วัตถุนิยมประวัติศาสตร์...

73วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 2 ฉบบท 1

วตถนยมประวตศาสตรรากฐานทางปรชญา

และคณปการในการเปลยนแปลงสงคม

DevelopmentofKarlMarx’sPolitical

EconomyThoughts:anEssay

on Historical Materialism

ภทรมนสวพนธ*

บทคดยอ

แนวคดของ คารล มารกซ มใชเพยงไดรบการยอมรบในหม นกคด

นกวชาการ และนกปฏวตในประเทศสงคมนยมเทานน แตผลจากการโหวต

นกคด นกปรชญาททรงอทธพลทสดตลอดกาลของโลก จากผฟงสถานวทย บบซ

ชอง 4 (BBC Radio 4) ใหเขาเปนนกคด นกปรชญาททรงอทธพลทสดในโลก

ตลอดกาล สะทอนใหเหนถงอทธพลของความคด คารล มารกซ ไดเปนอยางด

บทความนมวตถประสงคเพอส�ารวจปมหลงและประวตของ คารล มารกซ ทสงผล

ตอความคดทางเศรษฐศาสตรการเมองของมารกซ ตลอดจนอทธพลทางความคด

ของนกคดทานอน ๆ ทสงผลตอความคดของ คารล มารกซ และเนองจากเขาถก

เนรเทศดวยเหตจากความคดทกาวหนาของเขา โดยถกเนรเทศจากเยอรมน

ไปฝรงเศส และจากฝรงเศสไปยงองกฤษ ซงเปนททเขาใชชวตอยดวยความ

ยากล�าบากจนนาทสดทายของชวต ท�าใหเขาใชเวลาสวนใหญหมดไปกบการ

ศกษาคนควาแนวคดตาง ๆ โดยใชเวลาทงวนเปนเวลานานหลายปทหอสมด

พพธภณฑสถานแหงชาตองกฤษ (British Museum) เพอส�ารวจคนควาเกยวกบ

เศรษฐศาสตรการเมอง จนไดตกผลกเปนปรชญาวตถนยมวภาษวธ (Dialectical

* ร.อ. หญง ภทรมน สวพนธ อาจารยประจ�าหลกสตรรฐศาสตรบณฑต มหาวทยาลยรงสต

74 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 2 ฉบบท 1

Materialism) และตอมาไดพฒนาเปนปรชญาวตถนยมประวตศาสตร (Historical

Materialism) ซงเปนปรชญาส�าคญทสงผลสะเทอนผานการปฏวตสงคมในหลาย

ประเทศทวโลก ซงลวนแตไดน�าเอาปรชญาดงกลาวมาวเคราะหลกษณะสงคม

ของตน และก�าหนดยทธศาสตร ยทธวธในการเคลอนไหวเปลยนแปลงสงคม

ในการสรางความเปนธรรมใหแกผยากไร บทความนไดสรปใหเหนถงสาระหลก

ของทงสองปรชญา ซงจะเปนประโยชนกบผศกษาเศรษฐศาสตรการเมองทควร

จะตองท�าความเขาใจปรชญาทงสองใหถองแท เพอเปนการวางรากฐานทด

ในการศกษาแนวคดเศรษฐศาสตรการเมองของนกคดทานอน ๆ ในภายหลง

ค�าส�าคญ : คารล มารกซ, เศรษฐศาสตรการเมอง, สงคมนยม, วตถนยมวภาษวธ,

วตถนยมประวตศาสตร

Abstract

Karl Marx’s thoughts have not only been widely accepted among

thinkers , scholars and revolutionists in Socialist countries , but the result

of Voting for the greatest philosophy of all time organized by BBC Radio

4 indicated the influence of Karl Marx’s thoughts. This article aims to

survey his biography and his background which influenced Karl Marx‘s

thoughts on political economy as well as influence from other thinkers

‘thoughts. He had been exiled from time to time, from Germany to France

and from France to England, as a result of his progressive idea. He spent

his time at the British Museum Library in London to research about political

economy until he crystallized the Philosophy of Dialectic Materialism which

later was improved to be the Philosophy of Historical Materialism. Such

philosophy shook the world through social revolution in many countries in

the World. These social revolutionists implemented Historical Materialism

to analyze their society’s character which led to determination of strategies

and means to achieve social change for justice of the poor. This article

briefly shows the main points of both philosophies which will be very


fruitful for political economy students who should clearly understand

such philosophies in order to lay the basis for studying of other political

economy thinkers in the future.

Keywords : Karl Marx, Political Economy, Socialism, Dialectical Materialism,

Historical Materialism

บทน�ารากฐานทางดานความคด ซงกอใหเกดแนวคดทางสงคมนยมมทมามาก

จากการถกเถยงปญหาการเมองทงทางทฤษฎและปฏบตหลงจากการปฏวต

ฝรงเศส นอกจากน การปฏวตฝรงเศสยงมสวนสรางแรงบนดาลใจแกนกคด

สงคมนยมและพวกอนาธปตยรนแรก ๆ เชน แซงต ซมอง, ชารลส ฟรเยร เรอยมา

จนถง คารล มารกซ การปฏวตฝรงเศสไดรบการกลาวขานกนวา อาจไดรบแรง

จงใจจากการเหนตวอยางจากสงครามปลดปลอยอาณานคมอเมรกาออกจาก

องกฤษซงเกดขนในชวงป 1756-1763 ซงน�าไปสการปกครองแบบสาธารณรฐ

ประชาธปไตยในสหรฐอเมรกา สวนการปฏวตฝรงเศสนนเรมตนในป 1789

ดวยการทคนยากคนจนลกขนมาเรยกรองใหมรฐบาลกษตรยทอย ภายใต

รฐธรรมนญแทนระบบสมบรณาญาสทธราชยทมอยเดม และการปฏวตฝรงเศส

จบลงดวยการสนสดของสถาบนพระมหากษตรยและระบบขนนางทสบเชอสาย

กนผานทางสายเลอด จนท�าใหฝรงเศสกลายเปนประเทศของพลเมองทมความ

เสมอภาค ขนนางและพระไมไดมอภสทธเชนทเคยอกตอไป (วทยากร เชยงกล,

2553, หนา 123)

การวพากษเศรษฐศาสตรส�านกคลาสสคของนกคดสงคมนยม ท�าใหเกด

การปฏรปอยางกาวกระโดด คารล ไฮนรช มารกซ (Karl Heinrich Marx; 1818-

1883) ปฏเสธแนวทางของนกคดสายสงคมนยมทปฏเสธทนนยมและกลาวหาวา

ทนนยมเปนปศาจ โดยเขาไดแสวงหาวธการทจะแสดงวาระบบทนนยมนนมความ

ขดแยงในตวของมนเอง และทายทสดแลวระบบทนนยมกจะพงทลายไปเอง

มารกซเชอวา การปฏวตสงคมเปนสงทหลกเลยงไมไดภายใตประเทศทเปน

ทนนยมกาวหนา เขาและสหายของเขาซงไดแก ฟรดรช เองเกลส (Friedrich


Engels; 1820-1895) จงไดสนบสนนใหกรรมกรทวโลกรวมตวกนเพอทจะเรง

ท�าการปฏวตสงคม

มารกซสม เปนระบบปรชญา การเมอง เศรษฐกจ และสงคม ทอธบาย

ถงหลกการพนฐานทก�าหนดปรากฏการณทางธรรมชาต และการเคลอนไหว

ทเกดจากความขดแยงระหวางพลงการผลตกบความสมพนธทางการผลต

ความขดแยงระหวางฐานเศรษฐกจกบโครงสรางสวนบน โดยมพนฐานมาจาก

การผสมผสานตรรกวทยาแบบวภาษวธของเฮเกล (Hegel) แตปฏเสธหลก

จตนยมทมอยในหลกปรชญาของเฮเกล และปฏเสธหลกอภปรชญาและคต

จตนยมในดานประวตศาสตรสงคมของปรชญาวตถนยมของฟอยเออรบค

(Ludwig Feuerbach; 1804 –1872) และไดน�าเสนอความคดวา ทนนยม

จะตองถกแทนทดวยสงคมนยมและสงคมคอมมวนสตตามกฎทแนนอนทาง

ประวตศาสตรของมนษยชาต (สรพงษ ชยนาม, 2527, หนา 507–515) สงท

กลาวถงขางตน คอสงทมารกซใชเวลาศกษาคนควาเปนระยะเวลายาวนาน

จนกลายมาเปนปรชญาวตถนยมวภาษวธ และเขาไดพฒนาหลกปรชญา

วตถนยมวภาษวธดงกลาวเปนวตถนยมประวตศาสตร เพออธบายพฒนาการ

ทางประวตศาสตรของมนษยชาตผานความขดแยงระหวางความสมพนธทาง

การผลตและพลงการผลต และความขดแยงระหวางรากฐานทางเศรษฐกจ

กบโครงสรางชนบน ทเปนพลงขบเคลอนใหเกดการตอส ทางชนชน ซงกคอ

การปฏวตสงคมนนเอง

ความส�าคญของวตถนยมประวตศาสตรนนเปนทร กนในหมนกปฏวต

ทวโลกวาเปนหลกส�าคญในการวเคราะหลกษณะสงคม เพอก�าหนดยทธศาสตร

และยทธวธในการเคลอนไหวเปลยนแปลงสงคม ใหสอดคลองกบการแยกมตร

และแยกศตรของชนชน และน�าพาการปฏวตใหเกดความส�าเรจ นอกจากน

การศกษาวตถนยมประวตศาสตรยงเปนสงทผ ศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง

ตองท�าความเขาใจอยางลกซง เพอเปนรากฐานทส�าคญในการท�าความเขาใจ

แนวคดเศรษฐศาสตรการเมองของนกคดในยคถดมา ผเขยนจงเหนความจ�าเปน

ในการเสนอวตถนยมประวตศาสตรแกผสนใจ แมวาอาจจะมการถกเถยงกน

ถงความเปนไปไดในทางการเมองในการปฏวตสงคมการเมองและเศรษฐกจ


ตามทฤษฎของมารกซในปจจบน แตในทางอดมคตแลว ปรชญาของมารกซกยง

คงเปนปรชญาและแนวคดทผรกความเปนธรรมทวโลกปรารถนาใหเกดขนจรง

เพอสรางสงคมทมความเปนธรรมและเทาเทยมใหเกดขนอยเสมอมา

ประวตของคารลมารกซ

มารกซเกดทปรชเซย (Prussia) ในครอบครวชาวยวทเปลยนไปเปน

โปรเตสแทนทในชวงทเขาเปนเดก เขาไดเรยนวชากฎหมาย ประวตศาสตร และ

ปรชญาทมหาวทยาลยบอนน (University of Bonn, Berlin) ในกรงเบอรลน

และไดรบปรญญาเอกทางดานปรชญาเมออายเพยง 23 ป หลงจากนนสองป

เขาไดแตงงานกบ เจนน วอน เวสตฟาเลน (Jenny von Westphalen) ซงเปน

ธดาของคหบดซงมต�าแหนงใหญโตในรฐบาล เธอเปนเพอนคกายทซอสตยตอ

มารกซตลอดระยะเวลาทชวตของเขาผกผน

มารกซไมสามารถท�างานในมหาวทยาลยได เนองจากแนวคดทกาวหนา

ของเขา เขาจงเปลยนไปท�างานเปนนกขาว ถกเนรเทศจากเยอรมน แลวออกไป

ปารสซงเปนททเขาไดศกษาแนวคดสงคมนยมแบบฝรงเศส รวมทงเศรษฐศาสตร

การเมองแบบองกฤษ ในขณะทเขาอยทนนเขาไดพบกบเองเกลส ซงมาปารส

ในระยะเวลาสน ๆ แตท�าใหทงสองคนกลายเปนเพอนสนทกนในทสด นอกจาก

เปนเพอนสนทกนแลวเองเกลสยงกลายเปนผรวมงาน ผใหการสนบสนนทาง

การเงนแกคารล มารกซดวย เขาทงสองยงไดรวมกนเขยนค�าประกาศพรรค

คอมมวนสต หรอ Manifesto of the Communist Party ขนในป ค.ศ.1848

มารกซถกเนรเทศไปลอนดอนในป 1849 และอาศยอย ทองกฤษ

จนเสยชวต ทนนเขาไดใชเวลาตลอดทงวนเปนเวลานานหลายปในหองสมด

ทพพธภณฑสถานแหงชาตองกฤษ (British Museum) เพอส�ารวจคนควาเกยวกบ

เศรษฐศาสตรการเมองซงมหลายสาขาและชวนใหสบสน แมวาเขาจะตองเผชญ

กบความทกขทรมานจากอาการเจบปวย ความยากจนขนแคน และความตาย

ของลกของเขาถงสามคนตงแตยงเปนทารก แตมารกซกยงคงศกษา เขยน และ

จดการความรเกยวกบดานเศรษฐศาสตรการเมองอยางตอเนอง เขาเขยนบทความ

เพอลงหนงสอ New York Tribune ซงพอจะท�าใหเขามรายไดพอประทง


ชวต นอกจากน เขายงจดตงและเปนผน�าของสมาคมคนงานชายสากล (the

International Working Men’s Association) ซงถอกนวาเปนสากลท 1 ซงด�าเนน

การอยระหวางป 1864 ถง 1876 และในป 1867 เขาไดตพมพหนงสอซงถอกนวา

เปนงานชนเอกของเขาในเลมทหนง คอ วาดวยทน (Das Kapital) หลงจาก

มารกซเสยชวตลง เองเกลสกไดเปนบรรณาธการแกไขลายมอตนฉบบของ

มารกซและพมพวาดวยทน เลมท 2 และ 3 ออกมา หลงจากการเสยชวต

ของเองเกลส ลายมอตนฉบบทเหลอของมารกซกถกทงไวใหนกลทธมารกซ

ชนน�าในขณะนนซงไดแก คารล เคาทสก (Karl Kautsky) ซงเขากไดจดพมพ

หนงสอชดถดมาอกสามเลมของคารล มารกซ ซงมชอวา ทฤษฎมลคาสวนเกน

(Theories of Surplus Value)

จะเหนวาสงทหลอหลอมใหมารกซมจตใจรกความเปนธรรม และมงมน

ในการปฏวตสงคม โดยเฉพาะจะเหนไดจากชวงบนปลายของชวต ทเขาเหนวา

กอนการปฏวตจะเปนไปใหไดผลส�าเรจ ชนชนกรรมาชพตองมความรสกนกคด

อยางจรงจงในดานเปาหมายแหงการปฏวตเสยกอน ซงเขาเหนตางจากนกคด

คนอน ๆ ทเสนอแนะวา ปญญาชนชนน�าจ�านวนนอยทเปนหวหนาพรรคอาจท�า

การปฏวตเพอชนชนกรรมาชพทงมวลได ดงนน ในชวงปลายครสตศตวรรษท 19

เขาจงเหนความจ�าเปนวา จะตองตงพรรคปฏวตทงในระดบชาตและในระดบ

นานาชาต เพอเปนการกระตนความตนตวในหมชนชนกรรมาชพใหรถงศกยภาพ

ของตน ทจะสามารถท�าการปฏวตได เนองจากเขาเหนวาเมอระบบทนนยม

สลายตวลงนน ไมปรากฏวาชนชนกรรมาชพกอการปฏวตขน ดงนน เขาจงใช

เวลาสวนใหญในชวงทายของชวตเพอชวยกอตงสมาคมกรรมกรชายนานาชาต

หรอทเรยกกนโดยทวไปวา สากลทหนง (ส. ศวรกษ, 2525, หนา 173) จะเหนวา

สงทชวยหลอหลอมและบมเพาะใหมารกซมจตใจรกความเปนธรรม และมงมน

ในการเปลยนแปลงสงคมกคอชวตของเขาทผานความทกขยากล�าบาก แมวา

จะเกดมาในครอบครวชนชนกลาง และไดรบการศกษาอยางด แตดวยความคด

กาวหนาของเขากท�าใหเขาถกเนรเทศจากเยอรมน ไปฝรงเศส และจากฝรงเศส

ไปยงองกฤษ ซงเปนททฝงรางของเขา และชวงชวตทองกฤษนเองเปนชวงชวต

ทเขาประสบความยากล�าบากอยางแสนสาหส ไมวาจะเปนจากการปวย ความ

ยากจนขนแคน หรอแมกระทงการเสยชวตของลก ๆ ของเขาตงแตยงเปนทารก


เหลานลวนเปนสงทหลอหลอมใหเขามงมนและยนหยดในการปฏวตสงคม

ผานการคด คนควา ศกษา และปฏบตอยางเปนรปธรรมในการเปลยนแปลง

สงคม

นกคดทมอทธพลตอมารกซ

นอกจากเองเกลสแลว ยงมนกคดทมอทธพลตอความคดของมารกซ

อกหลายคน ทส�าคญกม รคารโด นกสงคมนยมรนกอนหนา ดารวน เฮเกล

และฟอยเออรบก

อทธพลของรคารโด มารกซศกษางานของทงอดม สมธ (Adam Smith)

และเดวด รคารโด (David Ricardo) และเขาสนใจทฤษฏมลคาแรงงานของ

รคารโดเปนพเศษ เขาคดวาทฤษฎดงกลาวของรคารโดมจดออนมากมาย และ

น�ามาสการสานตอสทฤษฎแรงงานของเขาเอง ซงถอกนวาเปนทฤษฏทสราง

เงอนไขใหเกดการปฏวต และแนวความคดของรคารโดนเองทน�ามาสทฤษฎ

มลคาสวนเกนของคารล มารกซ

บทบาทของนกสงคมนยม มารกซตระหนกดถงสงทนกสงคมนยม

ถกเถยงกนกอนหนาน เขารวมแบงปนความโกรธแคนทนกสงคมนยมมตอ

ทนนยม ตลอดจนบทวพากษทแหลมคมตอเศรษฐศาสตรการเมองส�านกคลาสสค

และวสยทศนของสงคมนยมในสงคมแหงอนาคต อยางไรกตามมารกซคดวา

สงคมนยมจะยงมาไมถง จนกวาเงอนไขของชนชนแรงงานจะถกท�าใหเสอมลง

จนสรางใหเกดสถานการณการลกฮอ และเขาไดพยายามแสดงใหเหนวาเหตใด

การท�าใหเสอมโทรมดงกลาวจงเปนสงทหลกเลยงไมไดภายใตระบบทนนยม

ความเชอมโยงกบชารลส ดารวน ชารลส โรเบรต ดารวน (Charles

Robert Darwin; 1809-1882) ไดรบแรงบนดาลใจจากมลธส และงานชนส�าคญ

ของดารวนกสรางความประทบใจใหกบมารกซ ดารวนระบวาหลงจากเขาอาน

งานเรองประชากรของมลธส เขากเกดความคดขนมาทนทในเรองของการตอส

เพอมชวตอยรอดซงเขาไดเฝาสงเกตอยทกทนน การเปลยนแปลงไปในทางท

ดขนจะมแนวโนมทจะท�าใหสามารถด�ารงอยไดตอไป ในขณะทการเปลยนแปลง

ในทางตรงกนขามจะเปนการท�าลาย ผลจากการศกษาเรองการคดสรรของ


ธรรมชาตในเรองนนนกลายมาเปนววฒนาการของเผาพนธ และดารวนกได

เรยบเรยงทฤษฎววฒนาการนขนในป 1859 ในหนงสอทมชอเสยงของเขาชอ

On the Origin of Species by Means of Natural Selection.

มารกซไดอานหนงสอของดารวนในป 1860 และคนพบสงทคลายคลง

กบแนวคดของเขาเกยวกบเศรษฐศาสตรการเมอง ซงสะทอนออกมาในจดหมาย

ฉบบหนงทเขาเขยนถงเองเกลสวา “หนงสอเลมนมเนอหาพนฐานเกยวกบ

ประวตศาสตรธรรมชาตส�าหรบมมมองของเรา” นอกจากนในจดหมายทมารกซ

เขยนถงลาซาล (Lassalle) เขายงไดเขยนถงหนงสอของดารวนวา “ หนงสอของ

ดารวนนนส�าคญมาก และผมชอบมนในฐานะทเปนพนฐานของวทยาศาสตร

ธรรมชาตเพอการตอสทางประวตศาสตรของชนชน” ส�าหรบมารกซความสมพนธ

ในทางจดตงในปจจบนในระบบเศรษฐกจเปนผลมาจากการเปลยนแปลงในอดต

ดงนน จะเหนไดวาสงทดารวนสงอทธพลตอมารกซกคอ ท�าใหมมมองการ

วเคราะหของมารกซซงมความเปนพลวตรและไมหยดนงนนมความแขงแกรง

มากขน ซงจะเปนหนทางไปสการเขาใจอยางแทจรง

อทธพลความคดของเฮเกล อกหนงแนวคดทสงผลอยางมากตอ

แนวคดของมารกซกคอ แนวคดเรองวภาษวธ ซงถกพฒนาโดย Georg Hegel

(1770 – 1831) จากแนวคดของนกปรชญาชาวเยอรมนทมชอเสยงคนน ความร

ทางประวตศาสตรและกระบวนการทางประวตศาสตรจะเกดขนผานกระบวน

การของความขดแยงของแนวคดทตรงขามกน จาก thesis แลวถกทาทายดวย

แนวคดทตรงกนขามกนหรอ antithesis หลงจากความขดแยงทางความคด

ดงกลาวกจะพฒนาไปสแนวคดใหมทเรยกวา synthesis ซงกจะกลบกลาย

มาเปน new thesis หลงจากนนกระบวนการกจะเรมตนอกครง มารกซได

ปรบปรงแนวคดของเฮเกล เรองกระบวนการวภาษวธดงกลาว แลวน�ามา

เรยบเรยงใหมเปนทฤษฎของเขาเองทชอวา วตถนยมวภาษวธ (Dialectical

Materialism)

วตถนยมของฟอยเออรบค ในความหมายทว ๆ ไป วตถนยมจะ

หมายถง แนวโนมของคนหรอสงคมทใหความส�าคญมากเกนไปตอการบรโภค

สนคา แตนไมใชความหมายของค�าวาวตถนยมทใชกนในบรบทการอภปราย


ของมารกซ ความหมายทางปรชญาของ”วตถนยม” หมายถง การใหความส�าคญ

กบสงทมอยจรงหรอโลกของความเปนจรง ซงตรงกนขามกบโลกของจตนยม

ถงแมวามารกซจะยอมรบแนวคดของเฮเกล เรองกระบวนการวภาษวธในบรบท

ทางประวตศาสตร แตเขากไดแทนทแนวคดจตนยมของเฮเกล ดวยสงทเขา

ปรบปรงมาจากแนวคดของลดวค ฟอยเออรบค (Ludwig Feuerbach) ซงกลาย

มาเปนปรชญาวตถนยม

ในหนงสอเรอง Essence of Christianity ฟอยเออรบคไดแยกแยะ

ใหเหนความแตกตางระหวางจตนยมและวตถนยม ผคนตาง ๆ ไดน�าเสนอแนวคด

จตนยมของมนษย เชน ความรกตอผอน ความรทสมบรณ และความเขาใจพลง

ทสงผลตอการเปลยนแปลงไปสสงทด รวมถงเทพเจาซงไมมอยจรงและปจเจกชน

กไดบชาเทพเจาเหลาน เปนสงทอยเหนอธรรมชาตหรออวตารผานเทพเจามา

ในความเปนจรงแลว สงเหลานลวนเปนผลมาจากการจนตนาการของมนษย

ทงสน ส�าหรบฟอยเออรบคประวตศาสตรประกอบดวยกระบวนการทผคนมารบร

และยอมรบถงความจรงผานการใชการรบรทางการสมผส

มารกซสนบสนนแนวคดทคลายคลงกนเกยวกบศาสนา ในป 1844 เขาได

เขยนวา “ศาสนาคอยาฝนของมนษย การท�าลายศาสนาในฐานะทเปนความสข

จอมปลอมของมนษยนนเปนเรองทจ�าเปนเพอทจะน�าไปสความสขทแทจรง”

นอกจากนมารกซยงใหความส�าคญคลายคลงกบฟอยเออรบค คอ แนวคดเรอง

วตถนยม ในฐานะเปนความส�าคญของความเปนจรงทเปนวตถซงตรงกนขาม

กบแนวคดจตนยมของเฮเกล (Brue and Grant, 2013, pp. 184-185)

และอทธพลทางความคดเรองวภาษวธของเฮเกล กบเรองวตถนยมของ

ฟอยเออรบคนเอง ทมารกซไดศกษาอยางลกซง แลวน�ามากลนเปนปรชญา

วตถนยมวภาษวธ

กอนจะกาวไปสวตถนยมประวตศาสตรจ�าเปนจะตองท�าความเขาใจกบ

วตถนยมวภาษวธของมารกซกอน เพอใหสามารถเขาใจวตถนยมประวตศาสตร

ไดดยงขน


วตถนยมวภาษวธของมารกซ

มารกซกลาววา วตถนยมวภาษวธเปนโลกทศนวทยาศาสตรของ

ชนชนกรรมาชพ เหตทเรยกวาวตถนยมกเพราะ “การอธบายและความเขาใจ”

ปรากฏการณในโลกธรรมชาต ตลอดจนวถของมนเปนแบบวตถนยม

สวน “วธมองและวธศกษาคนควา” ปรากฏการณในโลก ธรรมชาต

ตลอดจนวธรบรปรากฏการณเหลานนนเปนแบบวภาษวธ

ลกษณะพเศษมลฐานของวภาษวธแหงลทธมารกซ (เปนทศนะทตรง

กนขามกบอภปรชญาทกประการ) สามารถสรปไดโดยยอ ดงน

1.สรรพสงสมพนธซงกนและกนไมไดด�ารงอยอยางโดดเดยวพงพา

อาศยกนบงคบก�าหนดซงกนและกน

วภาษวธเหนวาในโลกธรรมชาตนน มใชการจบกลมกนโดยบงเอญ

ของสรรพสงหรอปรากฏการณแตละชนด ซงแยกจากกน โดดเดยวจากกน ไมพง

พาอาศยกน หากแตมองวาเปนองครวมทเปนเอกภาพและสมพนธกนอยางม

หลกเกณฑ ทงยงพงพาอาศยซงกนและกน บงคบก�าหนดซงกนและกนดวย

ดวยเหตน ในการมอง ศกษาคนควา และรบรปรากฏการณใด ๆ หากมองมน

เปนปรากฏการณทมความสมพนธอนแยกออกจากกนมไดกบ ปรากฏการณ

ทหอมลอมอยรอบ ๆ และถกบงคบก�าหนดโดยปรากฏการณทหองลอมอย

รอบ ๆ แลว กจะเขาใจและพสจนใหเหนจรงได

ตรงกนขาม หากมอง ศกษาคนควา และรบรปรากฏการณใด ๆ ในโลก

ธรรมชาต ดวยทศนะแบบอภปรชญา จะพจารณาอยางโดดเดยว มไดสมพนธ

กบปรากฏการณทหอมลอมอยรอบ ๆ กจะไมมทางเขาใจและหาความหมาย

ไมไดเลยแมแตนอย

2. โลกธรรมชาตทด�ารงอยจรงนน ลวนอยในภาวะเคลอนไหว

เปลยนแปลงอย เสมอ เกดใหม และพฒนาอยตลอดเวลา ภายในนนม

บางสงบางอยางก�าลงเกดและก�าลงพฒนา มบางสงบางอยางก�าลงพงทลาย

และก�าลงเนาเปอยเปนเชนนเสมอไป


การพจารณาปรากฏการณใด ๆ จงไมอาจพจารณาเฉพาะแงมมท

ปรากฏการณแตละอยางสมพนธและก�าหนดซงกนและกนเทานน หากแตยงตอง

พจารณาจากแงมมทมนเคลอนไหว เปลยนแปลงและพฒนา รวมทงแงมมทมน

เกดขนและการดบสญไปของมนดวย

ในทศนะของวภาษวธ สงทส�าคญทสด มใชสงทเวลานดเหมอนจะ

คงทนแขงแรงแตก�าลงเรมดบสญหากเปนสงทก�าลงเกดและพฒนา ถงแมวา

ในเวลาน จะดเหมอนยงไมคงทนแขงแกรงกตาม

ทงนเพราะวา ตามทศนะของวภาษวธ มแตสงทก�าลงเกดและก�าลง

พฒนาเทานน จงเปนสงทไมอาจเอาชนะไดอยางแทจรง

3. สรรพส งเปลยนแปลงและพฒนาจากปรมาณไปส คณภาพ

กระบวนการพฒนาใด ๆ ลวนเปนกระบวนการทมใชมแตการเพมพนขนแบบ

งาย ๆ หรอทมการเปลยนแปลงเฉพาะทางปรมาณ แตคณภาพไมเปลยน

หากแตเปนกระบวนการพฒนาจากการเปลยนแปลงทางปรมาณทไมเดนชด

และแฝงเรนไปสการเปลยนแปลงทเดนชดถงแกน

การเปลยนแปลงทางคณภาพ มใชเปนกระบวนการทเกดขนอยางชา ๆ

แตเกดขนอยางรวดเรว กะทนหนมนแสดงออกในรปกาวกระโดด จากสถานหนง

ไปสสถานะหนง และมใชการเกดขนโดยบงเอญ หากเกดขนอยางมกฎเกณฑ

ซงเปนผลจากการสงสมของการเปลยนแปลงทางปรมาณทไมเดนชด และ

เชองชาจ�านวนมาก

ทศนะของวภาษวธเหนวา ในการพจารณากระบวนการพฒนาของ

สงใด ๆ ในโลกธรรมชาตนน จะตองเขาใจวามนมใชเปนกระบวนการพฒนา

ของสรรพสงในอดตทเปนการเคลอนไหวแบบวนเวยนซ�ารอยเดมอยางงาย ๆ

หากแตจะตองมองวามนเปนการเคลอนไหวทกาวไปขางหนา เปนการเคลอนไหว

ทยกระดบสงขนคลายขดลวดสปรง เปนการเปลยนแปลงจากสถานะธาตเกา

ไปสสถานะธาตใหม และเปนการพฒนาจากงาย ๆ ไปสสลบซบซอน จากขนต�า

ไปหาสง


4. มลเหตแหงการพฒนา เปลยนแปลง และดบสญของสรรพสง

มาจากปจจยภายในซงแฝงไวดวยความขดแยงสรรพสงลวนมดานตรงขาม

และดานกลบ มดานอดตและอนาคต มทงสงทก�าลงเนาเปอยและสงทก�าลง

พฒนา การตอสของดานทเปนปรปกษกน การตอสระหวางสงเกากบสงใหม

ระหวางสงทก�าลงดบสญกบสงทเกดใหม ระหวางสงทเนาเปอยกบสงทพฒนา

กคอเนอหาภายในของ “กระบวนการพฒนา” และ “การแปรเปลยน จากการ

เปลยนแปลงทางปรมาณไปสการเปลยนแปลงทางคณภาพ” นนเอง

วภาษวธเหนวา กระบวนการพฒนาจากขนต�าไปสขนสง มใชด�าเนนไป

โดยอาศยการคลคลายอยางปรองดองของปรากฏการณ หากแตอาศย

(1.) การเปดเผยความขดแยงทด�ารงอยมาแตเดมในตวของสรรพสง

และปรากฏการณเอง

(2.) การยดกม “การตอสของแนวโนมทเปนปฏปกษกน” ซงเคลอนไหว

อยบนพนฐานของความขดแยงเหลานน

ลกษณะพเศษมลฐานของวตถนยมแหงลทธมารกซ (เปนทศนะท

ตรงกนขามกบอภปรชญาทกประการ) โดยยอม ดงน

1. โลกและจกรวาล โดยธาตแทแลวเปนวตถ มไดมสงทเรยกวา

“มโนคตสมบรณ”หรอ“จตวญญาณสากล”หรอ“จตส�านกครอบง�าโลก”

ปรากฏการณหลากหลายในโลกและจกรวาลน แททจรงกคอ รปแบบท

แตกตางกนของวตถเคลอนไหวอย โลกพฒนาไปตามกฎแหงการเคลอนไหว

ของวตถ ซงกคอกฎแหงวภาษวธนนเอง ทงนโดยไมตองการจตวญญาณสากล

ตามทปรชญาจตนยมกลาวอาง

เองเกลสกลาววา “ทศนะธรรมชาตของวตถนยมคอ การเขาใจโฉมดงเดม

ทบรสทธของโลกธรรมชาต โดยไมตองแตงเสรมสวนประกอบใด ๆ จากภายนอก

นนเอง” (รวมบทนพนธมารกซและเองเกลส เลม 14)

2. วตถ โลกธรรมชาต และการด�ารงอยของมน เปนสงทก�าหนด

จตส�านกของคนเรา สงทเรยกวา จตส�านกของคนเรา พดใหถงทสดแลวกคอ

สวนของความรสกนกคดของคนเรานนเอง


ปรชญาจตนยมนนกลาววา จตส�านกของคนเราเทานนทด�ารงอยจรง

ส วนการด�ารงอย ของวตถและโลกธรรมชาตเปนเพยงสงทอย ในจตส�านก

ในความรสก ในจตนาการ และในมโนคตของคนเรา และเหนอยางเหลวไหล

วาในจกรวาลมพลงเรนลบทอยเหนอธรรมชาตทคอยดลบนดาลใหสรรพสง

เปนไปอยางโนนอยางน แตปรชญาวตถนยมของมารกซกลบเหนตรงกนขามวา

วตถ โลก ธรรมชาต และการด�ารงอยของมน เปนความจรงทางภาวะวสยทมอย

นอกจตส�านกของคนเรา และไมขนตอจตส�านกของคนเรา (โลกธรรมชาตเกด

ขนกอน และด�ารงอยมาหลายพนลานปกอนจะมมนษย เชนนแลว มนจะเปน

เพยงสงทอยในจตส�านกของคนเราไดอยางไร?)

“วตถ” เปนสงทมากอน เพราะมนเปนแหลงทมาของความรสก จนตนาการ

และจตส�านกของคนเรา สวน “จตส�านกของคนเรา” เปนสงทมาทหลง เปนสง

ทก�าเนดออกมาจาก “อกสงหนง” อกท เพราะตวของมนเองแทจรงกคอ ภาพ

สะทอนของวตถและการด�ารงอยนนเอง

การนกคดเปนผลตผลของวตถทพฒนาจนมความสมบรณในระดบสง

เปนผลตผลของสมองคน และสมองคนกเปนอวยวะของการนกคด (ซงกคอวตถ)

ดงนนจะตองไมแยกความนกคดออกจากวตถ

3.จตส�านกของคนเรากมบทบาทอยางเปนฝายกระท�ายอนกลบไป

เปลยนแปลงวตถโลกธรรมชาตและการด�ารงอยของมนไดเชนกน

แมวา “วตถและการด�ารงอยของมน เปนสงทก�าหนดจตส�านกของคนเรา”

แตในขณะเดยวกน บทบาททเปนฝายกระท�าของจตส�านกคนเรา กสามารถทจะ

ยอนกลบไปเปลยนแปลงวตถและการด�ารงอยของมนได”

จากทศนะดงกลาว วตถนยมของคารล มารกซ จงมความเหนวา “โลก

และกฎของโลก” คนเราสามารถทจะรบรไดอยางแนนอน ความรเกยวกบกฎ

ของโลกธรรมชาต และความรทเกดจากความจดเจนทผานการทดสอบดวยการ

ปฏบตแลว เปนความรทเปยมไปดวยความหมายแหงสจธรรมภาววสย และ

เชอถอได ในโลกนมสงทไมอาจรบรได หากมแตสงทยงมไดรบรเทานน


ในอนาคต วทยาศาสตรและพลงของการปฏบต จะตองเปดเผยมนและ

รบรมนจนไดในทสด แตปรชญาจตนยมกลบปฏเสธความเปนไปไดในการรบร

โลกและกฎของโลก ปฏเสธทจะใหความเชอถอตอความรของคนเรา ไมยอมรบ

สจธรรมภาวะวสย ซ�ายงเหนวา โลกนเตมไปดวย “สงทมอยเอง ทวทยาศาสตร

ไมอาจรบรได ตลอดไป”

ดงนน ทศนะของวตถนยมของคารล มารกซ จงยอมรบบทบาททเปน

ฝายกระท�าของจตส�านกคนเรา ทสามารถยอนกลบไปเปลยนแปลงวตถและการ

ด�ารงอยของมนได

เมอมารกซและเองเกลสไดน�าเอาหลกทฤษฎของวตถนยมวภาษวธ

ไปศกษาคนควาชวต สงคม ปรากฏการณของสงคม และประวตศาสตร

สงคมจงไดกอใหเกด“ วตถนยมประวตศาสตร”ขนมา

การปรากฏขนของปรชญาวตถนยมประวตศาสตรของคารล มารกซ

ไดท�าใหคนเราเขาใจอยางลกซงเปนครงแรกวา ชวตสงคม ปรากฏการณของ

สงคม และประวตศาสตรสงคมนน แทจรงแลวมใช “ปรากฏการณทเกดขน

โดยบงเอญ” หรอเปนเรองของ “พรหมลขต” หรอเปนผลงานของ “เหลาเจาพญา

มหาอ�ามาตย” หรอเปนเรองราวของ “ผรกราน” และ “ผพชต” แตอยางใด หากแต

เปนการพฒนาอยางมกฎเกณฑของสงคม ซงท�าใหการศกษาคนควาประวตศาสตร

สงคมกลายเปนวทยาศาสตรสาขาหนง

ทฤษฎประวตศาสตรของมารกซ

การมองประวตศาสตรแบบวตถนยมมงสนใจสวนทเปนพนฐาน ไดแก

สนใจเรองการผลต และการท�ามาหากนของมนษยว าเป นรากฐานของ

ประวตศาสตร และเมอพลงการผลตเปลยนแปลงไปกจะมผลกระทบใหความ

สมพนธในการผลต และระบบกรรมสทธเปลยนแปลงไปดวย ฉะนนการขดแยง

กบโครงสรางสวนบนซงพยายามทจะรกษาสถานภาพดงเดมจงเกดขน ท�าใหเกด

การปฏวตสงคมเกดขนอยางหลกเลยงไมได ขณะเดยวกนโครงสรางสวนบน

อนไดแก ระบบการเมองและวฒนธรรม จะตองเปลยนแปลงจนสอดคลองกบ

พลงการผลต และระบบกรรมสทธ เพราะฉะนนการมองประวตศาสตรแบบ


วตถนยมดงกลาวแลว จะทราบไดวา พนฐานทางประวตศาสตรของมนษยเปน

เรองของความขดแยงเชงเศรษฐกจ

การวเคราะหเหตการณตาง ๆ โดยถอเอาเศรษฐกจเปนตวน�าในสวนท

เกยวกบการเมองแลว ยอมมความส�าคญตออดมการณของลทธคอมมวนสต

เปนอนมาก ทงน เพราะมารกซมองการเมองวาเปนการตอสของชนชน (social

class) อนเปนผลสบเนองมาจากการขดผลประโยชนทางเศรษฐกจ และใน

ทรรศนะของมารกซนน การตอสระหวางชนชน ไดแก ผปกครองและผอยใต

ปกครองเทานน ส�าหรบในสงคมนายทน (capitalist) นน มารกซกลาววา มคน

อย 2 ชนชน ไดแก นายทน หรอกระฎมพ (capitalists or bourgeoisie) กบผใช

แรงงาน หรอชนชนกรรมาชพ (proletariat) ซงมารกซมความเหนวาตองลมลาง

ระบบนายทน และเมอปราศจากนายทนแลว สงคมคอมมวนสตตามทมารกซ

คดกจะเกดขน ซงจะเปนสงคมทไมมการแบงชนชน และการขดแยงอกตอไป

เพราะชนชนอนเปนผลสบเนองมาจากความแตกตางทางเศรษฐกจจะสญ

หายไป ทรพยสนจะตกเปนของสวนกลาง และแตละคนจะไดรบผลประโยชน

จากการท�างานตามความจ�าเปนในการยงชพของตน โดยไมค�านงวาใครจะ

ท�างานมากหรอท�างานนอย และในทสดระบบเศรษฐกจในสงคมคอมมวนสต

จะไมมการเอารดเอาเปรยบ (exploitation)โดยชนชนหนงจากอกชนชนหนง

มารกซอธบายตอไปวา เมอสงคมปราศจากเสยซงชนชนแลว คอเมอไมม

ชนชนปกครองกบชนชนผ ถกปกครอง รฐกจะสลายตวไป เพราะไมมความ

จ�าเปนตองมการปกครองตอไปอก และกระบวนการสลายตวของรฐแบบน

มารกซเรยกวา “รฐจะรวงโรยหมดสนไปเอง”( the state will wither away)

การวเคราะหดงกลาวขางตน มารกซไดรวมวภาษวธของเฮเกลเขากบ

ทฤษฎวตถนยมเพอทจะพฒนาทฤษฎประวตศาสตรของเขาเองขนมา ในแตละ

ยคในประวตศาสตร พลงการผลตไดผลตชดของความสมพนธทางการผลตท

สนบสนนพลงการผลตดงกลาว แตพลงการผลต (เทคโนโลย ลกษณะของทน

และทกษะของคนงาน) นนมลกษณะเปนพลวตร พลงการผลตเหลานเปลยนแปลง

อยางตอเนอง ซงสงนเองทท�าใหเกดความขดแยงกบความสมพนธทางการผลต

(กฎตาง ๆ ความสมพนธทางสงคมระหวางคนดวยกน ความสมพนธกบทรพยสน)


ซงมลกษณะคงทไมเปลยนแปลง และไดรบการสนบสนนโดยโครงสรางชนบน

ซงโครงสรางชนบนนประกอบไปดวย ศลปะ ปรชญา ศาสนา วรรณคด ดนตร

แนวคดทางการเมอง รวมทงสงอนทคลายกน ทกองคประกอบของโครงสราง

ชนบนกพยายามทจะรกษาสถานะแบบเดมไว ส�าหรบมารกซ ประวตศาสตรเปน

กระบวนการทความสมพนธทางการผลตซงมลกษณะคงท ทายทสดแลวจะไป

ขดแยงกบพลงการผลตทมลกษณะเปนพลวตร หรอมการพฒนาอยตลอดเวลา

ผลทเกดขนตามมากคอ ความขดแยงจะน�าไปสการปฏวตระบบเพอทจะท�าให

เกดความสมพนธทางการผลตแบบใหม และกอใหเกดการพฒนายกระดบของ

พลงการผลต กลไกทท�าใหเกดการโคนลมสงคมแบบเกากคอ ความขดแยง

ทางชนชน ซงมารกซไดกลาวถงทฤษฎวตถนยมประวตศาสตรไวดงน

ขอสรปโดยทวไป ซงผมไดคนพบยงคงท�าหนาทในฐานะกาวแรกในการ

ศกษาคนควา สามารถสรปอยางคราว ๆ ไดดงน: ในการผลตทางสงคม ซงผคน

ตางเขาไปสความสมพนธทแนนอนระดบหนง ไดแก เจตจ�านงทไมขนตอสงใด ๆ

และเปนเจตจ�านงทจ�าเปน ความสมพนธทางการผลตเหลานนจะตอบสนองตอ

ขนตอนขนหนงทแนนอนในการพฒนาพลงทางวตถแหงการผลต ความสมพนธ

ทางการผลตทงหมดนน จะกอรปขนเปนโครงสรางทางเศรษฐกจของสงคม

ซงจะท�าใหเกดกฎหมายและโครงสรางสวนบนทางการเมองซงจะสอดคลอง

กบรปการณจตส�านกของสงคมทแนนอนอนหนง วถการผลตในชวตทางวตถ

จะเปนตวก�าหนดลกษณะทวไปของสงคม การเมอง และจตของชวต ไมใชจต

ส�านกของคนทเปนตวก�าหนดการด�ารงอยของพวกเขา ตรงกนขามการด�ารงอย

ของสงคมตางหากเปนตวก�าหนดจตส�านกของมนษย ในขนตอนหนงของการ

พฒนานน พลงการผลตทางวตถในสงคมจะถงจดทขดแยงกบความสมพนธ

ทางการผลตทด�ารงอย ไดแก ลกษณะกรรมสทธในทรพยสนตาง ๆ และทายทสด

แลวกจะน�ามาสระยะของการปฏวตสงคม ซงจะมการเปลยนแปลงรากฐานทาง

เศรษฐกจและโครงสรางสวนบนทงหมดอยางถอนรากถอนโคน

มารกซมองววฒนาการของสงคมผานขนตอน 6 ขนตอน ในขนแรก

มารกซเรยกวา สงคมบพพกาลคอมมวนสต(primitivecommunism) ในขนน

จะยงไมมความขดแยงทางชนชน ไมมการขดรด ไมมการตอส ทางชนชน


ประชาชนถอครองกรรมสทธในทดนรวมกน และรวมมอกนแสวงหาสงทมชวต

ทขาดแคลนจากธรรมชาต ประสทธภาพในการผลตกต�ามาก เพราะเหตนคนงาน

จงไมสามารถสรางมลคาสวนเกนมากไปกวาความจ�าเปนในการด�ารงชพของ

ตนเองและครอบครวได ดงนน ระบบทาสและการขดรดจงไมสามารถเกดขนได

ตวอยางของสงคมบพพกาลคอมมวนสต ไดแก สงคมชาวอเมรกนพนเมองกอน

การมาถงของชาวยโรป

เมอเวลาผานไปประสทธภาพในการผลตของแรงงานกคอย ๆ เพมขน

จนถงระดบทคนงานสามารถผลตไดมากกวาระดบการด�ารงชพของตน เกดการ

พฒนาพลงการผลต เกดการเลยงสตว และเกษตรกรรมขนาดใหญ มผลผลต

เหลอเฟอ ท�าใหบคคลกลมหนงทแขงแรงกวายดเอาแรงงานของผอนมาเปน

ของตน โดยใหแรงงานเหลานนสงผลผลตใหแกตน โดยในตอนแรกไดมการ

บงคบเอาเชลยศกมาเปนทาส ท�าใหระบบทาสเปนสงทสรางผลก�าไรได ตอมา

กไดน�าเอาคนในสงคมเดยวกนมาเปนทาส ท�าใหเกดระบบกรรมสทธสวนบคคล

และชนชน ตลอดจนการขดรด เกดความขดแยงทางชนชนขน ความหมาย

ของยคทาสของมารกซนนหมายถงระบบทาสในยคโบราณ ซงคอระบบทาส

ของชาวฮบร, ชาวอยปต, กรก และโรมน เขาไมไดหมายถงระบบทาสทเกดขน

ในสหรฐอเมรกา ซงในทศนะของมารกซนนถอเปนการเกดขนผดยคสมย

ในทามกลางสงคมทนนยม ระบบทาสท�าใหเกดการพฒนาพลงการผลตของ

สงคมทสงขน แตทายทสดแลวกเปนอปสรรคในความกาวหนาตอไป ทาสไมได

เปนคนงานทมแรงจงใจสงทสด และการลกฮอของทาสกสนสะเทอนสงคม

และในทสดสงคมยคทาสกถกท�าลายลงไป โดยการกดขทาสท�าใหทาสไมสนใจ

ในการผลต ฉะนนการผลตขนาดเลกโดยผเชาทดนเรมมประสทธภาพ ทาสไดรบ

การปลดปลอย และการไดเชาทดนท�ามาหากน โดยผเชาและผสบสายโลหต

ตองตดอยกบทดนนน กเกดสงคมยคใหมขนมา คอ ยคศกดนา (feudalism)

ซงมลกษณะความสมพนธทางการผลตแบบใหม และกอใหเกดพลงการผลต

แบบใหม ๆ ขน โดยเจาของทดนเปนเจาของปจจยการผลตกงเปนเจาของผท�ากน

ในทดน ซงเรยกวาทาสตดทดน หรอไพร


ยคศกดนานนมลกษณะพเศษ มารกซไดกลาวไว เนองจากการถกขดรด

ของทาสตดทดนนนเปนสงทเหนไดชดเจนทสด ภายใตระบบทาสนนทาสจะ

ไมไดรบสงใดเปนการตอบแทนเลยจากแรงงานของพวกเขา ยกเวนแตสง

จ�าเปนเพอใหมชวตอยรอดเทานน ภายใตระบบทนนยมคนงานจะไดรบคาจาง

ตามชวโมงทพวกเขาท�างาน แมวาในความเปนจรงแลวนายทนจะยดบางสวน

ของชวโมงแรงงานของคนงานไวโดยไมไดจายคาจางกตามท ในระบบศกดนา

ทาสตดทดนนนจะไดรบอนญาตใหท�างานในทดนทตนไดรบมอบหมายให

ในบางวน แตกถกบงคบใหท�างานใหกบเจาทดนในวนอน ๆ นคอการขดรด

ทเหนไดชดเจนทสด ทาสตดทดนไดรบสงจงใจในการท�างานมากกวาทาส

ทวไป และระบบศกดนากน�ามาซงพฒนาการทสงขนของพลงการผลตของ

สงคม แตอยางไรกตามในทายทสดแลวระบบดงกลาวกเปนตวจ�ากดการ

พฒนา และถกท�าลายลงโดยมระบบทนนยมเขามาแทนท คอ เมอพลงการผลต

ไดพฒนามาถงระดบการผลตเพอการขยายผลตผลเปนสนคา และเปนการ

ผลตอตสาหกรรมขนาดใหญโดยใชเครองจกร จงเกดระบบนายทนขนมาแทน

ระบบศกดนา ไพรไดรบการปลดปลอย สวนผท�างานในโรงงานหรอกรรมกรไมม

ปจจยการผลต คงมแตแรงงานขายเลยงชวต ขณะเดยวกนนายทนกลบร�ารวย

และสะสมก�าไรไวในมอ การขดรดเปลยนสภาพจากการเปนเจาของทดนกบไพร

มาเปนการขดรดระหวางนายทนกบผใชแรงงาน โดยนายทนกดคาจางแรงงาน

และเอามลคาสวนเกน (surplus value) ของแรงงานไปเปนของตน ซงกคอ

มลคาของสนคาแรงงานผลตทไดเกนไปกวาคาจาง

ถงแมวามารกซจะเกลยดระบบทนนยมอยางล�าลก แตเขากแสดง

ความชนชมระบบทนนยมในฐานะทท�าใหเกดการเพมขนในผลตภาพอยางมาก

แตนนเองระบบทนนยมเองกตองเผชญกบความขดแยงภายในซงจะกอใหเกด

การตอสทางชนชนและทายทสดระบบทนนยมกจะถกท�าลายลง มารกซไดกลาว

ไววา ภายใตระบบทนนยมเทคนคในการผลตกลายเปนเรองทถกใหความส�าคญ

เพมมากขน รวมทงมลกษณะรวมศนยมากขน นอกจากนระบบกรรมสทธ

เอกชนของทนกกลายเปนเครองกดขวางความกาวหนา จ�านวนการวางงานท

เพมมากขนและความคบแคนของชนชนแรงงานกปรากฏขน เปนเหตใหคนงาน


กอการปฏวต รฐกลายเปนเครองมอเพอการใชก�าลงซงถกใชโดยนายทน

เพอตอตานคนงาน แตชนชนแรงงานยงคงด�ารงอย ก�าจดรฐของกระฎมพไป

และสถาปนารฐเผดจการชนชนกรรมาชพขน ภายใตระบบสงคมนยมเชนน

ระบบกรรมสทธเอกชนในสนคาเพอการบรโภคยงคงมอยได แตทนและแรงงาน

กลายเปนทรพยสนสาธารณะทเปนเจาของโดยรฐบาลกลาง รฐบาลทองถน

หรอสหกรณทไดรบการสนบสนนโดยรฐ การผลตจะกระท�าผานการวางแผน

ดงนน ก�าไรและผลตอบแทนจากการลงทนตลอดจนตลาดเสรจะถกท�าลายไป

เพอเปนพลงน�าในระบบเศรษฐกจ กระบวนการวภาษวธเหลานจะเกดขน

ตอเนอง จนกระทงรฐจะสญสลายไปและเกดสงคมคอมมวนสตขนในทสด

(Brue and Grant, 2013, pp. 185-187)

ส�าหรบค�าวา “คอมมวนสต” นน มารกซ และฟรดรช เองเกลส (Friedrich

Engels) ไดใชค�านเปนครงแรกในการเขยน “ค�าประกาศของคอมมวนสต” (the

Communist Manifesto) ในระหวางป ค.ศ. 1847-1848 ซงถอไดวาเปนเอกสาร

ส�าคญทอธบายถงหลกการของคอมมวนสต สาระส�าคญ “ค�าประกาศของ

คอมมวนสต” ไดกลาวถงประวตศาสตรของสงคมวา เปนประวตการตอสระหวาง

ชนชน ทาสตอสกบนายทาส ไพรตอสกบเจาของทดน กรรมกรตอสกบนายทน

และในขนตอนสดทายกรรมกรซงเปนชนชนทถกขดรดมความตองการทจะ

เปลยนความสมพนธในการผลตหรอระบบกรรมสทธและโครงสรางสวนบน

(superstructure) อนไดแก ระบบกฎหมาย การเมอง วฒนธรรม และระบบ

ความคด ทงนเพอทจะยตการขดรด

เมอพลงการผลตของแรงงานไดพฒนาถงขนพรอมเตมทกจะเกดการ

ปฏวตสงคม ฝายตอสจะประสบชยชนะ ซงจะเปนผลใหระบบกรรมสทธและ

โครงสรางสวนบนเปลยนแปลงไป การปฏวตไดเกดขนตลอดเวลาในประวตศาสตร

ของมนษยชาต มการเปลยนแปลงระบบกรรมสทธและระบบการปกครองสบตอ

เนองมาไมขาดสายนบตงแตจากระบบทาสมาสระบบศกดนา จนกระทงถงระบบ

นายทน และการปฏวตครงส�าคญทสดกคอ การปฏวตลมระบบกรรมสทธและ

ระบบนายทน เพราะการปฏวตทผานมานนเปนเพยงการเปลยนแปลงกรรมสทธ

ในปจจยการผลตจากคนกลมนอยกลมหนงไปสคนกลมนอยอกกลมหนงเทานน


เพราะฉะนนการขดรดยงคงมอยตอไป แตการปฏวตลมลางระบบนายทนจะ

ท�าใหการขดรดสนสดลง เพราะจะมการโอนปจจยการผลตมาเปนของสวนรวม

เมอพจารณาทรรศนะของมารกซดงกลาวขางตน จะเหนไดอยางชดแจงวา

ประวตศาสตรเศรษฐกจและการเมองของมนษยไดววฒนาการโดยสนตวธ

แตเปนระบบเศรษฐกจและการเมองทผกขาดโดยคนกลมนอย คอ ผเปนเจาของ

ปจจยการผลต ซงขดรดคนกลมใหญท�าใหเกดการตอสและการขดแยง มารกซ

เหนวาการเปลยนแปลงของประวตศาสตรมนษยนน เปนเรองของการตอส

และการปฏวต มารกซและเองเกลสไดเนนใหตระหนกวาการเปลยนแปลงทาง

ประวตศาสตรไดกาวสยคพฒนาขนโดยล�าดบ

ฉะนนเขาทงสองจงมความเหนวา ระบบสงคมนยมหรอระบบคอมมวนสต

ซงเปนยคสดทายทดทสดของมนษยจะตองเกดขนอยางแนนอน โดยการปฏวต

ของชนชนกรรมาชพ อนเปนการเกดขนตามกฎไดอะเลกตคหรอวภาษวธ ฉะนน

มารกซและเองเกลส จงเชอวาสงคมนยมตามแนวความคดของเขาเปน “สงคม

นยมแบบวทยาศาสตร”

มารกซมความเชอมนวา ชนชนกรรมาชพสามารถมจตส�านกไดเองวา

ฝายตนถกขดรด โดยไดรบหรอผานทางประสบการณในการท�างาน และการ

ด�ารงชพ ครนเมอส�านกแลวชนชนกรรมาชพจะรวมมอกนปฏวตลมลางนายทน

ดงปรากฏใน “ค�าประกาศของคอมมวนสต” (The Communist Manifesto)

ซงมารกซและเองเกลสรวมกนรางไว สรปไดวา ทกคนจะมเสรภาพซงเกดขนมา

พรอมกบชยชนะขนสดทายของชนชนกรรมาชพ โดยกระบวนการของการปฏวต

และสงคมจะเปลยนแปลงเขาสยคคอมมวนสต ซงมารกซเชอวาเปนยคสดทาย

คอเปนสงคมทไมมการขดแยงกนทางชนชน เปนสงคมทปราศจากชนชน

(classless society) ไมมกฎหมาย ไมมการปกครอง และรฐจะตองอนตรธานไป

(state will wither away)

ทฤษฎปฏวตสงคมของมารกซ ไดรบการน�าไปขยายความตอเตมโดย

เลนน (Lenin) เพอน�าไปประยกตใชกบประเทศรสเซย และเหมา เจอ ตง (Mao

Tse-Tung) เพอน�าไปประยกตใชในจน


ในสวนทเกยวกบววฒนาการของลทธคอมมวนสตนน จากการศกษา

ววฒนาการของลทธนเปนทยอมรบกนวา ววฒนาการของลทธคอมมวนสต

ในปจจบน เปนการผสมผสานกนระหวางความคดของมารกซและเลนน ทเรยก

กนวา “ลทธมารกซสม และเลนนนสม” (Marxism and Leninism) (จกวน

แกวจนดา กนษฐา หอมกลน และประภสสรา คงศรวรกลชย, ม.ป.ป.)

อทธพลทางความคดของคารลมารกซ

ความยงใหญในฐานะนกคด นกปรชญาของ คารล มารกซ นนสามารถ

สะทอนออกมาไดจากผลการโหวต นกคด นกปรชญาททรงอทธพลทสด

ตลอดกาลของโลกจากผฟง สถานวทยบบซ ชอง 4 (BBC Radio 4) จะเหนไดวา

ไมเพยงแตในประเทศสงคมนยมเทานนทยอมรบแนวคดของเขา แตประเทศ

เสรนยมอยางองกฤษ ผคนกยงเหนวาเขาเปนนกคดททรงอทธพลทสดตลอดกาล

ปรชญาวตถนยมวภาษวธ ถอกนวาเปนอาวธทางความคดอนทรงพลงส�าหรบ

ชนชนกรรมาชพและประชาชนทวไปในการเรยนรโลก และเปลยนแปลงโลก

คารล มารกซ เปนผสรางแรงบนดาลใจใหแกผ ถกกดขทวโลก ใหลก

ขนมารวมตวกนเพอปลดปลอยตวเองจากพนธนาการ และน�าไปสสงคมทเทา

เทยมกนและปราศจากชนชน การปฏวตเปลยนแปลงสงคมทมงเปลยนแปลง

ความสมพนธทางการผลตเพอขจดการขดรดทวโลก ลวนรบเอาแนวคดของ

คาร ล มาร กซเป นทฤษฎชน�าในการปฏวต ไม ว าจะเปนสหภาพโซเวยต

รฐตาง ๆ ในยโรปตะวนออก สาธารณรฐประชาชนจน หรอประเทศตาง ๆ ใน

ละตนอเมรกากลวนน�าแนวทางของมารกซมาใชในการปฏวตสงคมทงสน

แนวคดของ คารล มารกซ เปนตนธารใหเกดกระแสความคดในส�านก

วพากษ ซงเกดขนในแฟรงเฟรต ประเทศเยอรมนน เปนส�านกเศรษฐศาสตร

การเมองทไดรบการยอมรบในบรรดานกวชาการเศรษฐศาสตรการเมองโดยทวไป

บทวพากษทฤษฏของคารลมารกซ

ในสวนทเกยวของกบทฤษฎประวตศาสตรของมารกซนน จะพบวาม

ปญหาในเรองของแนวคดเกยวกบ ความขดแยงทางชนชน ซงการพยากรณ


เรองความขดแยงทางชนชนทไมอาจหลกเลยงไดของมารกซนน จะอยบน

พนฐานของทฤษฎการขดรด และการสะสมทน การสะสมทนจะน�ามาสอตรา

การลดลงของก�าไร กอใหเกดวกฤต และเกดการลดการใชเทคโนโลย ซงใน

กรณนไดมขอถกเถยงวาทฤษฎเหลานนนมจดออนทรายแรงมาก ประวตศาสตร

แสดงใหเหนวา การแบงขวของคนงานและนายทนเปนสองชนชนทอยตรง

ขามกนไมเคยเกดขน แตสงทเกดขนจรงกคอ ชนชนกลางทเขมแขงไดพฒนา

ไปในประเทศทมเศรษฐกจทนนยมทกาวหนา กลมคนทถอกนวาเปนชนชนน

กคอ เจาของธรกจขนาดเลก นกวทยาศาสตรทไดรบเงนเดอน วศวกร ครอาจารย

คนขายของ นกโฆษณา ผบรหาร รวมถงผมวชาชพทไมไดเปนลกจางใคร ฯลฯ

มารกซจะตองประหลาดใจ หากไดพบวา การมรายไดโดยรวมของคนงานเปน

ทมาหลกซงท�าใหการออมของประเทศเพมขน นอกจากน มารกซอาจจะตอง

ประหลาดใจทคนพบวาผไดรบคาจางหลายคนมรายไดตอป จนท�าใหพวกเขา

กลายเปนชนชนกลาง หรอแมกระทงชนชนกลาง-สงในสงคม

มารกซมแนวคดวา รฐซงปฏบตตนเปนฝายบรหารของชนชนกระฎมพ

ทงปวงจะการนตเงอนไขทจะท�าใหเกดชนชนกรรมาชพทถกกดข แตมารกซกลบ

ลมเหลวทจะมองเหนวา รฐสามารถกอใหเกดการจงใจใหปรบปรงสภาพทาง

เศรษฐกจใหดขน เขาไมไดคดลวงหนาถงรฐสวสดการ กฎหมายทจะคมครอง

สทธของสหภาพแรงงานในการกอตงองคกรและการนดหยดงาน ไมไดคดถง

นโยบายการคลงและนโยบายการเงน แมวามารกซจะไมไดเปนนกคดคนเดยว

ทลมเหลวในการพยากรณสงเหลาน แตเขากเปดทางใหเกดการวพากษได

เนองจากเขากลาวไวชดเจนวาทนนยมจะเสอมลงอยางหลกเลยงไมได นอกจาก

นเขากยงไมเขาใจวา ผลประโยชนของชนชนนายทนทงหมดนน ไมจ�าเปน

ตองสอดคลองกบผลประโยชนของปจเจกแตละคนทอยภายในชนชนนายทน

เชน นายทนคนหนงอาจยนยนทจะจายคาตอบแทนหรอบ�านาญในระดบสง

ทสดใหแกคนงานของเขา แตเมอนายจางทงหมดตองการจะใหผลตอบแทนแก

คนงานในรปแบบทเหมอนกน ภาระกจะไมมากเทาทนายจางคนหนงจะตอง

เสยสละไป


และทคอนขางจะเปนการกระทบกระเทยบกคอ การปฏวตแบบมารกซ

ทประสบความส�าเรจนน ไมไดเกดขนในประเทศทมทนนยมทกาวหนา (เชน

องกฤษ ฝรงเศส และเยอรมนน) เชนทมารกซไดพยากรณไว แตประเทศทประสบ

ความส�าเรจในการปฏวตสงคมตามแนวคดมารกซ กลบกลายเปนประเทศท

ขาดการสะสมทนอยางมากในชวงทเกดการปฏวต (จน และรสเซย) นอกจากน

การพงทลายของลทธมารกซในยโรปตะวนออกและสหภาพโซเวยต กแสดง

ใหเหนถงการดถกเหยยดหยามลทธมารกซอยางชดเจน แมแตภายในกลม

ชนชนกรรมาชพเองกตาม หลกฐานทางประวตศาสตรทเกดขนกไมไดสนบสนน

ทฤษฎความขดแยงทางชนชนของมารกซ

นอกจากน การทมารกซใชปจจยทางเศรษฐกจเปนเงอนไขหลกในการ

วเคราะหวาจะท�าใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม (Economic Determinism)

กถกวพากษจากนกเศรษฐศาสตรการเมองรนหลง ๆ มากมาย วาแทจรงแลว

ไมไดมเพยงปจจยทางเศรษฐกจเทานน ทเปนเงอนไขในการเปลยนแปลง

หรอการปฏวตสงคม แตโครงสรางชนบนกมสวนอยางยงทจะท�าใหเกดการ

เปลยนแปลง เชน หลยส อลธแซร (Louis Althusser) ไมเหนดวยกบวเคราะห

ทแบงสงคมออกเปนฐานเศรษฐกจและโครงสรางสวนบน โดยเขาเหนวา ท�าให

การอธบายเรองรฐและอดมการณเปนไปอยาง orthodox (มองเหนแตวา รฐ

และอดมการณซงเปนโครงสรางสวนบนจะตองถกก�าหนดจากฐานเศรษฐกจ

เสมอ) อลธแซรมความเหนวา บทบาทของโครงสรางสวนบนกมความส�าคญมาก

มฉะนน หากการปฏวตเกดขนจากความขดแยงระหวางพลงการผลตและความ

สมพนธทางการผลตแตเพยงอยางเดยวแลว บรรดาการปฏบตการทางการเมอง

และทางอดมการณของนกปฏวตกกลายเปนสงไรคาไป

สรป

ความส�าคญของลทธมารกซนน ไมเพยงแตเปนแสงเทยนสองทางใหกบ

การปฏวตเปลยนแปลงสงคมไปสความเสมอภาคและเทาเทยมทวโลกเทานน

แตในฐานะผศกษาเศรษฐศาสตรการเมองแลว การศกษาปรชญาวตถนยม

วภาษวธ ซงมารกซไดรบแนวคดเรองวตถนยมมาจากฟอยเออรบค และแนวคด


เรองวภาษวธของเฮเกล จนกลนออกมาเปนปรชญาวตถนยมวภาษวธผานการ

ศกษาอยางลกซง ตลอดจนการศกษาเรองวตถนยมประวตศาสตรใหลกซงกเปน

เรองส�าคญส�าหรบผศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง เพอปพนฐานไปสการศกษา

แนวคดของนกเศรษฐศาสตรการเมองทานอน ๆ ไดอยางถองแทตอไป หากเรา

ไดศกษาชวประวตขอ งคารล มารกซ แลวกจะเขาใจไดวา เหตใดเขาจงมจดยน

ทชดเจนอยกบผยากไรหรอชนชนกรรมาชพ นนเปนเพราะชวตของเขาทตอง

จากบานเกดเมองนอน มชวตอยอยางยากล�าบากและยากจนขนแคน นนคอ

สงทหลอหลอมใหเขามจตใจรกความเปนธรรม และมงมนในการปฏวตสงคม

โดยไมเพยงแตปฏบตตนเปนนกคดเทานน แตยงลงมอปฏบตโดยมสวนผลกดน

ใหเกดการรวมตวกนของคนงาน จนเกดเปนสากลทหนงขน ความยงใหญของ

คารล มารกซ สะทอนออกมาผานการโหวตของผฟงสถานวทยบบซใหเปน

นกคดทยงใหญทสดตลอดกาล นนยงไมเทากบทนกปฏวตทวโลกลวนน�าทฤษฎ

และปรชญาของเขามาเปนแนวทางในการท�าการปฏวตสงคม และยดถอเขา

เปนผ สรางแรงบนดาลใจอนยงใหญใหกบการปฏวตสงคมเพอสรางความ

เปนธรรม การปฏวตสงคมนยมทเกดขนจากการน�าทฤษฎของเขามาใชกสราง

ผลสะเทอนขนในหลายพนททวโลก แมปจจบนยงมขอถกเถยงถงความเปนไปได

ของการปฏวตตามแนวทางทมารกซไดระบไวในวตถนยมประวตศาสตร แตใน

ทางอคมคตของผ ใฝฝนถงสงคมแสนงามทวโลกแลว พวกเขากยงคงใฝฝน

ถงสงคมทปราศจากการกดขขดรด ปราศจากชนชน วาจะเกดขนจรงสกวน

ผานการปฏบตทประสานกบทฤษฎอยางเปนรปธรรม เชนค�ากลาวของมารกซ

ทกลาววา “นกปราชญทงหลายไดเพยงแตใหค�าอธบายความเปนมาของโลก

แตหนาทของเราคอการเปลยนแปลงโลก” (สรพงษ ชยนาม, 2553, หนา 168)


บรรณานกรม

จกวน แกวจนดา, กนษฐา หอมกลน, และประภสสรา คงศรวรกลชย. (ม.ป.ป.).

สงคมนยมและคอมมวนสต. วนทคนขอมล 18 มนาคม 2557, เขาถงได

จาก http://baanjomyut.com/library_2/socialist_ and_communist_

zionist/02.html.

วทยากร เชยงกล. (2553). ปรชญาการเมองเศรษฐกจสงคม. พมพครงท 4.

กรงเทพฯ: สายธาร.

ส. ศวรกษ. (2525). นกปรชญาการเมองฝรง. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ไทยวฒนา

พานช.

สมศกด สามคคธรรม. (ม.ป.ป.). การแสวงหาความรทางสงคมศาสตร:เปรยบ

เทยบระหวางแนวปฏฐานนยมแนวปรากฏการณนยมและแนวสจจะ

นยม. ม.ป.ท.

สรพงษ ชยนาม. (2527). “ทฤษฎการปฏวตสงคม” ใน เอกสารการสอนชดวชา

ปรชญาการเมองหนวยท6–11สาขาวชารฐศาสตรมหาวทยาลย

สโขทยธรรมาธราช. หนา 501–555. ฝายการพมพมหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช.

_____. (2553). มารกซและสงคมนยม. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ศยาม.

Brue, Stanley L., and Grant, Randy R. (2013). The Evolution of Economic

Thought. 8th ed. n.p.: Cengage Learning.

วัตถุนิยมประวัติศาสตร์...

Documents