอบดวยหลกการ 3 ประการคอ องคความรขององคกร กระบวนการจดการความร เชน การแบงปน การสราง การก าหนดชนดทนปญญา การรวบรวม การปรบแตง การเรยบเรยง การน ามาใช และการแบงปน และปจจยทท าใหองคกรจดการความรไดส าเรจ ไดแก ภาวะผน า วฒนธรรมองคกร เทคโนโลย และการวดผล เปนตน 3.2 Singapore Productivity and Standards Board (PSB) (2001) และ Huang (2012) เสนอแนวคดหลก 2 ประเดนคอ หวงโซความร (Knowledge Value Chain) ประกอบดวยกระบวนการทเรยกวา GREAT คอ Generate, Represent Access และ Transfer และปจจยทท าใหการจดการความรส าเรจ (Enablers) ไดแก ภาวะผน าและกลยทธ วฒนธรรมองคกร เทคโนโลยสารสนเทศ และการวดผล 3.3 Holsapple (2002) ไดเสนอแนวคดทเรยกวา Three –Fold Framework ทเกดจากการสงเคราะหกรอบแนวคดการจดการความร 10 แบบ มองคประกอบดงน คอ แหลงความร (Knowledge Resource) กจกรรมการจดการความร (Knowledge Activity) ปจจยทมผลกระทบตอการจดการความร (Knowledge Influence) 3.4 Bonnie Rubenstein-Montano (2001) ใชหลกการคดเชงระบบ (System Thinking) วเคราะหกรอบความคดการจดการความร 26 แบบ โดยเสนอแนวคดการใชวธผสมผสานระหวาง Descriptive และแบบ Prescriptive เขาดวยกนเปนการผสมผสานทครอบคลมองคประกอบเกยวกบ

2017

ระบบการจดการเกอบทงระบบ ไดแก กระบวนการจดการความร ขนตอนด าเนนการ (Implementation) ปจจยทมผลกระทบตอการด าเนนการ เปนตน ผลส าเรจของการจดการความรนนมรากฐานการพฒนามาจากองคการแหงการเรยนร ซงแนวคดองคการแหงการเรยนรนนเปนททราบกนดวา Senge (1990) เปนผน าในการเผยแพรแนวความคดเกยวกบองคการแหงการเรยนร ทเปนองคการทบคคลมงเพมความสามารถ (Capacity) อยางตอเนองในการสรางสรรคผลผลต (Results) ทปรารถนาอยางแทจรง องคการทสงเสรมแบบแผนความคดใหม องคการทสงเสรมแรงบนดาลใจ (Collective Aspriration) ของบคคล องคการทบคคลเรยนรวธการเรยนรรวมกนอยางตอเนอง Marquardt (2002) ไดระบถงองคการทจะพฒนาไปสองคการแหงการเรยนรจะตองประกอบดวยระบบยอย 5 ระบบ คอ การเรยนร (Learning) องคการ (Orgainzation) บคคล (People) ความร (Knowledge) และเทคโนโลย (Technology) โดยในแตละระบบกจะประกอบดวยองคประกอบทแตกตางกน ซ งท าใหสามารถเรยนรไดอยางเตมสรรถนะ สงสมการเรยนรและปรบเปลยนองคการอยางตอเนองดวยการแกไข จดการ และใชความรเพอความส าเรจขององคการ เปนองคการทเพมพลงอ านาจใหบคลากรเพอการเรยนรทงจากภายในและภายนอกองคการ มการใชเทคโนโลยเพอใหเกดผลทงดานการเรยนรและผลผลตขององคการ ในขณะท Senge (2000) ระบถงทรพยากรมนษยในฐานะทเปนทรพยากรทมคณคาของหนวยงานโดยเนนทการพฒนาศกยภาพของบคคล ซงเปนพนฐานในการพฒนาองคการ ซง Senge ถอวาบคคลเปนองคประกอบส าคญขององคการแหงการเรยนร ทงบคคลทเปนเอกบคคลและทเปนทม โดยองคการแหงการเรยนรจะมคณลกษณะทส าคญ 5 ประการ ประกอบดวย ความรอบรเฉพาะตว (Personal Mastery) รปแบบวธการคด (Mental Models) วสยทศนรวม (Building Shared Vision) การเรยนรรวมกนเปนทม (Team Learning) และการคดเชงระบบ (Systems Thinking)

ภาพท 2 องคประกอบยอยการจดการความร Marquardt (2002)

2018

แนวคดเกยวกบองคประกอบทมอทธพลตอผลส าเรจในการจดการความร แนวคดเกยวกบองคประกอบทมอทธพลตอผลส าเรจในการจดการความรมนกวชาการ ไดเสนอไวหลากหลาย โดยสวนใหญจะเปนการจดการความรในทางธรกจ ส าหรบในทางการศกษาจะมไมมากนก น าทพย วภาวน (2547) ไดระบถงองคประกอบความส าเรจของการจดการความรวาเกดจากการผสมผสานการท างานของคน กระบวนการทางธรกจ และเทคโนโลย สวน Chang, et al. (2009) ระบวาความส าเรจของการจดการความรเกดจากการผสมผสานการท างานระหวางองคประกอบของการจดการความรซงประกอบไปดวย คน การจดการ และเทคโนโลยสารสนเทศ ปจจยทเออใหการจดการความรประสบความส าเรจ (บญด บญญากจ, 2547) ไดแก ภาวะผน าและกลยทธ (Leadership and Strategy) วฒนธรรมองคกร (Organizational Culture) เทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology) การวดผล (Measurement) โครงสรางพนฐาน (Infrastructure) สดทายคอ ระบบการบรหารทรพยากรบคคล เชน ระบบการประเมนผลงาน และระบบการยกยอง ชมเชยและใหรางวลทเออตอการจดการความรขององคกร ในขณะท วจารณ พานช (2547) ไดก าหนดปจจยหลกทชวยสงเสรมความเขมแขงของการจดการความร 8 ประการ คอ ภาวะผน า (Leadership) การจดโครงสราง (Organize) วฒนธรรม (Culture) เทคโนโลย (Technology) การใหรางวลและการชมเชย (Award) การวดและประเมนผล (Evaluation) ความรและทกษะ (Knowledge and Skill) และ การจดการ (Management) ดงนนจงสรปไดวา ปจจยความส าเรจในการจดการความรนอกจากจะอาศยกระบวนการทเหมาะสมแลวยงตองมปจจยอน ๆ ทเกยวของ เพอใหการจดการความรประสบความส าเรจปจจยเหลานนอาจจะขนอยกบแตละองคกรซงเกยวของกบ ภาวะผน า วฒนธรรม โครงสรางพนฐาน การจดการ ความร ความสามารถหรอสมรรถนะขององคกรอน ๆ ผลการวจย

จากแนวคดการจดการเรยนการสอนระดบบณฑตศกษา แนวคดการจดการความร และแนวคดเกยวกบองคประกอบทมอทธพลตอผลส าเรจในการจดการความรทงในลกษณะปจจยน าเขา กระบวนการ และผลลพธ ท าใหไดกรอบแนวคดการวจยทมาจากการทบทวนและสงเคราะหวรรณกรรมทประกอบดวยพฤตกรรมองคการ เทคโนโลยสารสนเทศ และกระบวนการจดการความรทมอทธพลสงถงผลส าเรจในการจดการความร

2019

ภาพท 3 กรอบแนวคดการวจยทไดจากการทบทวนและสงเคราะหวรรณกรรม สรป

ขอเสนอแนะส าหรบการน าไปใชเปนองคประกอบทมอทธพลตอผลส าเรจในการจดการความรระดบอดมศกษานนจ าเปนตองทดสอบกบขอมลเชงประจกษ ซงตองอาศยประสบการณของผบรหาร/กรรมการหลกสตรในการพฒนาและปรบปรงผลส าเรจในการจดการความรใหเหมาะสมกบองคกรของตนเอง และทส าคญคอตองพจารณาถงการน าไปใช (Implementation) ล าดบความส าคญ, ความยากงาย และความถกตองทจะมผลตอการเกบขอมล นอกจากนทฝายบรหารตองรวมสรางบรรยากาศทสรางสรรคการจดการความรใหด าเนนไปอยางตอเนองและสอสารภายในองคกรใหเกดความตระหนกถงผลลพธทจะท าใหเกดการเปลยนแปลงในทศทางทดขนและยกระดบการจดการความรใหมประสทธผลสงขน ส าหรบขอเสนอแนะส าหรบการวจย ครงตอไป คอควรน ากรอบแนวคดทพฒนาขนไปทดสอบกบขอมลเชงประจกษ (Empirical Research) เพอยนยนและพฒนาโมเดลสมการโครงสรางขององคประกอบทมอทธพลตอผลส าเรจในการจดการความรระดบอดมศกษาในประเทศไทย

2020

เอกสารอางอง เกยรตศกด พนธล าเจยก. (2552). การจดการความรในการเรยนการสอนระดบบณฑตศกษา สสงคม. ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. จรส สวรรณเวลา และคณะ. (2540). บนเสนทางอดมศกษา. กรงเทพฯ. ส านกพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. น าทพย วภาวน. (2547). การจดการความรกบคลงความร . กรงเทพฯ. เอสอาร พรนตง แมส โปรดกส. บญด บญญากจ และคณะ. (2547). การจดการความร...จากทฤษฎสการปฏบต. กรงเทพฯ : สถาบนเพมผลผลตแหงชาต. ไพฑรย สนลารตน. (2539). กระบวนการของการอดมศกษา. ครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. _______. (2543). รายงานการวจยเอกสารเรอง “การพฒนากระบวนการเรยนรในระดบ

บณฑตศกษา. กรงเทพฯ : หางหนสวนจ ากดอรณการพมพ. วจารณ พานช. (2547). สถานศกษากบการจดการความรเพอสงคม. กรงเทพฯ: พมพด. _______. (2549). การจดการความร ฉบบนกปฏบต. พมพครงท3. กรงเทพฯ : ตถาตา พบลเคชน. สมศกด ปญญาแกว. (2543). การวจยขนพนฐาน. จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อญญาณ คลายสบรรณ. (2550). การจดการความรฉบบปฐมบท. นครปฐม: เพชรเกษม พรนตง กรป. Arthur Anderson & American Productivity & Quality Center (APQC) (1996) Quarterly Report. Bennet, A.; & D. Bennet. (2004). The partnership between organizational learning and knowledge management. Bonnie, R. M. (2001). A systems thinking framework for knowledge management. Georgetown University Press. Chang, M.; Hung, Y.; Yen, D.; & Tseng, P. (2009). The research on the critical success factors of knowledge management and classification framework project in the executive Yuan of Taiwan Government. Expert Systems with Applications. 36, 5376-5386. Crainer, S. (1998). Key Management Ideas. 3rd ed. Pearson Education Limited.

2021

Davenport, T.; & Prusak, L. (1998). Working knowledge: New organization manage what they know. Boston: Harvard Business School Press. Eftekharzade, S.; & Mohammadi, B. (2011). The presentation of a suitable model for creating knowledge management in educational institutes (Higher Education). Procedia-Social and Behavioral Sciences. 29, 1001-1011. Holsapple. (2002). Handbook on Knowledge Management. Springer Press. Huang, L.; & Lai, C. (2012). An investigation on critical success factors for knowledge management using structural equation modeling. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 40, 24-30. Kebede, Gashaw. (2010). Knowledge management: An information science perspective. International Jouranl of Information Management 30, 416-424. KPMG Peat Marwick. (2002). Evolution of Knowledge Management toward Enterprise Decision Support: The Case of KPMG. Leonard-Barton, Dorothy (1995). Wellsprings of Knowledge: Building and Sustaining the Sources of Innovation, Boston, MA, Harvard Business School Press. Leibowitz, J. (1998). Knowledge Management. Handbook. CRC Press. Marquarde, Michael. (2002). Building the Learning Organization: Mastering the 5 Elements for Corporate Learning. Palo Alto: Davies-Black Publishing. Mehregan M. Reza. (2012). An integrated approach of critical success factors (CSFs) and grey relational analysis for ranking KM systems. Procedia-Social and Behavioral Sciences 41, 402-409. Nonaka, I.; & Takeuchi, H. (1995). The Knowledge-creating Company: How Japanese

Companies Create the Dynamics of Innovation. New York: Oxford University Press. O’Dell, C. & Grayson, (1998). The New Edge in Knowledge: How Knowledge Management Is Changing the Way We Do Business . Wiley Press. OSterhoff, R. (2003). Organizational Change and Improvement Specialists. Retrieved

January 5, 2010, from http://www.osterhoff.com/ Peter A.C. Smith. (2002). The Leadership Alliance. [online] Available:

2022

www.tlainc.com/article.97.htm.2002. Singapore Productivity and Standards Board (PSB). (2001). Quaaterly Report. Sedera, D.; & Gable, G. (2010). Knowledge management competence for enterprise

system success. Journal of Strategic Information System. 19, 296-306. Senge, Peter M. (1990). The Fifth Discipline : the Art and Practice of the Learning

Organization. New York : Doubleday/Currency. -----------. (2000). School That Learn. New York: Currency Doubleday. Sveiby, K. (1997). A Knowledge-based Theory of the Firm To guide Strategy Formulation. Journal of Intellectual Capital. vol 2, Nr4. Tabrizi, S. Reza; & Ebrahimi, Nazli. (2011). KM criteria and success of KM programs: an assessment on criteria from importance and effectiveness perspectives. Procedia Computer Science. 3, 691-697. Turban, E., & Aronson, J. E. (2001). Decision Support Systems and Intelligent Systems. Upper Saddle River, NJ : Prentice Hall. Van der Spek & Spijkervet. (1997). Knowledge Management: Dealing Intelligently with Knowledge. CIBIT Consultant Educaltion. Wiig, K. (1993). Knowledge Management Foundations. Schema Press, USA. Woolf, G. (1990). Retrospect and Prospect. Oxford University Press.