เชียงชื่น: ความส...

เชยงชน: ความส�าคญทมตอการสรางวรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในยวนพายโคลงดน1

Chiang Chuen: The significance on King Borommatrailokkanat’s heroic act in Yuan Phai Khlong Dan

ปทมา ฑฆประเสรฐกล2

Pattama Theekaprasertkul2ชลดา เรองรกษลขต3

Cholada Ruengruglikit3

1บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง “ยวนพายโคลงดน: ความส�าคญทมตอการสรางขนบและพฒนาการของวรรณคดประเภทยอพระเกยรตของไทย” ซงมศาสตราจารย ดร. ชลดา เรองรกษลขต เปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธ และไดรบทนสนบสนนจากโครงการปรญญาเอกกาญจนาภเษก ของส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย2นสตปรญญาเอก สาขาวรรณคดไทย ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และอาจารยประจ�าภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร2Ph.D. candidate, Department of Thai, Faculty of Arts, Chulalongkorn University , and lecturer, Department of Thai, Faculty of Arts, Silpakorn University.E-mail : [email protected] ศาสตราจารยประจ�าภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย3 Professor of Department of Thai, Faculty of Arts, Chulalongkorn University.

Vol.28 No.85 January - March 2014SUTHIPARITHAT

270

บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอศกษาความส�าคญของเมองเชยงชนในยวนพายโคลงดนทมผลตอการสรางวรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ผลการศกษาพบวาเมองเชยงชนหรอเมองเชลยงเปนเมองทมความส�าคญควบคมากบเมองสโขทยในสมยทอาณาจกรสโขทยยงรงเรอง ในสมยอยธยาเมองเชยงชนเคยเปนเมองหนงในอาณาจกรอยธยาจนกระทงพระยาเชลยงเอาใจออกหางไปเขากบลานนา การกลาวถงเมองเชยงชนในเอกสารทางประวตศาสตรทงของอยธยาและลานนาจะไมมการใหรายละเอยดของเมองเชยงชนมากนก แตในยวนพายโคลงดนไดสรางเมองเชยงชนใหเปนฉากส�าคญของเรองทมความเชอมโยงกบฉากอน ๆ ในเรองไดอยางสมพนธกลมกลน และมผลกบการเลาเรองอยางเปนเหตเปนผลสอดรบกนเปนอยางด นอกจากนยงมการสรางเรองราวและใหรายละเอยดของเมองเชยงชนอยางมนยยะ ไมวาจะเปนการเพมเหตการณเกยวกบหมนดงนครและนางเมอง และการบรรยายเมองเชยงชนอยางละเอยด เมองเชยงชนจงกลายเปนพนทของการประกอบสรางวรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในยวนพายโคลงดนใหมความชอบธรรมอยางชดเจน ภาพลกษณทโดดเดนมากทสดของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในยวนพายโคลงดนจงเปนภาพลกษณของพระมหากษตรยนกรบผทรงธรรมอยางชดเจน

ค�าส�าคญ:เชยงชน ยวนพายโคลงดน วรกรรม สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ

ปท 28 ฉบบท 85 มกราคม - มนาคม 2557สทธปรทศน

271

Abstract This article aims to study the importance of Chiang Chuen Town in Yuan Phai Khlong Dan to King Borommatrailokkanat’s heroic act. The study found that Chiang Chuen or Chaliang was a major city in parallel with Sukhothai Town during the glorious period of Sukhothai Kingdom. In Ayutthaya Era, Chiang Chuen belonged to the Kingdom until Phraya Chaliang disobeyed and turned to Lanna. Generally, the mentioned of Chiang Chuen in historic documents of both Ayutthaya and Lanna does not go deep into details. However, in Yuan Phai Khlong Dan, Chiang Chuen was used as major scene that harmoniously linked to other scenes in the story that contributed to realistic storytelling. Furthermore, the town was significantly described with realistic story and elaborated details such as with the story of Muen Dongnakhorn, Nang Muang and the detailed description of the town. Chiang Chuen, therefore, became a righteous scene for King Borommatrailokkanat’s bravery in Yuan Phai Khlong Dan and the most prominent image of him in the story was that of a decent warrior king.

Keywords : Chiang Chuen Yuan Phai Khlong Dan heroic act King Borommatrailokkanat


272

วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาความส�าคญของเมองเชยงชนในการเลาเรองยวนพายโคลงดน 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางเมองเชยงชนกบการสรางวรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในยวนพายโคลงดน

สมมตฐานของการศกษา ยวนพายโคลงดนมการสรางฉากเมองเชยงชนใหเปนฉากส�าคญของเรองทมความสมพนธกบฉากอน ๆ และมผลกบการคลคลายของเรอง การน�าเมองเชยงชนจากพนททางประวตศาสตรมาน�าเสนอในยวนพายโคลงดนซงเปนพนททางวรรณคด เปนกระบวนการสรางความส�าคญใหกบเมองเชยงชนในฐานะเปนพนทของการสรางวรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ และเนนภาพลกษณการเปนพระมหากษตรยนกรบผทรงธรรม อนเปนภาพลกษณส�าคญของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในยวนพายโคลงดนใหมความโดดเดนและชดเจนมากขนดวย

บทน�า ยวนพายโคลงดนเปนวรรณคดเฉลมพระเกยรตสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในการท�าสงครามชนะล านนาหรอ เช ยง ใหม และเป นวรรณคดเฉลมพระเกยรตสมยอยธยาตอนตนทมชอเสยงมากทสดเรองหนง เพราะมการประพนธทโดดเดนจนเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางวา “เปนวรรณคดทแตงดอยางเอกเรองหนง” (สมเดจกรมพระยาด�ารงราชานภาพ 2514 : 5) ลกษณะส�าคญประการหนงของวรรณคดยอพระเกยรตกคอการน�าเรองราวทเกดขนในอดตหรอเหตการณประวตศาสตรมาเปนเหตการณส�าคญในการยอพระเกยรตพระมหากษตรย เนอความในยวนพาย

โคลงดนจงมการกลาวถงพระราชประวตของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถไวอยางหลากหลาย เชน การประสต การเสดจขนครองราชสมบต และพระราชกรณยกจตางๆ ไมวาจะเปนการสงคราม และการศาสนา แตจดเนนส�าคญของยวนพายโคลงดนอยทการท�าสงครามกบลานนาโดยเฉพาะศกเมองเชยงชน ในเอกสารทางประวตศาสตรของทงฝายอยธยาและลานนาไมไดมเรองราวการศกเมองเชยงชนอยางชดเจนมากนก และไมมเนอความใดทจะบรรยายเมองเชยงชนอยางละเอยด แตในยวนพายโคลงดนกลบสรางและใหความส�าคญกบเรองศกเมองเชยงชนอยางมาก แสดงใหเหนวาผเลา เรองยวนพายโคลงดนไดประกอบสรางเมองเชยงชน ใหมความส�าคญและโดดเดนในยวนพายโคลงดนอยางมนยยะ ซงมผลตอการสรางภาพลกษณของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถอยางมากดวยเชนกน

เชยงชนในพนททางประวตศาสตรของ“อยธยา”และ“ลานนา” เชยงชนเปนเมองทไมมชอปรากฏในเอกสารทางประวตศาสตรของไทย แตมปรากฏเรยกชอเชยงชนอยในต�านานพนเมองเชยงใหม ต�านานสบหาราชวงศ และพงศาวดารโยนก ซงกลาวถงเรองร า วขอ งพระย า เชล ย ง เข า ม าส ว าม ภ ก ด พระเจาตโลกราช วนหนงพระยาเชลยงเกดคด คดทรยศพระเจาตโลกราชจงถกหมนดงนครสงหาร พระเจาตโลกราชจงโปรดใหหมนดงนครปกครองเมองเชลยง ภายหลงตอมาหมนดงนครเสยชวตกมการกลาวถงหมนดงนครวาเปนผครองเมองเชยงชน ดงตวยางเนอความในต�านานสบหาราชวงศ (2540, หนา 78 - 79, 86) ทกลาวไววา


273

...หมนดงกเอาพระ (ยา) ชะเลยงมาเมองเชยงใหมหนแล พระเปนเจากหอหมนดงกนเมองชะเลยง ปนนหมนดงไดกนเมองสองเมอง คอ เมองนคร กบเมองชะเลยง... เถงปลนนน ปรวงเหมา แมทาวหอมขตายปเตาส กาไส อยปกาบสงา ศกราชได 834 ตว หมนดงผกนเมองเชยงชนตาย เอาหมนแควนผกนแจหมไปกนเชยงชนแทน เอาหมนกองผกนเชยงเรอกไปกนนคร

จากเนอความขางตนแสดงวาหลงจากทลานนาไดเมองเชลยงไปครองแลว กเปลยนชอเมองเชลยงเปนเมองเชยงชน สงทนาสนใจกคอ ในพระราชพงศาวดารอยธยาไมมการบนทกชอเมองเชยงชนไวในเอกสารเลย แมแตชวงเวลาทอยธยาไดเมองเชยงชนคนกลบมาในป พ.ศ. 2017 กมการระบชอถงชอเมองเชลยงวา “ศกราช 836 มะเมยศก (พ.ศ. 2017) เสดจไปเอาเมองเชลยง” (พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาฉบบหลวงสารประเสรฐและฉบบกรมพระปรมานชตฯ และพงศาวดารเหนอฉบบพระวเชยรปรชา (นอย) เลม 1, 2504, หนา 8) การเลอกทจะบนทกชอเมองเชลยงดงทอยธยาเคยเรยกมาแตเดมและไมบนทกเรยกชอเมองเชยงชนนน เปนการแสดงใหเหนวาอาณาจกรอยธยาไมยอมรบอ�านาจของลานนาในชวงเวลาทเมองเชลยงตกเปนของลานนา ในขณะเดยวกน ทางฝายลานนากแสดงสทธและอ�านาจบนพนทนนดวยการเปลยนชอเรยกเมองใหม การบนทกชอเม อ ง เช ย งช นห รอ เม อ ง เชล ย ง ใน เอกสารประวตศาสตรของอยธยาและลานนาจงเปนเสมอนการแสดงและรกษาอ�านาจของตนเองบนพนท ประวตศาสตรของแตละฝาย เมองเชลยงหรอเมองเชยงชนเปนเมองทมความส�าคญมาตงแตกอนอาณาจกรสโขทยจะสถาปนาขน มหลกฐานวา อาณาจกรเชลยงเปนอาณาจกรทปกครองเมองกวา 60 เมอง ชาวเมองนยมใชเครองถวยชามทจนสงมาขาย และมการใชเงนตรา

ทท�าจากตะกว (ขจร สขพานช, มปป., หนา 143) หากเปนไปตามหลกฐานดงกลาว แสดงวาเมองเชลยงเคยเปนอาณาจกรขนาดใหญทร งเรองมากอน ในสมยสโขทยมการบนทกถงเมองเชลยงไวในศลาจารก เชน ศลาจารกหลกท 1 มเนอความกลาวถงชอเมองเชลยงไววา “จารกอนหนง มในเมองเชลยง สฐาบกไวดวยพระศรรตนธาต” (ประชมศลาจารก ภาคท 1 จารกกรงสโขทย, 2515, หนา 10) ในศลาจารกจารกวดศรชม (ศลาจารกหลกท 2) กมกลาวถงเมองเชลยงเชนกนวา “ปชอพระยาศรนาวนมถม........เปนพอ.......สรางในนครสองอน อ นหน ง ช อ นค รส โข ท ย อ นหน ง ช อ นค รศรสชนาลย..... พระ...........นน.........เปนขนยขนนางนก........เมองชเลยง........” (ประชมศลาจารก ภาคท 1 จารกกรงสโขทย, 2515, หนา 27) นอกจากน หลกฐานทางโบราณคดทพบทวดพระศรรตนมหาธาตเชลยงและวดเจาจนทร ท�าใหนกโบราณคดสนนษฐานวามชมชนอยทเมองเชลยงมาแลวตงแตพทธศตวรรษท 18 เปนเมองโบราณเกาแกตงอยรมฝงตะวนตกของแมน�ายม (มานพ ถนอมศร, 2546, หน า 20 - 21) พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงมพระราชวนจฉยสอดคลองตามขอสนนษฐานของพระยาอทยวาเมองเชลยงนาจะเปนเมองลอง แขวงนครล�าปาง ซงเปนเมองเกามพระมหาธาตใหญ ตงอยรมล�าน�ายม (พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว,2515,


274

หนา 34 – 35) แตภายหลงมนกวชาการทางดานโบราณคดและประวตศาสตรไดศกษาเกยวกบทตงของเมองเชลยง กมขอสนนษฐานวาเมองเชลยงและเมองศรสชนาลยเปนเมองเดยวกน เชลยงเปนชอทเรยกมากอนหมายถงบรเวณทมวดพระบรม

ธาตเชลยงและวดเจาจนทรตงอย (ศรศกร วลลโภดม, 2552, หนา 20) ซงสอดคลองกบพระนพนธของสมเดจกรมพระยาด�ารงราชานภาพ (อางถงใน มานพ ถนอมศร, 2546, หนา 26) ททรงอธบายเกยวกบเมองเชลยงไววา

...เรองเมองเชลยงน ไดตรวจหากนมาอกชานาน จงไดความเปนแนชดวา คอ เมองสวรรคโลกนนเอง เดมทเดยวเรยกวาเมองเชลยง ตวเมองอยตรงทยงมพระปรางคศรรตนมหาธาตทกลาวถงในศลาจารกพอขนรามค�าแหง แตเดยวนชาวเมองเรยกกนวา วดนอย ครงตอมาเหนจะเปนน�าเซาะตลงพงซานเมองหมดไปทกท กษตรยราชวงศพระรวงจงสรางเมองใหม บรเวณแกงหลวงเหนอเมองเชลยงเดมขนไปประมาณ 20 เสน แลวขนานนามเมองนนวาเมองศรสชนาลย แตชาวประเทศอนยงคงเรยกเมองเชลยง ทงพวกเชยงใหมและพวกกรงศรอยธยา ดงพงเหนไดในบานแผนกกฎหมายลกษณะลกพาของพระเจาอทอง และในหนงสอลลตยวนพาย กเรยกวา เมองเชลยง มไดเรยกวา ศรสชนาลย มาจนเมองเหนอทงปวงตกเปนอาณาเขตของกรงศรอยธยา จงขนานนามวา เมองสวรรคโลก เรยกรวมทงเมองเชลยงและเมองศรสชนาลยรวมกน ชอเดมกเปนอนสญไปทงสองเมอง

เมองเชลยงหรอเชยงชนอาจไม ใช เมองศนยกลางของทงอาณาจกรอยธยาและลานนา แตเปนเมองทส�าคญทางยทธศาสตรเมองหนง ทงนเนองจากเชยงชนเปนเมองทมลกษณะภมประเทศทด ในการป องกนข าศก จากหลกฐานทางโบราณคด เมองเชยงชนหรอเมองเชลยงนเปนเมองทตงอยทางฝงตะวนตกของแมน�ายม เปนบรเวณทสงเชงภเขาและล�าน�าไหลคดงอเปนไสไก (ศรศกร วลลโภดม, 2552, หนา 47) ลกษณะภมประเทศของเมองเชลยงหรอเมองศรสชนาลยมภเขาโอบลอมและมแมน�ายมไหลผาน ท�าใหเปนเมองทมลกษณะภมประเทศทดและเปนทหมายปองของทงอาณาจกรอยธยาและอาณาจกรลานนา หลงจาก

อาณาจกรอยธยาเสยเมองเชลยงใหแกอาณาจกรลานนาในป พ.ศ. 2003 ทงฝายอยธยาและลานนาตางกท�าสงครามแยงชงเมองตาง ๆ ระหวางกนเสมอ และเมอสมเดจพระบรมไตรโลกนาถทรงยกทพไปตเอาเมองเชยงชนหรอเมองเชลยงคนมาไดในป พ.ศ. 2017 ในปถดมาพระเจาตโลกราชกทรงมาเจรญสมพนธไมตรและหยาศกตอกน เพราะตางฝายกสญเสยสรรพก�าลงในการท�าสงครามกนอยางมาก อาจจะกลาวไดวาศกเมองเชยงชนเปนศกทมความส�าคญในการตอสระหวางอยธยาและลานนา การทอยธยาท�าสงครามยดเมองเชยงชนคนมาไดนาจะเปนทจดจ�าของผคนจนน�ามาประพนธเปนเหตการณส�าคญในยวนพายโคลงดน แมวาจะไมม


275

การบนทกลงไปในเอกสารทางประวตศาสตรอยางชดเจนกตาม

เชยงชน:ฉากส�าคญในยวนพายโคลงดน ยวนพายโคลงดนเปนวรรณคดเฉลมพระเกยรตสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในการท�าสงครามเอาชนะลานนา เนอความในยวนพายโคลงดนกลาวถงการท�าสงครามระหวางอยธยากบลานนาอยหลายครง เชน การปราบพระยายธษฐระทเอาใจออกหางไปเขากบลานนา และการปองกนเมองพษณโลก แตการสงครามเมองเชยงชนเปนจดเนนส�าคญของยวนพายโคลงดน เมองเชยงชนในยวนพายโคลงดนจงถกประกอบสรางใหเปนฉากส�าคญของเรอง ฉาก (setting) เปนองคประกอบหนงของเรองเลา เปนสภาวะแวดลอมของเหตการณทเกดขนในเรองเลา ฉากอาจจะเปนเนอความทมความส�าคญมากหรอนอยในเรอง มความสอดคลองหรอขดแยงกน

คลมเครอหรอวาชดเจนกได (Gerald Prince, 2003, หนา 88) ฉากในเรองเลามหลายลกษณะทงสถานท ธรรมชาต เวลาหรอยคสมย และนามธรรมตาง ๆ เชน วฒนธรรม ความเชอ และคานยม ฉากในเรองเลาไมไดท�าหนาทเพยงแสดงต�าแหนงหรอสภาพแวดลอมทเหตการณเรองเลา และมใชเปนเพยงเครองประดบชวคราวทเพมสสนและความนาดใหแกฉากของเรองแตง แตยงเปนความผกพนทแนบแนน เนองจากสถานทมหนาทในเรองดวย (โรลองด บรเนพ อางถงใน วลยา ววฒนศร (แปล), 2541, หนา 186) หนาทส�าคญของฉาก กคอ การสร างอารมณของเรองเล า (Seymour Chatman, 1980, หนา 141) นอกจากน Leonard Lutwack (1984, หนา 31) ไดอธบายถงบทบาทของสถานทในวรรณกรรมไววามหนาทแสดงทงลกษณะทางภมศาสตรและเชงอปลกษณ การวเคราะหสถานททงหลายในวรรณกรรมไมอาจจะเลยงเรองจดมงหมายเชงสญลกษณได

As with all literary materials, place has a literal and a symbolical value, a function serving both geographical and metaphorical ends. But the literal and geographic aspect of place is always under the strain that all literature feel to attain the condition of poetry, of symbol, and it is difficult to avoid the proposition that in the final analysis all places in literature are used for symbolical purposes even though in their descriptiveness they may be rooted in fact.


276

ยวนพายโคลงดน มฉากสถานทหลายฉาก และน�าเสนอฉากสถานทดวยการระบเพยงชอสถานทเกดเหตเทานน ไมมการบรรยายฉากอยางละเอยด เชน เมองอยธยา เมองพษณโลก และเมองสโขทย แตส�าหรบฉากเมองเชยงชนมการน�าเสนอทงการระบชอสถานทและการบรรยายฉากอยางละเอยด ทงนการระบชอเมองเชยงชนแตไมไดบรรยายสภาพหรอลกษณะของเมองไวนน มการระบถงค�าวา “เชยงชน” ไว 2 ลกษณะ คอ การระบเชยงชนทมความหมายถงผ คนในเมองเชยงชน ไดแก “แถลงปางชยงชนเศรา ใจพล พรนนา” (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 74) และ “บดนนชยงชนเศรา ศรสาว แลนา” (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 127) และการระบถงเชยงชนทหมายถงสถานท ไดแก “เปนเดมด�กลกรร ชยงชน คนแฮ” (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 103) “ยงงชยงชนดลโดย ค�าราช เรวแฮ” (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 114) “กลอยมาแตงการกรร ชยงชน เองแฮ” (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 153) ดงนนค�าวา “เชยงชน” จงถกน�ามาใชในความหมายทงเปนสถานทและผคนในเชยงชน ส วนการบรรยายฉากเมองเชยงชนอย างละเอยดนนมการบรรยายไวในตอนทเมองเชยงชนก�าลงเตรยมเมองเพอรบศกของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ มการบรรยายเมองเชยงชนไว ตงแตบทท 157 – 174 รวม 18 บท เปนการบรรยายเมองเชยงชนอยางละเอยดทงสภาพทางกายภาพและการเตรยมเมองใหมความแขงแรงมนคง เพอรบศกจากกองทพของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ เชน กลาวถงการถมปดประตเมองทกแหง มการน�าเอาแหลนหลาวมาวางไวตรงเชงเทนทกชอง และมปนไฟวางตงต อกน พลเมองเชยงชนรวมกบพลเมองเชยงใหมเรยงรายกนเปนระเบยบเรยบรอยเหมอนรวทแนนหนาแขงแรง นอกจากการเตรยม

เมองใหแขงแรงแลว เมองเชยงชนยงเปนเมองทเอาชนะดวยก�าลงพลไดยาก เพราะประกอบดวยเบญจทรดาการ คอ ลกษณะเขาถงยาก 5 ประการ กลาวคอ เสนทางบกมความมนคงแขงแรงทกแหง มไพรพล ชาง มา ลวนสงเสยงอออง มคลองบางเมงเปนขอกนดานหนา มแมน�ายมขวางกน มภเขา 3 ลกเปนแนวปองกน และมคเมอง 3 ชนทมความลกและมขวากหนามเตมไปหมด เมองเชยงชนเสรมความมนคงของเมองใหมนคงมากยงกวาเมองเหลก มก�าแพงศลาแลงลอมรอบตอเสาเขอน ดงค�าประพนธตอไปน


277

• ถมทวารทกทไว แหลนหลาว ทกชองเชองปนไฟ ตอตงง พลเมองเพอมพลชาว ชยงใหม รยบรยบคอรววรงง หนนนหนา ฯ • เมองนเชองใชดวย ภชพล งายนา เบญจทรดาการ พางถวน มรรคาสวนสถลสฐร ทกท พลพวกชางมาลวน โจษแจ ฯ • บางเมงเปนขหนา ขวางขนนน กอนแฮ มแมยมเปนแย แกงกนน เขาสามเกอบกนกรร เมองมง เขาแฮ คคอบสามชนซรง ขวากแขวง ฯ • เรงหมนนเหลอหมนนยง วยงเหลก มก�าแพงแลงเลอน ตอตาย หวเมองเตกสยงกลาว แกบาว ทงงขวาทงงซายถวน หมหมาย ฯ (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 169 - 172)

ผเลาเรองใหพนทในการบรรยายเมองเชยงชนอยางละเอยด แสดงใหเหนวาตงใจสรางฉากเมองเชยงชนใหโดดเดน ฉากเมองเชยงชนทถกประกอบสรางขนมานมความส�าคญในการเลาเรองยวนพายโคลงดน โดยเฉพาะการก�าหนดมมมองของผเลาเรอง และสมพนธภาพระหวางฉากอนในเรอง 1.การก�าหนดมมมองของผเลาเรอง ฉากเมองเชยงชนทน�าเสนอไวในเรองยวนพายโคลงดนทง 2 ลกษณะ แสดงใหเหนความสมพนธระหวางการเขาไปมบทบาทในเมองเชยงชนของอยธยากบระยะของการมองเหนของผเลาเรองยวนพายโคลงดน ผเลาเรองยวนพายโคลงดนเปนผเลาเรองแบบผร (omniscient narrator) ซงสามารถถายทอดความคดและความรสกของตวละครทกตวได ผ เลาเรองยวนพายโคลงดนแสดงตนอยางชดเจนวาเลอกอยฝายสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ

เหนไดจากการแสดงความคดและความรสกของ ผเลาเรองในทางยกยองสรรเสรญสมเดจพระบรมไตรโลกนาถและตเตยนพระเจาตโลกราชแหงลานนาเสมอ แมวาผเลาเรองยวนพายโคลงดนจะแสดงตววาอยฝายอยธยาตลอดทงเรอง แตผเลาเรองกวางระยะการมองเหนเมองเชยงชนใหสอดคลองกบความสมพนธระหวางเชยงชนและอยธยา เนองจากเมองเชยงชนเปนเมองหนงในการปกครองของอาณาจกรลานนา การกลาวถงเมองเชยงชนในชวงแรกจงเปนเพยงการระบถงชอเมองเชยงชนเทานน โดยเรมกลาวตงแตพระเจาตโลกราชทรงแตงตงใหหมนดงนครเปนเจาเมองเชยงชน จากนนกมการระบชอเมองเชยงชนอกครงในตอนทพระเจาตโลกราชทรงคดระแวงหมนดงนครจงทรงสงใหทหารไปตามหมนดงนครทเมองเชยงชน ดงเนอความทวา


278

• ปางนนนมหาราชแสง สงสรรค เอาหมนนครมา แตงตงง เปนเดมด�กลกรร ชยงชน คนแฮ ใครยงยกไวรงง รอบแดน ฯ ............................. .............. • บดนนขาผหน เหนกล แกวนนา ธสงงใดตนตรา ถองถวน ยงงชยงชนดลโดย ค�าราช เรวแฮ เชองชอบเชองใดลวน เลอกแถลง ฯ (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 103 - 114)

จากนนเมอนางเมองและชาวเมองเชยงชนคดจะแขงเมองและขอความชวยเหลอจากสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ผเลาเรองกเรมกลาวถงสภาพเมองเชยงชนมากขน โดยกลาวถงเมองเชยงชนไว 2 ครง ในโคลงบทท 132 ซงเปนค�าพดของนางเมองทกลาวกบชาวเชยงชนวาใหปดประตเมองวางเขอนปองกน “แหนหบประตวยง วางเขอน” (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 132) และโคลงบทท 134 ซงเปนเนอความของสารทนางเมองสงไปเพอขอความชวยเหลอจากสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ “ปดประตเมองลง เขอนกวาง” (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 134) เนอความของโคลงบทท 132 และโคลงบทท 134 มเนอความคลายกน และจะเหนวาเรมมการกลาวถงสภาพเมองเชยงชนวามการปดประตเมองและวางเครองปองกนเมอง แตยงเปนเพยงการมองจากสายตาของผอยนอกเมอง ผเลาเรองพยายามแสดงตววาไมไดกาวล�าไปพรรณนาและบรรยายสภาพเมองนอกเหนอไปจากสารทนางเมองสงมา หลงจากทนางเมองและชาวเมองเชยงชนไดขอใหอยธยาเขาไปชวยเหลอ ผเลาเรองไดบรรยายฉากทตอเนองกน 2 ฉาก คอ ฉากผคนเขามาสวามภกด

สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ซงเปนการบรรยายชอนายทหารทหนมาจากเมองเชยงชนเพอเขามาขอสวามภกดสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ และฉากการรบของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถททรงยกทพไปหยงเชงขาศกทเมองเชยงชน จนสามารถตเสาตายของเมองเชยงชนจนลมลง เมอผเลาเรองบรรยายทง 2 ฉากนแลว จงบรรยายฉากเมองเชยงชนอยางละเอยด ทงนเปนการสรางความสมเหตสมผลและความนาเชอถอของผเลาเรองทแสดงตววาเปนคนฝายอยธยา หากผเลาเรองบรรยายชยภมและจดยทธศาสตรของเมองเชยงชนอยางละเอยดกอนทจะมผ คนจากเชยงชนมาสวามภกดหรอสมเดจพระบรมไตรโลกนาถไดยกทพไปหยงเชงขาศก กอาจจะดไมสมเหตสมผล แตเมอมฉากทง 2 ฉากน กท�าใหมมมองของผเลาเรองทมตอเมองเชยงชนกวางและชดเจนขน

2.สมพนธภาพกบฉากอนในเรอง ศกเมองเชยงชนในยวนพายโคลงดนมฉากอนทสมพนธกบฉากเมองเชยงชน ไดแก ฉากผคนมา สวามภกดสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ฉากกองทพของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ และฉากรบ


279

ฉากผคนจากเมองเชยงชนมาสวามภกดสมเดจพระบรมไตรโลกนาถมสวนสมพนธกบการบรรยายฉากเมองเชยงชนในการสรางความสมเหตสมผลในการเลาเรอง เพราะผคนทมาจากเมองเชยงชนยอมรลกษณะภมประเทศของเชยงชนด ซงสงผลให ผ เลาเรองทแสดงตววาอย ฝายสมเดจพระบรมไตรโลกนาถสามารถบรรยายเมองไดอยางละเอยด สวนฉากกองทพเปนฉากทตอเนองจากฉากเมองเชยงชน มเนอความพรรณนากองทพของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถทจะยกทพไปตเมองเชยงชน ซงพรรณนาอยางละเอยดเปนหมวดหมทงกองทพชาง มา ไพรพล และเครองประดบกองทพ การบรรยายฉากกองทพนนอกจากจะเปนไปตามขนบวรรณคดไทยแลว ยงเปนเครองยนยนใหเหนวาเมองเชยงชนเปนเมองส�าคญ ท�าใหสมเดจพระบรมไตรโลกนาถตองทรงเตรยมกองทพอยางยงใหญ เพอเขาโจมตเมอง ผเลาเรองใหพนทในการบรรยายฉากกองทพตงแตโคลงบทท 189 – 265 เปนจ�านวนถง 76 บท แสดงใหเหนแสนยานภาพทางการทหารของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถทมเหนอกวาการเตรยมพรอมของเมองเชยงชน นอกจากนยงมผลตอเนองมาถงฉากรบระหวางกองทพอยธยาและกองทพลานนา ผเลาเรองใหพนทของฉากรบตงแตบท 266 – 283 จ�านวน 17 บท ซงเปนพนทไมมากนก แตเปนการแสดงใหเหนพระปรชาสามารถในการรบของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถอยางชดเจน เพราะแมวาเมองเชยงชนจะเตรยมพรอมและเขาตไดยากเพยงใด แตสมเดจพระบรมไตรโลกนาถกทรงสามารถเขาโจมตไดอยางงายดาย ดงนนการสรางฉากเมองเชยงชนในยวนพายโคลงดนจงมความส�าคญกบการเลาเรองยวนพายโคลงดน ทงเปนตวก�าหนดมมมองการมองเหนของผเลาเรองทถายทอดฉากออกมาในเรองไดอยางสม

เหตสมผล และมความสมพนธกบฉากอน ๆ ในเรอง อกทงยงเปนปมปญหาส�าคญของเรองทท�าใหเรองพฒนาไปสจดสงสดและคลคลายในทสด

เชยงชน: พนทแหงการสรางวรกรรมอนชอบธรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในยวนพายโคลงดน ในยวนพายโคลงดนมฉากเมองเชยงชนเปนฉากส�าคญของเรอง ทงนฉาก (setting) อาจจะปรากฏในลกษณะของการเปนสถานท (place) และพนท (space) กได สถานท (place) เปนความคดทสมพนธอยกบลกษณะทางกายภาพและเปนพนททสามารถวดขนาดรปรางออกมาได ในขณะทพนท (space) เปนความคดทสมพนธกบการรบร จดแหงการรบร นอาจจะเปนตวละครทอย บนพนทนน คอยสงเกตและมปฏกรยาตอบกลบตอพนทนน (Mieke Bal, 1999, หนา 133) นอกจากน พนทยงถอเปนสงประดษฐในฐานะทางวฒนธรรมทบรรจดวยความหมาย (อภญญา เฟ องฟสกล, 2543, หนา 66) พนทจงมความสมพนธกบความคดและวฒนธรรมของสงคม แต “สถานท” มเรองของรปลกษณะทางกายภาพหรอภมศาสตรเขามาเกยวของดวย เชยงชนเปนสถานทในทางประวตศาสตร แมจะมปรากฏชอเรยกวา “เชยงชน” อยเฉพาะในเอกสารประวตศาสตรของลานนา แตในทางภมศาสตรแลว เมองเชยงชนกบเชลยงทอยธยาใชเปนชอเรยก กคอเมองในต�าแหนงบรเวณเดยวกน การบนทกชอเมองในเอกสารประวตศาสตรของอยธยาและลานนาทแตกตางกนอาจจะเปนเรองของการรกษาอ�านาจในพนทประวตศาสตรของตนเอง แตสงทนาสนใจกคอ ยวนพายโคลงดนซงเปนวรรณคดอยธยาไดน�าชอเรยก “เชยงชน” มาใชในเรองโดยตลอดและไมปรากฏการใชชอ


280

“เชลยง” เปนไปไดวาผเลาเรองยวนพายโคลงดนตองการประกอบสรางเมองเชยงชนอยางมนยยะส�าคญทสมพนธกบการสรางวรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ เมองเชยงชนในยวนพายโคลงดนจงมลกษณะพเศษกวาเมองเชยงชนในเอกสารประวตศาสตร เพราะมกระบวนการท�าใหเมองนมความส�าคญมากขน การสรางเมองเชยงชนใหมความส�าคญเกดจาก 2 วธการ ไดแก การเพมเหตการณเรองหมนดงนครและนางเมอง และการบรรยายเมองเชยงชนอยางละเอยด

1. การเพมเหตการณเรองหมนดงนครและนางเมอง ในเอกสารประวตศาสตรอยธยา เมองเชยงชนหรอเชลยงเปนสถานททเคยอยภายใตอ�านาจการปกครองของอาณาจกรอยธยามากอน จนกระทงพระยาเชลยงเอาใจออกหางไปเขากบพระเจาตโลกราชแหงลานนาในป พ.ศ.2003 เชยงชนจงกลายเปนเมองขนของอาณาจกรลานนา หลงจากนนชอเมองเชลยงกหายไปจากหนาประวตศาสตรของอยธยา จนมาปรากฏชออกครงวาอยธยาไดเมองเชลยงกลบคนมาในป พ.ศ. 2017 สวนเอกสารประวตศาสตรของทางลานนาดจะมการบนทกเรองราวของเมองเชยงชนไวมากกวาของอยธยา โดยจะกลาวถงเหตการณทพระยาเชลยงหนมาเขากบพระเจาตโลกราช จากนนกเปนเหตการณเจาเมองเชลยงคดการท�ารายหมนดงนคร แตหมนดงนครร ความเสยกอน จงจบตวพระยาเชลยงใหพระเจาตโลกราชลงโทษ จากนนพระเจาตโลกราชจงไดแตงตงหมนดงนครใหครองเมองเชยงชน เหตการณเหลานไมมปรากฏในพระราชพงศาวดารอยธยาแตมปรากฏในยวนพายโคลงดน แมวาจะไมไดเลาเหตการณเหมอนในพนเมองเชยงใหม แตกมเคาความทคลายกน คอ มการพดถงพระยาเชลยง

ทเคยเปนผทรยศ ความผดของพระยาเชลยงนท� า ใ ห ต ว เ อ งต อ งพบ กบคว ามพ น าศ เ อ ง พระเจาตโลกราชกทรงแตงตงใหหมนดงนคร มาเปนผดแลเมองเชยงชน ดงเนอความทวา


281

• สวนแสนแคลนเคลอมเนตร นบกล เมอใด แรงร�าพงพาลพทธ พรากไท ความผดแหงตนบยล ตนนาศ เองแฮ ตายกตายแลวไว โทษรายเหลอตรา ฯ • ปางนนนมหาราชแสง สงสรรค เอาหมนนครมา แตงตงง เปนเดมด�กลกรร ชยงชน คนแฮ ใครยงยกไวรงง รอบแดน ฯ (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 102 - 103)

ผเลาเรองยวนพายโคลงดนไดเรมจบเรองราวทเกยวกบเมองเชยงชนตงแตเหตการณดงกลาวน ซงคลายกบเหตการณในพนเมองเชยงใหมและสบหาราชวงศ แตหลงจากเหตการณนแลวนน กไมปรากฏเรองราวของเมองเชยงชนและหมนดงนคร

ในเอกสารประวตศาสตรของลานนาอก จนกระทงมการกลาวถงหมนดงนครเสยชวตและพระเจาตโลกราชทรงแตงตงเจาเมองแจหมมาครองเชยงชนแทน เหตการณดงกลาวนกมปรากฏอยในยวนพายโคลงดน ดงโคลงบททวา

• กรงลาวฦๅขาวเจา จอมปราณ ยกยางพลพลนเทา เทาแลว กลอยมาแตงการกรร ชยงชน เองแฮ แซห�เหนแกลวแกลง เลอกเอา ฯ (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 153)

ดง นนหากเทยบเหตการณในเอกสารประวตศาสตรและยวนพายโคลงดนแลว จะพบวามเนอความทเหมอนกน คอ พระยาเชลยงถกลงโทษ หมนดงนครไดครองเชยงชน และเจาเมองแจหมมาครองเมองเชยงชน แตเนอความทเปนเรองเกยวกบหมนดงนครถกประหารชวต นางเมองแขงเมองและการขอความชวยเหลอจากสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ รวมทงเหตการณเมองเชยงชนเตรยมเมองรบศกจากสมเดจพระบรมไตรโลกนาถไมมการบนทกไวในเอกสารประวตศาสตรทงของอยธยาและลานนา ทงนในยวนพายโคลงดนได

ใหความส�าคญในการเลาเหตการณเหลานอยางมาก เรองราวเหลานจงมสวนอยางมากในการสรางความส�าคญใหกบพนทเมองเชยงชน ทงนกเพอใหสมเดจพระบรมไตรโลกนาถเขามาท�าสงครามกบเมองเชยงชนไดอยางชอบธรรม เหตการณหมนดงนครและนางเมองจงส งผลถงจรยธรรมและคณธรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถอยางชดเจน


282

2.การบรรยายเมองเชยงชนอยางละเอยด วรรณคดยอพระเกยรตโดยทวไปนยมบรรยายหรอพรรณนาเมองของตนเองในลกษณะชนชมความงามและความเจรญรงเรองของเมอง ซงสงผลตอภาพลกษณของพระมหากษตรยผปกครองแผนดนวาทรงพระปรชาสามารถทท�าใหบานเมองเจรญรงเรอง แตส�าหรบยวนพายโคลงดนกลบไมปรากฏการบรรยายเมองอยธยาอยางละเอยด มกลาวถงเมองอยธยาและขยายความเพยงเลกนอยวา “พระนครอโยทธยา ยงฟา” (ยวนพายโคลงดน:

โคลงบทท 63) เมองทผเลาเรองยวนพายโคลงดนใหพนทในการบรรยายอยางละเอยดกลบเปนเมองของศตร คอ เมองเชยงชน โดยมการบรรยายลกษณะเมอง การเตรยมพรอม และความเขมแขงของเมองอยางละเอยด ดงตอนทกลาวถงการใหทหารเตรยมประจ�าการตามปอมเมอง การลดเขอนปดทาง การเตรยมเครองตอส เตรยมพลชางพลมาและไพรพลพรอมอาวธมากมาย ทงไพรพลและอาวธตางกถกเตรยมพรอมในทกแหง ดงค�าประพนธตอไปน

• วยงปอมวยงอาจไว แหนหาร แหนาลดเขอนขวยอหน หวงแรวปนกนเกอบก�ทวาร ทวยรรอบทกแหงหอตายแกลว นงนอง ฯ • พวกพลชางมาคอบ คอยแหน ทานนาหวหมนนครครอง รอบรงเสโลหดาบเขนแพน ขวนไขวรางกอเพลองหนาตง หนนหนา ฯ • นานาพลไพรหอม แหนทวาร หอแฮหนหอกสรรพาฝา เลอนลอมฝงหารแขงขนหาร หาเพอน ตายแฮพลพรยบทกดานพรอม ไพรนาย ฯ • ปนอยาอยาเบองเวน ขนเขม แตงแฮหอกดาบแหลนหลาวหลาย ส�าแกลวปนไฟรอรเตม ตบอยอ�ามรารยงรอยแรว เขอนขนน ฯ • ขวาซายหมายหมพอง พลหาญ หนแฮนองนงในนางจรล แจกถวนรไวรวงทวาร ทกทพลพวกหารหาวลวน อยอยาย ฯ • หลายแถวหลายถองถ กนก� เกอบแฮหลายส�าหลายสารหลาย พวกพองพลลาวลล�ทง ชยงชน แซงแฮเตมอาจเตมปอมปอง ปยมหอ ฯ (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 157 - 162)


283

การบรรยายเมองเชยงชนอยางละเอยดในยวนพายโคลงดนนเปนวธการหนงทผเลาเรองพยายามแสดงใหเหนความส�าคญของเมองเชยงชนวาเปนเมองทมชยภมทดและมการเตรยมตวปองกนเมองอยางเขมแขง ดงนนหากสมเดจพระบรมไตรโลกนาถจะเขาโจมตเมองเชยงชนจงไมใชเรองทจะกระท�าไดงาย พระองคตองทรงทมเทสรรพก�าลงอยางมาก ซงปรากฏวามการบรรยายฉากกองทพของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถอยางยงใหญ การเอาชนะเมองเชยงชนได จงแสดงใหเหน พระปรชาสามารถของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในการสงครามไดเปนอยางด วธการทงสองขางตนเปนกระบวนการสรางความส�าคญใหเชยงชนในยวนพายโคลงดนมากขนอยางชดเจน เมองเชยงชนจงไมใชเปนเพยงหวเมองเลกๆ ทางเหนอเทานน แตเปนพนททมความส�าคญในการแสดงวรกรรมอนยงใหญของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ค�าวา “วรกรรม” คอ การกระท�าทไดรบยกยองวาเปนความกลาหาญหรอการกระท�าของผกลาหาญ (ราชบณฑตยสถาน, 2542, หนา 1083) หากจะกลาวถงเรองราวการสรางวรกรรมของพระมหากษตรยแลว ยอมตองกลาวถงเรองการรบและการท�าสงครามของพระมหากษตรย ในเรองภควทคตา (แสง มนวทร และจ�านงค ทองประเสรฐ, 2537, หนา 28 – 29) พระกฤษณะไดสอนพระอรชนทก�าลงเศราสลดพระทยในการท�าสงครามกบญาตพนองของพระองค คอ เหลากษตรยเการพ พระกฤษณะไดกลาวแกพระอรชนวาการท�าสงครามเปนหนาทอนชอบธรรมของ ผเปนพระมหากษตรย ไววา “พจารณา หนาทโดยตรงของทานซ ทานไมควรหวนไหว เพราะในนามกษตรย ไมมอะไรจะดกวาสงครามทเปนธรรม...ถาและวา ทานจกไมท�าสงครามอนเปนธรรมเชนนไซร ทานกจะละหนาทโดยตรงของทาน

และเกยรตยศของทาน ไดรบแตความชวชาอยถายเดยว” แตส�าหรบคตพทธศาสนาไมสนบสนนการท�าสงครามฆาฟน เพอแยงชงอาณาจกรกน แตมแนวความคดเรอง พระมหาจกรพรรดราช เปนความคดทพระพทธเจาทรงใชประกาศศาสนาของพระองค พระองคตองการแสดงใหประจกษวาพระองคกทรงเปนพระมหาจกรพรรดราชพระองคหนง แตพระองคไมตองการมชยชนะทวชมพทวปโดยการยาตราทพไปปราบแวนแควนตาง ๆ พระองคทรงมพระราชด�ารทจะมชยในชมพทวปดวยธรรม คอ วงลอแหงธรรม (มณปน พรหมสทธรกษ, 2547, หนา 181) ในไตรภมพระรวง (วรรณกรรมสมยสโขทย, 2539, หนา 67) กกลาวถงพระมหาจกรพรรดราชไววาเปนผทกลาวหรอบญชาสงใดกลวนตงอยในธรรม “แมทานวากลาวถอยค�าสงใดกดแล บงคบบญชาสงใดกด เทยรยอมชอบดวยทรงธรรมทกประการแล ทานนนเปนพระญาทรงพระนามชอวาพระญาจกรวรรดราช” ทงนยวนพายโคลงดนเปนวรรณคดทพยายามผสานความคดทงของศาสนาพราหมณฮนดกบศาสนาพทธใหรวมอย ในองคสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ยวนพายโคลงดนไดสรางภาพลกษณการเปนพระมหากษตรยนกรบของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถอยางชดเจน เหนไดจากการยกยองพระปรชาสามารถในทางการสงครามอยางมากมาย เชน ทรงรกลศกหลากหลายและทรงมชนเชงในการสงคราม ดงตวอยางค�าประพนธตอไปน


284

• กลรรณแมนพยง พระกฤษณ กลตอกลกรรกล กยจกงง กลกลตอบกลคด กลใคร ถงเลย กลแตงกลตงงรอ รอบรณ ฯ • เชองแกเศกใหญให หายแรง รวจแฮ เชองรอบรายพลซก ซมไว เชองเศกสงแสวงเชอง ลาลาด กด เชองชงงเสยไดร รอบการย ฯ (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 40 - 41)

สวนภาพลกษณพระมหากษตรยผทรงธรรมเปนกระบวนการทถกน�าเสนอมาตลอดทงเรองเชนกน ผเลาเรองพยายามจะแสดงภาพลกษณของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถใหเปนพระมหากษตรย ทด�ารงพระองคอยในทางธรรมเสมอ เหนไดจากการยกยองพระองควาเปนผทรงธรรม การยกยองพระองควาทรงรแจงในธรรม 10 หมวด การยกยองการเสดจออกผนวชของพระองค และการใชค�าเรยกสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในยวนพายโคลงดนตลอดทงเรองดวยค�าเรยกพระพทธเจา คอ สรรเพชญ เมอมการยกยองพระองคเป นประดจดงพระพทธเจา แตเนอหาตองการจะยกยองเรองการท�าสงคราม ซงดความคดจะขดแยงกน ผเลาเรองจงไดสรางเรองราวของหมนดงนครและนางเมอง เพอสรางความชอบธรรมอยางบรสทธใหแกสมเดจ

พระบรมไตรโลกนาถในการเขาตเมองเชยงชน ภาพวรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถจงเปนภาพของผกลาหาญทปกปองและชวยเหลอผ มทกขเดอดรอน ซงกคอนางเมองและชาวเมองเชยงชนทหนมา ไมใชผกระหายสงครามทปรากรถนาจะขยายราชอาณาจกรดวยการฆาฟนผอน ท�าใหเนนย�าภาพลกษณหลกของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในยวนพายโคลงดน คอ การเปนพระมหากษตรยนกรบผทรงธรรม ไดอยางชดเจน นอกจากนยงเปนการตอกย�าใหเหนวาพระเจาตโลกราชทรงเปนพระมหากษตรยทไรคณธรรม วรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในครงนจงเปนเสมอนการก�าจดบคคลทมความชวรายดงเชนพระเจา ตโลกราช ดงทเนอความในยวนพายโคลงดนไดเปรยบสมเดจพระบรมไตรโลกนาถวาเปนดงพระรามมาปราบทศกณฐวา


285

• ชยชยอ�านาจทาว คอรามรอนราพลวงลงกา แผนแผวชยชยดงตดตาม มาลมารค นนนฤๅชยช�านะไดแกว ครอบครอง ฯ (ยวนพายโคลงดน: โคลงบทท 289)

เรองราวทประกอบสรางขนในพนทเมองเชยงชนลวนแตสงผลตอการสรางภาพลกษณของทงสมเดจพระบรมไตรโลกนาถและพระเจาตโลกราชอยางมาก เชยงชนในพนททางประวตศาสตรอาจไมไดบรรจนยยะแฝงสงใดนอกไปจากการแสดงอ�านาจยดครองสถานทแหงนน แตเชยงชนในยวนพายโคลงดนซงเปนพนททางวรรณคดไดแสดง นยยะในการสรางภาพลกษณสมเดจพระบรมไตรโลกนาถในการแสดงวรกรรมไดอยางแยบคาย

บทสรป เชยงชนเปนเมองทมความส�าคญในยวนพายโคลงดนอยางมาก ผเลาเรองสรางฉากเมองเชยงชนอยางตงใจ เหนไดจากการวางระยะในการเขาไปใกลเมองเชยงชนอยางแยบยล นนคอ การกลาวถงเมองเชยงชนกอนทนางเมองและชาวเมองเชยงชนจะเขามาขอสวามภกดสมเดจพระบรมไตรโลกนาถเปนเพยงการกลาวถงชอเมองเทานน แตหลงจากการเขาสวามภกดแลวนน การกลาวบรรยายเมองเชยงชนกมความละเอยดมากขน นอกจากน ฉากเมองเชยงชนยงมความเชอมโยงกบฉากอนๆ ในเรองไดเปนอยางด ทงฉากกอนหนาทสงผลใหเกดการบรรยายเมองเชยงชนอยางละเอยด และฉากตอไป คอ ฉากกองทพและฉากรบ กเปนผลจากการบรรยายใหเหนการเตรยมพรอมของเมองเชยงชน ฝายอยธยาจงตองเตรยมกองทพอยางพรอมเพรยง

การสรางเมองเชยงชนใหมความส�าคญในเรองยวนพายโคลงดนเปนการสรางความหมายใหมใหกบเมองเชยงชนทเปนเพยงสถานทหรอเมองหนงในพนททางประวตศาสตร เชยงชนไดกลายมาเปนพนทแหงการแสดงวรกรรมอนเปยมดวยคณธรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถอยางชดเจน พระองคทรงกระท�าสงครามกบลานนาเพอแยงชงเมองเชยงชน เพราะทรงตองการชวยปลดปลอยความทกขของชาวเชยงชนทตองอยใตการปกครองของพระเจาตโลกราชผไรคณธรรม วรกรรมของสมเดจพระบรมไตรโลกนาถบนพนทเมองเชยงชนจงเปนความกลาหาญอนประกอบดวยคณธรรมอนบรสทธและนาชนชม


286

เอกสารอางอง

ขจร สขพานช. (มปป). ราชอาณาจกรเชลยง – กอนราชวงศพระรวง. ใน วรณยพา สนทวงศ ณ อยธยา และวฒชย มลศลป (บรรณาธการ). อนสรณศาสตราจารยขจรสขพานช. 139 – 158. กรงเทพฯ: ศกษตสยาม.ด�ารงราชานภาพ, สมเดจกรมพระยา. (2514). ค�าอธบาย (เมอพมพครงแรก). ในลลตยวนพาย. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ : บรรณาคาร.ต�านานพนเมองเชยงใหม. (2514). กรงเทพฯ: คณะกรรมการจดพมพเอกสารทางประวตศาสตร ส�านกนายกรฐมนตร.สมหมาย เปรมจตต (ช�าระ). (2540). ต�านานสบหาราชวงศฉบบสอบช�าระ. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.ประชมศลาจารกภาคท1จารกกรงสโขทย พมพเปนอนสรณในงานพระราชทานเพลงศพพระราช ประสทธคณ ณ สสานวดราชธาน จงหวดสโขทย. (2515). กรงเทพฯ: กรมศลปากร. พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาฉบบหลวงสารประเสรฐและฉบบกรมพระปรมานชตฯและ พงศาวดารเหนอฉบบพระวเชยรปรชา (นอย) เลม1. (2504). กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา.มณปน พรหมสทธรกษ. (2547). มณปนนพนธ. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. มานพ ถนอมศร. (2546). ศรสชนาลยโบราณสถานสามสมย. กรงเทพฯ: พ พ เวลด มเดย. ยวนพายจบบรบรณ เอกสารหมายเลข 194. กรงเทพฯ: หอสมดแหงชาต.ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ.2542. กรงเทพฯ: นานมบค.วรรณกรรมสมยสโขทย. (2539). (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร. วลยา ววฒนศร (แปล). (2541). มตสถานทในนวนยายของฟรองซวสโมรยคค.ศ1922–1941. กรงเทพฯ: โครงการต�าราคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.ศรศกร วลลโภดม. (2552). เมองโบราณในอาณาจกรสโขทย. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: เมองโบราณ.แสง มนวทร และจ�านงค ทองประเสรฐ. (2537). ศรมทภควทคตาหรอเพลงแหงชวต. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: แพรพทยา.อภญญา เฟองฟสกล. (2543). พนท ในทฤษฎสงคมศาสตร. ในสงคมศาสตร,12(2), 65 – 160.Bal, Mieke. (1999). NarratologyIntroductiontotheTheoryofNarrative. (second edition). Canada: University of Toronto Press.Prince, Gerald. (2003). DictionaryofNarratology. (Revised edition). U. S. A.: University of Nebraska Press.Chatman, Seymour. (1993). StoryandDiscourse. (Sixth edition). New York: Cornell University Press.

เชียงชื่น: ความส...

Documents