การน าแสงสวางธรรมชาตมาใชในอาคารผสงอาย กรณศกษา หองนนทนาการ โครงการ ลฟวงเวล

กตต อดมศกด

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวศวกรรมศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการทางวศวกรรม วทยาลยนวตกรรมดานเทคโนโลยและวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

พ.ศ. 2561

ง

Using Daylighting in Elderly Building: A Case Study of the Recreation Room of LivingWell Project

Kitti Audomsak

A Thematic paper Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements

for the Degree of Master of Engineering Department Engineering Management.

Dhurakij Pundit University 2018

ค

หวขอสารนพนธ การน าแสงสวางธรรมชาตมาใชในอาคารผสงอาย กรณศกษา หองนนทนาการในโครงการลฟวงเวล

ชอผเขยน นายกตต อดมศกด

อาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร.อ านาจ ผดงศลป

สาขาวชา การจดการทางวศวกรรม

ปการศกษา 2560

บทคดยอ

งานวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาการน าแสงสวางธรรมชาตเขามาใช และหารปแบบชองแสงทเหมาะสมกบหองนนทนาการภายในอาคารผสงอายลฟวงเวล ซงตงอยทอ าเภอเมอง จงหวดนนทบร ขนตอนการศกษามดงนคอ 1) ศกษาสภาพปญหาการใชแสงสวางธรรมชาตในปจจบนของหองนนทนาการ โครงการบานผสงอายลฟวงเวล 2) ศกษาการวดคาความสองสวางดวยเครองมอลกซมเตอร (Lux Meter) รน Testo 457934 และโปรแกรม AutoCAD เพอจ าลองหองนนทนาการ ในโครงการบาน 3) ศกษาหารปแบบชองแสงทเหมาะสมกบหองนนทนาการภายในอาคาร โดยท าการจ าลองแสงสวางกบชองแสงทงหมด 7 กรณดวยกน 4) วเคราะหผลทไดจากการจ าลองแสงสวางภายในอาคาร โดยโปรแกรม DIALux 4.12 ผลการศกษาวจยพบวา หองนนทนาการ โครงการลฟวงเวล มปญหาในเรองของระดบคาความสองสวางทไมเพยงพอและมากเกนไปในบางพนท ซงผลจากการวดคาความสองสวางของแสงภายในหองนนทนาการ โดยใชเครองมอวด พบวา ไมวาเวลาใดคาเฉลยการสองสวางต ากวาคามาตรฐาน โดยมคาเฉลยการสองสวางทงหมดเพยง 45.39 ลกซ ดงนนแนวทางทน ามาปรบปรงแกไขคอ การเพมชองแสง ซงผลจากการจ าลองแสงสวางกบชองแสงพบวา การออกแบบใหฝาเพดานเอยงท ามม 5 องศา และมแผงกนแดดแบบหงทความสง 3.35 เมตร เอยงท ามม 15 องศา มระยะยนภายใน 0.54 เมตร และภายนอก 1.46 เมตร จะสงผลใหคาเฉลยของความสองสวางอยท 406.96 ลกซ เพมขนคดเปน 9.015 เทาของคาเฉลยความสองสวางเดม ซงอยในคาเกณฑมาตรฐาน

ค าส าคญ : การใชแสงธรรมชาต, อาคารผสงอาย, หองนนทนาการ

ฆ

ค

Independent Study Title The Utilization of Natural Light in a Nursing Home Building: A Case Study of the Recreation Room in LivingWell Project

Author Kitti Audomsak Thematic Paper Advisor Assistant Professor Aumnad Phdungsilp, Ph.D., Tekn. Dr. Department Engineering Management Academic Year 2017

ABSTRACT

This research aimed to study the utilization of daylighting and determine the appropriate openings for the recreation room in the LivingWell Eldesly Building located in Amphoe Muang, Nonthaburi. The study procedures are as follows: to investigate the current problems of using daylighting for the recreation room in the LivingWell Project; to study the illuminance measurement using the Testo 457934 lux meter; to determine the appropriate openings for the recreation room in the LivingWell Project by simulating lighting occurred in seven cases of openings; and to analyze the results of indoor lighting simulation using DIALux

4.12 Computer Program.

From the results, it was found that in the recreation room in the LivingWell Project, there were problems regarding the levels of lighting that were too low in some areas and too high

in the others. The results of measuring illuminance in the recreation room using the measurement instrument showed that at any time, the overall average illuminance was merely

45.39 lux, lower than the standard. Therefore, the proposed improvement approach was to

increase the light openings. The results from the simulation showed that the design of the

ceiling to be tilted at a 5-degree angle and a light shelf at a height of 3.35 m, tilted at 15

degrees, with an interior length of 0.54 m and an exterior length of 1.46 m resulted in an

average illuminance of 406.96 lux. The increase was 9.015 times of the original

illuminance making it in the standard range.

Keywords : The utilization of daylighting, elderly building, the recreation room

จ

กตตกรรมประกาศ

การศกษาวจยครงน ผวจยขอกราบขอบพระคณอยางสงตออาจารย ผชวยศาสตราจารย ดร.

อ านาจ ผดงศลป อาจารยทปรกษาสารนพนธทไดสละเวลาอนมคาคอยใหค าปรกษาแนะน า

ตลอดจนแกไขตรวจทานขอบกพรองตางๆ ใหส าเรจลลวงไปดวยดขอขอบพระคณฝายวศวกรรม

บรหารงานอาคารผสงอายโครงการ ลฟวงเวล ทใหสถานทและขอมลส าหรบท างานวจยเพอให

บรรลวตถประสงคของสารนพนธฉบบน และคณาจารยสาขาการจดการทางวศวกรรม คณะ

วศวกรรมศาสตรมหาวทยาลยธรกจบณฑตย ตลอดจนเจาหนาทบณฑตวทยาลยทกทานทไดให

ค าแนะน า สงสอน และชวยเหลอจดท าในสารนพนธฉบบน

หากสารนพนธนมสวนทดและประโยชนตอผอน ผวจยขอกราบขอบพระคณและมอบคณ

งามความดใหกบคณป คณยา และครอบครวทใหการสนบสนนชวยเหลอ และเปนก าลงใจดวยดมา

โดยตลอด หากพบขอบกพรองประการใดผวจยขอนอมรบแตเพยงผเดยว

กตต อดมศกด

ฉ

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย …………………………………………………………………………. ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ………………………………………………………………………. ง กตตกรรมประกาศ………………………………………………………………………….. จ สารบญตาราง..............……………………………………………………………………… ซ สารบญภาพ.............…………………………………..................……………………….…. ญ บทท

1. บทน า…………………………………………………………………………….… 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา…........………………………………... 1 1.2 วตถประสงคของงานวจย...……………………………………...…...………… 2 1.3 ขอบเขตของการศกษา……...……………………………………..…….……… 5 3 1.4 ขนตอนและวธด าเนนการวจย............................................................................. 3 1.5 นยามศพทเฉพาะ.................................................................................................. 4 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ………………………...…………………………... 4 2. แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ…………………………………………… 5 2.1 ทฤษฎเกยวกบแสง............................................................................................. 5 2.2 ทฤษฎเกยวกบการสองสวาง............................................................................ 9 2.3 การออกแบบอาคารเพอการใชงานแสงสวางธรรมชาต..................................... 18 2.4 แนวคด หลกเกณฑอาคารเขยว และเทคนคการออกแบบอาคารเพอการ ประหยดพลงงาน..............................................................................................

41

2.5 แนวคดเกยวกบการออกแบบทางวศวกรรม...................................................... 45 2.6 ความส าคญของแสงธรรมชาตกบผสงอาย........................................................ 49 2.7 งานวจยทเกยวของ …………………………………………………………… 54 3. วธด าเนนการวจย………………………………...……...……………………….. 58 3.1 การส ารวจและศกษาลกษณะการส ารวจและศกษาลกษณะทางกายภาพของ หองนนทนาการ ในโครงการบานผสงอาย “ลฟวงเวล”……………………….

58

ช

สารบญ (ตอ) บทท หนา 3.2 การวดคาความสองสวางภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย “ลฟวง เวล” นนทบร โดยการใชเครองมอวด…………………………………………..

62

3.3 สรปผลจากการส ารวจและวดคาความสองสวางของแสงภายในหองนนทนาการ โดยใชเครองมอวด………………………………………………………………

66

4. ผลการศกษา…………………………………………………………………….….. 67 4.1 ผลการประเมนสภาพสภาวะการสองสวางภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย “ลฟวงเวล” ในปจจบน.....................................................

67

4.2 วนทก าหนดท าการทดสอบแสงสวางของหองนนทนาการ กรณศกษาโดย โปรแกรมคอมพวเตอร …………………………………………….…………...

69

4.3 ผลการทดสอบแสงสวางของหองนนทนาการ กรณศกษาโดยโปรแกรม คอมพวเตอร DIALux 4.12 กอนและภายหลงมการออกแบบปรบปรง…………

70

5. สรปผลการวจย……………………………………………………………………. 80 5.1 สรปผลการวจย………………………………………………………………… 80 5.2 ขอเสนอแนะ…………………………………………………………………… 82 บรรณานกรม…………………………….…………………………………………………. 83 ประวตผเขยน…………………………….…………………………………………..……... 86

ซ

สารบญตาราง ตารางท หนา 2.1 เปรยบเทยบมาตรฐานการสองสวางระหวาง ICE และ IES ตามประเภทการใชงาน………………………………………….………………

12

2.2 เปรยบเทยบมาตรฐานการสองสวางระหวาง CIE และ IES (USA) และ มาตรฐานการก าหนดคา DAY LIGHT FACTOR ตามประเภทการใชงาน……...

13

2.3 แสดงความเขมของแสงสวางภายในอาคาร ตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 ……….

14

2.4 แสดงขอจ ากดของความสามารถรบความสองสวางไดของการมองเหนในมม ตางๆ……………………………………………………………………………

18

2.5 แสดงคาการสะทอนเพอการใชงานแสงสวางธรรมชาตทมประสทธภาพของ พนผวสวนตางๆ ของอาคาร……………………………………………………..

21

2.6 แสดงคาการสะทอนแสงของวสด………………………………………………. 33 2.7 แสดงคา Daylight Factor ทพอเพยงตอลกษณะการใชงานประเภทตางๆ………. 40 2.8 ประเภทของการใชสารดบเพลงในอาคาร Data Center ของอาคารอนๆ ……………………………………………………

36

3.1 แสดงอตราสวนของชองเปดตอผนงในแตละทศของหองนนทนาการภายใน อาคาร……………………………………………………………………………

62

4.1 แสดงผลจากการตรวจวด คาเฉลยการสองสวางในหองนนทนาการ ณ เวลา ตางๆ …………………………………………………….……………………...

68

4.2 ตารางแสดงผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลาตางๆ วนท 21 ธนวาคม………………………………………………...

78

4.3 ตารางแสดงผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลาตางๆ วนท 21 กนยายน…………………………………………………

79

4.4 ตารางแสดงผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลาตางๆ วนท 21 มถนายน…………………………………………………

80

ฌ

สารบญภาพ ภาพท หนา 2.1 แสดงความสองสวางของวตถเมอเปรยบเทยบกบสภาพแวดลอม……………. 16 2.2 แสดงขอจ ากดความสามารถรบความสองสวางของการมองเหนในมมตางๆ ในแนวตง…………………………………………………………….………….

18

2.3 แสดงคาความสองสวางของหองทมชองแสงดานขาง………………………… 19 2.4 แสดงภาพตดขวางของหองทมเพดานลาดเอยงลกเขาไปจากบรเวณ รมอาคาร………………………………………………………………………...

20

2.5 แสดง Room Aspect Ratio …………………………………………...………... 24 2.6 แสดง Building Footprints ………………………………………...…………... 24 2.7 แสดงความสมพนธระหวางความลกของหองและความสงของชองเปด……….. 25 2.8 การเปรยบเทยบความสงของหนาตางทมความสมพนธตอการสองสวาง ของแสงเขามาภายใน ระหวางหนาตางเปดดานเดยวกบหนาตางเปด 2 ดาน…...

26

2.9 การเปรยบเทยบปรมาณการสองสวางจากการปรบเปลยนความยาว ของหนาตาง……………………..………………………………………..……...

27

2.10 ลกษณะการใหแสงแบบ Horizontal Light หรอ Sky Light……………………. 29 2.11 ลกษณะการใหแสงแบบ Sawtooth Light ……………………………………... 30 2.12 ลกษณะการใหแสงแบบ Monitor Light……………………………………….. 30 2.13 แสดงลกษณะรปแบบของทอน าแสง (Light Pipe)…………………………….. 31 2.14 แสดงรปแบบขอทอน าแสง (Light Pipe)……………………………………… 32 2.15 แสดงการเปรยบเทยบการใชสทมผลตอการสะทอนแสงภายใน………………. 35 2.16 แสดงการพจารณาคาความสองสวางรวมทตกกระทบ ณ จดใดจดหนง ดวยวธการค านวณแบ Lumen Method………………………………………….

37

2.17 แสดงองคประกอบส าคญทมผลตอการพจารณาคาความสองสวางภายใน อาคารโดยอาศยแสงธรรมชาตดวยวธ Daylight Factor………………………….

40

3.1 แสดงแบบหองนนทนาการ…………………………………………...………… 3.2 แสดงรปดานหนา หองนนทนาการ บานผสงอาย โครงการ “ลฟวงเวล”………..

60 60

ญ

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา 3.3 แสดงรปดานขางของอาคารหองนนทนาการ...………………………………… 61 3.4 แสดงชองหนาตาง-ชองเปดดานขางอาคาร………………………………..…… 61 3.5 แสดงต าแหนงตารางกรด ทใชอางองในการวดคาความสองสวางภายใน หองนนทนาการ ชนลาง ดวยการใชเครองมอวด……………………………….

63

3.6 แสดงผลการส ารวจคาความสองสวางบรเวณชนลางภายในหองนนทนาการ ครงท 1 (หนวยวดเปนลกซ) วนท 3 ตลาคม 2560 เวลา 10.00น. สภาพทองฟามเมฆมาก…………………………………………………………

64 3.7 แสดงผลการส ารวจวดคาความสองสวางบรเวณชนลางภายในหองนนทนาการ ครงท 2 (หนวยวดเปนลกซ) วนท 9 ตลาคม 2560 เวลา 10.00น. สภาพทองฟามเมฆปกคลมบางสวน……………………………………………

65 4.1 ภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย “ลฟวงเวล”……………………. 67 4.2 ภาพแสดงองศาแสงอาทตย ณ เวลาตางๆ วนท 21 ธนวาคม…………………… 4.3 ภาพแสดงองศาแสงอาทตย ณ เวลาตางๆ วนท 21 กนยายน…………………… 4.4 ภาพแสดงองศาแสงอาทตย ณ เวลาตางๆ วนท 21 มถนายน…………………… 4.5 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 1……………….. 4.6 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 2……………….. 4.7 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 3……………….. 4.8 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 4……………….. 4.9 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 5……………….. 4.10 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 6…………….. 4.11 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 7……………..

69 70 70 71 72 73 74 75 76 77

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ประเทศไทยตงอยในเขตอากาศแบบรอนชนทอยใกลเสนศนยสตร จงมอากาศรอนตลอดทงป และจะมความยาวของชวงกลางวนประมาณ 12 ชวโมงตอวน ดงนนอาคารทใชงานในชวงกลางวน จงจ าเปนตองออกแบบใหใชงานแสงสวางธรรมชาตเปนแสงสวางหลกส าหรบอาคารไดตลอดชวงเวลาการใชงานของอาคารการน าแสงสวางธรรมชาตเขามาชวยในการสองสวางภายในอาคารนบวาเปนสงททาทายความสามารถของผออกแบบมาก เนองจากแสงสวางจะน าเอาความรอนเขามาในอาคารดวย และความรอนกเปนสงตองหามส าหรบอาคารในประเทศไทย โดยเฉพาะอยางยงอาคารทมการปรบอากาศ เพราะความรอนจะท าใหภาระของการปรบอากาศสงขน ดงนนการน าแสงสวางธรรมชาตเขามาใชงานในอาคารจงตองหลกเลยงรงสดวงอาทตยโดยตรง (Direct Sunlight) และเลอกใชเฉพาะแสงสวางจากรงสแบบกระจาย (Diffuse Daylight) ทมคาประสทธภาพของแสงสวางประมาณ 120 ลเมน/วตต ซงมคาเปน 2 เทาของประสทธภาพของแสงสวางจากหลอดฟลออเรสเซนตธรรมดา (สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (AIT) และ กรมพฒนาพลงงานทดแทนและสงเสรมพลงงาน (พพ.), 2547) ดงนน การออกแบบเพอใหอาคารมการใชแสงธรรมชาตอยางเหมาะสมเพอลดการใชพลงงานไฟฟาตามหลกอาคารเขยว จงเปนการเพมคณภาพของแสงสวางภายในพนททมการใชงานประจ า (Regularly Occupied Spaces) โดยค านงถงการใชแสงธรรมชาตในอาคาร เปนการออกแบบใหหองหรอพนททมการใชงานประจ าไดแสงธรรมชาตอยางเหมาะสม ซงการออกแบบนนไมควรออกแบบใหหองลกเกนไป ควรออกแบบใหมพนทและจ านวนชองแสงทพอเพยงและอยในต าแหนงทเหมาะสม มการผนวกวธการใหแสงสวางธรรมชาตแบบตางๆ เชน หงแสง (Light Shelf) หรอ มอแสง (Light Pipe) เพอใหแสงกระจายไดลกขน อกทงควรมการใชชองแสงจากหลงคาเขามาชวย หากปรมาณแสงจากหนาตางไมพอเพยง นอกจากนน การออกแบบอาคารเขยว ยงเปนการเพมประสทธภาพในการใชทรพยากรของตวอาคาร ไมวาจะเปนเรองพลงงาน น าประปา และวสดตาง ๆ รวมทงลดผลกระทบของตวอาคารตอสขภาพของผใชอาคาร (รตนา แกวเพชรพงษ, 2556) โดยเฉพาะอยางยงในบานของผสงอาย ระบบแสงสวางในบานผสงอายเปนเรองทส าคญมาก มหลกอยสองประการคอ ประการทหนงแสงสวางตองมมากกวาปกตเพราะผสงอายเลนซตาขน รบแสงไดนอยลง ประการทสอง ตนแสงตองไมอยในต าแหนงทแยงตา เพราะตาของ

2

ผสงอายมานตาจะหดขยายเพอตอบสนองตอแสงไดชา ดงนน การออกแบบบานเปนบานชนเดยวจะสามารถลดปญหาการเดนสญจรขนลงระหวางชน ทอาจเกดอนตรายได และควรเนนแสงสวางทไดจากธรรมชาตมากทสด โดยการออกแบบชองแสงธรรมชาตไวหลายแหงในต าแหนงทตองการแสงสวางมากๆ เชน หองรบประทานอาหาร ทางเดนภายใน และหองพกผอน เมอแสงสวางทวทงบาน ผสงอายกไมตองปรบสายตาระหวางมดและสวางมากนก ท าใหการเดนภายในบานนนปลอดภยขน (เอกราชลกษณสมฤทธ, 2557) จงเหนไดวาความสองสวางของแสง (Illumination) มบทบาทส าคญตอการมองเหนของมนษย และตาของมนษยมความสามารถในการรบรงสของแสงอาทตยทอยในชวงของการมองเหนได มนษยจงมองเหนสงตางๆบนโลกไดอยางไรกตาม ความชดเจนในการมองเหนขนอยกบความเปรยบตางความสวางจา (Brightness Contrast) ระหวางวตถหรอภาพทเหนกบฉาก ถาความเปรยบตางมากความชดเจนของภาพทเหนกจะมากตามไปดวยโดยไมจ าเปนตองเพมระดบความสองสวาง (Illumination Level) ใหกบภาพนนแตถาอตราสวนของความเปรยบตางความสวางจาของแสงแตกตางกนมากๆ จะสงผลตอขบวนการปรบตา (Eye Adaptation) ท าใหตาไมสามารถปรบตวกบความสวางจาไดทนท จงเปนสาเหตของความไมสบายตาในการมองเหน (Discomfort Glare) ดงนนการใหแสงสวางภายในอาคารจงควรจดใหมความเปรยบตางความสวางอยในอตราสวนทเหมาะสม และสมพนธกบชวงเวลาของการปรบตาเพอน าไปสความสบายตาในการมองเหน (Visual Comfort) (ทพวลย ตงพนทรพยศร, 2544) ดวยเหตดงกลาวท าใหผวจยสนใจศกษาเรอง “การใชแสงสวางธรรมชาตภายในอาคารผสงอายตามหลกอาคารเขยว กรณศกษา: หองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล จงหวดนนทบร” เพอปรบรปแบบการใชแสงธรรมชาตภายในหองนนทนาการ โครงการ บานผสงอาย ลฟวงเวล ตามหลกอาคารเขยวไดอยางมประสทธภาพ 1.2 วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาสภาพปญหาและการใชแสงธรรมชาตในปจจบนของหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล 2. ศกษารปแบบเพอหารปแบบชองแสงทเหมาะสมกบหองนนทนาการภายในอาคารผสงอาย ลฟวงเวล

3

1.3 ขอบเขตของการวจย 1. ขอบเขตดานพนท โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล จงหวดนนทบร 2. ขอบเขตดานเนอหา วเคราะหขอมลทไดจากขบวนการศกษาน ามาเปนแนวคดเพอการออกแบบการใชแสงธรรมชาตทเหมาะสมตอการใชงานหองนนทนาการ ตามหลกอาคารเขยวของบานผสงอายโครงการ ลฟวงเวล จงหวดนนทบร 1.4 ขนตอนและวธด าเนนการวจย 1. ขนตอนการศกษาขอมล 1.1 การศกษา คนควาและเกบขอมลจากแนวคดและทฤษฎตางๆ 1.2 ศกษาสภาพการใชแสงธรรมชาตของหองนนทนาการในปจจบน 1.2.1 ต าแหนงและภาพถายภายนอกของหองนนทนาการ โครงการบานพกผสงอาย ลฟวงเวล ในมมตางๆ 1.2.2 ต าแหนงและภาพถายภายในของหองนนทนาการ โครงการบานพกผสงอาย ลฟวงเวล 1.2.3 ผนงในทศตางๆ ของหอง พนทหอง พนทชองเปด และ อตราสวนของชองเปดตอผนง เปนตน 1.3 วเคราะหผลการจ าลองแสงสวางโดยค านงถงปจจยของปรมาณแสงทเพยงพอตอพนทใชงาน คาความสม าเสมอของความสองสวางและมการกระจายแสงภายในหองนนทนาการอยางสม าเสมอ เพอใหการมองเหนของผสงอายมความสบายตามากทสด 2. เครองมอทใชในการส ารวจ 2.1 ลกซมเตอร (Lux Meter) รน Testo 457934 สามารถวดคาความสองสวางทมคาอยในชวงระหวาง 5-100,000 ลกซ ซงในการวจยครงนไดใชเครองมอนเพอการวดคาความสองสวางของแสงธรรมชาตทงภายนอกและภายในอาคาร ส าหรบในขนตอนการส ารวจ ประเมนหองนนทนาการ โครงการบานพกผสงอาย ลฟวงเวล จงหวดนนทบร โดยท าการวดเวลาเดยวกน 2.2 กลองถาย ซงในการวจยครงนจะใชกลองถายรปมอถอสมาทรโฟน ยหอ ไอโฟน รน iphon7 เพอเกบรวมรวมภาพถายสถานทจรงทงภายในและภายนอกโครงการ

4

1.5 นยามศพทเฉพาะ แสงธรรมชาต (Daylight) หมายถง พลงงานรปแบบหนงทมแหลงพลงงานมาจากดวงอาทตย โดยการแผรงสและสะทอนออกมาสชนบรรยากาศ ทองฟาและสภาพแวดลอม มชวงความยาวคลนทสายตามองเหนไดอยระหวาง 380-760 นาโนเมตร แสงกระจาย (Diffuse Light) หมายถง แสงธรรมชาตทไดจากแสงทกระจายจากทองฟา พนทใชงาน (Working Plane) หมายถง บรเวณและระดบความสงของพนทประกอบกจกรรมตางๆ ความเปรยบตาง (Contrast) หมายถง การเปรยบเทยบความสวางทสะทอนออกจากผววตถกบความสวางรอบ ๆ วตถนน ความสองสวางจา (Luminance) หมายถง ปรมาณแสงทสะทอนหรอสงผานออกจากวตถ มหนวยวดเปนฟตแลมเบรด (Foot-Lambert; FL) แสงจา (Glare) หมายถง แสงทอยในมมมองของตาทท าใหเกดการระคายเคองตาและมองเหนวตถไดยากหรอมองไมเหน อตราสวนความจาของแสง (Brightness Ratio) หมายถง อตราสวนความจาของแสงระหวางชนงานกบพนทขางเคยง ความสบายในการมอง (Visual Comfort) หมายถง สภาพความเปรยบตางความสวางระหวางชนงานกบพนทขางเคยงทมอตราสวนสมพนธกน 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. เพอเปนแนวทางในการใชแสงสวางธรรมชาตภายในอาคารบานพกผสงอายตามหลกอาคารเขยวเพอการประหยดพลงงาน 2. เพอใชเปนแนวทางการออกแบบหองนนทนาการทใหความสบายตาในการมองเหน มการกระจายแสงอยางสม าเสมอและเพยงพอตอการมองเหนและสามารถลดปญหาแสงจาจากแสงธรรมชาตและแสงไฟฟาประดษฐในสนามแหงการมองได 3. เพอใชเปนแนวทางการออกแบบชองเปด ทมอตราสวนความเปรยบตางความสวางจาระหวางชองเปดกบผนงรอบๆ เหมาะสมกบชวงเวลาของการปรบตา 4. เพอเปนแนวทางใหผออกแบบ ผทมสวนเกยวของสามารถเลอกรปแบบชองแสงทเหมาะสมและสมพนธกบทศตางๆ ของ บานผสงอาย สามารถน าไปประยกตใชงานเพอการวางทศทางและรปแบบทใกลเคยงกน

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาและสบคนขอมล ทเกยวของกบการศกษาวจย เรองการใชแสงสวางธรรมชาตภายในอาคารผสงอายตามหลกอาคารเขยว กรณศกษา: หองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย “ลฟวงเวล” จงหวดนนทบร ครงน ผศกษาไดรวบรวมเอกสาร หรอหลกเกณฑทเกยวของมาใชประกอบในการศกษาวจย ดงน 2.1 ทฤษฎเกยวกบแสง 2.2 ทฤษฎเกยวกบการสองสวาง (Illuminance Theory) 2.3 การออกแบบอาคารเพอการใชงานแสงสวางธรรมชาต (Building Design for Daylight Use) 2.4 แนวคด หลกเกณฑอาคารเขยว และเทคนคการออกแบบอาคารเพอการประหยดพลงงาน 2.5 แนวคดเกยวกบการออกแบบวศวกรรม 2.6 ความส าคญของแสงธรรมชาตกบผสงอาย 2.7 ผลงานวจยทเกยวของ 2.1 ทฤษฎเกยวกบแสง 2.1.1 พฤตกรรมของแสง เมอแสงเคลอนทจากแหลงก าเนดผานตวกลางตางๆ เชน บรรยากาศ วตถโปรงแสง วตถทบแสง ของเหลว เปนตน จะเกดพฤตกรรม 3 ประการ ไดแก 2.1.1.1 การสะทอน (Reflection) เปนพฤตกรรมเมอแสงตกกระทบตวกลางและสะทอนกลบในทศทางตรงกนขาม ประกอบดวย 2 ลกษณะคอ 1. การสะทอนแบบเสมอนกระจกเงา (Specular Reflection) เกดขนเมอแสงตกกระทบตวกลางทเปนวตถทบแสง (Opaque Material) มลกษณะผวเรยบขดมน (Polish Surface) มมทแสงตกกระทบจะเทากบมมทแสงสะทอน 2.การสะทอนแบบกระจาย (Diffuse Reflection) เกดขนเมอแสงตกกระทบตวกลางทเปนวตถทบแสงทมลกษณะพนผวไมเรยบ

6

2.1.1.2 การดดกลน (Absorption) เมอแสงตกกระทบตวกลาง แสงบางสวนจะถกดดกลนหายเขาไปในตวกลาง ซงพลงงานแสงทถกดดกลนไปนนจะเปลยนรปไปเปนพลงงานความรอน (Heat) 2.1.1.3 การสองผาน (Transmission) เมอแสงตกกระทบตวกลาง แสงจะเกดการหกเหและทะลผานไปอกดานหนงของตวกลาง ซงจะเกดขนในตวกลางทยอมใหแสงผานได โดยขนอยกบลกษณะและคณสมบตของตวกลางทจะท าใหแสงผาน ประกอบดวย 1. ตวกลางโปรงใส (Transparent Medium) ตวกลางชนดนจะมความใสสามารถมองผานไปอกดานหนงและเหนภาพไดชดเจน เชน กระจกใส โดยเมอแสงผานตวกลางชนดนจะเกดการหกเห (Refracted) หรอ เปลยนทศทาง (Bent) 2. ตวกลางโปรงแสง (Translucent Medium) ตวกลางชนดน ยอมใหแสงผานแตไมสามารถมองผานไปยงอกดานหนง เชน กระจกฝา โดยเมอแสงผานตวกลางชนดนแสงจะเกดการกระจายตวออกเปนการสองผานแบบกระจาย (Diffuse Transmission) 2.1.2 แหลงก าเนดแสง แหลงก าเนดแสงแบงออกเปน 2 ประเภทหลกๆ ไดแก 2.1.2.1 แหลงก าเนดแสงธรรมชาต 1.ดวงอาทตย (The Sun) แสงธรรมชาตมตนก าเนดมาจากดวงอาทตย ซงแสงทเกดจากการแผรงสจากดวงอาทตยมาโดยตรง (Direct Sun) จะไมเหมาะกบการใชงานเนองจากมความเขมของแสงสงมากเกนความจ าเปนและมความแปรปรวนสง ดงนน การน ามาใชงานตองมการควบคมและลดทอนใหอยในปรมาณทเหมาะสม (Lechner, 1991) 2.แสงจากทองฟา (Skylight) เปนแสงจากดวงอาทตยทเกดจากการสะทอนและกระจายในช นบรรยากาศทหอหมโลก รวมถงกอนเมฆบนทองฟา ท าใหทองฟากลายเปนแหลงก าเนดแสงทางออม ซงแสงทมาจากทองฟาจะมความเหมาะสมในการน ามาใชงานภายในอาคาร เนองจากการสะทอนท าใหปรมาณความเขมแสงและปรมาณความรอนลดลง 3.แสงจากพนดนและพนผวสะทอนแสง (Ground And Other Reflecting) แสงธรรมชาตจากการสะทอนแสงจากพนดนคดเปน 10-30 เปอรเซนต ของแสงแดดและแสงทมาจากทองฟา และคดเปนสดสวน 15 เปอรเซนตของแสงธรรมชาตทงหมดทกระทบหนาตาง 2.1.2.2 แหลงก าเนดแสงประดษฐ หลอดไฟฟา (Lamp) แบงเปนประเภทใหญๆ ได 2 ประเภท คอ หลอดอนแคนเดสเซนต หรอหลอดไส และหลอดดสซารจ ซงเปนหลอดทไมใชไสหลอด เชน หลอดฟลออเรสเซนต หลอดคอมแพคท เปนตน ซงสของหลอดฟลออเรสเซนตทนยมใชกนมากม 3 ชนด คอ

7

1.หลอดเดไลท (Daylight) มอณหภมส 5,500-6,000 เควน มสขาวปนฟาเหมาะกบการใชงานทมความสองสวางสง คอ มความสองสวาง 700 ลกซขนไป 2.หลอดคลไวท (Cool White) มอณหภมส 4,000-5,000 เคลวน มสขาวเยน เหมาะกบการใชงานทมความสองสวางประมาณ 500 ลกซ ซงเหมาะกบการใชงานในหองเรยน 3.หลอดวอรมไวท (Warm White) มอณหภม 3,000-3,500 เคลวน มสขาวออกแดง เหมาะกบการใชงานทมความสองสวางไมเกน 300 ลกซ 2.1.3 การพจารณาระดบความสวางภายในอาคาร การพจารณาระดบแสงสวางภายในอาคารแบงออกไดเปน 2 แนวทาง คอ 2.1.3.1 การพจารณาความเขมของแสงรวม (Absolute Illuminance) เปนการพจารณาระดบความเขมของแสงภายในอาคารในต าแหนงตางๆ ตามความสงทก าหนดจากระดบพนหอง โดยการวดคาความเขมแสงออกมาเปนปรมาณแสงตอหนวยพนท มหนวยเปนฟตแคนเดล หรอ ลกซ ซงคาความสวางทเกดขนภายในอาคารจะขนอยกบเวลา ทศทาง การเปดชองแสง และสภาพทองฟา 2.1.3.2 การพจารณาโดยอาศยอตราสวนของระดบความเขมของแสงภายในตอภายนอกอาคาร (Relative Illuminance) ภายใตทองฟาแบบทปกคลมดวยเมฆจนไมสามารถมองเหนแหลงก าเนดแสง คาทไดเปนเปอรเซนต ซงมคาคงทไมแปรเปลยนตามชวงเวลา หรอทศทางการเปดชองแสง 2.1.4 ลกษณะการโคจรของดวงอาทตย โลกโคจรรอบดวงอาทตย 1 รอบ 365 วน และรอบตนเอง 1 รอบใน 1 วน โดยหมนรอบแกนเหนอ-ใต เอยงท ามมกบเสนตงฉาก 23.5 องศา และจากการหมนรอบดวงอาทตยเปนรปวงรทกวนท 21 ธนวาคม ขวโลกเหนอจะอยหางจากดวงอาทตยมากทสดท ามม 23.5 องศา อก 3 เดอนตอมา ในวนท 21 มนาคม มมจะเปน 0 องศา ในวนท 21 มถนายน มมจะเปน 23.5 องศา และในวนท 21 กนยายน จะเปน 0 องศาอกครง และตอไปยง 23.5 องศาในวนท 21 ธนวาคม เปนการครบ 1 รอบ ซงทศทางการสองสวางของดวงอาทตยจะขนอยกบต าแหนงของดวงอาทตยทเปลยนไปในวนททตางกน ดงนน ต าแหนงทมความส าคญกคอ ต าแหนงของดวงอาทตยในวนท 21 ธนวาคมในชวงฤดหนาว เรยกวา Winter Solstice ซงดวงอาทตยจะอยทางใตมากทสด และมเวลากลางคนยาวนานกวากลางวน ส าหรบวนท 21 มนาคม และ 21 กนยายน เรยกวา Spring Equinox ซงดวงอาทตยจะอยตรงกบเสนศนยสตรพอด และมเวลากลางวนเทากบกลางคน และในวนท 21 มถนายน อยในชวงฤดรอน เรยกวา Summer Solstice ซงดวงอาทตยจะอยทางเหนอมากทสดและมเวลากลางวนยาวกวากลางคน (สมสทธ นตยะ, 2541)

8

2.1.5 แสงกบการมองเหน การมองเหนมความสมพนธกบระดบความสองสวางของแสงธรรมชาต โดยเมอตาไดรบแสงในระดบทสวางหรอมดเกนไป รวมทงในสภาวะทมความเปรยบตางมาก ตาจงตองมการปรบสายตา ดงตอไปน 2.1.5.1 การปรบตวของตากบความสวาง การปรบตวของตาในบรเวณทสวางและมด อยางเชน เมออกมาจากทซงมแสงสวางนอย เชน ในหองมดๆ มายงภายนอกซงมแสงสวางจา คนโดยทวไปจะเกดอาการทเรยกวา “ตาบอดชวคราว” เนองจากสายตายงคนเคยกบความมด เมอตาละจากความมดและเขาสระดบความสวางภายนอก มานตาจะปรบตวเลกลงเพอใหแสงผานเขามายงมานตาไดนอยลง จงท าใหตามองไมเหนสงตางๆ เปนชวงเวลาหนง ตองใชเวลาประมาณ 2-3 วนาทในการปรบสายตาเขาสสภาวะปกต ในขณะเดยวกน เมออยในสภาพแวดลอมทสวางไปยงทมความสวางนอยกวา ตาตองมการปรบสายตากบความมดซงใชเวลานานถง 10-30 วนาท โดยจะเหนวา การปรบตวของตาจากทสวางสทมดจะใชเวลามากกวา ดงนน การออกแบบแสงสวางในบรเวณเดยวกนไมควรใหเกดความสวางทมคาแตกตางกนมากเพราะจะท าใหเกดความไมสบายตาเกดขน เนองจากความเมอยลาในการปรบตวของสายตา (Moore, 1991) 2.1.5.2 การปรบตวของตากบแสงธรรมชาต ในการปรบตวของตาทมตอแสงธรรมชาต สวนมากจะไมกอใหเกดปญหาเรองความไมสบายตา เนองจากความสวางของแสงธรรมชาตเกดการเปลยนแปลงอยางชาๆ ซงสอดคลองกบการปรบตา 2.1.5.3 การปรบตวของตากบความเปรยบตางของความสวางจา ในการมองต าแหนงตางๆ หนงในสนามการมอง ตาจะปรบตวกบความจาตางๆ ทมความจาเฉลยในพนททมความแตกตางของความจามากๆ ท าใหการมองเหนรายละเอยดในพนททมความสวางนอยกวาไดยาก และตาตองใชเวลาในการปรบสายตานานท าใหเกดความไมสบายตา ความชดเจนในการมองลดลง 2.1.6 สภาวะความสบายทางสายตา สภาวะความสบายทางสายตา (Visual Comfort) มความเกยวของโดยตรงกบเรองแสงไมวาจะเปนความจาของแสง ความเปรยบตางและคาความสวางทเหมาะสม ซงในการออกแบบหองตางๆ ถาสายตาไดรบความสวางมากจนเกนไปกจะท าใหเกดความไมสบายตาได ทงน เนองจากมมมองสายตาแตละระดบสามารถรบความสวางไดแตกตางกน ซงมมมองระดบสายตานนรบความ

9

จาไดนอยกวามมมองในระดบสง (Flynn, 1988) ระดบความสวางทตายอมรบไดในมมมองตางๆ สามารถแบงไดดงน - มมมอง 0-5 องศา ความสวางจาทตายอมรบไดเทากบ 495 ฟตแลมเบรต - มมมอง 5-25 องศา ความสวางจาทตายอมรบไดเทากบ 1,125 ฟตแลมเบรต - มมมอง 25-45 องศา ความสวางจาทตายอมรบไดเทากบ 2,250 ฟตแลมเบรต - มมมอง 45-90 องศา ความสวางจาทตายอมรบไดเทากบ 1,000 ฟตแลมเบรต สวนในเรองของความเปรยบตางกเปนอกหนงประเดนส าคญทมผลตอความสบายตา ความเปรยบตางในทน หมายถง ความสวางของวตถทตองการมองกบความสวางรอบขาง ถาแตกตางกนมากเกนไป จะเกดความไมสบายตาในการมองได เพราะการปรบตวของกลามเนอท าใหตาเกดความเมอยลา สวนแสงจา (Glare) เปนแสงทเขาตามาแลวท าใหมองเหนวตถยากล าบาก จนบางครงอาจท าใหมองไมเหนหรอเกดความไมสบายตา ซงแสงบาดตานนแบงได 2 ประเภท คอ แสงจาทท าใหไมสามารถมองเหน (Disability Glare) เปนแสงทท าใหความสามารถในการเหนวตถลดลง เกดขนเมอมองไปยงพนททสวางหรอมดกวาสภาพแวดลอมมากๆ จนเกดความเปรยบตางสงหรอ การมองยอนแสง เชน การมองออกไปนอกหนาตางทมแสงจาจะท าไหสญเสยการมองเหนชวระยะหนง อกประเภท คอ แสงจาทท าใหเกดความไมสบายตา (Discomfort Glare) เปนแสงทรบกวนการมองเหนเชน การอานหนงสอบรเวณทมแสงสอง (พรรณชลท สรโยธน, 2540) ดงนน การเกดแสงบาดตานนเกดไดทงจากแสงจาโดยตรงและแสงสะทอน ซงแสงบาดตาทมาจากแสงสะทอนท าใหเกดเงาสะทอนเหนอภาพทมอง เชน การสะทอนของแสงธรรมชาตบนกระดานไวทบอรดซงมผวมนท าใหรบกวนการอาน เปนตน 2.2 ทฤษฏเกยวกบการสองสวาง (Illuminance Theory) 2.2.1 การวดความสวาง (Measurement of Light) แสงเปนพลงงานอยางหนงทสามารถวดปรมาณไดเหมอนพลงงานอน โดยในการวดความสองสวางของแสง สามารถวดไดในรปของความเขมแหงการสองสวาง ปรมาณจ านวนแรงของปรมาณแสง และในรปของปรมาณลเมนตอตารางหนวยพนท โดยมรายละเอยด (เสาวนต ทองม, 2550, น. 12-19) ดงน 1) แคนเดลา (Candela) แหลงก าเนดแสงกเชนเดยวกบแหลงพลงงานอนๆ คอ สามารถทจะวดคาได โดยการบอกคาความมากนอยของพลงงานหรอก าลงงานของแหลงก าเนดใดๆ ในรปของความเขมแหงการ

10

สองสวาง (Luminous Intensity) หรอบางทเรยกวา ก าลงสองสวาง (Candlepower) ซงมหนวยเปน แคนเดลา ความเขมแหงการสองสวางหรอก าลงสองสวาง 1 แคนเดลา มคาเทากบความเขมแหงการสองสวางของวตถด า (Blackbody) ทอณหภมเยอกแขงของพลาตนม (Platinum) โดยทวไปความเขมแหงการสองสวางของแหลงก าเนดแสงหนงๆ มกมคาแปลเปลยนไปตามมมทท ากบแนวแกนของแหลงก าเนดแสงนนๆ อยางไรกตาม มกมคาเทากนและสมมาตรกนระหวางแนวแกนของแหลงก าเนดแสงนนดวย 2) ลเมน (Lumen) เปนการบอกคาความมากนอยของพลงงานหรอก าลงงานของแหลงก าเนดแสงใดๆ กคอ การบอกในรปของจ านวนเสนแรงของปรมาณแสง (ศทรนห สป) ทออกมาจากแหลงก าเนดแสงนนๆ โดยการน าแหลงก าเนดแสงหนง ซงมขนาดเลกมากๆ จนเสมอนจด (Point Source) และมคาความเขมแหงการสองสวางสม าเสมอรอบทกทศทาง เทากบ 1 แคนเดลา มาวางไวทจดศนยกลางของทรงกลมทมรศม 1 หนวย ปรมาณแสงทพงไปตกลางบนทกๆ หนงตารางหนวย พนทบนพนผดของทรงกลมนจะมคาเทากบ 1 ลเมน และถาพนทรอบผวทงหมดของทรงกลมนมคาเทากบ 12.57 ตารางหนวยพนท ดงนนจงสรปไดวา ความเขมแหงการสองสวาง 1 แคนเดลา จะสามารถเปลงปรมาณเสนแรงแสงออกมาได 12.57 ลเมน เปนตน 2.2.2 ความสองสวาง (Illuminance, E) ความสองสวาง หมายถง ความสองสวางของปรมาณแสง 1 หนวย ทตกกระทบลงพนทใดๆ มหนวยเปนลเมนตอหนงหนวยพนท โดยถาเราน าแหลงก าเนดแสงทมขนาดเลกมากๆ เสมอนจด และมคาความเขมแสงของการสองสวางทเปลงออกมารอบตวมนอยางสม าเสมอรอบทศทาง และมคาเทากบ 1 แคนเดลา น ามาวางทจดศนยกลางของทรงกลม โดยมรศม 1 เมตร และมปรมาณเสนแรงของแสงสวาง 1 ลเมน ไปตกลงบนพนผวของทรงกลมทกๆ 1 เมตร ปรมาณของการสองสวางทเกดขนจะมคา 1 ลเมนตอตารางเมตร หรอมคาเทากบ 1 ลกซ 1 ลกซ = 1 ลเมนตอตารางเมตร 2.2.3 กฎก าลงสองผกผน (Inverse Square Law) ปรมาณแหงการสองสวางบนพนผวใดๆ จะแปรตามโดยตรงกบความเขมแหงการสองสวางของแหลงก าเนด และแปรตามผกผนกบคาระยะทางยกก าลงสองระหวางพนผวนนกบแหลงก าเนด เรยกความสมพนธนวา “กฎก าลงสองผกผน (Inverse Square Law) (พบลย ดษฐอดม, 2540, น.15 อางถงใน เสาวนต ทองม, 2550, น. 14) E = Cd/D2 เมอ E คอ ปรมาณแหงการสองสวางทเกดขนบนพนงาน

11

Cd คอ คาความเขมแหงการสองสวางของแหลงก าเนด ในทศทางทพงไปหาจดทพจารณาบนพนงาน D คอ ระยะทางระหวางแหลงก าเนดแสงกบจดทตองการค านวณคาปรมาณแหงการสองสวาง 2.2.4 ความจา (Brightness) ความจาเปนผลทเกดขนจากการทแสงสะทอนออกจากผววตถ หรอพงออกจากแหลงก าเนดแสงเขาสตา กลาวคอ เมอแสงตกลงบนพนผววตถใดๆ บางสวนของแสงนนจะถกดดกลนเขาไปในพนผวนน แตบางสวนของแสงจะถกสะทอนออกมา ถาแสงทสะทอนออกมามปรมาณมาก ความจากจะมากตามไปดวย การวดความจาของวตถใดๆ ดวยปรมาณแสงทสะทอนออกมาตอพนทหนงตารางหนวย และมหนวยเปนฟตแลมเบรด (Footlambert) ซงความจาจะมผลตอลกษณะของการมองเหน 2.2.5 มาตรฐานระดบการสองสวาง มาตรฐานการสองสวางระหวาง CIE และ IES ในการก าหนดระดบการสองสวางส าหรบการใชงานตางๆ กนนน มการก าหนดโดยหนวยงานแตละแหง เชน IES (USA) IES (BS) เปนตน ซงขนอยกบการใชสอย และสภาพอากาศ ดงนน คาทก าหนดอาจมความแตกตางกน สวนมาตรฐานทก าหนดเปนมาตรฐานสากลไมขนกบประเทศใดประเทศหนงไดแก CIE (International Commission on Illumination) ก าหนดความสวางออกเปน 3 คา โดยใชคากลางเปนคาเฉลย สวนอก 2 คาใชในกรณอนๆ คอ อาจใชคามากกวาคาเฉลยหรอนอยกวาคาเฉลยขนอยกบสภาพตางๆ เชน - ถาการสะทอนแสงของพนผว หรอ ความเปรยบตางต ากวาปรกตใหใชความสองสวางมากขน - ถาความผดพลาดเนองจากากรมองอาจท าใหเกดปญหารายแรง หรอเสยหายมากกใหใชคาความสองสวางในตารางมากขน - ถาการมองวตถใชเวลาสนมาก กใหใชคาความสองสวางมากขน - ถาบรเวณพนททก าลงพจารณาไมมหนาตาง ใหใชคาความสองสวางมากขน - ถาผทใชงานมบรเวณทก าลงพจาณาเปนผสงอาย ใหใชคาความสองสวาง มากขน

12

ตารางท 2.1 เปรยบเทยบมาตรฐานการสองสวางระหวาง ICE และ IES ตามประเภทการใชงาน

พนทใชงาน (ก) CIE (Ix) IES (Ix) พนทใชงาน (ข) -ทางเ ดน พนทท างานภายนอก -ทางเดนภายในและการแวะผานระยะเวลาสนๆ -ห อ ง ท ไ ม ไ ด ใ ช ง า นแ บ บ ต อ เ น อ ง เ ป นเวลานาน -งานทใชสายตาไมมากหรองานชนงานขนาดใหญ - งาน ทใชสายตาปานกลาง เชน ส านกงาน - ง าน ท ใชสายตามาก เชน การเขยนแบบ - งานทใชสายตามากๆ เ ช น ก า ร ป ร ะ ก อ บชนสวน - งานทใชสายตามากเปนพเศษ - งานทใชสายตาพถพถน เชน การผาตด

20-30-50 50-75-100

100-150-200

200-300-500

300-500-700

500-750-

1000

750-1000-1500

1000-1500-

2000 มากกวา 2000

20-30-50 50-75-100

100-150-200

200-300-500

500-750-1000

1000-1500-2000

2000-3000-5000

5000-7500-

10000

10000 up

Public spaces with dark surrounding Simple orientation for shot temporary visits Working space where visual tasks are only occasionally performed Performance of visual tasks of high contrast or large size Performance of visual tasks of medium contrast or small size Performance of visual tasks of low contrast or very small size Performance of very prolonged and exacting visual tasks Performance of very special visual tasks of extremely low contrast and small size

ทมา: (ก) ช านาญ หอเกยรต, เทคนคการสองสวาง (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2540, น.1-6

13

(ข) IES, Illuminating Engineering Society: Reference Volume. (ม.ป.ท., 1983), น.3 นอกเหนอจากการก าหนดระดบการสองสวางเปน ลกซ หรอ ฟตแคนเดล แลว การก าหนดระดบการสองสวางยงสามารถก าหนดมาตรฐานเปนคา Daylight Factor โดยก าหนดเปนเปอรเซนต (%) ตารางท 2.2 เปรยบเทยบมาตรฐานการสองสวางระหวาง CIE และ IES (USA) และมาตรฐานการก าหนดคา DAY LIGHT FACTOR ตามประเภทการใชงาน

พนทใชงาน คาการสองสวาง (Ix) คา Daylight Factor

ตามมาตรฐาน CIE

(ก) ตามมาตรฐาน IEX

(ข) (%) (ค)

อาคารทวไป เฉลย ต า จดทวด - ทางเดน - บนได, บนไดเลอน - ทเกบของ, หองเกบของ - หองน า

50-100-150 100-150-200 100-150-200 100-150-200

50-75-150 100-150-200 100-150-200 100-150-200

2 2 1.5 1.5

0.6 0.6 0.5 0.5

พน ลกนอน Work plane Work plane

ส านกงาน - พนททวไป, พมพดด, คอมฯ - หองประชม - โถงทางเขา

300-500-700 500-750-1000 300-500-750

500-750-100 500-750-1000 200-300-500 100-150-200

5 5 2

2.5 2.5 0.6

Work plane Work plane Work plane

หองสมด - หงหนงสอ - โตะอานหนงสอ - เคานเตอร

150-200-300 300-500-750 200-300-500

200-300-500 200-300-500 200-300-500

5 5 5

1.5 1.5 2

Vertical Work plane Work plane

หองประชม - เอนกประสงค 150-200-300 200-300-500 5 2.5 Work plane

ทมา: (ก) ช านาญ หอเกยรต, เทคนคการสองสวาง (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2540, น.1-6 (ข) IES, Illuminating Engineering Society: Reference Volume. (ม.ป.ท., 1983), น.3

14

(ค) BSI Draft for Development, 73 อางถงใน Applications Manual Window Design, 31. กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 หมวด 3 เรองระบบการจดแสงสวางและการระบายอากาศ ในขอท 11 จะกลาวถงสวนตางๆ ของอาคารตองมความเขมของแสงไมนอยกวาความเขมทก าหนดไวตามกฎกระทรวง ดงแสดงในตารางท 2.3 ดงน ตารางท 2.3 แสดงความเขมของแสงสวางภายในอาคาร ตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522

ล าดบ สถานท (ประเภทการใช) หนวยความเขมของแสงสวาง

(ลกซ) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

ทจอดรถ ชองทางเดนภายในอาคาร หองพกในโรงแรมหรออาคารอยอาศยรวม หองน า หองสวมของโรงงาน โรงเรยน โรงแรม ส านกงาน หรออาคารอยอาศยรวม โรงมหรสพ (บรเวณทนงส าหรบคนดขณะทไมมการแสดง) ชองทางเดนภายในโรงงาน โรงเรยน โรงแรม ส านกงาน หรอ สถานพยาบาล สถานขนสงมวลชน บรเวณทพกผโดยสาร โรงงาน หางสรรพสนคา ตลาด หองน า หองสวมของโรงมหรสพ สถานพยาบาล สถานขนสงมวลชน หางสรรพสนคา หรอตลาด หองสมด หองเรยน หองประชม บรเวณทท างานในส านกงาน

50 100 100 100

100

200

200 200 200 200 200

300 300

15

หมายเหต. สถานทอนทไมไดระบไวในตาราง ใหใชความเขมขอแสงสวางของสถานท ทมลกษณะใกลเคยงกบความเขมทก าหนดไวในตาราง ทมา: กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 หมวด 3 เรองระบบการจดแสงสวางและการระบายอากาศ ขอ 11 จากการศกษามาตรฐานของความสองสวางของตางประเทศและคาความสองสวางทเหมาะสมส าหรบประเทศไทย ซงอางองจาก กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ.2537) ดงทไดกลาวมาแลวขางตน จะเหนวาคามาตรฐานเหลานน จะมคาทแตกตางกนอยบางซงขนอยกบการใชสอย สภาพอากาศ และการน าไปใชใหมความเหมาะสมกบแตละประเทศ ส าหรบในการศกษาครงนจะขอสรปคาความสองสวางทจะใชในการอางองในการศกษา ดงน คาความสองสวางของหองประชม (หองเอนกประสงค) ซงใชเปนทอานหนงสอ 300-500 ลกซ ซงคาความสองสวาง 300 ลกซ เปนคาความสองสวางทไมนอยกวาทก าหนดในกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) และคาความสองสวาง 500 ลกซ เปนคาความสองสวางเฉลยทเหมาะสมส าหรบหองประชม (หองเอนกประสงค) ตามมาตรฐานของ CIE 2.2.6 ความสมพนธของแสงและการมองเหน 1) ขนาดของชนงาน โดยธรรมชาตแลว ตาของคนเราจะสามารถเหนวตถทใหญไดงายกวาวตถทมขนาดเลก และมแนวโนมทจะเหนวตถชนเดยวกน มขนาดเลกลงในเวลากลางคนเมอเทยบกบกลางวน ดงการเพมปรมาณแสงทพอเหมาะกคอ การท าใหตาของคนเรามความรสกเหนวตถชนเดยวกนนนเสมอนขยายใหญขนมาเทากบขนาดทเราเหนในเวลากลางวน วตถทยงเลก รายละเอยดกยงมาก ปรมาณแสงทตองการกจะมมากขนเปนเงาตามตว เชน การอานหนงสอ การพมพดด การเขยนแบบ ยอมตองการปรมาณแสงมากขนเปนพเศษ 2) เวลา (Time) เวลาในทนหมายถง ชวงเวลาทตาไดมโอกาสสมผสวตถทตองการจะเหน ตามไดเหนวตถนนทนททวตถปรากฏอยตอหนาเรา ตาคนเราตองการเวลาชวงหนงในการปรบกลามเนอตาใหขยายหรอหดตว ปรมาณแสงยงนอยการมองเหนกยงตองใชเวลามากขน 3) ความเปรยบตาง (Contrast) ความเปรยบตาง คอ ความแตกตางของความด า-ขาว ระหวางวตถกบสงตางๆ ทอยรอบตวมน ถาความแตกตางของความด า-ขาวยงมาก การมองเหนกจะยงท าใหงายขน ความตองการ

16

ปรมาณแสงจะมนอย แตถาความแตกตางของความด า-ขาวยงนอย ปรมาณแสงทตองการจะมมากขน ความเปรยบตาง สามารถค านวณไดจากสมการ ดงน คอ C = (L2-L1) /L1 โดย C = ความเปรยบตาง (Contrast) L1 = ความสวาง (Luminance) ของสภาพแวดลอม L2 = ความสวาง (Luminance) ของวตถ

ภาพท 2.1 แสดงความสองสวางของวตถเมอเปรยบเทยบกบสภาพแวดลอม

ก) ความสวางของวตถและสภาพแวดลอมรอบขางใกลเคยงท าใหมองเหนไดยาก ข) ความสองสวางของวตถและสภาพแวดลอมขางเคยงกนท าใหเหนวตถไดยาก

ทมา: ช านาญ หอเกยรต, 2540, น.11 2.2.7 การควบคมแสงจาหรอแสงบาดตา (Glare) การทมแสงสวางมากเกนไปหรอการทมการเปรยบตางของความสวางมากเกนไปในภาทเรามองเหน เปนการพจารณาทางดานคณภาพอยางหนงทเกยวของกบการเกดแสงจาหรอแสงบาดตา (Glare) ตาของมนษยจะเกดการลาไดเนองจากแสงจาหรอแสงบาดตา ซงเกดจากความแตกตางกนมากๆ ของระดบความสองสวางของสภาพแวดลอมทวไปทอยในขอบเขตของมมมอง การพจารณาในเชงคณภาพมกจะรวมถงความสบายในการมองเหน ในทนสามารถแบงประเภทของการเกดแสงจาหรอแสงบาดตาออกเปน 4 ชนด คอ 1) Disability Glare เปนแสงบาดตาทท าใหไมสามารถมองเหนวตถไดเลย มกเกดจากการทแสงจากแหลงก าเนดแสงสวางกวาสภาพแวดลอมมาก แสงจานนจงบงสงทตองการ

17

มองเหนเปนผลใหความสามารถในการมองเหนลดลง หรอท าใหไมสามารถมองเหนวตถได (Moor} 1985) 2) Discomfort Glare เปนแสงบาดตาทรบกวนการมองเหนวตถ ท าใหรสกไมสบายตา โดยไมมผลตอความสามารถในการมองเหนแตอยางใด มกมผลมาจากเกดความเปรยบตางทมากเกนไประหวางแหลงก าเนดแสงทมความสวางมากกบความสวางของสภาพแวดลอมรอบๆ ทมดกวาในมมมอง 3) Veiling Reflection เปนแสงบาดตาทเกดจากแสงสะทอนจากแหลงก าเนดแสงทมความสวางมากในบรเวณทเรามองหรอวตถทมความสวางนอยกวา จะเกดขนเมอผววตถทสะทอนแสงแหลงก าเนดแสงเปนผวเรยบมน เชน เงาสะทอนแสงจากหลอดไฟทเกดขนบนจอคอมพวเตอร หรอบนหนงสอทมกระดาษผวมน 4) Reflected Glare เปนแสงบาดตาทเกดจากแสงจากแหลงก าเนดแสงตกกระทบไปยงพนผวทมลกษณะเปนผวเรยบมนแลวสะทอนแสงเขาตา โดยมมทแสงจกแหลงก าเนดแสงตกกระทบเทากบมมสะทอนเขาสตา (Mirror Angle) เชน แสงจากดวงอาทตยสะทอนจากน าในสระเขาสตา หรอแสงจากดวงโคมสะทอนภาพวาดทมกระจกใสหรอวสดทมความมนวาวเปนกรอบเขาตา เปนตน สภาพทองฟาทมแสงแดดจามากเกอบตลอดปอยางในประเทศไทย การน าแสงธรรมชาตเขามาใช ควรมการค านงถงประสทธภาพของสายตามนษย ทมความสามารถในการรบแสงจาของแสงไดจ ากด กลาวคอ หากปรมาณแสงมความจามากเกนไป กจะท าใหสายตาเกดการระคายเคองได ในกายอมรบความสวางหรอความจาของแสงจะพบวา ขนอยกบทศทางของมมมองทแสงสวางนนสองเขาสสายตา ถามมมองมมมเงยมากขน สายตามนษยจะสามารถรบความจาของแสงไดมากขน ตามมมเงยทมากขน

18

ตารางท 2. 4 แสดงขอจ ากดของความสามารถรบความสองสวางไดของการมองเหนในมมตางๆ มมทมอง (องศา) จากระดบสายตา

คาเฉลยของความสวาง (Foot Lamberts)

คาความสวางมากสด Maximum Luminance (Foot Lamberts)

45 750 2,250 35 535 1,605 25 375 1,125 15 250 750 0.5 170 495

ทมา: Gary R. Staffy and other, Architectural Interior System, 3rd ed. (New York: Van Nostrand Reinhold, 1992), 237. ในมมเงยสงสดท 900 สายตามนษยจะสามารถยอมรบความจาไดสงสด ดงนนในการใชชองเปดดานบนทมต าแหนงอยเหนอศรษะ จงเปนรปแบบทสามารถลดความระคายเคองของสายตาได และการใชแผงควบคมทใหแสงแบบกระจายเขาสตวอาคาร โดยการใชวสดทมการสะทอนแสงทดเปนรปแบบทมประสทธภาพในการควบคมความจาของแสงบาดตาได 2.3 การออกแบบอาคารเพอการใชงานแสงสวางธรรมชาต (Building Design for Daylight Use) 2.3.1 หลกการใหแสงสวางธรรมชาต การน าแสงธรรมชาตเขามาใชในอาคารส าหรบประเทศไทย มหลกทควรค านง คอ แสงทน ามาใชควรเปนแสงสะทอนมากกวาแสงจากดวงอาทตยโดยตรง เนองจากแสงโดยตรงจะมความเขมของแสงอยในระดบทสง ท าใหเกดปญหาแสงจาเขาตาและมความรอนมากเกนไป สวนแสงสะทอนตางๆ จะท าใหเกดความสบายตามากกวาและกระจายแสงไดดกวา และในการออกแบบควรมการดงแสงสวางใหเขาไปไดลกและมความสม าเสมอของแสงมากทสด 2.3.2 การออกแบบอาคารเพอการใชงานแสงสวางธรรมชาต (Building Design for Daylight Use) คาความสองสวางของแสงสวางธรรมชาตทไดจากรงสกระจายบนพนผวระนาบภายนอกอาคารในชวงกลางวน จะมคาอยระหวาง 10,000-20,000 ลกซ แสงสวางทสามารถผานเขามาในอาคารจะมคาเพยงประมาณ 2-3% ของคาความสองสวางทภายนอกอาคารเทานน

19

เมอแสงสวางธรรมชาตเขามาในหองผานทางหนาตาง ชองเปด หรอผนงโปรงแสง คาความสองสวางทบรเวณใกลกบชองเปดจะมคาสงกวาบรเวณทอยลกเขาไปในหอง แผนภมดานลางแสดงคาความสองสวางของหองทมชองแสงดานขาง ผออกแบบควรพยายามออกแบบใหแสงสวางกระจายเขาไปภายในหองใหไดมากทสด โดยอาจใชการออกแบบสวนของอาคารหรอใชอปกรณทชวยในการสะทอนแสงตดตงไวทชองแสงเพอสะทอนแสงสวางเขาไปในอาคารไดลกมากขน ตวอยางของอปกรณดงกลาวไดแก หงสะทอนแสง (Light Shelf) โดยหงสะทอนแสงจะสะทอนแสงสวางจากภายนอกขนไปยงเพดาน แลวสะทอนเพดานเขาไปยงสวนทลกเขาไปของหอง ระดบแสงสวางทบรเวณดงกลาวจงสงขนอกเลกนอย ขณะเดยวกนระดบแสงสวางทบรเวณใกลกบชองแสงกจะลดลง และทส าคญทสดคอ ชวยลดคาความแตกตางของระดบความสวางใน 2 บรเวณ ซงจะชวยใหเกดความสบายตาแกผใชอาคาร

ภาพท 2.3 แสดงคาความสองสวางของหองทมชองแสงดานขาง ทมา: สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (AIT) และ กรมพฒนาพลงงานทดแทนและสงเสรมพลงงาน (พพ.), 2547

วธการทงายและใชกนมากทสดในการออกแบบใหแสงสวางผานเขาไปทบรเวณดานในของอาคารคอ การออกแบบชองแสงใหอยในระดบทสงบนผนงอาคาร แสงสวางทเขามาทางชองแสงทอยสงจะสามารถผานเขามาภายในอาคารไดลกกวา วธการทแนะน าส าหรบการออกแบบ คอ การออกแบบหนาตางหรอชองเปดแบบแยกสวน (Split Window Design) โดยหนาตางทอยสวนลาง

20

(Lower Window) จะท าหนาทเปนหนาตางส าหรบการมองออกไปภายนอกอาคาร เพอเปนการรกษาปฏสมพนธระหวางผใชอาคารกบสงแวดลอมภายนอก ขณะเดยวกนกเปนสวนทใหแสงสวางแกบรเวณดานนอกของอาคาร (บรเวณใกลกบหนาตาง) สวนหนาตางสวนบน (Upper Window) จะท าหนาทรบแสงสวางธรรมชาตเพยงอยางเดยว หงสะทอนแสงสวางทอยระหวางหนาตางทงสองจะชวยสะทอนใหแสงสวางทผานเขามาทางหนาตางสวนบนนเขาไปในอาคารไดลกยงขน

อตราสวนทเหมาะสมของพนทหนาตางหรอผนงโปรงแสงตอพนทผนงอาคารทงหมด ควรอยทประมาณ 25-40% ส าหรบกรณผนงโปรงแสงเปนกระจกใสธรรมดา (Clear Glass) แตหากใชกระจกทมคณสมบตดขน อตราสวนดงกลาวกจะเพมขนได ทงนขนอยกบอตราสวนของการสงผานแสงสวางของกระจกใสธรรมดา(คาสมประสทธสงผานของแสงสวางมคาประมาณ 85%) เปรยบเทยบกบของกระจกนนๆ ตวอยางเชน ผนงโปรงแสงทเปนกระจกตดแสง (tinted glazing) ทมคาสมประสทธการสงผานของแสงสวางหรอคา Light Transmission Coefficient; LT เทากบ 40% กสามารถออกแบบใหอตราสวนของผนงโปรงแสงตอผนงอาคารทงหมดเพมขนเปน 2 เทาของเมอใชกระจกใสธรรมดาอตราสวนทเหมาะสมของพนทหนาตางหรอผนงโปรงแสงตอพนทผนงอาคารทงหมดทแนะน าขางตน

ภาพท 2.4 แสดงภาพตดขวางของหองทมเพดานลาดเอยงลกเขาไปจากบรเวณรมอาคาร

21

ทมา: สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (AIT) และ กรมพฒนาพลงงานทดแทนและสงเสรมพลงงาน (พพ.), 2547 ปรมาณแสงสวางธรรมชาตทงหมดภายในหอง ณ จดทพจารณาไดจากผลรวมของแสงสวางทไดจากแสงสวางโดยตรงจากดานนอกของอาคาร (Sum of Direct Light From Outside) กบแสงสวางทเปนแสงสะทอน (Reflected Light) จากพนผวและเครองเรอนเครองใชตางๆ ภายในหองนน ยงในบรเวณทหางจากชองเปดมากสดสวนของแสงสวางทเปนแสงสะทอนจะมคาเพมขน ดงนนพนและผนงภายในหองจงควรมสสวางหรอสออน (Light Color) เพอใหสะทอนแสงไดด หองทมพนและผนงสเขม แมวาปรมาณแสงสวางทบรเวณใกลกบชองเปดอาจจะมคาเพยงพอ แตในสวนถงเขาไปในหองจะมด แสงสวางไมเพยงพอแกการใชงาน ตารางท 2.5 แสดงคาการสะทอนเพอการใชงานแสงสวางธรรมชาตทมประสทธภาพของพนผวสวนตางๆ ของอาคาร

พนผว คาการสะทอนแสง (%) เพดาน ผนง พน

เครองเรอน

80 50-70 20-40 20-45

ทมา: สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (AIT) และ กรมพฒนาพลงงานทดแทนและสงเสรมพลงงาน (พพ.), 2547 คาการสะทอนแสงทแสดงในตารางเปนคาเมอเพดานเปนสขาวหรอเกอบขาว ผนงสออนมาก และพนเปนสออนถงเขมปานกลาง (Light to Medium Dark) คาการสะทอนแสงของผนงและเพดานเปนสวนทส าคญทตองพจารณา ทงนเพราะพนททง 2 สวนดงกลาว สามารถสะทอนแสงสวางเขาไปภายในอาคารไดปรมาณมาก

22

2.3.3 รปแบบของการน าแสงธรรมชาตเขามาใชในอาคาร รปแบบชองเปดและอปกรณบงแดด รปแบบในการน าแสงธรรมชาตเขามาใชในอาคาร มรปแบบและวธการทจะน ามาใชหลายรปแบบและวธการดวยกน โดยในการน ามาใชจ าเปนตองพจารณาจากลกษณะของตวสถาปตยกรรม ลกษณะสภาพแวดลอม ภมประเทศ ภมอากาศ ลกษณะกจกรรมการใชงนและชวงเวลาทใชงานอาคาร โดยทวไปมวธการน าแสงธรรมชาตมาใชในอาคารในลกษณะตางๆ เชน

- แสงจากดานขาง (Side Lighting) - แสงจากดานบน (Top Lighting) - แสงจากชองเปดเอยง (Angle Lighting) - แสงจากการสะทอน (Indirect Lighting) - แสงจากโถงสง (Atria, Light Court) - แสงจากรปแบบผสม (Combinations)

ฯลฯ แตสวนใหญรปแบบการน าแสงธรรมชาตมาใชในอาคารพอจะแบงออกไดเปน

- การใหแสงจากทางดานขาง (Side Lighting) - การใหแสงธรรมชาตทางดานบน (Top Lighting) - เทคนคการใชอปกรณในการน าแสงจากธรรมชาตมาใช

2.3.3.1 การใหแสงจากทางดานขาง (Side Lighting) เปนรปแบบของการน าแสงธรรมชาตทพบเหนโดยทวไปในอาคารตางๆ แสงธรรมชาตจะสองผานชองเปดหนาตางทอยในสวนของกรอบดานขางเขามาภายในอาคาร ลกษณะของแหลงก าเนดแสงทสองผานเขามาจะมแหลงก าเนดตางๆ เชน แสงจากทองฟา แสงจากพนดน พนผวภายนอกทเปนตวสะทอนแสงและการสะทอนแสงภายในอาคาร ในสภาวะททองฟาปด (Overcast Sky) แหลงก าเนดแสงทมผลตอชองเปดหนาตางดานขางคอ แสงจากทองฟา ขณะทความสวางจากพนดนหรอปจจยภายนอกอนๆ จะมผลนอยมากตอความสวางภายในอาคาร แตเมออยในสภาพทองฟาโปรง (Clear Sky) คาการสะทอนแสงจากพนดนจะมความส าคญมาก ในอาคารทวไปทมการเปดชองแสงดานขางเพยงอยางเดยวจะพบวา จะมแสงธรรมชาตเพยงพอในระยะ 2-3 เมตรจากหนาตางเทานน (สนทร บญญาธการ, 2541, น. 98 อางถงในเสาวนต ทองม, 2550, น. 31-32) แตการเปดชองแสงทางดานขางเปนการสรางทศนวสยและเปดมมมองทดในการสมผสกบธรรมชาต และการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม ลกษณะของชองเปดดานขาง สามารถจ าแนกออกไดดงตอไปน (Egan, 1983: 110) 1. หนาตางชวงลาง (Low Window)

23

เปนรปแบบหนาตางทมระดบความสงจากพนประมาณ 0.90-1.50 เมตร หนาตางชวงลางจะไดรบผลกระทบจากการสะทอนแสงจากแหลงก าเนดแสงทอยใกลโดยรอบ หรอ บรเวณทอยต ากวาระดบสายตา เชน แสงสะทอนจากพนดนและพนผวสะทอนแสง ในการใชงานของหนาตางชวงลางจะไมคอยมปญหาเรองความจา (Glare) ของแสงทเกดขนกบแนวระนาบของการใชงาน (Working Plane) ในสวนของความรอนของแสงแดดโดยตรงจะมผลตอหนาตางชวงลางนอยมาก รปแบบของหนาตางชวงลางจะมขอเสย คอ จะเกดลกษณะความเปรยบตาง (Contrast) ทเกดขน ระหวางแนวผนงชวงบนเหนอชองหนาตางกบบรเวณฝาเพดานทอยตดตอกน ซงเปนสวนทสองสวางไปไมถง แนวทางการปรบแกลกษณะดงกลาวน จงตองปรบแนวระดบฝาเพดาน ใหมความลาดเอยงเพอลดระดบความเปรยบตางทเกดขน นอกจากนในสวนของทศนวสยกมขอจ ากดในระดบทไมเกนสายตา 2. หนาตางชวงกลาง (Middle Window) เปนรปแบบหนาตางทพบเหนโดยทวไป โดยมความสงจากระดบพนหองประมาณ 0.90-2.00 เมตร ประสทธภาพในการสะทอนแสงจากพนดนเขามาภายในจะไมดเทากบหนาตางชวงลาง และประสทธภาพในการกระจายแสงกไมเทากบหนาตางชวงบน แตอยางไรกดตามลกษณะการสองสวางของหนาตางลกษณะน กจะมความเพยงพอตอระดบการใชงาน (Working Plane) ในชวงระยะ 2-3 เมตรจากชองหนาตาง นอกจากนหนาตางชวงกลางจะไดรบประโยชนจากแสงสวางแลว ยงมลกษณะทศนวสยทดกวารปแบบหนาตางชนดอนๆ เนองจากเปนชวงทอยในระดบสายตา จากปญหาทพบกบรปแบบหนาตางชวงกลาง คอ ปรมาณความจาของแสงทไดรบ โดยเฉพาะในสวนบรเวณใกลหนาตาง หากไมไดรบการปองกนทดพอ แนวทางปรบแกปรมาณความจาของแสงทเกดขนโดยการใชอปกรณบงแดดหรอการปรบความลาดเอยงของกระจก 3. หนาตางชวงบน (High Window) หนาตางชวงบนเปนชวงหนาตางทมระดบความสงจากพนประมาณ 2 เมตรขนไป หนาตางลกษณะนจะใหการสองสวางผานเขามาภายในไดลกกวาหนาตางชวงลางและหนาตางชวงกลาง ทงจากแสงตรงและแสงกระจายและในสภาวะททองฟาปด ขอเสยของหนาตางชนดน คอ ปรมาณแสงทสองผานเขามาภายในระดบของการใชงาในบรเวณทอยใกลหนาตางจะมปรมาณแสงทไมเพยงพอ และทศนวสยกยงดอยกวาหนาตางชนดอน ในสวนความจาของแสงทเกดขนกบหนาตางชวงบนจะไมคอยมปญหา เนองจากเปนชวงทอยเหนอระดบสายตา 4. รปแบบการน าแสงธรรมชาตทางดานขางมาใช (Side Light Techniques) การน าแสงธรรมชาตเขามาใชดานขาง มสงทตองค านงถง คอ รปแบบ ขนาด ความสง และความกวางของชองเปด ระยะความลกของหอง โดยต าแหนงของชองแสงยงสงมาก

24

แสงธรรมชาตกจะสามารถเขาไปไดลกขนและมการกระจายแสงไดอยางทวถง ดงภาพท 2.5 (แสดง Room Aspect ratio) จะเหนวาต าแหนงของชองแสงทางดานขางทสงจะท าใหแสงสวางเขามาในพนทหองไดลกกวาชองแสงทอยในระดบทต ากวา และพนทเสนรอบรปของอาคาร (Building Footprints) ส าหรบอาคารทจะออกแบบโดยค านงถงการใชแสงธรรมชาตควรมรปรางของรปทรงทมพนทของเสนรอบรปทมาก เชน รปตว E, H, F, L, U หรอ O ดงแสดงในภาพท 2.6

ภาพท 2.5 แสดง Room Aspect Ratio ทมา: M.Schiler, Simpliflied Design of Building Lighting (New York: John Wiley & son Co., 1992), 87

ภาพท 2.6 แสดง Building Footprints

25

ทมา: M.Schiler, Simpliflied Design of Building Lighting (New York: John Wiley & son Co., 1992), 87 5. ความสมพนธของชองเปดทมผลตอสภาพการสองสวางภายใน โดยลกษณะทวไปสดสวนของชองเปดหรอชองแสง จะมความสมพนธกบลกษณะของสองสวาง 2 กรณดวยกน คอ ก. สดสวนของชองเปดมความสมพนธกบปรมาณแสงทสองผานเขามายงพนทภายใน ข. สดสวนของชองเปดมความสมพนธกบลกษณะการกระจายแสง ทสองผานเขามายงพนทภายใน ในลกษณะแนวกวาง แนวยาว และแนวตง โดยความลกของหองไมควรเกน 2.5 H เมอ H คอ ความสงของชองเปด ดงภาพท 2.7 ความสมพนธระหวางความลกของหองและความสงของชองเปด

ภาพท 2.7 แสดงความสมพนธระหวางความลกของหองและความสงของชองเปด ทมา: Egan, D.M. Concepts in architectural lighting. (New York: John Wiley & son Co., 1983), 169

26

6. ความสงและความกวางของชองเปดหรอหนาตาง ขนาดและความสงของหนาตางโดยมระดบทอยเหนอระดบการท างาน (Working Plane) จะเปนตวแปรทส าคญในการออกแบบแสงสวางจากธรรมชาต ซงโดยปกตรปแบบของหนาตางทมขนาดใหญยะยอมใหปรมาณแสงสองผานเขามาไดมากแตความสงของหนาตางจะเปนตวแปรส าคญมากกวา โดยความสงของหนาตางจะมผลตอความลกในการสองสวางของแสงทผานเขามาภายใน ในสวนของความกวางของหนาตางจะมผลตอปรมาณการสองสวางภายใน คอ หนาตางทกวางยาวจะมประสทธภาพในการสองสวางทดกวาหนาตางแคบ

ภาพท 2.8 การเปรยบเทยบความสงของหนาตางทมความสมพนธตอการสองสวางของแสงเขามาภายใน ระหวางหนาตางเปดดานเดยวกบหนาตางเปด 2 ดาน

27

ทมา: Egan, D.M. Concepts in architectural lighting. (New York: John Wiley & son Co., 1983) จากภาพท 2.8 (เปดหนาตางเดยว) ขนาดความสงของชองเปดทลดลง จากความสงเดม 4.20 เมตร เปน 3.60 เมตร, 3.00 เมตร และ2.40 เมตร ตามล าดบ โดยมความลกของหองคงท คอ 8.40 เมตร ประสทธภาพในการสองสวางเขามาภายในจะมปรมาณลดนอยลง 19%, 38%, และ 63% ตามล าดบ ณ ต าแหนงบรเวณดานหลงของหอง และจากการเปรยบเทยบของปรมาณการสองสวางของแสง โดยมหนาตางทงสองดาน ขนาดความสงของชองเปดทลดลง จากความสงเดม 4.20 เมตร เปน 3.60 เมตร, 3.00 เมตร และ 2.40 เมตร ตามล าดบ โดยทขนาดความลกของหองคงท คอ 8.40 เมตร ทบรเวณสวนกลางของหองปรมาณการสองสวางจะลดลง 8.5%, 25% และ 44% ตามล าดบ

ภาพท 2.9 การเปรยบเทยบปรมาณการสองสวางจากการปรบเปลยนความยาวของหนาตาง

28

ทมา: Egan, D.M. Concepts in architectural lighting. (New York: John Wiley & son Co., 1983) จากภาพท 2.9 ปรมาณการสองสวางของแสงทสองผานเขามาภายในจะลดลงจากการแปรเปลยนความยาวของหนาตางทแตกตางกนจากเดม 10.80 เมตร เปน 8.40 เมตร และ 6.00 เมตร ประสทธภาพในการสองสวางจะลดลง 7% และ 25% ณ จดทอยบรเวณดานหลงของหอง 2) ชองแสงดานบน (Top Light) การใชชองแสงดานบนจะท าใหสามารถน าแสงธรรมชาตมาใชภายในอาคารไดมากกวาชองแสงดานขาง เนองจากเปนการใหแสงโดยตรงจากดานบน การใหแสงทางดานบนโดยมากจะเกดในลกษณะอาคารทมขนาดของเสนรอบรปมาก ซงการใหแสงทางดานขางมประสทธภาพทไมเพยงพอหรอเอออ านวยตอการใชงาน รปแบบการใหแสงจากดานบนโดยมากจะไมค านงถงทศนวสยของผใชอาคาร แตค านงถงประสทธภาพในการสองสวางเปนหลก แตขอควรค านงของการใหแสงทางดานบน คอ ปรมาณความรอนทเกดขนพรอมกบการใหการสองสวาง โดยเฉพาะในสวนของสภาพภมอากาศเขตรอน หากไมมการศกษาปองกนทดพอ

ในการใหแสงทางดานบนมรปแบบในการใหการสองสวาง ดงน - Horizontal Light - Sawtooth Light - Monitor Light

2.1 Horizontal Light รปแบบของ Horizontal Light เปนการใหแสงสวางในแนวนอนหรอแนวเอยง ซงสามารถใหปรมาณแสงทคงทสม าเสมอ รวมทงประสทธภาพของแสงมากกวาการใหแสงโดยลกษณะอนๆ แตขอควรค านงคอ ปรมาณความรอนและความจาทผานเขาสภายในพรอมแสงสวาง และปรมาแสงทมความจามากเกนไป เนองจากเปนการใหแสงโดยตรงผานชองเปดเขามาภายใน ซงในการใหแสงลกษณะนจะมความเหมาะสมกบลกษณะสภาพภมอากาศในเขตหนาว

29

ภาพท 2.10 ลกษณะการใหแสงแบบ Horizontal Light หรอ Sky Light ทมา: Schiler, M. Simpliflied Design of Building Lighting. (New York: John Wiley & son Co., 1992), 88 2.2 Sawtooth Light เปนลกษณะการใหแสงจากชองแสงเพยงดานเดยว หรอ ในบางกรณจะมชองแสงสองดาน ลกษณะการใหแสงประเภทนสามารถหลกเลยงแสงแดดโดยตรง (Direct Sun) ไดโดยสวนใหญจะหนทศทางของชองเปดไปทางทศเหนอ ซงไมคอยรบแสงแดดโดยตรง ประสทธภาพในการสองสวางจงสามารถใชไดอยางเตมท แสงทไดรบจงมคณภาพทนมนวล มปรมาณการสองสวางทพอเหมาะและมปรมาณความรอนปะปนมานอย นอกจากนการมลกษณะกระจกทางตงท าใหไมสะสมความสกปรก สามารถท าความสะอาดไดงาย ขอควรค านงถงการใหแสงในลกษณะนคอ การเอยงของกระจกในสวนของชองเปดเพอใหเกดประสทธภาพสงสด จะมความแตกตางกนระหวางประเทศในเขตหนาวและประเทศในเขตรอน อนเปนผลเนองมาจากมมตกกระทบของดวงอาทตยทแตกตางกน ในประเทศเขตหนาวต าแหนงและมม Altitude ของดวงอาทตยจะคอนขางต า ท าใหสามารถเอยงกระจกไปดานหลงในลกษณะมมเองทนอยกวา 90 องศา จงสามารถรบแสงไดมประสทธภาพสงสด โดยทไมไดรบแสงแดด แตในประเทศเขตรอน ต าแหนงและมม Altitude ของดวงอาทตยคอนขางสง จงจ าเปนตองเอยงกระจกไปดานหนาในลกษณะมมเอยงทมากกวา 90 องศา จงจะไมไดรบแดดโดยตรง เปนตน

30

ภาพท 2.11 ลกษณะการใหแสงแบบ Sawtooth Light ทมา: Schiler, M. Simpliflied Design of Building Lighting. (New York: John Wiley & son Co., 1992), 88 2.3 Monitor Ligh เปนลกษณะการใหแสงแบบชองแสงสองดาน ท าใหมลกษณะการสองสวางทสม าเสมอ หากมการพจารณาถงความเหมาะสมของระยะหางระหวางชองแสงกบความสงของอาคาร ขอควรค านงถงการใหแสงในลกษณะนคอ ชองเปดในดานทศใตซงตองมการปองกนจากแสงแดดโดยตรง จะท าใหประสทธภาพของชองแสงดานนลดลง

ภาพท 2.12 ลกษณะการใหแสงแบบ Monitor Light

31

ทมา: Schiler, M. Simpliflied Design of Building Lighting. (New York: John Wiley & son Co., 1992), 89 3) เทคนคการใชอปกรณในการน าแสงจากธรรมชาตมาใช ในปจจบนมเทคนคทเปนทนยม โดยการใชอปกรณในการน าแสงธรรมชาตมาใชอย 2 วธ คอ

- การใชทอน าแสง (Light Pipe) - การใชหงสะทอนแสง (Light Sheives)

3.1 ทอน าแสง (Light Pipe) เปนการน าแสงธรรมชาตโดยอาศยการสะทอนแสงภายในทอน าแสง ทมลกษณะของพนผววสดทสะทอนแสงไดด เชน กระจก ปรซม ฟลมสะทอนแสง ท าใหชวยเพมประสทธภาพในการสองสวางบรเวณทอยลกเขาไปจากชองเปด แตปรมาณความรอยของรงสดวงอาทตยโดยตรงจะมจ านวนนอยกวา เมอเปรยบเทยบกบการใหแสงโดยตรงจากชองแสงทางดานบน เมอเปรยบเทยบกบความคมคาตอการน ามาใชงานแลวรปแบบของระบบทอน าแสง ยงมขอดอยกวาระบบน าแสงชนดอนๆ เนองจากมราคาทแพงกวาและปรมาณการสองสวางทไดกยงมประสทธภาพไมมากนก (เจรญ เดชเจษฎาวงศ, 2545, น. 54)

ภาพท 2.13 แสดงลกษณะรปแบบของทอน าแสง (Light Pipe)

32

ทมา: Schiler, M. Simpliflied Design of Building Lighting. (New York: John Wiley & son Co., 1992), 93 ภาพท 2.14 แสดงรปแบบขอทอน าแสง (Light Pipe) ทมา: Schiler, M. Simpliflied Design of Building Lighting. (New York: John Wiley & son Co., 1992), 93 3.2 หงสะทอนแสง (Light Shelves) เปนเทคนควธชนดหนงทสามารถน าแสงธรรมชาตทอาศยลกษณะการสะทอนแสง จากพนผววสดทมลกษณะการยนเปนอปกรณบงแดดเขามาใชในอาคารทงภายในและภายนอกอาคาร โดยหงสะทอนแสงสามารถน าแสงเขามาภายในอาคารไดลกขน และขณะเดยวกนกชวยลดแสงบาดตาลงไดในสภาพทองฟาโปรง จากการศกษาพบวา ประสทธภาพของแสงธรรมชาตจากหงสะทอนแสง จากสภาพทองฟาทวไปนนมปรมาณและคณภาพดกวาแสงสวางทสองเขามาโดยรอกรอบอาคาร หรอดกวาแสงสวางทสองผานชองเปด (Seikowitz, Navaab, and Matthews, 1983) รปแบบทวไปของ Light Shelves แบงออกเปน 3 รปแบบหลกๆ ดงน

- หงสะทอนแสงภายนอกอาคาร (Exterior Light Shelves) - หงสะทอนแสงภายในอาคาร (Interior Light Shelves) - หงสะทอนแสงแบบผสม (Combined Light Shelves)

จะเหนไดวาเทคนควธในการน าแสงธรรมชาตเขามาใชภายในอาคาร ทง 3 วธนนตางมลกษณะขอด ขอเสย ในการทจะน ามาพจารณาในการเลอกใชทแตกตางกน เพอใหเกดความเหมาะสมกบอาคารแตละประเภทแตละกจกรรมและแตละสภาพภมประเทศและภมอากาศ ซงในการศกษาวจยครงน ไดพจารณาเลอกใช เทคนคการน าแสงธรรมชาตทางดานขางมาใช (Side Light)

33

เนองจากรปแบบอาคารนนทนาการของโครงการ “ลฟวงเวล” เดมนน มการออกแบบโดยค านงถงการใชแสงธรรมชาตทางดานขางมาใชอยกอนแลว 4) อปกรณบงแดด อปกรณบงแดด เปนองคประกอบอยางหนงของอาคาร ทมผลตออาคารทงในการชวงในการปองกนแดด ลม ฝนทมผลกระทบตออาคาร แตหนาททส าคญของอปกรณบงแดดกคอ การปองกนแดดใหกบอาคารใหไดรบปรมาณแสงแดดและความรอนทสองผานเขามาใหมปรมาณทพอเหมาะ ซงลกษณะทวไปของแผงบงแดดและเงาทไดรบจากดวงอาทตย แบงออกไดเปน 3 แบบ (ตรงใจ บรณสมภพ, 2521, น. 71) ดงน

- ทางนอน (Horizontal Overhangs) บงแดดไดคลายรปเสยว (Segment Mask) - ทางตง (Vertical Louvers) บงแดดไดเปนรป (Radial Mask) - แบบตาราง (Egg crate Type) เปนแผงบงแดดผสมทงทางตงและทางนอน เงา

ทไดรบจะเปนแบบรวม (Combination Mask) 5) สภาพแวดลอมทมผลตอระดบความสองสวาง 5.1) คาการสะทอนแสงภายนอกอาคาร สภาพแวดลอมภายนอกอาคารนน มผลตอระดบคาความสองสวางแกอาคารทแตกตางกนออกไป เนองจากสภาพแวดลอมแตละทมความแตกตางกน เชน อาคารขางเคยง ตนไม พนดน ฯลฯ ซงสงเหลานลวนมผลตอระดบการสองสวางจากการสะทอนแสงและคารงสความรอนกบตวอาคาร โดยเฉพาะการสะทอนแสงจากพนดน จากการศกษาพบวา คาการสะทอนแสงจากพนดนจะมสดสวนประมาณ 15% ของแสงธรรมชาตทตกกระทบหนาตาง ดงแสดงในตารางท 2.6 ตารางท 2.6 แสดงคาการสะทอนแสงของวสดอาคาร

Meterial Reflectance

(%) Meterial

Reflectance (%)

- หนทราย 18 - แอลฟลทไมสกปรก 7 - อฐ - กรวด 13 สเหลองออน 48 - หมะ สเหลองเขม 40 หมะใหม 74

34

ตารางท 2.6 (ตอ)

Meterial Reflectance (%)

Meterial Reflectance (%)

สน าตาล 30 หมะเกา 64 - ซเมนต 27 -ตนไมทวไป 25 - คอนกรต 55 -กระจก - หนออนสขาว 45 กระจกใส 7 - สขาวทาอาคาร กระจกสะทอนแสง 20-30 สขาวใหม 75 กระจกส 7 -สขาวเกา 55 ทมา: Neufert, E. Architects’ data. (London: BSP Professional books, 1982), 25 5.2) คาการสะทอนแสงภายใน คาการสะทอนแสงภายในอาคารเปนคณสมบตของวสดภายในอาคาร ทมผลตอการน าแสงธรรมชาต ในการน าแสงสวางจากธรรมชาตนอกจากคาการสะทอนแสงจากภายนอกแลว คาการสะทอนแสงภายในกมสวนส าคญตอการน าแสง จากภาพท 2.15 แสดงใหเหนถงการเปรยบเทยบของคาการสะทอนแสงภายในได ดงน - ฝาเพดานทมสทบแตผนงและพนมสสวาง จะท าใหประสทธภาพในการสะทอนแสงภายในมประสทธภาพต าสด (ภาพท 2.15 A) - ฝาเพดาน พนและผนงดานขางใชสสวาง แตผนงดานตรงขามหนาใชสทบประสทธภาพของการสะทอนแสงจะดกวาแบบแรก (ภาพท 2.15 B) - ฝาเพดาน พน ผนงดานตรงขามหนาตางใชสสวาง แตผนงดานตรงขามหนาตางใชสทบ ประสทธภาพการสะทอนแสงภายในจะดกวาแบบท 2 (ภาพท 2.15 C) - ฝาเพดาน ผนงทงหมดใชสสวาง พนใชสทบ ประสทธภาพการสะทอนแสงภายในจะดทสด (ภาพท 2.15 D)

35

ภาพท 2.15 แสดงการเปรยบเทยบการใชสทมผลตอการสะทอนแสงภายใน ทมา: Egan, D. Architectural lighting. (New York: Mcgrew-hill, 2002), 106 6) การพจารณาคาความสองสวางภายในอาคารโดยอาศยแสงธรรมชาต การก าหนดปรมาณแสงธรรมชาตภายในอาคารจะพจารณาจากความสมพนธระหวางปรมาณแสงธรรมชาตภายนอกอาคารทมตอปรมาณแสงธรรมชาตภายในอาคาร ซงมลกษณะการแปรผนคลอยตามกนคอ แปรผนตรง โดยทวไปวธการค านวณจะมหลายวธ ซงวธการค านวณทเปนทนยมใชทวไป จะแยกไดเปน 2 วธการหลก คอ

- Lumen Transfer Method - Daylight Factor Method - Ray tracing

6.1) Lumen Transfer Method

36

หรอเรยกวา Lumen Input Method หรอ Total Flux Method ตามลกษณะของพนฐานของการค านวณในการหาคาความสองสวางในแตละจด (Station Point, SP) ภายในอาคาร วธการค านวณแบบ Lumen Transfer Method ถกคดคนขนครงแรกทมหาวทยาลย Southern Methodist University ประเทศสหรฐอเมรกา ในป ค.ศ. 1953 และไดรบการพฒนาตอมาในป ค.ศ. 1956 หลกการของวธดงกลาวจะเปนการพจารณาคาความสองสวางรวมทตกกระทบ ณ จดใดจดหนง ในแตละระยะความลกทก าหนดภายในอาคารนน อนเนองมาจากคาความสองสวางภายนอกทกระท าโดยผานชองเปดหรอชองแสงตางๆ เขามาภายในอาคาร การพจารณาดวยวธการแบบลเมนนน จะสามารถพจารณาถงคาความสองสวางภายในอาคาร เปนลกษณะของแตละต าแหนงตางๆ ภายในอาคารทระดบการท างานปกต ประมาณ 25 ฟต หรอ 0.75 เมตร เนองจากระดบความสงอนๆ จะไมมผลทเกยวของกบการค านวณมากนกและจดตางๆ ทก าหนดจะแบงออกเปนจดยอยๆ จ านวน 3-5 จด ทใชในการอางองถงระดบความสองสวางภายในหองทตงตรงในแนวตงฉากจากเสนกลางของชองแสงหรอชองเปด โดยมการก าหนดจดตางๆ เรยงตามล าดบ ดงน จดทใกลกบหนาตางมากทสด ก าหนดใหเปน SP, max คอ ต าแหนงทอยหางจากชองเปดเปนระยะ 5 ฟต หรอ รอยละ 10 ของความยาวหองทระดบความสงของการท างานปกต (Working Plane) 0.75 เมตร SP, mid คอ ต าแหนงทจดศนยกลางของหอง ทระดบความสงของการท างานปกต (Working Plane) SP, min คอ ต าแหนงทจดสดทาย หรอ จดทหางจากผนงหองดานในสดเขามา 5 ฟต หรอรอยละ 10 จากผนงดานลกของหอง หรอ ระยะรอยละ 90 จากชองแสง โดยคาความสองสวางทไดจากจดดงกลาวทง 3 จด คอ E max, E mid, E min (บางวธจะใชการค านวณ 5 จด) E max คอ คาความสวางเฉลยรวมของหอง (Absolute Illuminance) ทค านวณทจด SP, max E mid คอ คาความสวางเฉลยรวมของหอง ทค านวณทจด SP, mid E min คอ คาความสวางเฉลยรวมของหอง ทค านวณทจด SP, min

37

ภาพท 2.16 แสดงการพจารณาคาความสองสวางรวมทตกกระทบ ณ จดใดจดหนง ดวยวธการค านวณแบ Lumen Method ปจจยส าคญทมผลตอปรมาณและคณภาพของคาความสองสวางดวยวธการค านวณแบบลเมน จะประกอบดวยปจจยทส าคญ ดงน ก. ปรมาณแสงทตกกระทบถงชองเปดเหนอระนาบทพจารณา โดยพจารณาตวแปรของแหลงก าเนด ดงน - คาความสองสวางและสภาพของทองฟา (Sky Illumination and Sky Condition) - มมของดวงอาทตยทกระท าตอชองเปด (Solar Altitude and Solar Azimuth)

38

- ปรมารความเขมของแสงแดด (Intensity of Sunlight) โดยไมรวมแสงแดดทสองเขาสภายในหอง ข. ปรมาณแสงทตกกระทบถงชองเปดต ากวาระนาบทพจารณา โดยพจารณาตวแปรทมผลกระทบตอปรมาณแสง ดงน - คาความสองสวางทตกกระทบพนดนภายใตสภาพทองฟาโปรง หรอ ทองฟามเมฆปกคลมทบ โดยก าหนดให EGH, C คอ คาความสองสวางทตกกระทบพนดนภายใตสภาพทองฟาโปรง (Clear Sky) EGH, O คอ คาความสองสวางทตกกระทบพนดนภายใตสภาพทองฟามเมฆปกคลมทบ (Overcast Sky) ค. ปรมาณแสงทผานชองเปดเขาสภายในอาคาร โดยพจารณาจากตวแปร ดงน - พนทกระจกจากชองเปดทมแสงสองผานได (Ag) - คาการสองผานของแสงของวสดทเปนชองแสง (Tg) - อตราสวนระหวางพนทของชองแสงทสามารถสองผานไดตอพนทชองเปดทงหมด - ความสกปรกของชองแสง ซงมผลตอการสงผานแสงอนเนองมาจากการสะสมของฝ นบนพนผวระนาบ (Dirt Collection, Dg) ง. ปรมาณแสงทสามารถน ามาใชงาน และการกระจายของแสงในระดบความสงของการท างานปกต (Working Plane) 0.75 เมตร - การกระจายตวของแสงเนองจากการสะทอนของพนผวของวสดภายในหอง - อตราสวนความกวางตอความยาวของชองเปด - อตราสวนความกวางตอความยาวตอความสงของหอง 6.2) Daylight Factor Method Daylight Factor Method หรอ Sky Factor หรอ Flux Method เปนวธการค านวณระดบความสองสวางภายในอาคารทมการใชงานอยางแพรหลายมากกวา 70 ป (โดยเฉพาะในประเทศองกฤษไดมการก าหนดกฎหมายทเกยวของ และอาศยการค านวณดวยวธน) (Waldram, 1940: 86) วธ Daylight Factor ไดรบการพฒนาใหเหมาะสมตอมา เพอการใชงานทสะดวกขน (Hopkison, Petherpridge and Longmore, 1966:135) หลกการของ Daylight Factor (DF) จะเปนวธการทก าหนดขนจากอตราสวนเปรยบเทยบ ระหวางคาความสองสวางภายในอาคารในระนาบพนผว (Ei) ตอคาความสองสวาง

39

ภายนอกของอาคาร (Ee) โดยการค านวณทไดจะมความสมพนธกบต าแหนงและทศทางของดวงอาทตยทเปลยนแปลงไปตามวนเวลา โดยมสมการมาตรฐานทใชในการค านวณ ดงน

DF (%) = คาความสองสวางภายใน

คาความสองสวางภายนนอก ไมรวมแสงแดดตรง

เมอลกษณะของทองฟาใกลเคยงลกษณะทองฟาแบบมเมฆปกคลมบางสวน หาก DF มคาเทากบ 2% จะหมายความวา ความสองสวางภายใน (Ei) ณ จดนน (Station Point) จะมคาความสองสวางเทากบ 2% ของคาความสองสวางจากภายนอก (Ee) 7) องคประกอบของวธการค านวณแบบ Daylight Factor การพจารณาคาความสองสวางภายในอาคาร โดยอาศยแสงธรรมชาตดวยวธ Daylight Factor (DF) จะเปนวธการค านวณทเหมาะสมส าหรบพนททมขนาดใหญ โดยองคประกอบทส าคญ มดงน - องคประกอบจากทองฟา (Sky Component) - องคประกอบจากการสะทอนแสงภายนอก (External Reflected Component) - องคประกอบจากการสะทอนแสงภายใน (Interior Reflected Component) 1.1 องคประกอบจากทองฟา (Sky Component) จะเปนแสงธรรมชาตภายนอกทเขาสภายในอาคารโดยตรง โดยแสงธรรมชาตจะมปรมาณความสองสวางทมากหรอนอยตามสภาพของทองฟาทตางกน เชน ทองฟาโปรงไมมเมฆ หรอ ทองฟาทมเมฆปกคลมจนบางครงไมสามารถมองเหนดวงอาทตยได 1.2 องคประกอบจากการสะทอนแสงภายนอก (External Reflected Component) เปนการพจารณาแสงทเกดจากการสะทอนของวตถหรออาคารทตงอยภายนอกหรอบรเวณขางเคยงอาคาร ซงแสงสะทอนดงกลาวเขามาสภายในอาคารเสมอนเปนแหลงก าเนดแสงอกตวหนงทมผลตอปรมาณความสองสวางทเขามาภายในอาคาร 1.3 องคประกอบจากการสะทอนแสงภายใน (Interior Reflected Component) เปนแสงทเกดจากการสะทอนของวตถหรอพนผวว สดภายในอาคาร ซงรวมถงแสงทมาจากองคประกอบจากทองฟา (SC) และองคประกอบจากการสะทอนแสงภายนอก (ERC) ปรมาณความสองสวางทเขามาภายในอาคารขนอยกบทศทาง และคณสมบตของพนผวทแสงสะทอน เชนเดยวกนกบองคประกอบจากการสะทอนแสงภายนอก (ERC)

40

ภาพท 2.17 แสดงองคประกอบส าคญทมผลตอการพจารณาคาความสองสวางภายในอาคารโดยอาศยแสงธรรมชาตดวยวธ Daylight Factor

เมอ A คอ องคประกอบจากทองฟา (Sky Component, SC) B คอ องคประกอบจากการสะทอนแสงภายนอก (External Reflected Component,

ERC) C คอ องคประกอบจากการสะทอนแสงภายใน (Interior Reflected Component,

IRC) การก าหนดคาของ Daylight Factor ทพอเพยงตอการใชงานพนทหนงๆ พจารณาจากตารางท 2.7 ดงน ตารางท 2.7 แสดงคา Daylight Factor ทพอเพยงตอลกษณะการใชงานประเภทตางๆ

ลกษณะการใชงาน คา DF % การอานหนงสอ การท างานปกตในชวงเวลาปกตทไมไดมการใชสายตาในกจกรรมหนงๆ นานเกนไป

1.5-2.5

การอานหนงสอหรอการใชสายตาในการท างานในชวงเวลานานพอสมควร หรอการท างานทไมมอนตรายตอรางกาย

2.4-4.0

การท างานทตองการความละเอยดสงหรอการใชเครองจกรหรออปกรณทอาจกอใหเกดอนตรายได

4.0-8.0

41

ทมา: Milet and Bedrick, quoted in Benjamin Stein and John S. Reynold, Mechanical and Electrical Equipment for Building. 8th ed. (New York: John Wiley & Sons Co., 1988), 197 2.4 แนวคด หลกเกณฑอาคารเขยว และเทคนคการออกแบบอาคารเพอการประหยดพลงงาน การศกษาเกยวกบอาคารเขยวเปนการศกษาเชงการจดการและมเกณฑมาตรฐานตางๆมากมาย ไมวาจะเปนมาตรฐานในประเทศและนอกประเทศ ดงน 2.4.1 เกณฑประเมนของประเทศสหรฐอเมรกา LEED เกณฑประเมนของประเทศสหรฐอเมรกา LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) เรมในป1994 โดยนกวทยาศาสตร ชอ Robert K. Watson จาก Natural Resources Defense Council รวมกบองคการไมหวงผลก าไร ตวแทนภาครฐ สถาปนก นกพฒนา ทดน วศวกร มณฑนากร ภมสถาปนก ผจดการโครงสราง ผเชา และเจาหนาทรฐและผน าในวงการ อตสาหกรรม ตงแต ป1994 ถง 2006 LEED มการเตบโตจากมาตรฐานเดยวส าหรบการกอสราง ส ระบบการเปรยบเทยบมาตรฐาน 6 มาตรฐานซงครอบคลมทกแงมมในเรองของการพฒนา และ กระบวนการกอสราง ซง LEED เตบโตจากอาสาสมครเพยง 6 คนส 200 คน โดยมคณะกรรมการ 20 คณะและเจาหนาททเชยวชาญเกอบ 150 คน ปจจบนการออกแบบอาคารเขยวเปนเรองทไดรบความ สนใจอยางกวางขวาง มาตรฐานทใชในการออกแบบอาคารเขยวทมผนยมใชมากทสดอนดบหนง คอ LEED ซงยอมาจาก Leadership in Energy and Environmental Design ซงพฒนาโดย USGBC (United States Green Building Council) ประเทศสหรฐอเมรกา (ณฐพล เขตกระโทก, 2556, น. 5) เกณฑการประเมนของ LEED ยงแบงออกเปนหลายแบบ เพอความเหมาะสมในการใชงาน - LEED for Building Design and Construction (LEED BD+C) ใชส าหรบประเมนอาคารท สรางใหมหรออาคารทปรบปรงใหญโดยออกแบบส าหรบอาคารส านกงานเปนหลก แตสามารถใช กบอาคารประเภทอนๆไดดวย เชน สรรพสนคา โรงแรม โรงงาน เปนตน - LEED for Operation and Maintenance (LEED O+M) ส าหรบอาคารทสรางเสรจแลวท ตองการดแลรกษาอาคารใหเปนอาคารเขยว โดยอาคารทผานแลวการรบรองประเภท LEED BC+D แลว สามารถสมครขอการรบรองประเภทนตอได - LEED for Homes ส าหรบบานพกอาศย - LEED for School ส าหรบโรงเรยน ตงแตอนบาลถงมธยมปลาย - LEED for Health Care ส าหรบสถานพยาบาลตางๆ

42

- LEED for Core and Shell (LEED CS) ส าหรบอาคารทผประกอบการจะสรางแตเปลอก อาคารคอ กรอบผนงภายนอกและหลงคาและสวนทเปนแกนบรการของอาคาร ซงสวนใหญกคอ ลฟต บนไดและชองทอตางๆ นนเอง แลวท าการตลาดเพอขายหรอใหเขาพนทภายใน โดยผ เชาจะเปนผมาตกแตงกนพนทภายในเอง - LEED for Interior Design & Construction เปนแนวทางการตกแตงภายใน ส าหรบผเชา อาคารและผออกแบบ - LEED for Neighborhood Development เปนแนวทางการพฒนาชมชน หมบาน การเขาถง บรการขนสงสาธารณะและการใชประโยชนทดนรวมกบพนทพาณชยกรรม การพจารณาอาคารเปน 3 สวน คอการออกแบบ การกอสราง และการจดการภายในอาคาร 2.4.2 การพฒนาเกณฑTREES ของสถาบนอาคารเขยวไทย โครงการอาคารเขยวเกดขนจากแนวคดในชวงวกฤตการณพลงงานทผานมา หลายองคกรเหนพองตองกนวาควรจะมองคกรเฉพาะเพอประเมนโครงการอาคารเขยว ส าหรบประเทศไทยนนกไดมความพยายามจากหลายหนวยงานในการทจะคดรเรมด าเนนการเพอผลกดนดานอาคารเขยว จงมการจดตง Thailand Green Building Institute : TGBI ใหเปนแหลงความรและคนหาวธการออกแบบอาคารทจะลดผลกระทบตอสงแวดลอม รวมทงเกณฑการประเมนความย งยนทางพลงงานและสงแวดลอมไทย (Thai’s Rating of Energy and Environmental Sustainability : TREES) โครงการอาคารเขยว คอแนวทางปฏบตเพอเพมประสทธภาพในการใชทรพยากรของตวอาคาร ไมวาจะเปนเรองพลงงาน การใชน า และวสดตาง ๆ รวมทงการลดผลกระทบจากตวอาคารตอสขภาพของผใชอาคารและสงแวดลอม โดยผานการออกแบบ การกอสราง การด าเนนการ การบ ารงรกษา ตลอดจนการก าจดอยางมคณภาพมากขน ตลอดชวงอายของตวอาคาร ส าหรบประโยชนตอสงแวดลอมนน โครงการอาคารเขยวจะเปนการเพมความสมบรณและปกปองความหลากหลายของระบบนเวศ ลดการเกดขยะ อนรกษทรพยากรสงแวดลอม ลดการปลอยกาซเรอนกระจกสชนบรรยากาศ ซงจะสามารถลดคาใชจายการด าเนนงาน เพมคณคาใหสนทรพย และเพมก าไร อกทงโครงการอาคารเขยวยงมประโยชนตอสขภาพและสงคม โดยจะพฒนาคณภาพของสภาพแวดลอมทางอากาศ ท าใหผ ใชอาคารมสขภาพและความสะดวกสบายมากขน ลดภาระตอระบบสาธารณปโภคในทองถน เปนการเพมคณภาพชวตใหสงคมโดยรวม (สถาบนอาคารเขยว, 2556) ซงมรายละเอยดพอสงเขป ดงน 1) การเตรยมความพรอมเปนอาคารเขยว เปนกระบวนการออกแบบอาคารเขยวมความเปนระบบและราบรน ชวยใหคณะท างานและผรบผดชอบโครงการสามารถควบคมการท างานของโครงการใหเปนไปตามหลกเกณฑการออกแบบอาคารเขยวไดอยางมประสทธภาพ โดยการ

43

หลกเลยงทตงทไมเหมาะสมกบอาคาร เพอหลกเลยงการกอสรางโครงการบนทดนทไมสมควรทจะมการพฒนา และลดผลกระทบสงแวดลอมอนเนองมาจากต าแหนงของอาคารบนทดน จงควรสรางอาคารหรอพฒนาทดนบนพนททมคณคาทางระบบนเวศต าหรอตามทก าหนดไวในกฎหมายผงเมอง 2) ลดผลกระทบจากการพฒนาในพนทสเขยว (Green Area) หรอพนททมความสมบรณตอระบบนเวศ และพลกฟนพนทสเขยวในโครงการทมการพฒนาไปแลวใหมคณคาทางระบบนเวศตลอดจนเพมคณภาพชวตของผใชอาคารใหดยงขน 3) เลอกสถานทกอสรางโครงการทพฒนาแลว และอยในเขตเมองทมการพฒนาแลว พรอมดวยระบบสาธารณปโภคเพอปองกนการรกล าเขตปาไม รวมทงแหลงทอยอาศยของสตวและทรพยากรธรรมชาต 4) ลดการใชรถยนตสวนตว เพอลดมลภาวะและผลกระทบจากการพฒนาทดน อนเนองมาจากการใชรถยนตและจกรยานยนตสวนตว 5) มพนทเปดโลงเชงนเวศไมนอยกวารอยละ 25 ของพนทฐานอาคารหรอ 20% ของพนทโครงการ ออกแบบใหมสดสวนพนทเปดโลงมากขน อนจะเปนการเพมโอกาสในการมพนทสเขยว เพมแหลงทอยอาศยของสตว ลดปญหาน าทวม ลดปญหาปรากฏการณเกาะความรอน (Urban Heat Island) และเพมพนทกจกรรมสาธารณะภายนอกอาคาร 6) มตนไมยนตน 1 ตนตอพนทเปดโลง 100 ตารางเมตร (หามยายไมยนตนมาจากทอน) เพอปรบปรงสภาพอากาศจลภาค (Microclimate) ใหเหมาะสม เพอใหอาคารมสภาพแวดลอมทด ประหยดพลงงาน ลดปรากฏการณเกาะความรอน (Urban Heat Island) และสงเสรมการอยอาศยทเปนมตรระหวางมนษยและสตวตลอดจนสงมชวตอนๆ 7) ใชพชพรรณพนถนทเหมาะสม เพอพฒนาระบบนเวศทเหมาะสมและสงเสรมสภาพแวดลอมทด เพอการประหยดพลงงาน ลดการใชน าในงานภมสถาปตยกรรม ลดปรากฏการณเกาะความรอนในเมอง และสงเสรมการสรางและพลกฟนระบบนเวศทมความสมบรณ 8) การซมน าและลดปญหาน าทวม เพอลดปญหาน าทวมทเกดจากการพฒนาโครงการโดยการลดพนทผวทบน า (Impervious Surface) ของพนทผวโครงการ เพมพนทผวซมน า หรอสรางบอหนวงน าเพอชะลอน ากอนปลอยออกสพนทนอกโครงการ 9) มการจดสวนบนหลงคาหรอสวนแนวตง เพอลดผลกระทบจากปรากฏการณเกาะความรอนในเมองจากหลงคาและเปลอกอาคาร (การเกดอณหภมทแตกตางกนระหวางพนทพฒนาและพนทไมไดรบการพฒนา) ทจะสงผลตอสภาพอากาศจลภาค และทอาศยของมนษยและสตวตลอดจนสงมชวตอนๆ

44

10) มพนทดาดแขงทรบรงสตรงจากดวงอาทตย ไมเกนรอยละ 50 ของพนทโครงการ เพอลดผลกระทบจากปรากฏการณเกาะความรอนในเมองจากพนทดาดแขง (การเกดอณหภมทแตกตางกนระหวางพนทพฒนาและพนทไมไดรบการพฒนา) ทจะสงผลตอสภาพอากาศจลภาค และทอาศยของมนษยและสตวตลอดจนสงมชวตอนๆ 11) มตนไมยนตนทางทศใต ทศตะวนตก และทศตะวนออก ทบงแดดไดอยางมประสทธภาพและไมกอความเสยหายกบตวอาคาร เพอลดผลกระทบจากความรอนโดยเฉพาะจากรงสดวงอาทตยทมตออาคาร และลดอณหภมผวอาคารทอาจเปนสาเหตปรากฏการณเกาะความรอนในเมอง ตลอดจนลดความรอนของภมอากาศจลภาค 12) ประสทธภาพการใชพลงงานขนต า โดยผ ออกแบบอาคารตองค านงถงการออกแบบอาคารใหมประสทธภาพสงในการใชพลงงาน โดยมการออกแบบและเลอกใชระบบเปลอกอาคาร ระบบปรบอากาศ ระบบไฟฟาแสงสวาง และระบบอนๆ ทเกยวของกบการใชพลงงานทเหมาะสมกบภมอากาศและมประสทธภาพสงกวามาตรฐานทวไป เพอใหอาคารมการใชพลงงานรวมต ากวาอาคารอางองตามขอก าหนดการใชพลงงานตามกฎหมายส าหรบอาคารสรางใหมตามทางเลอกทก าหนดไว 13) ความสองสวางภายในอาคาร เพอเพอยนยนถงสขอนามยทดของผใชอาคารทางดานความเหมาะสมของความสองสวาง (Illuminance) 14) การใชแสงธรรมชาตภายในอาคาร เพอใหอาคารมการใชแสงธรรมชาตอยางเหมาะสม เพอลดการใชพลงงานไฟฟาและเพอเพมคณภาพของแสงสวางภายในพนททมการใชงานประจ า (Regularly Occupied Spaces) แนวทางการด าเนนการ ค านงถงการใชแสงธรรมชาตในอาคาร โดยออกแบบใหหองหรอพนททมการใชงานประจ าไดแสงธรรมชาตอยางเหมาะสม ควรพจารณาการออกแบบใหหองไมลกเกนไป มพนทและจ านวนชองแสงทพอเพยงและอยในต าแหนงทเหมาะสม มการผนวกวธการใหแสงสวางธรรมชาตแบบตาง ๆ เชน หงแสง (Light Shelf) หรอทอแสง (Light Pipe) เพอใหแสงกระจายไดลกขน อกทงควรมการใชชองแสงจากหลงคาเขามาชวยหากปรมาณแสงจากหนาตางไมพอเพยง อยางไรกตามควรพจารณาหลกเลยงชองแสงทมขนาดใหญเกนไป ซงอาจสงผลใหอาคารมการใชพลงงานสงขน 15) สภาวะนาสบาย เพอสงเสรมคณภาพชวตทดและประสทธภาพการท างานของผใชอาคารทางดานสภาวะนาสบาย

45

2.5 แนวคดเกยวกบการออกแบบทางวศวกรรม การออกแบบทางวศวกรรมเปนกระบวนการทประยกตใชหลกการทางวทยาศาสตรและแนวปฏบตดานวศวกรรมศาสตรใหเขากบความคดรเรมและสรางสรรคของผออกแบบ เพอใหไดผลตภณฑหรอกระบวนการผลตหรอบรการใหมๆ อยางไรกตามความส าเรจของการออกแบบยงขนอยกบปจจยอนอกหลายประการเชน ความสะดวกและความปลอดภยในการใช การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ ผลกระทบตอสภาพแวดลอม การสนองตอบความตองการของสงคมในชวงเวลานน ซงรวมถงกฎหมาย วฒนธรรม และจตวทยาสงคมทท าใหสงคมยอมรบผลตภณฑหรอเทคโนโลยใหมนนผลผลตเบองตนทไดจากกระบวนการออกแบบกคอแบบ (ซงประกอบดวยรายละเอยดทเปนภาพและค า อธบาย และ/หรอเอกสารประกอบแบบและรายการค านวณ) ทพรอมสงใหผเกยวของฝายอนน าไปด าเนนการผลตหรอบรการตามแบบนน (นศากร สมสขและวรลกษณ จนทรกระจาง, 2550) 2.5.1 การตดสนใจในขนตอนการออกแบบ โดยทวไปทางเลอกในการออกแบบจะมหลายแนวทาง ดงนนขนตอนการตดสนใจในการออกแบบส าหรบงานแตละงานและวศวกรนกออกแบบแตละคนจงแตกตางกนไปตามลกษณะของงาน สภาพแวดลอม และทรพยากรทสามารถน ามาใชได ประกอบกบความชอบ พนความรและประสบการณของผออกแบบ และทส าคญอยางยงกคอตองสนองความตองการของผวาจางใหออกแบบ เพอใหไดผลงานทดและสนองตามความตองการของผเกยวของทกฝาย ผออกแบบจะตองด าเนนการอยางระมดระวงตงแตจดเรมตนจนจบโครงการ การการวเคราะหและตดสนใจอยางรอบคอบ โดยเฉพาะอยางยงในงานทซบซอน จะชวยใหการท างานของแตละหนวยของระบบทออกแบบประสานกนไดอยางด และสามารถใชงานไดโดยไมมปญหาหรอมนอยทสด การตดสนใจในการออกแบบจ าเปนตองใชขอมลทเกยวของเปนพนฐาน กระบวนการสบหาขอมลและการใชขอมลเพอการวเคราะหและตดสนใจในการออกแบบอยางจรงจง เกดขนเมอไมนานมานเอง ทงนเนองมาจากการแขงขนทางธรกจทรนแรงและกวางขวาง ไมเพยงในระดบทองถนแตยงมการแขงขนในระดบชาตและเลยตอไปถงในระดบโลกดวย ประกอบกบมการพฒนาระบบสารสนเทศทชวยใหการหาขอมลท าไดอยางรวดเรวและกวางขวางมาก จนอาจกลาวไดวาไมมขอจ ากด ขอมลทหามาไดนจะชวยใหวศวกรและคณะผรวมงานมความมนใจและสามารถผลตผลงานทสมบรณขนกวาทเคยเปนมาในอดตเปนอยางมาก 2.5.2 การก าหนดปญหาของการออกแบบ ขนตอนแรกสดของกระบวนการออกแบบทางวศวกรรมกคอ การก าหนดปญหาของการออกแบบ ซงสวนใหญเกดขนเนองจากความตองการในการแกปญหาทมอยหรอคาดวาจะมใน

46

อนาคต หรอเกดจากวสยทศนทเหนโอกาสจากผลตภณฑหรอกระบวนการทออกแบบขนใหมตามวตถประสงคขององคการทผออกแบบท างานการก าหนดปญหาของการออกแบบมกเรมจากการตงค าถามวา “มความจ าเปนหรอมโอกาสทดกวา ในการประดษฐผลตภณฑหรอกระบวนการขนมาใหม หรอพฒนาของท างานทมอยเดมเสยใหมหรอไม” แนวทางการตอบปญหาจะท าโดยการพจารณาขอจ ากดตางๆ และโอกาสในทกดานรวมกน จากนนจงก าหนดขอบเขตและรายละเอยดของแบบทตองการ คนสวนใหญทไมเคยผานงานลกษณะนมากอนมกมความรสกวาการก าหนดเชนนนาจะท าไดโดยงาย แตส าหรบผทคนเคยกบงานออกแบบเปนอยางดจะทราบวาการด าเนนการในขนตอนนเปนงานทไมงายเลยถาตองท าอยางสมบรณ เนองจากมตวแปรและองคประกอบทตองน ามาพจารณาประกอบมากมาย หากท าอยางไมละเอยดรอบคอบจะสรางความยงยากในการท างานในขนตอนตอไปและในหลายกรณตองลมเลกโครงการไป แตหากท าอยางสมบรณครบถวนกตองใชเวลาและความพยายามเปนอยางมาก อาจท าใหเกดความลาชาจนไมทนกาลกได กรณเชนนแนะน าใหท าใหสมบรณทสดเทาทเวลาและโอกาสจะอ านวยให 2.5.3 เกณฑความส าเรจ ทเปนรปธรรมในขนตนกคอ การไดผลตภณฑหรอการบรการทสามารถท างานไดตามวตถประสงคของการออกแบบทก าหนดไวทกประการแตในความเปนจรงจะพบวาระหวางการออกแบบมกมการปรบปรงขอก าหนดในการออกแบบดวยเหตผลหลายดาน ซงอาจเปนเหตผลในดานเทคนคดานสงคม ดานธรกจ หรอหลายดานประกอบกน ความส าเรจขนสงของงานทางวศวกรรมกคอความส าเรจขององคการในเชงธรกจ และเกณฑการประเมนความส าเรจของการด าเนนกจกรรมทางธรกจจะพจารณาไดจากผลก าไร และ/หรออตราการคนทน ดงนนไมวาจะเปนการออกแบบหรอการวางแผนการด าเนนงานโครงการใดจะตองมรายละเอยดทท าใหสามารถค านวณไดวาโครงการนนมผลก าไรหรออตราการคนทนทนาพอใจหรอไม ขอมลทตองแสดงกคอประมาณการรายรบและรายจาย และตวแปรอนๆ ทอาจสงผลกระทบตอรายรบหรอรายจายไดเชน อตราแลกเปลยนเงนตราตางประเทศ อตราดอกเบยเงนกและภาวะการแขงขนทอาจม เปนตน ส าหรบการด าเนนงานจรงความส าเรจจะขนอยกบความเหมาะสมของโครงการในทกดานองคประกอบทมความส าคญตอการบรหารโครงการกคอ การบรหารการตลาด การบรหารการเงนการบรหารงานบคคล การบรหารการผลตหรอการบรการ การบรหารเทคโนโลย และการบรหารขอมล ทงนตองไมละเลยผลกระทบจากสภาพแวดลอมทางสงคมและการเมองอกดวย จงเปนการวดความส าเรจของการออกแบบทางวศวกรรม

47

2.5.4 ความเปนไปไดของโครงการ การศกษาความเปนไปไดของโครงการจะชวย ใหสามารถตดสนใจไดวา โครงการออกแบบนเหมาะทจะด าเนนการตอไปหรอไม มขอจ ากดอยางไร และมทางแกไขปญหาเหลานนไดหรอไม การศกษาจะตองเนนในการพจารณาขอจ ากดทส าคญและสงทไมอาจควบคมไดเชน เงนลงทนทดน แรงงาน ความปลอดภย กฎหมาย สภาพสงคม หรอขอจ ากดอนๆ ในการศกษาความเปนไปไดของโครงการจะตองศกษาอยางนอยใน 4 ดานคอ ดานเทคนคการเงน การตลาด และการบรหาร (ซงรวมทงดานบคคล (Man) เงนทนหมนเวยน (Money) วสด (Materials) เครองจกรและเทคโนโลย(Machine) และแรงจงใจ (Motivation)) ในการศกษานจะตองมเกณฑในการพจารณาระดบความเหมาะสม หากตองพจารณาโครงการทไมมทางเลอก หรอพจารณาในลกษณะเปรยบเทยบส าหรบโครงการทมทางเลอก หากการศกษาแสดงวามความไมเหมาะสมของโครงการในดานหนงดานใดหรอหลายดาน และหากไมสามารถแกปญหาใหเกดเหมาะสมได ตามปกตมกจะลมเลกโครงการนนไป 2.5.5 วจยและการพฒนา ถาผลตภณฑหรอการบรการทออกแบบเปนของใหม โดยเฉพาะอยางยงเปนนวตกรรมทไมอาจเทยบเคยงกบของทมอยเดมได กระบวนการตดสนใจมกตองการผลการวจยและพฒนาทเกยวของมาชวย ตามหลกการทวไปการวจยกคอ กระบวนการหาความรใหมหรอยนยนความรเดมในสถานการณใหม สวนการพฒนากคอกระบวนการปรบปรงของทมอยเดมใหเหมาะสมตามสภาพทตองการ ทงการวจยและพฒนามรปแบบและวธ ด าเนนการททราบกนโดยทวไปอยแลว การวจยและพฒนาทางวศวกรรมจะนยมใชกระบวนการทางปรมาณเปนหลก ในหลายกรณนยมสรางและใชแบบจ าลองทางคณตศาสตรและทางกายภาพเพอจ าลองสถานการณการท างานของอปกรณ ผลตภณฑหรอโรงงานตนแบบ หรอกระบวนการ ซงจะขนอยกบธรรมชาตของงานแตละประเภท การวจยและพฒนาจะตองท าอยางระมดระวง เพอใหเกดประโยชนสงสดตอการออกแบบโดยยดความเหมาะสมทงในดานใชประโยชนของขอมลทจะน าไปใชตดสนใจ เงอนเวลา และคา ใชจายในการท าวจย การท าวจยทมความถกตองแมนย าสงจะตองใชความพยายามสงใชเวลามากและการลงทนสง ซงบางกรณอาจไมคมคาหรอไม ทนกาลในการออกแบบ หลายกรณอาจตดสนใจบนพนฐานของการจดการได ระบบสารสนเทศ ในปจจบนสามารถชวยใหหาขอมลไดไมยาก การตด สนใจจงอาจท าโดยใชขอมลจากแหลงตางๆในระบบสารสนเทศทมอยได 2.5.6 การทบทวนแบบ กระบวนการการตดสนใจของการออกแบบตองมการทบทวนเปนขนเปนตอน เพอปรบปรงแบบทออกใหเหมาะสมทสด การทบทวนอาจเกดเมอการออกแบบสนสดลงการกอสราง

48

หรอการผลตหรอบรการจงเรมขน เมอด าเนนการผลตหรอการบรการจรงแลวอาจพบวาตองมการปรบปรงแบบอกกได ในขนตอนการออกแบบควรตองท าการหาจดทเหมาะสมทสด (Optimization) ซงตอง ก าหนดบนพนฐานของตวแปรส าคญทก าหนดไว แตหลายกรณอาจตองยอมรบแบบทยงไมสมบรณทสดเนองจากความจ าเปนทไมอาจหลกเลยงไดเชน เงอนเวลาทตองด าเนนการ หรอความสามารถของแรงงาน เปนตน แตสงทตองพจารณากคอขดความสามารถของการท างานและคาใชจาย 2.5.7 ความคดสรางสรรค ในการเลอกแนวคดในเชงปรชญาการศกษาทกสถาบนการศกษาจะมแนวคดในการผลตวศวกรใหมความคดสรางสรรค แตในทางปฏบตความคดสรางสรรคอาจไมไดรบการฝกอยางเปนระบบ และในหลายกรณ วศวกรผออกแบบโดยเฉพาะอยางยงผไมคนเคยกบระบบทออกแบบมกมศกยภาพดานความคดสรางสรรคไมเพยงพอ มลเหตทท าใหแนวคดในการออกแบบไมเหมาะสมพออาจเกดจากขอจ ากดดานเวลาเนองจากตองการแบบโดยเรว วศวกรขาดวสยทศน ขาดความกลาในการตดสนใจ หรอมความเกยจครานในการท างาน ผบรหารโครงการขาดความรความเขาใจหรอไมใสใจเทาทควร วศวกรหวหนาโครงการออกแบบไมสอนงาน ขาดความสามารถในการน า ไมตรวจสอบแบบอยางเพยงพอ หรอขาดความรความเขาใจในงานอยางเพยงพอ สภาพแวดลอมในการท างานไมเหมาะสม ในการเลอกแนวคดควรใชกระบวนการระดมสมองในทกระบบ หากเปนไปไดควรทบทวนในทกแนวคดทเคยมผใชแลว และพจารณาความคดใหมจากสมาชกของคณะผออกแบบและบคคลภายนอก การน าแนวคดทเคยใชมาแลวมาใชในโครงการทคลายคลงกนโดยไมมการพจารณาความเหมาะสมอาจเกดปญหาได ทงนเปนเพราะสภาพแวดลอมทเกยวของเปลยนไป มการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยหรออนๆ แตในทางกลบกนความคดเกาทถกละเลยมานานอาจเหมาะสมกบโครงการทท าขนใหมกได ดงนนจงตองพจารณาใหรอบคอบในทกประเดนอยางจรงจง 2.5.8 การบรหารการออกแบบ ในการออกแบบผลตภณฑหรอกระบวนการขนาดใหญทมการท างานทซบซอนจะจ าเปนตองใชผรในหลายสาขา แตละสาขายงอาจตองใชผออกแบบเปนคณะ และมการใชทรพยากรทหลากหลาย ดงนนเพอใหการท างานราบรนและสามารถประสานงานกนไดเปนอยางด ระบบทเหมาะสมทสดและระบบทใชงานไดเปนททราบกนทวไปแลววาแนวทางทเปนไปไดในการออกแบบตามขอก าหนดจะมอยหลายแนวทาง แตในการน าไปใชจรงคณะผออกแบบจะตองตดสนใจเลอกแนวทางใดแนวทางหนงเพยงแนวทางเดยว ซงโดยทวไปตองเลอก

49

แนวทางทเหมาะสมทสดในสถานการณนนความหมาะสมนพจารณาจากการก าหนดกฎเกณฑของผออกแบบแตละคณะ แตสงทขาดไมไดกคอระบบจะ ตองเปนระบบทใชงานได ระบบทใชงานไดใน ทางวศวกรรมกคอระบบทมลกษะดงน: „ สนองความตองการของขอก าหนดในการออกแบบ „ เหมาะสมในดานเศรษฐกจเชน การใชทรพยากร ตนทน การคนทน และ ฯลฯ „ เหมาะสมทางดานเทคนค „ เหมาะสมทางดานการสรางสรรค „ สนองความพงพอใจของผใช „ ไมมองคประกอบใดทไมเปนไปตามขอจ ากด ในการท างานจรงการออกแบบตองพยายามท าใหแบบเหมาะสมทสด และเมอน าแบบไปใชสกระยะหนงจะพบวา ระบบทใชอยนยงมสงทพฒนาใหเหมาะสมกวาไดเสมอ ดงนนการเกบรวบรวมฐานขอมลเพอการพฒนาจงเปนสงจ าเปนเปนอยางยง จดมงหมายในการหาจดทเหมาะสมทสดของระบบทางวศวกรรมคอ การหาจดสงสดของการสนองความตองการของผใชแบบตามเกณฑทก าหนดการตดสนวาจดใดเปนจดทเหมาะสมทสดในการออกแบบนยมท าโดยการจ าลองสถานการณในขณะทตวแปรของสภาวะในการท างานเปลยนไป การจ าลองสถานการณท าโดยการค านวณจากแบบจ าลองทางคณตศาสตร แบบจ าลองนกคอชดของสมการทใชแทนลกษณะการเปลยนแปลงทางกายภาพของระบบส าหรบการพจารณาความเหมาะสมทางเทคนค และเปนชดสมการแสดงการเปลยนแปลงทางเศรษฐศาสตรส าหรบการพจารณาความเหมาะสมทางดานธรกจ แบบจ าลองนคณะผออกแบบจะตองสรางขนใหเหมาะกบงานแตละงาน โดยเฉพาะส าหรบระบบในการออกแบบจรงพบวาไมมระบบใดสมบรณทสดได เนองจากความตองการในหลายประเดนมกขดแยงกนเชน ตองการผลตภณฑทตนทนต าแตสามารถท างานไดด ตองการความแขงแรงแตตองมขนาดเลกและสวยงาม ฯลฯ ความตองการเชนนท าใหมการประณประนอม และหาจดทเหมาะสมทสด ในทางปฏบตการตด สนโครงการออกแบบมกพจารณาโดยใชหลกการทางเศรษฐศาสตรหรอธรกจเปนหลก แตตองเปนระบบทใชงานได 2.6 ความส าคญของแสงธรรมชาตกบผสงอาย 2.6.1 ความส าคญของแสงธรรมชาตกบผสงอาย จากการศกษาของ Anne-Marie Gagné, 2011 พบวา แสงธรรมชาตทมชวงคลนแสงสฟา (Blue light) เมอมสดสวนทเหมาะสมจะสามารถบ าบดโรคซมเศราหรออารมณผนแปรตามฤดกาล (Seasonal Affective Disorder (SAD)) และ Ancoli-Israel S, 2003 พบวา แสงธรรมชาตในตอนเชา

50

ชวยชะลออาการกระวนกระวายในผปวยทเปนโรคอลไซเมอร (Alzheimer) สอดคลองกบงานวจยของ Mishima K,1994 พบวา แสงในชวงเชาสามารถบ าบดอาการนอนไมหลบของผปวยโรคสมองเสอม (Dementia) ในผสงอาย เนองเพราะแสงธรรมชาตมความส าคญตอระบบกลไกของรางกายมนษย ไมเพยงเฉพาะการมองเหนเทานน แตยงประสานเขากบการท างานของระบบสมองอนเปนสวนส าคญของระบบนาฬกาของรางกาย (Circadian System) มผลใหรางกายสรางฮอรโมนเมลาโทนน (Melatonin) ควบคมการหลบและการตนนอน ควบคมอณหภมของรางกาย ควบคมอตราการเตนของหวใจ การสรางภมคมกนของรางกายเราอกดวย รวมทงระบบการคด และการจ า การพด การสรางฮอรโมน และอนๆ นอกจากนน แสงยงสามารถเขาสรางกายผานทางผวหนงได โดยเฉพาะแสงธรรมชาตในชวงเชาจะชวยใหรางกายสงเคราะหวตามนด ท าใหกระดกแขงแรงอกดวย (บรษท แมกโนเลย ควอลต ดเวลอปเมนต คอรปอเรชน จ ากด, 2013) แสงนบเปนองคประกอบส าคญของแสงสวางในอาคารทมผลกระทบตอการรบรและการมองเหน รวมถงการบ าบดและฟนฟ (Boyce 1998; 2003; Shikder et al. 2010) ดงนนเราจงมความจ าเปนในการใชแสงสวางทงกลางวนและกลางคน เพอความชดเจนในการมองเหน ความรสกและรบร ในปจจบนมการน าแสงไปใชประโยชนในแงมมตางๆ โดยเฉพาะอยางยงแสงธรรมชาต การศกษาทงในตางประเทศและในประเทศไทยพบวา การน าแสงธรรมชาตเขามาในอาคารทเหมาะสมนนไมเพยงแตจะกอใหเกดการประหยดพลงงานในการใชแสงประดษฐและลดภาระการท าความเยน (Galasiu et al. 2001) แตยงสามารถกอใหเกดการกระตนจงหวะของฮอรโมนตางๆ และมผลตอระดบของเมลาโทนนทก าหนดนาฬกาชวต (Boyce 2003) นอกจากนการทมชองเปดเพอน าแสงธรรมชาตเขามายงท าใหคนทอาศยภายในอาคารไดมองออกไปเหนววภายนอก จากการทบทวนเอกสารทเกยวของพบวาการมองเหนววภายนอกนนมผลกระทบตอรางกายและจตใจของผ ทอยอาศยในอาคาร ววภายนอกทเหมาะสมจะชวยท าใหผทอยอาศยมศกยภาพในการท างานทดขน มความพง พอใจและมการฟนฟสขภาพรวมไปถงคณภาพขวตทดขน (Ulrich 1984; 1986) เมอคนมอายมากขน ระบบการมองเหนจะถดถอยลงท าใหศกยภาพในการมองเหนและความสขสบายตางๆนนจะลดลงเมอเปนผสงอาย แสงเปนปจจยทางดานสภาพแวดลอมภายในทส าคญอยางหนงทมผลตอศกยภาพในการมองเหนและความสขสบาย แสงและการสองสวางทดนนสามารถทจะชดเชยการลดลงของประสทธภาพการมองเหนของผสงอายได ดงนน การมองเหนทเหมาะสมจงเปนสงจ าเปนส าหรบผสงอายในการใชชวตอยในอาคาร จากการทบทวนเอกสาร และงานวจยทเกยวของพบวาการออกแบบแสงสวางส าหรบผสงอายเปนประเดนทไดรบความส าคญและมการศกษาอยางมากมายในตางประเทศโดยเฉพาะประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศแถบยโรป (Figueiro 2003; 2005; 2008) โดยปจจยส าคญทควร

51

ค านงถงในการออกแบบแสงสวางทดส าหรบผสงอายนน ไดแก คาความสองสวาง อณหภม สของแสง และประเภทของโคมไฟ (Davis and Garza 2002; IESNA 2007) โดยทวไปแลวมาตรฐานและแนวทางในการออกแบบแสงและการสองสวางของผสงอายทยอมรบกนอยางกวางขวางไดแก “Lighting and the Visual Environment for Senior Living” (IESNA 2007) โดย Illuminating Engineering Society of North America ซงไดก าหนดคาความสองสวางส าหรบไฟสองชนงานขนต า รวมถงไดแนะน าคาอณหภมสของแสง รวมไปถงประเภทของโคมไฟทควรใชในพนทและกจกรรมตางๆ ส าหรบผสงอาย (IESNA 2007) นอกจากนปจจยทางดานสภาพแวดลอมภายในอาคารทมผลตอการมองเหนผสงอายทไดมการศกษาในงานวจยทางดานแสงสวางซงถอวาเปนปจจยทางดานแสงสวางทส าคญอยางหนง ไดแก สของพนผวหองและชนดของทศนยภาพทมองเหนผานหนาตาง (Cerlin et al. 2003; Cronin- Golomb et al. 2003; IESNA 2007; Torrington and Tregenza 2007) โดยหลายการศกษาชใหเหนวาสและความแตกตางของผนงภายในอาคารสามารถทจะชวยสงเสรมการมองเหนและการจดจ าส าหรบผสงอายได (Cerlin et al. 2003; Cronin-Golomb et al. 2003) นอกจากนทศนยภาพธรรมชาตกชวยสงเสรมความพงพอใจ และชวยฟนฟสภาพรางกายจากอาการเจบปวยของผสงอายไดเชนกน (IESNA 2007; Torrington and Tregenza 2007) 2.6.2 การเปรยบเทยบคณภาพของแสงธรรมชาตและแสงสวางไฟฟาตอการมองเหนของผสงอาย

จากการศกษาทงในตางประเทศและในประเทศไทยพบวา การน าแสงธรรมชาตเขามาในอาคารทเหมาะสมนนไมเพยงแตจะกอใหเกดการประหยดพลงงานในการใชแสงประดษฐและลดภาระการท าความเยน (Galasiu et al. 2001) แตยงสามารถกอใหเกดการกระตนจงหวะของฮอรโมนตางๆ และมผลตอระดบของเมลาโทนนทก าหนดนาฬกาชวต (Boyce, 2003) นอกจากนการทมชองเปดเพอน าแสงธรรมชาตเขามายงท าใหคนทอาศยภายในอาคารไดมองออกไปเหนววภายนอก ซงการมองเหนววภายนอกนนมผลกระทบตอรางกายและจตใจของผทอยอาศยในอาคาร ววภายนอกทเหมาะสมจะชวยท าใหผทอยอาศยมศกยภาพในการท างานทดขน มความพงพอใจและมการฟนฟสขภาพ รวมไปถงคณภาพชวตทดขน (Ulrich 1984; 1986) เมอคนมอายมากขน ระบบการมองเหนจะถดถอยลงท าใหศกยภาพในการมองเหนและความสขสบายตางๆ นนจะลดลงเมอเปนผสงอาย แสงเปนปจจยทางดานสภาพแวดลอมภายในทส าคญอยางหนงทมผลตอศกยภาพในการมองเหนและความสขสบาย แสงและการสองสวางทดนนสามารถทจะชดเชยการลดลงของประสทธภาพการมองเหนของผสงอายได ดงนน การมองเหนทเหมาะสมจงเปนสงจ าเปนส าหรบผสงอายในการใชชวตอยในอาคาร จากการทบทวนเอกสาร และ

52

งานวจยทเกยวของพบวาการออกแบบแสงสวางส าหรบผสงอายเปนประเดนทไดรบความส าคญและมการศกษาอยางมากมายในตางประเทศโดยเฉพาะประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศแถบยโรป (Figueiro 2003; 2005; 2008) โดยปจจยส าคญทควรค านงถงในการออกแบบแสงสวางทดส าหรบผสงอายนน ไดแก คาความสองสวาง อณหภมสของแสง และประเภทของโคมไฟ (Davis and Garza 2002; IESNA 2007) โดยทวไปแลวมาตรฐานและแนวทางในการออกแบบแสงและการสองสวางของผสงอายทยอมรบกนอยางกวางขวางไดแก “Lighting and the Visual Environment for Senior Living” (IESNA 2007) โดย Illuminating Engineering Society of North America ซงไดก าหนดคาความสองสวางส าหรบไฟสองชนงานขนต า รวมถงไดแนะน าคาอณหภมสของแสง รวมไปถงประเภทของโคมไฟทควรใชในพนทและกจกรรมตางๆ ส าหรบผสงอาย (IESNA 2007) นอกจากนปจจยทางดานสภาพแวดลอมภายในอาคารทมผลตอการมองเหนผสงอายทไดมการศกษาในงานวจยทางดานแสงสวางซงถอวาเปนปจจยทางดานแสงสวางทส าคญอยางหนง ไดแก สของพนผวหองและชนดของทศนยภาพทมองเหนผานหนาตาง (Cerlin et al. 2003; CroninGolomb et al. 2003; IESNA 2007; Torrington and Tregenza 2007) โดยหลายการศกษาชใหเหนวาสและความแตกตางของผนงภายในอาคารสามารถทจะชวยสงเสรมการมองเหนและการจดจ าส าหรบผสงอายได (Cerlin et al. 2003; Cronin-Golomb et al. 2003) รวมถงทศนยภาพธรรมชาตกชวยสงเสรมความพงพอใจ และชวยฟนฟสภาพรางกายจากอาการเจบปวยของผสงอายไดเชนกน (IESNA 2007; Torrington and Tregenza 2007) นอกจากนนผลการศกษายงชใหเหนวา ประเภทของโคมไฟและสของพนผวหองทแตกตางกนไมมผลท าใหเกดความสบายตาทแตกตางกนตอผสงอาย นอกจากนจากผลงานวจยของ Anne-Marie Gagné, 2011 พบวา แสงธรรมชาตทมชวงคลนแสงสฟา (Blue light) เมอมสดสวนทเหมาะสมจะสามารถบ าบดโรคซมเศราหรออารมณผนแปรตามฤดกาล (Seasonal Affective Disorder (SAD)) และ Ancoli-Israel S, 2003 พบวา แสงธรรมชาตในตอนเชาชวยชะลออาการกระวนกระวายในผปวยทเปนโรคอลไซเมอร (Alzheimer) สอดคลองกบงานวจยของ Mishima K,1994 พบวา แสงในชวงเขาสามารถบ าบดอาการนอนไมหลบของผปวยโรคสมองเสอม (Dementia) ในผสงอาย และ Gagne (2011) ไดศกษาถงชวงแสงสฟาในแสงธรรมชาตทมอทธพลตออารมณทเปลยนแปลงไป แสงธรรมชาตมสวนชวยใหเกดการกระตนฮอรโมนภายในรางกาย (Melatonin) ทมผลในการบรรเทาความเครยดและการนอนหลบทดขน จงสรปไดวา ความส าคญตอระบบกลไกของรางกายมนษย ไมเพยงเฉพาะการมองเหนเทานน แตยงประสานเขากบการท างานของระบบสมองอนเปนสวนส าคญของระบบนาฬกาของรางกาย (Circadian System) มผลใหรางกายสรางฮอรโมนเมลาโทนน (Melatonin) ควบคมการหลบและการตนนอน ควบคมอณหภมของรางกาย ควบคมอตราการเตนของหวใจ การสรางภมค มกนของ

53

รางกายเราอกดวย รวมท งระบบการคด และการจ า การพด การสรางฮอรโมน และอนๆ นอกจากนน แสงยงสามารถเขาสรางกายผานทางผวหนงได โดยเฉพาะแสงธรรมชาตในชวงเชาจะชวยใหรางกายสงเคราะหวตามนด ท าใหกระดกแขงแรงอกดวย (Thinkofliving, 2013) สอดคลองกบผลการวจยของศภวทศวร ปญญาสกลวงศ และกฤษณ ยามสระโส (2561) พบวา แมแสงสวางจากธรรมชาตชวยประหยดเงนคาไฟ เพยงแคเปดชองรบแสงใหเพยงพอและเหมาะสมกบการใชงาน แตการเปดรบแสงแดดตรงๆ อาจท าใหบานรอน ดงนน ควรเปดชองรบแสงจากทางทศเหนอหรอเปนแสงทผานการปองกนความรอน ซงจะมความรอนนอยกวาแสงประดษฐ โดยนกวทยาศาสตรพบวา แสงสน าเงนมความถมากกวา และสรางปญหาเพราะวามผลตอการรบรของสมองวาตอนไหนควรจะหลบหรอควรจะตน 2.6.3 ความจาของแสงแดดตงแตชวงเชาถงชวงเยนทมผลตอการมองเหนของผสงอาย นวลวรรณ ทวยเจรญและคณะ (2559) ไดศกษาเรองอทธพลของแสงสวางภายในอาคารตอการมองเหนของผสงอายชาวไทย การเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคาเฉลยของศกยภาพในการมองเหนจากความสองสวางทแตกตางกนพบวาคาความสองสวางทแตกตางกนมผลท าใหศกยภาพในการมองเหนของผสงอายสงขนอยางมนยส าคญทางสถตอยางสง (p<0.01) คาความสองสวางทระดบ 500 lux และ 1,000 lux นนท าใหผสงอายมศกยภาพในการมองเหนทสงกวาคาความสองสวางทระดบ 100 lux อยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) ซงคาความสองสวางของแสงสวางธรรมชาตทไดจากรงสกระจายบนพนผวระนาบภายนอกอาคารในชวงกลางวน จะมคาอยระหวาง 10,000-20,000 ลกซ เปรยบไดจากการถายภาพแหลงก าเนดแสงเปนพระอาทตยยามเชาหรอยามเยนจะดสวยมาก หรอเรยกชวงนวา “Golden hour” ชวงเวลาสนๆ หลงพระอาทตยขน หรอกอนพระอาทตยตก ชวงเวลานจะเปนชวงเวลาทแสงแดดจะมสสนสวยงามกวาปกต แสงจะออกเหลองทอง หรออาจจะแดงเรอๆ และมความนมนวลกวาแสงแดดปกตเวลาสายๆ หรอเทยงๆ ดงนน เมอคนมอายมากขน ระบบการมองเหนจะถดถอยลงท าใหศกยภาพในการมองเหนและความสขสบายตางๆ นนจะลดลงเมอเปนผสงอาย แสงจงเปนปจจยทางดานสภาพแวดลอมภายในทส าคญอยางหนงทมผลตอศกยภาพในการมองเหนและความสขสบาย แสงและการสองสวางทดนนสามารถทจะชดเชยการลดลงของประสทธภาพการมองเหนของผสงอายได ดงนน การมองเหนทเหมาะสมจงเปนสงจ าเปนส าหรบผสงอายในการใชชวตอยในอาคาร การจดการความเขมของแสงสวางทไมเหมาะสม ท าใหเกดผลกระทบตอสขภาพ แสงสวางทนอยหรอมากเกนไป หรอ แสงจา ท าใหกลามเนอตาท างานมากเกนไปเกดความเมอยลา กลามเนอหนงตากระตก ปวดตา มนศรษะ นอนไมหลบ ความสามารถในการมองเสอมลง

54

2.6.4 จดคมทนระหวางแสงธรรมชาตกบแสงไฟฟา ววฒนชวนและคณะ (2560) ไดศกษาเรองการจดการพลงงานไฟฟาแสงสวางส าหรบอตสาหกรรมการผลตเครองส าอาง พบวาการใชพลงงานไฟฟาแสงสวาง 1,007,736 กโลวตต-ชวโมง/ป คดเปนคาใชจายดานพลงงานไฟฟาแสงสวางรวม 4,534,812 บาท/ปซงสงมาก และในอาคาร 2 ทศกษามการใชพลงงานไฟฟาแสงสวาง 115,200 กโลวตต-ชวโมง/ป คดเปนคาใชจายดานพลงงานไฟฟาแสงสวาง 518,400 บาท/ป จากการใชมาตรการอนรกษพลงงานไฟฟาแสงสวางรวมทงสน 6 มาตรการ คอ

(1) การใช Photo Switch ควบคมการท างานของหลอดไฟไลแมลง (2) การใช Motion Sensor ควบคมการท างานของหลอดไฟในหองแตงตว (3) การใช Motion Sensor ควบคมการท างานของหลอดไฟในหองน า (4) การลดจ านวนหลอดไฟทไมจ าเปนและการปดไฟบรเวณทางเดนในชวงเวลาพก (5) การตดตงแผนไฟเบอรโปรงแสงบรเวณหลงคาเพอใชแสงธรรมชาตแทนการเปดไฟแสงสวาง (6) การลดความสงของโคมไฟเพอเพมประสทธภาพการสองสวาง สามารถน าแนวทางการประหยดพลงงานไฟฟาไปท าการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรโดยท าการวเคราะหอตราผลตอบแทนการลงทน พบวาหากน าแนวทางทงหมดไปปฏบตครบทกแนวทางจะสามารถลดการใชพลงงานไฟฟาในอาคาร 2 ลงได 11,961 กโลวตต-ชวโมง/ปคดเปนการประหยดคาใชจายดานพลงงานไฟฟาลงไดประมาณ 53,825 บาท/ปหรอประมาณ 10.38%

2.7 ผลงานวจยทเกยวของ นวลวรรณ ทวยเจรญ, วนารตน กรอสรานกล และ ศกรา ณะมณ (2559) ไดศกษาเรองอทธพลของแสงสวางภายในอาคารตอการมองเหนของผสงอายชาวไทย วตถประสงคในการวจยน คอ เพอศกษาอทธพลของปจจยทางดานแสงสวางภายในอาคารตอการมองเหนของผสงอายชาวไทย การทดลองท าในหองจ าลองขนาดกวาง 3 เมตร ยาว 3 เมตร สง 2.50 เมตร มฝาเพดาน และมการตดตงหลอดไฟรปแบบตางๆ ณ มลนธมตรภาพสงเคราะห บานพกคนชราหญง จงหวดปทมธาน การทดลองครงนไดท าการทดลองกบผสงอายชาวไทยจ านวน 82 คน โดยท าการทดสอบศกยภาพในการมองเหน (Visual Performance) ความสบายตา (Visual Comfort) และความพงพอใจการมองเหน (Visual Preference) ของสภาพแวดลอมภายในอาคาร 15 รปแบบโดยรปแบบตางๆ

55

ดงกลาวนนเปนรปแบบทเกดจากการแปรเปลยนคาของระดบปจจย 5 ปจจย ซงไดแก ความสองสวางของชนงาน (Task Llluminance) คาอณหภมสของแสง (Correlated Colour Temperature) ประเภทของโคมไฟ(Luminaire Type) สของพนผวหอง (Room Surface Colour) และการมววของหนาตาง (The Presence of Windowview) ผลการศกษาแสดงใหเหนวาสภาพแวดลอมเพอการมองเหนทดทสดส าหรบผสงอายชาวไทยควรมความสองสวาง 1,000 lux อณหภมสของแสงโทนเยน (4,200K) มสผนงโทนเยน และมหนาตางทมองออกไปเหนววธรรมชาต สธวตร ประกอบธรรม (2559) ไดศกษาเรอง การพฒนาเทคนคการใชแสงธรรมชาตเพอการมองเหนทเหมาะสมส าหรบหองพกผปวยผสงอาย โดยการศกษาอทธพลของฝาเพดานและหงแสงตอการน าแสงธรรมชาตเขามาภายในหองพกผปวยของผสงอาย โดยท าการศกษาหองพกผปวย 2 ประเภท คอ หองพกผปวยเดยวและหองพกผปวยรวม 4 เตยง โดยการศกษาครงนท าการจ าลองแสงสวางใชโปรแกรมคอมพวเตอร โปรแกรม DIALux 4.12 ผลการศกษาไดสรปรปแบบแผงกนแดดแบบหงแสงและฝาเพดานทเหมาะสมตอหองพกผปวยเดยวในแงของการสองสวางในอาคาร โดยรปแบบทดทสด คอ รปแบบหงแสงทเอยง 30 องศาและเปนวสดทบแสงใชควบคกบฝาเพดานทมมมเอยงจากแนวระนาบ 5องศา และส าหรบหองพกผปวยรวม 4 เตยงนน รปแบบทดทสด คอ รปแบบหงแสงทเอยง 0 องศาและเปนวสดทบแสงใชควบคกบฝาเพดานทมมมเอยงจากแนวระนาบ 5 องศา ผลการศกษาในครงนสามารถน าไปประยกตใชกบหองพกผปวยในอาคารโรงพยาบาลและอาคารอนๆ ทมลกษณะคลายคลงกนกบการน าแสงธรรมชาตเขามาใชภายในอาคารอยางเหมาะสมและเพอการมองเหนและสขภาพทดของผสงอาย รตนา แกวเพชรพงษ (2556) ไดศกษาเรอง การออกแบบอาคารเรอนนอนผสงอาย สถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณโพธกลาง ตามหลกอาคารเขยว ผลการออกแบบสามารถสรปไดวา อาคารเรอนนอนผสงอายทจดวางตามผงบรเวณจะไดรบผลกระทบจากการโคจรของดวงอาทตยคอนขางมาก แตทศทางของลมจะชวยในเรองของการระบายอากาศทด การปลกตนไมในต าแหนงทเหมาะสมจะชวยใหรมเงาและลดความรอนแกอาคารได การเลอกใชวสดส าหรบเปลอกอาคาร เชน ผนงทบ กระจกหนาตาง และวสดมงหลงคา ท าใหการถายเทความรอนของผนงและหลงคาอยในเกณฑทยอมรบได และการน าประโยชนจากปจจยธรรมชาตมาใชในการออกแบบท าใหอาคารสามารถลดการใชพลงงานได ผลงานนจดเปนงานวจยใหมทไมเคยมการศกษามากอน และสามารถเปนตนแบบในการออกแบบเรอนนอนผสงอายทจะสรางใหม เสาวณต ทองม (2550) ไดศกษาเรอง การใชแสงสวางธรรมชาตเพอเพมประสทธภาพแสงสวางภายในอาคารหองสมด กรณศกษา อาคารหองสมดประชาชน “เฉลมราชกมาร” ผลการศกษาพบวา อาคารหองสมดในสวนของพนทชนลางมปญหาในเรองของระดบคาความสอง

56

สวางทไมเพยงพอและมากเกนไปในบางพนท และความสม าเสมอของแสงไมเหมาะสม และมปญหาเรองแสงบาดตา โดยแนวทางทน ามาปรบปรงแกไข ไดแก การเพมชองแสงเหนอหนาตาง และการตดตงหงสะทอนแสงระยะยนภายนอก 0.89 เมตร และภายใน 0.31 เมตร เปนวธทดทสด โดยชวยใหแสงสวางภายในหองสงเพมขนจากเดม 21.8% ความสม าเสมอของความสองสวางเพมขนจากเดม 38.6% สวนสภาวะแสงบาดตามคาใกลเคยงกบรปแบบเดม อวรทธ อรพงศา (2544) ไดศกษาเรอง การใชแสงธรรมชาตผานชองแสงดานขางสวนบน เพอเพมประสทธภาพแสงสวางในหองเรยนในชนบท ผลการศกษาขนตนพบวาชองแสงจากผนงดานขางเพยงอยางเดยว ไมสามารถใหความสวางไดเพยงพอทวหอง การยกชองแสงดานขางใหสงขนเพอใหแสงสวางเขามาไดลกมากขน มผลกบการควบคมความจาและแสงแยงตา การใชหงแสงใหเปนสวนชวยสะทอนแสงเขามาในหอง ท าใหปรมาณแสงสวางภายในหองลดลง เนองจากหงแสงไมไดรบแสงโดยตรงจากดวงอาทตย และฝ นทจะลดประสทธภาพของหงแสง แตการใชชองแสงดานขาง ยงมความส าคญเพอเชอมตอมมมองพนทภายในและภายนอก การใชชองแสงดานขางสวนบนทหางจากผนงหลงหอง สามารถน าแสงธรรมชาตเขามาภายในอาคารไดลกมากขน และยงสามารถใชกระจกทมคาการสองผานแสงสงได เพราะในมมทสงสายตามนษยสามารถรบความจาไดมากกวาในระดบสายตา จงท าใหแสงสวางภายในหองเพมมากขน ผลการวจยดานทศเหนอเมอใชชองแสงดานขางขนาด 1.00ม. สงจากพน 0.90 ม. ใชงานรวมกบชองแสงดานขางสวนบนขนาด 0.60 ม. สงจากพน 3.20 ม. ทระยะหางจากผนงหลงหอง 3.00 ม. สามารถใหแสงสวางทเพยงพอตามมาตรฐาน ตงแตเวลา 8.00-16.00 น สวนการใชชองแสงรปแบบดงกลาวในทศใต ทศตะวนออกและทศตะวนตกนน ตองใชชองแสงดานขางสวนบนทระยะ 4.00 ม. จากผนงหลงหองจงจะใหแสงสวางทมความสม าเสมอไดทวหอง ในชวง 10.00-140.00 น. ในทศใต 8.00-12.00 น. ในทศตะวนออก และ 12.00-16.00 น. ในทศตะวนตก ทงนชองแสงตองไมไดรบอทธพลของแสงโดยตรงจากดวงอาทตย จากการวจยนสามารถน าไปประยกตใชงาน ในการน าแสงธรรมชาตมาใชในอาคารใหเกดประโยชนสงสด ดวยการใชชองแสงดานขางรวมกบชองแสงดานขางสวนบนเพอใหแสงสวางเขามาในอาคารไดลกมากขน และยงสามารถใชชองแสงดานขางสวนบนรวมกบระบบไฟฟาแสงสวางเพอเปนการประหยดพงงานในอาคาร ทพวลย ตงพนทรพยศร (2544) ไดศกษาเรอง แนวทางการปรบปรงคณภาพของแสงภายในหองเรยนเพอความสบายตาและเปนแนวทางการออกแบบหองเรยนในชนบท วตถประสงคของการศกษาวจยน มวตถประสงคเพอขจดปญหาแสงจาจากปจจยภายในและปจจยภายนอกทมาจากแหลงก าเนดแสงธรรมชาตและดวงโคมแสงไฟฟาภายในอาคารเพอใหการมองเหนภายในหองเรยนมความสบายตา ขนตอนการวจยเรมจากการเปรยบเทยบรปแบบชองเปดตาง ๆ เพอลด

57

ปญหาแสงจาโดยอาศยหนจ าลองหองเรยนทมรปแบบหนาตาง 5 แบบแบงออกเปน 12 กรณศกษาท าการทดลองกบ (1) สภาพทองฟาจรง และเกบขอมลตงแตเวลา 8.00-16.00 น.ทก ๆ 2 ชวโมง (2) ทดลองวธตดตงกระดานไวทบอรดในหองเรยนไมใหมแสงจาสะทอนเขาตานกเรยน โดยตดตงกระดานเอยงเปนมมตางภายในหนจ าลอง (3) ทดสอบต าแหนงการตดตงดวงโคมไฟฟาทท าใหเกดปญหาแสงจาสะทอนเขาตานกเรยนขณะเรยนหรออานหนงสอทโตะเรยนโดยใชหลกการมมตกกระทบเทากบมมสะทอน ผลการวจยพบวา หนาตางของกรณศกษาท 8 ใหความสบายตาในการมองเหนมากทสดเนองจากมการเอยงกระจกหนาตางท ามมกบระนาบตง 15 องศา ท าใหมมมมองเหนทองฟาลดลงจงมความสวางทหนาตางอยในระดบทตายอมรบได สงผลใหมอตราสวนความเปรยบตางความสวางทหนาตางกบผนงรอบหนาตางนอยกวากรณอน ๆ เพราะมการเอยงฝาเพดานบรเวณใกลหนาตางใหจรดวงกบหนาตางท าใหมการไลล าดบความเปรยบตางความสวางทหนาตาง และการวจยการตดตงกระดานไวทบอรดทปรบเอยงมม 5 องศาใหสอบเขาดานบน เพอหลบแสงจาสะทอนทอยในมมวกฤต (25 องศา)ทกระดานไมใหเขาตานกเรยนไดเชนเดยวกบการปรบหนาโตะเรยนเอยง 5 องศาและการตดตงดวงโคมไฟฟาทกระดานตองใชเกลดบงแสงไมใหมแสงตกกระทบทกระดานโดยตรง เชนเดยวกบการตดตงดวงโคมใหแสงภายในหองเรยนตองไมอยในระยะทท าใหเกดแสงสะทอนทโตะเรยนเขาตานกเรยน และการน าหองเรยนแบบใหมทมหนาตางแบบกรณศกษาท 8 ไปประยกตใชกบชองแสงดานบนแลว ท าใหความสวางภายในหองเรยนเพมขน ชวยลดความเปรยบตางความสวางจาระหวางภายในหองเรยนกบภายนอกไดดงนนการมองออกไปภายนอกหองผานหนาตางนจงมความสบายตามากขน

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การศกษาเรอง “การใชแสงสวางธรรมชาตภายในอาคารผสงอายตามหลกอาคารเขยว กรณศกษา: หองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล จงหวดนนทบร ครงน ผวจยไดด าเนนการวจย ดงน 3.1 การส ารวจและศกษาลกษณะการส ารวจและศกษาลกษณะทางกายภาพของหองนนทนาการ ในโครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล ในการการส ารวจและศกษาลกษณะการส ารวจและศกษาลกษณะทางกายภาพของหองนนทนาการ ในโครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล 3.1.1 เครองมอทใชในการส ารวจ 3.1.1.1 เครองตรวจวดระดบความเขมของแสงสวางลกซมเตอร (Lux Meter) รน Testo 457934 3.1.1.2 โปรแกรม AutoCAD เพอจ าลองหองนนทนาการ ในโครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล 3.1.1.3 วเคราะหการใชพลงงานในเรองของแสงสวางโดยใชโปรแกรม DIALux 4.12 3.1.1.4 กลองถาย ซงในการวจยครงนจะใชกลองถายรปมอถอสมาทรโฟน ยหอ ไอโฟน รน iphon7 เพอเกบรวมรวมภาพถายสถานทจรงทงภายในและภายนอกโครงการ 3.1.2 รายละเอยดของอาคารทศกษา ชออาคาร : หองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล ทตง : ภายในโครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล จงหวดนนทบร ลกษณะอาคาร : อาคารกออฐฉาบปน 2 ชน หองหนาตาง-ชองเปด ชนลาง : หนาตางบานเปดคและชองแสงตดตาย วงกบและกรอบบานเปนอลมเนยม ลกฟกกระจกใส ขนาด 3.20 เมตร สง 1.30 เมตร และหนาตางบานเปดเดยว วงกบและกรอบบานเปนอลมเนยม ลกฟกกระจกใส ขนาด 0.55 เมตร สง 1.30 เมตร จ านวน 2 ชด แผงกนแดด : ไมม วสดปพน : ลามเนต ลายไม ผนง : ทาส สขาว

59

ฝาเพดาน :ยปซมบรอด ทาสขาว ไฟฟาสองสวาง : Downlight Compactfluorescent Daylight การระบายอากาศ ชนลาง : เครองปรบอากาศ เฟอรนเจอร : ชดโตะเกาอ ลายไม สภาพแวดลอม : เปนสนามหญาและพนทโลงโดยรอบ เวลาท าการ เวลา 8.00น.-17.00น. ทกวน

เวลา 9.00น.-11.00น. เปนชวงเวลาทใชหองท ากจกรรม วน/เวลาทท าการส ารวจ วนท 3 ตลาคม 2560 เวลา 6.00น.-18.00น.

และ วนท 9 ตลาคม 2560 เวลา 6.00น.-18.00น.

60

ภาพท 3.1 แสดงแบบหองนนทนาการ

ภาพท 3.2 แสดงรปดานหนา หองนนทนาการ บานผสงอาย โครงการ “ลฟวงเวล”

61

ภาพท 3.3 แสดงรปดานขางของอาคารหองนนทนาการ

ภาพท 3.4 แสดงชองหนาตาง-ชองเปดดานขางอาคาร

62

3.1.3 รายละเอยดการส ารวจอาคาร จากภาพท 3.3 เปนการแสดงลกษณะภายนอกหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล ชนลาง ซงมหนาตางทไมมชองแสงเหนอหนาตาง และไมมอปกรณบงแดดใหกบชองเปด พนทโดยรอบหองนนทนาการ จะเปนสนามหญาและพนทโลง ผนงภายนอกสวนใหญจะทาสขาว สวนภาพท 3.4 เปนการแสดงลกษณะภายในชนลางของอาคาร ซงตกแตงใหเปนหองนนทนาการ พนทสวนใหญจะเปนพนทส าหรบอานหนงสอและท ากจกรรมรวมกนของผสงอาย เปนพนทเปดโลงทงหมด การจดวางเฟอรนเจอรแบบลอยตว เฟอรนเจอรสวนใหญท าจากไม และผนงภายในและฝาเพดานทาสขาว ซงจะสงเกตไดวา ปญหาทเกดจากความไมสม าเสมอของแสงภายในอาคารบรเวณพนทอานหนงสอและพนทท ากจกรรม โดยมอตราสวนระหวางผนงทบกบชองเปดอยระหวาง 7.36-14.7% โดยจาการศกษาอตราสวนระหวางผนงทบกบชองเปดทเหมาะสมตอพนทส านกงานในการใชแสงธรรมชาตทางดานขางจะมอตราสวนอยระหวาง 40-50% (พรฬรตน บรประเสรฐ, 2543) ตารางท 3.1 แสดงอตราสวนของชองเปดตอผนงในแตละทศของหองนนทนาการภายในอาคาร

หอง/ชน ผนง พนท ผนง (ตร.ม.)

พนท ชองเปด (ตร.ม.)

อตราสวนของชองเปดตอผนง (%)

หองนนทนาการ ชนลาง ทศเหนอ 21.42 7.02 32.78 ทศใต 14.03 0 0 ทศตะวนออก 21.42 0 0 ทศตะวนตก 14.03 1.43 10.20 3.2 การวดคาความสองสวางภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล นนทบร โดยการใชเครองมอวด ในการวดคาความสองสวางภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล นนทบร โดยการใชเครองมอวดนน ไดมการก าหนดต าแหนงและระยะตางๆ ของตารางกรด ทใชอางองในการวด โดยมต าแหนงทใชในการอางองพนทหองนนทนาการชนลาง 14 ต าแหนง และความสงทใชในการศกษาใชทระดบพนทการใชงาน (Working Plane) ทระดบความสง 0.75 เมตร

63

ภาพท 3.5 แสดงต าแหนงตารางกรด ทใชอางองในการวดคาความสองสวางภายในหองนนทนาการ ชนลาง ดวยการใชเครองมอวด

64

ภาพท 3.6 แสดงผลการส ารวจคาความสองสวางบรเวณชนลางภายในหองนนทนาการ ครงท 1 (หนวยวดเปนลกซ) วนท 3 ตลาคม 2560 เวลา 10.00น. สภาพทองฟามเมฆมาก จากภาพ 3.6 ผลการส ารวจและวดคาความสองสวางภายในหองนนทนาการ ครงท 1 บรเวณชนลาง ของวนท 3 ตลาคม 2560 เวลา10.00น. สภาพทองฟามเมฆคาความสองสวางทมความเหมาะสมภายในหองนนทนาการบรเวณพนทอานหนงสอ (Working Plane) ควรอยระหวาง 300-500 ลกซ แตภายในหลายๆ จดทท าการส ารวจมคาความสองสวางนอยกวาเกณฑมาตรฐาน คอ คาความสองสวางนอยกวาเกณฑ 100% จากการวดทง 14 ต าแหนง มคาความสองสวางนอยทสด คอ 27 ลกซ อยบรเวณในสดของหอง และมคาความสองสวางมากทสด คอ 223 ลกซ บรเวณรมหนาตางของผนงทางดานทศเหนอ

65

ภาพท 3.7 แสดงผลการส ารวจวดคาความสองสวางบรเวณชนลางภายในหองนนทนาการ ครงท 2 (หนวยวดเปนลกซ) วนท 9 ตลาคม 2560 เวลา 10.00น. สภาพทองฟามเมฆปกคลมบางสวน จากภาพท 3.7 ผลจากการส ารวจและวดคาความสองสวางภายในหองนนทนาการ ครงท 2 บรเวณชนลาง ของวนท9 ตลาคม 2560 เวลา 10.00น. สภาพทองฟามเมฆปกคลมบางสวน คาความสองสวางทมความเหมาะสมภายในหองนนทนาการบรเวณพนทอานหนงสอ (Working Plane) ควรอยระหวาง 300-500 ลกซ แตภายในหลายๆ จดทท าการส ารวจมคาความสองสวางนอยกวาเกณฑมาตรฐาน คอ คาความสองสวางนอยกวาเกณฑ 100% จากการวดทง 14 ต าแหนง มคาความสองสวางนอยทสด คอ 35 ลกซ อยบรเวณในสดของหอง และมคาความสองสวางมากทสด คอ 250 ลกซ บรเวณรมหนาตางของผนงทางดานทศเหนอ

66

3.3 สรปผลจากการส ารวจและวดคาความสองสวางของแสงภายในหองนนทนาการ โดยใชเครองมอวด จากการส ารวจและวดคาความสองสวางภายในหองนนทนาการทง 2 ครง ซงแตละครงทเขาไปส ารวจจะมสภาพทองฟาทแตกตางกน คอ สภาพทองฟาทมเมฆมากและสภาพทองฟาทมเมฆปกคลมบางสวน โดยสรปพนทออกเปน ดงน 3.3.1 คาความสองสวางของแสงภายในหองนนทนาการ พนทชนลางของอาคาร คาความสองสวางภายในสวนใหญทวดไดทง 2 ครง จะมคาความสองสวางนอยกวาเกณฑมาตรฐาน แตคาสวนใหญทวดไดท งในสภาพทองฟาแบบมเมฆมากและมเมฆปกคลมบางสวนของพนทชนลางจะนอยกวาเกณฑมาตรฐาน คดเปน 100 % ของจ านวนต าแหนงทวดทงหมด ซงคาทนอยทสดนนจะอยบรเวณหนาหองน า หรออยบรเวณรมผนงทไมมชองหนาตาง อนเปนผลมาจากขนาดและต าแหนงของหนาตางมไมเหมาะสมและเพยงพอ จงท าใหแสงสวางจากชองหนาตางสองเขามาไมทวถงพนทภายในบรเวณตรงกลาง สวนคาทมากทสด จะอยบรเวณรมหนาตางทางทศเหนอของหอง ซงเปนผลมาจากชองหนาตางไมมแผงกนแดดหรอชายคายนเพอปองกนหรอกรองแสงสวางใหมปรมาณทเหมาะสมตอการใชสอยพนท จงสงผลใหแสงสวางเขามาภายในพนทไดโดยตรง

บทท 4 ผลการศกษา

การใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 มาใชในการจ าลองแสงสวางภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล เพอประเมนสภาวะการสองสวางในปจจบน ดงน 4.1 ผลการประเมนสภาพสภาวะการสองสวางภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล ในปจจบน 4.1.1 ขอมลดานกายภาพและรปแบบโครงสรางอาคาร ลกษณะและขนาดของหองนนทนาการเปนอาคารโครงสรางคอนกรตเสรมเหลกขนาด 42.21 ตารางเมตร คอ กวาง 8.40 เมตร ยาว 5.50 เมตร โดยมความสงจากระดบพนหองถงระดบฝาเพดานเทากบ 2.55 เมตร และยกสงจากพนดน 0.20 เมตร พนเปนลามเนต ลายไม ผนงเปนผนงกออฐฉาบปนทาสขาว ฝาเพดานคอนกรตทาสขาว สวนวงกบเปนอะลมเนยมสขาว ดงแสดงในภาพท 4.1

ภาพท 4.1 ภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล

68

4.1.2 ผลจากการตรวจวด คาเฉลยการสองสวางในหองนนทนาการ ณ เวลาตางๆ ตารางท 4.1 แสดงผลจากการตรวจวด คาเฉลยการสองสวางในหองนนทนาการ ณ เวลาตางๆ

เวลา คาเฉลยการสองสวาง 6.00 น. 7.00 น. 8.00 น. 9.00 น.

10.00 น. 11.00 น. 12.00 น. 13.00 น. 14.00 น. 15.00 น. 16.00 น. 17.00 น. 18.00 น.

6.50 ลกซ 11.35 ลกซ 16.25 ลกซ 45.00 ลกซ 77.57 ลกซ 52.20 ลกซ 21.80 ลกซ 135.33 ลกซ 108.00 ลกซ 28.71 ลกซ 22.10 ลกซ 14.00 ลกซ 5.60 ลกซ

คาเฉลย 45.39 ลกซ จากตารางท 4.1 แสดงผลการสองสวางจดตางเฉลยในหองนนทนาการ 14 จด วดเมอพจารณาตลอด 1 สปดาห ตงแตเวลา 6.00-18.00 น. พบวาไมวา ณ. เวลาใดคาเฉลยการสองสวางต ากวาคามาตรฐาน 300-500 ลกซ โดยมคาเฉลยการสองสวางทงหมดเพยง 45.39 ลกซ เมอพจารณาในแตละชวงเวลาพบวา ชวงเวลาโดยสวนใหญมคาการสองสวางทต ากวามาตรฐานถง 100% ของจ านวน 14 จดวดทงหมดในหองนนทนาการ อาจจะกลาวไดวาลกษณะกอนปรบปรงของหองนนทนาการดงกลาวคอนขางมดและควรปรบปรงใหมการสองสวางเพมเตมในแงของการใชแสงธรรมชาต

69

4.2 วนทก าหนดท าการทดสอบแสงสวางของหองนนทนาการ กรณศกษาโดยโปรแกรมคอมพวเตอร โลกโคจรรอบดวงอาทตย 1 รอบ 365 วน และรอบตนเอง 1 รอบใน 1 วน โดยหมนรอบแกนเหนอ-ใต เอยงท ามมกบเสนตงฉาก 23.5 องศา และจากการหมนรอบดวงอาทตยเปนรปวงรทกวนท 21 ธนวาคม ขวโลกเหนอจะอยหางจากดวงอาทตยมากทสดท ามม 23.5 องศา อก 3 เดอนตอมา ในวนท 21 มนาคม มมจะเปน 0 องศา ในวนท 21 มถนายน มมจะเปน 23.5 องศา และในวนท 21 กนยายน จะเปน 0 องศาอกครง และตอไปยง 23.5 องศาในวนท 21 ธนวาคม เปนการครบ 1 รอบ ซงทศทางการสองสวางของดวงอาทตยจะขนอยกบต าแหนงของดวงอาทตยทเปลยนไปในวนททตางกน ดงนน ต าแหนงทมความส าคญกคอ ต าแหนงของดวงอาทตยใน 1. วนท 21 ธนวาคม เปนวนท อยในชวงฤดหนาว เรยกวา Winter Solstice ซงดวงอาทตยจะอยทางใตมากทสด และมเวลากลางคนยาวนานกวากลางวน 2.วนท 21 มนาคม และ 21 กนยายน เปนวนท เรยกวา Spring Equinox ซงดวงอาทตยจะอยตรงกบเสนศนยสตรพอด และมเวลากลางวนเทากบกลางคน 3.วนท 21 มถนายน เปนวนท อยในชวงฤดรอน เรยกวา Summer Solstice ซงดวงอาทตยจะอยทางเหนอมากทสดและมเวลากลางวนยาวกวากลางคน ดงนนจงใชวนดงกวาท 3 วนเปนวนท าการทดลอง

ภาพท 4.2 ภาพแสดงองศาแสงอาทตย ณ เวลาตางๆ วนท 21 ธนวาคม

70

ภาพท 4.3 ภาพแสดงองศาแสงอาทตย ณ เวลาตางๆ วนท 21 กนยายน

ภาพท 4.4 ภาพแสดงองศาแสงอาทตย ณ เวลาตางๆ วนท 21 มถนายน 4.3 ผลการทดสอบแสงสวางของหองนนทนาการ กรณศกษาโดยโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 กอนและภายหลงมการออกแบบปรบปรง จากผลการศกษาในสวนท 4.1 นนท าใหไดรปแบบของการสองสวาง 4 รปแบบมาท าการทดลองในเรองของแสงสวางโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ในสวนของหองเดมและหองทไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนเปนตวแทนและคาเฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใชความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการ

71

สวนภาคสนาม) หลงจากนนจะน ามาสรปเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบคาเกณฑ 300-500 ลกซ และพจารณาวาแบบทปรบปรงนนใหประสทธภาพในเรองของการสองสวางมากทสด

ภาพท 4.5 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 1 จากภาพท 4.5 เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางแบบท 1 มลกษณะฝาเพดาน เอยงท ามม 5 องศา และ แผงกนแดดแบบหง ทความสง 3.35 เมตร เอยงท ามม 30 องศา มระยะยนภายใน 0.64 เมตร ภายนอก 1.36 เมตรมาท าการทดลองโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ซงจากการเปรยบเทยบผลในสวนของหองเดมและหองทไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนตวแทนและเฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใชความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการสวนภาคสนาม) หลงจากนนจะน ามาสรปเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบคาเกณฑ 300-500 ลกซ และพจารณาวาแบบทไดปรบปรงนนใหประสทธภาพของการสองสวาง โดยมคาเฉลยของความสองสวางอยท 373.00 ลกซ เพมขนคดเปน 8.218 เทาของคาเฉลยความสองสวางเดม

72

ภาพท 4.6 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 2 จากภาพท 4.6 เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางแบบท 2 มลกษณะฝาเพดาน เอยงท ามม 5 องศา และ แผงกนแดดแบบหง ทความสง 3.35 เมตร เอยงท ามม 25 องศา มระยะยนภายใน 0.60 เมตร ภายนอก 1.40 เมตรมาท าการทดลองโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ซงจากการเปรยบเทยบผลในสวนของหองเดมและหองทไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนตวแทนและเฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใชความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการสวนภาคสนาม) หลงจากนนจะน ามาสรปเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบคาเกณฑ 300-500 ลกซ และพจารณาวาแบบทไดปรบปรงนนใหประสทธภาพของการสองสวาง โดยมคาเฉลยของความสองสวางอยท 398.83 ลกซ เพมขนคดเปน 8.786 เทาของคาเฉลยความสองสวางเดม

73

ภาพท 4.7 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 3 ภาพท 4.7 เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางแบบท 3 มลกษณะฝาเพดาน เอยงท ามม 5 องศา และ แผงกนแดดแบบหง ทความสง 3.35 เมตร เอยงท ามม 20 องศา มระยะยนภายใน 0.57 เมตร ภายนอก 1.43 เมตรมาท าการทดลองโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ซงจากการเปรยบเทยบผลในสวนของหองเดมและหองทไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนตวแทนและเฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใชความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการสวนภาคสนาม) หลงจากนนจะน ามาสรปเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบคาเกณฑ 300-500 ลกซ และพจารณาวาแบบทไดปรบปรงนนใหประสทธภาพของการสองสวางโดยมคาเฉลยของความสองสวางอยท 401.23 ลกซ เพมขนคดเปน 8.840 เทาของคาเฉลยความสองสวางเดม

74

ภาพท 4.8 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 4 ภาพท 4.8 เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางแบบท 4 มลกษณะฝาเพดาน เอยงท ามม 5 องศา และ แผงกนแดดแบบหง ทความสง 3.35 เมตร เอยงท ามม 15 องศา มระยะยนภายใน 0.54 เมตร ภายนอก 1.46 เมตรมาท าการทดลองโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ซงจากการเปรยบเทยบผลในสวนของหองเดมและหองทไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนตวแทนและเฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใชความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการสวนภาคสนาม) หลงจากนนจะน ามาสรปเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบคาเกณฑ 300-500 ลกซ และพจารณาวาแบบทไดปรบปรงนนใหประสทธภาพของการสองสวาง โดยมคาเฉลยของความสองสวางอยท 406.96 ลกซ เพมขนคดเปน 9.015 เทาของคาเฉลยความสองสวางเดม

75

ภาพท 4.9 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 5 ภาพท 4.9 เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางแบบท 5 มลกษณะฝาเพดาน เอยงท ามม 5 องศา และ แผงกนแดดแบบหง ทความสง 3.35 เมตร เอยงท ามม 10 องศา มระยะยนภายใน 0.53 เมตร ภายนอก 1.47 เมตรมาท าการทดลองโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ซงจากการเปรยบเทยบผลในสวนของหองเดมและหองทไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนตวแทนและเฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใชความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการสวนภาคสนาม) หลงจากนนจะน ามาสรปเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบคาเกณฑ 300-500 ลกซ และพจารณาวาแบบทไดปรบปรงนนใหประสทธภาพในเรองของการสองสวางเปนอยางไรมคาเฉลยของความสองสวางอยท 336.92 ลกซ เพมขนคดเปน 7.423 เทาของคาเฉลยความสองสวางเดม

76

ภาพท 4.10 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 6 ภาพท 4.8 เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวาง

แบบท 6 มลกษณะฝาเพดาน เอยงท ามม 5 องศา และ แผงกนแดดแบบหง ทความสง 3.35 เมตร

เอยงท ามม 5 องศา มระยะยนภายใน 0.51 เมตร ภายนอก 1.49 เมตรมาท าการทดลองโดยใช

โปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ซงจากการเปรยบเทยบผลในสวนของหองเดมและหองท

ไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนตวแทนและ

เฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใช

ความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการสวน

ภาคสนาม) หลงจากนนจะน ามาสรปเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบคาเกณฑ 300-500 ลกซ และ

พจารณาวาแบบทไดปรบปรงนนใหประสทธภาพในเรองของการสองสวางเปนอยางไรมคาเฉลย

ของความสองสวางอยท 322.84 ลกซ เพมขนคดเปน 7.112 เทาของคาเฉลยความสองสวางเดม

77

ภาพท 4.11 แบบแสดงหองทไดรบการปรบปรงเพอท าการทดลองแบบท 7 ภาพท 4.11 เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวาง

แบบท 7 มลกษณะฝาเพดาน เอยงท ามม 5 องศา และ แผงกนแดดแบบหง ทความสง 3.35 เมตร

เอยงท ามม 5 องศา มระยะยนภายใน 0.50 เมตร ภายนอก 1.40 เมตรมาท าการทดลองโดยใช

โปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ซงจากการเปรยบเทยบผลในสวนของหองเดมและหองท

ไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนตวแทนและ

เฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใช

ความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการสวน

ภาคสนาม) หลงจากนนจะน ามาสรปเพอวเคราะหเปรยบเทยบกบคาเกณฑ 300-500 ลกซ และ

พจารณาวาแบบทไดปรบปรงนนใหประสทธภาพในเรองของการสองสวางเปนอยางไรมคาเฉลย

ของความสองสวางอยท 323.44 ลกซ เพมขนคดเปน 7.125 เทาของคาเฉลยความสองสวางเดม

78

ตาราง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางแบบตาง ๆ

ตารางท 4.2 ตารางแสดงผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลา ตางๆ วนท 21 ธนวาคม

เวลา แบบท 1

(ลกซ) แบบท 2 (ลกซ)

แบบท 3 (ลกซ)

แบบท 4 (ลกซ)

แบบท 5 (ลกซ)

แบบท 6 (ลกซ)

แบบท 7 (ลกซ)

6.00 น. 7.00 น. 8.00 น.9.00 น. 10.00 น. 11.00 น. 12.00 น. 13.00 น. 14.00 น. 15.00 น. 16.00 น. 17.00 น. 18.00 น.

73.80 107.62 189.08 230.75 326.24 772.56 698.12 847.00 326.33 243.41

1158.75 599.16 116.75

77.20 143.42 190.00 237.41 324.83 771.75 650.56 836.50 325.80 241.00

1058.42 599.33

85.91

80.54 143.66 189.75 238.08 325.50 773.31 651.81 836.75 326.08 241.83

1059.83 601.41

88.70

58.60 142.75 189.33 236.50 324.50 770.81 649.93 839.31 305.16 241.66

1059.75 601.25

68.79

79.75 142.75 188.91 237.41 326.66 773.00 665.37 838.25 326.33 242.16

1059.91 600.33

88.04

76.58 142.33 188.91 237.00 302.00 769.00 648.19 836.19 323.25

242.083 1059.75

599.16 87.87

65.30 142.33 188.91 237.00 325.33 770.38 546.93 835.50 326.25 242.16

1060 601.16

90.83 ผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลา ตางๆ วนท 21 ธนวาคมรปแบบหองแบบท 1 มประสทธภาพของการสองสวางมคาเฉลยของความสองสวางมากทสด อยท 437.46 ลกซ เพมขนคดเปน 9.637 เทาของคาเฉลยความสองสวาง

79

ตารางท 4.3 ตารางแสดงผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลา ตางๆ วนท 21 กนยายน

เวลา แบบท 1

(ลกซ) แบบท 2 (ลกซ)

แบบท 3 (ลกซ)

แบบท 4 (ลกซ)

แบบท 5 (ลกซ)

แบบท 6 (ลกซ)

แบบท 7 (ลกซ)

6.00 น. 7.00 น. 8.00 น.9.00 น. 10.00 น. 11.00 น. 12.00 น. 13.00 น. 14.00 น. 15.00 น. 16.00 น. 17.00 น. 18.00 น.

76.88 158.33 208.75 258.58 324.90 415.15 524.19 403.58 311.25 286.92 241.05 218.18 94.67

76.13 218.18 209.25 256.33 31767 412.50 525.25 403.75 315.75 286.58 219.92 207.75 94.92

76.13 160.40 211.67 259.75 318.08 415.44 524.88 369.33 317.00 288.00 242.00 218.90 95.63

75.50 160.67 213.25 261.45 320.16 412.19 487.31 403.00 316.75 283.17 221.83 220.54 95.79

75.19 149.07 216.60 262.83 292.75 416.63 488.63 403.66 315.25 296.30 226.00 219.63 95.50

74.88 163.42 202.80 263.08 323.42 392.37 515.06 400.25 313.25 290.00 243.73 209.72 93.92

75.34 161.75 217.50 263.25 321.00 412.25 487.19 401.00 357.25 296.83 249.00 203.33 96.50

ผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลา ตางๆ วนท 21 กนยายนรปแบบหองแบบท 7 มประสทธภาพของการสองสวางมคาเฉลยของความสองสวางมากทสด อยท 272.46 ลกซ เพมขนคดเปน 6.00 เทาของคาเฉลยความสองสวาง

80

ตารางท 4.4 ตารางแสดงผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลา ตางๆ วนท 21 มถนายน

เวลา แบบท 1

(ลกซ) แบบท 2 (ลกซ)

แบบท 3 (ลกซ)

แบบท 4 (ลกซ)

แบบท 5 (ลกซ)

แบบท 6 (ลกซ)

แบบท 7 (ลกซ)

6.00 น. 7.00 น. 8.00 น.9.00 น. 10.00 น. 11.00 น. 12.00 น. 13.00 น. 14.00 น. 15.00 น. 16.00 น. 17.00 น. 18.00 น.

83.42 187.58 285.92 445.10 635.72 522.17 575.88 708.75 797.00 429.87 334.45 228.25 101.25

83.16 184.58 280.83 516.55 997.27 469.25 567.13

1121.28 894.20 664.33 328.64 248.25 102.37

84.46 188.83 253.36 503.90 901.00 519.67 569.88

1110.14 1122.00

647.27 340.54 252.84

99.70

85.13 192.83 258.36 487.36 758.33 517.92 569.98

1216.22 1424.00

693.96 344.90 260.83 101.83

82.29 19.92

297.58 478.27 749.22 416.63 487.44 403.66 315.16 260.16 245.00 262.00

95.50

83.45 194.42 216.33 263.08 323.42 388.25 520.68 400.83 313.25 290.00 244.18 260.50

93.92

86.21 195.00 217.50 263.25 320.16 412.75 519.82 400.91 316.75 296.83 249.00 265.33

96.50 ผลการทดลอง รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรง ณ เวลา ตางๆ วนท 21 มถนายน รปแบบหองแบบท 4 มประสทธภาพของการสองสวางมคาเฉลยของความสองสวางมากทสด อยท 531.61 ลกซ เพมขนคดเปน 11.71 เทาของคาเฉลยความสองสวาง จากผลการทดลอง พบวา เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางแบบท 4 เหมาะสมส าหรบน ามาใชปรบปรงหองนนทนาการในโครงการบานผสงอาย “ลฟวงเวล” มากทสด เพราะมประสทธภาพของการสองสวางมคาเฉลยของความสองสวางอยท 406.96 ลกซ เพมขนคดเปน 90.15 % ของคาเฉลยความสองสวางเดม

81

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย การศกษาครงนเปนการศกษาการใชแสงสวางธรรมชาตภายในอาคารผสงอายตามหลกอาคารเขยว กรณศกษา: หองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล จงหวดนนทบร เพอเพมประสทธภาพการใชแสงธรรมชาตเพอความสองสวางภายในอาคาร โดยการใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 มาใชในการจ าลองแสงสวางภายในหองนนทนาการ โครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล ผลการวเคราะหมดงน ผลจากการส ารวจและวดคาความสองสวางของแสงภายในหองนนทนาการ โดยใชเครองมอวด พบวา จากรปแบบและโครงสรางหองนนทนาการ เปนอาคารโครงสรางคอนกรตเสรมเหลกขนาด 42.21 ตารางเมตร คอ กวาง 8.40 เมตร ยาว 5.50 เมตร โดยมความสงจากระดบพนหองถงระดบฝาเพดานเทากบ 2.55 เมตร และยกสงจากพนดน 0.20 เมตร พนเปนลามเนต ลายไม ผนงเปนผนงกออฐฉาบปนทาสขาว ฝาเพดานคอนกรตทาสขาว สวนวงกบเปนอะลมเนยมสขาว เมอวดการสองสวางจดตางภายในหองนนทนาการ 14 จด ตลอด 1 สปดาห ตงแตเวลา 9.00-12.00 น. พบวาไมวา ณ. เวลาใดคาเฉลยการสองสวางต ากวาคามาตรฐาน 300-500 ลกซ โดยมคาเฉลยการสองสวางทงหมดเพยง 45.39 ลกซ ซงสวนใหญมคาการสองสวางทต ากวามาตรฐานถง 100% ดงนน จงพบวา ลกษณะของหองนนทนาการกอนปรบปรงคอนขางมดและควรปรบปรงใหมการสองสวางเพมเตมในแงของการใชแสงธรรมชาต ผลการทดสอบแสงสวางของหองนนทนาการ กรณศกษาโดยโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ภายหลงมการออกแบบปรบปรงพบวา รปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางมาท าการทดลองโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร DIALux 4.12 ซงจากการเปรยบเทยบผลในสวนของหองเดมและหองทไดรบการปรบปรง ซงคาเฉลยในแตละเวลาจากโปรแกรมจะน ามาเฉลยในแตละวนตวแทนและเฉลยโดยรวมตลอดทงป (โดยคาทไดจากโปรแกรม DIALux 4.12 จะน ามาปรบโดยการใชความสมพนธระหวางคาทจ าลองใน DIALux 4.12 และคาทวดไดจรงในหองนนทนาการสวนภาคสนาม) จากผลการทดลอง พบวา เปนรปแบบหองนนทนาการทไดรบการปรบปรงในเรองของการสองสวางแบบท 4 เหมาะสมส าหรบน ามาใชปรบปรงหองนนทนาการในโครงการบานผสงอาย ลฟวงเวล มากทสด เพราะมประสทธภาพของ

82

การสองสวางมคาเฉลยของความสองสวางอยท 406.96 ลกซ เพมขนคดเปน 90.15 % ของคาเฉลยความสองสวางเดม 5.2 ขอเสนอแนะ การศกษาวจยครงน เพอหารปแบบชองแสงทเหมาะสมกบหองนนทนาการภายในอาคารผ สงอาย ลฟวงเวล เพอใหการมองเหนของผ สงอายมความสบายตามากทสด โดยสภาพแวดลอมภายนอกเปนไปตามหลกอาคารเขยว พนทสวนใหญระบายอากาศดวยวธธรรมชาต ซงมขอเสนอแนะในการศกษาเพมเตม ดงน 5.2.1 การวางทศทางอาคาร (Orientation) เนองจากหองนนทนาการเปนหองทผ สงอายสวนใหญจะใชท ากจกรรมรวมกนในชวงเวลา 09.00-11.00 น. ดงนนการวางอาคารควรมมมองศาทไดชองแสงธรรมชาตในชวงเวลาดงกลาวไดอยางเตมท เพราะแสงธรรมชาตท าใหการมองเหนของผสงอายมความสบายตามากทสด 5.2.2 การศกษาสภาพแวดลอมโดยรอบภายนอกหองนนทนาการ เนองจากการใชแสงธรรมชาตมกน ามาซงความรอน ดงนน จงสงผลกระทบตอการใชแสงธรรมชาตภายในอาคาร 5.2.3 การศกษาเรองความรอนจากแสงธรรมชาต ทจะสงผลตอภาระการท าความเยนในอาคาร ในกรณทอาคารมการใชเครองปรบอากาศ เพอลดการใชพลงงาน

83

บรรณานกรม

84

ภาษาไทย ช านาญ หอเกยรต. (2540). เทคนคการสองสวาง. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ทพวลย ตงพนทรพยศร. (2544). แนวทางการปรบปรงคณภาพของแสงภายในหองเรยนเพอความ

สบายตาและเปนแนวทางการออกแบบหองเรยนในชนบท. กรงเทพมหานคร : ฐานขอมลวทยานพนธไทย.

นวลวรรณ ทวยเจรญ, วนารตน กรอสรานกล และ ศกรา ณะมณ. (2559). อทธพลของแสงสวางภายในอาคารตอการมองเหนของผสงอายชาวไทย. วารสารคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 65 (2016) หนา 55-74.

นศากร สมสขและวรลกษณ จนทรกระจาง. (2550). การออกแบบทางวศวกรรม. กาวทนโลกวทยาศาสตร ปท 7 (2) หนา 28-36.

บรษท แมกโนเลย ควอลต ดเวลอปเมนต คอรปอเรชน จ ากด. (2013). แสงธรรมชาตกบบานเพอสขภาพ. สบคนเมอ 6 มนาคม 2561 จาก https://thinkofliving.com/2013/01/04.

รตนา แกวเพชรพงษ. (2556). การออกแบบอาคารเรอนนอนผสงอาย สถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณโพธกลาง ตามหลกอาคารเขยว. โครงงานปรญญาวศวกรรมศาสตรมหาบณฑต การบรหารงานกอสรางและสารธารณปโภค สาขาวชาวศวกรรมโยธา ส านกวชาวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร.

เสาวนต ทองม. (2550). การใชแสงสวางธรรมชาตเพอเพมประสทธภาพแสงสวางภายในอาคารหองสมด กรณศกษา อาคารหองสมดประชาชน “เฉลมราชกมาร”. วทยานพนธสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาสถาปตยกรรม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (AIT) และ กรมพฒนาพลงงานทดแทนและสงเสรมพลงงาน (พพ.). (2547).คมอการออกแบบอาคารทมประสทธภาพดานการประหยดพลงงาน. กรงเทพฯ: สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย (AIT).

สธวตร ประกอบธรรม. (2559). การพฒนาเทคนคการใชแสงธรรมชาตเพอการมองเหนทเหมาะสมสาหรบหองพกผปวยผสงอาย. การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยรงสต ประจ าป 2559 หนา 847.

สมโภช รตโอฬาร. (2556). การจดสงแวดลอมทเออตอสขภาพผสงอาย. จลสารสาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพออนไลน สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สบคนเมอวนท 5 มนาคม 2561.

85

จาก http://www.stou.ac.th/Schools/Shs/booklet/book56_2/pbhealth.htm เอกราช ลกษณสมฤทธ. (2557). URBAN TROPICAL HOUSES. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อวรทธ อรพงศา. (2544). การใชแสงธรรมชาตผานชองแสงดานขางสวนบน เพอเพมประสทธภาพ

แสงสวางในหองเรยนในชนบท. กรงเทพมหานคร : ฐานขอมลวทยานพนธไทย. ภาษาตางประเทศ Cronin-Golomb, Alice and Gilmore, Grover C. (2003). “VisualFactors in Cognitive Dysfunction

and Enhancement in Alzheimer’s Disease.” In Visual Information Processing, edited by Soraci, S. and Murata-Soraci, K, 3-34. Westport: Praeger,

Cernin, Paul A., Keller, Brenda K. and Stoner, Julie A. (2003). “Color Vision in Alzheimer Patients: Can We Improve Object Recognition with Color Cues?”Ageing Neuropsychology Cognition 10, 4 (2003): 255–67.

Gary R. Staffy and other. (1992). Architectural Interior System, 3rd ed. New York: Van Nostrand Reinhold.

Torrington, Jenifer and Tregenza, Peter. (2007). “Lighting for People with Dementia.” Lighting Research and Technology 39, 1 (2007): 81-97.

86

ประวตผเขยน ชอ-นามสกล กตต อดมศกด ประวตการท างาน พ.ศ. 2556-2558 ต าแนง site engineering บรษท บญรตน พฒนา พ.ศ.2559 - ปจจบน ท าธรกจสวนตวตกแตงภายใน