! 7 ;( * 5 & - 5...1. “ความส มพนธ ระหวางหล กส...

วารสารพกล


คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ปท 8 ฉบบท 1 มกราคม – มถนายน 2553 ISSN 0858-527X

เจาของ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

วตถประสงค

1. เพอสงเสรมใหคณาจารยไดสรางสรรคผลงานวชาการ ในรปแบบบทความวชาการและบทความวจย ทเปนองคความรทางดาน

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

2. เพอเปนเวทนาเสนอ เผยแพรบทความวชาการ บทความวจย และบทความวทยานพนธ ทางดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ของคณาจารย นกศกษาและบคคลทวไป

ทปรกษา

ผศ.รตนา รกการ อธการบด มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

ผศ.วสฐ ธญญะวน รองอธการบดฝายวชาการ มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

ผศ.สวทย วงษบญมาก รองอธการบดฝายวทยบรการฯ มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

บรรณาธการ

ผศ.มย ตะตยะ คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร อ.สชน รอดกาเหนด รองคณบดฝายวชาการ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

กองบรรณาธการ

ศ.ดร.ดเรก ปทมศรวฒน สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร รศ.ดร.โสรช โพธแกว จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รศ.ดร.โกวทย พวงงาม มหาวทยาลยธรรมศาสตร รศ.ดร.จกษ พนธชเพชร มหาวทยาลยนเรศวร

รศ.ดร.กานต โกวทยสมบรณ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต รศ.พรชย สนทรพนธ มหาวทยาลยอสสมชญ รศ.ดร.สพตรา จรนนทนาภรณ มหาวทยาลยนเรศวร ผศ.ดร.สนทร ดวงทพย มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ผศ.ศรรตน เจงกลนจนทร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ผศ.ประพมพร โกศยะกล มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

ผศ.เชวงศกด เขยวเขน มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ผศ.ศภพงษ ยนยง มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

ดร.ประดษฐ นารรกษ มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร อ.โอกามา จาแกะ มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

อ.สภาวรรณ ศรไตรรตน มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร อ.วยดา ทพยวเศษ มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

ผทรงคณวฒ พจารณาตรวจสอบ อานบทความประจาฉบบ รศ.ดร.วรวฒ โรมรตนพนธ มหาวทยาลยธรรมศาสตร รศ.ดร.พชรนทร สรสนทร มหาวทยาลยนเรศวร รศ.สทธชย ยงสข มหาวทยาลยนเรศวร รศ.บษราคม เรงโกสม มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค

รศ.ดร.ภาณวฒน ภกดวงศ มหาวทยาลยนเรศวร ผศ.ดร.จตราภรณ เพงด มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค

อ.ชยกฤต มาลาพอง มหาวทยาลยเชยงใหม ผศ.ดร.สกจ ชยมสก มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย

รศ.ดร.จรวฒน พระสนต มหาวทยาลยนเรศวร รศ.สาเนยง ยอดคร มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย

ดร.กมปนาท ปยะธารงชย มหาวทยาลยนเรศวร พระมหา ดร.ประเสรฐ จนทรจารส มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย

• บทความทกเรองทตพมพไดผานการพจารณาจากผทรงคณวฒภายนอกมหาวทยาลย ทศนะและขอคดเหนของบทความ

ในวารสารฉบบนเปนของผเขยนแตละทาน ไมถอเปนทศนะและความรบผดชอบของบรรณาธการ


บทบรรณาธการ

วารสารพกล ฉบบน เปนวารสารวชาการของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ปท 8 ฉบบท 1 เนอหาภายในเลมประกอบไปดวยบทความวชาการ จานวน 3 บทความ จากสาขาวชาปรชญาและศาสนา และจากสาขาวชาวจตรศลปและประยกตศลป บทความวจย จานวน 3 บทความ จากคณาจารยภายในและบคคลภายนอก และบทวจารณหนงสอ ตามลาดบ ดงน

บทความวชาการทวไป จานวน 3 บทความ ไดแก 1. “ความสมพนธระหวางหลกสทธมนษยชนกบเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาท”

โดย อ.วจตร ศรรตน 2. “ดอกบวในพระพทธศาสนาเถรวาท” โดย อ.จาเนยนนอย สงหะรกษ

3. “รอยสก” ศลปะบนเรอนรางของมนษย” โดย อ.วชรศน ศรวรยะกจ บทความวจย จานวน 3 บทความ ไดแก 1. “การวเคราะหจดภาพความรอนเพอตดตามและเฝาระวงไฟปาทางภาคเหนอของประเทศไทย” โดย อ.สภาสพงษ รทานอง 2. “กระบวนการจดการความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะปลกของ

เกษตรกรบานหนองแอก ตาบลหนองหมอ อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค” โดย อ.อทยวรรณ ภเทศ

3. “การนาภมปญญาทองถนดานดนตรมาใชในการเรยนการสอน ในโรงเรยนมธยมศกษาของจงหวดนครสวรรค”

โดย อ.ภญโญ ภเทศ

บทวจารณหนงสอ “A Truly civil society” โดย ดร.วทยา คามณ กองบรรณาธการขอขอบคณคณะทางานทกฝายทมงมนตงใจจนทาใหวารสารฉบบนมคณคา

และคณภาพ และทสาคญ ขอขอบพระคณนกวชาการทกทานทกรณาสละเวลาในการเขยนบทความ ซงกองบรรณาธการหวงวาคงไดรบความรวมมอจากทานทงหลายในอนทจะชวยกนสรางสรรคผลงานวชาการออกสสายตาผ อานเ ชนน อกในฉบบตอ ๆ ไป อยางไรกด หากเกดขอผดพลาดใด ๆ กองบรรณาธการขอนอมรบในความผดพลาดนน ทงน กองบรรณาธการยงมความเพยรพยายามทจะพฒนาคณภาพของวารสารใหดยง ๆ ขนตอไป สดทายน กองบรรณาธการหวงเปนอยางยงวาผอานจะไดรบสาระและความรอยางเตมทกบวารสารฉบบน และพบกนใหมฉบบหนาครบ

บรรณาธการ


สารบญ บทความวชาการ

ความสมพนธระหวางหลกสทธมนษยชนกบเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาท วจตร ศรรตน.....................................................................................................1

ดอกบวในพระพทธศาสนาเถรวาท จาเนยนนอย สงหะรกษ......………………………………….….…………...........19

“รอยสก” ศลปะบนเรอนรางของมนษย วชรศน ศรวรยะกจ……......................................................……….……………39

บทความวจย

การวเคราะหจดภาพความรอนเพอตดตามและเฝาระวงไฟปา ทางภาคเหนอของประเทศไทย

สภาสพงษ รทานอง……................................……………………………...……65 กระบวนการจดการความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคม ในการเพาะปลกของเกษตรกรบานหนองแอก ตาบลหนองหมอ อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค

อทยวรรณ ภเทศ.…………………….…....................................………………..83 การนาภมปญญาทองถนดานดนตรมาใชในการเรยนการสอน ในโรงเรยนมธยมศกษาของจงหวดนครสวรรค

ภญโญ ภเทศ…………………….………………..........................................…..95

บทวจารณหนงสอ

A Truly civil society วทยา คามณ……………………………………………………………………….107


ความสมพนธระหวางหลกสทธมนษยชนกบเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาท

The Relationship between the Principles of Human Rights and the Five Precepts in Theravāda Buddhist Philosophy

วจตร ศรรตน1

Vicit Sirirat

บทคดยอ

บทความนมจดมงหมายเพอศกษาความสมพนธระหวางหลกสทธมนษยชนกบ เบญจศลในพทธปรชญาเถรวาท การศกษาพบวา หลกสทธมนษยชนกบหลกเบญจศลในพทธปรชญาเถรวาทมความสมพนธกน กลาวคอ ทง 2 หลกเนนการมสทธเสรภาพและความเสมอภาคของมนษย โดยชวามนษยมศกยภาพในการกระทาสงตาง ๆ ไดดวยตนเอง ฉะนน หลกสทธมนษยชนกบเบญจศลจงเปนพลงทางศลธรรมทกอใหเกดการกระทาหรอความเปลยนแปลงในทางทดขนเพอเสรมสรางสนตภาพและความผาสกใหแกมวลมนษยชาตในโลก ถาโลกปฏบตตามในหลกการนได ความขดแยงทงหลายกแกไขไดโดยไมตองใชวธเผชญหนากน

คาสาคญ : หลกสทธมนษยชน, เบญจศล Abstract The purpose of this paper is to study of The Relationship between the Principles of Human Rights and the Five Precepts in Theravāda Buddhist Philosophy.

1อาจารยประจาสาขาวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร


วารสารพกล ปท 8 ฉบบท 1 มกราคม – มถนายน 2553 2

The results of the study reveal that the principles of Human Rights and the Five Precepts in Theravāda Buddhist Philosophy focus their aims on the same point; the equality of social right and freedom of human beings. The human Beings have their own potentiality to do things. There fore, the principles of Human Rights and the Five Precepts in Theravāda Buddhist Philosophy are moral dynamic which are the moral force that produces activity or change for happiness, harmony and peace on earth. If the human beings follow these principles, conflicts may be solved not by confrontation but through the principle of Human Rights and the Five Precepts in Theravāda Buddhist Philosophy.

Keywords : The Human Rights, The Five Precepts. บทนา

สทธมนษยชน คอ จดเรมตนของสนตภาพของโลกมนษย ในปจจบนมนษยมการแขงขนกนดานตางๆ เชน การแขงขนกนทาธรกจ การคา การลงทน เมอมการแขงขนกนกมบางคนบางกลมขาดจตสานกทด ตางกพยายามเอารดเอาเปรยบซงกนและกน ทงน กเพอใหไดมาซงผลกาไรหรอตนทนการผลตตา ผลกาไรมาก ๆ

สทธมนษยชนนน เปนสทธทางศลธรรม ซงใหสทธแกมนษยทกคน การทไมมกฎหมายรบรองตอสทธดงกลาว ในบางรฐ ถอไดวารฐดงกลาวขาดคณสมบตในฐานะรฐทด ในความหมายวา ไมใสใจตอการทาสงทสมควรกระทา ทกสทธทอยในประเภทสทธมนษยชน สมควรทรฐจะใหการรบรอง (บญธรรม พนทรพย, 2533 : 10)

กลาวไดวา หลกสทธมนษยชน คอ สทธทตดมาตงแตเกดโดยธรรมชาต โดยจะโอนสทธใหแกกนไมได เพราะเปนสทธทมอยตวของมนษยทกคน โดยแบงสทธมนษยชนเปนสทธตามกฎหมาย คอ สทธทไดรบความค มครองจากกฎหมายอยางเทาเทยมกน สทธทางศลธรรม คอ สทธทอยในตวของมนษย คอ ความดหรอมโนธรรม



ความหมายของสทธมนษยชน พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (ราชบณฑตยสถาน, 2546 : 1193, 832 และ 344) ไดใหความหมายไววา

“สทธ หมายถง อานาจอนชอบธรรม เชน บคคลมสทธและหนาทตามรฐธรรมนญ เปนตน”

“มนษย หมายถง สตวทรจกใชเหตผล สตวทมจตใจสง คน” “ชน หมายถง คน” “สทธมนษยชน (Human Rights) หมายถง สทธขนพนฐานทมนษยเกดมาพรอมกบ

ความเทาเทยมกนในแงศกดศรความเปนมนษยและสทธเพอดารงชวตอยางมศกดศร โดยไมคานงถงความแตกตางในเรองเชอชาต สผว เพศ อาย ภาษา ศาสนา และสถานภาพทางกายและสขภาพ รวมทงความเชอทางการเมองหรอความเชออนๆทขนกบพนฐานทางสงคม” (ชะวชชย ภาตณธ, 2548 : 29)

สรปไดวา สทธมนษยชน หมายถง สทธตางๆ ทมนษยแตละคนไดมาตงแตเกดจนกระทงตาย และทกคนสามารถปฏบตตามสทธมนษยชนไดโดยชอบธรรม

ประเภทของสทธมนษยชน สทธมนษยชนมอย 6 ประการดวยกน (วศน อนทสระ, 2529 : 437-450) ดงน 1. สทธทจะมชวตอย (Right to live) เปนสทธทมความสาคญมาก เพราะถาไมมชวตอยเสยแลว สทธอยางอนกไมม มนษยทกคนควรยอมรบความศกดสทธแหงชวต แมวามนษยมสทธโดยชอบธรรมทจะมชวตอย แตถาอยเพอเบยดเบยนผ อนใหเดอดรอน กไมควรอยใหหนกสงคม หนกแผนดน สงคมจะลงโทษบคคลประเภทนโดยการกกขงบาง ประหารชวตบาง

2. สทธทจะไดรบการศกษา (Right to education) มนษยทกคนมสทธทจะไดรบการศกษาอยางสงสดเทาทเขาสามารถศกษาได โดยไมมอปสรรคขวางกน เมอมนษยไดรบการศกษาดแลว กยอมสามารถสรางความเจรญกาวหนาใหแกตนเอง และสงคมทอยไดอยางกวางขวาง เพราะการศกษาจะชวยพฒนาความเขาใจของมนษยใหดยงขน ชวยใหสต



ปญญาเฉยบคมขนและกวางออกไปดวย สงนมความจาเปนตอการพฒนาตนและความรแจงตนเองอยางมาก 3. สทธทจะทางาน (Right to work) สทธน เปนสทธทเนองมาจากสทธในการมชวตอย กลาวคอ เมอมชวตและตองบรโภคปจจยของสงคมทกวน มนษยจงควรทางานใหแกสงคมเพอชดเชย ชดใชหนสงคมบาง เพอจะไดไมเปนผบรโภคหน แตใหสงคมเปนหนตน คนไมทางานไมควรมสทธทจะมชวตอย อยางไรกตาม เรองการงานของประชาชนนน นอกจากเปนหนาทของประชาชนในการตองหางานทาแลว เปนหนาทของรฐอยเหมอนกนทจะตองจดการใหประชาชนมงานทา เพอปองกนความเสอมโทรมของสงคมนานาประการ อนเกดจากการวางงาน คนวางงานและไมรวาจะทาอะไรนน ยอมไมอาจรแจงตนเองไดเลย

4. สทธแหงเสรภาพ (Right of freedom) มนษยทกคนมสทธทจะมเสรภาพเปนของตนในขอบเขตแหงกฎหมายและศลธรรมอนด ใครจะมาจากดเสรภาพของเขาไมได เชน เสรภาพในรางกาย ในความคดเหน ในการแสดงออกทไมผดกฎหมาย หรอไมไปทาลายเสรภาพและความสงบสขของคนอน 5. สทธในทรพยสน (Right of property) เพราะสทธในเสรภาพ ทาใหมสทธในทรพยสนโดยหลกเลยงไมได และทรพยสนนเองทาใหรแจงตนเอง ขยายความวา มนษยทมทรพยสน และสามารถใชทรพยสนโดยเสรนนยอมรจกตนเองไดวา ตนเปนคนอยางไร เสยสละหรอตระหน ใจกวางหรอใจแคบ เปนตน 6. สทธในสญญาประชาคม (Right of contact) กลาวคอ มนษยในสงคม ยอมมสทธในสญญาประชาคมแหงสงคมของตน คอ ยอมไดสทธตามทกฎหมายไดใหไว กฎหมายเปนสญญาประชาคมของกลมชน มนษยทกคนอยภายใตกฎหมาย ในขอบเขตแหงสญญาประชาคมเดยวกน สงคมทไดรบการพฒนาสงขนเทาใด หลกประกนความยตธรรมทางสญญาประชาคมกดมากขนเทานน สรป สทธมนษยชน มอานาจอยในตวเอง ไดแก ความรสกผดชอบของมนษย หรอทางจรยธรรมทมนษยตระหนกวา สทธมนษยชนนาจะเปนมาตรฐานขนตาสดทมนษยควร ปฏบตตอกน หรอเปนหนาททมนษยพงปฏบตตอมนษยชาตรวมโลก อนเปนรากฐานแหงเสรภาพและสนตภาพของโลก



เมอกลาวถงสทธทง 6 ขางตนแลว ยงตองกลาวถงหนาทอกดวย เพราะสทธและหนาทเปนสงทไปดวยกนเสมอ คนทมสทธยอมมหนาท คนมหนาทยอมมสทธ แตคนไมมหนาทยอมไมสามารถเรยกรองสทธใด ๆ ได

หนาท 6 ประการแหงความเปนมนษย

คาวา “หนาท” ตรงกบคาในภาษาองกฤษวา “Duty” ซงมาจากภาษาลาตนวา Debere ซงหมายถง “เปนหน” คาวา หนาท นมความหมายใชคกบคาวา ด หรอคาวา คณคา ซงหมายถง ความมเกยรต ไดรบเกยรตใหทาหนาทบรการสงคม เปนตน หนาทมอย 6 ประการ (วศน อนทสระ, 2529 : 451-464) ไดแก

1. หนาทในการยอมรบนบถอชวต (Respect for Life) หนาทประการแรกของมนษย คอ การยอมรบนบถอชวต ทงชวตของตนและของคนอน ดวยเหตน บคคลไมควรทาลายชวตตนเองหรอของคนอน จะเหนไดวา หลกเบญจศล ของพทธปรชญาเถรวาทกตาม บญญต 10 ประการของครสตศาสนากตาม หลกอหงสาของฮนดกตาม ลวนยนยนสงเสรมหนาทประการแรกนทงสน 2. หนาทในการยอมรบนบถอเสรภาพและบคลกภาพ (Respect for Freedom and Personality) เปนหนาทประการทสองของพวกเราผ เปนมนษย ทจะตองยอมรบนบถอในเสรภาพและเรองสวนตวของบคคลอน 3. หนาทในการยอมรบนบถอทรพยสนของผอน (Respect for Property) คอ การไมเบยดเบยนทรพยสนของผ อน โดยวธใดวธหนง เชน ยกยอก ฉอโกง ปลน ขโมย เปนตน นอกจากนยงไมควรใชทรพยสนของตนไปในทางทผดอกดวย 4. หนาทในการยอมรบนบถอระเบยบของสงคม (Respect for Social Order) ขอนจดเปนขอสาคญมากอยางหนง ระเบยบของสงคมนนเปนสมบตของสงคม เปนสงทสงคมยอมรบ ถามนษยไมอยในขอระเบยบของสงคม ออกนอกลนอกทางไปคนเดยว สงคมกจะรงเกยจเขา เพราะระเบยบของสงคมจดขนเพอความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม เปนตน 5. หนาทในการยอมนบถอความจรง (Respect for Truth) ขยายความวา มนษยควรพดจรง เวนจากการพดเทจและควรพดดวยความจรงใจ คอ พดอยางไรใจอยางนน



6. หนาทในการยอมรบนบถอความกาวหนา (Respect for Progress) มนษยควรมความเชออยางมนคงในความกาวหนาของตน และควรตองพยายามอยางดทสดเพอความเจรญกาวหนาตอไป ไมยอมหยดอยกบท แตความกาวหนานน แตละคนอาจจะมจดมงหมายไมเหมอนกน บางคนมงความกาวหนาทางเศรษฐกจ บางคนทางสงคม และบางคนทางจตใจ เปนตน

สรป การใชสทธ หมายถง การยอมใหมเสรภาพทจะปฏบตการโดยเสรภาพในขอบเขตแหงสทธนน สวนหนาทนน หมายถง การกาหนดใหบคคลใดหรอกลมใดสามารถใชสทธทตนมอยอยางเสร

ความสมพนธระหวางสทธและหนาท กลาวกนวา ทใดมหนาท ทนนยอมมสทธ ทใดมสทธ ทนนยอมมหนาท สทธและหนาทมความสมพนธกนอยางใกลชด อยางนอย 3 ประการ คอ 1. สทธและหนาทตางองอาศยกน สทธของบคคลหนง เปนหนาทของบคคลอกคนหนง และสทธของบคคลหนงนน กเปนหนาทของบคคลอกคนหนง การละเมดหนาทจงเปนการละเมดสทธของบคคลอนดวย 2. สทธและหนาทตางสมพนธซงกนและกน ทกสทธเกยวของสมพนธไปดวยกนกบจรยพนธะทางศลธรรม (Moral Obligation) กลาวคอ หนาทนนเอง จรยพนธะทางศลธรรม องอาศยอยกบจรยพนธะทางสงคม (Social Obligation)

3. สทธและหนาทตางเปนผลของกฎแหงศลธรรม ในสงคม “หนาทและสทธตางสมพนธกน” สงคมไดใหสทธแกสมาชกของสงคมและนาเอาหนาทของบคคลอนมากาหนดใหเปน “หนาทเคารพในสทธน” สทธนไมใชสทธสมบรณแบบ สงคมใหสทธแกสมาชกของสงคม ภายใตเงอนไขวา สมาชกของสงคมจะไดรบรางวลในการปฏบตหนาทของตน ฉะนน อาจกลาวไดวา สทธและหนาททง 2 ประการน กเปนดาน 2 ดานในกฎแหงศลธรรมเดยวกน



รฐธรรมนญวาดวยสทธเสรภาพของประชาชน “สทธ” ตามรฐธรรมนญ หมายถง อานาจตามรฐธรรมนญหรอกฎหมายสงสดได

บญญตใหการรบรอง คมครองแกปจเจกบคคลในอนทจะกระทาการใด หรอไมกระทาการใด (บรรเจด สงคะเนต, 2547: 58) ดงนน เนอหาของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ทเกยวของกบสทธมนษยชน จงประกอบดวยสวนตาง ๆ ซงพอสรปได (มานตย จมปา, 2551: 105-151) ดงน

หมวด 3 สทธและเสรภาพของชนชาวไทย สวนท 1 บททวไป มาตรา 26 การใชอานาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองคานงถงศกดศรความเปน

มนษย สทธและเสรภาพ ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน มาตรา 28 บคคลยอมอางศกดศรความเปนมนษยหรอใชสทธและเสรภาพของตนได

เทาทไมละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน ไมเปนปฏปกษตอรฐธรรมนญหรอไมขดตอศลธรรมอนดของประชาชน

สวนท 2 ความเสมอภาค มาตรา 30 บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทา

เทยมกน ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถน

กาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ จะกระทามได

สวนท 3 สทธและเสรภาพสวนบคคล มาตรา 32 บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย มาตรา 33 บคคลยอมมเสรภาพในเคหสถาน มาตรา 35 สทธของบคคลในครอบครว เกยรตยศ ชอเสยง ตลอดจนความเปนอย

สวนตว ยอมไดรบความคมครอง มาตรา 37 บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการถอศาสนา นกายของศาสนา หรอลทธ

นยมในทางศาสนา และยอมมเสรภาพในการปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญต หรอ



ปฏบตพธกรรมตามความเชอถอของตน เมอไมเปนปฏปกษตอหนาทของพลเมองและไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน

สวนท 4 สทธในกระบวนการยตธรรม มาตรา 39 บคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระทาการอนกฎหมายทใชอยใน

เวลาทกระทานนบญญตเปนความผดและกาหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนนจะหนกกวาโทษทกาหนดไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระทาความผดมได

สวนท 5 สทธในทรพยสน มาตรา 41 สทธของบคคลในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง ขอบเขตแหงสทธและ

การจากดสทธเชนวานยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต สวนท 6 สทธและเสรภาพในการประกอบอาชพ มาตรา 43 บคคลยอมมเสรภาพในการประกอบกจการหรอประกอบอาชพและการ

แขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม สวนท 7 เสรภาพในการแสดงความคดเหนของบคคลและสอมวลชน มาตรา 45 บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหน การพด การเขยน การ

พมพ การโฆษณา และการสอความหมายโดยวธอน สวนท 8 สทธและเสรภาพในการศกษา มาตรา 49 บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาไมนอยกวาสบสองปทรฐ

จะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย สวนท 9 สทธในการไดรบบรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐ มาตรา 51 บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการทางสาธารณสขทเหมาะสม

และไดมาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐโดยไมเสยคาใชจาย

หมวด 4 หนาทของชนชาวไทย มาตรา 70 บคคลมหนาทรกษาไวซงชาต ศาสนา พระมหากษตรยและการปกครอง

ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน มาตรา 71 บคคลมหนาทปฏบตตามกฎหมาย มาตรา 72 บคคลมหนาทไปใชสทธเลอกตง



บคคลซงไมไปเลอกตงโดยไมแจงเหตอนสมควรททาใหไมอาจไปเลอกตงไดยอมเสยสทธตามทกฎหมายบญญต

การแจงเหตททาใหไมอาจไปเลอกตงและการอานวยความสะดวกในการไปเลอกตง ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต

มาตรา 73 บคคลมหนาทปองกนประเทศ รบราชการทหารเสยภาษอากร ชวยเหลอราชการ รบการศกษาอบรม พทกษ ปกปอง และสบสานศลปวฒนธรรมของชาตและ ภมปญญาทองถน และอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงน ตามทกฎหมายบญญต (มานตย จมปา, 2551: 167-170)

สรป รฐธรรมนญฉบบปจจบนใหความสาคญกบการคมครองศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพของบคคล ซงเปนหวใจสาคญของสทธมนษยชน และยงมการจดตงคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตขน โดยใหมหนาทตรวจสอบ และรายงานการกระทาหรอละเวนการกระทาทละเมดสทธมนษยชนตามกฎหมาย บคคลใดอยในพนท ทใชรฐธรรมนญ เขายอมไดรบความคมครองสทธ เสรภาพ และมความเทาเทยมกนในศกดศรความเปนมนษย

ความสาคญของสทธมนษยชน สทธมนษยชนมความสาคญในฐานะทเปนอารยธรรมโลก (World Civilization) ทพยายามวางระบบความคดเพอใหมนษยทวโลกเกดความระลกร คานงถงคณคาของความเปนมนษย ตงแตยอมรบความเปนมนษย ศกดศร ชาตกาเนด สทธตางๆ ทมพนฐานมาจากความชอบธรรม ซงตงอยบนพนฐานแหงสทธตงแตกาเนด โดยใหความสาคญกบคาวาชวต (Life) (ชะวชชย ภาตณธ, 2548: 3)

นอกจากนแลว สทธมนษยชนยงมความสาคญในแงของการเปนหลกประกนของความเปนมนษย สทธและเสรภาพ และสภาวะโลกปจจบน เรองของสทธมนษยชนไมใชเรองของประเทศใดประเทศหนงเทานน หากแตเปนเรองทสงคมทวโลกตองใหความสาคญ (กมพล พลวน, 2547: 2-3) วาโดยพนฐานแลว มนษยและสตวโลกทงหลายลวนตองการปจจยในการดารงชวตดวยกนทงนน นบแตปจจยขนพนฐานทวาดวยอาหาร ยารกษาโรค ทอยอาศย เครองนงหม (ว.ม. 4/87/79-80) การดารงเผาพนธ การมชวตรอด ความตองการ



ขนพนฐานเหลาน นบเปนปจจยสาคญกบชวตเปนทสด และเหมอนกนทงมนษยและสตว ซงสทธดงกลาว หากเปนความชอบธรรมของมนษย กคอ สทธมนษยชน ทงมนษยกบมนษย มนษยกบสงคม มนษยกบธรรมชาต และแมแตกบสตว การคานงถงสทธขนพนฐานมความจาเปน อยเสมอ เหลานนบเปนความสาคญของสทธมนษยชนทสงคมโลกตางใหความตระหนก การคานงถงสทธดงกลาว จะถอเปนบนไดกาวไปสความยตธรรมทางการเมอง สงคม เศรษฐกจและการเมองระหวางประเทศทจะดาเนนกจกรรมตางๆ รวมกน

จดมงหมายของสทธมนษยชน

สทธมนษยชน เปนแนวคดและหลกการปฏบตทเกยวกบมนษยทวามนษยนนมสทธหรอสถานะสากล ซงไมขนอยกบขอบเขตของกฎหมาย หรอปจจยทองถนอนใด เชน เชอชาต หรอสญชาต เปนสทธทตดตวมนษยมาตงแตกาเนด ซงไมสามารถจาหนาย จาย โอน หรอแจกใหกบผหนงผ ใดได สทธดงกลาวนมความเปนสากลและเปนนรนดร ฉะนน จดมงหมายของสทธมนษยชน เกดขนเพอประโยชนสข ความเสมอภาคของมวลมนษยชาตในโลก

ความหมายของเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาท

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (ราชบณฑตยสถาน, 2546: 1103) ใหความหมายไววา “ศล หมายถง ขอบญญตทางพทธปรชญาเถรวาททกาหนดการปฏบตกายและวาจา เชน เบญจศล ศล 8 เปนตน”

คนทมจตเปนปกต เมอจะทาอะไรทางกายดวยจตทเปนปกต กไมทากายทจรต เมอจะพดอะไรทางวาจา กไมพดวจทจรตเมอคดเรองราวอะไรทางใจ กไมคดเปนมโนทจรต ฉะนน ใจจงเปนศล ทาทางกาย กายกเปนศล ทาทางวาจา วาจากเปนศล คดทางใจ ใจกเปนศล (พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), 2546 : 245)

สรป หมายถง การปฏบตดวยการสารวม ระวงทางกายและทางวาจาของตนใหเรยบ รอยดงาม เปนปกต ศลจงมความสาคญมากในสงคมมนษยทงดานสวนตวและสวนรวม กลาวคอ ในดานสวนตว ศลเปนพนฐานของสมาธ ความตงมนแหงจตใจ สมาธเปนพนฐานของปญญา ปญญาเปนพนของความรทสามารถพาใหบรรลผลสงสดในทางพทธปรชญา



เถรวาทได (ท.ปา. 11/228/172) ฉะนน ศล กคอ พระวนยหรอกฎหมาย อนเปนแกนหลกของความบรสทธ ศลเปนหลกธรรมสาคญและจาเปนทมนษยทกคนตองปฏบตตาม

ประเภทของของเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาท ประเภทของของเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาท มดงน

1. ปาณาตปาตา เวรมณ ไดแก การละเวนจากการทาชวตของสตวอนใหตกลวงไป ไมเบยดเบยนทารายชวตรางกายของผ อนหรอแมแตชวตของตนเอง 2. อทนนาทานา เวรมณ ไดแก การละเวนจากการลกขโมย โดยอาการวธการตาง ๆ เชน การลกขโมย การยกยอก ฉอฉล เปนตน 3. กาเมส มจฉาจารา เวรมณ ไดแก การละเวนจากการประพฤตผดในกาม อนเปน

การทาลายเกยรตภมและจตใจของคนอน

4. มสาวาทา เวรมณ ไดแก การละเวนจากการพดเทจ ศลขอนมไวเพอประกนคณภาพของผคนในสงคม ใหมความจรงใจตอกน มความซอสตยยตธรรม ไมพดเทจดวย หวงผลทางดานวตถหรอชอเสยง เปนตน 5. สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ ไดแก การละเวนจากการดมสราเมรยรวมทงสงเสพตดทกชนด เพราะลวงละเมดแลวสามารถทาใหผ ดมหรอเสพแลวมอาการเมาเสยสต มอารมณขนมว ดราย ทาในสงทไมควรทาได เชน เกดภาพหลอนแลวกสามารถทารายรางกายคนอนจนถงแกชวตได ลกขโมยสงของได ขมขนกระทาชาเราหญงสาวหรอภรรยาของผ อนได และพดปดได แมวาในเวลาปกตเขาจะเปนคนดเพยงใดกตาม (ท.ปา. 11/286/196) จดมงหมายของศล

จดมงหมายของศลในพทธปรชญาเถรวาทมมากมายหลายประการดวยกน แตสามารถพจารณาไดจากอานสงสของการมศลซงมอย 5 ประการ ไดแก

1. ยอมประสบโภคทรพยเปนอนมาก 2. ชอเสยงยอมฟ งขจรไป 3. จะเขาไปสสมาคม ทประชมใดๆ กมความกลาหาญ ไมสะทกสะทาน 4. เมอถงเวลาตาย กตายอยางมสต ไมหลงตาย



5. เมอตายไปแลว กยอมไปบงเกดในสคตโลกสวรรค (ท.ม.10/80/ 102) ประโยชนหรออานสงสของศลน เมอพจารณาด ๆ แลว กทราบไดวาสภาพจตทไมคด

ลวงละเมด ฝาฝนและเบยดเบยนผ อน สตวอนนนแหละ คอ ตวศล ซงไดแก สภาพจตทเปนปกต ไมถกกเลส คอ เครองเศราหมอง อนไดแก ความโลภ ความโกรธ และความหลง (ท.ปา. 11/228/163) เขาครอบงา เมอจตเปนปกตดแลว กยอมไมทาความชวทงทางกายและทางวาจา

สรปไดวา ศล คอ ปกตวสยของมนษยทละเวนการเบยดเบยนซงกนและกน โดยแทจรง แลวการรกษาเบญจศล กคอ การควบคมกายและวาจา มใหลวงละเมดปกตวสยของตน ไมเกดการเบยดเบยนตอผ อน เพอใหสมาชกในสงคมอยดวยกนอยางมความสขสงบรมเยน ความสมพนธระหวางสทธมนษยชนกบเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาท ในดานตางๆ 1. ดานความหมายและลกษณะ สทธมนษยชนถอเปนสทธขนพนฐาน กลาวคอ เปนสทธทเนนถงการกระทาระหวางมนษยกบมนษย (บรรเจด สงคะเนต, 2547: 138) สวนศลในพทธปรชญาเถรวาท มงเนนไปทการลงมอประพฤตปฏบตดวยตนเองเพอความผาสกในชวตดานสวนตวและสงคมสวนรวม อนเปนขนพนฐานเชนกน

ตารางท 1 แสดงความสมพนธระหวางหลกสทธมนษยชนกบหลกเบญจศล หลกสทธมนษยชน หลกเบญจศลในพทธปรชญา

หลกสทธมนษยชนขนพนฐาน 6 ประการ มขอบเขตและมอสรเสรภาพของปจเจกบคคลในการกระทาตางๆ เพอความเทาเทยมกนในสงคมมนษย

หลกเบญจศลในพทธปรชญาเถรวาทเนนการกระทาทถกตองดงาม จดเปนขนพนฐาน 5 ประการ เพอความผาสกของปจเจกบคคลและสงคม

สรปไดวา ความสมพนธระหวางหลกสทธมนษยชนกบหลกเบญจศลในดานน มความสมพนธกน กลาวคอ มความหมายและลกษณะทคลายกน ปจเจกบคคลผ ไดชอวา



มนษยทกคนลวนมสทธสวนบคคลทสามารถกระทาไดตามภาวะของตนแตตองอยบนฐานสทธมนษยชนและศลธรรมทถกตองขนพนฐาน 2. ดานการจาแนกประเภท

หลกสทธมนษยชนมอย 6 ประการ ซงสามารถเปรยบเทยบความสมพนธกบหลกเบญจศลในพทธปรชญาเถรวาท 5 ประการ ไดดงน

ตารางท 2 แสดงการจาแนกประเภทระหวางหลกสทธมนษยชนกบหลกเบญจศล หลกสทธมนษยชน หลกเบญจศลในพทธปรชญา

หลกสทธมนษยชน 6 ประการ 1. สทธทจะมชวตอย 2. สทธทจะไดรบการศกษา 3. สทธทจะทางาน 4. สทธแหงเสรภาพ 5. สทธในทรพยสน 6. สทธในสญญาประชาคม

หลกเบญจศลเถรวาท 5 ประการ 1. ละเวนการทาชวตของสตวอนใหตกลวงไป 2. ละเวนการลกขโมย 3. ละเวนการประพฤตผดในกาม 4. การละเวนการพดเทจ 5. การละเวนการดมสราเมรย

จากตารางขางตน สามารถประมวลไดวา 1. สทธทจะมชวตอย ตรงกบหลกเบญจศลขอท 1 2. สทธทจะไดรบการศกษา ตรงกบหลกเบญจศลทกขอ เพราะการศกษา คอ การพฒนา

ชวตทดงาม ในทศนะพทธปรชญาเถรวาท กคอ การศกษาและปฏบตตามไตรสกขา คอ ศล สมาธและปญญา (ท.ปา. 11/228/172)

3. สทธทจะทางาน ตรงกบหลกเบญจศลทกขอ เพราะการประกอบอาชพการงานทดงามในทศนะพทธปรชญาเถรวาทนน ตองเวนจากการลวงละเมดศลทง 5 ขอ ซงเรยกวามจฉาอาชพ 5 ประการ ไดแก 1) การคาขายศาตราอาวธ 2) การคาขายสตวรวมทงเพอนมนษยดวยกน 3) การคาขายเนอสตวนอยใหญเพอผลตเปนอาหาร 4) การผลตและจาหนายขายสรา เบยร ยาเสพตดตางๆ



5) การคาขายสารเคมและยาพษ (อง.ปญจก. 22/177/186) 4. สทธแหงเสรภาพ ตรงกบหลกเบญจศลทกขอ ดงทกลาวแลวในขอท 3 5. สทธในทรพยสน ตรงกบหลกเบญจศลขอท 2 6. สทธในสญญาประชาคม ตรงกบหลกเบญจศลทกขอ ดวยวาสงคมทกสงคมยอมม

กฎ กตกา ขอหาม ขอบงคบของสงคมนนๆ ครอบคลมสทธทกอยาง

ตารางท 3 แสดงความสมพนธระหวางหลกหนาท 6 ประการของมนษยกบหลกเบญจศล หนาท 6 ประการ หลกเบญจศล

1. หนาทในการยอมรบนบถอชวต 2. หนาทในการยอมรบนบถอเสรภาพและบคลกภาพ 3. ห น า ท ใ น ก า ร ย อ ม ร บ น บ ถ อทรพยสนของผ อน 4. หนาทในการยอมรบนบถอระเบยบของสงคม 5. หนาทในการยอมนบถอความจรง 6. ห น า ท ใ น ก า ร ย อ ม ร บ น บ ถ อความกาวหนา

1. ละเวนการทาชวตของสตวอนใหตกลวงไป 2. ละเวนการลกขโมย 3. ละเวนการประพฤตผดในกาม 4. ละเวนการพดเทจ 5. ละเวนการดมสราเมรย

จากตารางขางตนสามารถสรปไดวา 1. หนาทในการยอมรบนบถอชวต ตรงกบหลกเบญจศลขอท 1 2. หนาทในการยอมรบนบถอเสรภาพและบคลกภาพ 3. หนาทในการยอมรบนบถอทรพยสนผ อน ตรงกบหลกเบญจศลขอ 2 4. หนาทในการยอมรบนบถอระเบยบของสงคม 5. หนาทในการยอมนบถอความจรง 6. หนาทในการยอมรบนบถอความกาวหนา ขอท 2 ขอท 4 ขอท 5 และขอท 6 ตรงกบหลกเบญจศลทกขอดงทไดกลาวมาแลวใน

ประเดนการจาแนกประเภทขางตน



สรปไดวาหลกสทธมนษยชนกบหลกเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาทจดเปนหลกปฏบตขนพนฐานทถกตอง ซงเปนกฎทสามารถควบคม ผลกดน และประคบประคองการใชสทธใหหลกเวนสงทไมด ใหกระทาในสงทด หรอมความรสกในศลธรรมอยางทเรยกวา ความรบผดชอบทางศลธรรมนนเอง เมอเปนเชนน กฎแหงสทธมนษยชนกบหลกเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาท สามารถนามาประสมประสานความสมพนธกนไดในรปแบบทเรยกวา “เปนธรรม” และเปนมาตรฐานรองรบความพอเหมาะในการกระทาตาง ๆ ของมวลมนษยชาตในสงคมได 3. ดานจดมงหมาย

เบญจศลในพทธปรชญาเถรวาท คอ สทธเสรภาพทางกายและวาจา จดเปนหลกคาสอนทเนนยาถงความหมายของสทธมนษยชนอยในตวทมงสการปฏบต และเปนสทธ เสรภาพของมนษยทจรง ดงนน สทธมนษยชนและหลกเบญจศล จงหมายถง ศกยภาพของบคคล ความสามารถดานการกระทา อนเปนสภาพความเปนใหญแกมวลหมของมนษย กลาวคอ มการกลาวถงการกระทาทางกาย วาจา และใจ วาทงสาม คอ องคประกอบของสทธมนษยชน หรอเปนหลกสทธมนษยชนทควรไดรบการพฒนา เพอสงเสรมใหเกดปจเจกชน เปนสทธขนพนฐานในโลกมนษย

สรป หลกคาสอนเรองเบญจศล ในพทธปรชญาเถรวาทเปนเรองทมงสนบสนนหลกการของสทธมนษยชนทางกาย วาจา และใจรวมทงหนาทของปจเจกชนนน สงคมเปนผมอบใหและยอมรบปจเจกชน เมอปฏบตหนาทกตองปฏบตหนาทอนเกยวกบคนอน ถาไมมใครยอมรบเลย การปฏบตหนาทนนกไรความหมาย ไมอาจดาเนนการปฏบตหนาทตอไปได

ตารางท 4 แสดงความสมพนธของจดมงหมายของหลกสทธมนษยชนกบหลกเบญจศล หลกสทธมนษยชน หลกเบญจศล

1. หลกสทธมนษยชนเปนไปในแงของการปฏบตชอบตอกนระหวางมนษยกบมนษยดวยกน 2. สงเสรมสทธและเสรภาพทางการกระทาทางกาย ทางวาจา และทางใจ

1. หลกเบญจศลมความหมายทสงกวา คอ เปนการปฏบตระหวางมนษยกบมนษย และสงทมชวตทกประเภท 2. สงเสรมการกระทาทางกาย วาจา และใจอยางเทาเทยมไมแบงชนชนวรรณะ เพศ ภาษา



ตารางท 4 (ตอ) หลกสทธมนษยชน หลกเบญจศล

อยางเทาเทยมกน ไมแบงชนชนวรรณะ เพศ ภาษา เชอชาตศาสนา 3. มการกระทาในขอบเขตทถกตอง ไมเปนปฏปกษตอสทธของบคคลอน 4. สงเสรมความเปนมนษย เคารพในส ท ธ ซ ง ก น แ ล ะ ก น ใ น ส ง ค ม ขอ ง ม ว ลมนษยชาต

เชอชาตศาสนา เชนเดยวกน 3. มขอบเขตในสงเสรมสทธการกระทาทถกตอง ไมเปนปฏปกษตอสทธของบคคลอน และสรรพสตวทกประเภท 4. สงเสรมความเปนมนษยทสมบรณและใหความเคารพในสทธของปจเจกบคคลเพอใหเกดความรก เมตตาตอกนของมวลมนษยชาต

สทธมนษยชนกบหลกเบญจศลมจดมงหมายสการประพฤตปฏบตของมนษย โดยมนษยและเพอมนษยโดยตรง ทงนเพราะสทธมนษยชนมจดมงหมาย คอ ตองการใหมวลมนษยชาตไดมทยดโดยมกฎหมายรองรบและคมครองมนษยอยางเทาเทยมกน ไมมการแบงชนชนวรรณะ เพศ ศาสนา เชอชาต เพอปองกนการเอารดเอาเปรยบกน การเขนฆา เบยดเบยนกนและมจดมงหมายเพอตองการใหมวลหมมนษยพบกบความสนตสข สวนหลกเบญจศลเปนหลกธรรมภาคปฏบตทมงสงเสรมคณธรรม จรยธรรมใหมอยในจตใจของมนษย คมครองมนษยและสรรพสตวอยางเทาเทยมกน พานพบกบความสขในการดาเนนชวตอยางมอสรเสรภาพ อบอวลไปดวยกลนแหงความรก สามคคและชวยเหลอเจอจนกนของมวลมนษยชาตในโลก

บทสรป สทธมนษยชนเปนสงสาคญของมวลมนษยชาตตงแตเกดจนตายทงในแงธรรมชาต การกระทา การควบคมและการเขาถงได โดยองอยกบพนฐานของความชอบธรรมของมนษยทกคนในสงคม สทธมนษยชน 6 ประการ และเบญจศลเปนเหตเปนผลของกนและกน ไมอาจแยกจากกนได จะมแตเพยงอยางใดอยางหนงหาไดไม และทงหมดนนไดเนนใหบคคลใชสทธ หนาทเพอการรแจงตนเอง เพอทาใหตนสมบรณผานทางตวบทกฎหมายของบานเมอง หลก



ศลธรรม จรยธรรมทางศาสนา เปนตน กลาวไดวา หนาททชอบธรรมและสทธทถกตองยอมไปดวยกนตางเปนเหตเปนผลของกนและกน พทธปรชญาเถรวาท คอ ศาสนาทเนนสทธทถกตองของปจเจกบคคลเปนสาคญ จะเหนไดวา ทงสทธมนษยชนและหลกเบญจศลลวนมการสงเสรมใหปฏเสธความชว สนบสนนใหกระทาความดตอกนในฐานะทเปนมนษย

หลกสทธมนษยชนกบหลกเบญจศลในพทธปรชญาเถรวาท ลวนไดแสดงใหเหนถงคณคาของความเปนมนษยทเทาเทยมกน มนษยควรมเมตตากรณาตอกนใหอภยซงกนและกน ผานการกระทาทสอดคลองกนระหวางกาย วาจา และใจ ซงอยในกรอบของเบญจศล ฉะนน หลกสทธมนษยชนและหลกเบญจศลในพทธปรชญาเถรวาท จงมนยเดยวกน กลาวคอ เปนหลกการทสอดคลองกบการพฒนาชวต จตใจ สตปญญา อารมณและสงคมของมวลมนษยทงโดยตรงและโดยออม หลกสทธมนษยชนเปนเรองทางโลก สวนหลกเบญจศลเปนเรองทางธรรม ซงทงสองจะเดนทางรวมกนตลอดในฐานะสนบสนน สงเสรม และพฒนาชวตมวลมนษยใหเขาถงสนตสขทงดานสวนตวและสวนรวมตลอดไป



บรรณานกรม กรมการศาสนา. (2525). พระไตรปฎกภาษาไทย 45 เลม (ฉบบหลวง). กรงเทพฯ:

โรงพมพการศาสนา. กมพล พลวน. (2547). สทธมนษยชนในสงคมโลก. กรงเทพฯ: นตธรรม. ชะวชชย ภาตณธ. (2548). กระบวนการเรยนรและปฏบตการณสทธมนษยชน.

กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. บญธรรม พนทรพย. (2533). ศลธรรมกบสทธมนษยชนในพทธปรชญาเถรวาท. กรงเทพฯ:

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. บรรเจด สงคะเนต. (2546). หลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย

ตามรฐธรรมนญ. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: วญญชน. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). (2546). พจนานกรมพทธศาสนฉบบประมวลศพท.

(พมพครงท 10). กรงเทพฯ: เอส. อาร. พรนตง แมส โปรดกส. มานตย จมปา. (2551). ความรเบองตนเกยวกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

(พ.ศ.2550). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542.

กรงเทพฯ: นานมบคส. วศน อนทสระ. (2529). จรยศาสตร. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: บรรณาคาร.


ดอกบวในพระพทธศาสนาเถรวาท Lotus in Theravada Buddhism

จาเนยนนอย สงหะรกษ1 Jamniennoi Singharak

บทคดยอ

จากการศกษาพบวา ในคมภรพระพทธศาสนาเถรวาท ดอกบวเปนเปนสญลกษณแสดงถงการอบตของพระพทธเจาในแตละกลป ดงนน ดอกบวจงเปนเครองหมายแทน พระรตนตรย พทธศาสนกชนจงมความรสกผกพนกบดอกบวมาเปนเวลานาน ดอกบวเปนดอกไมซงเกดในนา แมจะเกดในโคลนตม แตเมอโผลพนจากนา แลวยอมมความสวยงาม ซงเปรยบไดกบความงามของพระพทธองค ความงามของหญงสาว แมแตสของดอกบวกมผ นาไปเปรยบกบความงามของสตวบางชนด เชน ชางและมา อนเปนสตวคบารมของผ มบญ ดอกบวจงเปนสญลกษณแทนความดงาม ความบรสทธ และความงามในพระพทธศาสนา

คาสาคญ : ดอกบว, พทธศาสนา Abstract

The findings of this study were : Lotus is the first emergence of the Lotus tree on the world and is the symbol that is expressed of the Enlightenment in each era. Symbol represents the emergence of the Buddha in each aeon, so Lotus is a mark instead of the Triple Gems. People have long relatives on the lotus flower. Even the color of the lotus has a leading edge to the beauty of some animal species such as elephants and horses of the majestic animals, which have merit. So, it compares with the Enlighten Buddha, the beautiful young girl. They are the symbol

1อาจารยประจาสาขาวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร



of power on the man who is the spiritual in life. The lotus is dubbed on the symbol of the goodness the purity and the beauty in the Buddhism.

Keywords : Lotus, Buddhism. บทนา

ดอกบวเปนพชพนธ ไมทมความผกพนกบพระพทธศาสนามานาน ความนยมในดอกบว วาเปนดอกไมทสงสงและศกดสทธ จงไดรบการยกยองใหเปนดอกไมทเปนสญลกษณแหงพระพทธศาสนา เปนสญลกษณแทนองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา ดอกบวจงเปนดอกไมพเศษทพทธศาสนกชนมความเชอมาแตโบราณวา การบชาพระพทธเจาดวยดอกบวจะไดบญมากกวาการบชาพระพทธองคดวยดอกไมอน

การทดอกบวไดรบการยกยองใหมความสาคญสงสงเชนนน จงปรากฏเรองราวของดอกบวแทรกอยในคมภรหลกคาสอนพระพทธศาสนาดวยเสมอมา

สญลกษณทางศาสนา หมายถง สงทเปนรปธรรมและพทธศาสนกชนเลอกเอามาใชแทนองคประกอบอยางใดอยางหนงของศาสนา ในพระพทธศาสนามสญลกษณ 2 ประเภท คอ สญลกษณโดยตรง ไดแก พระพทธรป และสญลกษณโดยออม ไดแก พระพทธบาท รปธรรมจกร ใบโพธหรอตนโพธ ธงฉพพรรณรงส ในสญลกษณทง 2 ประเภทนไมระบถงดอกบววา เปนสญลกษณในพระพทธศาสนา แตในวรรณคด ดอกบวมความเกยวของกบพระพทธศาสนา เปนสญลกษณททานใชบรรยายถงลกษณะของพระพทธเจากม เปนคาททานใชบรรยายลกษณะของคาสอนของพระพทธเจากม ซงแสดงใหเหนวา ดอกบวมความสมพนธกบพระพทธศาสนา จนบางครงพทธศาสนกชนถอวา ดอกบวเปนดอกไมในพระพทธศาสนาและยงถอวา ดอกบวเปนสญลกษณในพทธศาสนาทหมายถงคณลกษณะพเศษทแฝงมากบดอกบวดวย

การทชาวพทธนยมใชดอกบวเปนสอในการพรรณนาเหตการณ บคคล หลกธรรม เปนเครองแสดงใหเหนถงความสาคญของดอกบว ซงเปนพชพนธประเภทหนงทมอยเกอบทกมมของโลก ตามนยในพระพทธศาสนา ดอกบวเปนสญลกษณแหงความงาม ความสะอาดบรสทธ และเปนสญลกษณแหงการตรสรธรรมขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา



ความหมายและประเภท ในคมภรฤคเวท ซงเปนหลกฐานดานคมภรทเกาทสด ประพนธเปนบทรอยกรอง

สวนใหญจะเปนบทสรรเสรญหรอสดดเทวะ ทชาวอนเดยใชเพอสวดออนวอนขอใหโลกและชาวอนเดยเปนสขและปลอดภยจากศตร มคาทหมายถง ดอกบวอยหลายนย ไดแกคาวา ปสกร และคาวา ปณฑรก ซงพอจะถอไดวา ชาวอนเดยคนเคยกบดอกบวมาชานานแลว (บบผา เตงสวรรณ, 2521: 5)

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน นยามคาวา “บว” ไวดงน เปนคานาม เปนชอเรยกไมนาหลายชนดหลายสกลหลายวงศ คอ สกล Nelumbo

ในวงศ Nelumbnaceae มเหงายาวทอดอยในตม ใบเปนแผนกลม ขอบเรยบ อยหาง ๆ กน กานใบและกานดอกมหนามสากคาย ชใบและดอกขนพนนา เชน บวหลวง

สกล Nymphaea ในวงศ Nymphaeaceae มเหงาสนอยในตม ใบเปนแผนกลม ขอบเรยบหรอจก อยชดกนกระจก กานใบและดอกออนไมมหนาม ใบลอยอยบนผว

นา ดอกโผลขนพนผวนา ผลจมอยในนา เรยก โตนด เชน บวสาย สกล Victoria ในวงศ Nymphaeaceae เชนขอบกระดงหรอบววคตอเรย มเหงาสน

อยในตม ใบเปนแผนกลมใหญ ขอบยกขนคลายกระดง ลอยอยบนผวนา ใตใบ กานดอก และดานนอกของกลบดอกชนนอกมหนามแหลม สขาว หอมมาก (ราชบณฑตย-

สถาน, 2546: 618) ในทางพฤกษศาสตร ดอกบวม 2 ประเภท คอ 1. บวหลวง เปนพนธบวมชอตรงกบภาษาไทยวา “ปทมชาต” ตรงกบภาษาองกฤษวา

“Lotus” บวหลวงมลาตนใตดนแบบเหงาและไหล เมอยงออนจะมลกษณะเรยวยาวทอดอยในตม เมอโตเตมทจะอวบอวนเนองจากสะสมอาหารไวมาก มขอปลองเปนทเกดราก ใบและดอกเกดจากหนอทขอปลอง แลวเจรญขนมาทผวนาหรอเหนอนา ใบเปนใบเดยวมลกษณะ กลมใหญสเขยวอมเทา ดอกสามารถชไดเพยงสองสามวนเทานน ขอบใบหยกผวดานบนมขนออนๆ ทาใหโดนนาจะไมเปยกนา เมอใบออนใบจะลอยปมนา สวนใบแกชพนนา ใบและกานดอกมหนาม ดอกเปนดอกเดยวขนาดใหญชสงพนผวนา มทงดอกปอมและดอกแหลม บานในเวลากลางวน มกลนหอมออนๆ ประกอบดวยกลบเลยงประมาณ 4-6 กลบ ดอกมทงชนดดอกซอนและไมซอน สของกลบดอกมทงสขาว ชมพ หรอเหลอง แตกตางกนแลวแตชนดพนธ



แหลงทมบวประเภทนมาก ไดแก ทวปเอเชยตอนใตและตะวนออกเฉยงใต ดอกบวประเภทนมถนกาเนดในเขตรอน จงปลกไดในประเทศไทย เนองจากบวสกลนมดอกใหญและเปนทรจกกนด คนไทยจงนยมนาดอกบวหลวงไปบชาพระและใชในพธทางศาสนา

2. บวสาย มชอตรงกบภาษาไทยวา “อบลชาต” และตรงกบภาษาองกฤษวา “Water Lily” บวสกลนมลาตนใตดน เปนหวหรอเปนเหงา ใบและดอกเกดจากตาหรอหนอและเจรญขนมาทผวนาดวยกานสงใบและยอด บางชนดมใบใตนา ใบเปนใบเดยว มขอบใบ ทงแบบเรยบและแบบคลน ผวใบดานบนเรยบเปนมน ดานลางมขนละเอยดหรอไมม ดอกเปนดอกเดยวมทงชนดทบานกลางคนและบานกลางวน บางชนดมกลนหอม มสสนแตกตางกนไป แหลงทมบวประเภทนมาก ไดแก เอเชย ยโรป อฟรกา ออสเตรเลย และบรเวณเขตรอนของอเมรกา

ดอกบวในคมภรพระพทธศาสนาเถรวาท

ดอกบวไดชอวาเปนพชพนธไมนาชนดหนงททรงคณคาดานความสวยงามอนลาเลศ พระอรรถกถาจารยเปรยบเทยบธรรมชาตของดอกบววา มความคลายคลงกบปรชญาในพระพทธศาสนา ในคมภรพระพทธศาสนาเถรวาทหรอวรรณคดบาล ดอกบวมสวนเกยวของกบเรองราวของพระพทธเจา นบแตประสตจนถงปรนพพาน

ดอกบวเปรยบกบอนพยญชนะ จากการศกษาพทธประวต พบวา พระพทธเจาทรงมพระลกษณะตางกบสามญชน

พระพทธลกษณะนนเรยกวา มหาปรสลกษณะ ซงหมายถงลกษณะของมหาบรษ คอ พระพทธเจา

สวนพระพทธลกษณะอนเปนขอปลกยอยของพระมหาบรษ เรยกวา อนพยญชนะ มพระพทธลกษณะ 3 ประการ ซงกวไดเปรยบเทยบกบดอกบว คอ

(1) พระกรรณทงสองขางมสณฐานอนยาวเรยวอยางกลบประทมชาต (2) พระสรระกายสดชนดจดอกประทมชาต (3) กลนพระโอษฐหอมฟ งเหมอนกลนดอกอบล (พระวมลศลาจารย, 2496: 7-8)



ดอกบวเปรยบกบเวไนยสตว เมอองคสมเดจพระสมมาพระพทธเจาตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว ไดทรง

ใครครวญกบวธการทจะสงสอนเวไนยสตว เพราะทรงพจารณาเหนธรรมวา ธรรมทไดตรสรนน เปนธรรมอนลกซง สขมคมภรภาพ ยากทมนษยและสรรพสตวผยนดในกามคณจะรตามได แตเพราะอาศย พระมหากรณาในหมสตว พระองคทรงพจารณาดอธยาศยเวไนยสตวกทรงทราบวา ผ มกเลสเบาบาง ทอาจรตามพระองคไดกม พระองคทรงเปรยบเทยบระดบสตปญญาของมนษย กบการเจรญเตบโตของบว 3 เหลา คอ บวในนา บวเสมอนา และบวพนนา จงมคาอปมาเวไนยสตวเหมอนดอกบว แบงเปน 4 เหลา ตามอธยาศย คอ (อง.จตกก. 22/133/202)

1. อคฆฏตญญ ผ มกเลสนอย มอนทรยแกกลา พงสอนใหรไดโดยงาย อาจรธรรมพเศษไดฉบพลน เปรยบเหมอนดอกปทมชาต ทโผลพนนาขนจากพนนามาแลว คอยสมผสรศมพระอาทตยอย จกบานในวนน

2. วปจตญญ ผ มกเลสคอนขางนอย เมอไดรบอบรมในปฏปทาอนเปนบพภาค จนมอปนสยแกกลา กสามารถบรรลธรรมพเศษได เปรยบเหมอนดอกบวซงยงตงอยเสมอพนนา จกบานในวนพรงน

3. เนยยะ ผ มกเลสเบาบาง กยงควรไดรบคาแนะนาในธรรมปฏบตไปกอน เพอบารงอปนสยจนกวาจะแรงกลา จงจะบรรลธรรมพเศษ เปรยบเหมอนดอกบวทยงจมอยในนา คอยเวลาทจะบานในวนตอๆ ไป

4. ปทปรมะ ผ มกเลสหนา ปญญาหยาบ ไมสามารถจะบรรลธรรมพเศษได เปรยบเหมอนดอกบวทจมอยใตนาจะเปนภกษาหารแหงปลาและเตา

ดอกบวกบพระราชา พระราชา คอ ผ ทาใหบรษทยนดดวยสงคหวตถ 4 ประการ มทาน (การให) เปนตน

หรอหมายถง ผ ทาใหประชาชนยนด พระราชา ผทรงธรรม ยอมไมลแกอานาจ ไมเบยดเบยนราษฎร เชน เรยกเกบเงนภาษ

ตามความเปนอยของราษฎร ทสาคญคอทรงคลอยตามธรรมะ ปฏบตอยโดยการประพฤตตามทศพธราชธรรม 10 ประการคอ ทาน ศล การบรจาค ความซอตรง ความออนโยน ความเพยร ความไมโกรธ ความไมเบยดเบยน ความอดทน และความเทยงธรรม ทรงทาความเจรญ



ใหกบตนเองและไมเบยดเบยนผ อน พระราชาผทรงทศพธราชธรรมยอมจะไดรบการสรรเสรญ เปรยบกบดอกบว ดงน บวมรากขาว เกดแตนาสะอาดในสระโบกขรณ เปอกตม ฝ นละอองและนายอมไม ตดดอกบวทบานเพราะดวงอาทตย ฉนใด พระราชาผมความสะอาดในการวนจฉยคด มการงานบรสทธ ปราศจากบาป กฉนนน เหมอนกบกรรมกเลสยอมไมแปดเปอน เพราะพระราชาเชนนน เปรยบเหมอนดอกบวทเกดในสระโบกขรณ (ข.ชา.27/6-7/256)

ดอกบวเปรยบกบพระนพพาน พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) (2543 : 371) กลาววา พระนพพานนน เปนจดหมายสงสดของพระพทธศาสนา พระนพพานเปนภาวะท

มนษยสามารถประจกษแจงไดในชวตปจจบน ในคมภรมลนทปญหา พระยามลนท ทรงโตแยงพระนาคเสน ทกลาววา พระนพพาน

เปนสขโดยสวนเดยวนนตนไมเชอ พระนพพานนนเจอดวยทกข เพราะบคคลผแสวงหาพระนพพานนน มอนตองทากายและจตใจใหรอนรม ตองกาหนดการยน กาหนดการเดน กาหนดการนอน และกาหนดอาหาร ตองกาจดความโงกงวง ตองบงคบตนเองและตองสละทงกายและชวตและยงตองละทงทรพยสนและญาตมตรอนเปนทรก ซงธรรมชาตของปถชน คอคนธรรมดาทหนาแนนไปดวยกเลสนน มกตองการความอมเอบดวยสขทางโลก เชน ตองการเหนรปทสวยงาม ไดลมรสอาหารอรอย ไดสมผสสงซงละเอยดออน ซงลวนแตทาใหรนรมยใจ แตการถงพระนพพานนน จะไมมโอกาสไดสมผสกบสงรนเรงใจเหลาน

พระนาคเสน จงไดถวายพระพรวา พระนพพานเปรยบเหมอนดอกบว ดงน พระนพพานนนเปนสขโดยสวนเดยว โดยมไดเจอทกข เปรยบเหมอนพระราชาเมอ

กาจดขาศกไดแลวกไดเสวยสขโดยสวนเดยว บคคลกเชนกน เมอตองกาหนดการยน การเดน การนง การนอนและอาหาร ตองกาจดความโงกงวงแลว จงไดเสวยพระนพพาน อนเปนสขโดยสวนเดยว

เมอไดอธบายโดยแจมแจงแลว ทานพระนาคเสน ยงไดเปรยบคณของดอกบวกบพระนพพานวา

ธรรมชาตของดอกบว นายอมไมซมตดอยไดฉนใด พระนพพาน อนกเลสทงปวงไมซมตดไดฉนนน นแล คณแหงดอกบวประการหนง ซงคควรกบพระนพพาน เปรยบ



เหมอนวา นาฉาบตดดอกปทมมได ฉนใด ขอถวายพระพร กเลสทงปวง กฉาบตดพระนพพานมได ฉนนนเหมอนกน ขอถวายพระพร นคอคณอยางหนงของดอกปทมทเทยบกนไดกบพระนพพาน (มลนธปราน สาเรงราชย, ม.ป.ป. : 210 )

สระบว (สระโบกขรณ) ในวรรณคดบาล เรยกสระบววา โปกขรณ มคาบรรยายลกษณะ เชน สระโบกขรณม

นาใสสะอาด ใชเปนทอาบและดมกนได “สระโบกขรณ มนารสอรอยใสสะอาด ดารดาษไป ดวยดอกบวและกอบว” (ข.ป.อ.69/289) นอกจากนยงใชเปนทสรงสนานและเลนนา ตงแตบคคลธรรมดาจนถงพระโพธสตว เชน มคาบรรยายวา “พระโพธสตวนนทรงเลนอยในอทยานนนตลอดทงวน แลวสรงสนานในสระโบกขรณอนเปนมงคล” (ข.อป.อ.70/124) “สระโบกขรณทนารนรมยเหลาน... ทกมารทงสองเคยมาเลน” “อนบตรอามาตยทงหลายหอมลอมอยในอทยาน ทรงเลนอยในสระโบกขรณ” (ข.อป.อ.70/369) ดอกบวทเกดในสระโบกขรณมหลายชนด มทงปทม บณฑรก อบล โกมท โกกนท จงกลน ดงคาบรรยายวา แผนดนนมพนอนราบเรยบรอบดาน... สระโบกขรณทเนรมตขนดวยดนารนรมยใจ มดอกปทมบานสะพรงรวงหลนลงดารดาษ (ข.ชา.28/804-805/308)

ในวรรณคด คอ มโหสถชาดก มคาบรรยายวา ครงเมอมโหสถ สรางบรรณศาลาประจาหมบาน กมความเหนวา หมบานใดไมมสระบวประกอบ จะทาใหหมบานนนหมดความงามไป จงไดสรางสระโบกขรณใหมคดลดเลยวนบดวยพน ใหมทาลงนบดวยรอยโดยความคดของตน สระโบกขรณนนดารดาษดวยปทมชาต 5 ชนด (ข.ชา.อ63/332) ทาใหศาลานนเปนทนาพกผอนหยอนใจของคนทผานไปมายงขน

สระบวในโลกสวรรค พระอรรถกถาจารย กลาวถงสระบวในโลกสวรรควา โลกสวรรคแตละชนซงเปนทอย

ของทวยเทพทงหลาย มสระโบกขรณสาหรบเปนทพกผอนหยอนใจอยภายในสวน ในวรรณคดบาล คอวธรชาดก มเรองเลาวา ปณณยกษไดเชญชวนพระราชาแหง

อนทปตตนคร กรรฐ ใหทอดพระเนตรสระโบกขรณ ในสวรรคชนดาวดงส ชนยามา ชนดสต ชนนมมานนรด และชนปรนมมตวสวตต ทางดวงแกวมณของตน กราบทลวา

เชญพระองคทอดพระเนตรสระโบกขรณ ทมนาใสสะอาด ซงเดยรดาษไปดวย มณฑารพ ดอกปทมและอบลในสวรรคน เชญพระองคทอดพระเนตรสระโบกขรณ ทกอสราง



ดวยแกวไพฑรย ซงเกลอนกลนดวยฝงปลานานาชนด ดารดาษไปดวยหมไมชนดตาง ๆ ท ธรรมชาตไดเนรมตไวในแกวมณน (ข.ชา.28/1416/403-404)

ในภพดาวดงส กมสระโบกขรณชอ “นนทา” สระโบกขรณนนทามขนเพราะวา พระนางสนนทา ชายาองคหนงของทาวสกกะ ครงเมอเปนมนษย พระนางเคยใหขดสระโบกขรณไวใหคนทวไปทเดนทางมาไดอาบและดม ครนพระนางสนชพกไดไปบงเกดในภพดาวดงส และสระโบรขรณชอวา นนทากเกดขนแกพระนางสนนทา เพราะผลวบากของการขดสระโบรขรณ จงมสระโบกขรณประมาณ 500 โยชน เกดขนมาคบญของพระนาง (ข.ชา.อ.55/329)

แมผ มจตศรทธาและรวมอนโมทนาดวยจตอนบรสทธในการทาบญของคนอน กจะเกดผลบญแกผนนใหไปบงเกดบนสวรรค มวมานประจาทงดงามดวยสระโบรขรณเชนกน เชน เรองของเทพธดาองคหนง ครงเมอเปนมนษย ไดมจตเลอมใสในกรณยกจของนางวสาขา ซงไดสรางมหาวหารถวายสงฆ เพราะการอนโมทนาดวยจตบรสทธอยางเดยวเทานน กไปบงเกดในวมานอศจรรยนาดนาชม มคาบรรยายวา

ทวมานของดฉนน มสระโบกขรณ ซงหมมจฉาทพยอาศยอยประจา มนาใสสะอาด มพนดารดาษดวยทรายทอง ดนดาษไปดวยบวหลวงหลากชนด มบวขาวรายลอมไวรอบ ยามลมราเพยพดโชยกลนหอมระรนเจรญใจ (ข.ว.26/739-740/86)

อยางไรกตาม ดอกบวไมจาเปนตองเกดในสระโบกขรณเสมอไป แมในสระอนกอาจมดอกบวเกดขนได เชน มคาบรรยายวา บรเวณทไมไกลจากอาศรมของพระเวสสนดร มสระบวอกสระหนง ชอวา “สระมจลนท” ซงหมายถงสระทมตนจกลอมรอบ ในสระนกมดอกบวมากมายเชนกน ดงคาบรรยายวา

ดอกปทมสขาวดงผาโขมพสตร สระนนชอสระมจลนท ดารดาษไปดวยอบลขาว จงกลน และผกทอดยอด อนง ปทมชาต ในสระนนมดอกบานสะพรง ปรากฏเหมอนไมมกาหนดประมาณ บานในคมหนตฤดและเหมนตฤด แผไปในนาแคเขา เหลาปทมชาต งามวจตร ชดอกสะพรงสงกลนหอมฟ ง หมภมรบนวอนรอนรอง อยรอบๆ เพราะกลนหอมแหงบปผชาต (ข.ป.อ.69/699)

ดอกบวคอสญญาณแหงการเรมตน มคาบรรยายวา บรรดาพรหมซงอยในชนสทธาวาสทงหลาย จะพากนลงมาดนมต

แหงดอกบว ประชมกนวา จกมพระพทธเจาบงเกดมาตรสรในกลปใหมหรอไม หากกอบวไมม



ดอก เรยกวา สญกป หมายความวา จะไมมพระพทธเจามาตรสรเปนพระสพพญญโปรดสตวโลก เหลาสทธาวาสพรหมกจะพากนเปนทางแหงพระนพพาน จกอทานวา “...พอคณเอย โลกจกมดมนหนอ สตวทงหลายถกความมดครอบงาจกเตมในอบาย เทวโลก 5 พรหมโลก 9 จกวางเปลา...” หากกอบวนมดอกบวเกด บรรดาพรหมกจะพากนชนชมยนด จากนน

บรรดาตนไมทงหมดในหมนจกรวาลกบาน เชน กอปทมบานทกอ กานปทมบาน ทกาน สายปทมบานทสาย อากาศปทมบานบนอากาศ บวหลวงทาลายพนดนผดขน แมมหาสมทรกดารดาษไปดวยปทม 5 ชนด และดวยบวขาบ บวแดง (ท.ม.อ.13/80)

ในกอบวนน มอฐบรขารพรอม ทาวมหาพรหมนาเอาอฐบรขารขนไปไวในพรหมโลก เมอใดพระโพธสตวเสดจออกทรงผนวช และตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา “ทาวมหาพรหมจงจะเสดจนามาถวาย ในวนทเสดจออกผนวชนน” ดอกบวกบเหตการณในพทธประวต

คตทางพระพทธศาสนานยมใหเกดทพยปทมชาต เพอรองรบหรอเปนทประทบของมหาบรษหรอพระพทธเจา ตลอดจนผ มบญญาบารม ทานองเดยวกนทางศาสนาพราหมณทจดใหดอกบวเปนทพยอาสนะของพระผ เปนเจา เปนเพราะกาเนดของดอกบวทสามารถหลกพนจากโคลนตม ขนผลบานเหนอนา

ในตานานมลศาสนามคาบรรยายวา กอนทองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาจะเสดจมาตรสรพระสพพญญตญาณ พระพทธองคเคยเสวยภพชาตเปนพระยาอตเทโว เจาเมองกรณฑกะ พระองคมอามาตยชอศรคปตซงตอไปจะไดตรสรเปนพระศรอารยเมตไตรย (พระศรวสทธโสภณ, 2545: 116) พระยาอตเทโวและอามาตยศ รคปตทรงมโอกาสเขาเฝาพระพทธเจาพรหมเทโว เมอครงพระองคยงมพระชนมชพอย ซงในครงนนพระพทธองคไดเสดจมายงเมองกรณฑกะ เพอแสดงเทศนาธรรมจกร ทรงเปลงพระรศมรงเรองเจดจาไปทวกรณฑกะนคร กระทาใหพระยาอตเทโวสะดงตกพระทย ศรคปตอามาตยออกไปดเหตการณ จงพบมหาบรษประกอบดวยมหาปรสลกษณะ 32 ประการ กทราบทนทวา เปนพระพทธเจาเสดจมา จงไดนาความกราบทลใหพระยาอตเทโวรบเสดจออกมาตอนรบ เมอไดทราบขาว พระยาอตเทโว กเกดผรณาปต เสดจกาวพระบาทลงทางสหบญชร (หนาตาง) แทนการลงทางบนไดปรางคปราสาท ทนใดนน ดอกบวหลวงประมาณเทากงเกวยนกผดขนจากพนดนมารองรบพระยาอตเทโวดวยอานาจศรทธาแรงกลา ดอกบวหลวงไดนาพระองคไปสสานกของ



พระพรหมเทโวพทธเจา จากนนพระยาอตเทโวทรงกาวลงจากดอกบวเพอไปสกการะ พระพรหมเทโวพทธเจาดวยดอกไม พรอมทงอธษฐานจตตงความหวงเปนพระพทธเจาในภาย ภาคหนา

ดวยอานาจพระราชศรทธาอนกลาหาญของพระองคมาโอบอม จงเกดอศจรรยบนดาลเปนดอกเศรตโกสมปทมชาต งามสะอาดตระการ ประมาณเทากงเกวยน แหวกพนปฐพผดขนมารบประคบประคองพระองคไว ครนทรงไดสต จงทรงเลอนพระองคลงจากดอกปทมบปผชาต (พระศรวสทธโสภณ, 2545: 117)

ในคมภรพระพทธศาสนาเถรวาท ดอกบวมกถกนาไปเปรยบเทยบกบองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาในหลายๆ เหตการณ ดงน

ดอกบวกบพระพทธเจา ในวรรณคดบาล มคาบรรยายเปรยบพระพทธเจากบดอกบว พระองคทรงละแลวซง

ทกขทงปวง ความทกขทงหลายไมสามารถครอบงาหรอผกมดพระองคได ดงขอความทไดเปรยบกบดอกบวไววา

ดอกบวกานมหนาม เกดในนา ไมแปดเปอนดวยนาและโคลนตม ฉนใด มนผกลาวเรองความสงบ กไมยนด ไมแปดเปอนในกามและโลก ฉนนน พระพทธเจาเปนผไมหวาดหวนในโลกธรรม 8 คอ ไมทกขรอนเพราะคานนทา และไม

ยนดดวยคาสรรเสรญ ดงขอความทเปรยบกบดอกบววา ผเทยวไปผเดยว มปญญา ไมประมาท ไมหวนไหวเพราะนนทาและสรรเสรญ ไมสะดงเพราะเสยง เหมอนราชสห ไมตดขาย เหมอนลม ไมเปยกนา เหมอนบว เปนผแนะนาผอน ไมใชผอนแนะนา นกปราชญทงหลายประกาศวา เปนมน (ข.ส. 25/215/550) พระพทธเจา ทรงเปนพระสพพญญ ทรงตดอนสย (กเลสทนอนเนองอยในสนดาน)

ทรงขามหวงนาใหญ คอสงสารไดแลว ทรงเปนผละแลวซงบญและบาปทงปวง ดงพระพทธพจนวา

ภกษทงหลาย ดอกอบลกด ดอกปทมกด ดอกบณฑรกกด เกดในนา เจรญในนา โผลพนจากนาแลวตงอย แตนาไมตด แมฉนใด ตถาคตกฉนนน เกดแลวในโลก เจรญแลวในโลก ครอบงาโลกอย



แตไมตดโลก (ส.ข. 17/94/180) ดอกบวกบพระธรรม ในคมภรมลนทปญหา พระนาคเสนไดกลาวบคคลทปฏบตด ปฏบตชอบ ควรปฏบต

องคคณตางๆ เพอใหสาเรจอรหตตผล องคคณทผปฏบตพงปฏบตนน คอองค 3 แหงบว ซงไดกลาวถงธรรมดาของดอกบวไว 3 ลกษณะ ดงน

1. ยอมเกดและงอกงามในนา แตนากหาไดตดบนใบบวไม 2. เมอผดขนจากนากลอยอย 3. ตองลมแมเลกนอยกสะบดใบแกวงไปมา พระนาคเสนไดเทยบคณสมบตของดอกบวกบผปฏบตธรรมไว ดงน 1. เปนผไมตดอยในตระกลและลาภ ยศ สข สรรเสรญ เปนตน 2. เปนผครอบงาแลวซงโลกธรรมทงปวงแลวลอยอยในโลกตตรธรรม 3. การทาความสารวมในกเลสทงหลาย แมมประมาณนอย เหนกเลสแมเพยง เลกนอยเปนเหตใหหวาดหวน ดงพทธภาษตวา ภกษมปรกตเหนภยใหโทษ เมอพระนาคเสนถกพระยามลนทถามเกยวกบพทธลกษณะวา “พระพทธบดาของ

พระพทธองคกด พระพทธมารดาของพระพทธองคกด ไมมผ ใดประกอบไปดวยมหาปรส ลกษณะหรอรงเ รองดวยอนพยญชนะ หรอมฉววรรณดจทองธรรมชาต หรอมพระฉพพรรณรงสทสกใส เหตใด พระพทธเจาจงเปนผ บรบรณดวยมหาปรสลกษณะและอนพยญชนะได เพราะธรรมดาของบตร ถาไมคลายทางบดากคลายทางมารดา”

พระนาคเสนถวายพระพรตอบพระยามลนท โดยอปมาพระพทธเจากบดอกบววา “ธรรมชาตของดอกบวเกดจากนาและเปอกตม แตเมอดอกบวโผลพนนากมรปพรรณสวยงาม มสสวยสด มกลนหอมชวนชนใจ มไดมรปพรรณ สและกลน เหมอนนาหรอเปอกตมเลย เชนพระพทธเจาทมไดมพทธลกษณะเหมอนพระพทธบดา หรอพระพทธมารดานน”

ดอกบวกบพระสงฆ ในวรรณคดบาล คอ มหาโมคคลลานเถรคาถา พระพทธองคทรงกลาวยกยอง

สรรเสรญพระสารบตรซงเปนอครสาวกเบองขวาของพระองควา เปนผ ชานาญในคณวเศษ คอ มอทธฤทธในจตและอบตของสตวโลก ทรงคณธรรมชนสงประกอบดวยปญญา ศล และอปสมะ (สภาวะอนเปนทสงบ คอนพพาน)



สวนพระโมคคลลานะ ซงเปนอครสาวกเบองซาย พระพทธองคทรงสรรเสรญวา เปนผฉลาดในวธแสดงฤทธตางๆ “พระโมคคลลานะผ มปญญามาก ฉลาดในสมาธฌาน บรรลบารมดวยปญญา” พงเนรมตอตภาพชวขณะเดยวไดแสนโกฏ โดยเปรยบพระโมคคลลานะกบดอกบววา

ทานสนอาสวะแลวควรแกการทกษณา พระโมคคลลานะผอนมนษยและเทวดาบชาแลว เกดโดยอรยชาต ครอบงาความตายเสยได ไมตดอยในสงขารเหมอนดอกบวไมตดอยกบนา (ข.เถร. 26/1188-1189/534) พระอสสชเปนพระมหาสาวกอกองคหนงซงเปรยบเหมอนดอกบว ทานเปนพระเถระ

รปหนงในคณะปญจวคคย ทานมบคลกทนาเลอมใส มปญญามาก มคายกยองพระอสสชโดยเปรยบกบดอกบววา

พราหมณนามวา อสสช สาวกของพระองค ซงหาผกระทบกระทงไดยาก มเดชแผไป เทยวบณฑบาตในครงนน................. มจตสงบ เบกบาน ดจดอกปทมทแยมบาน (ข.อป. 32/276-277/44)

ดอกบวเปนสญลกษณแหงความดงาม ในทางพทธศาสนา ดอกบวมคณลกษณะอนดงามทจะนาไปใชเปนเครอง

เปรยบเทยบกบแนวปฏบตธรรมของภกษหรอบคคล เพอทาใหภกษหรอบคคลเหลานน ไดเขาใจในคตธรรมและคตโลกไดงายขน

พทธศาสนกชนนยมใชสงสกการบชาอนแสดงถงความบรสทธผดผอง และความปราศจากมลทน ดงนน เมอถอกนวา ดอกบวเปนเครองหมายแหงความบรสทธแลว พทธศาสนกชนกนยมใชดอกบวเปนเครองบชาพระรตนตรย โดยเฉพาะดอกบวหลวง

พระอรรถกถาจารยไดอธบายลกษณะและรปรางสณฐานของหวใจ โดยเปรยบ เทยบกบดอกไว ดงน

คาวา หทย คอ เนอหวใจ วาโดยส มสแดงดงกลบดอกปทม วาโดยสณฐาน มสณฐานดงดอกปทมตมทเขาปลดกลบขางนอกออกแลว



ตงควาลง ภายนอกเกลยง แตภายในเปนเชนกบภายในผลบวบขม เนอหวใจของคนมปญญา แยมบานหนอยหนง ของคนไรปญญา เปนดงดอกบวตม (อภ.ว.อ.78/76-77) อนง ธรรมชาตของดอกบวตม มลกษณะคลายรปหวใจทเปนอวยวะสาคญในรางกาย

มนษย ดงนน การทบคคลใชดอกบวตมบชาพระรตนตรย จงเปนเสมอนหนงวา เปนการบชาทสงสดดวยหวใจ

จากการศกษาวรรณคดบาลพบวา ในอดตพระบางรปไดเคยนาดอกบวไปบชาพระพทธเจา และไดรบอานสงสอนเลศเพราะการบชานน และดอกบวทใชบชานนมทงชนดบวหลวงและบวสาย

ในเอกปทมยเถราปทาน มคาบรรยายวา ครงเมอพระเอกปทมยเถระ มกาเนดเปนพญาหงสในขณะทกาลงเลนนาในสระแหงหนง กไดเหนพระพทธเจาทรงพระนามวา ปทมตตระ เสดจผานมาทางนน เพราะเหนวา พระพทธเจาเปนผประเสรฐกวาเทวดาเปนนายของโลก “..... จงหกดอกบวหลวงอนเปนทรนรมยใจทกานแลว ขาพเจามใจผองใส ใชจะงอยปากคาบโยนขนไปบนทองฟา ไดบชาพระพทธเจาผประเสรฐทสด” (ข.อป.32/4-5/521)

อานสงสทเกดขน เพราะการใชดอกบวทเกดแกพระเอกปทมยเถระเปนพทธบชาครงน มคาบรรยายวา

ขาพเจาไดทากรรมใดไวในครงนน จงไมรจกทคตเลย นเปนผลแหงพทธบชาพระพทธเจาคณวเศษ เหลานคอ ปฏสมภทา 4 วโมกข 8 และอภญญา 6 (ข.อป.32/6-10/521-522) ในวรรณคดบาลมเรองเลาวา พระโสมาเถรภกษณชาวแควนมคธ กลาวถงผวพรรณ

ของตนเองวา “ผวพรรณของดฉนเหมอนสดอกอบล และกลนกายของหมอมฉนกหอมฟ งไปคลายกลนหอมของดอกอบล” พระเถรมไดนาดอกบวมาประดบกายเหมอนสตรทวไป แตไดนาดอกบวซงบานเตมทแลวทาเปนเครองกนแดดถวายพระพทธเจาดวยจตทเลอมใส “ทาดอกอบล 7 ดอกเหลานนใหแผขยายเปนหลงคากนทองฟา เหนอพระเศยรของพระพทธเจา”

อานสงสทพระโสมาเถรภกษณไดรบจากการถวายดอกอบล 7 ดอก คอ มจตเบกบาน มใจยนด เกดโสมนส นางไดประนมมอทาจตใจใหเลอมใสในการบชานน จงไปเกดในสวรรค



ชนดาวดงส บงเกดเครองกนมงบงดอกไมสเขยวขนาดใหญเหนอศรษะของนาง มกลนทพยหอมฟ งขจร ทวไป (ข.อป.33/78-79/378)

มคาบรรยายอานสงสทไดรบจากการถวายดอกบววา นางเทพอปสรทงหลายใชกลบบวปลาดวมานนแลวจกนงหมกลบบว นอนกลงเกลอกอยภายในวมานทประเสรฐซงลาดดวยกลบบว ดอกบวแดงเหลานน แวดลอมวมานสงกลนหอมอบอวลดวยกลนทพย ฟ งไปในทประมาณ 100 โยชน โดยรอบ (ข.อป.32/65-66/225-226) ในวรรณคดบาลมคาบรรยายวา เมอพระมหาโมคคลลานะจารกไปยงสวรรคชน

ดาวดงส ทานไดพบเทพธดา 4 องคเสวยทพยสมบตอยในวมาน เทพธดาทง 4 มวรรณะงาม เปลงรศมสวางไปทกทศเหมอนดาวประกายพรก พระมหาโมคคลลานะจงไดถามถงเหตททาใหนางมวรรณะงามเชนนน เทพธดาตนหนง “มวรรณะดงปทม มตากลมดงกลบปทม” ตอบวา นางไดเคยจดอาสนะไวเหนอดอกปทมทงหลาย ซงงดงามดวยกลบ ชอ และเกสรของดอกปทมทแยมบานแลวปลาดดวยผาขาวใหมๆ นางไดวางดอกปทม 4 ดอก และพมดอกไมเหนอเทาทง 4 ของอาสนะ ถวายพระเถระ เมอพระเถระนงเหนออาสนะแลว นางบชาพระเถระดวยกลบปทมทมเกสร โดยการโรยรอบๆ อาสนะ และตงจตปวารณาวา “ดวยอานภาพบญของดฉนน ขอจงมสมบตทพยทงดงามดวยบลลงก เรอนยอดอนเปนทพย ในความเปนไปทกอยาง ขอจงอยาขาดดอกปทมเลย” (ข.ว.อ.48/54)

จากการศกษาไดพบวา บคคลยงใชดอกบวไปเปนเครองสกการะกราบไหวผ ทตนเคารพ เชน บดา มารดา เพอความเปนสรมงคลแกตนเอง ดงทพระกสมาสนยเถร กลาววา

ขาพเจาวางดอกอบล 5 กาไวบนหลงของขาพเจาประสงค จะบชายญ ในสมาคมบดามารดา.....ขาพเจาปลาดอาสนะแลว ลาดดอกอบลนนนมนตพระมหามนนาเสดจไปยงเรอนของตน..... พระผมพระภาคเสวยเสรจแลวจงถวายดอกอบลกามอหนง ในครงนน จงไมรจกทคตเลย นเปนผลแหงการถวายดอกไม (ข.อป.32/67/286)



ดอกบวเปนสญลกษณแหงความบรสทธ พทธศาสนกชนสวนมากยอมรบวา ดอกบวเปนดอกไมบรสทธ เพราะแมจะเกดจาก

เปอกตม แตเมอดอกโผลขนพนเหนอนาแลว กหาไดมรองรอยความสกปรกของเปอกตมไม พระอรรถกถาจารยกลาวเปรยบเทยบดอกบวกบพระพทธเจาพระนามวา ปทมตตระวา “... พระผ มพระภาคเจา มพระนามวาปทมตตระ เพราะมพระนามเสมอกบดอกปทมและเพราะเปนผ สงสด. . .” (ข.อป.อ.72/502) เ มอพทธศาสนกชนจะกลาวถงความบรสทธของพระพทธเจากมกจะอปมาเปรยบเทยบกบความบรสทธของดอกบว เชน ในคาสรรเสรญพระรตนตรย ซงพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 แหงกรงรตนโกสนทร ทรงพระราชนพนธไว คอ

องคใดพระสมพทธ สวสทธสนดาน ตดมลกเลสมาร บ มหมนมหมองมว หนงในพระทยทาน กเบกบานคอดอกบว ราค บ พนพว สวคนธกาจร ความบรสทธคณน หมายถง ความพนจากอาสวะ (กเลสทหมกหมมหรอดองอยใน

สนดาน) กเลส (ความเศราหมอง) ตณหา (ความทยานอยาก) มานะ (ความถอตว) มจฉาทฐ (ความเหนผด) หรอพนจากความผกพนในกาม (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, กองเผยแผ 2515 : 3)

พระพทธเจาทรงมพระบรสทธคณเหนอปถชน มไดมความมวหมองและไมมมลทนอนเปนวสยปกตของบคคลผยงหลงระเรงอยในโลกยสข กเลสไมสามารถจะแปดเปอนพระพทธองคได ดงคาอปมาในอปทานวา

ดอกบวหลวงเกดในนา งดงามอยกลางนา ดอกบวหลวงนนยงคงบรสทธ ไมตดอยกบนา ฉนใด ขาแตพระองคผมความเพยรมาก พระองคกทรงเปน ฉนนน เปนมหามน เกดมาแลวในโลก (แต) ไมทรงตดอยกบโลก ดจดอกบวหลวงไมตดอยกบนา ฉะนน (ข.อป.32/327-328/51) จากการศกษาพบวา ดอกบวมสวนเกยวของกบเรองราวทบคคลฝน ถาผ ใดฝนเหน

ดอกบวกจะเปนนมตทดแกผนน ซงอาจจะไดประสบโชคลาภหรอสงทดงาม



นอกจากนมคาบรรยายในวรรณคดบาล คอ มหาเวสสนดรชาดก เมอพระเวสสนดรไดบรจาคทานขนอปบารม คอ ใหทานสองกมาร คอ กณหา และชาล แกชชกพราหมณ เมอชชกพราหมณเดนทางถงทางสองแพรง ซงแยกไปนครสพทางหนง แยกไปเมอง กลงคราษฏรทางหนง เทวดาไดดลใจใหชชกเดนไปทางนครสพ

วนนนเวลาใกลรง พระเจากรงสญชยทรงสบนวา เมอพระเจาสญชยมหาราชประทบนงในสถานทมหาวนจฉย มชายคนหนงผวดา

นาดอกปทมสองดอกมาวางไวในพระหตถแหงพระราชา พระราชาทรงรบดอกปทมทงสองดอกนนไว ทรงประดบทพระกรรณสองขาง ละอองเกสรแหงดอกปทมสองดอกนน รวงลงบนพระอระแหงพระราชา (ข.ชา.อ.64/773/774)

เมอพระเจากรงสญชยตนบรรทม จงตรสเรยกพราหมณผ รมาทานายพระสบน คาทานายมวา ญาตทจากไปนานจกกลบมา ซงชายผวดานน คอ ชชก สวนดอกปทม

สองดอกนน คอ พระราชกมารกณหาและชาล 2 พระองคนนเอง

ดอกบวเปนสญลกษณแหงความงาม ในคมภรพระพทธศาสนาเถรวาท ยกยองดอกบวบานวา มความสวยงามเปนพเศษ

และยงมกลนหอมเปนทเจรญจตใจ เมอกลาวถงหญงสาวทมผวพรรณสวยงาม ผดผอง จะเปรยบกบดอกบว นางแกวซง

ถอวาเปนสมบตวเศษประการหนงของพระจกรพรรด มลกษณะทเพยบพรอมดวยผวพรรณงดงามอยางยง ไมสงนก ไมเตยนก ไมผอมนก ไมอวนนก ไมดานก ไมขาวนก (ท.ม.อ.13/478 คณสมบตทโดดเดนของนางแกวเกยวกบดอกบว คอ นางแกวยอมมกลนดอกอบลฟ งออกจากปากของนาง (ม.อ.14/258/305)

ความงามของดอกบวถกนาไปประดบรางกาย ดงคาบรรยายวา เทพธดาผ เลอโฉม ประดบมาลยดอกอบล มมาลยแกวประดบเทรด หรอ เทพอปสรเหลานนประดบพวงมาลย และทบทรงดวยดอกปทมและดอกอบล (ข.ว.26/1030/128

ในวรรณคดบาล คอ วธรชาดก มคาบรรยายถงนางอโนชา เมอจะเรยกลกสะใภของตน นางใชคาวา เจาผ มผวพรรณดงดอกบวเขยว (ข.ชา.27/146/312) ในสงขปาลชาดก มคา



บรรยายถงพญานาคชมความงามของภรรยาตนเองวา ภรรยาของขาพเจาทง 300 นางเหลาน มผวผองดงกลบปทม (ข.ชา.27/168/622)

นอกจากน ยงไดเปรยบเทยบความสดใส ความอมเอบและความเจรญรงเรองของพระพทธองค กบความสดชนของดอกบว ดงน

พระองคผเปนมนผเลศ ทรงประกอบดวยพระกรณา ผสงสดแหงบรษ เสดจถงปาหมพานตและประทบนงขดสมาธ ขาพเจาไดพบเหน พระสมมาสมพทธเจาพระองคนน ทรงมแสงสวางเจดจา นารนรมยใจ ทรงรงเรองดงดอกบวเขยว (ข.อป.32/209/35) ความงามของดอกบวยงถกนาไปเปรยบเทยบกบสงอน ๆ เชน เปรยบผวพรรณของ

ชางวา เหมอนสดอกบวขาว (บณฑรก) และดวยความงามของดอกบว แมแตสตวยงนามาประดบกาย “พญาชางเผอกชาระศรษะแลว ทดดอกอบล มรางกายผวพรรณผดผองขาวราวกะดอกบณฑรก” (ข.ชา.27/113/557) มาสนธพทสวยสงา เปนสตววองไว เปนมาคบญของพระเจาจกรพรรด เปนทตองการของคนทวไป สดอกโกมทเปนสทเหมาะกบมาด ดงคาบรรยายผ เปรยบผวพรรณของมาสนธพวา มาสนธพ 4 ตว ลวนแตสดงดอกโกมท (ข.ชา.28/1182/365)

สวนดอกบวทเปนความงามทางศลธรรมหรอทางจตใจ กลาวไดวา เปนความรสกทบคคลไดมองเหนบคลกของผ ทเจรญดวยคณธรรม และโดยเฉพาะ พระพทธสาวกผ ม ภมปญญา กระทาตนใหพนจากกเลส มอาการสงบ ยดอยางมนคงในความเปนนกพรตนน กจะปรากฏเปนบคลกประจากายของตนใหคนอนมองเหน เสมอนบคคลนนไดมองเหนความงามของดอกบวบาน เชน ธรรมชาตของดอกบว เมอโผลพนนาแลว ยอมจะบานดวยแสงพระอาทตย จงมพระสาวกนาไปเปรยบตนเองวา เปนผ พนจากกเลส จตสงบดวยธรรมของพระพทธองค เสมอดวยดอกบว ดงคาบรรยายของพระอปาลเถระวา

ขาพระองคคนหาการถอปฏสนธในภพกไมเหน เพราะขาพระองคไมมอปธ หลดพนแลว (จากกเลสทงปวง) มจตสงบระงบเทยวไป ธรรมดาดอกปทม พอไดสมผสแสงดวงอาทตยกแยมบานทกเมอ ฉนใด ขาแตพระผทรงมความเพยรมาก ขาพระองคก ฉนนน บานแลว (คอสาเรจมรรคผลนพพาน) เพราะรศมแหงพระพทธเจา (ข.อป.32/509/77)



ความงามของดอกบวถกนาไปประดบรางกาย ดงคาบรรยายวา เทพธดาผ เลอโฉม ประดบมาลยดอกอบล มมาลยแกวประดบเทรด หรอ เทพอปสรเหลานนประดบพวงมาลย และทบทรงดวยดอกปทมและดอกอบล (ข.ว.26/1030/128)

สรป แนวคดทปรากฏในคมภรพระพทธศาสนาเถรวาท ดอกบวเปนสญลกษณแสดงถง

การอบตของพระพทธเจาในแตละกลป ดงนน ดอกบวจงเปนเครองหมายแทนพระรตนตรย พทธศาสนกชนจงมความรสกผกพนกบดอกบวมาเปนเวลานาน ดอกบวเปนดอกไมซงเกดในนา ซงแมจะเกดในโคลนตม แตเมอโผลพนนาแลว ยอมมความสวยงาม ดงเปรยบไดกบความงามของพระพทธองค ความงามของหญงสาว แมแตสของดอกบวกไดมผ นาไปเปรยบความงามของสตวบางชนด เชน ชางและมา อนเปนสตวคบารมของผ มบญ ดอกบวจงไดเปนสญลกษณแทนความดงาม ความบรสทธ และความงาม



บรรณานกรม กระทรวงศกษาธการ, กรมศาสนา. (2525). พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง

พทธศกราช 2525. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา. คณต เลขะกล. (2535). บวราชนแหงไมนา. กรงเทพฯ: โรงพมพเจรญการพมพ. จตร บวบศย. (2503). สกลศลปะพระพทธรปในประเทศไทย มรดกวฒนธรรมไทย.

กรงเทพฯ: โรงพมพอาพลพทยา. บบผา เตงสวรรณ. (2521). บวในวรรณคดบาลและสนสกฤต. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย บรรจบ บรรณรจ. (2539). ภกษณ : พทธสาวกาครงพทธกาล. กรงเทพฯ: มหาจฬา ลงกรณราชวทยาลย. ปรมานชตชโนรส, กรมพระ. (2505). พระปฐมสมโพธกถา ฉบบกรมสมเดจพระ

ปรมานชตชโนรส. กรงเทพฯ: โรงพมพกรมศาสนา. พทธโฆษาเถระ, พระ. (2546). คมภรวสทธมรรคแปลโดยสมเดจพระพฒาจารย

(อาจ อาสภมหาเถร) และคณะ. กรงเทพฯ: ประยรวงศพรนทตง. ฟน ดอกบว. (2542). ดอกบวกบคนไทย. กรงเทพฯ: โสภณการพมพ. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. (2535). พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบจฬา

ลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, กองเผยแผ. (2515). คมอสวดมนต สาหรบ

เยาวชน. กรงเทพฯ: โรงพมพเจรญการพมพ. มหามกฏราชวทยาลย. (2536). อรรถกถาภาษาไทย ฉบบมหามกฏราชวทยาลย.

กรงเทพฯ: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย. มลนธปราน สาเรงราชย. (ม.ป.ป.). มลนทปญหา เลม 3. กรงเทพฯ: โรงพมพชวนพมพ. ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542.

กรงเทพฯ: นานมบค. ฤดรตน กายราศ. (2541). ปกณกคดวถไทยในเรองบว. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว.



วมลศลาจาร, พระ. (2496). ดอกบวกบพระพทธศาสนา. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรนต. ศรวสทธโสภณ (วลาศ ญาณวโร ป.ธ.9), พระ. (2505). มนนาถทปน. กรงเทพฯ:

สานกพมพดอกหญา. สงวรสมาธวตร (ประเดม โกมโล), พระคร. (ม.ป.ป.). บทเรยนไตรภมพระรวง.

กรงเทพฯ: โรงพมพพทกษอกษร. สนท ตงทว. (2527). วรรณคดและวรรณกรรมศาสนา. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. อดม บวเพยร. (2533). บวไทยในวถชวตไทย. ม.ป.ท.: ศนยสงเสรมศลปวฒนธรรม

วทยาลยรงสต. อเนก ขาทอง. (2541). พทธวงศ ประวตพระพทธเจา 25 พระองค. ม.ป.ท.:

กองศาสนศกษา กระทรวงศกษาธการ.


“รอยสก” ศลปะบนเรอนรางของมนษย The TATTOOS Art on Body of Human

วชรศน ศรวรยะกจ1

Watcharat Sriwiriyhakit บทคดยอ

ศลปะและวฒนธรรมทมนษยสรางสรรคขนมาอยางหลากหลายนน สามารถสะทอนเรองราวบงบอกความรงเรองแหงสตปญญาของมนษยไดเปนอยางด โดยเฉพาะศลปะแขนงจตรกรรม สามารถสงเกตเหนไดจากเทคนคและวธการ ตลอดจนวสดทนามาใชในการสรางสรรค ผลงานทเกดขนจงมความงามและมคณคามากหรอนอยแตกตางกนไป รอยสกบนเรอนรางของมนษยนนกเชนกน กลาวไดวาเปนจตรกรรมทสรางสรรคแตกตางจตรกรรมประเภทอนๆ เนองจากสรางสรรคบนแผนหนงของมนษย ทงนทกแงมมของรอยสกยงสามารถบงบอกถงเรองราวอนหลากหลายใหไดศกษาถงประวตความเปนมา เนองจากประวตศาสตรและวฒนธรรมของแตละประเทศนน ลวนมอทธพลตอรอยสกทงทางตรงและทางออม ไมวาจะเปนรอยสกของไทย ญป น และประเทศอน ๆ ลวนมรปแบบของรอยสกอนเปนรปแบบเฉพาะของตวเองดวยกนทงสน

ดงนน รอยสก ถงแมจะเปนศลปะทมลกษณะการสรางสรรคตางจากศลปะในประเภทอน ๆ แตรอยสกกยงคงทาหนาทตอบสนองความรสกของผ เปนเจาของไดเปนอยางดเสมอมา รวมถงความเคลอนไหวของศลปะประเภทนยงคงความนยมอยอยางตอเนองจากอดตจนถงปจจบน

คาสาคญ : รอยสก, ศลปะบนเรอนราง, จตรกรรม

1 อาจารยประจาโปรแกรมวชาวจตรศลปและประยกตศลป คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

กาแพงเพชร



Abstract

Verities arts and Culture the man created reflects the story of the prosperity of the human intellect as well. Arts, especially painting, can be observed the techniques and how to, as well as materials used for creation. So, work has beauty and value more or less differently. Tattoo on the human body are also said that it is a creative painting that creates differently from other types because it is created on human’s skin. Furthermore, every aspect of the tattoo can also indicate a variety of stories for studying the history. Because the history and culture of each country are affected to tattoos both directly and indirectly, whether it is a tattoo of Thailand, Japan and other countries, they are a form of body art, which form with their own patterns.

The tattoo is a creative art that looks different from other types of art; however, it still responses to an owner’s feeling well including the movement of this art is still popular in the past to the present continuously.

Abstract : Tattoo, Art on Body,Painting บทนา

นบแตอดตจวบจนกระทงถงปจจบน มนษยไดสรางสรรคศลปะขนมาบนโลกน ไวมาก

มายหลากหลายดวยกนไมวาจะเปน จตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม ศลปะตาง ๆ นน ลวนมคณคาและคณประโยชนตอมนษยมากมาย ไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออม คณคาและคณประโยชนทม กแตกตางกนออกไปตามความตองการและตามเหตผลของ ผสรางสรรคไมวาจะเปนเหตผลทางความรสกสวนตว เหตผลทางสงคม เหตผลทางศาสนา เหตผลทางประเพณและวฒนธรรมหรอเหตผลทางประสบการณทสงสมมาผสมผสานกบจนตนาการของผสรางกลวนมอทธพลถงผลงานทสรางสรรคออกมา บางอยางสรางขนมาเพอตองการสะทอนความรสกทางจตใจ เชน ความรสกประทบใจและความซาบซงใจในความ



งดงามของธรรมชาตและสงแวดลอม บางอยางสรางขนมากเพราะเกดความรสกหดหสะเทอนใจในสงทพบเหนไมวาจะเปนความเลวรายของธรรมชาต สงแวดลอม และสงคมมนษยทเลวรายในแงมมตาง ๆ บางอยางกเกดจากจนตนาการผสมผสานกบประสบการณทสงสมมา จงถายทอดออกมาในลกษณะและรปแบบทผดเพยนแตกตางไปจากความเปนจรงของสงนน

จากทกลาวมาในขางตนนน การทมนษยสามารถสมผสรบรไดถงคณคา ความงาม และความประณต ของผลงานสรางสรรคนน กดวยสมผสรบรทางการมองเหนนนเอง ฉะนนกลาวไดวา ศลปะแขนงจตรกรรม จงเปนศลปะแขนงหนงของทศนศลป ทตอบสนองความรสกของผสรางสรรคไปสผชมไดเปนอยางด ทงน ควรทาความเขาใจในลกษณะของการสรางสรรคงานจตรกรรมทพบเหนโดยทวไป

จอหน แคนาเดย (John Canaday) ( 1980 : p.11 )ไดใหความหมายของจตรกรรมไววา จตรกรรม คอ การระบายชนของสลงบนพนระนาบรองรบ เปนการจดรวมกนของรปทรง และ สทเกดขนจากการเตรยมการของศลปนแตละคนในการเขยนภาพนน

มย ตะตยะ (2551: 78-83) ไดใหความหมายไวดงน จตรกรรม หมายถง ศลปะทถายทอดรปแบบลงพนระนาบ ดวยการขด ขด เขยน หรอวสดสตาง ๆ สามารถสมผสไดทางสายตาดวยการมองเหนเกดความรสกในภาพเปนเพยง 2 มต คอ กวางและยาว และ 3 มต คอ ความกวาง ยาว ตนลก ในรปทรงแตละประเภท หรอสมผสความรสกดวยการมองเหนถงระยะใกล กลาง ไกล ของภาพ เนนความงามเปนหลก จตรกรรมแบงออกไดตามลกษณะของวธการสรางสรรคเปน 2 ชนด คอ

1. การวาดเสน (Drawing) เปนการวาดภาพโดยใชเครองมอตางๆ เชน ปากกา ดนสอ เกรยอง เปนตน ขดเขยนลงไป บนพนผววสดรองรบเพอใหเกดภาพ การวาดเสน คอ การขดเขยนใหเปนเสนไมวาจะเปนเสนเลก หรอเสนใหญ ๆ มกมสเดยวแต การวาดเสนไมไดจากดทจะตองมสเดยว อาจมสหลาย ๆ สกได การวาดเสนจดเปนพนฐานทสาคญของงานศลปะ

2. การระบายส (Painting) เปนการวาดภาพโดยการใชพกน หรอแปรง หรอวสดอยางอน มาระบายใหเกดเปนภาพ การระบายส ตองใชทกษะการควบคมสและเครองมอมากกวาการวาดเสนผลงานการระบายสจะสวยงาม เหมอนจรง และสมบรณแบบมากกวาการวาดเสน



ประเภทของผลงานจตรกรรมสามารถแบงได 10 ประเภท ไดแก 1. ภาพคน (Figure) เปนการวาดภาพคนเตมตวตงแตศรษะจนถงปลายเทา เนน

ความถกตองของสดสวนโครงสรางรวมถงกลามเนอในอากปกรยาทาทางตาง ๆ ของผ เปนหนหรอแบบ

2. ภาพคนเหมอน (Portrait) เปนการสรางภาพคนครงตว ตงแตบรเวณศรษะลงมาจนถงเอว จะสรางสรรคชวงไหนกไดตงแตชวงศรษะถงเอว การวาดภาพเนนความเหมอนของอวยวะตาง ๆ ใหถกตอง โดยเฉพาะใบหนาตองใหเหมอนแบบหรอหนทวาด

3. ภาพหนนง (Still life) เปนการสรางสรรคโดยเนนรปทรง นาหนก พนผว ส แสงเงา และระยะใกล กลาง ไกล ของหนเปนสาคญ เรองราวทวาดจะเปนเปนวตถหรอหนทไมสามารถเคลอนทไดเอง เชน ดอกไม ผกผลไม หนปนปลาสเตอร หรอเครองใชในรปแบบทแตกตางกนออกไป เปนตน

4. ภาพสตว (Animal Figure) เปนการสรางสรรคงานทเกยวกบสตวทกชนด ทกประเภท เชน สตวปก สตวเลอยคลาน สตวสองเทา สเทา สตวนา รวมทงทกาลงเปนตว ออนกเชนเดยวกน เนนสดสวนเหมอนจรงหรอตดทอนใหเหมาะสมตามทผสรางตองการ

5. ภาพทวทศน (Landscape) เปนการสรางงานเกยวกบบรรยากาศตาง ๆ ตามสภาพแวดลอมและธรรมชาต เชน ภเขา นาตก ทองทงตาง ๆ แมนา ลาธาร ฯลฯ เปนตน การวาดภาพจะเนนแสงเงา ระยะใกล กลาง ไกล ของบรรยากาศทประทบใจเสยเปนสวนใหญ

6. ภาพสงกอสราง (Structure) เปนจตรกรรมทสะทอนความรสกจากการมองเหนสภาพแวดลอมเกยวกบสงกอสราง อนเปนกจกรรมของมนษยประเภทหนงทแสดงใหเหน แสง ส และรปแบบของตวอาคาร โบสถ เจดย สะพาน ฯลฯ และสวนประกอบอน ๆ ทเกยวของกนในภาพ เชน ไมประดบ ถนน ตนไม คน สตว และสงแวดลอมตาง ๆ

7. ภาพทะเล (Seascape) เปนภาพทสรางเกยวกบบรรยากาศของทะเล ชายทะเล ทงธรรมชาตและสงแวดลอมตาง ๆ เชน บรรยากาศหาดทราย หมบานชาวประมง เรอใบ ทาเรอ การนอนอาบแดด รวมทงปะการง และสตวทะเลหรอใตทองทะเลตาง ๆ

8. ภาพสรยะจกรวาล (Universe) เปนการสรางงานเกยวกบหวงบรรยากาศสรยะ จกรวาลหรอทองฟา เชน ดวงอาทตย ดวงจนทร ดวงดาว อกาบาตร อากาศ กอนเมฆ ยานอวกาศตาง ๆ เปนตน



9. ภาพการตน (Cartoon) เปนการสรางผลงานทแสดงลกษณะทาทางตาง ๆ ดวยเสนและส มตเกดจากระยะใกล กลาง ไกล ความงามเกดจากเสน ส และเสนหของภาพ คอ ทาทางของรางกาย ใบหนา เสอผา แมจะเปนภาพลอเลยน หรอภาพทแสดงเรองราว ตลก ฯลฯ ภาพการตนสามารถดลใจใหผชมเกดความรสกทด สนกแจมใส ราเรงเปนอยางด

10. ภาพประกอบเรอง (Illustration) เปนการสรางงานทมความหมายในภาพโดยการขยายความสาคญของเรองราว เพอโนมนาวความรสกของผชมใหเขาใจเนอหาเรองราวและความรสกของศลปนมากขน เชน ภาพทกาหนดหวขอ ภาพพทธประวต ภาพเลาเรอง ภาพฝาผนงถา ฝาผนงโบสถวหาร และสถานทตาง ๆ เปนตน

สรปไดวา ทงชนดและประเภทงานจตรกรรมนนลวนมผลมาจากปรากฏการณทางธรรมชาตและกจกรรมในสงคมมนษย กอใหเกดเรองราวตาง ๆ ทาใหมนษยรสกประทบใจและสะเทอนใจนาไปสการถายทอดออกมาในลกษณะตาง ๆ กน ดวยเหตนผลงานศลปะในแขนงจตรกรรม จงเปนผลงานทเขาถงความรสกของผ ชมไดเปนอยางด เนองจากตองใชประสาทสมผสทางการมองเหนในการรบรเปนสาคญ ปฐมบทแหงรอยสก

จากหลกฐานในอดตทมอยในปจจบน จะเหนไดวามนษยรจกนาสงตาง ๆ มาตกแตงบนรางกายเพอใหเกดความสวยงามหลากหลายลกษณะดวยกน การตกแตงผวหนงรางกายของมนษยอยางรอยสกนนกมมาชานาน ความเคลอนไหวของศลปะประเภทนมมานานนบพนป แตเดมเชอกนวาการสก สบทอดมาจากวฒนธรรมอยปตโบราณ เนองจากพบรอยสกบนมมมทมอายประมาณ 4,500 ปกอนครสตกาล โดยมรอยสกเปนเสนและจดประกอบกนขน

เปนลายและรปตางๆ ภาพท 1 การสรางรอยสกบนรางกายของมนษยในอดต ทมา (วรกร ตรเศศ, 2005 : ระบบออนไลน)



แตความเชอนไดแปรเปลยนไปเมอไมนานมานเองเนองจากการปรากฏตวของคนทมชอเรยกกนวา Otzal Alps Ice Man ในป ค.ศ. 1991 กลาวคอ คนเลนสกนาแขงในบรเวณเทอกเขา Otzal Alps ซงอยระหวางออสเตรยและอตาล ไปพบศพของชายคนหนงทจมอยใตหมะมายาวนาน จากการพสจนกพบวาไดตายแบบถกแชอยในนาแขงมากวา 5,300 ป ซงเปนเวลาหลายพนปกอนครสตกาลเชนกน หลกฐานรอยสกทพบบนตวมมม สงทพบบนตวศพทเกอบจะเปนมนษยสมบรณ (ยกเวนไมหายใจ เพราะหยดพกมากวา 5,300 ปแลว ) กคอ รอยสกถง 57 รอย ไมวาบนเขา ลาตว ขอเทา จนเชอวาการสกไมนาจะเปนเพยงพธกรรม แตอาจเปนวธการรกษาความเจบปวยดวย

ซงเมอประกอบหลกฐานนเขากบชนอนๆ กทาใหเชอวาประเพณการสกกระจายไปยงวฒนธรรมในซกโลกอน ๆ ดวย เชน กรก โรมน อาหรบ เปอรเซย เอเชย เมาลในนวซแลนด (วรกร ตรเศศ, 2005 : ระบบออนไลน)

จากเรองราวขางตนจะเหนไดวามนษยรจกรเรมสรางสรรคสงตาง ๆ มาใชตกแตงรางกายแตครงอดต โดยเฉพาะในเรองของการสกบนรางกาย ซงมทงสกเพอการตกแตงรางกายใหสวยงามรวมถงบงบอกเปนกลมเปนเผารวมถงสกเพอความเชอในเรองพธกรรมไมวาจะเปนเรองการรกษาอาการเจบปวย และการแสดงออกในเรองการนบถอสงเรนลบตาง ๆ รอยสกคออะไร

รอยสกหรอ Tattoo ซงเปนไดทงคานามและกรยา มาจากภาษาตาฮตวา "Tatau"

(แปลวา ทาเครองหมายบางอยาง) "สก" ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 หมายถง การใชเหลกแหลม

จมหมกหรอนามนแทงทผวหนงใหเปนอกขระเครองหมายหรอลวดลาย ถาใชหมกเรยกวาสกหมก ถาใชนามนเรยกวาสกนามน, ทาเครองหมายโดยใชเหลกแหลมจมหมกแทงทผวหนงเพอแสดงเปนหลกฐาน เชน สกขอมอ แสดงวาไดขนทะเบยนเปนชายฉกรรจหรอเปนเลก (เลก เปนคาโบราณ แปลวา ไดขนทะเบยนเปนชายฉกรรจหรอคนรบใช) ทมสงกดกรมกองแลว สกหนาแสดงวาเปนผ ทตองโทษปราชก เปนตน จากคาอธบายดงกลาวทาใหรวาการสกลายหรอลายสกของไทยคออะไร ประเพณการสกนนมไมแพรหลายนก บางหมบานจะพบวาผชาย



ไมวาหนมหรอแกมกมลายสกทหนาอกและแผนหลงตามสมยนยม ในขณะทผ ชานาญในการสกของทองถนแสดงความสามารถทสบทอดมาอยางเตมท ผ ททาหนาทสกมทงพระสงฆและคนธรรมดา สาเหตแหงการสรางรอยสก

กลาวไดวา การตกแตงผวหนง เชน รอยสกบนรางกายของมนษยนนถอวาเปนศลปะบนรางกายประเภทหนง เนองจากกระแสความนยมชมชอบในศลปะประเภทนมความเปนไปอยางกวางขวางไมวาจะเปนชายหรอหญง ตางกมศลปะประเภทนอยบนรางกาย

ทงนมนษยนนเกดมาพรอมประสาทสมผสรบรทด มเหตผล มพฒนาการในดานความคดตางจากสตวอนโดยทวไป ความคดรเรมสรางสรรคจงเปนพฤตกรรมอนสาคญของมนษย เมอธรรมชาตและสงแวดลอมไดสรางใหมนษยไดอยรวมกนเปนหมคณะ มการพงพาอาศย ซงกนและกน มความรสกประทบใจและสะเทอนใจเปนลกษณะพเศษของแตละบคคล ซงไมเหมอนกน (มย ตะตยะ, 2551: 14)

ดงนนหลกการและเหตผลในการสรางรอยสกแตละบคคลนน ยอมแตกตางกนไปดวยเชนกน ดงท มย ตะตยะ (2551) ไดกลาวถงเหตผลของการสรางสรรคงานศลปะของมนษยไววา การสรางสรรคงานศลปะ นบวาเปนการกระทาอยางหนงของมนษยทแสดงออก โดยมหลกการและเหตผล ดงน

1. ความประทบใจ เกดจากการสมผสรบรทางธรรมชาตและสงแวดลอมแลวเกดแรงบนดาลใจสรางสรรคศลปะเพอตอบสนองความตองการของมนษย ไดแก

1.1 สนองความตองการดานจตใจ เชน อารมณ ความเชอ ศาสนาและวฒนธรรม ผลงานจะแสดงออกทางความงาม ความประณตบรรจง สงบ เยอกเยน กลมกลนกบสงทประทบใจ

1.2 สนองความตองการดานรางกาย ผลงานจะออกมาในรปแบบของประโยชน ใชสอยในชวตประจาวนเปนหลก เพอความสะดวกสบาย ปลอดภยและความบรบรณในสงคม

2. ความสะเทอนใจ เกดจากการสมผสรบรทางธรรมชาตและสงแวดลอม สรางสรรคงานศลปะเพอตอบสนองความตองการของมนษย ดงน



2.1 สนองความตองการดานจตใจ และอารมณ รปแบบผลงานจะแสดงออกในลกษณะ ดงน

2.1.1 สะทอนใหเหนถงธรรมชาตและสงแวดลอมทเลวราย เชน ความแหงแลง นาทวม ความตาย ความเศราโศก ความเสอมโทรม ทางธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน

2.1.2 สะทอนสงคมทเปนอยในทก ๆ ดาน ทมนษยไดสมผสรบรและไดเหนแลวเกดความสะเทอนใจตอสงเหลานน ไดแก เรองความเชอความงมงาย ความอดอยาก การคาประเวณ การตอตานยาเสพตด ความเสอมโทรมของสงคม ศาสนา วฒนธรรม การเมองและการปกครอง เปนตน

จะเหนไดวา การทมนษยไดสรางรอยสกไวบนรางกายในสวนตาง ๆ นน ลวนแสดงใหเหนถงความตองการทจะสะทอนและถายทอดในเรองราวตาง ๆ ทอยรอบตว เพยงแตรปแบบการสะทอนเรองราวเหลานน เปนการสะทอนและถายทอดลงบนผวหนงของมนษยซงตางจากศลปะประเภทอน ๆ ทมการถายทอดลงไวบนพนผววสด หรอวตถตาง ๆ รปแบบรอยสกในประเทศไทย

วฒนธรรมการสกบนผวหนง หรอการสกลวดลายบนผวหนงทเรยกวารอยสกนน เปนวฒนธรรมอยางหนงของคนไทย ทมความเปนมาอยางยาวนานพอ ๆ กบเรองราวทางประวตศาสตรชาตไทยกวาได โดยรปแบบรอยสกของไทยสวนใหญมลกษณะเปนลายเสนไมมการลงสและมเพยงสเดยวคอสดา ทงน การสกของคนไทยนนจะมเรองของความเชอทาง ไสยศาสตรเขามาเกยวของ เพอใหเกดฤทธทางดานปาฏหารย เรยกกนวาพทธคณนนเอง การสกของคนไทยจงมกเรยกกนวา สกยนต ซง การสกประเภทนมจะมการนารปรางของสตว ตาง ๆ เขามาประกอบเสมอ โดยรปรางสตวทนามาใชมกจะมความหมายอนเปนมงคลตามความเชอของผ ทครอบครองรอยสกนนๆ ทงนหลายคนคงจะสงสยกนวา ยนต คออะไร

“คาวา ยนต กคอคาศพททไดเอามาจากพวก พราหมณฮนด เปนภาษาบาลหรอ สนสกฤต กเรยกวา Yantra ยนตระ ยนตมอยตงแตกอนสมยพทธกาล เปนหลายรอยหลาย พนป ถอวาเปนเวทยทพวก Rishis (พระฤษฮนด) ทไดแตงยนตเปนเครองหมายศกดสทธ เอามนตมาลงเปนตวอกขระใหขลง เหลาพระฤษทงหลายกคอคนทมพลงวเศษบาเพญตบะ



ภาพท 3 การสกยนตแบบโบราณดวยหมกจนสดา ทมา (กาย, 2009 : ระบบออนไลน)

ภาพท 2 ลกษณะของยนต ทมา (แกะนอย, 2006 : ระบบออนไลน)

จนพวกทานสามารถทจะเจาะฟงพวกเทวดาบนสวรรคได จงไดเขยนบทสรรเสรญเปนคมภรพระเวท” (HORUS, 2553: ระบบออนไลน)

ลกษณะของการสกแบบโบราณทนยมกนนนจะม 2 ลกษณะ คอ 1. การสกดวยนามน โดยสวนใหญจะเปนนามน วาน 108 มผลทางดานเมตตา มหา

เสนห ซงเปนทนยมกนมากในปจจบน เพราะไมเหนรอยสกเหมอนการสกแบบหมก เพยงแค 2-3 วน รอยกจะจางหายไป ลวดลายทนยมกจะเกยวของกบ เมตตา คาขาย การเจรจาประกอบธรกจ ศลปน นกแสดง เชน ยนตสาลกา ยนตจงจก ยนตเมตตา ยนตลอชา ยนตถงเงนถงทอง และอนๆ อกนบรอย 2. การสกดวยหมกจน โดยการใชเขมเหลกแหลมจมหมกสดาผสมวาน108 นามาทมลงบนบรเวณเนอทตองการสกยนตลงไป โดยผ ทาการสกจะเปนผ รางแบบใหมทกลาย ผ ทรกการสกจะไดลายสกทไมซากนเพราะเปนการเขยนขนสด ๆ จากจนตนาการของตวผ ทาการสกเอง ไมไดใชแมพมพใด ๆ ทงสน ผ ทไดรบการสกทกคนทไดลายสกไปจะเกดความภาคภมใจในความเปนหนงเดยวของตน (ชมรมอนรกษการสกยนตไทย, ม.ป.ป : ระบบออนไลน)



สวนผ ทมาสกนนกมหลากหลายอาชพ หลากหลายชวงวย แตสงมเหมอนกนกคอความเชอความศรทธาทมตอผ ททาการสกและอานาจพทธคณของรอยสกไทยนน ๆ

สวนสาเหตทมการทนาไสยศาสตรเขามารวมไวกบการสกนน กเพอใหเกดฤทธ

ทางดานปาฏหารย แคลวคลาดจากสงทอนตราย และอยยงคงกระพน ดงจะเหนไดจากภาพยนตรเกยวกบสงครามในประวตศาสตรไทย ในการออกศกรบพงแตละครงนน ทหารไทยเราไมคอยมเกราะทใชปกปองรางกาย สวนใหญจะเหนมแตรอยสกยนตและผายนตตาง ๆ ในเรองของการสกทานองน ยงมปรากฏในวรรณคดเรองขนชางขนแผน และวรรณกรรมอน ๆ ดวยเชนกน ทงนการสกตองมพธกรรมหลายอยาง เชน กอนสกจะตองไหวครเสยกอน และในขณะสกผ ททาการสกจะตองกาหนดจตสมาธรายเวทมนตรคาถากากบไปพรอม ๆ กบการสก อาจารยสกแตละคนจะมรปแบบลวดลายเปนของตนเองและผ ตองการสกสามารถเลอกลายไดตามตองการ จะเหนไดวาวฒนธรรมการสกของไทยนน ยงคงแนบแนนฝงลก เคยงคอยกบวฒนธรรมความเชออน ๆ ในสงคมไทยมาโดยตลอด ปจจบนนกคงมการสบทอดโดยคนรนใหมทยงคงความเชอความศรทธาในตวบรรพบรษทไดคดคนศาสตรทางดานนขนมา ทงน วตถประสงคกเพอใหไดใกลชดกบพทธศาสนานนเอง

ดงจะเหนไดจากขาวคราวตามสอตาง ๆ ทมการนาเสนอถงการทาพธไหวคร ตามแตละสานก บางแหงกเปนวดวาอาราม เชน วดบางพระ ทสกโดยหลวงพอเปน ปจจบนมรณภาพไปแลว คงมเพยงลกศษยทยงสบทอดอย หรอสานกอาจารยหน กนภย ซงมผ ใหความนยมเปนอยางมากมายทงในประเทศและตางประเทศ

ภาพท 4 พธไหวครยนตของไทย ทมา (ชมรมคนรกพอแก, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)

ภาพท 5 การสกยนตแบบโบราณโดยพระสงฆ ทมา (ชมรมคนรกพอแก, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)



สญลกษณบางอยางของลายสก เชอวาสามารถทาใหหนงเหนยวได ศตรยงไมออก

ฟนไมเขา หรอชวยใหรอดพนจากสถานการณอนเลวรายตาง ๆ ซงตรงนถาจะหาหลกฐานหรอขอพสจนในแงวทยาศาสตร กคงจะหาขอพสจนไดยากเตมท แตกมกลมคนจานวนไมนอยทไดพบปาฏหารยตาง ๆ จากลายสกนน ๆ เชนกน แทจรงแลว สงทเคลอบแฝงอยกบ รอยสก กคอ กศโลบายในพทธศาสนา เพราะการทคนเราจะประพฤตปฏบตตงมนอยในศล 5 นนยากเตมท จงตองหาบางสงบางอยางมาชวยในการเหนยวนาจตใจไมใหกระทาสงทผดจากศลธรรม นนเอง

ภาพท 7 แองเจลนา โจล ดาราฮอลวด กาลงใหอาจารยหน กนภย ทาการสกยนตให สะทอนใหเหนถงความนยมรอยสกแบบไทยในดานพทธคณทชาวตางชาตใหการยอมรบไดเปนอยางด ทมา (ทานเจาคณ, 2551 : ระบบออนไลน)

ภาพท 6 พระอดมประชานาถ หรอหลวงพอเปน เกจดงแหงวดบางพระ จ.นครปฐม ทมา (ชมรมคนรกพอแก, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)

ภาพท 8 อาจารยหน กนภย กาลงสกยนตให แอนน บรค ดารานกแสดง ทมา (สานกสกยนต อ.หน กนภย, 2554 : ระบบออนไลน)



ภาพดานลางนถายจากงานลางปาชา พบรางหนงเหลอแตตว สวนอน ๆ สนสลายสภาพไปตามกาลเวลา ปรากฏวาทแผนหลงมรอยสกยนตหนมานไว จงไดมการสบหาวาอาจารยทานใดทสกยนตน ตอนหลงพบวา เปนการสกของหลวงพอกาหลง เขยวแกว แหงปราจนบร

รปแบบลวดลายทนยมสก เพอใหผลในทางไสยศาสตรแบงเปน 2 ชนด คอ 1. เพอผลทางเมตตามหานยม มกจะสกเปนรปจงจก หรอนกสารกาเพอใหมเสนห

เปนทรกใครของคนทวไป ใหผลดทางการเจรจาคาขายทาใหเจรญรงเรองทามาคาขน

ภาพท 10 รอยสกยนตทเรยกวา ยนตนกสารกา

ทมา (tums16, 2552 : ระบบออนไลน)

ภาพท 9 รอยสกยนตทเรยกวายนตหนมาน บนหลงของศพทสวนอนเนาเปอยแตบรเวณ ทมรอยสกกลบไมเนาเปอย ทมา (หลอน, 2546 : ระบบออนไลน)



2. เพอผลทางอยยงคงกระพนชาตร จะนยมลวดลายซงเปนตวแทนความดรายปราดเปรยว ความสงางาม ความกลาหาญไดแก ลายเสอเผน หนมานคลกฝ นหงส และลายสงห สวนลายทเปรยบเสมอนเกราะปองกนภยนตราย เชน ยนตเกายอด ยนตเกราะเพชร

แตสงทสาคญทสดซงเปนแกนแทของการสกเพอผลทางไสยศาสตร และถอกนวาเปน

หวใจของการสก คอ คาถาทกากบลวดลายสก อาจารยสกแตละคนจะถอเปนเคลดลบ ไมเปดเผยใหแกผใดเปนอนขาดนอกจากลกศษยทไดรบความเมตตาไววางใจวาจะไมนาไปใชในทางทผด

ตอมาระยะหลงจะเหนไดวาวฒนธรรมการสกแบบโบราณ หรอสกยนตอนเปนวฒนธรรมอยางหนงของไทย ทมมาชานานนนความนยมเรมนอยลง เพราะตองรกษากฎทกลาวมานนอยางเครงครดนนเอง เชน

1. หามผดลกเมยผ อน นนกคอ ใหถอศลขอสาม 2. หามดาทอบพการผ อน 3. ไมทาลายพทธศาสนา 4. ยกยองเชดชรคณบพการแหงตน ดงนน ผ ทไดรบการสกไปจะตองถอสตยวาจา หามกระทาความชว มฉะนนแลวของ

จะเสอม ซงสงนคอ ความดของรอยสกทชวยคอยประคบประคองใหผ ทมรอยสกเหลานน มความระงบยงใจไมใหกระทาความชว ซงโดยสวนมากแลวขอหามคอศลหา เนองจากมนษยเราตางมวฒภาวะไมเทาเทยมกนบางคนจงตองใชสงเหลานคอยควบคม บางคนกสามารถปฏบตไดดวยตวของผนนเอง

ภาพท 11 รอยสกยนตทเรยกวายนตเกราะเพชร ทมา (Horus, 2551 : ระบบออนไลน)



ปจจบนรปแบบการสกของคนไทยไดเปลยนไปจากสกเพราะความเชอความศรทธา กววฒนาการมาเปนการสกเพราะเรองความสวยงาม ซงอยางหลงนสวนใหญลวนไดรบอทธพลจากตางประเทศทงสน

เนองจากประเทศไทยเราทกวนน ตางมวฒนธรรมหลากหลายทหลงไหลเขามา ไมวา

จะเปนวฒนธรรมการกน วฒนธรรมการแตงกาย รวมถงวฒนธรรมการใชชวตกเชนกน ดวยเพราะความเจรญทางเทคโนโลย ทมการแลกเปลยนขาวสารกนไดเรวขน เรยกไดวาเราอยใกลกนมากกวาเดม เทคโนโลยทมววฒนาการอยางตอเนองนเอง ทาใหมการแลกเปลยนวฒนธรรมกนไดงายขน โดยเฉพาะการหลงไหลเขามาของวฒนธรรมตาง ๆ นน ลวนเปนสาเหตสาคญของการเปลยนแปลงของวฒนธรรมดงเดม เชนเดยวกบรปแบบรอยสกของคนไทยทอยคกบสงคมไทยมาอยางยาวนานนน กเรมมการเปลยนแปลง โดยจะเหนไดทงผหญงและผชายโดยเฉพาะวยรนชายสวนใหญ จะมรอยสกรปแบบสมยใหมอยบนผวหนง จนกลาย เปนกระแสความนยมเชนเดยวกบแฟชนการแตงกาย เนองจากการสกแบบสมยใหมนน มงเนนในเรองของความสวยงามเปนหลก อาจมเรองของความเชอความศรทธาบางแตกนอย เชน การสกรปเทพเจาตาง ๆ มการนาเอาองคประกอบของศลปะตางๆ มาใชเปนเกณฑการสรางสรรครอยสกนน ไมวาจะเปนเรองของ เสน ส รปราง รปทรง จงหวะ ความกลมกลน ลวนเปนสงททาใหรอยสกนน มคณคาทางศลปะมากยงขน

ภาพท 12 รอยสกแบบสมยใหมทกาลงนยมในปจจบน ทมา (violet_ladybird, 2551 : ระบบออนไลน)



จากปรากฏการณทกลาวมานน ทาใหความนยมในรปแบบการสกแบบสมยใหมในหมคนไทยนน มกนอยางกวางขวาง โดยจะเหนไดจากทมการรวมตวกนในหมผ ทชนชอบการสกแบบสมยใหมขน แลวจดเปนเทศกาลประจาปในประเทศไทย รปแบบรอยสกในตางประเทศ

หากกลาวถงรอยสกในตางประเทศทโดดเดนมากในเรองของลวดลายทางศลปะแลวกคงจะไมพนประเทศญป น การสกของญป นจะมความนมนวลลกซงมความหมายในภาพในญป น การสกเรยกวา Irezumi ซงมความหมายวาการเตมหมก คาดวาเรมปรากฏในประมาณศตวรรษท 3 กอนครสตกาล ตอมาในครสตศตวรรษท 8 การสกจะประทบตาคนกลมตางๆ เพอแบงแยกเชน เพชฌฆาต สปเหรอ อาชญากร จนกระทงเรมมการสกแบบ Horibari

ทมกจะสกลวดลายตางๆทว รางกาย และเ รมแพรหลายในป ค.ศ. 1750 โดยนยมมากในหม Eta ซงเปนกล ม คนฐานะช น ตา ท ส ด ลวดลายต า ง ๆ ม ก เ ป นจตรกรรมทมชอเสยง ตลอดจนเทพเจา ตามความเชอทางศาสนาและนทานพนบาน (วกพเดย สารานกรมเสร, 255 : ระบบออนไลน)

ภาพท 13 รอยสกแบบสมยใหมทกาลงนยมในกลมวยรน ทมา (MBK TATTOO CONTEST 2006, 2011 : ระบบออนไลน)

ภาพท 14 การสกแบบญป น ทมา (sombut, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน) วาร

สารพกล


ในความเปนมาของการสกแบบญป นซงถกคนพบจากรปปนดนเหนยวมการเพนทบนหนา แกะสลกลวดลายเปนลายสก มอายเกาแก 5,000 ปกอนครสตศกราชหรอมากกวา นอกจากน ยงมรปปนทถกคนพบอายมากกวาดวยเชนกน จากประวตการสกของญป นทมความเปนมายาวนานเชนเดยวกนกบการสกของจน รอยสกของสองประเทศนจงเปนทนยมแพรหลายไปทวโลก ความนยมของการสกในญป นนนมทงผชายและผหญง ทงนรปแบบรอยสกทพบเหนกนสวนมากจะเปนรป ดอกซากระ ปลาคารฟ เสอ มงกร รวมถงเทพเจาตาง ๆ สสนและลวดลายนนสามารถบงบอกไดถงความประณต พถพถนในการสกเปนอยางด โดยเฉพาะรอยสกของเหลายากซานน จะมรปแบบเฉพาะของกลมตวเอง

ภาพท 15 ปลาคารฟ หนงในรอยสกทนยมในญป น ทมา (sombut, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)

ภาพท 16 มงกรในลกษณะแบบญป นซงจะคลายคลงกบจน ทมา (sombut, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)

ภาพท 17 การสกบนรางกายผหญงในญป น ทมา (sombut, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)

ภาพท 18 การสกแบบญป นเตมตวทเรยกวาแบบสท ทมา (sombut, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)



ยากซาหรอมาเฟยแหงญป น แผอทธพลในญป นมานานหลายศตวรรษ ศลปะการสกบนเรอนรางของพวกเขากแผอทธพลตอศลปนนกสกทวโลก สาหรบยากซาแลว รปรอยสกของเขาแสดงถงความเปนหนงเดยวกนและปฏเสธสงคม เปนศลปะแบบทเรยกวา “สทเตมตว” รอยสกจะตอเนองกนครอบคลมเกอบทกตารางนวของรางกายทปกปดดวยเสอผา นาแปลกทการสกเคยเปนสงผดกฎหมายในญป นมานานถง 400 ป แตกมการลกลอบสกสบทอดกนเรอยมาและคงไวซงศลปะประเภทน กระทงหลงสงครามโลกครงท 2 ทางการญป นจงอนญาตใหสกไดอยางเปดเผย ความจรงญป นใชการสกเปนเครองหมายลงโทษมาตงแตกลางศตวรรษท 17 นกโทษจะถกสกบนหนาผากหรอแขน เปนสญลกษณตดตว ทาใหผนนไมเปนทยอมรบของสงคม เมอจานวนผ ทสงคมรงเกยจเพมขน พวกเขากรวมกลมกนเปนแกงอาชญากร ซงตอมามชอวา ‘ยากซา’ สมาชกในแกงตางพยายามเพมรอยสกบนรางกายเพอกลบเกลอนเครองหมายอนระบถงความเปนอาชญากรของตน กระทงเกอบทวตวเตมไปดวยสสนของรอยสก ซงกวาจะเสรจสมบรณไดกใชเวลาสกนานนบเปนรอยเปนพนชวโมง สงทนาสนใจกคอ หลงจากมรณกรรมของพวกเขาบางคน ผวหนงชด 'สทเตมตว' ถกลอกออกจากรางและนาไปจาหนายในตลาดมด ดร.โอซาม ฟกชมา ผ เกบรกษาแผนหนงรอยสกนเคยอธบายถงความนาทงวา เปนแผนผวหนงทถกกรดดวยมดเพยงครงเดยว แลวถลกออกราวกบถอดเสอแจกเกต จากนนกเอาไปทาใหแหงกอนจะเกบรกษา วากนวาทมหาวทยาลยโตเกยว มแผนรอยสก ยากซานบสบตว แตเกบไวอยางปกปดไมเปดเผยตอสาธารณชน (ทมขาว Click, 2010: ระบบออนไลน)

ภาพท 20 รอยสกของกลมทเรยกตวเองวายากซาทมา (sombut, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)

ภาพท 19 การสกของกลมยากซาจะสกแบบคลายคลงกนเพอบงบอกถงกลมของตวเอง ทมา (sombut, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)



การสกทางฝงยโรปและอเมรกา รปแบบการสกเปนแบบสมยใหมหลากหลายมการสกทกรปแบบ เรยกไดวาสกกนแบบสด ๆ เพราะวารปแบบของภาพทสกนนมดวยกนหลากหลายไมวาจะเปนตวอกษร ภาพสตว ภาพปศาจ ภาพพระเจา ฯลฯ โดยรอยสกอยางยโรปและอเมรกา สงทเปนจดเดนคอ การใชมตของแสงเงาในภาพ ทาใหภาพดมมตมากยงขน

ความงดงามในรอยสกไมเพยงแตการใชสเพยงอยางเดยว การสกดวยเครองสกชวยทาใหรอยสกมความสมาเสมอ เนยนและภาพทไดจะมเสนคมชดกวา ประเภทการสกสมยใหมแบบยโรปและอเมรกา มดงนคอ

1. แฟนตาซ สไตล - ผสมหลายรปแบบ เปนภาพในจนตนาการ เทพนยาย 2. ทรบอล สไตล - เปนลวดลาย เชนเถาวลย ใบไม หรอลายกราฟก

ภาพท 21 รอยสกแบบ แฟนตาซ สไตล ทมา (exteen blog, 2009 : ระบบออนไลน)

ภาพท 22 รอยสกแบบ ทรบอล สไตล ทมา (วกพเดย สารานกรมเสร, 2554 : ระบบออนไลน) วารสารพกล


3. ยโรป สไตล - เปนภาพเหมอนลงแสงเงา คลายกบภาพเหมอนบคคล

4. เวรด สไตล - มตวอกษรทมความหมาย หรอไมมความหมายกได บางทกอานไมรเรอง เชนงานแนวแอมบแกรม

5. ไกเกอร สไตล - ลวดลายนามธรรม รวมถงเฉพาะกลม เชน ฮปฮอป

ภาพท 24 รอยสกแบบ เวรด สไตล ทมา (exteen blog, 2009 : ระบบออนไลน)

ภาพท 25 รอยสกแบบ ไกเกอร สไตล ทมา (exteen blog, 2009 : ระบบออนไลน)

ภาพท 23 รอยสกแบบ ยโรป สไตล ทมา (exteen blog, 2009 : ระบบออนไลน)



6. พงค สไตล - ลายสกไมเนนสสน สวนใหญจะเปนสดา 7. เจแปน สไตล - มลวดลายทบงบอกความเปนตะวนออก เชน ปลาคราฟ มงกร 8. ฮารดคอร สไตล - ใกลเคยงกบ พงค สไตลแตจะมความเหมอนจรงมากกวา

ภาพท 26 รอยสกแบบ พงค สไตล ทมา (exteen blog, 2009 : ระบบออนไลน)

ภาพท 27 รอยสกแบบ เจแปน สไตล ทมา (sombut, ม.ป.ป. : ระบบออนไลน)

ภาพท 28 รอยสกแบบ ฮารดคอร สไตล ทมา (exteen blog, 2009 : ระบบออนไลน) วารสารพกล


9. อนด สไตล - ไมมแนวทางชดเจน ขนอยกบรสนยมสวนตว

ขนตอนของการสกแบบยโรปและอเมรกา มดงน คอ 1. การตดแบบ ขนตอนนตองทาตองโกนขนบรเวณทจะทาการสก นานายาสาหรบท

จะทาการตดแบบ มาทากอนแลวนากระดาษลอกลายมาทาบบนผวหนง บรเวณทจะทาการสกจะชวยใหงายขน

2. การเดนเสน เรมจากเสนโครงรางของภาพ หรอทชางเรยกกนวา Out line โดยการใชสดา หรอแลวแตภาพทเลอกวาเสนโครงรางมสอะไร แตสวนมากจะเปนสดา

3. การลงสหรอลงดา, แสงเงา เปนขนตอนสดทายทสาคญขนอยกบภาพทเลอกหรอออกแบบไววาเปนอยางไร

บทสรป

ภาพท 30 การสกดวยเครองสกแบบสมยใหม ทมา (มหาโตง, 2008 : ระบบออนไลน)

ภาพท 31 การเดนเสนรอยสกกอนการลงสหรอลงดา ทมา (อน Tattoo, 2010 : ระบบออนไลน)

ภาพท 29 รอยสกแบบ อนด สไตล ทมา (วฒนะชย ยะนนทร, 2005 : ระบบออนไลน)



ศลปะและวฒนธรรมตาง ๆ ทมนษยเปนผสรางสรรคขนมาอยางมากมายนน ลวนใหคณคาคณประโยชนแกมวลมนษยมากมายดวยกน ไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออม เชนเดยวกบศลปะการตกแตงรางกายตามผวหนง ทเรยกกนวารอยสกนนกเชนกน ทกแงมมลวนมเรองราวหลากหลายมตใหไดศกษากน ไมวาจะเปนประเทศไทยหรอตางประเทศ ซงถาหากพนจพเคราะหรอยสกอยางละเอยดถถวนแลวสงทเหนไดชดกคอ วฒนธรรมความเชอทสบทอดตอกนมาอยางยาวนาน ตลอดจนสะทอนใหเหนถงสภาวะสงคมในแตละยคแตละสมยไดเปนอยางด

ปจจบนรอยสกมเพยงแตเปนสญลกษณทางวฒนธรรมโบราณเทานน หากแตวารอยสกนนยงแสดงออกไดถงคณคาทางงานศลปะทสะทอนออกมาจากจตใจของแตละบคคล เพยงแตรอยสกนนแตกตางจากงานศลปะประเภทอน ๆ เพราะสวนใหญจะสรางสรรคกนบนพนผววสดอน ๆ สวนรอยสกเปนงานศลปะทสรางบนผวหนงมนษย ซงการไดมานนยอมตองแลกกบความอดทนตอความเจบปวด สวนความงดงามนนกคงตองมองกนทรปแบบการสรางสรรค และทฤษฎทางศลปะเปนเกณฑการตดสน ทงน ศลปะนนยงเปนภาษาสากลทคนสวนใหญรบรและเขาใจกนไดเสมอ

“ทงน สงหนงทคงจะตองรบรกอนทใครสกคนคดจะมรอยสกนนกคอ เมอสกแลวรอยสกนนจะอยคกบคณไปตลอดชวต เพราะถาหากจะลบ รองรอยของการสกนนกยงคงอยบนผวหนงใหเหนไดอยนนเอง”



เอกสารอางอง กาย. (2009). ประวต ความเปนมาของรอยสก มหาสณญลกษณ. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.2-teen.com/community/uhome/space.php?uid= 622688do=blog&id=224. (2553, พฤศจกายน 7). แกะนอย. (2006). ยนตมหาศรมงคล. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://xchange.

teenee.com/Index.php?showtopic=43288. (2553, พฤศจกายน 4). ชมรมคนรกพอแก. (ม.ป.ป.). สกยนต 108 ตารา สก ยนต. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.sak-yant.com/thai/sakyant-108-thai.php. (2553, พฤศจกายน 14). ชมรมอนรกษการสกยนตไทย. (ม.ป.ป.). ประวตการสกยนตของไทย. [ออนไลน].

แหลงทมา: http://importancetattoo.com/ th/artic/e04.php. (2553, พฤศจกายน 15).

ทมขาว Click. (2010). รอยสก...สญลกษณของยากซา. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.artgazine.com/shoutouts/viewtopic.php?t=9554. (2553, พฤศจกายน 14).

ทานเจาคณ. (2551). สกยนตหนนดวง อาจารยหน กนภย. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.oknation.net/blog/sutku/page11 (2553, พฤศจกายน 25).

มหาโตง. (2008). “งานเทศกาล รอยสกนานาชาต 2008”. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.pixthai.com/webboard/showmsg.php?id=3867. (2553, พฤศจกายน 3).

มย ตะตยะ. (2551). สนทรยภาพทางทศนศลป. กาแพงเพชร: มหาวทยาลยราชภฏ กาแพงเพชร.

วฒนะชย ยะนนทร. (2005). รอยสกสะทานโลก. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www. Artgazine.com/shoutouts/viewtopic.php?t=562. (2553, พฤศจกายน 14). วกพเดย สารานกรมเสร. (2554). จตรกรรม. [ออนไลน]. แหลงทมา:http://www. prc.ac.th/newart/webart/painting.html. (2553, พฤศจกายน 3).



. (2554). ประเภทของการสก. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://th.wikipedia.org/wiki /wiki/%E0%B8%81%E0%B8%B2% E0%B8% A3%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%81. (2553, พฤศจกายน 13). . (ม.ป.ป.). ความหมายวฒนธรรม. [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://th.wikipedia.org/wiki. (2553, พฤศจกายน 15). วรกร ตรเศศ. (2005). การขนและลงของรอยสก. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.artgazine. Com/Shoutouts/viewtopic.php?t=526. (2553, พฤศจกายน 4).

. (2006). เจาะ...รอยสก ศลปะบนผวหนง. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.artgazine. Com/shoutouts/viewtopic.php?t=562. (2553, พฤศจกายน 14). สานกสกยนต อ.หน กนภย. (2554). มงคลโสฬส. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.mongkolsoros.com/. (2553, พฤศจกายน 30). หลอน. (2546). ลางปาชา สกยนตหนมาน ศพไมเนา. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://xfile.teenee.com/ghost_photo/728.html. (2553, พฤศจกายน 4). อน Tattoo. (2010). รบสก Tattoo สสวย ไมเจบมากและรบแกไขรอยสก. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://th.88db.com/Beauty/Tattoo-Body-Paint/ad-235847/. (2553, พฤศจกายน 13). Ajarn Sam, Yin&Horus. (ม.ป.ป.). สกยนต วชาอาคม ไสยศาสตร. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.sak-yant.com/thaiblog. (2553, พฤศจกายน 15). exteen blog. (2009). รอบรเรองรอยสก/รอยสกของควอนจยง. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://magirl-7-yg.exteen.com/20091020/ g-dragon-bigbang. (2553, พฤศจกายน 20). Horus. (2551). ยนตเกราะเพชร. [ออนไลน]. แหลงทมา: http:www.sak- yant.com/thaiblog/2008/07/blog-post.html. (2553, พฤศจกายน 20).



MBK TATTOO CONTEST 2006. (2011). [ออนไลน]. แหลงทมา: bangkok.com/event_mbk_tattoo_contest.php. (2010, พฤศจกายน 30). Sombut. (ม.ป.ป.). รป รอยสก ของยากซา. [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://atcloud.com/stories/44531. (2553, พฤศจกายน 25). Tums16. (2552). อยากเหนลายสกยนต สาลกาลนทอง. [ออนไลน]. แหลงทมา:

http://www.bp.or.th/webboard/index.php?topic=6559. (2553, พฤศจกายน 16). violet_ladybird. (2551). งานมหกรรมศลปะรอยสกนานาชาต ครงท 2. [ออนไลน].

แหลงทมา: http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=violet-ladybird&month=06-05-2008&g blog=2. (2553, พฤศจกายน 21).



วาร

สารพกล

การวเคราะหจดภาพความรอนเพอตดตามและเฝาระวงไฟปา ทางภาคเหนอของประเทศไทย

Analysis of the hotspot for the forest fire monitoring and warning in Northern Thailand

สภาสพงษ รทานอง1

Suphatphong Ruthamnong

บทคดยอ

ไฟปาทเกดในประเทศไทยมสาเหตจากการกระทาของมนษย และมขอจากดหลาย

ดานททาใหยากตอการสารวจภาคพนดน การศกษานมวตถประสงคเพอวเคราะหขอมลจดภาพความรอนจากตวบนทก MODIS ในพนทภาคเหนอของประเทศไทย ป พ.ศ. 2550-2551 เพอแสดงใหเหนวาขอมลดงกลาวสามารถนามาใชตดตามและเฝาระวงไฟปาได มวธการโดยนาเขาขอมลจดภาพความรอนยงระบบสารสนเทศภมศาสตร กาจดจดภาพความรอนทผดพลาด และวเคราะหคาสถตพรรณนาของขอมล ผลการศกษา พบวา จงหวดทพบจดภาพความรอนมาก ไดแก แมฮองสอน ตาก เชยงใหม และนาน จดภาพความรอน สวนใหญเกดในพนทปาไมและพนทเกษตร ถกสารวจพบดวยดาวเทยม Aqua พบมากในชวงฤดไฟปา การเกดจดภาพความรอนมการผนแปรไปตามชวงเวลา โดยเดอนมนาคมเปนเดอนทพบจดภาพความรอนมากทสด รองลงมาคอเดอนเมษายน และเดอนกมภาพนธ ผลการวเคราะหนสามารถใชเปนแนวทางการจดการไฟปาเชงพนท การตดตามและเฝาระวงไฟปาดวยรโมทเซนซง และการวเคราะหพนทเสยงไฟปาได

คาสาคญ : จดภาพความรอน, จดภาพความรอนทผดพลาด, MODIS, MOD14, ไฟปา, รโมทเซนซง

1 อาจารยประจาสาขาวชาสารสนเทศภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร



ABSTRACT Forest fire that occurred in Thailand was caused by human performance

and there were limitations that made difficulty on the ground surveys. This study aimed to analyze the MODIS hotspot recorded in the northern region of Thailand in 2007-2008. To demonstrate that such information could be used for the forest fire monitoring and warning. There were methods of importing hotspot data to GIS, false hotspot suppression and descriptive statistic analysis of data. The results of this study found that there was the most detection of hotspot in these provinces, such as, Chiang Mai, Mae Hong Son, Tak and Nan. The most hotspot happened in the forest areas and agricultural areas, detected by Aqua satellite and mostly found in the fire season. The occurrence of hotspot was varied in each time. It found that the most hotspot was in March, April and February respectively. The results of this analysis could be used for the ways of forest fire managing, the forest fire monitoring and warning by Remote Sensing and analysis of the forest fire risk areas.

Keywords : Hotspot, False Hotspot (False alarm), MODIS, MOD14, Forest Fire, Remote Sensing บทนา

ไฟปาทเกดในประเทศไทยมสาเหตจากการกระทาของมนษย โดยเฉพาะจากการเผา

ปาเพอหาของปา และการเผาไรเพอเตรยมพนทเกษตรกรรม โดยปราศจากการทาแนวกนไฟหรอมวธการจดการอยางเหมาะสม จากรายงานสถานการณไฟปาระดบประเทศตงแตป พ.ศ. 2542-2551 พบวา โดยเฉลยประเทศไทยเกดไฟปาปละ 8,566 ครง และมพนทถกเผาไหมประมาณ 150,190 ไร โดยภาคเหนอเปนภาคทมสถตดานการเกดไฟปา และมพนทถกเผาไหมมากทสดทกป และในป พ.ศ. 2551 ภาคเหนอมการเกดไฟปาทงสน 3,628 ครง มพนทถกเผาไหมประมาณ 28,999 ไร ซงคดเปนรอยละการเกดไฟปาและรอยละพนทถกเผาไหมของ



ทงประเทศเทากบรอยละ 65.15 และรอยละ 40.95 ตามลาดบ (กรมปาไม, 2552 : ระบบออนไลน) ทงนการทภาคเหนอมสภาพทางภมศาสตรเปนภเขาสงสลบซบซอน มปาไมมาก และบางพนทมอาณาเขตตดตอกบประเทศเพอนบาน เปนอปสรรคอยางยงตอการเขาถงเพอสารวจภาคพนดนและการจดการไฟปาในพนทไดอยางทนการณ ทาใหเกดอนตรายและความเสยหายหลายดาน ทงดานสงแวดลอม เศรษฐกจ สงคม และสขภาพอนามยของคนในพนท ทงทเกดจากไฟปาและหมอกควนจากไฟปา (สานกงานประชาสมพนธเขต 3 เชยงใหม, 2550: ระบบออนไลน)

ปจจบนไดมการนาเทคโนโลยเชงพนททเรยกวา “รโมทเซนซง” (Remote Sensing) เขามาใชศกษาดานไฟปาอยางแพรหลาย ทงนการนาขอมลจดภาพความรอน (hotspot) ทแสดงบรเวณพนผวโลกทมอณหภมสงกวาปรกตจากตวบนทก (sensor) MODIS ตดตงบนดาวเทยม Terra และดาวเทยม Aqua มาใชประโยชนในการตดตามและเฝาระวงการเกดไฟปาและเผยแพรขอมลผาน website ของสถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (Asian Institute of Technology: AIT) เปนตวอยางหนงของการใชประโยชนจากเทคโนโลยดงกลาว โดยทตวบนทก MODIS สามารถตรวจจบจดภาพความรอน ไดถงวนละ 4 ครง ดวยการสรางอลกอรทมในการตรวจจบไฟปาจากอปกรณทเ รยกวา “MODIS Fire Product” หรอ “MYD14” (ดาวเทยม Aqua) และ “MOD14” (ดาวเทยม Terra) (Asian Institute of Technology, 2008 : Online) อยางไรกตามการนาจดภาพความรอนไปใชประโยชนในการศกษาดานไฟปายงมขอจากดอยมาก เนองจากจดภาพความรอนทปรากฏบนภาพจากดาวเทยม เปนเพยงจดทตรวจพบคาความรอนมากผดปรกต ซงอาจเกดจากการสะทอนของพนททมคาสะทอนของแสงทสงมากกวาบรเวณโดยรอบในหลายสาเหต เชน การเกดไฟไหม การสะทอนโดยเมฆ บรเวณพนทโลงแจง ลานหน หลงคาสงกะส หรอแสงสะทอนทเกดขนเหนอพนนา เปนตน ไมไดเกดขนเฉพาะบรเวณตาแหนงการเกดไฟปาทงหมด ทาใหเกดกรณจดภาพความรอนทผดพลาด (false hotspot, false alarm) ขนได และจดภาพความรอนทผดพลาดดงกลาวมกถกเขาใจผด และถกตความหมายใหเปนจดภาพไฟ ซงหากนาขอมลดงกลาวไปใชตดตามและเฝาระวง หรอจดการไฟปาในดานตางๆ อาจทาใหเกดขอผดพลาดได (Flasse and Ceccato, 1996; Harris, 1996; Justice, et al., 2006)



สานกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (2550) ไดทาการตรวจสอบความถกตองของอลกอรทม MOD14 เพอตดตามการเกดไฟปาบรเวณภาคเหนอของประเทศไทย โดยการนาขอมลจดภาพความรอนมาซอนทบกบภาพดาวเทยม LANDSAT 5 ทบนทกในชวงเวลาเดยวกน ซงภาพสผสมเทจแบนด 7 4 2 (R G B) สามารถแสดงพนทไฟปาและหมอกควนจากไฟปาทปกคลมได ผลการศกษา พบวา จดภาพความรอนทพบในเดอนมกราคมถงมนาคม มความถกตองเฉลยรอยละ 72 โดยทชวงปลายเดอนกมภาพนธถงมนาคมเปนชวงทมคาความถกตองมากกวาชวงอนคอรอยละ 80 ทงน สภาสพงษ รทานอง (2553) ไดทาการพฒนาอลกอรทมในการบงจาแนกจดภาพความรอนทผดพลาดเพอแยกจดภาพความรอนทผดพลาดออกจากจดภาพความรอนจรง โดยใชคาพนฐานของจดภาพความรอน ประกอบดวย คาการสะทอนแสงแบนดท 2 (fire reflectance band 2: REF2) คาความสองสวางของอณหภมแบนดท 21 (fire brightness temperature band 21: T21) คาความสองสวางของอณหภมแบนดท 31 (fire brightness temperature band 31: T31) คากาลงไฟ (fire power: FP) และคาเปอรเซนตความเชอมนวาเปนไฟ (fire confidence: FC) มาวเคราะห แลวทดสอบความถกตองโดยวธ การจาแนกและการศกษาคาดชนพชพรรณ (Normalized Difference Vegetation Index: NDVI) พบวา อลกอรทมทพฒนาขนมความถกตองในการจาแนกรอยละ 86.98 และบรเวณทเกดจดภาพความรอนมคาดชนพชพรรณลดลงจากวนกอนหนา การศกษาดงกลาวจะชวยเพมความเชอมนในการใชขอมลจดภาพความรอนมากขน

การศกษานเปนการวเคราะหขอมลจดภาพความรอนจากตวบนทก MODIS โดยใชอลกอรทม MOD14 ทเผยแพรขอมลผาน website ของสถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย โดยเลอกพนทศกษาคอภาคเหนอซงเปนพนททเกดไฟปามากทสด มวธการศกษาโดยการนาเขาขอมลจดภาพความรอนยงระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System : GIS) กาจดจดภาพความรอนทผดพลาด และวเคราะหคาสถตพรรณนาของขอมลจดภาพความรอน ผลการวเคราะหดงกลาวสามารถใชเปนแนวทางจดการไฟปาเชงพนท การตดตามและเฝาระวงไฟปา และการวเคราะหพนทเสยงไฟปาได



วตถประสงค วเคราะหขอมลจดภาพความรอนเชงพนทในภาคเหนอของประเทศไทย

ขนตอนการดาเนนการศกษา

1. เครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวย ชดคอมพวเตอรและโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตร คอ โปรแกรม ArcGIS 9.0

2. ขอมลทใชในการศกษา ประกอบดวย

2.1 ขอมลเชงพนท (spatial data) เปนแผนทเชงเลข (digital map) แบบ Shapefile ประกอบดวย ชนขอมลจดภาพความรอนทสารวจพบในพนท 17 จงหวดภาคเหนอ ป พ.ศ. 2550-2551 (ใชวเคราะหขอมล) ชนขอมลแหลงนาผวดน ชนขอมลพนทชมนา และ ชนขอมลขอบเขตพนทเมอง (ใชกาจดจดภาพความรอนทผดพลาด)

2.2 ขอมลเชงคณลกษณะ (attribute data) เปนขอมลทมาพรอมการ download จดภาพความรอน ประกอบดวย ขอมลประเทศ (countries) ขอมลพกดทางภมศาสตร (geographic coordinates of interested) ขอมลชวงเวลาในการสบคน (period of query) ขอมลเวลาทดาวเทยมโคจรผาน (satellite overhead time) ขอมลชวงเวลาทดาวเทยมโคจรผานกลางวนหรอกลางคน (day/night passes) ขอมลคาการสะทอนแสงแบนดท 2 ขอมลคาความสองสวางของอณหภมแบนดท 21 ขอมลคาความสองสวางของอณหภมแบนดท 31 ขอมลคากาลงไฟ ขอมลคาเปอรเซนตความเชอมนวาเปนไฟ และขอมลดาวเทยมทตดตงอปกรณ MODIS (MODIS Platform)

3. การเตรยมขอมล มขนตอนการเตรยมขอมล ดงน

3.1 รวบรวมขอมลจดภาพความรอนจากตวบนทก MODIS ทตดตงบนดาวเทยม Terra แ ล ะ ด า ว เ ท ย ม Aqua โ ด ย ใ ช อ ล ก อ ร ท ม MOD14 เ ผ ย แพ ร ผ า น website http://www.geoinfo.ait.ac.th/mod14/ แสดงผลเปนขอมลในรปตาราง Excel กาหนดเงอนไขในการคนหา ดงน

- พนทอยในประเทศไทย



- พกดทางภมศาสตร คอ ละตจดท 14-21 องศาเหนอ ลองจจดท 97 -102 องศาตะวนออก

- ชวงเวลาในการสบคน เรมตนจาก วนท 1 เดอนมกราคม พ.ศ. 2550 ถง วนท 31 เดอนธนวาคม พ.ศ. 2551

- คาการสะทอนแสงแบนดท 2 ตาทสดถงสงทสด เทากบ -1 ถง 1 - คาความสองสวางของอณหภมแบนดท 21 ตาทสดถงสงทสด เทากบ 273

เคลวน ถง 400 เคลวน (0 เซลเซยส ถง 127 เซลเซยส) - คาความสองสวางของอณหภมแบนดท 31 ตาทสดถงสงทสด เทากบ 273

เคลวน ถง 400 เคลวน - คากาลงไฟ ตาทสดถงสงทสด เทากบ 0 วตตตอตารางเมตร ถง 400 วตต

ตอตารางเมตร - คาเปอรเซนตความเชอมนวาเปนไฟ ตาทสดถงสงทสด เทากบ 0 ถง 100 - ดาวเทยมทตดตงอปกรณ MODIS คอ ดาวเทยม Terra หรอ ดาวเทยม

Aqua 3.2 นาเขาขอมลจดภาพความรอนยงระบบสารสนเทศภมศาสตรโปรแกรม

ArcGIS สรางขอมล Shapefile แบบจด (point) จากขอมลใน Field ทบอกคาพกดละตจดและลองจจด จากตาราง Excel ในขอ (1) เปนชนขอมลจดภาพความรอน

3.3 Clip ขอมลจดภาพความรอนดวยชนขอมลขอบเขตการปกครอง 17 จงหวดภาคเหนอ เพอเลอกเฉพาะขอมลจดภาพความรอนในพนทศกษา จากนนกาจดจดภาพความรอนทซาซอนทเกดจากความผดพลาดจากการบนทกขอมล

3.4 แปลงคาความสองสวางของอณหภมแบนดท 21 และคาความสองสวางของอณหภมแบนดท 31 ในสวนขอมลเชงคณลกษณะทมหนวยเคลวนเปนหนวยองศาเซลเซยส โดยการลบดวยคาคงท 273.15

4. การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลจดภาพความรอน มดงน

4.1 นาเขาขอมลจดภาพความรอนยงโปรแกรม ArcGIS 9.0 4.2 จาแนกจดภาพความรอนทผดพลาดโดยใชอลกอรทมในการบงจาแนก

จดภาพความรอนทผดพลาดของสภาสพงษ รทานอง (2553) ซงใชคาพนฐานของจดภาพ



ความรอน ประกอบดวย REF2, T21, T31, FP,FC มาวเคราะหโดยอลกอรทมดงกลาว มความ ถกตองในการจาแนกรอยละ 86.98

4.3 กาจดจดภาพความรอนทผดพลาด 4.4 วเคราะหคาสถตพรรณนาของขอมลจดภาพความรอน 4.5 บนทกและสรปผล

ผลการศกษา 1. การวเคราะหขอมลจดภาพความรอนดานตาแหนงและพนท การศกษาจดภาพความรอนทเกดในพนทภาคเหนอของประเทศไทย ทสารวจพบ

จากตวบนทก MODIS พบวา ในป พ.ศ. 2550 และป พ.ศ. 2551 มจดภาพความรอน 21,267 จด และ 11,783 จด ตามลาดบ เมอผานการจาแนกดวยอลกอรทมในการจาแนกจดภาพความรอนทผดพลาด พบวา จดภาพความรอนทเกดในป พ.ศ. 2550 เปนจดภาพความรอนจรง 18,298 จด (รอยละ 86.04) เปนจดภาพความรอนทผดพลาด 2,969 จด (รอยละ 13.96) สวนจดภาพความรอนทเกดในป พ.ศ. 2551 เปนจดภาพความรอนจรง 10,135 จด (รอยละ 86.01) เปนจดภาพความรอนทผดพลาด 1,648 จด (รอยละ 13.99) ทงนการเกดการกระจายตว และความหนาแนนของจดภาพความรอนแสดงไดดงภาพท 1-3



ภาพท 1 การกระจายตวของจดภาพความรอนในภาคเหนอป พ.ศ. 2550



ภาพท 2 การกระจายตวของจดภาพความรอนในภาคเหนอป พ.ศ. 2551



ภาพท 3 ความหนาแนนของจดภาพความรอนจรงทสรางขนจากจดภาพความรอน ในภาพท 1-2 ป พ.ศ. 2550-2551



เมอพจารณาขอมลเชงตาแหนง พบวา จงหวดทพบจดภาพความรอนมาก ไดแก แมฮองสอน ตาก เชยงใหม นาน และเชยงราย ซงจงหวดดงกลาวลวนอยในเขตภาคเหนอตอนบน มพนทปาไมมาก และมลกษณะภมประเทศเปนภเขาสงและทราบระหวางภเขา ทาใหยากตอการสารวจไฟปาภาคพนดน โดยการเกดจดภาพความรอนมากบรเวณขอบประเทศ ทาใหคาดวาตนกาเนดไฟ (fire source) อาจมาจากทงการจดไฟในประเทศและนอกประเทศ สวนจงหวดทพบจดภาพความรอนนอยนน สวนใหญอยในเขตทราบ ทราบลม และทราบนาทวมถง ในเขตภาคเหนอตอนลาง ดงเชน กาแพงเพชร พจตร สโขทย และอทยธาน ซงเปนพนททาการเกษตรผนใหญของประเทศ ทงนการพบจดภาพความรอน ป พ.ศ. 2550-2551 ในแตละจงหวด แสดงไดดงตารางท 1

ตารางท 1 จานวนและรอยละจดภาพความรอนทพบในป พ.ศ. 2550-2551

จงหวด

ป พ.ศ. 2550 (N = 18,298)

ป พ.ศ. 2551 (N = 10,135)

จานวน รอยละ อนดบ จานวน รอยละ อนดบ

แมฮองสอน 2,511 13.72 1 1,373 13.55 2 ตาก 2,375 12.98 2 1,430 14.11 1

เชยงใหม 2,295 12.54 3 1,132 11.17 4 นาน 2,274 12.43 4 1,252 12.35 3 เชยงราย 1,722 9.41 5 728 7.18 6 เพชรบรณ 1,136 6.21 6 737 7.27 5 พษณโลก 1,055 5.77 7 606 5.98 7 ลาปาง 748 4.09 8 533 5.26 8 แพร 666 3.64 9 509 5.02 9 นครสวรรค 598 3.27 10 280 2.76 11 พะเยา 583 3.19 11 225 2.22 15 อตรดตถ 535 2.92 12 286 2.82 10



ตารางท 1 (ตอ)

เมอพจารณาดานคาขอมลของลกษณะการตรวจจบจดภาพความรอนดวย MODIS พบวา ขอมลจดภาพความรอนสวนใหญถกสารวจพบดวยดาวเทยม Aqua พบมากในชวงฤดไฟปา (fire season) ตงแตชวงตนเดอนกมภาพนธจนถงปลายเมษายน โดยเดอนมนาคมเปนเดอนทพบจดภาพความรอนมากทสด รองลงมาคอเดอนกมภาพนธและเมษายน ซงชวงเดอนดงกลาวเปนชวงฤดแลง มอณหภมสง ฝนตกนอย และเปนชวงทปาไมมการสะสมของเชอเพลงมาก เนองจากปาเบญจพรรณผลดใบ สวนเดอนทพบจดภาพความรอนนอยพบวาสวนใหญจะอยในชวงฤดฝนและนอกชวงฤดไฟปา การพจารณาการเกดจดภาพความรอนในแตละชวงเวลาชใหเหนวาชวงทควรมการวางแผนการบรหารจดการไฟปาของชมชนหรอหนวยงานทเกยวของ ควรเปนประมาณเดอนพฤศจกายนถงมกราคมเนองจากเปนชวงทเรมมการพบจดภาพความรอนในพนท ชวงทควรมการตดตามและเฝาระวงไฟปาอยางตอเนองและใกลชด เพอลดอนตรายและความเสยหายจากไฟปาและหมอกควนจากไฟปา คอชวงเดอนกมภาพนธถงเมษายน และชวงเดอนทเหลอควรเปนชวงเวลาในการประเมนผลกระทบ ฟนฟและแกไขปญหาทเกดจากไฟปา ทงนคาขอมลของลกษณะการตรวจจบจดภาพความรอนดวย MODIS แสดงไดดงตารางท 2

จงหวด ป พ.ศ. 2550 (N = 18,298)

ป พ.ศ. 2551 (N = 10,135)

จานวน รอยละ อนดบ จานวน รอยละ อนดบ กาแพงเพชร 480 2.62 13 246 2.43 14 พจตร 415 2.27 14 270 2.66 12 ลาพน 400 2.19 15 267 2.64 13 สโขทย 255 1.39 16 189 1.86 16 อทยธาน 250 1.36 17 72 0.72 17



ตารางท 2 คาขอมลของลกษณะการตรวจจบจดภาพความรอนดวย MODIS

ลกษณะการสารวจ ป พ.ศ. 2550 ป พ.ศ. 2551

จานวน รอยละ จานวน รอยละ ดาวเทยมสารวจ

Aqua Terra

14,400 3,898

78.70 21.30

8,464 1,671

83.51 16.49

ชวงฤดกาลทสารวจพบ ฤดไฟปา

นอกฤดไฟปา 15,874 2,424

86.75 13.25

8,966 1,169

88.46 11.54

ชวงเดอนทสารวจพบ มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน พฤษภาคม มถนายน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

1,793 4,123 10,198 1,553

12 14 8 5 4 31 89

468

9.80 22.53 55.73 8.49 0.07 0.08 0.04 0.03 0.02 0.16 0.49 2.56

956

1,176 6,149 1,641

20 7 1 7 9 4

30 135

9.43 11.60 60.67 16.19 0.20 0.07 0.01 0.07 0.09 0.04 0.30 1.33

2. การวเคราะหขอมลจดภาพความรอนดานการใชทดนและดานระยะทาง การวเคราะหลกษณะการใชทดนทเกดจดภาพความรอน พบวา มรปแบบท

เหมอนกนของขอมลทง 2 ป กลาวคอ จดภาพความรอนโดยสวนใหญตกอยในพนทปาไมมากทสด รองลงมาคอพนทเกษตรกรรมและทงหญาและทลม ตามลาดบ ดงตารางท 3



ตารางท 3 ลกษณะการใชทดนตาแหนงทเกดจดภาพความรอน

การใชทดน ป พ.ศ. 2550 ป พ.ศ. 2551

จานวน รอยละ จานวน รอยละ ทงหญา/ทลม 1,534 8.38 1,044 10.30 เกษตรกรรม 5,797 31.68 3,195 31.52

ปาไม 10,958 59.89 5,892 58.14 อนๆ 9 0.05 4 0.04

สวนการวเคราะหดานระยะทางกบตาแหนงทเกดจดภาพความรอน พบวา มรป

แบบทเหมอนกนของขอมลทง 2 ป เชนเดยวกน กลาวคอ จดภาพความรอนจะเกดใกลกบทางนามากทสด รองลงมาคอพนทเกษตรกรรม หมบาน ปาไม และถนน ตามลาดบ แตจะเกด ไกลจากพนทเมองมากทสด รองลงมาคอแหลงนา และทงหญาและทลม ตามลาดบ ทงน เมอพจารณาผลการวเคราะหดานระยะทางกบตาแหนงทเกดจดภาพความรอนโดยแยกพจารณาเปน 2 กลม คอกลมจดภาพความรอนทเกดในชวงฤดไฟปา และกลมจดภาพความรอนทเกดนอกชวงฤดไฟปา พบวา จดภาพความรอนทเกดขนในชวงเดยวกนจะมคาระยะทางการเกดใกลเคยงกน ชใหเหนวาจดภาพความรอนมการเกดแบบซาซาก โดยในชวงฤด ไฟปาจดภาพความรอนจะเกดใกลกบทางนาและปาไมมากกวานอกชวงฤดไฟปา แตจะ เกดไกล จากหมบาน ถนน และพนทเกษตรกรรมมากกวา ซงทาใหคาดวาจดภาพความรอนนาจะเกดจากการจดไฟโดยมนษย (man made fire) เนองจากในชวงฤดไฟปาคนจะมปฏสมพนธทางพนทกบทางนาและมการเขาถงเพอใชประโยชนจากปา ซงอาจทาใหมการเผาปาเพอหาของปา อนเปนลกษณะของการเกดไฟปา (forest fire) สวนในชวงนอกฤดไฟปาคนจะมปฏสมพนธเชงพนทกบหมบาน ถนน และพนทเกษตรกรรม ซงอาจทาใหเกดการเผาไรเพอเตรยมพนท อนเปนลกษณะของการเกดไฟเกษตร (agricultural fire) ทงนผลการวเคราะหลกษณะการใชทดนทเกดจดภาพความรอน และผลการวเคราะหดานระยะทางกบตาแหนงทเกดจดภาพความรอน แสดงไดดงตารางท 4



ตารางท 4 ระยะทางกบตาแหนงทเกดจดภาพความรอน

เกณฑปจจย ดานระยะหาง (กโลเมตร)

ชวงฤด*

จดภาพความรอน ป พ.ศ. 2550

จดภาพความรอน ป พ.ศ. 2551

Min Max Mean S.D. Min Max Mean S.D.

ระยะหาง จากหมบาน

1 0.01 35.33 3.90 3.28 0.03 27.27 3.56 2.80

2 0.02 18.02 2.49 2.45 0.01 16.07 2.28 1.98

ระยะหาง จากถนน

1 0.00 87.74 8.31 10.74 0.00 85.96 7.22 8.60

2 0.00 68.61 4.05 5.73 0.00 45.94 3.61 4.42

ระยะหาง จากทางนา

1 0.00 6.80 0.98 0.83 0.00 6.67 0.96 0.78

2 0.00 6.50 1.05 0.95 0.00 6.61 1.08 1.01

ระยะหาง จากแหลงนา

1 0.00 139.47 41.64 28.14 0.02 138.42 43.64 28.67

2 0.01 99.54 25.26 20.35 0.05 127.66 25.34 20.55

ระยะหาง จากทงหญาและ

ทลม

1 0.00 143.27 32.00 29.08 0.00 142.47 33.14 29.58

2 0.00 80.02 14.78 13.51 0.00 113.72 15.44 13.50

ระยะหาง จากพนทเกษตรกรรม

1 0.00 62.18 3.96 6.29 0.00 61.15 4.69 7.49

2 0.00 39.21 0.93 2.68 0.00 44.01 1.24 3.66

ระยะหาง จากปาไม

1 0.00 42.91 1.92 5.04 0.00 45.35 1.72 4.80

2 0.00 44.05 7.68 9.08 0.00 45.57 7.64 9.09

ระยะหาง จากพนทเมอง

1 0.00 132.18 53.44 29.01 0.00 136.38 53.99 29.29

2 0.15 113.56 40.69 24.02 0.18 129.75 40.84 24.01

*ชวงฤด 1 หมายถง อยในชวงฤดไฟปา 2 หมายถง อยนอกชวงฤดไฟปา



สรป อภปรายผลการศกษา และขอเสนอแนะ ปจจบนไดหมดยคของการควบคมไฟปา (forest fire control) แบบ “ไฟมา ขาดบ”

เพยงอยางเดยวไปแลว การบรหารจดการไฟปา (forest fire management) อยางเหมาะสม ตงแตกระบวนการรวบรวมสารสนเทศและองคความร การวางแผน การปองกน การตดตาม การเฝาระวง การควบคม การประเมนผลกระทบ และการแกปญหา โดยเนนธรรมาภบาลและการมสวนรวมประชาชน รวมทงการประยกตใชเทคโนโลยในการสารวจ และบรณาการศาสตร นบไดวาเปนสงจาเปนในการบรหารจดการดานดงกลาวอยางยงยน การศกษานเปนการประยกตใชรโมทเซนซงในการตดตามและเฝาระวงไฟปา ซงเปนสวนเลกๆ ทจะนาไปสการพฒนาแนวทางบรหารจดการไฟปาทจะเกดขน ผลการศกษาสรปไดวาขอมลจดภาพความรอนทผานการกาจดจดภาพความรอนทผดพลาดแลว สามารถใชตดตามและเฝาระวงการเกดไฟปาได โดยขอมลดงกลาวมการใหขอมลเปนรายวน ทาใหมลกษณะใกลเวลาจรง (near real time) ซงนบวาดอยางยงในการใชตดตามเหตการณไฟปาของหนวยงานทเกยวของและผปฏบตการ โดยเฉพาะในชวงทเกดมาก การวเคราะหขอมลจดภาพความรอนในพนทภาคเหนอชใหเหนวามลกษณะทสอดคลองกบการเกดไฟปาในพนท กลาวคอ เกดมากในบรเวณขอบประเทศ เขตภาคเหนอตอนบน สวนใหญเกดในพนทปาไม ในชวงฤดไฟปา ซงเปนชวงแลง มอณหภมสง มฝนตกนอย และมเชอเพลงมาก และจะลดนอยลงจนหมดไปในชวงฤดฝน การวเคราะหดานการใชทดนและดานระยะทางสงเกตไดวาการเกดจดภาพความรอนมความสมพนธกบกจกรรมและการใชพนทของคนในแตละชวงเวลา ทอาจเปนสาเหตทาใหเกดไฟปาและไฟเกษตรในพนท อยางไรกตามในสวนนจาเปนตองมการศกษาเพมเตม ทงนการเกดจดภาพความรอนจะผนแปรตามชวงเวลา ดงนนในการบรหารจดการไฟปาทงเชงพนทและเชงนโยบาย หรอการจดทาแผนทเสยงไฟปา มขอเสนอแนะใหคานงถงความแตกตางกนในแตละชวงเวลานดวย



บรรณานกรม กรมปาไม. (2552). สถตการเกดไฟไหมปาทวประเทศแยกเปนจงหวดตงแตป

2542-2551. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.dnp.go.th/forestfire.htm. (2552, มกราคม 15).

สานกงานประชาสมพนธเขต 3 เชยงใหม. (ม.ป.ป.). ผปวย16,504 รายทมผลกระทบจาก

ควนไฟปาในพนทแมฮองสอน. [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www. prms.prdnorth.in.th/ct/news/view news.php?ID=070314130608. (2551, สงหาคม 12).

สานกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (สทอภ.). (2550). การตรวจสอบความถกตองของโมเดล MOD-14 สาหรบการตดตามขอมลไฟปาของประเทศไทย. ใน รายงานประจาป สทอภ. 2550. กรงเทพฯ: กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

สภาสพงษ รทานอง. (2553). การพฒนาอลกอรทมในการบงจาแนกจดภาพความรอน

ทผดพลาด. วทยานพนธ วท.ม., เทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ, มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก.

Asian Institute of Technology (AIT). (2008). MODIS fire information system. [Online]. Available: http://www.geoinfo.ait.ac.th/mod14. (2008, August 12).

Flasse, S. P. and Ceccato, P. (1996). A contextual algorithm for AVHRR fire detection. International of Remote Sensing, 17, 419-424.

Harris, A. J. (1996). Towards automated fire monitoring from space: semi-automated mapping of the January 1994 New South Wales wildfires using AVHRR data. International Journal of Wildland Fire, 6, 107-116.

Justice, C. O., Giglio, L., Boschetti, L., Roy, D., Csiszar, I., and Morisette, J., et al. (2006). Algorithm technical background document MODIS fire products. [Online]. Available: http://www.modis.gsfc.nasa.gov/atbd/ atbd_mod14.pdf. (2008, August 12).


กระบวนการจดการความรในการปรบเปลยนพฤตกรรม การใชสารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกรบานหนองแอก

ตาบลหนองหมอ อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค Knowledge Management Process in Changes of Farmers’ Behavior in Using Chemical in Farming at Ban Nong-Ak, Nong – Moh Sub-district,

Takhli District, Nakhon Sawan Province

อทยวรรณ ภเทศ1 Uthaiwan Phuthet

บทคดยอ

วตถประสงคของการวจยเชงคณภาพนเพอศกษากระบวนการจดการความรทนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกร ประชากรทใชในการศกษาคอ ครวเรอนทเปนสมาชกของโรงเรยนชาวนาบานหนองแอก จานวน 30 ครวเรอน ผลการวจย พบวา กระบวนการจดการความรทนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคม 7 ขนตอน คอ การรบความรจากภายนอก การเปนบคคลเรยนร การเชอมความรภายนอกเขากบภมปญญาดงเดมของชมชน การทดลองปฏบตจรง การเลอกสรรความรทสามารถประยกตใชได การจดแหลงเรยนรสาหรบบคคลภายนอก และการจดเกบขอมล การจดการความรของเกษตรกรบานหนองแอกมลกษณะเดน คอ การเรยนรทจะประยกตใชความรทไดรบซงเปนความรใหมผนวกรวมเขากบความรดงเดมของชมชน เพอนามาแกปญหาดานการเกษตรของตนเองภายใตบรบทของสงคมการเกษตรทเปลยนแปลงไปในปจจบน

คาสาคญ : กระบวนการการจดการความร, การปรบเปลยนพฤตกรรมของเกษตรกร, การใชสารเคมในการเพาะปลก

1อาจารยสาขาวชาสงคมวทยา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค



Abstract

The purpose of this qualitative research was to examine or study the knowledge management process which results in changes of farmers’ behavior regarding the application of chemical inputs in their farming. The population was 30 farmers who were members of the Farmers’ School at Ban Nong-Ak. The results were found that knowledge management process that results in changes of farmers’ behavior of the following seven chemical using; outside knowledge getting being learners, combining outside knowledge with indigenous knowledge of community, putting new knowledge into practice, selecting and applying the knowledge in production activity, arranging sources of learning for outsiders and consolidating relevant data and information. The apparent or important feature of Ban Nong-Ak farmers’ Knowledge management and learning was the wisdom to combine indigenous knowledge of community with the newly learned knowledge and to apply them in the solving problems of their farm production within the changing agricultural society.

Keywords : knowledge management process, changes of farmers’ behavior, using chemical in farming

บทนา ความรทเกดจากกระบวนการเรยนรของชมชนนนถอไดวาเปนสวนสาคญอยางยงในงานพฒนา เพราะการเรยนรโดยชมชนถอเปนฐานการสงเสรมสนบสนนศกยภาพของชมชนแสดงใหเหนถงความสอดคลองกบงานพฒนาชมชนคอนขางมาก ไมวาจะเปนเรองของกระบวนการมสวนรวม กระบวนการเ รยนร รวมกน หรอแมแตกระบวนการกลม การปฏสมพนธระหวางบคคลกบบคคล ระหวางกลมกบกลม ไดสงผลตอการสรางสรรค



ความรสกทเปนชมชนมากขน และทสาคญยงปญญาทเกดการฐานการคด วเคราะห สงเคราะห ทดลองรวมกนในชมชนจะเปนตวขบเคลอนสงคมไปสทศทางทดขน ดงนน การกระตนใหเกษตรกรไดมความรเพอสรางความเขมแขงใหกบตนเองและชมชนคอ การนาความรทงใหมและความรเกามาหลอมรวมใหเกดความรใหมทสามารถสนองความตองการของชมชน ซงความรทชมชนสรางขนและพฒนาขนจากการเรยนรรวมกน ถอเปนชดความรใหมทสะทอนใหเหนถงการพงตนเองไดในเบองตน และสามารถทจะแกไขปญหาของชมชนไดดวยตนเองในระยะยาว บานหนองแอก หม 1 ตาบลหนองหมอ อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค เปนชมชนนารองตนแบบทใหความสาคญกบการพฒนาศกยภาพของกลมใหมความเขมแขง มงเนนกระบวนการเรยนรรวมกนเปนสาคญบนฐานของปญหาของชาวนา นนคอ รายไดตา หนสนเพม สขภาพยาแย อนเกดจากการใชสารเคมในการปราบศตรพช ซงจากกระบวนการเรยนรรวมกนในเบองตนของเกษตรกรพบวา การควบคมศตรพชทไดรบผลดในปจจบนคอ การควบคมศตรพชโดยวธผสมผสานทมพนฐานจากความเขาใจในเรองของระบบนเวศ ซงความเขาใจในเรองดงกลาวกตองอาศยการปฏบตจรง

ในการศกษานจะสะทอนใหเหนภาพของชมชนในการคดเปน ทาเปนและแกปญหาเปน กอใหเกดการเปลยนแปลงในทางทดขนตอตนเองและชมชน และยงทาใหเกดการเปลยนแปลงสถานะของความรทถกยกระดบใหเปนความรใหมทจะนามาใชประโยชนรวมกน วตถประสงคการวจย

เพอศกษากระบวนการจดการความรทนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกร วธการวจย

1. การดาเนนการวจย ในการวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยการเกบขอมลจากการสมภาษณแบบเจาะลกและใชวธการสนทนากลม (Focus Group Discussion) กลมผ ใหขอมล ไดแก เกษตรกรทปลกขาวและอาศยอยในบานหนองแอก ตาบลหนองหมอ อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค จานวน 30 ราย



2. ขอบเขตการวจย มรายละเอยดดงน 2.1 ขอบเขตดานพนท ไดแก บานหนองแอก หม 1 ตาบลหนองหมอ อาเภอ

ตาคล จงหวดนครสวรรค 2.2 ขอบเขตดานเนอหา

2.2.1 ขอมลพนฐานของชมชนบานหนองแอก ประกอบดวย ประวตความเปนมา สภาพสงคม เศรษฐกจ สภาพภมศาสตร กลม องคกรตางๆ ในชมชน แผนแมบทชมชน 2.2.2 กระบวนการจดการความรทนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกร 2.3 ขอบเขตดานเวลา การวจยเรมตงแตเดอนกรกฎาคม 2550 - กรกฎาคม 2551

3. การเกบรวบรวมขอมล ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดงน 3.1 การเกบขอมลเอกสาร ไดรวบรวมขอมลจากเอกสาร งานวจย และหนงสอตาง ๆ ทเกยวของ

3.2 การเกบขอมลภาคสนาม โดยการสารวจพนททจะศกษา และนดหมายผ เกยวของ ใชการสงเกตแบบมสวนรวม การสมภาษณแบบเจาะลก ตามแนวคาถามท เตรยมไว และใชวธการสนทนากลม (Focus Group Discussion)

4. การวเคราะหขอมล ใชการวเคราะหขอมลเชงพรรณนาเพออธบายและแสดงใหเหนถงความเชอมโยงระหวางแนวคดและปรากฏการณ พรอมกนนนยงนาขอมลทไดมาจาแนกและตความหมาย แยกแยะปจจยทเกยวของกบกระบวนการจดการความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมของเกษตรกร ผลการวจย

1. ขอมลทวไปของพนท ตาบลหนองหมอ อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค แบงเขตการปกครองออกเปน 7 หมบาน

คอ หม 1 บานหนองแอก, หม 2 บานหนองหมอ, หม 3 บานหนองแปลง, หม 4 บานหนองลซอ,



หม 5 บานโคกหวา, หม 6 บานหนองไมล และหม 7 บานหนองละมง ผลการศกษาพบวา หนสนของประชากรตาบลหนองหมอ สวนใหญเกดจากการประกอบอาชพเกษตรกรรม เนองจากเกษตรกรรมสมยใหมไดเปลยนแปลงวถชวตของเกษตรกร วถการผลต การใชเทคโนโลยแบบดงเดมไปแลว ทาใหการทาเกษตรกรรมในปจจบนมตนทนในการผลตสง ไมวาจะเปนคาเชาทดน คาแรงงาน คานามนเชอเพลง คาสาร เคมทางการเกษตร คาขนสง ฯลฯ ซงเปนตนทนทเกษตรกรหลกเลยงไมได อยางไรกตาม เมอผลผลตออกสตลาดโดยการขายผานพอคาคนกลางหรอขายโดยตรงทตลาด รายไดทเกษตรกรไดรบหลงจากหกคาใชจายแลว กลบไมสมพนธกบตนทนทแทจรง ทงน เนองจากมการลงทนสง ทาใหกาไรทไดตา สงผลใหเกษตรกรอยในภาวะขาดทนและไมมทนไปดาเนนการตอ ภาวการณดงกลาวจงนาไปสการพงพาภายนอกของเกษตรกร โดยเฉพาะการก ยมเงนมาลงทนทงในระบบและนอกระบบ จากการศกษาพบวา ประชากรตาบลหนองหมอมแหลงทนทใหบรการดานการเกษตร 3 แหลงดวยกน คอ สหกรณการเกษตรอาเภอตาคล ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรอาเภอตาคล และนายทนนอกระบบ วงเงนในการก ยมของเกษตรกรขนตาคอ 10,000 - 100,000 บาท ทงนขนอยขนาดการลงทนของเกษตรกร อยางไรกดเกษตรกรตาบลหนองหมอยงไมสามารถหลดพนจากวฏจกรการก ยมเงนไปได เนองจากมปจจยหลายอยางททาใหขาดทนตลอดมา เชน ภาวะราคาทผนผวนซงเกษตรกร ไมสามารถควบคมไดในขณะทตนทนการผลตสงขนเรอย ๆ หรอแมแตการระบาดของโรคและแมลงศตรพช และปญหาทสาคญคอ เกษตรกรสวนมากก ยมเงนเพอการลงทนกอนลวงหนา เมอเกบเกยวผลผลตแลวจงนาไปชาระคน ซงในบางครงรายไดไมเพยงพอทจะชาระคนและเมอตองลงทนในครงตอไปจงจาเปนตองก ยมเพมอกครงในขณะทหนสนเดมยงคงอย จงเปนปญหาของหนสนสะสม ทาใหเกษตรกรไมสามารถหลดพนภาระหนสนดงกลาวได

2. กระบวนการจดการความรการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกรบานหนองแอก

เกษตรกรบานหนองแอก มการเรยนรทเรมจากปญหาการใชปจจยการผลตทมากเกนความจาเปนกอใหเกดผลกระทบทงเรองของตนทนการผลต สขภาพอนามย และสงแวดลอมเสอมโทรม ทงนกจกรรมการเรยนรตามหลกการบรหารศตรพชโดยวธผสมผสานหรอ IPM (Integrated Pest Management) นนถอเปนทางเลอกอกทางหนงในการแกไข



ปญหาการเกษตรในปจจบน และจากกระบวนการเรยนรไดพสจนใหเหนแลววาเปนแนวทางทจะนาไปสการปรบลดการใชสารเคมไดจรง สมาชกในชมชนมการขยายฐานการเรยนรรวมกน ซงเปนตวชวดความสาเรจในการจดการความรของเกษตรกรไดเปนอยางด ถงแมวาหลกการดงกลาวจะเปนอกทางเลอกหนงของเกษตรกร แตดวยบรบทของสงคมและปจจยการผลตทเปลยนแปลงจากอดตจงไมเออกบการนาไปปฏบตได รวมถงมผลกระทบตอกระบวนการเรยนรของเกษตรกร ทงน อาจเนองมาจากปจจย 3 ประการทสาคญคอ 1) ระบบ การผลตทตองพงปจจยภายนอกซงทาใหเกษตรกรไมสามารถทจะจดการปจจยการผลต ไดเอง 2) กระบวนการตดสนใจทางครอบครวอนเนองมาจากความตองการของสมาชก ตลอดจนการยอมรบในแนวคดและจานวนแรงงานของภาคครวเรอนมผลตอการตดสนใจดาเนนการดวย 3) การพฒนากระบวนการเรยนรของเกษตรกรไมสอดคลองกบความตองการของเกษตรกรและบรบทสงคมทเปลยนแปลง นอกจากน การมพนทในการแลกเปลยนเรยนร กอใหเกดการขยายผลในเรองของกจกรรมอกมากมายในการแกปญหาและสามารถบรหารจดการสงทตนมอยใหเกดประโยชนเพอใหสมาชกพงตนเองได ในเรองตอไปน กลมผกปลอดสารพษ เปนกลมทเกดจากฐานคดการขยายผลการควบคมศตรพชจากขาวสพชอนๆ แตดวยเงอนไขอนเปนขอจากดทแตกตางจากขาวทาใหกลมเรยนรดงกลาวประสบผลสาเรจ กลมป ยชวภาพอดเมด เปนกลมทมฐานการกอตวมาจากปญหาเรองปจจยการผลตเชงพาณชยททาใหตนทนการผลตสงโดยเฉพาะอยางยงปญหาเรองของป ยเคม ซงการปรบลดการใชสารเคมเปนเรองยาก หากขาดสงใหมทสามารถทดแทน จงจดตงกลมขนเพอแกไขปญหาดงกลาวโดยการเพมทางเลอกในเรองของป ยชวภาพในการปรบลดการใชป ยเคม

ผลการศกษากระบวนการจดการความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกรบานหนองแอก พบวาแบงออกเปน 7 ขนตอนดวยกน คอ

1. ขนการรบความรจากภายนอก การเรยนรของเกษตรกรเกดจากการรบรภายนอก โดยเฉพาะในเรองของการควบคม

ศตรขาวโดยวธผสมผสานหรอ IPM ถงแมวาจะเปนการรบความรจากภายนอกแตกนาความรนนมาปฏบตจรงกอใหเกดการเรยนรระหวางทไดมการปฏบต



2. ขนการเปนบคคลเรยนร เกษตรกรมความตระหนกถงความสาคญของการเรยนรทงในอดตทมการซมซบ

ความรจากการเปลยนแปลงทเปนไปตามธรรมชาต รวมถงมกระบวนการคดวเคราะหเพอแกไขปญหาทเกดขน เหนไดจากการเรยนรในอดตทใชหลกการถายทอดความรในลกษณะการบอกใหจา ทาใหด อยใหเหน ความรตางๆ มไดมการตราเปนลายลกษณอกษร ดงนนผ เรยนตองมความอดทน ชางสงเกต ชางซกถาม อยตลอดเวลา และกระทาซา เพอใหเกด ความชานาญในเรองนนๆ

3. ขนการเชอมโยงความรภายนอกเขากบภมปญญาดงเดมของชมชน เกษตรกรสามารถเรยนรเพอทจะหาจดเชอมความรใหมทมประโยชนโดยไมละเลย

ความรเกาหรอภมปญญาดงเดมกอใหเกดความรใหมทนาไปแกไขปญหา ซงเหนไดจากพฤตกรรมของเกษตรกรในการทจะเลอกรบเครองจกรกลทนแรงทเปนความรใหมมาใชควบคกบเครองมอเครองใชในการเกษตรดงเดมทผลตขนเองอนเปนความรเกา

4. ขนการทดลองปฏบตรวมกน การเรยนรของเกษตรกรเปนการเรยนรทเกดจากการปฏบตจรง ดงนน เพอเปนบท

พสจนความรใหมทเขามาจะสามารถใชประโยชนไดจรงจงมการทดลองปฏบตรวมกน และเพอการเปรยบเทยบใหไดทราบผลทชดเจนในแปลงทดลองจานวน 2 แปลง อนจะทาใหการเปรยบเทยบผลการเรยนรมความชดเจนขน และพบวาการเรยนรจากแปลงนาทดาเนนการรวมกนของสมาชกประสบความสาเรจชดเจนกวาแปลงในระดบปจเจกบคคล

5. ขนการเลอกสรรความรทสามารถประยกตใชได พฤตกรรมของเกษตรกรในการเลอกเอาความรมาประยกตใชแบงออกเปน 3 กลม

คอกลมกาวหนาถอไดวามความชดเจนทงการยอมรบแนวคดและการปฏบต กลมเรยนรเปนกลมทยอมรบในแนวคด แตยงขาดความชดเจนในแนวทางการปฏบต และกลมเรมยอมรบแนวคดซงเปนกลมทยอมรบในแนวคดแตเลอกทจะไมปฏบตตาม

6. ขนการจดแหลงเรยนรสาหรบบคคลภายนอก เพอใหการจดการความรปรากฏเปนรปธรรมทชดเจนประกอบกบการเรยนรในเชง

ทฤษฎและเชงปฏบต เกษตรกรไดจดแหลงเรยนรออกเปนสองสวนคอ การบรรยายโดยวทยากร และการจดทาแปลงสาธต



7. ขนการจดเกบขอมล การเรยนรของเกษตรกรเปนการเรยนรทเกดจากการปฏบตจรงถงแมจะเปนการรบ

ความรจากภายนอกกตาม แตเมอนามาสการปฏบตจรงรวมกน กอใหเกดความรใหมขน ซงความรทไดรบนนเปนความรในลกษณะของความรทฝงอยในบคคล (Tacit Knowledge) และในระหวางการปฏบตงานรวมกนยงกอใหเกดความรทสอดแทรกหรอเกดขนในระหวางการทางาน (Embedded Knowledge) กระทงเมอมการดาเนนกจกรรมซา ๆ จงจะทาใหความรนนเปดเผย (Explicit Knowledge) และบคคลอนจงจะสามารถเขาถงได ซงความรทงสามประเภทนนไดมการจดเกบเปนระบบเอกสาร ทาใหงายแกการเขาถงความรนน อภปรายผลและสรป การวจยครงน ถงแมผวจยจะไดตงกรอบการศกษากระบวนการจดการความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกรออกเปน 4 กระบวนการดวยกนคอ การสรางและการจดหาความร การจดเกบความร การประยกตใชความรในการทางาน และการกระจายความรภายใตความรใหมความรเกาและผ รกตาม แตผลการศกษากระบวนการจดการความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกรบานหนองแอก พบวาสามารถแบงออกเปน 7 ขนตอน คอ การรบความรจากภายนอก การเปนบคคลเรยนร การเชอมความรภายนอกเขากบภมปญญาดงเดมของชมชน การทดลองปฏบตจรง การเลอกสรรความรทสามารถประยกตใชได การจดแหลงเรยนรสาหรบบคคลภายนอก และการจดเกบขอมล ซงการแลกเปลยนเรยนรรวมกนของเกษตรกรบานหนองแอก เปนการเรยนรจากการปฏบตจรง ประสบการณหรอแมแตการเรยนรในเวทสนทนา และกจกรรมตางๆทถกกาหนดขนจากฐานความสนใจใฝรในเรองนนๆ จงทาใหเกดเปนความรเพอการนาไปใชปฏบตทเขาถงไดงายซงเนนทกจกรรม กลมกจกรรมตางๆ ทถกกาหนดโดยการมสวนรวมของสมาชก ซงเปนกระบวนการทาความรฝงลกหรอความรแฝง(Tacit Knowledge) ใหเปนความรทเปดเผย (Explicit Knowledge) และเปนความรเพอใชปฏบตทเขาถงไดงาย สามารถนาไปถายทอดหรอแมกระทงการทาซาไดภายใตพนทสาธารณะ/เวทกลางของโรงเรยนชาวนารวมทงในพนทจรงในระดบปจเจก ซงเปนเวทในการ



เรยนร แลกเปลยน แบงปน สรางสรรคความรใหม ๆ กจกรรมใหม ๆ ของกลมภายใตบรรยากาศของความเปนเครอญาตสนทสนมคนเคย ดงนนความรทไดจากกระบวนการเรยนรของเกษตรกรบานหนองแอก จาเปนอยางยงทจะตองเขารวมทากจกรรมการเรยนรนนดวย ซงหากพจารณาแลวการสรางความรของเกษตรกรมลกษณะทคลายคลงกบวงจรการเปลยนแปลงสถานะความร SECI Framework2 (พรธดา วเชยรปญญา, 2547: 27) ซงความรนนเรมขนทระดบปจเจกบคคลทตระหนกถงปญหาดานการเปดเผยความรของตนเพอสอสารใหอกฝายรบทราบ (การแลกเปลยนระหวางผ สอสาร) นาไปสการแบงปนและสรางความรใหมทถกสรางขนสามารถนาไปสการแบงปนในระดบตอไปเปรยบไดกบการกระทาซา ๆ ของความร กอใหเกดการแลกเปลยนแบงปนและสรางความรใหมตลอดเวลา อยางไรกตาม ลกษณะเดนของการจดการความรของเกษตรกรบานหนองแอกคอ การประยกตใชความรเพอใหสอดคลองและเชอมโยงกบวถชวตตามสถานการณของชวงเวลาทเปลยนแปลง และมงทจะประยกตใชความรเพอความอยรอดของภาคครวเรอนเปนหลก ประกอบการผลตซาควบคกบการสรางความรทมความเฉพาะเหมาะสมกบทองถน ขอเสนอแนะ 1. เนองจากการถอดบทเรยนมความสาคญและจาเปนในกจกรรมการเรยนรแต ละครง ผลจากการวจยครงนพบวา ขาดการถอดบทเรยนและการบนทก เพราะความรดงกลาวเกดขนในทกๆ กระบวนการอาจทาใหผ ทพลาดโอกาสเขารวมไมไดรบความรจากกจกรรมนน จงควรมการถอดบทเรยนภายหลงดาเนนการแลวเสรจเพราะการถอดบทเรยนถอวาไดวาทาใหเกดการเรยนร

2. ควรมการบรหารจดการในการจดเกบความรในรปแบบของเอกสารทไดจากการถอดบทเรยนออกเปนหมวดหมทชดเจนเพอใหเกดความสะดวกในการเขาถงความรนนได งายขน

2 SECI Framework : S = Socialization, E = Externalization, C = Combination, I = Internalization



3. ในการดาเนนงานควรมการแสวงหาแนวรวมหรอเครอขายทงในพนทและภายนอก เพอสรางเครอขายในการแลกเปลยนเรยนรรวมกน เพราะในแตละกลม องคกรหรอหนวยงาน ตางลวนมศกยภาพในแตละมมทไมเทาเทยมกน ดงนน หากมการดาเนนการในรปของเครอขายจะชวยใหเกดการแลกเปลยนเรยนรทแตกตางหลากหลายไปพรอม ๆ กน กอใหเกดความเขมแขงสามารถทจะบรหารจดการตนเองและสมาชกไดดยงขน ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ควรมการวจยเพอขยายผลการเรยนรเรองการลดการใชสารเคมในการเพาะปลกตอคนในชมชนหนองแอก

2. ควรมการวจยกระบวนการจดการความรสงทเปนภมปญญาในชมชนอนเพอเปรยบเทยบและนาไปสการสงเคราะหหารปแบบการจดการความรทเหมาะสมสาหรบชมชน

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบทนสนบสนนจากมหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค ผ วจยขอขอบ พระคณเปนอยาง โดยเฉพาะอยางยงปราชญชาวบาน นกวชาการ ตลอดจนชาวบานในชมชนบานหนองแอก ตาบลหนองหมอ อาเภอตาคล จงหวดนครสวรรค ทใหความรวมมอในการใหสมภาษณเพอเปนขอมลในการวจยครงน ทาใหงานวจยนสาเรจลลวงไปไดอยางด



บรรณานกรม

กชกร ชณะวงศ. (2544). กระบวนการเชงสรางสรรค : คนพลงสชมชน. กรงเทพฯ:

สถาบนการเรยนรและพฒนาประชาสงคม.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2545). เรยนร : วถสความสาเรจ. กรงเทพฯ: ซคเซสมเดย. งามพศ สตยสงวน. (2545). วฒนธรรมขาวในสงคมไทย : การคงอยและการ

เปลยนแปลง. กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล. จตต มงคลชยอรญญา. (2545). ขาวโพดสองฝก : แนวทางปรบปรงการเกษตรโดยยด

คนเปนศนยกลาง. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ชลตา บณฑวงศ. (2547). สานสรรคความรสเกษตรยงยน : งานวจยทดาเนนการโดย

เกษตรกร องคกรชมชน และภาคเพอพฒนาเกษตรกรรมยงยน. กรงเทพฯ:

มลนธเกษตรกรรมยงยน (ประเทศไทย). ชาตร เจรญศร และคณะ. (2547). ประชาคมนานกบการจดการความร. กรงเทพฯ:

สถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคมเปนสข (สคส.). นาทพย ภาวน. (2547). การจดการความรกบคลงความร. กรงเทพฯ: เอส อาร พรนตง

แมสโปรดกส. นพจน เทยนวหาร. (2547). ความรทองถน การจดการความรสการจดการทางสงคม.

กรงเทพฯ: วทยาลยการจดการทางสงคม. ปารชาต วลยเสถยร และคณะ. (2546). กระบวนการและเทคนคการทางานของ

นกพฒนา. กรงเทพฯ: โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข (สรส.). ปยนาถ ประยร. (2548). วธคดกระบวนระบบ. กรงเทพฯ: โครงการเสรมสรางการเรยนร

เพอชมชนเปนสข (สรส.). พรธดา วเชยรปญญา. (2547). การจดการความร : พนฐานและการประยกตใช.

กรงเทพฯ: ธรรมกมลการพมพ. พกล สทธประเสรฐกล. (2547). แผนทผลลพธ : การสรางการเรยนรและการสะทอน

กลบในแผนงานพฒนา. กรงเทพฯ: โครงการสรางเสรมการเรยนรเพอชมชนเปนสข (สรส.).



ยศ สนตสมบต. (2546). พลวตรและความยดหยนสงคมชาวนา : เศรษฐกจชมชนภาคเหนอ การปรบกระบวนทศนวาดวยชมชนในประเทศโลกทสาม. เชยงใหม: วทอนไซด.

สชาดา รงสนนท. (2545). การพฒนาโดยการเรยนรจากการปฏบต. กรงเทพฯ: ฟสกสเซนเตอร.

สญญา สญญาววฒน. (2546). ทฤษฎและกลยทธการพฒนาสงคม. กรงเทพฯ:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สทตย อาภากฏร (อบอน), พระมหา. (2548). นวตกรรมการเรยนร : คน ชมชน และการ

พฒนา. กรงเทพฯ: โครงการสรางเสรมการเรยนรเพอชมชนเปนสข (สรส.).


การนาภมปญญาทองถนดานดนตรมาใชในการเรยนการสอน ในโรงเรยนมธยมศกษาของจงหวดนครสวรรค

Implementation of Local Wisdom in Music on Teaching and Learning in Secondary School of Nakhonsawan Province

ภญโญ ภเทศ1

Pinyo Phuthed

บทคดยอ

การวจยนมจดมงหมายเพอ 1) ศกษาการดาเนนงานนาภมปญญาทองถนดานดนตร

มาใชในการเรยนการสอนในโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค และ 2) นาเสนอรปแบบการจดการเรยนการสอนโดยใชภมปญญาทองถน การเกบรวบรวมขอมลใชแบบผสมผสานวธ กลมตวอยางในการวจยเปนบคลากรจานวน 31 คน และนกเรยน 49 คน ของโรงเรยนหนองบวมธยม อาเภอหนองบว จงหวดนครสวรรค การสรางรปแบบการจดการเรยนการสอนใชวธสมภาษณแบบเจาะลกและวธการสนทนากลม ผลการศกษามดงน

(1) การดาเนนงานใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม ในความคดเหนของผบรหารและครอยในเกณฑระดบปานกลาง และการดาเนนงานใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนในความคดเหนของนกเรยนอยในเกณฑระดบมาก

(2) รปแบบการนาภมปญญาทองถนดานดนตรมาใชในการเรยนการสอนในโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค ประกอบดวยกระบวนการ 5 ขนตอน คอ การวเคราะหชมชน การจดทาชดความร การสรางกจกรรม การขยายผลสชมชน และการประเมนผล

คาสาคญ : ภมปญญาทองถน, ดนตร, การเรยนการสอน

1 อาจารยประจาสาขาวชาดนตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฎนครสวรรค



Abstract

The purposes of this research were 1) to study operation performance of implementation of local wisdom in Music on teaching, and 2) to present the teaching and learning model by implementation of local wisdom on teaching and learning at Nongbua Secondary School in Nakhon Sawan Province. The sample were 31 personnel and 49 students of Nongbua School. The tool used to collect data was the questionnaire created by the author. The data were analyzed by the SPSS package program. To create a teaching and learning model, the In-depth Interview and Focus Group Discussion technique were applied. The results found that

(1) the performance of Implementation of Local Wisdom in Music on teaching and learning at Nongbua Secondary school in the view of the administrators and teachers was at moderate level while at high level in the view of students.

(2) Implementation of Local Wisdom in Music on teaching and learning model composed of 5 steps: analyzing the community, creating learning program, setting up school activities, expanding into the community, and evaluation.

Key words : Local wisdom, Music, Teaching and learning

บทนา

การพฒนาประเทศไทยในชวงเวลาทผานมา ไดใหความสาคญกบความรความสามารถของคนไทยทมอยเดมนอยกวาความรสากลจากผ เชยวชาญเฉพาะดานในกระแสความรสมยใหม ทาใหการพฒนาไมสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและสงคมของชมชน และกอใหเกดวกฤตในสงคมขนอยางตอเนอง ทงน พระราชบญญตการศกษาแหงชาต ไดกาหนดจดเนน 3 ประการ คอ ประการทหนง จดการเรยนการสอนท



เนนกระบวนการ ประการทสอง สงเสรมใหทองถนพฒนาหลกสตร และประการทสาม คอการเนนความรทมความหมายตอผ เรยน เปดโอกาสใหผ เรยนไดเลอกเรยนวชาตางๆอยางหลากหลาย (กรมวชาการ, 2536: 8) การใชภมปญญาทองถนในการเรยนการสอนเปนสงททกฝายใหความสาคญมาโดยตลอดทงในอดตและปจจบน แตการดาเนนการเพอนาภมปญญาทองถนมาใชในการเรยนการสอนของโรงเรยนยงไมแพรหลายนก และไมมรปแบบทมประสทธภาพเพยงพอ เมอรปแบบการจดการศกษาเปลยนแปลงไปและเนนความสาคญของความแตกตางแตละทองถนมากยงขน ผ วจยจงสนใจทจะศกษาการนาภมปญญาทองถนโดยเฉพาะดานดนตรมาใชในการเรยนการสอนในสถานศกษาระดบมธยมศกษา เพอนาขอมลมาวเคราะหและสงเคราะหรปแบบการใชภมปญญาทองถนดานดนตรใหโรงเรยนตางๆไดนาไปปรบใชพฒนาการจดการเรยนการสอนโดยใชภมปญญาทองถนดานดนตรใหมประสทธภาพยงขน วตถประสงคของการวจย 1. ศกษาสภาพการดาเนนงานการใชภมปญญาทองถนดานดนตรในโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค 2. นาเสนอรปแบบการใชภมปญญาทองถนดานดนตรมาใชในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค วธการวจย 1) การดาเนนการวจย ใชเทคนคการเกบรวบรวมขอมลแบบผสมผสานวธ (Mixed Methodology) ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ 2) ขอบเขตการวจย มรายละเอยดดงน

(1) ขอบเขตดานพนท ไดแก โรงเรยนหนองบวมธยม อาเภอหนองบว จงหวด นครสวรรค กลมตวอยางทใชในการวจยไดจากการสมแบบเจาะจง คอ กลมผบรหารและครผสอนในเรยนมธยมหนองบว จานวน 31 คน และนกเรยนโรงเรยนหนองบวมธยม จานวน 49 คน



(2) ขอบเขตดานเนอหา ไดแก (2.1) สภาพการดาเนนงานของภมปญญาทองถนในโรงเรยนมธยมหนองบว อาเภอหนองบว จงหวดนครสวรรค (2.2) รปแบบและวธการจดการเรยนร โดยใชภมปญญาทองถนดานดนตร (3) ขอบเขตดานเวลา การวจยเรมตงแตเดอนกรกฎาคม 2550 - กรกฎาคม 2551)

3) การเกบรวบรวมขอมล ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดงน (1) การเกบขอมลเอกสาร ไดรวบรวมขอมลจากเอกสาร งานวจยและหนงสอตาง ๆ ทเกยวของ

(2) การเกบขอมลภาคสนาม โดยการสารวจพนททจะศกษา และนดหมายผ เกยวของ ใชการสงเกตแบบมสวนรวม การสมภาษณแบบเจาะลกตามแนวคาถามท เตรยมไว และใชวธการสนทนากลม (Focus Group)

4) การวเคราะหขอมล ใชคาเฉลย คารอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน โดยใช โปรแกรมคอมพวเตอรในการประมวลผล เพอประมวลผลการศกษาสภาพการดาเนนงานของภมปญญาทองถนในโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค และทาการวเคราะหขอมลเชงคณภาพใชวธการวเคราะหขอมลเชงพรรณนา (Descriptive Analysis) เพอไดมาซงรปแบบการใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค ตามประเดนวตถประสงคทไดกาหนดไว ผลการวจย

1. สภาพการดาเนนงานการใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค

ในความคดเหนของผ บรหารและครของโรงเรยนหนองบวมธยมเกยวกบการดาเนนงานการใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม เหนวา การดาเนนงานใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค ภาพรวมอยในเกณฑระดบปานกลาง (คาเฉลย



เทากบ 2.79) โดยวทยากรภมปญญาทองถนมความกระตอรอรนและอตสาหะในการปฏบตงานมระดบคาเฉลยมากทสด (คาเฉลยเทากบ 2.90) รองลงมาคอวทยากรภมปญญาทองถนมความรบผดชอบในหนาทและตรงตอเวลา วทยากรภมปญญาทองถนเปนแบบอยางทดแกนกเรยน วทยากรภมปญญาทองถนมเอกสารประกอบการเรยนรทเหมาะสม และวทยากรภมปญญาทองถนจดกจกรรมการเรยนการสอนทเหมาะสมกบวยของผ เรยน (คาเฉลยเทากบ 2.87) สวนสภาพการดาเนนงานการใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค ในความคดเหนของนกเรยนของโรงเรยนหนองบวมธยม เหนวา การดาเนนงานใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค อยในเกณฑระดบมาก (คาเฉลยเทากบ 3.89) โดยวทยากรภมปญญาทองถนวางตวไดเหมาะสมและเปนตวอยางทด มระดบคาเฉลยมากทสด (คาเฉลยเทากบ 4.41) รองลงมาคอวทยากรภมปญญาทองถนมเทคนคการสอนใหเขาใจไดด (คาเฉลยเทากบ 4.39)

จากการสมภาษณวทยากรภมปญญาทองถน เกยวกบสภาพการเปนวทยากรภมปญญาทองถนดานดนตร พบวา

1) การเขามาเปนวทยากรภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม เนองจากวทยากรภมปญญาทองถนมอาชพหรอความชานาญเกยวกบเรองดนตร วฒนธรรมพนบานทมอยในชมชน นอกจากน ยงไดรบการตดตอจากผบรหารโรงเรยนหรอครผสอน

2) วธการสอนของวทยากรภมปญญาทองถน มลกษณะการเรยนการสอนทเนนการสาธตใหนกเรยนด แลวใหนกเรยนฝกปฏบต มทงใหปฏบตเปนกลมและเปนรายบคคล

3) เหตผลทสอนนกเรยน สวนใหญวทยากรภมปญญาทองถนตองการสบทอดความร ความสามารถของตนใหคนรนตอไป และตองการใหนกเรยนมอาชพเสรม มความ สามารถพเศษ และตองการทาประโยชนเพอสวนรวม

4) การตดตามผลงานของนกเรยน สวนใหญวทยากรภมปญญามการตดตามอยางไมเปนทางการ มกใชวธการสอบถามจากคร ผปกครอง หรอตดตามผลงานของนกเรยนจากการรวมกจกรรมในชมชน เชน การแสดงพนบานเนองในงานวนสงกรานต ฯลฯ



หลงจากทราบสภาพการดาเนนงานของภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม พบปญหาการดาเนนการใชภมปญญาทองถนทสาคญ ดงน 1) การจดการเรยนรยงไมเปนระบบ ไมมขนตอนทชดเจน ขาดความตอเนองเชอม โยงระหวางการเรยนการสอนตามปกตกบความรทใชวทยากรทองถน ซงปรากฏจากผลการเรยนรดานความรของผ เรยนยงอยในระดบตา 2) การใชภมปญญาทองถนในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม ยงไมสอดคลองกบสภาพของชมชนทองถน ดงจะเหนไดวาความสมพนธระหวางโรงเรยนและชมชนยงไมดขน

2. รปแบบการนาภมปญญาทองถนดานดนตรมาใชในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค

จากการสนทนากลมในขนตอนการประชมเชงปฏบตการ เพอนาเสนอผลการศกษาตอผ ใหขอมลหลกทใหขอมลดงกลาว และเปนการระดมความคดเหนเพอใหผ เขารวมสนทนากลมผ มสวนไดสวนเสย ไดรวมกนคด วพากษวจารณ และใหขอเสนอแนะเพมเตมจากผลการ วจย ในวนท 18 กมภาพนธ 2551 ณ หองประชมโรงเรยนหนองบวมธยม ผ เขารวมประชมเชงปฏบตการในครงนประกอบดวย คณะผบรหาร คร นกเรยน ประชาชน และนกวชาการ สรปไดวารปแบบการนาภมปญญาทองถนดานดนตรมาใชในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค ม 5 ขนตอนคอ การวเคราะหชมชน การจดทาชดความร การสรางกจกรรม การขยายผลสชมชน และการประเมนผล ซงมแบบจาลองและรายละเอยดในการดาเนนงานในแตละขนตอน ดงน

ชมชน

กระบวนการเรยนร

การวเคราะห

ชดความร

สรางกจกรรม

การประเมนผล

ขยายผลสชมชน วารสารพกล


1. ขนตอนการวเคราะหชมชน มการดาเนนการดงน 1.1 กาหนดจดมงหมายของการวเคราะหชมชน ดงน 1) เพอศกษาขอมลพนฐานเกยวกบสภาพชมชน 2) เพอศกษาขอมลเกยวกบประชาชนในชมชน 3) เพอวเคราะหศกยภาพและขอจากดดานการประกอบอาชพของประชาชนในชมชน 1.2 กาหนดขอบเขตของขอมลทตองการเพอใชในการศกษา ดงน 1) ขอมลพนฐานเกยวกบสภาพชมชน ไดแก ประวตชมชน ลกษณะภมประเทศ ทรพยากรในชมชน สาธารณปโภค การคมนาคม วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ ฯลฯ 2) ขอมลเกยวกบประชาชนในชมชน ไดแก จานวนและโครงสรางของประชากร เชน อาย อาชพ รายได ระดบการศกษา ความสามารถ ภมปญญาทองถน ปญหาและความตองการเกยวกบการประกอบอาชพของประชาชนในชมชน 1.3 กาหนดแหลงขอมล 1) ขอมลพนฐานเกยวกบชมชน ไดจากการสมภาษณประชาชนในหมบาน ไดแก ผ มความร ประสบการณในชมชน ผใหญบาน กานน ผสงอาย เปนตน 2) ขอมลเกยวกบประชาชนในชมชน ใชแบบสอบถามหรอแบบสมภาษณเกบขอมลกบหวหนาหรอตวแทนครวเรอนทกครวเรอนในชมชน 1.4 จดทาเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก 1) แบบสมภาษณ ใชเพอเกบขอมลเกยวกบสภาพชมชน 2) แบบสอบถาม ใชสอบถามขอมลเกยวกบประชากร อาจเปนแบบสอบถามปลายเปดกได 1.5 การดาเนนการเกบรวบรวมขอมล 1.6 การวเคราะหขอมล 2. ขนตอนการจดทาชดความร ผลจากการวเคราะหชมชนจะทาใหโรงเรยนคนพบภมปญญาทองถนทเหมาะสมในการนามาพฒนาการเรยนการสอนในโรงเรยน และชวยสงเสรมใหเปนอาชพ และวฒนธรรม ของประชาชนในชมชน แลวนามาจดทาหลกสตรทองถน ซงมขนตอนการจดทา ดงน



2.1 จดทาระบบขอมลพนฐาน โดย 1) ศกษาสภาพปจจบน เศรษฐกจและสงคมในทองถน สภาพของโรงเรยน นกเรยน ผปกครอง และชมชน 2) ศกษาหลกสตรแมบท คาอธบายของหลกสตร 2.2 กาหนดความตองการและความจาเปนของทองถน โดยจดอนดบความสาคญของสงทจะพฒนาหลกสตร 2.3 กาหนดเปาหมายหรอจดประสงคของการเรยนรโดยใหสอดคลองกบสงทจะเรยน 2.4 จดทาคาอธบายรายวชา เนอหา กจกรรมทกาหนดใหเรยน 2.5 จดทากาหนดการสอน แผนการสอน คมอคร และสอการสอน 2.6 ปรบปรงและพฒนา โดยการนาหลกสตรทไดรบการพฒนาแลวไปทดลองใช ประเมนผล และปรบปรงพฒนาใหเกดความสมบรณและเหมาะสมยงขน 3. ขนตอนการสรางกจกรรม 3.1 การจดการเรยนการสอน หลกสตรทองถนทไดจดทาขนนาสการเรยนการสอน ดงน 1) จดคร และวทยากร เปนผสอน 2) จดหาสอวสดอปกรณ 3) นเทศ ตดตาม 4) ประเมนผล 5) ประชาสมพนธหลกสตร 3.2 จดกจกรรมเสรม เพอใหการเรยนการสอนมความสมบรณมากยงขน ควรจดกจกรรมเสรมหลกสตรทเกยวของกบภมปญญาทองถน ดงน 1) สารวจความสนใจของนกเรยนทรวมกจกรรมเสรม 2) จดตงกลมกจกรรมขนในโรงเรยน โดยมกจกรรมของกลม ดงน 2.1) ศกษาและฝกทกษะเพมเตม โดยเชญวทยากรในทองถนมาใหความร 2.2) ศกษาและฝกอบรมเพมเตมเกยวกบระบบการจดการ 2.3) ใชเวลาวางทโรงเรยนและทบานฝกปฏบต 2.4) ประชาสมพนธและแลกเปลยนความรกบชมชน



4. การขยายผลสชมชน เนองจากชมชนมภมปญญาทองถนดานดนตรอยแลว เมอโรงเรยนนาภมปญญาทองถนมาจดการเรยนการสอน และกจกรรมเสรมในโรงเรยน รวมทงไดปรบปรงการดาเนนงานใหเหมาะสมกบสภาพปจจบนแลว จงควรเผยแพรสชมชนเพอพฒนารวมกน 4.1 นกเรยนเผยแพรสงทโรงเรยนนาภมปญญาทองถนมาปรบปรงใหผปกครองและชมชนไดทราบ 4.2 โรงเรยนทาเอกสารเผยแพรความรเพมเตมเสรมจากภมปญญาทองถนทกระทากนอย 4.3 โรงเรยนสงเสรมการดาเนนงานภมปญญาทองถนของประชาชนมารวมทากจกรรมในลกษณะของกลมหรอชมรม 4.4 ประสานงานกบผ นาชมชนเพอจดตงกลมภมปญญาทองถน ดงน 1) มคณะกรรมการบรหารกลม 2) ประชมสมาชกเพอแลกเปลยนความร ประสบการณ และปรกษาแนวทางการดาเนนงานของกลม 3) สงเสรมการดาเนนงานภมปญญาทองถนใหมคณภาพมาตรฐาน 4) ประชาสมพนธเผยแพรกจกรรมของกลม 4.5 โรงเรยนประสานงานกบหนวยงานอนเพอใหการสนบสนนดานความร และงบ ประมาณในการจดการ การระดมทน และการออมทรพย 5. ขนตอนการประเมนผล 5.1 ประเมนผลการเรยนการสอน 5.2 ประเมนผลการดาเนนโครงการ อภปรายผลและสรป

ผลการศกษาเกยวกบความคดเหนของผ บรหารและครในโรงเรยนถงการใชภมปญญาทองถนดานดนตรในการเรยนการสอนของโรงเรยนหนองบวมธยม จงหวดนครสวรรค สรปไดวา บคลากรในโรงเรยน ซงไดแก ผบรหาร และครผสอน มความเหนสอดคลองกนวา



ผลสมฤทธทางการเรยนภาคความรในวชาดนตรทใชวทยากรภมปญญาทองถนอยในระดบทยงไมนาพอใจ ผวจยเหนวาสาเหตมาจากวทยากรภมปญญาทองถนใชวธการจดการเรยนรภาคปฏบตเปนสวนใหญ เพราะมความสามารถในทางปฏบต และภมปญญาทองถนทนามาถายทอดไดรบมาจากการเรยนรนอกระบบ นอกจากนนยงแสดงใหเหนวา การจดการเรยนรของวทยากรภมปญญาทองถนของโรงเรยนยงไมเปนระบบทสอดคลองกบการเรยนการสอนในชนเรยน ซงสอดคลองกบรตนะ บวสนธ (2535) ไดวจยการพฒนาหลกสตรและการจดการเรยนการสอนเพอถายทอดภมปญญาทองถน : กรณศกษาชมชนแหงหนงในเขตภาคกลางตอนลางโดยการวจยครงนมวตถประสงคเพอถายทอดภมปญญาทองถนโดยการวจยเปนรายกรณศกษาชมชนแหงหนง ในเขตภาคกลางตอนลาง ผลการวจยพบวาภายในชมชนมสงทแสดงถงภมปญญาทองถนทแสดงออกเปนกระบวนการคดและกระทาโดยบคคลของชมชน แตความสมพนธระหวางชมชนกบโรงเรยนไมมการวางแผนรวมกนในการพฒนาการเรยนการสอน หลกการวางแผนการสอนโดยนโยบายควบคมทางวชาการจากหนวยงานบงคบบญชาสวนกลางเปนอปสรรคสาคญททาใหการใชหลกสตรตดขนพนฐานความใสใจในทางวชาการของครแตกตางกนกทาใหการนาหลกสตรไปใชประสบผลแตกตางกน นกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนเปนไปตามวตถประสงคเชงพฤตกรรมทกาหนดไวในหลกสตร นกเรยนมทศนะคตทดตอการเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน ตามทกาหนดไวในหลกสตรซงกเปนลกษณะเชนเดยวกนกบผ รในทองถนชมชนทใหความสนใจและสนบสนนการรวมกจกรรมการเรยนการสอนตามทกาหนดไวในหลกสตร อยางไรกตาม รปแบบการใชภมปญญาทองถนดานดนตรมาใชในการเรยนการสอนมผลกระทบทางบวกตอความเปนไปไดในการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรปกตและสอดคลองกบสภาพของชมชนทองถน มสวนชวยพฒนาภมปญญาทองถนใหคงอย พฒนา ดขน และแพรหลายเพอประโยชนของชมชน

ขอเสนอแนะ

1. สถานศกษาควรสงเสรม สนบสนนการใชภมปญญาทองถนอยางเปนรปธรรมยงขนเพอนาไปสการพฒนาหลกสตรสถานศกษาทสอดคลองกบสภาพทองถนตอไป เชน ม



การอบรมสมมนา มการตดตามกากบ ประเมนผลอยางจรงจง เปนตน 2. สถานศกษาควรใหความสาคญกบการนาภมปญญาทมอยในทองถน เพอเปน

แนวทางในการจดเรยนการสอนใหเกดประสทธภาพสงสด 3. สถานศกษาควรสงเสรมและใหความสาคญในดานนวตกรรม กระตนใหบคลากร

ในสถานศกษาเกดความคดรเรมสรางสรรคใหมๆเพอนามาเปนประโยชนตอการการเรยนการสอน

4. ควรมการศกษาถงผลกระทบและความสมพนธของโรงเรยนและชมชนทมตอการนาภมปญญาทองถนมาใชในการเรยนการสอน ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. ศกษาความตองการและสภาพปญหาการนาภมปญญาทองถนมาใชในโรงเรยนระดบประถมศกษา จงหวดนครสวรรค

2. ศกษาภมปญญาทองถนกบการจดการเรยนการสอนในระดบประถมศกษา จงหวดนครสวรรค

3. ศกษาภมปญญาทองถนกบการพฒนาหลกสตรและการจดการเรยนการสอนในระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา จงหวดนครสวรรค กตตกรรมประกาศ งานวจยน ไ ด รบทนสนบสนนจากมหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค ผ วจยขอขอบพระคณผ ทมสวนรวมในการดาเนนการวจยทงหมดเปนอยางสง ซงงานวจยฉบบน สาเรจเรยบรอยดวยด เนองจากไดรบความอนเคราะหจากผ บรหาร คร และนกเรยน โรงเรยนหนองบวมธยม นกวชาการ และปราชญชาวบานทกทาน ตลอดจนชาวบานในชมชนบานหนองบว อาเภอหนองบว จงหวดนครสวรรค ทใหความรวมมอในการใหสมภาษณเพอเปนขอมลในการวจยครงน ทาใหงานวจยนสาเรจลลวงไปไดอยางด



บรรณานกรม กรมวชาการ. (2536). คมอการพฒนาหลกสตรความตองการของทองถน.

กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. ธวช ปณโณทก. (2531). “ภมปญญาชาวบานอสานทศนะของอาจารยปรชา พนทอง”

ในเสร พงศพศ (บรรณาธการ). ทศทางหมบานไทย. กรงเทพฯ: หมบาน. ธารง บวศร. (2531). ทฤษฎหลกสตร : การออกแบบและพฒนา. กรงเทพฯ:

เอราวณการพมพ. พชรา อยตระกล. (2533). เอกสารประกอบการสอนชดวชาการพฒนาการและการ

พฒนาการใชแหลงวทยาการในชมชน หนวยท 1-8. ม.ป.ท.: โรงพมพมหาวทยาสโขทยธรรมาธราช. รตนะ บวสนธ. (2535). การพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนเพอถายทอดภม ปญญาทองถน : กรณศกษา ชมชนแหงหนงในเขตภาคกลางตอนลาง. ปรญญานพนธดษฎบณฑต. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สงด อทรานนทร. (2532). พนฐานและหลกการพฒนาหลกสตร. พมพครงท 3 กรงเทพฯ: โรงพมพมตรสยาม

สนทร พลเอยด. (2536). กระบวนการพฒนา. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. สรเชษฐ เวชชพทกษ. (2533). รากฐานแหงชวต : วฒนธรรมทางการพฒนา.

กรงเทพฯ: หมบาน. เสร พงศพศ. (2529). คนสรากเหงา : ทางเลอกและทศนวจารณวาดวยภมปญญา

ชาวบาน. กรงเทพฯ: สถาบนชมชนทองถนพฒนา. สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. (2534). แนวทางการพฒนา

หลกสตรทองถนโดยภมปญญาชาวบานในโรงเรยนสงกด สปช. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา.

เอกวทย ณ ถลาง และคณะ. (2539). ภมปญญาและกระบวนการเรยนรของชาวบาน

ไทย. นนทบร: โครงการกตตเมธ สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.


บทวจารณหนงสอ8 A Truly civil society

วทยา คามณ9

Witthaya Khamuny

ประชาสงคมทแทจรง (A Truly civil society) เปนผลงานของ Eva Cox 1995 ทวพากษวจารณวาทะของ Magaret Thatcher อดตนายกรฐมนตรของประเทศองกฤษทอางวา “ไมมสงทเปนสงคม (There’s no such thing as society)” ดงนนนโยบายสาธารณะขององกฤษในสมยนนจงถกขบเคลอนโดยตลาดของการแขงขนและการแปรรปรฐวสาหกจ รวมทงการโตแยงถกเถยงเกยวกบการขบเคลอนนโยบายดานสงคมและเศรษฐกจของประเทศออสเตรเลยเพอคนหาวา อะไรเปนสงทเปนแรงยดเหนยวทางสงคม และอะไรเปนสาเหตของการแบงสงคมเปนสวนๆ พรอมกบทาทายความเชอเกา ๆ ทกลายเปนภาพลวงตาทมผลทาใหตวชวดทางเศรษฐกจสาคญกวาตวชวดของความพงพอใจและคณภาพชวตในสงคม ซงนอกจากจะทาใหเราตกอยในสภาพทางปญหาทางเศรษฐกจทเกดจากความกาวหนาและความสาเรจของปจเจกบคคลแลวยงกอใหเกดความวตกกงวลถงเรองการสญเสยทนทางสงคมหรอแรงเกาะเกยวทางสงคม (social glue) อนเปนพนฐานสาคญตอการถกทอองคกรประชาสงคม นอกจากน Cox ยงมองวาสงททาใหเราเปนมนษยทสมบรณมองคประกอบ 3 สวน คอ ชวตครอบครว (family) หรออกนยหนงหมายถง ภาคเอกชน และการทางานหารายได (paid work) ซงเปนเพยงสองในสามสวนของเงอนไขความเปนมนษย และสวนทสามคอ ชวตสาธารณะ (public life) ซงเปนสวนทมนษยสามารถสรางสรรคพนทสาธารณะหรอสวนทมนษยมความรบผดชอบตอสงคม (civic virtues) และทาใหมนษยมศกยภาพในการคดรวมทงการถกเถยงหรอปฏบตการรวมกน การสญเสยหรอใหความสาคญกบสวนหนงสวนใดจะกอใหเกดปญหา

8 Eva Cox.(1995). A Truly civil society. Sydney: ABC Books

9 อาจารยประจาโปรแกรมการพฒนาชมชน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร


Cox ยกประเดนคาถามทนาสนใจวา “มนษยเราดารงอยเพองานหรอเราทางานเพอการดารงอย (Do we live to work, or work to live)” ไมวาคาตอบจะเปนอยางไรยอมสงผลตอการจดสรรของเรา เพราะทงครอบครวและการทางานตางมคณคาเชนเดยวกบการใหเวลากบกจกรรมเพอสาธารณะซงมความจาเปนตอการสรางประชาสงคมใหเขมแขง อยางไรกตามการสญเสยหรอการใหความสาคญกบสวนหนงสวนใดยอมมผลตอสวนอน ๆ โดยนกเศรษฐศาสตรสงคม ดเรก ปทมสรวฒน (2553) และ Cox (1995) ไดวเคราะหตวแปรทมผลตอความยากจนและความสมพนธตอการทางานกบภาระหนสน รวมทงผลกระทบตอครวเรอนในการจดสรรเวลาในการทางานเพมขน จนมผลตอการเขารวมทากจกรรมสาธารณะในองคกรประชาสงคมซงมความสาคญตอการขบเคลอนนโยบายสาธารณะ (ดภาพท 1)

ภาพท 1 ความสมพนธของการทางาน หนสน ความยากจนของครวเรอน กจกรรมและการขบเคลอน นโยบายสาธารณะ ทมา : ปรบปรงจาก ดเรก ปทมสรวฒน (2553); Cox, (1995)


นอกเหนอจากน องคกรประชาสงคมยงไดรบความสนใจจากผ นาทวโลก ภายหลงจากทไดทบทวนความกาวหนาเพอใหบรรล เปาประสงคขององคการสหประชาชาต และ ตวชวด หรอ Technical indicators อนเปนขอตกลงรวมกนของประเทศตางๆ (ดเอกสาร The Millennium Development Goals Report 2009 : MDGs ของธนาคารโลก) พบวายงมประเดนทสรางความวตกกงวลตอการบรรลเปาหมายภายใน 5 ป ขางหนา ซง Ban Ki-moon เลขาธการองคการสหประชาชาตมองวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและวกฤตเศรษฐกจโลกเปนอปสรรคตอการบรรลเปาประสงค เพราะวาภาครฐเองไมยอมรบบทบาทผ มสวนไดสวนเสยในฐานะหนสวนในการแสดงบทบาทเสรมภาครฐและภาคเอกชน อาท องคกรประชาสงคม องคกรชมชน ขบวนการทางสงคม NGOs องคกรอาสาสมคร ฯลฯ องคกรเหลานมสวนรวมในการเรยกรองใหภาครฐดาเนนการตามยทธศาสตรใหเกดความโปรงใสและความรบผดชอบ เชนเดยวกบประเทศไทยเมอมองยอนหลงเราพอจะสงเกตเหน “จดเปลยนแปลงเชงนโยบาย” รวมทงรฐบาลในปจจบนทมนโยบายเรงรดการพฒนาเศรษฐกจและพฒนาอตสาหกรรมโดยภาคประชาสงคมไมมสวนรวม ซงนาจะไมสามารถบรรลเปาหมายในการยกระดบรายไดของประชาชนทกอาชพทกกลม ทงอาจจะกอปญหาสงคม เนองจากความเจรญเตบโตทกระจกตวและขาดความสมดลของสาขาเศรษฐกจ

บทบาทของ Cox (1950) ในฐานะนกวพากษทางสงคมในหนงสอเลมน ไดชประเดนทควรคานงถงคอการดารงอยของมนษยทามกลางครอบครว ชมชน รฐบาลทงดและเลว ดงนนประชาชนควรมความรบผดชอบในการสรางและรกษาองคกรประชาสงคม (civil society organizations) เพอเปลยนแปลงในสงทเราไมตองการ โดยใหเวลาในการทากจกรรมสาธารณะบนพนฐานของความไววางใจซงกนและกนเพอรวมมอกนเผชญหนากบสถานการณในอนาคตดวยมมมองทดและคนหาสงทเชอมโยงภาคสวนตางๆของสงคมทหายไป (missing links) เนองจากการมงเนนการพฒนาเศรษฐกจ จนเกดภาพลวงตาวาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) สามารถสรางความมงคงของประเทศโดยไมคานงถงตนทนทางกายภาพ เชน อากาศบรสทธ นาสะอาด ตนไม อบตเหตบนทองถนน ไฟปา การทาลายสตวปา อาชญากรรม โรคตดตอ การบรการทางเพศ รวมทงงานบานและผลผลตทไมมคาจาง นอกเหนอจากนการทางานบานและการทางานสวนกไมถกนบรวมในการสรางความมงคงของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศซงสวนใหญขบเคลอน


ผลประโยชนสงสดระยะสนของปจเจกบคคลอนเกดจากความกาวหนาและมงการแขงขน (competition-driven progress) ซงมผลในการครอบงานโยบายของภาครฐจนถกจากดบทบาทสาคญในการแทรกแซงเพอใหเกดการกระจายรายได แมจะมการถกเถยงเกยวกบความยากจนกตาม แตเรามกจะไมไดฟงการถกเถยงเรองความเหลอมลาในการกระจายรายได ในเวททางการเมอง เนองจากไมมพนทเพอเชอมโยงกลมและองคกรประชาสงคมซงมผลตอการขบเคลอนนโยบายสาธารณะ แมวาประชาสงคมจะอยนอกชวตครอบครว รฐ และระบบตลาดกตาม แตประชาสงคมสามารถชวยใหครอบครว รฐ และตลาดอยรวมกนอยางกลมกลน

แมวาความหมายของประชาสงคมจะมหลากหลายความหมายกตาม แต Cox (1995) มองวา ประชาสงคมถกนยามความหมายแบบเกา ซงหมายถง ความสภาพ และองหลกเกณฑทางกฎหมาย ตลอดจนการไมเกยวของกบการทหาร นอกเหนอจากนการนยามความหมายแบบเกายงมบางอยางทขาดหายไป ทาใหประชาสงคมถกตความอยางแคบๆ วาเปนระบบสงคมทมการปกครองทด (well-governed social system) เทานน ซงแททจรงแลวประชาสงคมหรอสงคมของพลเมอง (a society of citizen) หมายถงพลเมองทมสทธและรบผดชอบตอการเปลยนแปลงในสงทเราไมตองการโดยเชอมโยงสงคมกบวถทางการเมองซงเ หนคณคาของความแตกตางโดยสงเสรมใหพลเมองมสวนรวมทางการเมองแบบประชาธปไตยเพอตดสนใจและปฏบตการรวมกนในสงทมผลกระทบตอประชาชน ประชาชนในทนจงมลกษณะของพฤตกรรมทมอารยะ (civic behavior) กลาวคอ การยอมรบความแตกตางและการสรางปฏสมพนธ ท เ อ อประโยชนกบพลเมองอนๆ ดวยความยนด นอกเหนอจากนประชาสงคมตองยอมรบการโตแยงถกเถยงเกยวกบสมมตฐานเชงนโยบายและนโยบายสาธารณะทสรางปญหาทางสงคม ดวยเหตผลทวาในสงคมของพลเมองเราจะเปนมนษยทสมบรณไดกตอเมอเรามลกษณะของความเปนมนษย 3 ประการ คอ ประการแรก การดารงอยของสงคม (social beings) ทมความสมพนธทเชอมโยงตวเรากบคนอนเนองจากเราเกดมาพรอมกบความสามารถในการทาความดและความเลว (good and evil) รวมทงตองเรยนรทจะไววางใจ ปะทะสงสรรค และเรยนรทจะไมมความไววางใจและแสดงความกาวราว ประการทสอง เราสามารถเรยนรและไมสามารถรวธการใหมๆ เนองจากเราเปนผลผลตของสภาพแวดลอมทแตกตางกน ประการทสาม เราสามารถระบไดวาคนอนมมมมอง


ตอเราอยางไร ทาใหเรากลายเปนสวนหนงทไดรบการยอมรบจากกลม และพอใจกบสถานภาพทไดรบและใหตอสงคมซงขนอยกบวาอะไรมคณคามากกวากน โดยภาพรวมแมวามนษยเราจะมความเปนปจเจกบคคลกตามแตสงคมถกสรางขนมาจากความสมพนธทางสงคม (social relationships) ทนาพาเราไปสการทบทวน ถกเถยง และโตแยงนโยบายและแผนงานทสรางความรสกของการกดกนและทาลายความเปนธรรม ความมงคง ความดของสงคม ตลอดจนทนทางสงคมทเปนรปแบบของทนทมคณคาทจาเปนในการสรางประชาสงคมใหเขมแขง ทนทางสงคมเปนกระบวนการระหวางประชาชนในการสรางเครอขาย บรรทดฐาน ความไววางใจและสนบสนนความรวมมอรวมทงการประสานงานเพอผลประโยชนรวมกน (mutual benefit) กระบวนนเปนทยอมรบวาเปนโครงสรางหรอแรงเกาะเกยวทางสงคม (social fabric or glue) ทเกดขนจากการทากจกรรมรวมกนโดยสมครใจในองคกรประชาสงคมทสมาชกมความเสมอภาคกนในการเรยนรกระบวนการกลมซงเกดจากการสะสมความสมพนธแบบไววางใจกน (trust relationship) ซงเปนการเปดโอกาสใหกลมและองคกรหรอแมแตประเทศชาตแกไขปญหาบนพนฐานของความอดทนตอความขดแยงและผลประโยชนทแตกตางกน เพราะความไววางใจกนจะนาไปสความรวมมอในการบรรลความสาเรจของมนษย ทในบทความเรอง Bowling alone: America’s declining social capital, โดย Robert Putnam (1995) นกรฐศาสตรพบวา ในการทาใหประชาธปไตยประสบความสาเรจ จาเปนตองมประชาสงคมทจรงจงและเขมแขง นอกจากนการวจยในภมภาคตอนเหนอของประเทศอตาลพบหลกฐานทางสถตรวมทงอางผลการศกษาทแสดงสหสมพนธระหวางระดบของประชาคมพลเมอง แบบฉบบของวถชวต รวมทงผลลพธของความกาวหนาทางเศรษฐกจ เนองจากมพนฐานมาจากความไววางใจและความรวมมอของประชาชนหรอ “ความรบผดชอบของพลเมอง”

การเพมและสะสมทนทางสงคมขนอยกบโครงสรางทเปนทางการและไมเปนทางการ

โดยโครงสรางทงสองตางมความสาคญและเปนพลงในการเพมบรรยากาศของความไววางใจ

และบรรทดฐานของการตอบแทนผลประโยชนอนเปนพาหนะของการประสานความรวมมอ

กนในกลมหรอองคกรทางสงคมททากจกรรมรวมกนอยางเอาการเอางานในองคกรทไมหวง

ผลประโยชน เชน กลมสงแวดลอม โรตาร กลมหตถกรรม เพอนบาน ละคร กลมกฬา ศาสนา


ชนกลมนอย กลมนกอาน องคกรระดมทน กลมออมทรพยทหมนเวยนเงนทน แรงงาน และ

การผลต นอกจากนทนทางสงคมยงมสวนสาคญในการสรางประชาสงคมทเอาการเอางาน

อยางเขมแขงในการพฒนาประชาธปไตย จากการศกษาเปรยบเทยบภมภาคตางๆในประเทศ

อตาล พบวาความรบผดชอบตอสงคม หรอในปจจบนมกใชคาวา ทนทางสงคม (social

capital) ของพลเมองตอการทากจกรรมสาธารณะในองคกรอาสาสมครบนพนฐานของความ

ไววางใจซงกนและกน บรรทดฐาน และเครอขายหรอเรยกอกอยางหนงวาความสมพนธ

แนวราบในภมภาคตอนเหนอของประเทศอตาลนนทาใหสงคมเขมแขงซงมผลตอการพฒนา

เศรษฐกจและประชาธปไตยใหประสบความสาเรจหรออาจกลาวไดวาสงคมใดมระดบของทน

ทางสงคมสงจะสงผลใหเกดประชาสงคมทเขมแขง เอาการเอางานรกษาประโยชนสวนรวม

และถวงดลรฐหรออทธพลของตลาดไมใหมอานาจมากเกนไป ในขณะเดยวกน การทาลาย

ความสมพนธแนวราบ (bonding relationship) เพอรกษาความสมพนธแนวดงเหมอนทเกด

ขนกบรฐบาลทองถนในภมภาคตอนใตของอตาล จะนาไปสวฒนธรรมการพงพา การเอารด

เอาเปรยบ การวงเตนเลนพวก และการคอรรปชน

อยางไรกตามแนวคดประชาสงคมถกวจารณจากสานกความคดมารกซสต ทเปน

ปญญาชนของชาวนาคนยากจนและนกวชาการแนวอนรกษนยมอยาง Hobe วาไมสามารถ

เปนตวแทนประโยชนของคนจนไดดพอเพราะเปนขอเสนอของนกคดทเปนตวแทนของคนชน

กลางเพอการปฏบตกรรมทางสงคมและแมวาสมาชกจะกระตอรอรนเอาการเอางานถกเถยง

รวมกนในประเดนรวมกนของสงคมในสงทเปนผลประโยชนรวมของภาคสาธารณะหรอของ

สวนรวมซงอยเหนอความเปนกลมผลประโยชน องคกร สถาบนกตาม อยางไรกตามปญญา

สาธารณะอยางธรยทธ บญม (2547) ซงวเคราะหผลงานของ Tocqueville มองวา รฐหนง ๆ

มองคประกอบ 3 สวน คอ รฐ เอกชน (private sphere) และภาคประชาสงคมหรอภายหลง

เรยกวา ภาคสาธารณะ (public sphere) ตางมความเปนอสระและเขมแขงตอการสรางเวท

ของการมสวนรวมในประเดนสงคมหรอกจกรรมสาธารณะบนความสมครใจและมความอด

กลนตอความตางในความหลากหลายของกลมองคกร สมาคมทางสงคม วฒนธรรม ศาสนา


อาชพเพอนาไปสชวตและจตวญญาณสาธารณะซงมความสาคญมากทสดในการถวงดล

อานาจรฐ และสาหรบทซงจตวญญาณสาธารณะไมสามารถดารงอยไดรวมทงความรสกทวา

ประชาชนจะตระหนกในหนาทตอสงคมกจะหาไดยาก ยกเวนการเชอฟงกฎหมายและยอม

จานนตอรฐตลอดจนเปนปจเจกบคคลและครอบครวทมแตความเหนแกตว ในขณะทมมมอง

ของนกเศรษฐศาสตรสานกคลาสสคอยาง Adam Smith มองวามตดานเศรษฐกจม

ความสาคญกวาการเมอง โดยเสนอแนวคดเรองการแบงงานกนทา (division of labor)

เพอใหเกดความชานาญและการพงพาซงกนและรวมทงการเหนอกเหนใจกนจะมผลทาให

กลไกตลาดมประสทธภาพกวารฐเพราะตลาดชวยปลดปลอยปจเจกชนใหมอสระและมความ

สรางสรรค ซง Hegel เองกมองวาสงคมของมนษยมองคประกอบ 3 สวน คอ ครอบครว

ประชาสงคม และรฐ ทอาศยความสมพนธแบบพงพาอาศยซงกนและกน ในขณะ Rawls ผซง

ทาใหประชาสงคมมความนาสนใจเปนพเศษ โดยมองวาประชาสงคมเปนการอยรวมกนใน

สงคมทองหลกความเปนธรรมไมใชหลกแหงความเทาเทยมกน โดยคนมนอยสงคมควรให

โอกาสมากเราจะยอมใหความไมเทาเทยมกนเกดไดกตอเมอมนดารงอยเพอประโยชนของคน

โดยรวมเทานน (ดเรก ปทมสระวฒน, 2550; ธรยทธ บญม, 2547) พรอมทงการวเคราะหท

นาสนใจเปนอยางยงคอการวพากษของ Harbermas ซงมองวา การแทรกเขามาในปรมณฑล

ชวตสวนรวมโดยเงนและอานาจเปนเครองมอในการสอสารและกาหนดทศทางผานวฒนธรรม

ประชาธปไตย และในขณะเดยวกนภาคประชาสงคมทผานการปฏบตกจกรรมทางสงคมกใช

ความพยายามแทรกเขาไปสกระบวนการกลไกของรฐและเศรษฐกจเชนเดยวกน

องคกรประชาสงคมสามารถแทรกเขาไปสกลไกของเศรษฐกจและรฐไดทงๆ ทนกเศรษฐศาสตร มขอสนนษฐานวา ระบบตลาดมกลไกในการสนบสนนใหมการจดสรรทรพยากรอยางมประสทธภาพ ทงดานการผลตและการกระจายผลผลต อยางไรกตาม ระบบตลาดจะทางานไดไมดนกภายใตเงอนไขการกระจายรายไดทมความเหลอมลาและมปญหาความยากจนกอนหนา เปนขอบกพรองทนกเศรษฐศาสตรเรยกวาความลมเหลวของระบบตลาด (market failure) และเปนเหตผลวา ภาครฐตองเขาไปแทรกแซง อยางไรกตาม การ


ทางานของภาครฐและระบบราชการเองกมปญหาไมนอยกวากนทเรยกกนวา Government failure เนองจากกลไกของภาครฐนนมความลาชา ขาดความกระตอรอรน บคคลากรภาครฐมความรจากด วธการทางานของราชการทเนนความงายและสะดวกของผปฏบต (ดานอปทาน) มากกวาเนนสมฤทธผล (มมมองทางดานอปสงค) หรอแมกระทงมอคตชวยเหลอคนเฉพาะกลม (ดเรก ปทมสรวฒน, 2550) นอกเหนอจากนวาระทางการเมองมกจะใหความสาคญกบระบบตลาดของการแขงขนทาใหตลาดเงน ซงนอกจากเขามาทาหนาทแทนบทบาทภาครฐจนกระทงภาคประชาชนไมไววางใจภาครฐมากขนแลวยงกดกนองคกรทางสงคมหรอองคกรประชาสงคมไมใหเขามามบทบาทในการแกไขปญหาสงคมอกดวย หากการทากจกรรมตาง ๆโดยปราศจากรปแบบการทากจกรรมรวมกนจะทาใหศกยภาพขององคกรประชาสงคมออนแอ ดงนน การสงเสรมภาคประชาสงคมใหเขมแขงนาจะองหลกการสาคญวาในการสงเสรมใหปจเจกบคคลไดมโอกาสเขารวมกจกรรมกบคนอนในลกษณะกลมหรอองคกรเพอสรางสรรคพนทรวมกนในการรบผดชอบตอสงคม แมแตนกวพากษอยาง Gramsci กเชอวา การเปลยน แปลงแบบถอนรากถอนโคน (radical change) นนมไดเกดขนมาจากเงอนไขทางเศรษฐกจเทานน แตเปนผลมาจากการตอสของกลมประชาสงคมดวย มนษยเราดารงอยในหวงเวลาของการเปลยนแปลงเราจงไมสามารถมจดยนแบบเดมรวมทงตองใหเวลาในการเปนสวนหนงของกจกรรมทางสงคมและเพอความเปนมนษยทสมบรณเราตองการมเวลาสาหรบพนทสาธารณะ เชนเดยวกบครอบครวและการงาน เพอรบ ประกนวาพนทสาธารณะจะปลอดภย และเรารสกเหมอนอยบานเมอออกจากบาน หรอแมแตบนถนน ภาครฐตองรบประกนและปกปองพลเมองทไรอานาจและการกระจายทรพยากรทมจากดใหกบคนจนไมใชคนรวย หรอพวกพองตลอดจนควบคมกลไกตลาด นอกจากน ปญหาเรอรงของความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยซงมความหลาก ซบซอน และมพลวตไมสามารถแกไขโดยวธการปฏรปทางการเมองแตมนควรจะเรมตนจากความรบผดชอบของพลเมองในการตดสนใจรวมกน (collective decision) และตามดวยการปฏบตการรวมกน (collective action) เพราะความสมพนธถกสรางขนในกระบวนการของการตดสนและการปฏบตการรวมกนมมากกวาความสมพนธของครอบครวเนองจากการเขารวมของกลมครอบครวตางๆ ใน กจกรรมสาธารณะจะสรางความสมพน ธสาธารณะ (public relationships) ซงแตกตางจากความสมพนธทางสงคมอนๆ ซงเปนพนททพลเมองลงมอ


ปฏบตการดวยกนอยางเปนกจวต เพอแกไขปญหาของสงคมมากกวารวมกนเปนกลมหรอองคกรทางการเมองเพอแกไขปญหาการเมองเทานน เนองจากปญหาทางการเมองไมสามารถแกไขดวยภาครฐเพยงฝายเดยว แตมนเปนประเดนสาธารณะทเกยวของกบปฏสมพนธของพลเมอง (public citizen) ในการเพมทนทางสงคมจากทากจกรรมรวมกน โดยสมครใจเพอพฒนาความไววางใจทางสงคม (social trust) การชวยเหลอเกอกล (mutuality) การตอบแทนผลประโยชนซงกนและกน (reciprocity) และการยอมรบนบถอกน (recognition) กบคนทเรารจกและคนแปลกหนาใหดทสดเพอเปนแรงเกาะเกยวและการถกทอกลมและองคกรประชาสงคมใหเขมแขง Cox สรปเปนคาถามเชงวพากษวา ทนทางสงคมสาคญกวาทนทางการเงนหรอไม ความไววางใจและความรวมมอมพลงมากกวาการแขงขนไมใชเฉพาะในชวตประจาวน แตหมายถงการขยายตวทางเศรษฐกจหรอไม รวมทงไดกลาววาทะในทายบทไวอยางนาประทบใจวา ในฐานะทเราเปนพลเมอง เราถกเถยงประเดนตางๆ รวมกนเพอตดสนใจและรบผดชอบสาหรบสงคมทเราตองการโดยการสรางสรรควถของการปฏบตใหกลายเปนวฒนธรรมของพลเมองในการสรางสรรคประชาสงคมทแทจรงในการขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอรกษาสมบตของสาธารณะ (public assets) หรอกอนทจะขายหรอแปรรปใหผประกอบการธรกจโดยคานวณทงผลดทางเศรษฐกจและการสญเสยทนทางสงคม เชนหอสมด มหาวทยาลย พพธภณฑ หอแสดงศลปะ ระบบสอสาร ขนสงมวลชน สาธารณปโภค อาชพสาคญ พนทสาธารณะไวใหคนรนตอไปซงเปนอนาคตของเรา ถงแมวามนษยจะประสบกบภยธรรมชาตอนเกดจากนาซงเปนแหลงนา อาหาร และการขนสงทเคยเปนมตรกบมนษย แตกลบทาลายลางมนษย กลมของครอบครวในฐานะของพลเมองสาธารณะตองตดสนใจและลงมอปฏบตการอยางเอาการเอางานรวมกนกบภาครฐและภาคเอกชน จะทาใหเราสามารถรบมอกบภยธรรมชาตและสามารถสรางประชาสงคมใหเขมแขงไดอยางแทจรง


บรรณานกรม ดเรก ปทมสรวฒน. (2553). การคลงทองถน: รวมบทความวจยเพอเพมพลงใน

ทองถน. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: พ.อ. ลฟวง. . (2550). การคลงทองถน: รวมบทความวจยเพอเพมพลงใหทองถน. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: พ.อ. ลฟวง. ธรยทธ บญม. (2547). ประชาสงคม. กรงเทพฯ: สายธาร. Cox, Eva. (1995). A Truly civil society. Sydney: ABC Books. Bourdieu, P. (1986). Social and cultural capital in an urban latino school

community: forms of capital in J. G. Richardson (Ed.), Handbook of theory and research for sociology of education. New York: Greenwood.

CIVICUS. (2010). Civil society: only the clampdown is transparent. [Online]. Available: www.civicus.org. (2010, September 8). Coleman, James. (1988). "Social Capital in the Creation of Human Capital”.

American journal of sociology, 2(2): 94. Halpern, David. (2005). Social capital. Cambridge: Polity Press. Jacobs, Jane. (1961). The death and life of great American cities. New York:

Random House. Putnam, Robert. (1993). Making democracy work: civic traditions in modern Italy. Princeton: Princeton University Press. Putnam, Robert. (2000). Bowling alone: the collapse and revival of American

community. New York: Simon and Shuster. Warren, Roland. (1971). The community in America (2nd ed.). Chicago: Rand Mc

Nally. Water, Malcolm. (1995). Globalization. New York: Routledge.


ประวตผแตง อาจารยวจตร ศรรตน

อาจารยวจตร ศรรตน สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท สาขาพระพทธศาสนาและปรชญา จากมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย ประเทศไทย ปจจบนดารงตาแหนงอาจารยประจาตามสญญาจาง ประจาโปรแกรมวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

Vicit Sirirat obtained his M.A. in Buddhism and Philosophy from the Mahamakut Buddhist University Thailand. He is currently an contract teacher in the program of Philosophy and Religion, Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University. อาจารยจาเนยนนอย สงหะรกษ

อาจารยจาเนยนนอย สงหะรกษ สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท สาขาพทธศาสนศกษา,สาขารฐศาสตรการปกครอง จากมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย ประเทศไทย ปจจบนดารงตาแหนงอาจารยประจาตามสญญาจาง ประจาโปรแกรมวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

Jamniennoi Singharak obtained his M.A. in Buddhist Studies, Department of Government from the Mahamakut Buddhist University Thailand. He is currently an contract teacher in the program of Philosophy and Religion, Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University.


อาจารยวชรศน ศรวรยะกจ อาจารยวชรศน ศรวรยะกจ สาเรจการศกษาระดบปรญญาตร สาขาศลปศาสตร

บณฑต จากมหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ปจจบนดารงตาแหนงอาจารยประจาตามสญญาจาง ประจาโปรแกรมวชาวจตรศลปและประยกตศลป คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

Watcharat Sriwiriyhakit lessons persistence Works holds a bachelor's degree. Liberal Arts graduates. Kamphaeng Phet Rajabhat University. Currently serves as Lecturer of the contract. Annual Program of Fine Art and Applied Art. Faculty of Humanities and Social Sciences. Kamphaeng Phet Rajabhat University.

อาจารยสภาสพงษ รทานอง

อาจารยสภาสพงษ รทานอง สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท สาขาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ จากมหาวทยาลยนเรศวร ปจจบนดารงตาแหนงอาจารยประจาโปรแกรมวชาภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร Suphatphong Ruthamnong obtained his Master Degree in Geo-informatics and Space Technology from Naresuan University. He is currently a lecturer in Geography Program, Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University.


อาจารยอทยวรรณ ภเทศ อาจารยอทยวรรณ ภเทศ สาเรจการศกษาระดบปรญญาเอก ศลปศาสตรดษฎ

บณฑต (ศศ.ด.) สาขาพฒนาสงคม มหาวทยาลยนเรศวร ปจจบนดารงตาแหนงอาจารยประจาตามสญญาจาง ประจาสาขาวชาสงคมวทยา คณะมนษยศาตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค

Utaiwan Phuthed obtained his Ph.D Major in social development from Naresuan University. Currently, he is a lecturer in the program of Sociology. Faculty of Humanities and Social Sciences, Nakhon Sawan Rajabhat University.

อาจารยภญโญ ภเทศ

อาจารยภญโญ ภเทศ สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท ศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต (ศป.ม.) สาขามานษยดรยางควทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (ประสานมตร) กรงเทพมหานคร ปจจบนดารงตาแหนงอาจารยประจาตามสญญาจาง ประจาสาขาวชาดนตร คณะมนษยศาตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค

Pinyo Phuthed obtained his Master of Fine Arts Program Major in Music from Srinakharinwirot University. Currently, he is a lecturer in the program of Music. Faculty of Humanities and Social Sciences, Nakhon Sawan Rajabhat University. ดร.วทยา คามณ ดร .วทยา คามณ สาเ รจการศกษาระดบปรญญาเอกสาขาพฒนาสงคม จากมหาวทยาลยนเรศวร ปจจบนดารงตาแหนงประธานโปรแกรมการพฒนาชมชน และเปนผบรรยายในคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร Wittaya Kamuny studied social development from Naresuan University where he received his Ph.D. degree. He is now the head of Community Development Program and lectures at the Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University.


หลกเกณฑและขอแนะนาสาหรบการเขยนบทความและการสงตนฉบบ

วารสารพกล เปนวารสารทตพมพเผยแพรเปนราย 6 เดอน (ปละ 2 ฉบบ : ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน และฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม) โดยมขอกาหนด ดงน

1. ประเภทของบทความ 1.1 บทความวจย เปนบทความทมรปแบบของการวจยตามหลกวชาการ กลาวคอ มการตงสมมตฐานหรอมการกาหนดปญหาทชดเจน ระบวตถประสงคทแนนอน มการคนควาอยางมระบบ รวบรวมวเคราะหขอมล ตความและสรปผลตรงตามวตถประสงค

1.2 บทความทางวชาการ เปนบทความทเขยนขนในลกษณะวเคราะหวจารณ หรอเสนอแนวคดใหม ๆ จากพนฐานทางวชาการ หรอเปนบทความทางวชาการทเขยนขนเพอเปนความรแกคนทวไป

2. รปแบบของบทความ 2.1 ลกษณะโดยทวไป ตนฉบบของบทความควรมความยาว 10-20 หนา

กระดาษ B5 (รวมภาพ ประกอบ) แบบอกษร Cordia New ขนาด 16 ระยะขอบดานบน 2.54 ซม. ดานลาง 2.54 ซม. ดานซาย 3.17 ซม. ดานขวา 2.54 ซม.

2.2 ภาษา เปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ ในกรณทเปนภาษาองกฤษ ตองผานการตรวจสอบความถกตองจากผ เชยวชาญดานภาษากอนสงบทความมายงกองบรรณาธการ

2.3 ชอเรอง ควรกะทดรด ไมยาวเกนไป ชอเรองใหมทงภาษาไทยและภาษา องกฤษ ตนฉบบภาษาไทยใหพมพชอเรองภาษาไทยกอนแลวตามดวยภาษาองกฤษ 2.4 ชอผเขยนและหนวยงานสงกด ใหระบชอเตม-นามสกลเตมของผ เขยน ทงภาษาไทยภาษาองกฤษ และระบตาแหนงทางวชาการ รวมทงหนวยงานทสงกด 2.5 บทคดยอ ใหมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ มความยาวรวมกนไมเกน 1 หนากระดาษ B5 (บทคด- ยอควรสนและและใหสาระสาคญตรงประเดน ไมควรเขยนตามแบบทเขยนวทยานพนธหรอรายงานการวจยฉบบสมบรณ)

2.6 คาสาคญ กาหนดคาสาคญทเหมาะสมสาหรบการนาไปใชทาคาคนในระบบฐานขอมล ทคดวาผ ทจะคนหาบทความควรใช ใหระบทงคาในภาษาไทยและภาษาองกฤษใสไวทายบทคดยอของแตละภาษาอยางละไมเกน 5 คา


2.7 บทนา อธบายถงทมาและความสาคญของปญหา (กรณเปนบทความวจย ใหแสดงเหตผลทนาไปสการศกษาวจย พรอมทงจดมงหมายทเกยวของ รวมทงวตถประสงคของการวจย)

2.8 วธการวจย เครองมอการวจย และระเบยบวธวจย (สาหรบบทความวจย) ใหอธบายกระบวนการดาเนนการวจย วธการศกษา สงทนามาศกษา จานวน ขนาด ลกษณะเฉพาะของตวอยางทศกษา ตลอดจนเครองมอและอปกรณตางๆ ทใชในการศกษา อธบายแบบแผนการวจย การเลอกตวอยาง วธการเกบขอมล การวเคราะหขอมล และสถต ทใช

2.9 ผลการวจย (สาหรบบทความวจย) ใหเสนอผลการวจยอยางชดเจน ตรงประเดนตามลาดบขนตอนของการวจย โดยตองมการแปลความหมายและวเคราะหผลทคนพบ และสรปเทยบกบสมมตฐานทตงไว (ถาม)

2.10 การอภปรายผล การวจารณและสรป ขอเสนอแนะ (สาหรบบทความวจย) ใหชแจงผลการวจยวาตรงกบวตถประสงค/สมมตฐานของการวจย สอดคลองหรอขดแยงกบผลการวจยของผ อนทมอยกอนหรอไมอยางไร เหตผลใดจงเปนเชนนน และใหจบดวยขอเสนอแนะทจะนาผลงานวจยไปใชประโยชน หรอทงประเดนคาถามการวจย ซงเปนแนวทางสาหรบการทาวจยตอไป

2.11 กตตกรรมประกาศ (สาหรบบทความวจย) ใหระบสนๆ วางานวจยไดรบทนสนบสนนหรอความชวยเหลอจากองคกรใดหรอผใดบาง

3. การเขยนเชงอรรถและบรรณานกรม ใชรปแบบการอางองแบบนาม-ป (Author-Year Format)

3.1 การอางองเชงอรรถ (ใชแทรกในเนอหา) 3.1.1 อางองจาก หนงสอ สงพมพ

ผแตงคนเดยว - การอางองใหระบชอผแตง ตามดวยเครองหมายจลภาค (Comma ,) ปทพมพ เครองหมายมหพภาคค Colons : ) และเลขหนาไวในวงเลบ ทายขอความทอางอง เชน (ปทป เมธาคณวฒ, 2544 : 57)


- กรณทสรปเนอหามาหมดทงเลม ไมใชเฉพาะสวนใดสวนหนงไมตองระบเลขหนา เชน

(บญศกด แสงระว, 2546) - กรณทผแตงเปนฐานนดรศกด บรรดาศกด สมณศกด ใหคงไวเหมอนทปรากฏในหนาปกในของหนงสอ เชน (พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว, 2540) - กรณผแตงมยศทางทหาร ตารวจ ตาแหนงทางวชาการ คาเรยกทางวชาชพ ไมตองใสไว เชน ศาสตราจารยนายแพทย ประเวศ วะส

(ประเวศ วะส, 2540) - กรณระบชอผแตงลงไปในเนอหาแลว ไมตองใสชอผแตงซาอก เชน วโรจน สารรตนะ (2546) นโยบายสาธารณะ คอ................ - การอางองเอกสารหลายเรอง แตผแตงคนเดยวกน ใหเขยนชอผแตงครงเดยว แลวเรยงปทพมพจากนอยไปหามาก (ประเวศ วะส, 2544 ; 2545) ผแตง 2-3 คน

- ใหลงรายการดวยชอ-นามสกล ของผแตงทง 2-3 คน เชน (พฤทธ ศรบรรณพทกษ และ สชาต กจพทกษ, 2545) (Shah & Ratcliffe, 2003) (วนทยา วงศศลปภรมย, อมรรตน พนธงาม และ ชนาธป ทยแป, 2545) (Kotler, Bowen & Makens, 1999) Page และ Dowling (2002) ไดใหคาจากดความของคาวาการทองเทยวเชงนเวศไวได อยางนาสนใจวา .................... ผแตงทเปนสถาบน

- ใหลงรายการดวยหนวยงานระดบสงกอน และตามดวยหนวยงานระดบรองลงมา เชน (มหาวทยาลยเชยงใหม, บณฑตวทยาลย, 2544)


กรณทเอกสารไมปรากฏชอผแตง - ใหลงชอเรองแลวตามดวยปทพมพ และเลขหนา เชน

(การคาชายแดน, 2544 : 15) กรณทไมมผแตง แตมชอผรวบรวม เรยบเรยง บรรณาธการ ผแปล ฯลฯ - ใหลงรายการดวยชอ ตามดวยเครองหมายจลภาค (,) และบอกตอทายวา

เปน ผรวบรวม เรยบเรยง บรรณาธการ ผแปล

(ดวงสมร อรพนท, บรรณาธการ, 2546) (Fraser & Rose, editor, 1980) 3.1.2 อางองจากโสตทศนวสด - ใหลงรายการชอผ รบผดชอบหรอผ ผลต ตามดวยเครองหมายจลภาค (Comma ,) ปทผลต ตามดวยเครองหมายมหพภาคค (Colons :) และลกษณะของโสตทศนวสด

(สานกงานพลงงานปรมาณเพอสนต, 2544 : CD-ROM) 3.1.3 การอางองระบบสารสนเทศออนไลน ใหลงรายการชอผ รบผดชอบ หรอหนวยงานทรบผดชอบ ตามดวยเครอง หมาย จลภาค (,) ปทคนขอมล ตามดวยเครองหมายมหพภาคค (Colons :) และระบประเภทสอ เชน ระบบออนไลน ไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail)

(มหาวทยาลยแมฟาหลวง, 2547 : ระบบออนไลน) (Singh, 2002 : E-mail) 3.1.4 การอางองเสรมความ ในกรณทจะอธบายหรอขยายความเนอหาตอนใดตอนหนง เพอใหราย ละเอยดขยายความเพมเตม ใหใสเครองหมายดอกจน (*) ไวทายขอความนน และอธบายหรอขยายความเพมเตมไวทายหนานน ๆ เชน

การคาชายแดนระหวางประเทศไทยกบประเทศเพอนบานดานจงหวดเชยงรายทผานพธการทางศลกากร ในป 2540* มมลคารวม ทงสน 3,306.17 ลานบาท 3.2 การอางองบรรณานกรม (แบบระบบ APA (American Psychological Association)


บรรณานกรม ประกอบดวย ชอผแตง ปทพมพ ชอเรอง สถานทพมพ สานกพมพ มแบบแผนการลงรายการอางองดงน

3.2.1 ผแตง ผแตงทเปนบคคล - สาหรบผแตงคนไทย ใหใสชอ-นามสกล ไมวาผลงานจะเปนภาษาไทยหรอภาษาตางประเทศ ไมตองใสคานาหนานามอน เชน นาย นาง นางสาว ศาสตราจารย นายแพทย ดร. ฯลฯ ยกเวนราชทนนาม ฐานนดร-ศกด ใหคงไว และคนโดยใสเครองหมายจลภาค เชน แมนมาส ชวลต, คณหญง. - สาหรบผแตงชาวตางประเทศ ใหขนตนดวยนามสกล ตามดวยชอตนและชอกลาง โดยคนดวยเครองหมายจลภาค (,) ระหวางชอสกล และชอตน ชอกลาง เชน Hackett, D.A. - สาหรบหนงสอทผ แตงใชนามยอ หรอ นามแฝง ใหใชตามทปรากฏในหนาปกใน หากทราบชอจรงใหวงเลบตอทาย เชน ทมยนต (วมล ศรไพบลย) ผแตงทเปนสถาบน เชน หนวยงานราชการ สถาบนการศกษา หนวยงานเอกชน รฐวสาหกจ สมาคม สโมสร โรงพยาบาล ธนาคาร ฯลฯ ใหลงรายการตามทปรากฏในหนาปกใน โดยลงรายการหนวยงานใหญไปหาหนวยงานยอย เชน มหาวทยาลยแมฟาหลวง. สานกวชาวทยาศาสตร. กระทรวงมหาดไทย. กรมการปกครอง. UNDCP Regional Centre for East Asia and the Pacific. หนงสอทไมทราบผแตง ใหลงรายการแรกดวยชอหนงสอหรอชอบทความแทน 3.2.2 ปทพมพ ใหใสปทพมพลาสดทปรากฏในหนงสอในวงเลบ ตามหลงผแตง และตามดวยเครองหมายจด (.) ถาหนงสอไมปรากฏปทพมพ ใหใส ม.ป.ป. (ไมปรากฎปทพมพ) หรอ n.d. (no date) เชน (2446).


(ม.ป.ป.). (n.d.).

3.2.3 ชอเรอง ใหเขยนตามทปรากฏในหนาปกในของหนงสอ ทงชอเรองหลกและชอรอง จบขอความใหใสเครองหมายจด (.) และใชตวหนา หากเปนชอบทในหนงสอ หรอชอบทความวารสาร ใหใสไวในเครองหมายอญประกาศ (“………”) โดยไมตองขดเสนใตหรอตวหนา เชน ทรงเจาเขาผ : วาทกรรมของลทธพธและวกฤตการณของความทนสมยในสงคมไทย. 3.2.4 สถานทพมพ สานกพมพ ใหระบตามทปรากฏในหนงสอ หากมทงสานกพมพ และโรงพมพ ใหใสสานกพมพ แตถามโรงพมพอยางเดยว ใสชอโรงพมพ ถาไมปรากฏทงสถานทพมพและสานกพมพ ใหใสวา ม.ป.ท. (ไมปรากฏสถานทพมพ) หรอ N.P. (No Place) และ ม.ป.พ. (ไมปรากฏสานกพมพ) หรอ n.p. (no publisher) หลงสถานทพมพใหใสเครองหมายมหพภาค (:) หลงสานกพมพใหใชเครองหมายจด (.) เชน

กรงเทพฯ: สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. London: Financial Times.

New York: n.p. กรงเทพฯ: ม.ป.พ. หรอ ม.ป.ท.: ม.ป.พ.

กรณทเปนภาษาองกฤษใช N.P.: n.p.

ตวอยางการลงรายการอางองบรรณานกรม - อางองจากหนงสอ ชอผ แตง.//(ปทพมพ).//ชอเรอง.//ครงทพมพ.//สถานทพมพ:/สานกพมพ.//(ชอชด

หนงสอหรอลาดบท (ถาม)) เชน ศกดา ธนตกล. (2544). กฎหมายกบเศรษฐศาสตร: ทรพยสน สญญา และละเมด.

กรงเทพฯ: นตธรรม. McDougall, Alan. (1999). Mastering swaps markets: a step-by-step guide to the

products, applications and risk. London: Financial Times.


แบบเสนอบทความเพอลงตพมพในวารสารพกล คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

ขาพเจา..............................................................ตาแหนง................................................. วฒการศกษาสงสด............................................ชอปรญญา............................................ สถานททางาน.................................................................................................................. ทอยทตดตอไดสะดวก เลขท................หมท............ซอย...............ถนน.............................. อาเภอ..................................จงหวด......................................รหสไปรษณย....................... โทรศพท..............................โทรสาร.................................E-mail...................................... ขอเสนอ

( ) บทความทางวชาการ ( ) บทความวจย ชอเรอง (ไทย)................................................................................................................... ชอเรอง (องกฤษ)..............................................................................................................

สงทสงมาดวย 1. ตนฉบบบทความ พรอมประวตผ เขยนบทความในรปแบบเอกสาร จานวน 1 ชด 2. แผนบนทกขอมล (Diskette)

ขาพเจาขอรบรองวาบทความทเสนอมาน ( ) เปนผลงานของขาพเจาแตเพยงผ เดยว ( ) เปนผลงานของขาพเจาและผ รวมงาน ตามชอทระบในบทความจรง

ลงชอ................................................................ (................................................................) วนท.......เดอน.......................พ.ศ. .........

วารสารพกล ยนดรบบทความจากอาจารย นกวชาการ นสตนกศกษาและผสนใจทวไป โดยสามารถ สงบทความ ไปท บรรณาธการวารสารพกล คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ต.นครชม อ.เมอง จ.กาแพงเพชร 62000 (ตดตอสอบถามรายละเอยด โทร 0-5572-2500 ตอ 1233)


ใบสมครสมาชก วารสารพกล

ขาพเจา........................................................................................................................... ทอย ............................................................................................................................... ...................................................................................................................................... โทรศพท……………………โทรสาร………………………อเมล………………….………….

ขอสมครเปนสมาชกวารสารพกล ปท.......... พ.ศ. .............. อตราคาสมาชก 1 ป (เลม1,2) เปนเงนจานวน 250 บาท เลมท 1 พ.ศ. .............. อตราคาสมาชก 1 เลม เปนเงนจานวน 125 บาท เลมท 2 พ.ศ. .............. อตราคาสมาชก 1 เลม เปนเงนจานวน 125 บาท

โดยขาพเจาไดจดสง ตวแลกเงนไปรษณย เลขท……………………………...................…………… ธนาณต เลขท……………........................................................... เงนสด ใหกบผ รบชอ.................................................................

การจดสงใบเสรจรบเงน ในนาม ขาพเจา หนวยงานราชการ/นตบคคลชอ……….……………………….………………………… ทอย…………………………………………………………………………………..………… …………………………………………………………………………………………………..

การจดสงวารสาร ในนาม…………............……..…………….………………….. ทอย………………………………………………..…………………………………………… ………………………………………………………………..…………………………………

ลงชอ....................................................ผสมครสมาชก (...................................................) ......../........../..........


! 7 ;( * 5 & - 5...1. “ความส มพนธ ระหวางหล กส...

Documents