การศึกษาการท่องเที่ยวเชิง...

ผลงานทเปนผลการดาเนนงานทผานมา

การศกษาการทองเทยวเชงนเวศในพนทเขตรกษาพนธสตวปา

Ecotourism in Wildlife Sanctuaries

จตรเทพ โควนทวงศ

Chaturathep Khowinthawong

ตาแหนงนกวชาการปาไม ระดบชานาญการ

ขอประเมนเปนตาแหนงนกวชาการปาไม ระดบชานาญการพเศษ

สงกดสวนอทยานแหงชาต สานกบรหารพนทอนรกษท 13

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

พ.ศ.2555

I


Ecotourism in Wildlife Sanctuary

บทคดยอ

การศกษาการทองเทยวเชงนเวศในพนทเขตรกษาพนธสตวปา มวตถประสงคเพอ

ศกษาสถานภาพของการทองเทยวเชงนเวศในพนทเขตรกษาพนธสตวปา เพอทราบถงขอมลพนฐาน

สาหรบพฒนากรอบแนวคดและแนวทางปฏบตของการจดการการทองเทยวเชงนเวศในเขตรกษา

พนธสตวปา และเพอทราบถงขอมลพนฐานสาหรบใชวางแผนการจดการการทองเทยวเชงนเวศเพอ

รองรบนกทองเทยวในเขตรกษาพนธสตวปา ไดดาเนนการเดอนกนยายน 2553 ถงเดอนพฤศจกายน

2554 โดยศกษา คนควา ตรวจสอบเอกสารสารทเกยวของทางวชาการ และวเคราะหขอมลเชง

พรรณนา พบวา เขตรกษาพนธสตวปาเปนพนทอนรกษรปแบบหนงตามกฎหมายทจดตงขนเพอ

วตถประสงคในการคมครองทรพยากรสตวปา ซงแตละพนทมความแตกตางกนของสภาพพนท

ขนาดพนท และทรพยากรสตวปา ทาใหผทสนใจศกษาธรรมชาตของสตวปาเขาไปศกษาเกยวกบ

ธรรมชาตของสตวปาในรปแบบทแตกตางกน เขตรกษาพนธสตวปาในประเทศไทยมอยจานวน 60

แหง ซงเปดใหนกทองเทยวเขาไปทองเทยวเพอศกษาธรรมชาตและสตวปาโดยมการเกบคาบรการ

จากนกทองเทยว จานวน 23 แหง มนกทองเทยวเขาใชบรการในเขตรกษาพนธสตวปาทเกบ

คาบรการในปงบประมาณ พ.ศ. 2553 มจานวน 898,222 คน พบวา เดอนเมษายนมจานวน

นกทองเทยวมากทสด พบทเขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด มจานวน 200,085 คน และเดอน

สงหาคมมจานวนนกทองเทยวนอยทสด สวนนกทองเทยวเขาใชบรการในเขตรกษาพนธสตวปาท

เกบคาบรการในปงบประมาณ พ.ศ. 2554 มจานวน 793,958 คน พบวา เดอนสงหาคมมจานวน

นกทองเทยวมากทสด พบทเขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง มจานวน 180,959 คน และเดอน

กนยายนมจานวนนกทองเทยวนอยทสด จากการวเคราะหขอมลของจานวนนกทองเทยวทเขาใช

บรการของเขตรกษาพนธสตวปาในชวงเวลาเดยวกนของแตละปพบความแตกตางกนของจานวน

นกทองเทยว เขตรกษาพนธสตวปาทไดรบความนยมมากจากนกทองเทยว ไดแก เขตรกษาพนธ

สตวปาเขาบรรทด เขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง และเขตรกษาพนธสตวปาเขาประ-บางคราม

คาหลก: การทองเทยวเชงนเวศ, เขตรกษาพนธสตวปา

II

Abstract

The Study of Ecotourism in Wildlife sanctuaries aimed to study the situation of

Ecotourism in Wildlife Sanctuary areas, to develop framework and working plan for

Ecotourism in Wildlife Sanctuary areas from September 2010 to November 2011. This

study was mainly conducted by review literature such as wildlife resources in Thailand

tourism management, relevant researches, Secondary data on wildlife sanctuary in

Thailand were collected, and then analyzed to find out number of tourists who visited

the Wildlife Sanctuary is that are protected area with the objective of wildlife

protection in 2010 and 2011. Each Wildlife Sanctuary is different from others in terms

of topography, size, and species of wildlife and these are the important reasons for

tourist to visit each Wildlife Sanctuary. There are 60 wildlife sanctuaries in Thailand

but only 23 wildlife sanctuaries charge for the entry. In 2010, there were 898,222

tourists with the highest of 200,085 in April visiting at Khao-buntud Wildlife

Sanctuary and lowest was in August in 2011, there were 93,958 tourists with the

highest of 180,959 in August visiting at Tonngachang Wildlife Sanctuary and the

lowest was in September. Causes of various number of tourists may be mainly about

weather, disaster, climate change, global warming, political problem and tourism

promotion. The most popular wildlife sanctuary consisted of Khao-buntud Wildlife

Sanctuary, followed by Tonngachang and Khao pra-Bangkram Wildlife Sanctuary,

respectively.

Keywords: Ecotourism, Wildlife Sanctuary

(1)

สารบญ

หนา

บทคดยอ I

Abstract II

สารบญ (1)

สารบญตาราง (2)

สารบญภาพ (3)

บทนา 1

วตถประสงค 4

การตรวจเอกสาร 5

วธการศกษา 38

ผลการศกษาและวจารณผล 39

สรปและขอเสนอแนะ 94

เอกสารและสงอางอง 95

(2)

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 เขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการ จานวน 23 แหง 40

2 จานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 75

3 จานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2554 77

(3)

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 แผนทแสดงพนทคมครองของประเทศไทย 6

2 สตวปาสงวน 12

3 กรอบหลกของการบรหารจดการการทองเทยวตามแนวทางการทองเทยวเชงนเวศ 18

4 องคประกอบของการทองเทยวเชงระบบนเวศ 21

5 แผนภมแสดงความสมพนธระหวางกจกรรมนนทนาการและผลกระทบตอสตวปา 31

6 แผนทแสดงเขตรกษาพนธสตวปา 37

7 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาซบลงกา

จงหวดลพบร 79

8 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว

จงหวดจนทบร 80

9 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาทงระยะ-นาสก

จงหวดระนอง และจงหวดชมพร 81

10 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน

จงหวดจนทบร 81

11 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ

จงหวดกาญจนบร 82

12 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาคลองแสง

จงหวดสราษฎรธาน 83

13 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเขาประ-บางคราม

จงหวดกระบ และจงหวดตรง 83

14 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง

จงหวดสงขลา 84

15 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด

จงหวดพทลง 85

16 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาภเขยว

จงหวดชยภม 85

(4)

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา

17 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาภหลวง

จงหวดเลย 86

18 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปา

หวยทบทน-หวยสาราญ จงหวดสรนทร 86

19 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง

จงหวดอทยธาน 87

20 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร

ดานทศตะวนออก จงหวดตาก 87

21 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาอมผาง

จงหวดตาก 88

22 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาถาเจาราม

จงหวดสโขทย 88

23 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว

จงหวดเชยงใหม 89

24 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาแมเลา-แมแสะ

จงหวดเชยงใหม และจงหวดแมฮองสอน 90

25 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาสาละวน

จงหวดแมฮองสอน 90

26 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาสนปนแดน


27 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาลมนาปาย


28 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปา

ของประเทศไทย 93

1


Ecotourism in Wildlife Sanctuary

บทนา

ประเทศไทยประกาศจดตงพนทคมครองในรปแบบของอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธ

สตวปา เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มายาวนานตงแต ป พทธศกราช 2503

ครอบคลมเนอทประเทศมากกวา 67 ลานไร หรอประมาณ รอยละ 21 ของเนอท ประเทศ

(กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช , 2554) พระราชบญญต อทยานแหงชาต พทธศกราช

2504 กาหนดไววา อทยานแหงชาตมวตถประสงคหลกเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

ความหลากหลายทางชวภาพ เพอนนทนาการและการ พกผอนของประชาชนทวไป และเพอก าร

ศกษาวจย สาหรบเขตรกษาพนธสตวปานนมวตถประสงคในการจดการเพอคมครองรกษา

ถนทอาศยสาคญของสตวปา เพอสงวนประชากรสตวปาและคมครองระบบนเวศ โดยอนญาตใหม

กจกรรมศกษาธรรมชาต โดยไมทาอนตรายตอสตวปาและคกคามถนทอาศยของสตวปาไ ดภายใต

พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พทธศกราช 2535 อยางไรกด ปจจบนกจกรรมทองเทยว

นนทนาการ และการศกษาธรรมชาต ไดเปนทนยมอยางมากทงในอทยานแหงชาตและเขตรกษา

พนธสตวปา ดงสถตจานวนนกทองเทยวเฉลยประมาณ 10 ลานคน ในปพทธศกราช 2553 (กรม

อทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช , 2554) ซงหนงในกจกรรมทองเทยวและหรอศกษาธรรมชาต

ทมผสนใจในพนทคมครองทงสองประเภท คอ กจกรรมทองเทยวสตวปา นอกจากนกทองเทยวท

เดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแหงชาต และเขตรกษาพนธสตวปาดวยตนเองแลว ยงมบรษททวร

หลายแหง ยกตวอยางเชน Tourism Asia (http//www.thailand.tourism-asia.net/Thailand-

wildlife.html) ทจดเสนอขายโปรแกรมการทองเทยวสตวปาในอทยานแหงชาต และเขตรกษาพนธ

สตวปาตางๆ เชน เขตรกษาพนธสตวปา ทงใหญนเรศวร อทยานแหงชาต แกงกระจาน อทยาน

แหงชาตเขาสามรอยยอด อทยานแหงชาต เขาใหญ และอทยานแหงชาต กยบร เปนตน กจกรรม

ทองเทยวสตวปาทนยม ไดแก ดนก สองสตวในเวลากลางคน นงหางชมสตวปา เชน ชาง เสอโครง

กระทง ซงจดวาเปนกจกรรมท มสตวปาเปนองคประกอบสาคญในการประกอบกจกรรม และเปน

สตวปาทอยอาศยตามธรรมชาต (non captive wildlife) ซงแตกตางจากการทองเทยวในสวนสตว

ตางๆ ทงในดานผลกระทบทมตอสตวปา และประสบการณทนกทองเทยวไดรบ

2

สาหรบประเทศอนๆ นน การศกษาการทองเทยวสตวปาไดมผทาการศกษาวจยไวแลวบาง

เชน แนวคดสการปฏบตงานการทองเทยวสตวปาทย งยน กรณตวอยางการทองเทยวสตวปาทาง

ทะเลในออสเตรเลยตะวนตก (A FRAMEWORK TO GUIDE THE SUSTAINABLILITY OF

WILDLIFE TOURISM OPERATIONS Examples of marine wildlife tourism in Western

Australia)โดยเคท รอดเจอรและคณะ (Kate Rodger, Amanda Smith, Claire Davis, David

Newsome, Philip Patterson), การทองเทยวสตวปา : ผลกระทบ ,การจดการ และการวางแผน

(Wildlife Tourism : impacts, management and planning) โดย คาเรน ฮกกนบอททอม (Karen

Higginbottom) และการทองเทยวสตวปา : สงทาทาย, โอกาส และการจดการในอนาคต (Wildlife

Tourism : challenges, opportunities and managing the future) โดยศนยความรวมมอทางการวจย

เพอการทองเทยวทย งยน (Sustainable Tourism Cooperative Research Centre) แตสาหรบประเทศ

ไทยแลวการศกษาการทองเทยวสตวปายงมคอนขางจากด เชน การศกษาการพฒนาเสนทางและ

รายการดนก ณ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม โดย ฉนทสทธ บณยสาระนย , การ

วเคราะหพฤตกรรมและปจจยทสงผลตอพฤตกรรมของนกทองเทยวทประกอบกจกรรมดนก : กรณ

อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม โดยสพล จตรวจกษณ หรอ ผลกระทบจากการ

ทองเทยวทมตอสตวปา เชน การศกษาผลกระทบจากภาวะทางเศรษฐกจตอการทองเทยวเชงอนรกษ

ในอทยานแหงชาตเขาใ หญ โดย วพกตร จนตนา ซงการศกษาสวนใหญ ยงไมครอบคลมทก

องคประกอบของการจดการการทองเทยว อนไดแก ดานทรพยากรทองเทยว ดานนกทองเทยว ดาน

ประสบการณทคาดหวง ของนกทองเทยว ดานการจดการสงอานวยความสะดวกและการบรการ

และดานการบรหารจดการท จะนาไปสการทองเทยวอยางย งยนและการกระจายประโยชนสชมชน

ทองถน ทสาคญขอมลเกยวกบสถานภาพการจดการการทองเทยวสตวปาในอทยานแหงชาตและ

เขตรกษาพนธสตวปายงม อยอยางจากดและลาสมย ไมสามารถนาไปสการตดสนใจ ในการบรหาร

จดการการทองเ ทยวสตวปาอยางย งยนได ขอมลดงกลาวไดแก รปแบบกจกรรมทองเทยวสตวปา

ชนดพนธสตวปาทดงดดความสนใจ แนวโนมของผลกระทบทเกดขนตอสตวปาและถนทอาศย

ความตองการของนกทองเทยว ความคาดหวงและความพงพอใจทไดรบจากประสบการณทองเ ทยว

สตวปา ประโยชนทไดรบจากการทองเทยวสตวปา ทงในดานการอนรกษและประโยชนตอชมชน

ทองถน

การทองเทยวสตวปาในอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาในประเทศไทย แมจะ

ไดรบความนยมเพมขนตามลาดบ แตการจดการการทองเทยวเพอนาไปสคว ามยงยน ทงดานการ

รกษาทรพยากรทองเทยว การสรางความตระหนกถงคณคาความสาคญของทรพยากรทองเทยว การ

สรางประสบการณทมคณคาและนาประทบใจใหแกนกทองเทยว และการกระจายรายไดจากการ

3

ทองเทยวสชมชนทองถนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ยงไมมกรอบแนวคดและแนวทาง

ปฏบตทชดเจนในระดบพนท ดงนน เพอใหการจดการการทองเทยวสตวปาเปนไปอยางย งยน และ

สอดคลองกบเจตนารมณของการประกาศจดตงพนทคมครองทง 2 ประเภทดงกลาวขางตน

โดยเฉพาะในเขตรกษาพนธสตวปาซงการทองเทยวสตวปามขอจากดมากกวา ทงในดานการบรการ

และการพฒนาสงอานวยความสะดวก และรปแบบของกจกรรมทตองเนนการศกษาเรยนรเปนหลก

ในขณะทการทองเทยวสตวปาในอทยานแหงชาต สามารถจดใหเกด โอกาสดานการทองเทยวท

หลากหลายกวา ทงดานความสะดวกสบาย กจกรรม แ ละอนๆ การศกษา ในครงนจงมงทจะศกษา

สถานภาพของ การทองเทยว เชงนเวศ ในพนทเขตรกษาพนธสตวปา พฒนากรอบแนวคดและ

แนวทางปฏบตของการจดการการทองเทยวเชงนเวศในเขตรกษาพนธสตวปา เพอใหเปนประโยชน

ทงตอหนวยงานรบผดชอบพนท ผใชประโยชน และชมชนทองถน

4

วตถประสงค

1. เพอศกษาสถานภาพของการทองเทยวเชงนเวศในพนทเขตรกษาพนธสตวปา

2. เพอทราบถงขอมลพนฐานสาหรบพฒนากรอบแนวคดและแนวทางปฏบตของการ

จดการการทองเทยวเชงนเวศในเขตรกษาพนธสตวปา

3. เพอทราบถงขอมลพนฐานสาหรบใชวางแผนการจดการการทองเทยวเชงนเวศเพอ

รองรบนกทองเทยวในเขตรกษาพนธสตวปา

5

การตรวจสอบเอกสาร

การศกษาวจยครงนผวจยไดตรวจสอบเอกสาร เกยวกบ พนทคมครองของประเทศไทย

ทรพยากรสตวปาของประเทศไทย แนวคดและทฤษฎ การจดการทองเทยว งานวจยทเกยวของ และ

ขอมลพนทเขตรกษาพนธสตวปาในประเทศไทย มรายละเอยดดงตอไปน

พนทคมครองของประเทศไทย

ประเทศไทยไดกาหนดใหมพนทคมครองหรอพนทอนรกษ (Protected Area) (ภาพท 1) ไว

หลายประเภทซงในทนจะกลาวถงพนทสาคญ ไดแก อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา วน

อทยาน เขตหามลาสตวปา มรายละเอยดดงน (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2554)

อทยานแหงชาต

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พทธศกราช 2504 ระบวา อทยานแหงชาต (กรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช , 2554) หมายถง “ทดนซงรวมความทงพนทดนทวไป ภเขา หวย

หนอง คลอง บง ลานา ทะเลสาบ เกาะ และทชายทะเล ทไดรบการกาหนดใหเปนอทยานแหงชาต

ลกษณะทดนดงกลาว เปนททมสภาพธรรมชาตเปนทนาสนใจ และมไดอยในกรรม สทธหรอ

ครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายของบคคลใดซงมใชทบวงการเมอง ทงน การกาหนดดงกลาว ก

เพอใหคงอยในสภาพธรรมชาต เพอสงวนไวเปนแหลงการศกษาและความรนรมยของประชาชน

สบไป”

จากความหมายขางตน สรปไดวา อทยานแหงชาตเปนพนทคมครองตามกฎหมายประเภท

หนง มวตถประสงคสาคญของการประกาศจดตงตามทระบใน พระราชบญญต อทยานแหงชาต

พทธศกราช 2504 ดงน

1) เพออนรกษทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ

2) เปนแหลงศกษาเรยนร วจย

3) เปนแหลงนนทนาการเพอความรนรมยของประชาชน

6

ภาพท 1 แผนทแสดงพนทคมครองของประเทศไทย

ทมา: ดดแปลงจากกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2554)

7

เมอเปรยบเทยบกบหลกสากลแลว อทยานแหงชาตของประเทศไทยจดอยในประเภทท II

National Park ของการจดแบงประเภทพนทคมครองของ IUCN ซงหมายถงพนทธรรมชาตทางบก

และ/หรอ ทางทะเล จดตงขนเพอ ก ) คมครองรกษาระบบนเวศทปรากฏในพนทเพอประชาชนรน

ปจจบนและอนาคต ข) ไมใหมการใชประโยชนหรออนญาตเขาครอบครองทเปนอนตรายตอระบบ

นเวศ และ ค ) เปดโอกาสใหมการใชประ โยชนดายวจย ศกษาหาความร และนนทนาการท

สอดคลองกบสภาพแวดลอมและวฒนธรรมทองถน ปจจบนประเทศไทยมอทยานแหงชาตท

ประกาศจดตงแลวทงสน 123 แหง และกาลงดาเนนการอก 25 แหง รวมพนทเปาหมายทจะประกาศ

จดตงทงสน 148 แหง ครอบคลมพนทประมาณ 70,170 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 13.7 ของพนท

ประเทศไทยทงหมด นบวาเปนพนทคมครองทมเนอทมากทสดและมความสาคญทสดประเภทหนง

ของไทย

เขตรกษาพนธสตวปา

เขตรกษาพนธสตวปา (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช , 2554) คอ พนทท

กาหนดไวใหเปนทอยอาศยของสตวปาโดยปลอดภยเพอรกษาไวซงพนธของสตวปากระทาไดโดย

การประกาศเปนพระราชกฤษฎกา เพอใหสตวปาในพนทดงกลาวจะไดมโอกาสสบพนธและ

ขยายพนธตามธรรมชาต จดวาเปนวธการหรอแนวทางในการคมครองรกษา ชนดพนธสตวปาทม

ประสทธภาพ ตามมาตรา 33 ของพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พทธศกราช 2535 ระบ

วา

สาหรบการเขาไปใชประโยชนในเขตรกษาพนธสตวปา มาตรา 37 ระบวา นอกจาก

พนกงานเจาหนาทหรอเจาพนกงานอนใดซงตองเขาไปปฏบตการตามหนาท หามมใหผใดเขาไปใน

เขตรกษาพนธสตวปา เวนแตไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท ผทไดรบอนญาตใหเขาไปในเขต

รกษาพนธสตวปาเมอคณะรฐมนตรเหนสมควรกาหนดบรเวณทดนแหงใดใหเปนทอยอาศยของ

สตวปาโดยปลอดภยเพอรกษาไวซงพนธส ตวปา กใหกระทาไดโดยตราเปนพระราชกฤษฎกาดวย

บรเวณทกาหนดนเรยกวา “เขตรกษาพนธสตวปา” ทดนทกาหนดใหเปนเขตรกษาพนธสตวปานน

ตองเปนทดนทมไดอยในกรรมสทธหรอสทธครอบครองตามประมวลกฎหมายทดนของบคคลใด

ซงมใชทบวงการเมอง

ตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พทธศกราช 2535 หามมใหผใดลาสตวปา

ไมวาจะเปนสตวปาสงวนหรอสตวปาคมครองหรอมใช หรอเกบหรอทาอนตรายแกรงของสตวปา

8

เวนแตจะกระทาเพอการศกษาหรอวจยทางวชาการและไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบ ดโดย

ความเหนชอบของคณะกรรมการตองปฏบตตามเงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง และในมาตรา 38

ในกรณทมความจาเปนตองปฏบตราชการเพอประโยชนในการคมครอง ดแล รกษาหรอบารงเขต

รกษาพนธสตวปา เพอการเพาะพนธ การศกษาวจยทางวชาการ เพออานวยความสะดวกในการให

การศกษาหรอพกอาศยหรออานวยความปลอดภย หรอใหความรแกประชาชน ใหอธบดมอานาจสง

การเปนหนงสอใหพนกงานเจาหนาทหรอเจาหนาทของกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช

หรอกรมประมง แลวแตกรณ กระทาการอยางหนงอยางใดในเขตรกษาพนธสตวป าได ทงน ตาม

ระเบยบทอธบดกาหนด โดยความเหนชอบของคณะกรรมการสงวนและคมครองสตวปา

เขตรกษาพนธสตวปามวตถประสงคในการประกาศจดตง ตามพระราชบญญตสงวนและ

คมครองสตวปา พทธศกราช 2535 ดงน

1) เพอเปนทอยอาศยของสตวปาโดยปลอดภยเพอรกษาไวซงพนธสตวปา

2) เพอการศกษาวจยทางวชาการ

3) เพอใหความรแกประชาชน

เมอเปรยบเทยบกบหลกสากลของการจดแบงประเภทพนทคมครองของ IUCN แลว

เขตรกษาพนธสตวปาของประเทศไทยจดอยในประเภทท Ia Strict Nature Reserve ปจจบนประเทศไทย

มเขตรกษาพนธสตวปาทประกาศจดตงแลวทงสน 58 แหง และกาลงดาเนนการอก 2 แหง

รวมพนทเปาหมายทจะประกาศจดตงทงสน 60 แหง ครอบคลมประมาณ 36,636 ตารางกโลเมตร

หรอรอยละ 7.1 ของพนทประเทศไทย นบวาเปนพนทคมครองทมเนอทมากทสดอนดบสองรอง

จากอทยานแหงชาตและมความสาคญทสดประเภทหนงของไทยในดานการอนรกษสตวปาและ

ถนทอาศย

เขตหามลาสตวปา

เขตหามลาสตวปา หมายถง บรเวณพนทททางราชการไดกาหนดไวใหเปนททสตวปา

โดยเฉพาะสตวปาทหายาก หรอถกคกคามไดอยอาศยในพนทนนไดอยางปลอดภย สามารถดารงพนธ

ตอไปไดตามธรรมชาต การจดตงเขตหามลาสตวปาเปนมาตรการหนงในการอนรกษสตวปา โดย

วตถประสงคในการจดตงเขตหามลาสตวปา มดงน (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2554)

9

1. คมครอง อารกขาสตวปาในพนทใหไดรบความปลอดภย

2. เพอรกษาและฟนฟสภาพธรรมชาตใหเหมาะสมเออตอการดารงชวตของสตวปา

3. เพอใหประชาชนไดรบประโยชนอยางย งยนจากการอนรกษสตวปาและระบบนเวศใน

พนท

เปนแหลงตนนาลาธาร แหลงทรพยากรธรรมชาตอน ๆเปนตวควบคมระบบนเวศใหคงความ

สมดล เปนสถานทศกษาคนควา วจยทางวชาการ เปนสอกลางในการสรางจตสานกและเผยแพร

ความรดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต สประชาชน และเปนสถานทพกผอนหยอนใจของ

ประชาชนทวไป ลกษณะของพนททกาหนดเปนเขตหามลาสตวปาได ไดแก สถานททใชในราชการ ท

สาธารณะประโยชน หรอทประชาชนใชประโยชนรวมกนและควรเปนพนททมสตวปามาอยอาศยชก

ชม หรอมสตวปาทหายาก หรอสตวปาทอยในภาวะทถกคกคาม ซงควรมมาตรการคมครองอยาง

ใกลชด

การกาหนดพนทใดเปนเขตหามลาสตวปา ดาเนนการโดยอาศยอานาจตามความในมาตรา 42

แหงพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535 ซงบญญตไว ดงน

“บรเวณสถานททใชในราชการ หรอใชเพอสาธารณประโยชน หรอประชาชนใชประโยชน

รวมกนแหงใด รฐมนตรโดยความเหนชอบของคณะกรรมการจะกาหนดใหเปนเขตหามลาสตวปา

ชนดหรอประเภทใดกได โดยประกาศในราชกจจานเบกษา เมอไดมการประกาศของรฐมนตรกาหนด

เขตหามลาสตวปาชนดหรอประเภทใดแลว หามมใหผใดกระทาการตอไปน

1. ลาสตวปา ชนดหรอประเภทนนเกบหรอทาอนตรายแกรงของสตวปาซงหามมใหลานน

2. ยดถอครอบครองทดน หรอตด โคน แผวถาง เผา หรอทาใหน าในลานา ลาหวย หนอง บง

ทวมทน เหอดแหง เปนพษ หรอเปนอนตรายตอสตวปา เวนแตไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบด

หรอเมออธบดไดประกาศอนญาตไวเปนคราว ๆ ใน เขตหามลาสตวปาแหงหนงแหงใดโดยเฉพาะ ใน

กรณทพนกงานเจาหนาทหรอเจาพนกงานอนใดมความจาเปนตองปฏบตตามกฎหมายหรอปฏบตการ

เพอประโยชนในการศกษาหรอวจยทางวชาการในเขตหามลาสตวปา พนกงานเจาหนาทหรอเจา

พนกงานนนตองปฏบตตามระเบยบทอธบดกาหนด โดยความเหนชอบของคณะกรรมการ"

ขณะนไดมการประกาศเขตหามลาสตวปาไปแลว 56 แหง ทวประเทศ และอยระหวางการ

ประกาศ อก 7 แหง เขตหามลาสตวปาสวนใหญมกอยใกลกบแหลงชมชน การคมนาคมคอนขาง

สะดวก จงมประชาชนเขาไปใชประโยชนในรปแบบตาง ๆจานวนมาก เกบหรอทาอนตรายแกรงของ

สตวปาซงหามมใหลานน

10

วนอทยาน

วนอทยาน (Forest Park) หมายถง พนทขนาดเลก จดตงขนเพอจดประสงคสาหรบการ

พกผอนหยอนใจ โดยจะทาการปรบปรงตกแตงสถานทเหลานใหเหมาะสม มความสวยงามและโดด

เดนในระดบทองถน จดเดนอาจจะไดแก นาตก หบเหว หนาผา ถา หรอ หาดทราย เปนตน

หลกเกณฑการจดตงวนอทยาน คอ

1. พนทนนจะตองเปนพนททมขนาดกวางใหญเพยงพอทจะรกษาสถานะทางนเวศวทยาของ

พนทไวได ซงตามหลกสากล ไดกาหนดมาตรฐานไวไมนอยกวา 10 ตารางกโลเมตร แตทงนกไมเปน

เกณฑตายตว ขนอยกบคณคาของพนทเปนสาคญ

2. พนทนนจะตองประกอบไปดวยทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ เชน ปาไม สตวปา

หรอมพช สตว ทนาสนใจและหายาก มทวทศนธรรมชาตทสวยงาม หรอมปรากฏการณธรรมชาตท

นาสนใจ หรอมจดเดนทเปนเอกลกษณหาไดยาก หรอมประวตความเปนมา ทมคณคาในดานทาง

ประวตศาสตร หรอมมนษยศาสตร

3. พนทนนจะตองเหมาะตอการทองเทยว พกผอน พกแรม หรอการศกษาหาความร ซงจะ

มากนอยเพยงใดขนอยกบขนาดของพนท และวตถประสงคในการจดตง

วนอทยานแหงชาตแหงแรกของประเทศไทย คอ วนอทยานนาตกกระเปาะ จงหวดชมพร

ประกาศจดตง เมอป พ.ศ.2501 วนอทยานในประเทศไทย ปจจบนมจานวน 112 แหง กระจายอยทก

ภมภาคของประเทศ

ทรพยากรสตวปาของประเทศไทย

ความหมาย

พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 ไดใหคานยามของ สตวปา วา

หมายถง สตวทกชนดไมวาสตวบก สตวน า สตวปก แมลง หรอแมงซงโดยสภาพธรรมชาตยอมเกด

และดารงชวตอยในปาหรอในนา และใหหมายความรวมถงไขของสตวปาเหลานนทกชนดดวย แต

ไมหมายความรวมถงสตวพาหนะทไดจดทะเบยนทาตวรปพรรณตามกฎหมายวาดวยสตวพาหนะ

แลว และสตวพาหนะทไดมาจากการสบพนธของสตวพาหนะดงกลาว

11

ทรพยากรสตวปา

ประเทศไทยไดมการแบงประเภทของทรพยากรสตวปาออกเปนประเภทตางๆ ดงน (กรม

อทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2554)

1. สตวปาสงวน

ในอดตทผานมาทรพยากรธรรมชาตของประเทศไทยอดมสมบรณพนทปา ยงคงปก

คลมทว สตวปามอยอยางชกชม มการใชทรพยากรอยางฟ มเฟอยไมรคณคา โดยเฉพาะสตวปา ม

การลาเปนอาหารล าเพอเปนกฬาและ ลาเพอการคาทงใน ประเทศ และ สงออกตางประเทศ โดย

ปราศจากกฎหมายใดๆ คมครอง ตอมาเมอประชากรเพมขน การบกรกปาเพอทากนมมากขนสตวปา

ถกคกคาม และลดจานวนลงอยางรวดเรวกวาทเคยเปนมา ในรอบหลายสบปจนบางชนดไดสญพนธ

ไปจากเมองไทย สญพนธไปจากโลกสตวชนดนน คอ สมน ซงเปน กวางทมเขาสวยงามทสดชนด

หนง ดงนนป พ.ศ. 2503 ภาครฐโดยการ รวมมอขององคกรอนรกษตางๆไดตระหนกถงคณคาของ

สตวปา ผลกดนใหเกดกฎหมายคมครองสตวปาฉบบแรกของประเทศไทย คอ พระราชบญญต

สงวน และ คมครองสตวปา พ.ศ.2503 ซงในกฎหมายฉบบนไดกาหนดสตวปาทหายากเปน สตวปา

สงวน จานวน 9 ชนด คอ แรด กระซ กปรหรอโคไพร ควายปา ละองหรอละมง สมนหรอเนอสมน

ทรายหรอเนอทรายหรอตามะแน เลยงผาหรอเยองหรอกราหรอโครา และกวางผา เมอเวลาผานไป

ไดมการปรบปรงกฎหมายใหเกดความทนสมย เหมาะสมกบสถานการณสต วปาในประเทศไทย

และสอดคลองกบความรวมมอดานการอนรกษทรพยากรระดบนานาชาตไดมการตรา

พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 ซงมผลบงคบใชมาจนถงปจจบน ซงใน

พระราชบญญ ตไดแกไข เพมเตมรายชอสตวปาสงวนดวยพจารณาเหนวาประชากรสตวปาหลาย

ชนดเพมขนจากการเพาะขยายพนธ เชน เนอทราย และประชากรสตวปา อกหลาย ชนดลดลงอยาง

นาวตก เชน นกแตวแลวทองดา หรอสตวปาบางชนดไมมรายงานการพบเหนมาเปนระยะเวลานาน

เชน นกกระเรยน แมวลายหนออน จงไดถอดชอเนอทรายออกจากบญช สตวปาสงวน และเพมนก

เจาฟาหญงสรธร นกแตวแลวทองดา นกกระเรยน แมวลายหนออน สมเสรจ เกงหมอ และพะยน

หรอหมนา รวมเปนสตวปาสงวน 15 ชนด (ภาพท 2) กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

ตระหนกเปนอยางยงวาการเผยแพรขอมลดานวชาการทถกตอง และ สมบรณใหแกหนวยงานทง

ภาครฐและภาคเอกชน นกศกษานกเรยน และประชาชนทวไป ไดทราบถง ความงดงามความม

คณคา เกรดความรตางๆ ของสตวปาสงวนแตละชนดรวมทงปจจยคกคามจนทาใหสตวปาเหล านน

12

อยในสภาวะวกฤตประชากรเสยงตอการสพนธจะชวยใหทกคนหนมาชวยกนคมครองปองกนภย

ใหสตวปาสงวนอยรอดสบลกหลานตอไป

นอกจากนเพอ เปนบทเรยนทคอยเตอนใจใหแตละคนรวมมอหยดย งการลา การคาสตว

ปา ใหสตวปาของประเทศไทยไดอยรอดปลอดภยสามารถสบเผาพนธใหคง อยตลอดไป

นก

เจาฟาหญง

สรนธร

White-eyed

River

Martin

ละองหรอ

ละมง

Brow-

antlered Deer

นก

กระเรยน

East

Sarus

Crane

แรด

Javan

Rhino

สมนหรอเนอ

สมน

Schomburgk's

Deer

แมวลาย

หนออน

Marbled

Cat

กระซ

Sumatran

Rhino

เลยงผา

Scrow

สมเสรจ

Malayan

Tapir

กรปรหรอ

โคไพร

Kouprey or

Kouproh

กวางผา

Grey Chinese

Goral

เกงหมอ

Fea's

Barking

Deer

ควายปา

หรอ

มหงสา

Asiatic or

Wild Water

Buffalo

นกแตวแลว

ทองดา

Black-

breasted Pitta

พะยน

หรอ

หมนา

Dugong

ภาพท 2 สตวปาสงวน (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2554) 0

13

2. สตวปาคมครอง

สตวปาคมครอง หมายถง สตวปาทกฎกระทรวงกาหนดใหเปนสตวปาคมครองเพอเปน

การปองกนมใหสตวปาบางชนดตองสญพนธ เปนสตวเลยงลกดวยนม 201 ชนด นก 952 ชนด

สตวเลอยคลาน 91 ชนด สตวสะเทนนาสะเทนบก 12 ชนด ปลา 14 ชนด แมลง 20 ชนด และ สตว

ไมมกระดกสนหลง 12 ชนด

3. สตวปาคมครองทอนญาตใหเพาะเลยง

จากบทบญญตในมาตรา 5 และ มาตรา 17 แหงพระราชบญญตสงวนและคมครองสตว

ปา พ.ศ.2535 จงไดออกกฎกระทรวงกาหนดชนดของสตวปาคมครองใหเปนสตวปาชนดท

เพาะพนธได พ.ศ.2546 แบงเปนจาพวก ไดแก

1. สตวปาจาพวกสตวเลยงลกดวยนม

2. สตวปาจาพวกนก

3. สตวปาจาพวกสตวเลอยคลาน

4. สตวปาจาพวกสตวสะเทนนาสะเทนบก

5. สตวปาจาพวกปลา

14

ประโยชนของสตวปา

สตวปาเปนทรพยากรธรรมชาตทมคณประโยชนตอมนษยมาตงแตสมยทคนยงอาศยอยกบ

ธรรมชาตในปา หรอในถา ปจจบนเมอมนษยมความเจรญกาวหนาขน สตวปายงมบทบาทและเพม

ความสาคญใหแกมนษยมากขนเปนลาดบ คณประโยชนของสตวปาทมตอมนษยในดานตางๆ

(สารานกรมไทยสาหรบเยาวชนฯ เลมท 21, 2550) ไดแก

1. ดานเศรษฐกจ5 ไดแก การคาสตวปาหรอซากของสตวปาจากสวนตางๆ เชน ขน เขา และ

หนง เปนตน การคาสตวปา จงถอวาเปนอาชพททารายไดใหแกผคาอยางงาม และมเงนหมนเวยน

ในประเทศจานวนไมนอย ซงคณคาทางเศรษฐกจจะรวมถงรายไดตาง ๆจากการทองเทยวในการชม

สตวปาดวย

2. การเปนอาหาร5 มนษยเราไดใชเนอสตวปาเปนอาหารเปนเวลาชานานมาแลว ซงสตวปา

หลายชนด กไดมเลยงจนกระทงกลายเปนสตวเลยงไป สตวปาหลายชนดตามธรรมชาตคนกยงนยม

ใชเนอเปนอาหารอย เชน หมปา เกง กวาง กระจง นกเปดนา ตะกวด แย เปนตน รวมทงอวยวะของ

สตวปาบางอยาง เชน นอแรด กะโหลกเลยงผา เขากวางออน เลอดและกระเพาะตาง ๆดงเหา ซงคน

กนยมดดแปลงเปนอาหาร หรอใชเปนเครองยาสมนไพร และเนองจากปจจบนสตวปาลดจานวนลง

อยางมากและบางชนดไดสญพนธหรอใกลจะสญพนธ ดงนน จงควรชวยกนเปลยนคานยมในการ

บรโภคอาหารจากสตวปา

3. การนนทนาการและดานจตใจ5 สตวปาทาใหธรรมชาตดมชวตชวา การไดพบ ไดเหน ได

ยนเสยงสตวปายอมทาใหเกดสงบนดาลใจหรอดลใจ ทาใหเกดความสขทางจตใจ เปนการผอน

คลายความตงเครยดไดอยางด นบเปนคณคาทไมสามารถประเมนเปนตวเงนไดโดยงาย การ

ทองเทยวชมสตวปาในสวนสตว อทยานแหงชาตเขตรกษาพนธสตวปา และแหลงสตวอนๆ จดเปน

เรองของนนทนาการทงสน เมอไดพบเหนสตวปาแปลกๆ และสวยงาม จะทาใหรสกตนเตนและม

ความสดชนดใจ ทาใหเกดพลงทจะคดสรางประโยชนใหแกสงคมตอไป

4. ดานวทยาศาสตร การศกษา และการแพทย5 การคนควาทดลองในดานวทยาศาสตรทกอ

ประโยชนใหแกสงคม ในปจจบนมอยหลายสาขาวชาทจาเปนตองอาศยสตวปาเปนตวทดลองทาให

นกวทยาศาสตร นกการศกษา และแพทยประสบผลสาเรจในดานการคนควาทดลองตางๆ

นอกจากนน ยงมการนาสตวปาไปเลยงในสวนสตว เพอใหประชาชน นกศกษา และ

15

นกวทยาศาสตรทางธรรมชาตไดชมและศกษาถงชวตของสตวปา ซงนบวามคณประโยชนเปนอยาง

มากเพราะเทากบเปนการรกษาชนดพนธสตวทหายากบางชนดไมใหตองถกลาจนสญพนธไป และ

ในอนาคตคนรนตอไปอาจจะไดชมและเหนสตวปาบางชนดกแตเพยงในสวนสตวเทานน

5. เปนตวควบคมสงมชวตอน 5ๆ โดยเฉพาะอยางยงสตวดวยกนเอง เชน คางคาวกนแมลง

นกฮกและงสงกนหนตางๆ นกกนตวหนอนททาลายพชเศรษฐกจ เปนตน ซงเทากบเปนการชวย

ประหยดเงนในการทจะตองนาไปใชในการกาจดศตร ทงทางตรงและทางออมเหลาน

6. คณคาของสตวปาตอทรพยากรอนๆ5 สตวปามสวนชวยหลายอยาง เชน

6.1 ชวยทาลายศตรปาไม ไดแก ศตรตามธรรมชาตจาพวกโรคและแมลง ศตรเหลานจะ

ไมระบาดหากมตวทาลาย ซงสตวปาหลายชนดเปนตวกาจดแมลง เชน นกหวขวานนกไตไมจะกน

แมลงและตวหนอนตามลาตนนกกนแมลงจะกนแมลงทมาทาลายใบ ดอกและผล ตน หนผ จะกน

หนอนทมากนรากและลาตนใตดน หากไมมสตวเหลานแลว ตนไมจะไดรบความเสยหายและ

อาจจะตายไดในทสด

6.2 ชวยขยายพนธไม สตวปาบางชนดชวยขยายพนธโดยผสมเกสร เชน นกกนปลนก

ปลกลวย และคางคาว เปนตน สตวปาเหลานจะชวยผสมเกสรดอกไมขณะทกนนาหวานดอกไมจาก

ดอกหนงไปยงอกดอกหนงสตวปาบางชนด เชน นกขนทอง นกเงอก ลง คาง กวาง กระทง ววแดง

เปนตน จะกนผลไมเปนอาหาร แลวคายหรอถายเมลดออกมาตามทตางๆ ทสตวทองเทยวไป ซง

อาจจะชวยในการกระจายเมลดพนธไมไปในทตางๆ

6.3ชวยทาใหดนอดมสมบรณยงขนมลสตวเกอบทกชนดใชเปนปยไดอยางด เทากบเพม

ความอดมสมบรณใหกบดน ในขณะเดยวกนเมอสตวปาตายลง ซากของสตวปากจะกลายเปนปยได

เชนเดยว

0การจดการสตวปา

สตวปาเปนทรพยากรธรรมชาตประเภททเพมพนขนไดเชนเดยวกบ ปาไม ทงหญา ดนและ

นา แตจะตองมการบารงรกษาและใชอยางถกตอง ปจจบนเราใชประโยชนจากสตวปาอยางไมถกวธ

เทาทควร เปนการใชอยางสนเปลองและไมรคณคา และไมพยายามหาวธทดแทนใหพอเพยงและ

เหมาะสม ทาใหสตวปาบางชนดไดสญพนธไปแลว เชน สมน และอกหลายชนดกาลงมจานวนลด

นอยลงหรอใกลจะสญพนธ เชน นกยางจน เปดนา กปร กระซ แรด ละอง กวางผา เปนตน และถา

หากสตวปาชนดใดสญพนธไปแลวกไมสามารถสรางพนธของสตวปาชนดนนขนมาไดอก จง

16

จาเปนอยางยงทจะตองมการจดการสตวปา เพอการอนรกษตอไป โดยมหลกการจดการดงน

(สารานกรมไทยสาหรบเยาวชนฯ เลมท 21, 2550)

1. การปองกน เปนการปองกนใหสตวปาคงอย ซงนบวาเปนสงสาคญของการจดการสตว

ปา โดยสามารถดาเนนการไดในรปของการปองกนและปราบปรามการลกลอบลาสตวปา การจากด

การลา การควบคมสงทาลาย รวมทงการสงเสรมและประชาสมพนธใหประชาชนมจตสานก ร

คณคาของสตวปา และใหความเมตตาตอสตว เปนตน

2. การอนรกษพนท คอ การอนรกษใหเปนทอยอาศย เปนทหลบภยของสตวปาอยาง

ปลอดภย รวมทงเปนแหลงนาและแหลงอาหารของสตวปาดวย โดยทาการปองกน บารงรกษาและ

ปรบปรงแหลงทอยอาศย แหลงนาและอาหารของสตวปาใหอยในสภาพทด และไมถกทาลายให

สญหายไป เพอใหเปนประโยชนแกสตวปามากทสด และมนษยเรากจะไดใชประโยชนจากสตวปา

อกทอดหนง

3. การเพมปรมาณใหมากขน สามารถทาไดหลายวธ ซงอาจจะปลอยใหเปนไปตาม

ธรรมชาต โดยการควบคมปจจยตางๆ หรอทาใหเพมขนโดยการชวยเหลอของคน และใชวทยาการ

สมยใหมเขาชวย เชน การผสมเทยม เปนตน

4. การคนควาวจยทางวชาการ เพอนาผลการคนควาวจยไปประยกตกบการจดการสตวปา

ในอนาคตตอไป และเมอกจการดานสตวปาเจรญมากขน งานปองกนและปราบปรามการลกลอบลา

สตวปากจะลดลง จงควรเรมงานคนควาวจยทางวชาการใหควบคกบงานดานการปองกนและ

ปราบปราม

5. การใชประโยชนจากสตวปา โดยหาวธทจะนาสตวปาตาง ๆมาใชใหบงเกดประโยชนตอ

สงคมในทางทเหมาะสม เชน จดสถานทชมสตวปาใหประชาชนไดเขาไปใชเปนทพกผอนหยอนใจ

หรอศกษาหาความรตามสมควร และหากมจานวนสตวปามากพอ กอาจเปดใหมการลาสตวนนๆ โดย

อยในความควบคมดแลของพนกงานเจาหนาท ภายใตการใชกฎระเบยบตางๆ ทจะปฏบตในการลา

สตวดวย

17

แนวคดและทฤษฎการจดการทองเทยว

การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism)

ความหมายของการทองเทยวเชงนเวศ การทองเทยวเชงนเวศเปนรปแบบหน งของการ

ทองเทยวอยางย งยนโดยมงทการคมครองปองกนระบบนเวศ ทงทเปนธรรมชาตและกงธรรมชาต

และรกษาไวซงความหลากหลายทางชวภาพ ถนทอาศย และความสมดลทางธรรมชาต โดยเดนทางเขา

ไปในระบบนเวศเพอใหไดมาซงความเพลดเพลนจากธรรมชาต แนวคดกคอ การทองเทยวเขาไปใน

พนททางธรรมชาตทมลกษณะความเปนเฉพาะตวของพนทนนทางภมศาสตรหรอวฒนธรรมหรอ

สงคมแหงชวต โดยมเปาหมายทจะศกษาธรรมชาตความเปนไปทางธรรมชาต วฒนธรรม และประวต

ความเปนมา ตองมกจกรรมทไมทาลายตอระบบนเวศและตองเปดโอกาสใหชมชนทองถนและชมชน

พนเมองมรายไดเพมขน อนรกษองคประกอบตาง ๆในระบบนเวศเพอกอใหเกดความยงยน มลกษณะ

พเศษทตองมความตองการสงกอสรางหรอการบรการทนอยไมหรหราเกนความจาเปน เพอใ ห

นกทองเทยวไดสมผสธรรมชาตใหไดมากทสด สรางความรสกของนกทองเทยวใหเปนสวนหนงของ

ธรรมชาต การทองเทยวแหงประเทศไทยและศนยวจยปาไม คณะวนศาสตรไดกาหนดลกษณะของ

การทองเทยวเชงนเวศไว 4 ประการ ดงน

1. การทองเทยวเชงนเวศเนนทคณคาของธรรมชาต/ทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยากร

วฒนธรรมทมความโดดเดนเปนเฉพาะทกระตนการทองเทยวในพนทนนมากกวาการปรงแตง

ดดแปลงสภาพธรรมชาตหรอการพฒนาการใหความสะดวกในพนทนน

2. การทองเทยวเชงนเวศเปนการทองเทยวของคนทสนใจเกยวกบสภาพแวดลอมทเปน

ธรรมชาต ระบบนเวศและวฒนธรรมทางศาสนา เปนรปแบบหนงของการทองเทยวอยางย งยน ไมกอ

ผลกระทบในทางลบตอสงแวดลอม

3. การทองเทยวเชงนเวศเปนการจดการการทองเทยวทย าเนนการเปดโอกาสใหนกทองเทยว

เรยนรประสบการณจากสงแวดลอมตามธรรมชาต ในเวลาเดยวกนกใหนกทองเทยวไดรบความพอใจ

ฉะนนจงตองสงเสรมการกอจตสานกในดานการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพและสงแวดลอม

18

4. การทองเทยวเชงนเวศทาใหเกดผลดตอธรรมชาตในรปของการอนรกษ ในขณะเดยวกนก

ใหผลดทงทางตรงและทางออมตอสงคม

แนวคดของการทองเทยวเชงนเวศ Steck (1999) ไดใหแนวคดในรปของความเหนทางการ

ใชประโยชนอยางย งยนและบนพนฐานตามธรรมชาตของการทองเทยว และการอนรกษ วาการวาง

แผนการทองเทยวเชงนเวศมขบวนการทซบซอน มความตองการความเขาใจทชดเจนจากหลาย

สาขาทางวชาการ ดงภาพท 3

ภาพท 3 กรอบหลกของการบรหารจดการการทองเทยวตามแนวทางการทองเทยวเชงนเวศ (Steck, 1999)

ECOTOURISM

Environmental and

sociocultural compatibility

as a fundamental condition

Creation of financial

economic benefit and

social/cultural effects

Creation of

environmental and

cultural awareness

e.g. control and

participation by host

communities,

equitable access to

natural resources,

preservation of

carrying capacity, etc.

e.g. acceptance of

nature conservation

respecting host

community’s

perspective and

lifestyles, exchange of

experience, etc

Protected areas

(e.g. co-

financing)

Local

communities

(e.g. creation of

income)

Principle of

maximization and

broad impact

Principle of

maximization and

broad impact

Principle of

minimizing impacts

19

หลกการของการจดการการทองเทยวเชงนเวศ

พนทเพอการทองเทยวเชงนเวศทสาคญกคอพนททางธรรมชาต โดยเฉพาะอทยานแหงชาต

วนอทยาน เขตรกษาพนธสตวปา เขตหามลาสตวปา และพนทปาสงวนแหงชาตบางแหง อยางไรกตาม

พนททางวฒนธรรมหลายแหงกมความเปนธรรมชาตทถอไดวาเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศไดเชนกน

ตามลกษณะของการทองเทยวเชงระบบนเวศ ตองนานกทองเทยวเขาไปในระบบนเวศ ตองดาเนนการ

ใหเขาเหลานนเรยนรถงโครงสรางและการทางานตามหนาทในระบบนเวศนน ควรฝกใหเขาทาตวดง

เปนสวนหนงของระบบนเวศนนเทาทเปนไปได เชน เรยนรพฤตกรรมของสตวปาตาง ๆสามารถ

นามาใชในการหลบหลกภยจากสตวเหลานน พฤตกรรมของสตวบางอยางอาจชถงเหตการณทาง

ธรรมชาตทจะเกดขน เชน ฝนจะตกหนก อทกภยจะเกด นกทองเทยวสามารถแกปญหาใหกบตวเองได

กอนทจะสายเกนไป เรยนรถงพชและผลไมปาทอาจใชเปนอาหารไดเมอมความจาเปน เปนตน

การทองเทยวแหงประเทศไทยและคณะวนศาสตรไดเสนอหลกการขนตน 5 หลกการ สาหรบ

การจดการการทองเทยวเชงนเวศ คอ

1. การจดการทรพยากรการทองเทยวควรทจะตองไปกนไดกบธรรมชาตและสภาพทองถน

ตองจดหาสงใหความรและโอกาสทจะไดประสบการณแกพวกเขา

2. การจดการอยางย งยนและการพฒนาการทองเทยว ควรดาเนนการตามแนวคดการพฒนา

อยางย งยน แนวทางระบบนเวศ และหลกการและขอแนะนาสาหรบการใชประโยชนความหลากหลาย

ทางชวภาพอยางย งยน การจดการการทองเทยวอยางย งยนมลกษณะสาคญ 4 ประการ คอ จดการ

ทรพยากรการทองเทยวตองใหความสะดวกแกนกทองเทยวอยางย งยนโดยพนฐานสภาพทางกายภาพ

และความสามารถในการรองรบนกทองเทยวไดของพนท การจดการเพอใหมตลาดทย งยนโดยสราง

ความสนใจใหกบนกทองเทยวในจานวนทสามารถใหความสะดวกสบายและพอใจจากทรพยากรการ

ทองเทยวและการใหบรการ จดการการบรการสนบสนนการทองเทยวเชงนเวศและรายไดทย งยนตอง

กระจายไปสชมชนทองถนอยางเหมาะสม

3. การจดใหทางวชาการและการสรางจตสานกเกยวกบความสาคญดานการอนรกษ

สงแวดลอม ใหการศกษาดานสงแวดลอมและการฝกอบรมดานธรรมชาตและการสรางความรความ

สานกถงทรพยากรธรรมชาตเปนเรองสาคญสาหรบการปองกนการเสอมสภาพของระบบนเวศ แก

นกทองเทยว คนในชมชนทองถน ผนาเทยว ผบรหารและผใหบรการฝายรฐ

20

4. คงความพงพอใจของนกทองเทยวไว ตองจดใหมโครงการสอความหมายในการกระจาย

ความร ขอมลตาง ๆและเพมความเขาใจเกยวกบสงแวดลอมเพอทจะรกษาประสบการณและความพง

พอใจของนกทองเทยว

5. การยอมรบและการใหความรวมมอของชมชนทองถน-การยอมรบของประชาชนใน

ทองถนเกยวกบการสงเสรมการทองเทยว โดยเฉพาะกลมทเกยวของกบชวตความเปนอยในชนบทเปน

เรองสาคญและมความจาเปนตอการทองเทยวเชงนเวศ ปญหาตาง ๆควรพยายามไขและหลกเหลยง

การจดใหประชาชนในทองถนไดมโอกาสเขามามสวนรวมในการจดการการทองเทยวเชงนเวศนบได

วาเปนสงทด สรางความเขาใจและสงเสรมใหเกดรายไดไปถงกลมคนเหลานน สรางความเขาใจใหแก

กลมคนเหลานนวาการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในพนทเพอการทองเทยวจะเปนการสรางรายไดท

ย งยนแกพวกเขาดวย

องคประกอบของการทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงนเวศมองคประกอบทสาคญอย 4 ประการ คอ

1. นโยบายของรฐ

2. ทรพยากรการทองเทยวเชงนเวศ

3. ธรกจการทองเทยวเชงนเวศ และ

4. การตลาด

แตละองคประกอบมปจจยทเกยวของอกหลายประการ ดงแสดงในภาพท 4

21

ภาพท 4 องคประกอบของการทองเทยวเชงระบบนเวศ

รฐบาลมบทบาทสาคญอยางยงตอการพฒนาและความยงยนของการทองเทยวเชงนเวศ หลาย

อนสญญาระหวางประเทศไดกระตนใหประเทศตางๆ มการอนรกษธรรมชาต ไดใหหลกการและ

ขอแนะนาในการดาเนนการ การทองเทยวเชงนเวศเปนขอเสมอแนะขอหนงเพอการอนรก ษ

ทรพยากรธรรมชาตและเปนการใชประโยชนอยางย งยนดวย ฉะนนรฐบาลควรตองมนโยบายเกยวกบ

การทองเทยวเชงนเวศและการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางยงยนอยางย งยน ทม

ความสมพนธกนดวย ทสาคญตองมกฎหมายทเหมาะสมในการบรหารจดการทรพยากรเพ อการ

ทองเทยวเชงนเวศ นนกคอ ตองเปนกฎหมายทไมสกดกนการทองเทยวเชงนเวศแตกตองเปนกฎหมาย

ทควบคมการใชประโยชนใหเปนไปอยางถกตอง ไมทาลายทรพยากร และใหโอกาสและความเทา

เทยมกนแกประชาชนในการเขาใชทรพยากรนน

ทรพยากรการทองเทยวเชงนเวศของประเทศตองมการสารวจและทาการปองกนดวยกฎหมาย

ไว ทาการศกษาคณคาของทรพยากรการทองเทยวและความเปนไปไดเกยวกบการใชประโยชนในแต

ละพนท เปดโอกาสและใหขอมลแกภาคเอกชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการทงในดานการใช

ประโยชน การคมครองปองกน และการศกษาวจย ทกวนน ธรกจการทองเทยวไดเพมความสาคญขน

Government Policy - International co-operation - Law and regulation - Organization - Promotion

Ecotourism Resources - cultural - natural

Ecotourism

Business - Tourism industry - Tour guides - Local community - Government agency

Market - Ecotourists Foreign Local - Network

22

ทงทางธรกจและทางความตองการของสงคม ดงเหนไดจากการเพมขนของบรษทการทองเทยวทงใน

ระดบประเทศและระดบโลก มการเชอมโยงกนเปนเครอขายแลกเปลยนขอมลและรวมบรการกน

เพอใหนกทองเทยวไดผลทตองการอยางสงสด จดออนสาหรบการทองเทยวเชงนเวศกคอ ยงขาดผนา

การทองเทยวแบบนทมความชานาญและมความเขาใจถงธรรมชาตในแหลงตาง ๆเปนอยางดทจะให

การแนะนาและถายทอดความรและประสบการณใหแกนกทองเทยว ภาคเอกชนทดาเนนการกจการ

ทองเทยวตองจดหาผนาคณะทองเทยวทมความสามารถสง โดยเฉพาะบคลากรทมพนฐานทางดาน

นเวศวทยาปาไม การประสานกบผนาเทยวหรอผใหบรการทอยในทองถนอาจชวยตอบสนองในเรอง

นไดอกสวนหนง และยงเปนการกระจายรายไดไปสชมชนทองถนดวย

โดยทวไป นกทองเทยวทางดานการทองเทยวเชงนเวศมกมาจากสองกลม คอจากตลาด

ตางประเทศและตลาดภายในประเทศ ตลาดการทองเทยวเชงนเวศขนอยกบปจจยหลายประการดวยกน

ทสาคญทสดคอ ความรและความตองการสมผสธรรมชาตของประชาชนทงในประเทศและระดบโลก

ปจจยประกอบอน ๆคอความนาสนใจของทรพยากรชวภาพ นเวศวทยา สภาพภมทศน ปฐพวทยา การ

ววฒนาการและประวตความเปนมาของทรพยากรการทองเทยวในแตละพนท พนฐานของ

นกทองเทยวในเรองเหลานเปนสงสาคญ ผนวกกบสงทนาสนใจในดานนนๆ ของพ นทเปนการ

กระตนการทองเทยวเชงนเวศทสาคญ การโฆษณาเกยวกบคณคาของแหลงทองเทยวทางธรรมชาตนบ

ไดวาเปนแรงกระตนทสาคญ สงเหลานจะสาเรจไดกตองอาศยความรทางนเวศวทยาปาไมเปน

องคประกอบอยสวนหนง

กจกรรมของการทองเทยวเชงนเวศ การทองเทยวเชงนเวศสามารถกระทาไดหลายรปแบบ

ดวยกน แตทกรปแบบขนอยกบทรพยากรธรรมชาตทมและวฒนธรรมของทองถนเปนทรพยากร

พนฐาน ความรความเขาใจถงทรพยากรเหลานนทงทางดานนเวศวทยาและอนๆ มความสาคญยงใน

การตดสนใจดาเนนการ เปาหมายคอตองการใหนกทองเทยวเขามาหาความรและประสบการณจาก

ทรพยากรการทองเทยวเหลานน ในการดาเนนการมอยหลายวธดวยกน ในการจดการนาเทยว เชน การ

เดนปา การชมธรรมชาต การศกษาธรรมชาต การถายภาพธรรมชาต การบนทกเสยงธรรมชาต การ

ถายภาพยนตรหรอโทรทศน การดนก การสารวจถา การบรรยายทองฟา การนงเรอชมทวทศน การ

พายเรอ การเลนเรอใบ การดานาชมธรรมชาตใตทองนา การเลนแผนกระดานโตคลน และอน ๆแตละ

รปแบบตองการเครองมอเฉพาะอยาง ชวงเวลากเปนปจจยสาคญอกปจจยหนงในการจดใหบรการ

ฉะนนจงทาใหการวางแผนการจดการทองเทยวเชงนเวศจงเปนเรองทซบซอน

23

การจดวางแผนการทองเทยวเชงนเวศ ผดาเนนการวางแผนตองมความรเกยวกบธรรมชาตของ

พนทใหบรการเปนอยางด โดยเฉพาะปจจยตาง ๆและความเปนไปทางนเวศวทยาของระบบนเวศแหง

นน ตองรถงกจกรรมทเปนไปไดทไมกอความเสยหายและตอทรพยากรและมความปลอดภยตอผเขา

ใชบรการ เขาใจถงอปกรณทตองใช สงใหความสะดวกตาง ๆชวงเวลาทเหมาะสม และการเดนทางเขา

สพนท ขนตอนในการดาเนนการทควรพจารณามดงน

ขนตอนท 1 การเลอกกจกรรม ขนอยกบสภาพของทรพยากรและความชานาญของบรษทการ

ทองเทยวและผบรหารพนทและผใหบรการ ความเปนไปไดของการตลาด เวลาและความเปนไปได

ของการเขาใชพนท รวมไปจนถงกจกรรมอน ๆทสามารถผนวกเขามาได

ขนตอนท 2 การเลอกพนทสาหรบจดการทองเทยวเชงนเวศ การสารวจพนทจาเปนตอง

ดาเนนการเพอใหมขอมลในการจดทาแผนการเดนทางและการใหบรการทเหมาะสม

ขนตอนท 3 การจดทาแผนการเดนทางการทองเทยวเชงนเวศ ควรประกอบดวยเวลาทชดเจน

จดแวะ กจกรรมทจะดาเนนการในแตละจด ประเภทของการเดนทางในแตละชวง และคณะผนาเทยว

ขนตอนท 4 การจดทาแผนเกยวกบเครองมอและการใหความสะดวก จาแนกได 3 กลม คอ (1)

เครองมอประจาตวของนกทองเทยวเชงนเวศแตละคน เชน กระเปาเดนทาง เป รองเทาทเหมาะสม

เสอผา หมวกกนแดด มดประจาตว อาหาร เปนตน 2) เครองมอทตองจดโดยบรษทนาเทยวหรอคณะ

ผนาเทยว เชน แผนทเสนทาง ขอมลทางวชาการ และ (3) เครองมอทผบรหารจดการพนทจดให ไดแก

เสนทางเดนปา ปายนาทาง พนทจดตงกระโจมพกนอน ทชมทวทศน การบรรยายใหความรดานตาง ๆ

ทจาเปน

ขนตอนท 5 การวางแผนความปลอดภย ตองจดยาทจาเปนทว ๆไป วางแผนในการตดตอกบ

สถานพยาบาลทใกลกบพนทกจกรรม การสอสารในกรณจาเปน รวมไปถงผนาทางและผใหความ

ปลอดภย

ขนตอนท 6 การโฆษณาและการตลาด ตองตงเปาสาหรบคนเฉพาะกลมทมความสนใจใน

เรองนน ๆฉะนนการโฆษณาจงตองมงเนนไปสเปาหมายในเวลาทเหมาะสม

ขนตอนท 7 การดาเนนการนาเทยว ตองทาความเขาใจกบนกทองเทยวกอนออกเดนทาง

24

ขนตอนท 8 การตดตามและประเมนผล ควรกระทาหลงจากการดาเนนการนาเทยวแตละครง

สาเรจลง ผลทไดตองนาไปเผยแพรและปรบปรงจดออนในทกสวน รวมถงหนวยงานของรฐผท

ใหบรการสถานทและขอมลทางวชาการ หนวยงานของรฐอาจดาเนนการตดตามผลดวยตนเอง โดย

การสอบถามขอมลจากนกทองเทยวโดยตรง

อทศ (2554) หลกการและเทคนคทางนเวศวทยาปาไมตองใชในการบรหารจดการพนท

อนรกษเพอการพกผอนหยอนใจในหลายดานดวยกน ทสาคญไดแก

1. การสารวจทรพยากรการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตเกยวของกบ

สงมชวตและความหลากหลายทางชวภาพ ฉะนนในการจดการพนทจงตองมขอมลชนดสงคมพช

ระบบนเวศ ชนดพนธพชและสตว ความแปรผนของชนดพนธในพนท แหลงกระจายและทตงของแต

ละสงคม สถานภาพและจดเดนเพอการพกผอนหยอนใจ และความเหมาะสมทจะจดการเพอการ

ทองเทยว

2. การอนรกษทรพยากรการทองเทยว ระบบนเวศ พนธพช พนธสตวปา และเหดราในปา

เปนทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตทมคณคายง การทจะอนรกษทรพยากรเหลานไวตองม

ความรทางนเวศวทยาของแตละชนด โดยเฉพาะปจจยแวดลอมทเปนตวกาหนด (Limiting factor) ชวง

ความทนทานทางนเวศวทยา (Ecological Amplitude) สงทตองการเปนพเศษ (Special need) รวมไปถง

หลกการของการทดแทนของสงคมและสงคมถาวร (Community dynamic and climax) ความรเหลาน

ตองนาไปวางแผนการจดการใหทรพยากรเหลานนยงคงอยอยางย งยนและในปรมาณทเหมาะสมเพอ

ตอบสนองความตองการของนกทองเทยว

3. การใหบรการดานสอความหมาย การจดทาสอความหมายเพอใหความรความเขาใจแก

นกทองเทยวทางนเวศวทยา ไดแก การจดทาปายใหความรบนเสนทางศกษาธรรมชาต การทาปาย

บรรยายสงคมพชและพฤตกรรมสตวปาบรเวณแหลงชมทวทศน การจดทาสงพมพแจกจาย การแสดง

นทรรศการในศนยบรการนกทองเทยวและในพพธภณฑ การบรรยายในโอกาสตาง ๆและการจดทา

หนงสอเกยวกบพนทแหลงทองเทยว เปนตน

4. การฟนสภาพพนทเสอมโทรม พนทเสอมโทรมทเกดขนโดยธรรมชาต เชน อทกภย ไฟปา

ในสงคมพชทไมควรมไฟปา การทาลายของมนษย และลมพาย กอใหเกดสภาพทไมตองการขนใน

แหลงทองเทยวทางธรรมชาต ตองทาการฟนสภาพใหกลบมาเปนสงคมพชเดม อาจตองเรงการ

25

ทดแทนกลบโดยวธการตาง ๆเชน กระตนการรกลาเขามาของพนธพชในถนเดมบางชนด การปลกไม

เบกนาเพอลดขนตอนของการทดแทน กาปองกนไมตางถนเขามายดครองในชวงแรกของการทดแทน

5. การควบคมประชากรสตวปาใหอยในระดบเหมาะสมกบการใหบรการการทองเทยว สตว

ปาบางชนดทมมากเกนไปอาจเปนอนตรายตอนกทองเทยว กอความรบกวน และทาลายสภาพท

เหมาะสมกบการทองเทยว ไมสรางความตนเตนตอการพบเหน การควบคมประชากรสตวปาเหลานน

ใหมขนาดประชากรทเหมาะสมตอการทองเทยวตองใชวชาการทางดานนเวศวทยาสตวปา เชน การ

สรางประชากรสตวผลา การกระตนประชากรสตวปาคแขงขน หรอการลาออกในสดสวนทเหมาะสม

เปนตน สวนสตวปาทมนอยและเปนทสนใจของนกทองเทยวตองพยายามสงเสรมการเพมประชากร

โดยวธการตาง ๆทางนเวศวทยาสตวปา

สรปคอการจดทาแผนการจดการในพนทแหลงทองเทยวทางธรรมชาตจาเปนตองใชความร

ทางนเวศวทยาทงดานพชและดานสตวปาเขามาพจารณา ทงเรองการคมครองปองกนพนทและ

ทรพยากรตาง ๆการกาหนดกรอบการใหบรการเพอไมใหทรพยากรในพนทเสอมลง การใหบรการ

ทางดานวชาการทมประสทธภาพตรงตามความตองการของนกทองเทยวผมาเยอน รวมไปถงการ

ปองกนผลกระทบจากภายนอกพนทและไมสรางผลกระทบไปสระบบนเวศอน ๆและชมชนโดยรอบ

ผบรหารพนทคมครองเพอการทองเทยวควรใหความสาคญตอการประยกตศาสตรทางนเวศวทยาใน

การจดการพนทใหมาก

26

เทคนควธการและกจกรรมในการทองเทยวสตวปา (Wildlife tourism Methods and Activities)

ความสาคญของทรพยากรสตวปา

อทศ (2554) ความเปนอยของมนษยตองอาศยทรพยากรมากมายหลายชนดทงทเปน

ทรพยากรธรรมชาตและทมนษยสรางขนเอง ความตองการขนพนฐานปจจยส อนไดแกอาหาร ทอย

อาศย เครองนงหม และยารกษาโรค ในปจจบนความตองการดานอน ๆมมากขนตามการพฒนาของ

สงคม บางชนดอาจมความสาคญสงไมแพปจจยส เชน การเดนทางและสภาพสงแวดลอม เปนตน

ปจจยสวนใหญไดมาจากทรพยากรธรรมชาตทงทมชวตและไมมชวตและทงทางตรงและทางออม ทา

ใหมการทาลายทรพยากรธรรมชาตอยางรนแรง ปาไมของโลกลดลงสตวปามากมายไดสญพนธไป

แหลงตนนาลาธารหมดสภาพกอใหเกดนาทวมซาซากในฤดฝนและขาดแคลนนาในชวงฤดแลง

ปญหาดงกลาวนมไดกาหนดอยในพนทระดบทองถนแตเปนปญหาระดบประเทศ ภมภาค จนถงระดบ

โลก ดงปญหาโลกรอน สภาพภมอากาศเปลยนแปลง พายรนแรง ฝนตกหนกในบางพนท และความ

แหงแลงยาวนานในอกหลายพนท สงเหลานเปนผลมาจากการทาลายปาของมนษยทงสน

ทรพยากรสตวปาถอเปนทรพยากรทปอนความเปนอยใหแกมนษยในหลาย ๆดานดวยกน

ปลาในแหลงนาและมหาสมทรยงเปนทผลตอาหารประเภทเนอใหแกมนษยเปนปรมาณมากมายตอป

ถาหากโลกขาดอาหารจากแหลงนคงกอใหเกดการเปลยนแปลงของสงคมมนษยมากมาย สตวเลยงทก

ชนดทเปนอาหารหลกของมนษยอยในปจจบนกมตนตอมาจากสตวปาทงสน ดวยการละเลยไมสนใจ

ในคณคาของทรพยากรสตวปาจงทาใหสตวปาหลายชนดพนธสญหายไป หลายชนดพนธตกอยใน

สภาวะถกบบคนอยางหนก ถนทอยอาศยของสตวปาลดลงและบางประเภทหมดไปจากโลก มนษยจง

เรมมองเหนความสาคญของทรพยากรสตวปา และมการศกษาจดการใหคงอยอยางย งยนในหลาย ๆ

ประเทศ การจดการทรพยากรสตวปาทจะใหประโยชนอยางตอเนองและสงสดจาเปนตองอาศยศาสตร

พนฐานทางนเวศวทยาอยางมาก

คณคาของทรพยากรสตวปา (Wildlife Values)

ประโยชนของสตวปาตอมนษยไดมการสรปเปนหวขอ ดงน

1. คณคาทางเศรษฐกจ (Economical Values) ประโยชนในรปนไดแกการเปนอาหาร การใช

สวนอน ๆทกอใหไดมาซงเงนตรา เชน การคากระดกและหนง การใชพนธกรรมเพอการปศสตว การ

27

ใชแรงงานและยานพาหนะ การคาเปนสตวสวยงาม อตสาหกรรมการทองเทยวทางสตวปา การผลตยา

รกษาโรค การบรการดานสวนสตว เปนตน นบวามผลตอความเปนอยของสงคมมนษยมากแตมกถก

มองขามไปในหลายเรอง สตวปาหลายชนดมการนามาเพาะเลยงกอใหเกดรายไดใหแกเจาของฟารมป

ละไมนอย นอกจากนนยงสรางงานใหแกประชาชนในหลายระดบดวยกน นบตงแตคนงานผดแลสตว

พนกงานฝายธรการ สตวแพทย ผฝายการตลาดและสงออก เปนตน ตวอยางทเหนไดชดเจน ไดแก

ฟารมเพาะเลยงจระเขในประเทศไทยทมอยไมนอยกวาสบราย แตละรายมจระเขไมตากวาสองหมนตว

การเพาะเลยงกวางทมวตถประสงคทตดเขาออนขายและฆาขายเนอ แตเนองดวยกฎหมายของประเทศ

จงเปนการเลยงกวางสายพนธตางประเทศเปนสวนใหญ การสวนสตวมการพฒนาขนอยางรวดเรวทง

ภาครฐและเอกชนหลายแหงสามารถสรางรายไดทคมกบการลงทน กอใหเกดแรงงานไมนอย ใน

หลาย ๆประเทศใชสตวปาเปนทรพยากรการทองเทยวเพอดงเงนตราเขาประเทศ เชน ประเทศเคนยา

และประเทศอน ๆในแอฟรกา การเปดใหมการลาสตวปาเปนเกมกฬากสงผลทางเศรษฐกจอยาง

มหาศาลในหลาย ๆประเทศ กอใหเกดอตสาหกรรมผลตเครองมอลาสตว เชน ปน ธน และ เครองมอ

เดนปา ทาใหเกดแรงงานและการบรการในหลายรปแบบดวยกน โดยเฉพาะการเปดใหลาหานและเปด

ปาในสหรฐอเมรกาในแตละฤดกาลกอใหเกดการหมนเวยนกระแสเงนในประเทศไมนอย

2. คณคาทางดานรกษาความสมดลของระบบธรรมชาตและระบบนเวศ (Natural balance and

Ecosystem function Values) สงคมแหงชวตและระบบนเวศบนโลกตองพงสตวปาในการสงผาน

พลงงานและสารเปนสาคญ สตวปาคอผเสพหรอผใชประโยชน (consumer) ทสาคญในโครงสรางของ

ระบบนเวศ ถาขาดสตวปาไปกหมายถงการสนสดของสงมชวตในสงคมนน ๆและมผลตอความ

เปนอยของมนษย ทาหนาทในสวนปลกยอยหลายประการ และมความสาคญในการผสมเกสรใหกบ

พชปาและพชทางการเกษตร การกระจายเมลดไมปา การควบคมประชากรพชและสตว เปนตน

3. คณคาทางวชาการ (Scientific Values) ความรในหลายเรองราวทมนษยคดคนขนมาได

อาศยสตวปาเปนจดเรมความคดและเลยนแบบ ไดแก การคดคนเครองบน การศกษาทางสรระของ

รางกายและการทางานของสวนตาง ๆการขนสอวกาศ การเรยนการสอนทางชววทยาดานตาง ๆการใช

พฤตกรรมของสตวปาทานายเหตการณทางธรรมชาต การทดลองยาหลายชนดกอนทจะนามาใชกบ

มนษย การเรยนการสอนทางชววทยาและนเวศวทยาตองทาการศกษาเกยวกบสตวปาเปนหลก เพอ

สรางความเขาใจเกยวกบธรรมชาตทจะนาไปใชจดการสงแวดลอมทดแกมนษย

4. คณคาดานความงามตามธรรมชาต การเปนเพอนรวมโลก และทางสงคม (Esthetic Ethic

and Social Values) สสนทสวยงามของสตวชนดตาง ๆทาใหโลกเปนทนาอยของมนษย อทยาน

28

แหงชาตทางธรรมชาตทกแหงของโลกมกมสตวปาเปนทรพยากรเพอการทองเทยวทสาคญ สตวปาม

บทบาททางสงคมในหลาย ๆดานดวยกน กอใหเกดความเปนมตรทดตอกน เชน ประเทศจนใหหม

แพนดาแกประเทศสหรฐอเมรกา และ ประเทศไทยกเพอกระชบความเปนมตรทดตอกน เปนตน สตว

ปาไดใชเปนสญลกษณของประเทศหลายประเทศในโลกดวยกน เชน สหรฐอเมรกามนกอนทรยเปน

สญลกษณ ประเทศออสเตรเลยไดแก จงโจ ประเทศไทยเคยใชธงชาตทมตราชางเผอก

5. ความจาเปนในการบรหารจดการสตวปา (The need for Wildlife Resource Management)

แมวาสตวปามประโยชนมากมายแตกมปญหาในทางดานลบเชนกน สตวปาหลายชนดสามารถทาราย

ใหมนษยไดรบการบาดเจบและถงตายได เชน เสอ ชางปา งพษ เปนตน บางชนดเปนพาหะนาโรค เชน

ไขหวดนก โรคเอดส พษสนขบา เปนตน บางชนดกอใหเกดอบตเหตโดยเฉพาะบนทองถนน เสนทาง

การบน หลายชนดกอความราคาญ สรางสงสกปรกแกบานเมอง ทาลายพชผลทางการเกษตร แยง

อาหารสตวเลยง และฆาสตวเลยง เปนตน มนษยจงตองเรยนรและจดการทรพยากรสตวปาใหกอผล

เปนไปตามความตองการและขจดปญหาออกไป ศาสตรดานการจดการสตวปาทกประเทศจาเปนตอง

เรยนรและดาเนนการใหถกตองมใชเพยงเพอผลประโยชนของประเทศตวเอง แตเพอตอบสนองตอ

นโยบายและประโยชนของโลกสวนรวมดวย อนสญญาระหวางประเทศหลายฉบบจงมสวนเกยวของ

กบการอนรกษและการใชประโยชนทรพยากรสตวปาอยางย งยน

สรปวา“หลกการในการจดการทรพยากรสตวปามงเนนการอนรกษทรพยากรนไวอยางย งยน

ตลอดไป มการใชประโยชนทสงสดอยางตอเนองไมมทสนสดและตอบสนองความตองการของผม

สวนเกยวของในทก ๆกลมอยางยตธรรม”

นวลนช (2550) สรปวา การจดการสตวปาในอทยานแหงชาตเปนการจดการทางดาน

ประชากรและถนทอาศยของสตวปา ควบคไปกบการจดการและการทาความเขาใจเกยวกบพฤตกรรม

หรอการใชประโยชนทรพยากรสตวปาของมนษย เนองจากอทยานแหงชาตมกจะจดตงขนในพนททม

คนอาศยมากอนและมวตถประสงคหลกเพอการใชประโยชนทางนนทนาการของนกทองเทยว ดงนน

อทยานแหงชาตจงเปนถนทอาศยของสตวปาทมความเกยวเนองอยางลกซงกบวถชวตและการใช

ประโยชนของชมชนทองถนรวมทงการใชประโยชนทางดานนนทนาการกลางแจงของนกทองเทยว

นนทนาการในพนทธรรมชาตเปนกจกรรมทประกอบขนในถนทอยอาศยของสตวปา ดงนน

การประกอบกจกรรมนนทนาการจงกอใหเกดการปฏสมพนธระหวางมนษยและสตวปาขนโดยมนษย

29

ไดรบทงประโยชนและโทษจากสตวปา เชน ไดรบประโยชนทางดานความสนทรจากกจกรรมดนก

สองสตว และไดรบโทษจากสตวอนตราย หรอสตวทมความคนเคยกบมนษยจนเกดเปนพฤตกรรม

กาวราว ในทางกลบกนสตวปาทอาศยอยในพนทกไดรบผลกระทบจากการประกอบกจกรรมของ

มนษย โดยมผลตอปจจยทจาเปนตอการดารงชวตของสตวปา ไดแก อาหาร นา สงปกคลม และพนท

สาหรบการดารงชวตและสงจาเปนพเศษอน ๆรวมทงการมชวตอยของสตวปา (นรศ, 2543; นภวรรณ,

2547; นรศ, 2548)

การประกอบกจกรรมนนทนาการในพนทธรรมชาตสงผลกระทบตอสตวปาใน 2 ลกษณะ

ไดแก (นภวรรณ, 2547; Hammitt and Cole, 1987; Smith and Hellmund, 1993; Knight and Cole, 1995)

1. ผลกระทบทางตรงหรอผลกระทบทเกดขนกบสตวปาโดยตรงเกดจากการใชประโยชน

2 ประเภท คอ การใชประโยชนแบบใชแลวหมดไป (consumptive use) ไดแก การลาสตว การดกจบ

สตว การเกบชนสวนอวยวะสตว หรอแมแตการเสยชวตของสตวปาทอาศยอยในพนทธรรมชาตจาก

การถกสตวเลยงทมนษยนาเขาไปทาราย ลกษณะการใชประโยชนประเภทตอมา คอ การรบกวน ซง

เปนการใชประโยชนแบบใชแลวไมหมดไป (non-consumptive use) เชน การถายภาพสตว ซง Klein

(1993) พบวา ชางภาพมพฤตกรรมรบกวนสตวปามากทสดเนองจากมแนวโนมทจะหยดรถและเขาไป

ใกลสตว นอกจากนน กจกรรมอน ๆอาท การดนก การเดนปาเขาไปยงแหลงทอยอาศยของสตวเปน

กจกรรมทกอใหเกดผลกระทบทางดานลบ เนองจากผประกอบกจกรรม เชน นกดนก มกพยายามเสาะ

แสวงหาสตวปาหายากเพอเพมจานวนรายชอชนดพนธทเคยพบเหนและมกเขาไปใหใกลสตวปามาก

ทสดเพอทจะจาแนกชนดพนธหรอถายรปสตว และในบางครงอาจจะประกอบกจกรรมในชวงเวลาทม

ความออนไหว เชน ชวงนกทารง ซงอาจจะทาใหนกทงรงไปได นอกจากนน ผลกระทบจากการ

รบกวนยงเกดขนในลกษณะทเปนตวการนาสตวผลาเขาไปยงทอยอาศยหรอรงสตว เชน สตวผลาท

ตามกลนมนษยเขาไปยงรงนกทาใหอตราการรอดของลกนกตาลง (Earl, 1950)

2. ผลกระทบทางออมหรอผลกระทบทเกดกบสตวปาโดยออมหรอเกดขนกบสภาพแวดลอม

ของสตวปา แบงเปน 2 ประเภท คอ การปรบเปลยนถนทอยอาศยซงเปนการสงผลกระทบตอพฤตกรรม

การกระจาย ความอยรอด และลกษณะทางสงคมของสตวปา ตลอดจนสงผลกระทบตอระบบนเวศ

อยางตอเนองและยาวนาน เชน การหกเดดกงไม การเหยยบย าดน การเปดพนทปาเพอสรางสงอานวย

ความสะดวก การตดถนนซงกจกรรมเหลานทาใหพนทปาขนาดใหญถกแยกออกเปนหยอม (habitat

fragmentation) (นรศ, 2548) และทาใหสตวปาสญเสยถนทอยอาศย และถกตดขาดออกจากกน

กอใหเกดปญหาในเรองความเสอมลงของพนธกรรม และ ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางพลวตรของ

30

กลมประชากร เชน การเปลยนแปลงอาย การเปลยนแปลงระหวางเพศ (วรยา, 2548) และประเภทท

สอง คอ มลพษ เชน สารตกคางจากอาหารของมนษย ขยะสงแปลกปลอม เชน พลาสตก การปนเปอน

ของสงปฏกลจากรางกายมนษยในแหลงนาหรอบนพนดน หรอสารพษจากเครองยนต ดงท Butler

(1974) เคยกลาวไววา สารพษจากเคลอนยนตทาใหสตวปาเคลอนยายออกจากถนทอาศย เปนตน

การตอบสนองของสตวปาตอผลกระทบทเกดจากกจกรรมนนทนาการในพนทธรรมชาตของ

มนษย แบงเปน 2 ประเภท ไดแก การตอบสนองในระยะสน และการตอบสนองในระยะยาว

การตอบสนองในระยะสนของสตวปาเกดขนในระดบนเวศวทยาเฉพาะตวหรอเกดขนกบ

สตวตวใดตวหนงในระยะเวลาสน ๆม 2 ลกษณะ คอ การตายและการเปลยนแปลงพฤตกรรมการ

เปลยนแปลงทางสรรวทยา เชน การทงรงของนก กวางทหนไปเนองจากการรบกวนจากเสยงรถ

ขบเคลอนบนหมะยอนกลบมายงทอยอาศยเดมในชวเวลาหนง (Dorrance et al., 1975) หรอการท

Bighorn sheep มอตราการเตนของหวใจสงขนเมอมนษยทจงสตวเลยงมาเดนเขาไปใกล (MacArther et

al., 1982)

สาหรบการตอบสนองในระยะยาวนนจะเกดขนในทง 3 ระดบ คอ ในระดบนเวศวทยา

เฉพาะตว ไดแก การเปลยนแปลงพฤตกรรม ความแขงแรงหรอสมรรถภาพรางกาย การสบพนธและ

การตาย ในระดบนเวศวทยาประชากร ไดแก ความมากมาย การกระจาย และลกษณะประชากรของ

สตวปา และในระดบนเวศวทยาสงคม ไดแก องคประกอบของชนดพนธ และความสมพนธระหวาง

ชนดพนธตาง ๆ(Knight and Cole, 1995)

31

ภาพท 5 แผนภมแสดงความสมพนธระหวางกจกรรมนนทนาการและผลกระทบตอสตวปา

(นวลนช, 2550)

การปฏสมพนธระหวางมนษยและสตวปากอใหเกดการตอบสนองของสตวปาในระดบท

แตกตางกน ปจจยทมอทธพลตอการตอบสนองของสตวปาในลกษณะตาง ๆนม 2 ประการดวยกน

ไดแก (Smith and Hellmund, 1993; Knight and Cole, 1995)

1. ลกษณะของการรบกวน (characteristics of the disturbance) ประกอบดวย

1) ประเภทของกจกรรม เชน การลาสตวสงผลตอการลดลงของสตวปาในขณะทการถายภาพสตวเปน

เพยงแคการรบกวนสตวปาในระยะสน 2) พฤตกรรมของนกนนทนาการ มการศกษาพบวาการเดนเขา

ไปหาสตวปาอยางรวดเรวทาใหสตวปาตนเตนมากกวาการคอยๆเดนเขาไปหรอการเดนออกมา

อยางเชน รถขบเคลอนบนหมะทมอตราการวงสงทาใหกวางหางขาว (white-tailed deer) ตกใจได

มากกวารถทวงมาชา (Richen and Lavigne, 1978) 3) ความถและจานวน เชน การเดนเขาไปดนกท

32

กาลงทารงบอยเปนการลดอตราการเกดของลกนก (Gotmark, 1992) 4) เวลา สตวปามการตอบสนอง

ตอการรบกวนทแตกตางกนตามเวลาหรอฤดกาล เชน การรบกวนนกทกาลงทารงเลยงลกอาจทงรงหน

ไปทาใหลกนกในรงมความเสยงตอการมชวตรอด ในขณะทการรบกวนนกนอกฤดผสมพนธจะสงผล

กระทบตอการสญเสยพลงงานเทานน 5) สถานททเปนแหลงทเปนแหลงกาเนดการรบกวนทตางกนม

ผลทาใหสตวมการตอบสนองแตกตางกน เชน Bighorn sheep ตอบสนองตอนกเดนปาทเขาใกลใน

ทศทางทอยเหนอกวามากกวาการเขาใกลจากดานลาง (Hicks and Elder, 1979)เนองจากสตวมการรบร

วาการเขาใกลจากดานบนเปนการคกคามทสามารถหลบหนไดยาก แหลงกาเนดของเสยงมผลตอการ

ตอบสนองของสตวเชนกน เชน แพะภเขา (mountain goat) เพกเฉยตอเสยงนกทองเทยวและเสยงของ

รถไฟทผานไปมาทไมสามารถมองเหนได นอกจากนน สตวปายงรสกปลอดภยหากมระยะหางทเปด

โลงจากสงคกคาม

2. ลกษณะของสตวปา (characteristics of wildlife) ประกอบดวย 1) ชนดของสตวปา สตวปา

แตละชนดมความแตกตางกนทงในดานวงจรชวต อปนสย ววฒนาการ (ชวงชวตแหลงกาเนด

ความสามารถในการแพรพนธ) มความผนแปรในการตอบสนองตอกจกรรมของมนษย นอกจากน

ชนดพนธทตองการอาหารและพนทกาบงของสตวเปนพเศษเปนสตวทถกรบกวนไดงายกวาชนดพนธ

ทสามารถอาศยอยในสภาพทวไปได ชนดพนธทอาศยอยในสภาพพนทดงเดม ไมมการเปลยนแปลง

จะมปฏกรยาการตอบสนองอยางรวดเรวตอการรบกวนมากกวาชนดพนธทอาศยอยในพนททมการ

เปลยนแปลงหรอถกรบกวนบอย (MacArthur and Wilson (1967); Pianka (1970)) 2) ขนาดกลม สตว

ปาทมการหากนเปนฝงถกรบกวนไดนอยกวาสตวปาทอาศยแบบเดยว สตวปาจะแสดงความสมพนธท

แนนอนเกยวกบระยะทางทหางจากมนษยทเขามาบกรก และพรอมทจะวงหนหรอบนหน ซงการ

เปลยนแปลงระยะทางในการบนหนขนอยกบความทนทานของสมาชกในฝงตอการปรากฏของมนษย

(Knight and Knight, 1984) 3) เพศและอาย การผสมผสานของเพศและอายของสตวปาในฝงมผลตอ

การตอบสนองตอการรบกวนมนษย เชน ฝง Caribou ทมแมววและลกววอาศยอยจะมอตราการหนตอ

การรบกวนของมนษยมากกวาฝงทมเฉพาะแมวว และฝงววตวผมอตราการหนตอการรบกวนตาสด

(Singer and Beattie, 1986)

33

งานวจยทเกยวของ

เคท รอดเจอรและคณะ (Kate Rodger, Amanda Smith, Claire Davis, David Newsome,

Philip Patterson) ไดศกษาแนวคดสการปฏบตงานการทองเทยวสตวปาทย งยน กรณตวอยางการ

ทองเทยวสตวปาทางทะเลในออสเตรเลยตะวนตก (A FRAMEWORK TO GUIDE THE

SUSTAINABLILITY OF WILDLIFE TOURISM OPERATIONS Examples of marine wildlife

tourism in Western Australia) (2010) พบวา การจดการการทองเทยวสตวปาทางทะเลของ

ออสเตรเลยตะวนตกอยางย งยนตองอาศยความรวมมอในการวางแผนการจดการทงจากเจาหนาทรฐ

และผประกอบการการทองเทยว โดยอาศยกระบวนการตดสนใจรวมกน ซงเปนการอนรก ษ

ทรพยากรสตวปาทางทะเลใหย งยนทงในปจจบนและอนาคต

คาเรน ฮกกนบอททอม (Karen Higginbottom) (2004) ไดวเคราะหการทองเทยวสตวปา

เกยวกบ ผลกระทบ ,การจดการ และการวางแผน (Wildlife Tourism impacts, management and

planning) วา ผลกระทบจากการทองเทยวสตวปามมาจากหลายปจจย เกดจากนกทองเทยวเปนสวน

ใหญสงผลตอสตวปาทงทางตรงและทางออม ผมสวนไดสวนเสยตองรวมกนในการตดสนใจทจะ

บรหารจดการในรปแบบทสงผลกระทบนอยทสด และตองมการวางแผนรวมกนเพอทจะรกษา

ทรพยากรสตวปาไวอยางย งยนตอไป

ศนยความรวมมอทางการวจยเพอการทองเทยวทย งยน (Sustainable Tourism Cooperative

Research Centre) (2009) ไดวเคราะหเกยวกบการทองเทยวสตวปา : สงทาทาย , โอกาส และการ

จดการในอนาคต (Wildlife Tourism challenges, opportunities and managing the future) วา การ

จดการทองเทยวสตวปาเพอนาไปสความยงยนนนจะตองมความสมพนธเชอมโยงในมตของ

ทรพยากรสตวปา มตเศรษฐศาสตร มตการมสวนรวมของชมชน เจาหนาท นกทองเทยว ผมสวนได

สวนเสย ซงตองอาศยการจดการทเห มาะสมและเปนสงททาทายตอความสามารถในการบรหาร

จดการเปนอยางยง

ฉนทสทธ บณยสาระนย (2546) ไดศกษาการพฒนาเสนทางและรายการดนก ณ อทยานแหงชาต

ดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม พบวา การพฒนาเสนทางดนกควรพฒนาสอประเภทแผนทและ

คมอคนหานก ในเสนทางดนกไมควรมการพฒนาวตถใดเพอคงความเปนธรรมชาตไวใหมากทสด

และควรพฒนาเสนทางดนกรองเพอเปนทางเลอกและโอกาสในการทองเทยวดนก สวนการพฒนา

รายการดนก ควรจดใหเหมาะสมกบลกษณะพฤตกรรมการทองเทยวของนกดนก

34

สพล จตรวจกษณ (2546 ) ไดวเคราะห พฤตกรรมและปจจยทสงผลตอพฤตกรรมของ

นกทองเทยวทประกอบกจกรรมดนก : กรณ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม วา

พฤตกรรมการประกอบกจกรรมดนกของนกดนกมผลจากปจจยการมผใหความรดานธรรมชาตแก

นกทองเทยว ขนาดกลม ความเขมงวด ความชดเจ น และพฤตกรรมนกทองเทยวอนทพบเหน

วตถประสงคหลกของการเดนทาง ประสบการณการประกอบกจกรรม ความรเกยวกบกจกรรมการ

ดนก การใหคณคาตอสงแวดลอมและธรรมชาต การเขารวมกจกรรมทางสงแวดลอม อยางม

นยสาคญทางสถต

วฒพงษ ดงคาฟ (2551) ไดศกษาศกยภาพของพนทและรปแบบกจกรรมการทองเทยวเชง

นเวศการจดการการทองเทยวเชงนเวศ ปญหาอปสรรคและแนวทางการพฒนาจดการการทองเทยว

เชงนเวศ ในเขตอทยานแหงชาตแมปง จงหวดลาพน พบวา มรปแบบกจกรรมทเหมาะสมจานวน 10

กจกรรม ไดแก กจกรรมเทยวนาตก เดนปาศกษาธรรมชาต คายเยาวชนศกษาธรรมชาต พกแรม พก

นอนเรอนแพ นงเรอชมธรรมชาต พายเรอ ดดาว ดนก และศกษาประวตศาสตร มปญหาอปสรรคท

สงผลตอการพฒนา ไดแก ไมมการสนบสนนการสรางเครอขายมคคเทศกทองถน ระบบสอ

ความหมายขาดประสทธภาพ

ขอมลพนทเขตรกษาพนธสตวปาในประเทศไทย

ประเทศไทยไดมการประกาศพนทเปนเขตรกษาพนธสตวปาโดยกรมอทยานแหงชาต สตว

ปา และพนธพช จานวน 60 แหง ดงน (ภาพท 6)

1. เขตรกษาพนธสตวปาเขาสนามเพรยง จงหวดกาแพงเพชร

2. เขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว จงหวดเชยงใหม

3. เขตรกษาพนธสตวปาอมกอย จงหวดเชยงใหม

4. เขตรกษาพนธสตวปาสะเมง จงหวดเชยงใหม

5. เขตรกษาพนธสตวปาแมตน จงหวดตาก

6. เขตรกษาพนธสตวปาอมผาง จงหวดตาก

7. เขตรกษาพนธสตวปาดอยผาชาง จงหวดพะเยา และจงหวดนาน

8. เขตรกษาพนธสตวปาเวยงลอ จงหวดพะเยา

9. เขตรกษาพนธสตวปาตาเบาะ-หวยใหญ จงหวดเพชรบรณ และจงหวดชยภม

10. เขตรกษาพนธสตวปาภผาแดง จงหวดเพชรบรณ

35

11. เขตรกษาพนธสตวปาดอยหลวง จงหวดแพร

12. เขตรกษาพนธสตวปาดอยเวยงหลา จงหวดแมฮองสอน

13. เขตรกษาพนธสตวปาสนปนแดง จงหวดแมฮองสอน

14. เขตรกษาพนธสตวปาลมนาปาย จงหวดแมฮองสอน

15. เขตรกษาพนธสตวปาแมยวมฝงขวา จงหวดแมฮองสอน

16. เขตรกษาพนธสตวปาสาละวน จงหวดแมฮองสอน

17. เขตรกษาพนธสตวปาดอยผาเมอง จงหวดลาพน และจงหวดลาปาง

18. เขตรกษาพนธสตวปาถาเจาราม จงหวดสโขทย

19. เขตรกษาพนธสตวปาภเมยง-ภทอง จงหวดพษณโลก และจงหวดอตรดตถ

20. เขตรกษาพนธสตวปานาปาด จงหวดอตรดตถ

21. เขตรกษาพนธสตวปาแมจรม จงหวดอตรดตถ

22. เขตรกษาพนธสตวปาลาน านานฝงขวา จงหวดแพร และจงหวดอตรดตถ

23. เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง จงหวดอทยธาน

24. เขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ จงหวดกาญจนบร

25. เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร ดานทศตะวนตก จงหวดกาญจนบร

26. เขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว จงหวดจนทบร

27. เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวายเฉลมพระเกยรตฯ จงหวดจนทบร

28. เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน จงหวดฉะเชงเทรา

29. เขตรกษาพนธสตวปาเขาเขยว-เขาชมภ จงหวดชลบร

30. เขตรกษาพนธสตวปาอทยานเสดจในกรม-กรมหลวงชมพร ทศเหนอ

จงหวดประจวบครขนธ และจงหวดชมพร

31. เขตรกษาพนธสตวปาแมนาภาช จงหวดราชบร

32. เขตรกษาพนธสตวปาซบลงกา จงหวดลพบร

33. เขตรกษาพนธสตวปาภเขยว จงหวดชยภม

34. เขตรกษาพนธสตวปาผาผง จงหวดชยภม

35. เขตรกษาพนธสตวปาดงใหญ จงหวดบรรมย

36. เขตรกษาพนธสตวปาภสฐาน จงหวดมกดาหาร และจงหวดกาฬสนธ

37. เขตรกษาพนธสตวปาภคอ-ภกระแต จงหวดเลย

38. เขตรกษาพนธสตวปาภหลวง จงหวดเลย

39. เขตรกษาพนธสตวปาพนมดงรก จงหวดศรสะเกษ

40. เขตรกษาพนธสตวปาหวยศาลา จงหวดศรสะเกษ

36

41. เขตรกษาพนธสตวปาหวยทบทน-หวยสาราญ จงหวดสรนทร

42. เขตรกษาพนธสตวปาภวว จงหวดหนองคาย

43. เขตรกษาพนธสตวปายอดโดม จงหวดอบลราชธาน

44. เขตรกษาพนธสตวปาบณฑรก-ยอดมน จงหวดอบลราชธาน

45. เขตรกษาพนธสตวปาคลองพระยา จงหวดกระบ และจงหวดสราษฎรธาน

46. เขตรกษาพนธสตวปาเขาประ-บางคราม จงหวดกระบ

47. เขตรกษาพนธสตวปาอทยานเสดจในกรม-กรมหลวงชมพร ดานทศใต จงหวดชมพร

และจงหวดระนอง

48. เขตรกษาพนธสตวปาควนแมยายหมอน จงหวดชมพร และจงหวดระนอง

49. เขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด จงหวดพทลง จงหวดตรง จงหวดสงขลา และจงหวด

สตล

50. เขตรกษาพนธสตวปากะทน จงหวดนครศรธรรมราช

51. เขตรกษาพนธสตวปาเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ จงหวดนราธวาส

52. เขตรกษาพนธสตวปาโตนปรวรรต จงหวดพงงา

53. เขตรกษาพนธสตวปาฮาลา-บาลา จงหวดนราธวาส และจงหวดยะลา

54. เขตรกษาพนธสตวปาคลองนาคา จงหวดระนอง และจงหวดสราษฎรธาน

55. เขตรกษาพนธสตวปาทงระยะ-นาสก จงหวดระนอง และจงหวดชมพร

56. เขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง จงหวดสงขลา และจงหวดสตล

57. เขตรกษาพนธสตวปาคลองแสง จงหวดสราษฎรธาน

58. เขตรกษาพนธสตวปาคลองยน จงหวดสราษฎรธาน

59. เขตรกษาพนธสตวปาแมเลา-แมแสะ จงหวดเชยงใหม และจงหวดแมฮองสอน

60. เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร ดานทศตะวนออก จงหวดตาก

37

ภาพท 6 แผนทแสดงเขตรกษาพนธสตวปา

ทมา: กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2554)

38

วธการศกษา

การศกษาการทองเทยวสตวปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปา ดาเนนการตงแตเดอน

กนยายน 2553 ถงเดอนพฤศจกายน 2554 โดยมขนตอนในการดาเนนงานดงน

1. วางแผนออกแบบการศกษาการทองเทยวสตวปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปา

2. ศกษา คนควา ตรวจสอบเอกสารทเกยวของทางวชาการ เชน ทรพยากรสตวปาของ

ประเทศไทย การจดการการทองเทยว งานวจยทเกยวของ และรวบรวมขอมลทตยภมเกยวกบขอมล

พนฐานของเขตรกษาพนธสตวปาในประเทศไทย

3. วเคราะหขอมลเกยวกบการใชทรพยากรสตวปาเพอศกษาธรรมชาตของสตวปาในเขต

รกษาพนธสตวปา โดยการวเคราะหเชงพรรณนาจากขอมลทรวบรวม

39

ผลการศกษาและวจารณผล

1. แนวทางการทองเทยวเชงนเวศในเขตรกษาพนธสตวปา

จากขอมลของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พบวา เขตรกษาพนธสตวปาทม

อยในประเทศไทยจานวน 60 แหง มการเปดใหนกทองเทยวเขาไปทองเทยวเชงนเวศเพอศกษา

ธรรมชาตของสตวปาและระบบนเวศ โดยมการเกบคาบรการจากนกทองเทยว จานวน 23 แหง ดง

ตารางท 1 ซงเขตรกษาพนธสตวปาทมการทองเทยวเชงนเวศนนมทรพยากรสตวปาทนาสนใจและ

มแหลงทองเทยวธรรมชาตทสวยงาม และไดกาหนดอตราคาบรการตามประกาศกรมปาไม ลงวนท

28 สงหาคม พ.ศ. 2545 และประกาศกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ลงวนท 12 ธนวาคม

พ.ศ. 2546 ดงน

- คาบรการหรอคาตอบแทนรายบคคล เดก คนละ 10 บาท ผใหญ คนละ 20 บาท

- คาบรการหรอคาตอบแทนยานพาหนะ รถจกรยาน คนละ 10 บาท รถจกรยานยนต คนละ

20 บาท รถยนต 4 ลอ คนละ 30 บาท รถยนต 6 ลอ คนละ 100 บาท รถยนต 10 ลอ คนละ 200 บาท

- คาบรการหรอคาตอบแทนการใชสถานท สถานทกางเตนท หลงละ 30 บาทตอวน

2. ทรพยากรสตวปาและแหลงความงามทางธรรมชาตของเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการ

จากการศกษาคนควาขอมลทตยภมของพนทเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการจาก

นกทองเทยวจานวน 23 แหง พบวา มทรพยากรสตวปา และแหลงความงามทางธรรมชาตทนาสนใจ

ดงน (สวนอนรกษสตวปา กรมปาไม, 2544)

2.1 เขตรกษาพนธสตวปาซบลงกา

2.1.1 ทรพยากรสตวปา

สตวปาในปจจบนของเขตรกษาพนธสตวปาซบลงกา ประกอบดวย

1) สตวปาพวกเลยงลกดวยนม ม เสอปลา แมวดาว หมปา กระตาย หมาจงจอก นม

ชะมด เลยงผา หม ลงลม อเหน เกง เมนคางคาว กระรอก ตน พญากระรอก หน กระจง กระแต พงพอน

ฯลฯ

40

ตารางท 1 เขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการ จานวน 23 แหง

ลาดบท ชอเขตรกษาพนธสตวปา จงหวด

1 เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง อทยธาน ตาก

2 เขตรกษาพนธสตวปาอมผาง ตาก

3 เขตรกษาพนธสตวปาภหลวง เลย

4 เขตรกษาพนธสตวปาภเขยว ชยภม

5 เขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว เชยงใหม

6 เขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว จนทบร

7 เขตรกษาพนธสตวปาเขาประ-บางคราม กระบ ตรง

8 เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร กาญจนบร ตาก

9 เขตรกษาพนธสตวปาฮาลา-บาลา นราธวาส ยะลา

10 เขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง สงขลา สตล

11 เขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด ตรง พทลง สงขลา สตล

12 เขตรกษาพนธสตวปาสาละวน แมฮองสอน

13 เขตรกษาพนธสตวปาลมนาปาย แมฮองสอน

14 เขตรกษาพนธสตวปาทงระยะ-นาสก ชมพร ระนอง

15 เขตรกษาพนธสตวปาสนปนแดง แมฮองสอน

16 เขตรกษาพนธสตวปาถาเจาราม สโขทย ลาปาง

17 เขตรกษาพนธสตวปาตะเบาะ-หวยใหญ เพชรบรณ ชยภม

18 เขตรกษาพนธสตวปาซบลงกา ลพบร

19 เขตรกษาพนธสตวปาแมเลา-แมแสะ เชยงใหม แมฮองสอน

20 เขตรกษาพนธสตวปาคลองแสง สราษฎรธาน

21 เขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ กาญจนบร

22 เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ฉะเชงเทรา ชลบร สระแกว จนทบร ระยอง

23 เขตรกษาพนธสตวปาหวยทบทน-หวยสาราญ สรนทร

41

2) สตวปาจาพวกนก ม นกเหยยวรง นกคม นกกระจบ นกกระปดใหญ นกกระปด

เลก นกระวงไพร นกกระยาง นกแกว นกปรอด นกปรอดหวโขน นกเขาใหญ นกเขาชวา นกเขาไฟ

นกเขาเขยว นกเดาดน นกแกง นกกระรางหวขวาน นกกางเขนดง นกกางเขนบาน นกกระทาดง นก

กระทาทง นกเขยวคราม นกเอยง นกขนแผน นกบงรอก นกแซงแซว นกขนทอง นกหวขวาน นก

กระตด นกกระเตน นกเปลา นกขมน นกโพระดก นกกระจาบ นกตะขาบทง นกกงโครง นกกวก

นกมม นกกนปล นกอแพรด นกดเหวา นกกระแตแตแวด นกกระเดาลม นกแขกเตา นกตบยง นกกน

แมลง นกเขยวกานตอง ไกฟาพญาลอ ไกปา ฯลฯ

3) สตวปาจาพวกเลอยคลาน มเตาเหลอง เตาหวาย ตะพาบนา อง ตะกวด แย

กงกา เหย งเหลอม งเหา งจงอาง งสง งเขยว ฯลฯ

4) สตวปาจาพวกปลา มปลาดก ปลาชอน ปลากาง ปลาอาว ปลาหม ปลาสาม

มม ปลาแขยง ปลาไหล ปลาซว ปลากลวย ปลาตะเพยน ปลากด ปลากระทง ปลาชะโอน ปลาดดหน

ปลาสรอย ฯลฯ

5) สตวปาจาพวกไมมกระดกสนหลง ม บง ตะขาบ ปหน หอยขม หอยโขง

หอยทาก ฯลฯ

6) สตวปาจาพวกแมลง มผง ดวง ผเสอ แมงทบ แมงกวาง ฯลฯ

7) สตวปาจาพวกสะเทนนาสะเทนบก มกบ เขยด คางคก กบนา ฯลฯ

2.1.2 แหลงความงามตามธรรมชาต

เนองจากสภาพภมประเทศของเขตรกษาพนธสตวปาซบลงกา ตามเทอกเขารวก

เปนภเขาสลบซบซอน ประกอบดวยปาคอนขางสมบรณ ความงามสวนใหญจงเปนทวทศนของปา

เขาลาเนาไพร และสภาพสงคมพชทแปลกตา แตกมจดเดนทนาสนใจ ดงน

1) นาตกสามสาย เปนนาตกขนาดเลก อยดานทศเหนอของเขต ฯ ใกลกบหนวย

ฯ ตนนาลาสนธ

2) นาตกหวยพรก เปนนาตกขนาดกลาง ฤดฝนจะมนาไหลแรง สวนฤดรอน

ปรมาณนาจะนอยลง

3) ถาผาผง ซงมหนงอกหนยอย

4) เขาผาแดง ถาผานกกก ซงเปนทอยอาศยของเลยงผา และคางคาวชนดตาง ๆ

5) เขาจนทนผา ซงมตนจนทนผาขนอยเปนจานวนมาก

6) จดชมววยอดเขาพงเหย ซงสามารถมองทวทศนดานอาเภอวเชยรบร และ

อาเภอศรเทพ จงหวดเพชรบรณ

42

2.2 เขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว


สตวปาในเขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว สามารถแบงออกไดดงน

1) สตวเลยงลกดวยนม พบทงหมด 122 ชนด จดหมวดหมได 73 สกล 27 วงศ

สตวขนาดใหญทสาคญไดแก ชาง กระทง ววแดง และเสอโครง สตวขนาดกลางและขนาดเลกไดแก

กวาง เลยงผา เสอดาว เสอลายเมฆ หมควาย หมปา เกง แมวดาว หมขอ หมหมา เมนใหญแผงคอสน

พญากระรอกดา กระรอกบนใหญ กระรอกหลากสชนดยอยขนสนาตาลแดง และอนๆ

2) นก พบปรากฎในพนทไมนอยกวา 276 ชนด 166 สกล 39 วงศ ไดแก ไกฟา

หลงขาว ไกฟาพญาลอ นกแขกเตา นกกระทาดงจนทบรณ นกอนทร นกขมนขาว นกขมนแดง

นกขนทอง และนกกนแมลงชนดตาง ๆเปนตน

3) สตวเลอยคลาน สารวจพบ 88 ชนด 59 สกล 16 วงศ ชนดพนธทสาคญไดแก

เตาเหลองตะกอง เตาหวาย ตกแกปาลายพาดจนทบรณ กงกาหนาม กงกาดง กงกาหวยาว จงเหลน

ตนไม จงเหลนขาเลกลาย จงเหลนหวเขมร ตะกวด งเหลอม งหลาม งลง งเขยวกาบหมากและง

ปแกว เปนตน

4) สตวสะเทนนาสะเทนบก สารวจพบ 29 ชนด 12 สกล 6 วงศ ชนดพนธท

สาคญไดแก กบนา ปาดจว เขยดจะนา เขยดทราย เขยดตะปาด องน าเตา องหลงจด และองขาวดา

เปนตน

5) ปลานาจด สารวจพบ 47 ชนด 31 สกล 17 วงศ

ในเขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาวไดมการคนพบสตวปาทหายากมาก เชน

ไกฟาหลงขาวพนธยอย (Lophara nycthemera lewisi) ซงพบเฉพาะในเทอกเขาสอยดาวเพยงแหง

เดยว และเมอประมาณเดอนธนวาคม พ.ศ. 2514 มผพบนก 2 ชนด คอ นกขมนแดง (oriolus traillii)

และนกขมนขาว (oriolus mellainus) ทเขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาวเปนครงแรกในประเทศ

ไทย ซงนกทง 2 ชนดนเปนนกทหายาก โดยเฉพาะนกขมนขาว ยงไมเคยพบในปาแหงใดมากอน

สตวปาในเขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาวนมลกษณะทพเศษผดแผกแตกตางไปจากปาแหงอนๆ

ของประเทศไทยในแงของสตวปา คอ สตวปาหลายชนดมลกษณะคลายไปทางสตวปาในแถบเขมร

และเวยดนาม ดงนนการสงวนปาแหงนไวจงมคณคาทางดานสตวศาสตรเปนอยางยง แหลงนาของ

สตวปา สตวปาอาศยนาจากลาหวย ลาคลอง หนองบง ทมอยมากมายภายในปาแหงน ลาคลอง

ใหญๆ ม คลองตารอง คลองปะตง คลองตาหรว คลองทงกราง คลองตาเรอง ฯลฯ จากการสารวจ

สามารถแบงสตวออกเปนประเภทตาง ๆ ไดดงน

แหลงอาหารของสตวปา มกระจดกระจายอยท วไปตลอดพนทของปา ไดแก

43

1.โปงทงตาเรอง ลกษณะของดนเปนสเทารสเคมมนคลายดนสอพอง มสตวพวก

ชาง กระทง กวาง เกง และกระจง ลงกน

2.โปงบานทงกราง ลกษณะของดนเปนสนาตาล มสตวพวกกระทง กวาง เกง และ

กระจง ลงกน

3.โปงคลองตารอง จะมสตวพวกกวาง เกง กระจง ฯลฯ ลงกน

4.ใบไม ดอกไม มอยท วไปในปาและจะออกดอก ออกลกในฤดแลง ไดแก ดอก

มะคาโมง ลกมะกอก ลกนางเรว และระกามตามขนหวยสน


1) ภเขาและทวทศน ปาเขาสอยดาวมสภาพภมประเทศเปนภเขาสลบซบซอน

ประกอบดวยภเขานอยใหญจานวนมากมาย อาทเชน ยอดเขาสอยดาว ม 2 ยอด คอ ยอดเขาสอยดาว

ใต สงประมาณ 1,675 เมตร และยอดเขาสอยดาวเหนอ นอกจากนยงมเขา 15 ชน เขานาเขยว และ

เขาทรายขาว ภเขาเหลานเปนแหลงกาเนดของนาตกและหวยนาลาธารหลายสาย นอกจากนยงทาให

เกดทวทศนทสวยงามอกดวย

2) ลาหวย ลาธาร ซงเปนแหลงนาอนสาคญทไหลหลอเลยงแมนา และแมนาจนทบร

ไมใหเหอดแหงในหนาแลง ลาหวยทสาคญไดแก คลองประตง คลองตารอง คลองทงกราง คลองตา

เรอง คลองกรวดใหญ คลองพระสะทง คลองตาหรว ฯลฯ

3) นาตก ทสาคญไดแก นาตกเขาสอยดาว ซงประกอบดวยชนตาง ๆ ถง 16 ชน ม

ความสงและความสวยงามเปนอยางยง นบเปนสถานทพกผอนและเปนแหลงดงดดนกทศนาจรไป

เทยวนาตกแหงนเปนจานวนปละมาก ๆนอกจากนยงม นาตกตะเคยนทอง ซงมความสวยงามและ

เหมาะสมสาหรบการทองเทยวและการพกผอนเปนอยางยง

4) ปาเขาสอยดาว นอกจากจะเปนปาทอดมสมบรณแหลงสดทายของภาคตะวนออก

ของประเทศไทยทยงมธรรมชาตดงเดมเหลออยแลว ยงเปนปาตนนาลาธารทสาคญยงตอการดารง

ชพของประชาชนในภาคตะวนออกอกดวย

2.3 เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน


จาการสารวจสตวปาจากเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน แบงเปนประเภทๆ

ไดดงน

1) สตวเลยงลกดวยนม (Mammal) พบรวมทงหมด 64 ชนด จาก 50 สกล ใน 23

วงศ สตวทพบเหนสวนใหญเปนสตวขนาดเลกและขนาดกลาง ไดแก พญากระรอกดา กระรอก

44

หลากส ชะนมงกฏ อเกง เปนตน ในขณะทสตวขนาดใหญ เชน ชางและกระทง สวนใหญจะพบ

เฉพาะรองรอยเทานนและมกพบในพนทตอนในของเขตรกษาพนธสตวปา เนองจากบรเวณขอบ

ดานนอกรายลอมดวยหมบาน พนทเกษตรกรรมซงมากดวยกจกรรมมนษยดานตาง ๆแตอยางไรก

ตามปจจบนน ปรากฎวามฝงกระทงและววแดงออกมากนยอดมนสาปะหลงตามรมไรทตดกบปา

มากขน

2) นก (Bird) สามารถพบไดตลอดเวลาทวพนทประกอบดวยนก 246 ชนด 160

สกลใน 64 วงศ สวนใหญเปนชนดนกทเลอกใชถนทอาศยในรปแบบของปาและสภาพสงแวดลอม

ตามธรรมชาต ชนดนกปาทพบในพนท เชน นกกาฮงหรอนกเงอกใหญ นกเงอกกรามชาง ไกฟา

พญาลอ นกแตวแลวธรรมดา นกกระตดขหม นกเขาใหญ นกปรอดสวน นกเอยงสารกา และเหยยว

ขาว เปนตน

3) สตวเลอยคลาน (Reptile) พบในพนทรวม 53 ชนด 40 สกลใน 16 วงศ สตวท

พบไดแก งเขยวหวบอนหรองงวงกลางดง จงเหลนภเขาเกลดเรยบ จงเหลนหลากลาย ตะกวด และง

สายมานเกลดใตตาใหญ เปนตน นอกจากนยงพบจระเขน าจดและตะกองหรอตวลง

4) สตวสะเทนนาสะเทนบก (Amphibian) พบทงหมด 18 ชนด 9 สกลใน 5 วงศ

สตวทพบไดแก เขยดหลงปมทราบ เขยดตะปาด เขยดจก กบหนอง องอางบาน และองอางแมหนาว

เปนตน

5) ปลานาจด (Fresh-Water Fish) ชนดปลาทพบไมนอยกวา 23 ชนดจาก 18

สกลใน 13 วงศ ปลาทพบไดแก ปลาแกมชา ปลาซวควาย ปลาเนอออน ปลาชอน ปลากระด ปลา

หลด เปนตน

6) แมลง (Insect) แมลงถอเปนสตวทมจานวนและชนดมากทสด จากการทปา

ไมไดถกทาลายลงอยางรวดเรว ทาใหแมลงรวมถงไขของแมลงดวย จากเหตนจงมการรวมแมลง

และไขของแมลงไวเปนสตวปา นอกจากนยงไดประกาศแมลงทหายากเปนสตวปาคมครองอกดวย

ไดแก ผเสอภฐาน สกลผเสอไกเซอร สกลผเสอถงทอง สกลผเสอนางพญา ผเสอรกแรขาว ผเสอหาง

ตงสะพายเขยว สกลผเสอหางดาบตาลไหม ดวงดนปกแผน สกลดวงดนขอบทองแดง สกลดวงคม

ยราฟ และสกลกวางดาว เปนตน แมลงในเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน สามารถพบเหนไดใน

ทกๆ ท โดยเฉพาะในฤดฝน แมลงทพบมจานวน 106 ชนด จาก 76 สกลใน 12 วงศ กลมทพบเหน

ไดบอย ไดแก ผเสอตงฉะออน ผเสอสะพายฟา ผเสอหางตงแววมยรา ผเสอชางรอน ผเสอหางตง

นางระเวง ผเสอโยมา ผเสอโคคโน ผเสอเจาปา กวางสามเขาเมองจนทน เปนตน


เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน เปนปาดงดบแลงผนใหญทอยใกลกรงเทพฯ

45

มากทสดเปนแหลงศกษาธรรมชาต พวกนก สตวปา และพรรณพชทสาคญ คอ เปนแหลงทอยของ

นกขนทองจานวนมาก แหลงทอยของไกฟาพญาลอและนกเงอก 3 - 4 ชนด พวกสตวปาจาพวกชาง

ปาและชะนมงกฎ มใหเหนอยเปนประจา ไมตะแบกใหญขนเปนกลมนบเปนรอยตน นอกจากนยงม

ลนจปา สะตอปา กระทอนปา ขนอยท วไป สวนพวกของปาทมมากเปนพเศษไดแก เรว ระกาปา

หวายปาชนดตางๆ และไมกฤษณา ฯลฯ นอกจากนยงมน าตกทมน าไหลตลอดป คอ น าตกบอทอง

อยทหนวยพทกษปาบอทอง สวนนาตกเขาตะกรบและนาตกอางผกหนาม ซงอยทหนวยพทกษปา

เขาตะกรบกบหนวยพทกษปาเขาใหญ ถงจะไมมน าในฤดแลงแตเมอเขาฤดฝนจะมนาตกไหล

สวยงามมากเปนแหลงพกผอนทนยมของชาวบานในทองถนเขาไปพกผอนจานวนมาก นอกจากน

ยงมเขาหนปนทมถาทสวยงามอยหลายแหง แตยงไมมการสารวจอยางจรงจง

2.4 เขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ


ในอดตเขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ ประกอบดวยสภาพปาทอดมสมบรณ

ผสมกนหลายชนดและมแหลงนา ทสาคญหลายสาย มดนโปง ซงอดมสมบรณไปดวยธาตอาหาร

ตางๆ ตลอดจนไมยนตนซงเปนพชอาหารสตวปาหลายชนด ทาใหสตวปาอยอาศยชกชมมาก ตอมา

เมอความเจรญเขามาสพนทโดยรอบเขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ จงทาใหสตวปาหลายชนดท

สาคญถกลกลอบลาลมตายไปบาง บางสวนกพากนอพยพหลบหนไปอาศยในแหลงทปลอดภยตาม

กาลงความสามารถของสตวแตละชนดบางสวนกพากนอพยพหลบหนไปอาศยในแหลงทปลอดภย

ตามกาลงความสามารถของสตวแตละชนด ทาใหสตวปาในบรเวณรอบๆ แนวเขตมปรมาณนอยลง

ทพบรองรอยอยบางกม ชาง เสอโครง หม กระทง ววแดง กวาง เกง หมปา หมาปา ชะมด ลง เมน

ชะน กระรอก ฯลฯ งทงชนดมพษและไมมพษ นกชนดตางๆ มากกวา 100 ชนด ผเสอชนดตางๆ

มากกวา 100 ชนด แมลงปอมากกวา 20 ชนด


ทงสลกพระ เปนทราบบรเวณตอนกลางของเขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ

เนอทประมาณ 20,000 - 23,000 ไร ประกอบดวยพนทราบปาโปรง ไมพนลางไดแกไมไผชนดตางๆ

ในพนทของทงสลกพระจะมโปงธรรมชาตในบรเวณทงเปนจานวนมาก ทาใหสตวปาอาศยอยอยาง

ชกชม

นาตก บรเวณใจกลางของเขตฯ สลกพระ ทางทศเหนอของทงสลกพระสภาพ

ปาอดมสมบรณ มน าตกทสวยงาม นาไหลตลอดป เปนสวนหนงของหวยสะดอง ความสงนาตก

ประมาณ 100 เมตร แตเนองจากการเดนทางเขาไปชมความงามของนาตกแหงนยงไมสะดวก ยงไม

46

มการสารวจเพอจดการอยางเปนทางการและไมมเสนทางเดนทถาวร การเดนทางตองลองนาไปตาม

หวยสะดอง

ทงนามอญ บรเวณดานทศเหนอของนาตกเปนทราบ บรเวณกวางใหญ ความสง

ประมาณ 700 เมตร จากระดบนาทะเลปานกลาง ตามประวตเลาสบกนตอมาวา มชาวมอญหลบหน

จากการกระทาสงครามเขามาอาศยอยในบรเวณน เนองจากพนทมความอดมสมบรณ มลาหวยซงม

น าไหลอยตลอดทงป ทงทางดานทศเหนอและทศใตของทงแหงน ชาวมอญเหลานกไดอาศยเพอทา

นา เปนพนทบรเวณรอบทงและตอมาไมทราบดวยเหตผลใดจงไดอพยพออกไปจนหมดทงพนทให

รกรางจนกลายเปนทงกวางใหญเรยกกนวา “ทงนามอญ” สภาพพนทมหญาคาขนอยท วพนท แต

จากการสารวจหลายปตดตอกนมา ปรากฏวาพนทมหญาคาลดนอยลงเปนลาดบ และมพชยนตน

แทนทเขาไป ปจจบนพนทกลบกลายเปนปาทกวางใหญและอดมสมบรณแทนพนทปาหญาคา ใน

พนทนจะมปาโปงธรรมชาตอยเปนจานวนมาก และสตวจะมาหากนไปมาระหวางทงสลกพระและ

ทงนามอญจานวนมาก

พน ารอน ในพนทรบผดชอบของหนวยพทกษปาแมละมนทองทตาบลดานแม

แฉลบ อาเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร ปรากฏวามน าพเกดขนกลางลาหวยแมละมนตอนบนความ

รอนของนาจะเกดบรเวณทมพน าผดขนมาเทานน จากการวดอณหภมพบวา มอณหภมประมาณ 40-

50 องศาเซลเซยส เมอนาพรอนไหลลงผสมกบนาในลาหวยกจะลดอณหภมลงเปนลาดบ จนเปน

อณหภมปกต

2.5 เขตรกษาพนธสตวปาทงระยะ-นาสก


เนองจากสภาพปาเปนปาดบชนทอดมสมบรณ เคยมสตวปามากมาย ปจจบนปา

ถกทาลายไปมาก และเหลอสตวปาพอประมาณจากการสารวจเบองตนและสอบถามชาวบาน พราน

ปายงพอมสตวปาทคงเหลออยคอ เลยงผา หมคน กวางปา อเกง หมขอ กระทง ววแดง สมเสรจ เสอ

อเหน หมปา แมวดาว เสอปลา และนกชนดตางๆ เทาทสารวจพบมนกเปลา นกตบยง และนกกวก

ลน สตวเลอยคลานชนดทสาคญ ไดแกตะกวด เหาชาง เหย ตะพาบนา งชนดตางๆ เชน งกะปะ ง

สายพาน งเหลอม งองอาจ และงเขยวชนดตางๆ เชน งเขยวหางไหม เปนตน


-มสภาพปาเปนปาดบชนทาใหมพรรณไมนานาชนดของปามากมาย

47

-นาตกบกกราย อยปลายคลองบางบอน หมท 8 ตาบลบางนาจด อาเภอกระบร

จงหวดระนอง เสนทางเขาน าตกเปนเสนทางลาดยาง จากถนนเพชรเกษม (ทางหลวงแผนดน

หมายเลข 4) เขาถงนาตกระยะทางประมาณ 10 กโลเมตร

-นาตกธารทพย (แบกลาย) ทองทหมท 9 ตาบลครน อาเภอสว จงหวดชมพร ไม

มเสนทางเขาออกตองเดนทางไปตามทางดานสตวจงจะไปถงนาตกได

-นาตกชมแสง ตาบลปากจน อาเภอกระบร จงหวดระนอง เปนเสนทางลกรง

จากถนนเพชรเกษม เขาถงนาตกระยะทางประมาณ 3 กโลเมตร

-นาตกบางใหญ ตาบลลาเลยง อาเภอกระบร จงหวดระนอง เปนเสนทางลกรง

เขาสน าตกระยะทางประมาณ 3 กโลเมตร

-นาตกโตนลาด หมท 8 ตาบลบานนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร

2.6 เขตรกษาพนธสตวปาคลองแสง


ชนดสตวปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปาคลองแสง มสตวจาพวกสตวเลยงลก

ดวยนม พบรวมทงสน 61 ชนด จาก 50 สกล ใน 28 วงศ ประกอบดวยปาดงดบชน ซงมโครงสรางท

รกทบ เรอนยอดไมชนบนและชนรองแนนชดมความเหมาะสม อยางยงตอการดารงชพของสตวท

อาศยอยบนตนไมเชน ชะนมอขาว คางแวนถนใต คางดา บาง พญากระรอกดา และพญากระรอก

บนตางๆ ในสกล Petaurista สตวทอาศยอยตามพนดนมหลายชนด ไดแก กระทง สมเสรจ เสอโครง

เสอดาว เสอดา และชาง เปนตน นกเปนสตวทพบเหนไดงายในพนทเขตรกษาพนธสตวปาคลอง

แสงพบเหนแนนอนแลว 342 ชนด จาก 102 สกล ใน 59 วงศ นกทหายากและจดวามความสาคญใน

เชงอนรกษทพบ ไดแก นกอายงว เหยยวปลาใหญหวเทา เหยยวเพเรกรน นกฟนฟท นกชนหน

ไกฟาหนาเขยว และไกนวล เปนตน สตวสะเทนนาสะเทนบกและสตวเลอยคลาน จากสตวสะเทน

นาสะเทนบก จานวน 46 ชนด ตวอยางไดแก จงโครง หรอกง คางคกหวย กบทด ชะงอนหนเมองใต

ปาดนาตาล และองอางมลาย สตวเลอยคลานทนาสนใจในพนทไดแก ตดต เหาชาง เตาจกร ปลานา

จด ชนดปลาทพบในบรเวณคลองแสง พบปลานาจดไมนอยกวา 81 ชนด จาก 52 สกล ใน 21 วงศ

ปลาตะเพยนจดวาเปนวงศทพบปลามากทสดรวม 36 ชนด ชนดปลานาจดทหายากและกาลงจะสญ

พนธ ไดแก ปลาเวยน ปลาพลวง แมลงปาไม จดเปนสตวทพบเหนไดงายทสด สวนใหญจะเปน

ผเสอกลางวน และแมลงปกแขง ปจจบนพบไมนอยกวา 187 ชนด จาก 90 สกล ใน 10 วงศ แมลงปา

ไมทพบในพนท ไดแก ผเสอหางตมจดสชมพ ผเสอหนอนมะนาว ผเสอหางตงนางระเวง ผเสอเจา

เณร เปนตน จาพวกง ไดแก งปลองทอง งลายสาบคอแดง งจงอาง นอกนนยงมสตวประเภทตางๆ

48

ไดแก ตดต หมปา กระทง กระจงเลก เสอดาว โขลงชางปา กระจอน นกหวขวานดางแคระ ตกแก

บาน ตะกวด งเขยวหวจงจก กวางปา อเกง เมนหางพวง ลงเสนและ เปนตน


-ลาหวยคลองแสงตอนบน เปนทรวมของสตวปาทเหลออยในธารนาไหลตาม

ธรรมชาตขนาดใหญ สตวทพบวามอยชกชม เชน นากชนดตางๆ เสอ กระทง ชางปา กบทด ลงแสม

คาวแวนถนใต ชะนมอขาว สมเสรจ เปนตน เสนทางเดนศกษาธรรมชาตปาคลองแสง ระยะทาง

ประมาณ 3.5 กโลเมตร บรเวณคลองหลาน พบไกฟาหนาเขยว นกชนหน นกหวา นกจอกปาหวโต

นกปรอดอกลายเกลด เปนตน

-หบหวยถาจนทร เกดจากการเออขนของนาเขอนรชชประภาลอดใตภเขาหนปน

เขามามเนอทประมาณ 500 ไร และถาขนาดตางๆหลายสบแหง สตวทบรเวณนเชน นกอายงว

กระทง เลยงผา เปนตน

-หบหวยคลองควน อยหางจากศนยปาวจยคลองแสงขนไปตามลานาคลองแสง

ประมาณ 70 กโลเมตร ใชเวลาเดนทางโดยเรอยนต ประมาณ 3 ชวโมง ประกอบดวยทงโลง อนเกด

จากการตงถนฐานของมนษยในอดต ปจจบนเปนอาหารสาคญของกระทง ววแดง มดนโปงตางๆ

หลายแหง

-โปงผน ารอนคลองหยา อยบรเวณตนนาคลองหยา ใชเวลาเดนทางโดยเทา

ประมาณ 7 ชวโมง จากหนวยพทกษปาคลองหยา ประกอบดวยนาผรอน 2 แหง เปนทรวมของสตว

ปาทสาคญ เชน ชางปา กระทง กวางปา สมเสรจ หมหมา เปนตน

-เขาหลงคาตก มความสงจากระดบนาทะเลปานกลาง 1,395 เมตร คาดวาเปนท

รวมของสตวปาและพนธพชทนาสนใจ

บรเวณเทอกเขาตดเขอนรชชประภามภมประเทศสวยงามมาก เปนภเขาสง

สลบซบซอนหนาผาสงชนโดดเดนเปนระยะทางประมาณ 50 กโลเมตร

2.7 เขตรกษาพนธสตวปาเขาประ-บางคราม


เนองจากมสภาพภมประเทศและลกษณะของสงคมพชบรเวณเขตรกษาพนธ

สตวปาเขาประ-บางคราม เอออานวยตอการอยอาศยของสตวปาหลายชนด

1) สตวเลยงลกดวยนม พบ 136 ชนด 3 วงศ เปนสตวปาสงวน 3 ชนด ไดแก

เลยงผา, แมวลายหนออน และ สมเสรจ นอกจากสตวปาสงวนยงมสตวอนหลายชนด เชน หมปา

เสอลายเมฆ เสอไฟ เกง กระจกเลก อเหนหนาขาว หมาไน หมหมาหรอหมคน นากเลบสน และยงม

49

พวกลงคางและชะนอกหลายชนด เชน คางดา คางแวนถนใต ลงกง ลงเสน กระรอกสามส กระรอก

ทองเทา กระรอกขางแดง กระรอกหางมาเลก พญากระรอกเหลอง สวนบางและลงลม

2) สตวปกหรอนก พบนกในพนทจานวน 313 ชนด ใน 52 วงศ ไดแก นก

โพระดกหลากส นกจเตนตนใหญ นกหกใหญ นกเงอกดา นกพรานผง และนกแตวแลวทองดา

3) สตวเลอยคลาน จากการสารวจพบไมนอยกวา 119 ชนด ใน 15 วงศ เชน เตา

เหลอง ตะพาบนา แลนหรอตะกวด กงกาบนปกสสม งเหลอม และงเขยวหางไหม เปนตน

4) สตวครงบกครงนา เชน กบตางๆ ทมมากและมอยท วไป เชน กบทด เขยด

ตางๆ ปาด องอาง พวกปลาดก ปลากระสบ ปลาชอน ฯลฯ


-เปนทอยอาศยของนกแตวแลวทองดา ซงคาดวามแหงเดยวอยทนจงเปนทสนใจ

ของคนทวไป ทาใหมประชาชนมาเทยวชมกนมากมาย

-มน าตกสวยงามหลายแหง เชน นาตกโตนเตยว น าตกหนชน น าตกหนเพง และ

นาตกรอยชนพนวง

-สระนาธรรมชาตทสวยงาม ซงสามารถเปนทพกผอนหยอนใจ

-มสตวปามากมายหลายชนด บางชนดหายาก ทาใหประชาชนทสนใจมาเทยวชม

-มปาไมทสวยงามและอดมสมบรณใหความรนรมย เหมาะสาหรบเปนท

ทองเทยวและพกผอนหยอนใจ สามารถศกษาเรยนรธรรมชาตและคนควาวจยได

2.8 เขตรกษาพนธสตวปาฮาลา-บาลา


ปาผนนเปนทอยอาศยของสตวปา ในเขตอนภาคซนดาเนองจากสภาพปาเปนปา

ดงดบชนและยงมความอดมสมบรณประกอบกบมพนทปาตอเนองตดกบปาเบลมในเขตประเทศ

มาเลเซยสตวปาทอาศยอยมการเดนทางไปมาระหวางประเทศ สตวปาทสาคญทพบมสตวปาทจดเปน

สตวปาหายากอาศยอยหลายชนด ไดแก กระซ สมเสรจ กระทง เสอโครง เลยงผาและ ชางปา เปนตน

สตวปาประเภทนกม 217 ชนด 114 สกล 38 วงศ สตวจาพวกเลยงลกดวยนานม ม 144 ชนด 84 สกล

38 วงศ สตวจาพวกเลอยคลาน ม 30 ชนด 24 สกล 9 วงศ สตวจาพวกสะเทนนาสะเทนบก ม 23 ชนด

15 สกล 9 วงศ


พนทเปนเทอกเขาสงสลบซบซอน ปกคลมดวยปาดบเขาหนาแนน เปนตน

กาเนดของแมนาปตตาน แมนาสายบร ปาผนนเปรยบเสมอนหองสมดธรรมชาตขนาดใหญ ท

50

รวบรวมความรตางๆ ไวภายใน มพรรณไมนานาชนด เพงสารวจพบใหมและพบแหงเดยวในโลก

เชน ใบไมสทอง สงคมพชทมเอกลกษณเฉพาะแตกตางจากปาแหงอนมสตวปาอาศยอยหลายชนด

บางชนดเปนสตวปาหายากและมสถานภาพใกลจะสญพนธ เชน นกเงอก สมเสรจ แมวลายหนออน

และยงพบรองรอยกระซ สตวทเชอวาไดสญพนธไปจากปาของประเทศไทยแลว

2.9 เขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง


สตวปาจดเปนทรพยากรธรรมชาตทสาคญควบคกบทรพยากรปาไม ม

ความสมพนธใกลเคยงกบสภาพพรรณพชในแตละบรเวณ ดงนนความหลากหลายชนดและความชก

ชมของประชากรสตวปาจะขนอย กบแหลงอาหาร แหลงนา และทอยอาศยทเหมาะสมตอการดารง

ชพของสตวปาชนดนน

การสารวจทรพยากรสตวปาในบรเวณเขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง เพอใช

ประกอบในการจดทาแผนแมบทฯ ไดทาการสารวจสตวปา ซงแบงออกไดเปน 4 กลมไดแก สตว

เลยงลกดวยนานม สตวจาพวกนก สตวสะเทนนาสะเทนบก สตวเลอยคลาน การสารวจใชวธการ

สารวจโดยตรงโดยใชวธทแตกตางกนออกไปในแตละกลมของสตวปา และการสารวจโดยออม

โดยการสอบถามจากบคคลทอยในบรเวณทดาเนนการสารวจพบ

1) สตวเลยงลกดวยนานม ม 85 ชนด จาก 27 วงศ 10 อนดบ วงศกระรอกม

จานวน 15 ชนดรองลงมา ไดแก วงศชะมด วงศคางคาวกนผลไม มจานวน 9 และ 8 ชนด ตามลาดบ

คางคาวม 5 วงศ 18 ชนดในบรรดาคางคาวกนผลไมประกอบไปดวยคางคาวขอบหขาว 3 ชนด

คางคาวขอบหดาม 1 ชนด คางคาวหนายาว 1 ชนด คางคาวเลบกด 1 ชนด กระรอก 4 ชนด กระรอก

หางมา 3 ชนด พญากระรอกบน 2 ชนด สตวเลยงลกดวยนานมขนาดใหญทไดถกประกาศไวใน

บญชสตวสงวน ตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535 จานวนสองชนด ไดแก

สมเสรจ และเลยงผา นอกจากสตวทเปนสตวปาสงวนแลวยงมสตวปาชนดทหายากอกหลายชนด

อาท เชน ชางปา เสอโครง เสอลายเมฆ ลงกง สตวปาทใกลจะสญพนธจานวน 13 ชนด ไดแก ชะน

มอขาว กระรอกหางมาใหญ ชะมดแปลงลายแถบ อเหนลายพาด เสอลายเมฆ เปนตน

2) สตวจาพวกนก ทสารวจพบในเขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชางมจานวน 209

ชนด ใน 42 วงศสวนใหญเปนชนดทพบเหนจากการสารวจโดยตรงในจานวนนนกในวงศนกปรอด

วงศนกกระจบและวงศนกกนปล นกโพระดกพบจานวน 8 ชนด สวนวงศทพบจานวน 7 ชนด ม 2

วงศ ไดแก วงศนกกางเขนนอย และวงศนกกางเขน วงศทพบจานวน 6 ชนด ม 4 วงศ ไดแก วงศนก

เหยยว วงศนกกระเตน วงศนกเงอก และวงศนกกาฝาก วงศทพบนก 5 ชนด มจานวน 3 วงศ ไดแก

51

วงศนกแอน วงศนกขมนนอย และวงศนกแซงแซว วงศทพบนก 3 ชนด ม 8 วงศ ไดแก วงศไกปา

วงศนกเขา วงศนกหก วงศนกขนแผน วงศนกแสก วงศนกจาบคา วงศนกกา วงศนกกะตด วงศท

พบนกสองชนดม 7 วงศ ไดแก วงศนกแตวแลว วงศนกแอนฟา วงศนกเดาลม วงศนกอเสอ วงศนก

ขมน วงศนกขนทองและวงศนกนางแอน สวนวงศทพบนก 1 ชนด ม 9 วงศ ไดแก วงศนกยาง วงศ

เยยวปกแหลม วงศนกคม วงศนกปากกบ วงศนกตะขาบ วงศนกเขยวคราม วงศนกตด วงศนกไตไม

และวงศนกแวนตาขาว ในจานวนทสารวจพบมสภาพทใกลจะสญพนธอย 4 ชนด ไดแก ไกฟาหนา

เขยว นกเงอกหวหงอก นกเงอกดา และนกชนหน

3) สตวเลอยคลาน ม 43 ชนด ใน 10 วงศ กลมตกแก กงกา และจงเหลน ม

จานวน 4 วงศ 20 ชนด กลมเตาและตะพาบมจานวน 3 วงศ 8 ชนด สวนกลมงตางๆ มจานวน 4 วงศ

15 ชนด

4) กลมสตวสะเทนนาสะเทนบก มจานวน 18 ชนด ใน 5 วงศ วงศทพบจานวน

ชนดทมากทสดคอ วงศกบตางๆ ซงพบ 7 ชนด โดยสวนใหญอยในสกล Rana จานวน 6 ชนด วงศท

มรองลงมาคอ วงศองตางๆ มจานวน 6 ชนดวงศทมรองลงไป ไดแก วงศคางคก 3 ชนด วงศองกราย

และวงศปาดโลกเกา อยางละ 1 ชนด


ลกษณะภมประเทศทสลบซบซอนลดหลนของพนททาใหเกดสภาพของนาตกท

มความสวยงาม และขนชอเปนท รจกโดยทวไป ไดแก น าตกโตนงาชาง น าตกโตนปลว นาตก

บรพตร น าตกคลองลาแสง นาตกปาหนน นาตกโตนนาปลอย นาตกโตนบา น าตกโตนดา น าตก

โตนฤาษคอยบอ นาตกตนเหมดชน เปนตน

2.10 เขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด


1) กลมสตวเลยงลกดวยนานม เชน คางคาวขอบหขาว คางคาวขอบหดา

คางคาวหวดา คางคาวหนายาว คางคาวหางโผล กระรอกหางมา กระรอกดน กระเตน พญากระรอก

บนหแดง หนขนเสยน หนหวาย หนฟาน และหนฟนขาว

2) กลมนก จานวน 283 ชนดมนกจานวนหลายวงศ ทมจานวนชนดสงมาก

เกน 10 ชนด วงศกนแมลงมจานวน 26 ชนด วงศนกปรอด 17 ชนด วงศนกหวขวานม 18 ชนด วงศ

นกจบแมลง 14ชนด วงศนกกนปลาม 12 ชนดและวงศนกคดค 11 ชนด

3) กลมสตวสะเทนนาสะเทนบก มวงศกบตางๆ จานวน 16 ชนด วงศอง

ตางๆ จานวน 7ชนด

52

4) กลมสตวเลอยคลาน กลมเตา กลมตะพาบนา มจานวน 3วงศ 9 ชนด

กลมตกแก กงกาและจงเหลน ม 4วงศ 35 ชนด กลมงม 6 วงศ 28 ชนด

5) กลมปลานาจด รวมทงสน 29 ชนด วงศทมจานวนชนดทสงทสด คอ วงศ

ปลารากกลวย มจานวน 6 ชนด รองลงไปคอ วงศปลาแขยง และวงศปลาชอน


เขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด มแหลงความงามตามธรรมชาตทสวยงาม

มากมายโดยเฉพาะนาตก ซงอยรอบเขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด เชน

1) นาตกโตนแพรทอง หมท 6 ตาบลลาสนธ กงอาเภอศรนครนทร จงหวด

พทลง

2) นาตกเขาคราม หมท 4 ตาบลบานนา กงอาเภอศรนครนทร จงหวดพทลง

3) นาตกไพรวลย(นาตกบานพด) หมท 8 ตาบลคลองเฉลม อาเภอกงหรา จงหวด

พทลง

4) นาตกนานอย หมท 8 ตาบลคลองเฉลม อาเภอกงหรา จงหวดพทลง

5) นาตกมโนราห หมท 11 ตาบลคลองเฉลม อาเภอกงหรา จงหวดพทลง

6) นาตกนกรา หมท 1 ตาบลคลองทรายขาว อาเภอกงหรา จงหวดพทลง

7) นาตกวงตอ หมท 4 ตาบลคลองทรายขาว อาเภอกงหรา จงหวดพทลง

8) นาตกลานหมอมจย หมท 11 ตาบลตะโหมด อาเภอตะโหมด จงหวด

พทลง

9) นาตกลาดเตย หมท 4 ตาบลคลองใหญ อาเภอตะโหมด จงหวดพทลง

10) นาตกโตนสตอ หมท 1 ตาบลหนองธง อาเภอปาบอน จงหวดพทลง

11) นาตกกะชอง หมท 7 ตาบลชอง อาเภอนาโยง จงหวดตรง

12) นาตกสายรง หมท 4ตาบลนาชมเหด อาเภอยายตาขาว จงหวดตรง

13) นาตกไพรสวรรค หมท 4ตาบลโพรงจระเข อาเภอยานตาขาว จงหวด

ตรง

14) นาตกโตนเตะ หมท 2 ตาบลปะเหลยน อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

15) นาตกโตนตก หมท 2ตาบลปะเหลยน อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

16) นาตกนาพาน หมท 4 ตาบลปะเหลยน อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

17) นาตกหนานเตย หมท 4 ตาบลปะเหลยน อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

18) นาตกเจาพะ หมท 2 ตาบลปะเหลยน อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

19) นาตกธารปลว หมท 9 ตาบลทงหวา อาเภอทงหวา จงหวดสตล

20) ถาเขาตง หมท 5 ตาบลลพง อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

53

21) ถาพธโธ หมท 9 ตาบลทงหวา อาเภอทงหวา จงหวดสตล

22) นาตกวงสายทอง (นาตกหนปน) หมท 10 ตาบลนาผด อาเภอละง จงหวด

สตล

23) ถาเจดคต หมท 6 ตาบลปาลมพฒนา กงอาเภอมะนง จงหวดสตล (ม

คางคาวอาศยอยชกชมมาก)

24) ถายาว หมท 6 ตาบลปาลมพฒนา กงอาเภอมะนง จงหวดสตล

25) ถาระฆงทอง หมท 5 ตาบลปาลมพฒนา กงอาเภอมะนง จงหวดสตล

26) นาตกดาวกระจาย หมท 8 ตาบลควนกาหลง อาเภอควนกาหลง จงหวด

สตล

27) นาตกหนานสง หมท 4 ตาบลคลองทรายขาว อาเภอกงหลา จงหวด

พทลง

28) นาตกทาชาง หมท 9 ตาบลตะโหมด อาเภอตะโหมด จงหวดพทลง

29) นาตกแมแตง หมท 7 ตาบลทงนาร อาเภอปาบอน จงหวดพทลง

30) นาตกลาปลอก หมท 10 ตาบลปะเหลยน อาเภอปะเหลยน จงหวดตรง

31) นาตกวงใตหนาน หมท 6 ตาบลปาลมพฒนา กงอาเภอมะนง จงหวด

สตล

32) นาพรอน หมท 8 ตาบลควนกาหลง อาเภอควนกาหลง จงหวดสตล

2.11 เขตรกษาพนธสตวปาภเขยว


จานวนสตวปาในเขตรกษาพนธสตวปาภเขยว ทไดจากการสารวจและ

รวบรวมรายงานลาสดของมงคลและคณะพบวา มสตวปาประเภทมกระดกสนหลงอยไมนอยกวา

700 ชนด จาก 419 สกล ใน 133 วงศ 40 อนดบ สามารถแยกเปน 5 ประเภท ดงน

1) สตวเลยงลกดวยนานม ไมตากวา 109 ชนด จาก 82 สกล ใน 32 วงศ 12

อนดบ ไดแก ชะนมอขาว ชาง กระซ กระทง เลยงผา เสอโครง เสอไฟ เสอลายเมฆ หมควาย หมาใน

คางแวนถนเหนอ ลงไอเงยะ เปนตน

2) สตวปกไมตากวา 413 ชนด จาก 219 สกล ใน 56 วงศ 16 อนดบ ไดแก

นกโกโรโกโส นกเงอกสนาตาล นกอายงว นกกระสาแดง ไกฟาพญาลอ ไกฟาหลงขาว นกกาฮง

เปดกา นกเงอกกรามชาง นกกระสาดา นกกระทง เปนตน

54

3) สตวเลอยคลาน ไมตากวา 75 ชนด จาก 50 สกล ใน 7 วงศ 3 อนดบ ไดแก

จระเขน าจด เตาปล เหย เตาเดอย งจงอาง กงกาบนจดดา เตาบงหวเหลอง กงกาเขาหนามสน เปนตน

4) สตวสะเทนนาสะเทนบก ไมตากวา 18 ชนด จาก 15 สกล ใน 6 วงศ 2

อนดบ ไดแก เขยดง กบหงอน องแมหนาว กบชะงอนหนเมองใต องปม เปนตน

5) ปลานาจด ไมตากวา 75 ชนด จาก 53 สกล ใน 22 วงศ 7 อนดบ ไดแก

ปลาแดตดหน ปลากระสบขด ปลาจาด ปลาพลวงหน ปลาจาดถา ปลาทดปา ปลาแคจว


ปาทงหมดของเขตรกษาพนธสตวปาภเขยว ถอไดวาเปนแหลงความงามตาม

ธรรมชาตทสาคญของภาค ในเขตรกษาพนธสตวปาภเขยวมความงามตามธรรมชาตทงในดานพช

พรรณและสตวปาตางๆ ซงมความหลากหลายในปาแหงน นอกจากความงามโดยทวไปแลวเขต

รกษาพนธสตวปาภเขยวยงมจดเดนเฉพาะหลายแหงดวยกน คอ

1) ทงกะมง เปนทงหญาทเกดจากการทาลายปาของราษฎรทขนไปบกรกปา

ธรรมชาต เพอปลกพชและตงหลกแหลง พนทสวนนเปนทงหญาอนกวางขวาง สวนใหญเปน

หญาเพกและหญาหวาย มไมพมขนประปราย เชน แววมยรา หมอขาวหมอแกงลง เอนอา และหญา

พง กลางทงมลาหวยไหลผาน 3 สาย

2) บงแปน ลกษณะเปนทงหญาราบเรยบมเนอทประมาณ 2 ตารางกโลเมตร

ปกคลมดวยหญาคา หญาหวาย เฟรน กก และจด ธรรมชาตโดยรอบของพนทสวนนมความสวยงาม

มาก ลอมรอบดวยทวเขาสลบซบซอนทปกคลมดวยปาทบ ภเขาบางลกมความโดดเดนชวนมอง

เชน แหลแมไต และภเขยว เปนตน

3) ภคง เปนทงหญาบนเทอกเขาสง มเนอทประมาณ 2.5 ตารางกโลเมตร อย

บนเนนสงของยอดภเขยวใหญ ทางดานทศตะวนออกเปนหนาผาสงชน เมอขนไปอยบนจดนแลว

จะมองเหนพนทราบดานลางของอาเภอเกษตรสมบรณ เขอนหวยกม อทยานแหงชาตภกระดง ภ

ดานอปอง ภผาจตในอทยานแหงชาตนาหนาว ภซาผกหนาม ภเวยง ลานาพรม และเขอนจฬาภรณ

บรเวณซอกหนและแองดนบางตอนมพรรณไมสวยงามมากมาย

4) ลานจนทรและตาดหนแดง เปนลานหนกวางขวางในลานาพรม เหมาะ

สาหรบเปนแหลงอาบนาของนกทองเทยว อยบรเวณหนวยศาลาพรม

5) นาตกตาดคอ อยทางตอนใตของพนทบรเวณหนวยสะพงเหนอมความสง

ประมาณ 20 เมตรอยกลางปาดงดบทแนนทบ ในบรเวณนมสตวปาอาศยอยอยางชกชม

55

2.12 เขตรกษาพนธสตวปาภหลวง


ทรพยากรสตวปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปาภหลวง มความหลากหลาย

ของชนด และความชกชม เนองจากสภาพปาทเปนปาดงดบทบเปนทหลบซอนของสตวไดเปนอยาง

ด สตวปาทพบมสตวปาสงวน 1 ชนด ไดแก เลยงผา สวนสตวปาคมครองพบหลายชนด ไดแก ชาง

ปา เสอโครง เสอปลา กวางปา หมควาย เกง หมปากระจง อเหนชนดตางๆ หนหรง เมนใหญ เมน

หางพวง ไกฟาหลงขาว และนกชนดตางๆอกหลายชนด รวมทงเตาปล ซงเปนเตาพนธประหลาดท

หายากชนดหนงของไทย จากการสารวจพบ สตวปาจานวนทงสน 318 ชนดโดยแบงเปน นก 210

ชนด สตวเลยงลกดวยนม 60 ชนด สตวเลอยคลานและครงบกครงนา 38 ชนด และปลา 10 ชนด

จากผลการสารวจชนดของสตวปา พบสตวทม กระดกสนหลง 4 กลม คอ

สตวเลยงลกดวยนานม สตวเลอยคลาน สตวครงบกครงนา และนก จานวนทงสน 318 ชนด

สตวทมลกษณะเดน ไดแก เลยงผา เกงหมอ กะทาง และเตาปล สตวทม

จานวนมากไดแก ชาง เกง กวาง หมาใน กระรอกหลากส หมปา ไกปา


1. ลานหนธรรมชาต ประกอบดวยกอนหนนอยใหญ ทมรปรางสวยงามม

กลวยไม ดอกไมปา และพชชนตาขนปะปน พบมากทหนวยฯ โคกนกกระบา และหนวยฯ ภขน

- ลานสรยน เปนลานสวนหนทกวางขวางซงเกดขนเองตามธรรมชาตเปน

ทศนยภาพทสวยงามแปลกตา มพรรณไมแคระ กลวยไมปาหลายชนดประกอบกบมอสเฟรน และ

พชชนตาอนๆ การเดนทางเขาชมธรรมชาตในบรเวณลานสรยน จะเรมจากบรเวณหนวยพทกษปาฯ

โคกนกกระบา ไปตามเสนทางเดนศกษาธรรมชาตโคกนกกระบา – ลานสรยน

- ภแปลกและโคกหนลาย ราษฎรในทองถนเรยกไมสนวาไมแปลก

เนองจากมสภาพทลลม และรปทรงของลาตนตางไปจากตนไมทวๆ ไปบรเวณบานแกงมวงและ

บานนานอย ตาบลทาศาลา อาเภอภเรอ จะมเสนทางสภแปลก ซงเปนหมไมสนเขาบนภลกหนงใน

เทอกเขาภผาแดงทางตอนเหนอของเขตรกษาพนธสตวปาภหลวง และบรเวณใกลเคยงกนจะเปน

ลานหน ซงความชนของอากาศทาใหเกดตะไครและไลเคน เปนวงสขาวเทา และเขยวตามลานหน

ชาวบานตางเรยกบรเวณนวาโคกหนลาย ซงเปนแหลงทองเทยวทสวยงามอกแหงหนง

- ลานสวนหนบรเวณผาเตลน เปนสภาพของพนทราบสงทมโขดหนและหน

โผล สลบกบทงหญาและทงดอกไมปา ตลอดตามทางเดนศกษาธรรมชาต ซงสลบกบปาพมและปา

ดบเขา

56

2. นาตก เขตรกษาพนธสตวปาภหลวงมนาตกทสวยงามหลายแหง แตจะ

ปรากฏใหชมเฉพาะในชวงฤดฝนเทานน

- นาตกนาจนทร ลาหวยนาจนทรจะไหลผานโขดหนสงชนตามแนว

เสนทางเดนเขา สน าตก จะผานสภาพปาดงดบ และปาเบญจพรรณ ซงมความเหมาะสมในการทจะ

ศกษาถงสภาพธรรมชาต นาตกมความสงหลายชนในชวงฤดฝนนาจะไหลแรงเตมลาหวย

- นาตกปลาบา ลานาสานตมไหลมาบรรจบกบลานาสานนอย บรเวณทศ

ตะวนออกของบานปลาบา จากนนจงไหลผานบานปลาบา ไหลผานโขดหนทมความสง10 เมตร

กอใหเกดนาตกทมความสวยงามในฤดฝน

- แกงหมากสรอย ลานาสานตมทไหลผานบรเวณบานบง ตาบลทาศาลา

อาเภอภเรอ ไหลผานแกงหนทคดเคยวไปตามสภาพภมประเทศ ซงกอใหเกดทศนยภาพทสวยงาม

และมความเหมาะสมในการทจะเขาไปทาการศกษาธรรมชาต

นอกจากนยงมน าตกอนๆ อกมากมาย ไดแก นาตกตาดเลย นาตกเลยหงา

นาตกตาดหล นาตกผาปอ นาตกตาดผง นาตกธารทอง นาตกไคโจงโดง เปนตน

3. หนาผาและทวทศนทสวยงาม จะพบทงทางดานทศตะวนตก เชน ผาเยอง

ผาภเขา ผาภขวาง และทางดานทศตะวนออกจะพบหลายแหง เชน ผาสมเดจ ผาเตลน ผาชางผาน ผา

กบ ผาโหลนแต เปนตน ซงหนาผาดานทศตะวนออกนจะมทวทศนทสวยงามมาก สามารถมองเหน

ทราบตาในเขตอาเภอเมอง อาเภอวงสะพง และอาเภอภหลวง บางแหงจะเหนภาพภหอทาบกบภ

กระดงบางแหงจะมปาสนขนอยสลบกบทงหญาและทงไมดอก

- ผานกกระบา ผาเยอง ผาสมเดจ ผาเตลน บรเวณหนวยพทกษปาโคกนก

กระบาซงสภาพปาสวนใหญเปนปาดงดบเขาและปาเบญจพรรณ บรเวณดงกลาวสามารถเขาถงได

โดยการเดนเทาไปยงจดชมทวทศนทสามารถมองเหนทวทศนรอบๆ ไดในระยะไกล นอกจาก

ทวทศนทสวยงาม ความอดมสมบรณของสภาพปาแลว ยงจะไดเหนทศนยภาพของพนทในยามพระ

อาทตยขนตอนเชา (ผาสมเดจและผาเตลน) และพระอาทตยตกในตอนเยน (ผาเยอง)

- ผาชองหนาตาง ผาโหลนแต ผาอรณรง ผากบ ผาภหลวง ผาโหลนหน

แตก บรเวณหนวยพทกษปาโหลนแต สภาพปาสวนใหญยงคงเปน ปาดบเขา ปาดงดบและปาเบญจ

พรรณ นอกจากนนยงพบสภาพของปาสนเขาบรเวณดงกลาวสามารถเขาถงไดโดยการเดนเทาตาม

เสนทางศกษาธรรมชาต ซงบรเวณดงกลาวมความสวยงามตามธรรมชาต และมเอกลกษณเฉพาะ

ของพนทมลานหนและพรรณไมทงามแปลกตา

- บรเวณทราบหลงภ เปนแหลงทมพชพรรณไมทอดมสมบรณมาก ม

กลวยไมปามากกวา 160 ชนด บางชนดพบทภหลวงเพยงแหงเดยว เชน กลวยไมรองเทานารปก

57

แมลงปอ นอกจากนยงพบพรรณไมเขตอบอน และพรรณไมทหายาก เชน ตนเมเปล ตนกหลาบแดง

ตนกหลาบขาว ตนมะขามปอมดง ตนพญาไม หรอขนไม ตนพญามะขามปอม ตนสนพนป เปนตน

2.13 เขตรกษาพนธสตวปาหวยทบทน - หวยสาราญ


เนองจากบรเวณพนทปาทสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงม

พระราชดารใหอนรกษใหจดตงเปนเขตรกษาพนธสตวปา เพอใหไดเปนทอยอาศยของสตวปาและ

แหลงตนนาลาธารสบไปนน เปนปาธรรมชาตทอดมสมบรณ มแนวเทอกเขาสงสลบซบซอนดาน

ชายแดนกนขวางอยเปนเสมอน รวธรรมชาต และราษฎรไมคอยไปรบกวนเพราะเกรงอนตรายตางๆ

จงมสตวปาหลายชนดอยมากมาย เชน เกง กวาง ลน ววแดง กระจง ลง คาง ชะน เสอโครง เลยงผา

อเหน แมวดาว ชะมด เมน ไกฟาพญาลอ นกนานาชนด โดยเฉพาะอยางยงหมปา และกระจงมอย

จานวนมากทวพนท สตวทมลกษณะเดนในพนท ไดแก ไกฟาพญาลอ เกง


เขตรกษาพนธสตวปาหวยทบทน-หวยสาราญ มแหลงความงามตาม

ธรรมชาตหลายแหงดวยกน เชน

1. ประเภททงหญา/ปาไม ไดแก ทงหญาชองปลดตาง ทงหญาเขาแหลม

อาเภอกาบเชง จงหวดสรนทร

2. ประเภทภเขา/เนนเขา/หนาผา ไดแก เนนเขาชองปลดตาง เนนเขา 300

เนนเขา 400 ชองเหว อาเภอกาบเชง อาเภอสงขะ จงหวดสรนทร

3. ประเภทลานา/แองนาธรรมชาต ไดแก อางเกบนาหวยตาเกาว บรเวณบาน

เขอนแกวอางเกบนาหวยเชง บรเวณบานสนวนตงอยอาเภอกาบเชงจงหวดสรนทร

4. จดชมทวทศน ไดแก ชองคนเทง อาเภอกาบเชง จงหวดสรนทร

2.14 เขตรกษาพนธสตวปาตะเบาะ-หวยใหญ


เนองจากสภาพพนทเปนภเขาสงชน มพนทตดตอกบอทยานแหงชาตตาด

หมอก จงหวดเพชรบรณ และเขตรกษาพนธสตวปาภเขยว จงหวดชยภม จงเปนแหลงอาศยของสตว

ปานานาชนด ในเขตรกษาพนธสตวปาตะเบาะ-หวยใหญ มปจจยในการดารงชพของสตวปาตงแต

แหลงทอยอาศย แหลงอาหาร และแหลงนาจงทาใหมสตวปาชนดตางๆอาศยอย เชน ชาง(Elaphas

58

maximus) เกง (Muntiacus muntjak) กระทง (Bos gaurus) กวาง (Cevus unicolor) เลยงผา

(Capriconis sumatraesis) หมควาย (Selenarctos thibettanus) เสอ (Penthera tigris) คาง (Presbytis

cristata) ลงกน (Macara nemestrinci) กระแต (Tupaia glis) สตวเลอยคลาย เชน เตาปล

(Platysternon mrgcephalum) ตะพาบ (Tionyx cartilaginus) ตกแก (Gekke gecko) กงกา

(Acanthisaura crucigera) แย (Leiolepis beliana) ตะกวด (Varanus bengalensis) และสตวประเภท

จาพวกงตางๆ สตวสะเทนนาสะเทนบก เชน องปากขวด (Glyphoglossus molossus)กบหงอน

(Ranaplicata) ปาด (Rhacophorus leucomystex) และสตวจาพวกนกตางๆ จานวน 120 ชนดพนธ

(จาแนกได 35 วงศ) และนอกจากนยงมพวกปลานาจดทอาศยอยตามลาหวยตางๆ ในพนท แมลง

ตางๆ เชน ผเสอชนดตางๆ ซงยงไมมการสารวจในทางวชาการ


1) นาตกเกาหลน ตาบลตะเบาะ อาเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ

2) นาตกหนมสาว ตาบลตะเบาะ อาเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ

3) ถาผาทพย ตาบลถาววแดง อาเภอภกดชมพล จงหวดชยภม

4) ถาววแดง ตาบลบานเจยง อาเภอภกดชมพล จงหวดชยภม

5) ถาแกว ตาบลแหลมทอง อาเภอภกดชมพล จงหวดชยภม

6) ถาพระ ตาบลแหลมทอง อาเภอภกดชมพล จงหวดชยภม

7) นาตกหวยสานหน ตาบลแหลมทอง อาเภอภกดชมพล จงหวดชยภม

8) ถาแสงจนทร ตาบลบานเจยง อาเภอภกดชมพล จงหวดชยภม

2.15 เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง


หวยขาแขงตงอยในเขตทเปนรอยตอของเขตภมศาสตร 4 ภมภาคของเอเชย

คอ ภมภาคซโน-หมาลายน อนโดเบอรมส อนโดจน และซนดาอค จงเปนศนยรวมของพรรณพช

และพนธสตว ทงถนทอยอาศยและแหลงอาหารจงมความหลากหลาย จากการสารวจและรวบรวม

จากขอมล สามารถแบงสตวปาเปนกลมใหญๆ ไดดงน

1) สตวเลยงลกดวยนม

จากการสารวจและการตรวจเอกสารตางๆ พบวาเขตรกษาพนธสตวปาแหง

นมสตวเลยงลกดวยนมอยถง 130 ชนดพนธ ซงในจานวนนจดเปนสตวปาสงวนตาม พ.ร.บ.สงวน

และคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 อยถง 6 ชนด ไดแก ควายปา ละองหรอละมง สมเสรจ เลยงผา เกง

หมอ และแมวลายหนออน นอกเหนอจากสตวปาสงวนทง 6 ชนด แลวยงมสตวปาคมครองอนๆ

59

และชนดพนธซงบางชนดนนเปนทยอมรบกนในระดบโลกวาเปนสตวปาทกาลงจะสญพนธ แตยง

ปรากฏคอนขางมากในพนทแหงน ไดแก เสอโครง ลงอายเงยะ ซงพบในบรเวณปาดบเขาเทานน

นอกจากนยงม ลงวอก หมาไน ชะมดแผงสนหางดา เสอลายเมฆ เสอดาว ชางปา ววแดง กระทง

และลน

2) สตวปกหรอนก

เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง จดไดวาเปนแหลงทพบนกมากแหงหนง

ทางภาคพนเอเชย จากการสารวจและรวบรวมเอกสารพบวามอยถง 360 ชนดพนธ ซงมากกวาหนง

ในสามของนกทงหมดทคนพบแลวในประเทศไทย ในจานวนนกทปรากฏในบญชรายชอนกปา

ของเขตรกษาพนธสตวปาแหงน หลายชนดจดไดวาเปนนกทถกบบคนจากมนษยจนกลายเปนนกท

กาลงจะสญพนธ เชน นกปากหาง เหยยวรง เหยยวทง พญาแรง นกเคาเหยยว นกเคาก นกเงอก

กรามชาง นกเงอกคอแดง นกแกก นกกก นกหวขวาน เปนตน สวนนกยงจดวาเปนสตวปาทกาลงจะ

สญพนธ

เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง จดไดวาเปนแหลงพกของนกทโยกยาย

ถนหลายชนดดวยกน ในชวงทเขตอบอนและเขตหนาวในซกโลกเหนอเปนฤดหนาวนบจากเดอน

พฤศจกายนไปจนถงเดอนมนาคม นกเลกๆ หลายชนดไดโยกยายถนลงมาหากนในเขตรกษาพนธ

สตวปาแหงน ทสารวจพบมดงน นกอมบาตร นกเดาลม นกอวาบตกแตน นกเดาดน เปนตน

3) สตวเลอยคลาน

เนองจากเขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง มพนทกวางใหญและมอาณา

เขตตดตอกบพนทอนรกษอนๆ โดยรอบ และลกษณะภมประเทศทมความแตกตางกนภายในพนท

ทาใหเปนทรวมของสตวเลอยคลานหลายชนด จากการสารวจทผานมาพบแลว 81 ชนด เปน

สตวเลอยคลานทไมเคยพบในประเทศไทยมากอน 3 ชนด ไดแก เตาหวยดา ตกแกทะวาย และ

จงเหลนภเขาอนเดย สาหรบสตวเลอยคลานทหายากและชนดทถกทาลายจนกาลงจะกลายเปนสตว

ปาทกาลงจะสญพนธไป แตพบในทองทไดแก กงกาเขาหนามยาว กงกาหวสฟา เตาหก เตาเดอย

กงกาแกว ตกแกบนหางหยก ตะกวด และตะพาบแกมแดง นอกจากนยงมสตวจาพวกง ไดแก งหาง

มะพราว งจงอาง งเหลอม ซงสตวปาเหลานจดเปนสตวปาคมครองตาม พ.ร.บ.สงวนและคมครอง

สตวปา พ.ศ. 2535

4) สตวสะเทนนาสะเทนบก

จากการสารวจและรวบรวม พบวามสตวสะเทนนาสะเทนบกจานวน 37

ชนด ซงมหลายชนดทสาคญและกาลงถกทาลายจนกลายเปนสตวปาทกาลงจะสญพนธ ไดแก

จงโครงและกบทด นอกจากนยงมชนดทสาคญ ทเปนสตวปาคมครองตาม พ.ร.บ.สงวนและ

คมครองสตวปา พ.ศ.2535 อกสองชนดไดแก คางคกแคระและคางคกหวเรอย

60

5) ปลานาจด

จากการสารวจปรากฏวาพนทแหงนมปลานาจดอยถง 105 ชนด โดยมชนด

ทยงไมมรายงานพบในประเทศไทยอย 9 ชนด ปลาหลายชนดจดเปนปลาทหายากในแหลงนา

ธรรมชาต เชน ปลาฉลาด ปลาเคา ปลาเลยหน จากการสารวจมชนดพนธปลาอยางนอย 8 ชนด เปน

ปลาชนดใหมในลมนาแมกลอง ไดแก ปลาในสกล Acantopsis 1 ชนด Cavasius อกหนงชนด และ

อาจมเพมอก 7 ชนด


ลาหวยขาแขง ไดชอวาเปนลานาทมความสวยงามตามธรรมชาตมากทสดแหง

หนงของประเทศไทยเปนลานาสายใหญมนาตลอดป นอกจากจะมนาทใสแลว บางตอนยงเกดหาด

ทรายทขาวสะอาดทอดไปตามรมหวยมปลาชกชมมาก รวมทงสตวปาและสตวปกทอาศยอยบรเวณ

รมนา ตอนทมชอเสยงมากทสดคอ บรเวณสบหวยไอเยาะไหลลงหวยขาแขง

นาตกโจน เปนนาตกทมน าตลอดป เปนสวนหนงของลาหวยทบเสลา ไหล

ผานชองเขาแคบๆ และเปลยนระดบฉบพลน กอใหเกดนาตกมความสงประมาณ 50 เมตร

วงตไก เปนปรากฏการณประหลาดของธรรมชาตทเกด มกอนหนขนาดตางๆ

วางเรยงกนเปนวงหลายวงมชอทางเขาประต 4 ดาน

โปงนายสอ ตงชอตามพรานปาซงเสยชวตเพราะถกแรดทาราย อยทางฝงขวา

ของลาหวยขาแขง ตอนกลางของเขตรกษาพนธสตวปา มน าซบตลอดป จงมสตวปาชกชมมาก

โปงนาพรอน เปนโปงใหญอยทางทศเหนอทางฝงซายของลาหวยขาแขง มบอ

นาพรอนอยใกลๆ สตวปาโดยเฉพาะ กระทง ววแดง และกวาง มชกชมมาก

นาตกไซเบอร บรเวณหนวยพทกษปาไซเบอร ในทองทอาเภอหวยคต หางจาก

ถนนลาดยาง 7 กโลเมตร สายบานไร-หวยคอกควาย สามารถเดนทางมาเชา กลบเยนไดสะดวก

จดอนๆ ทอนญาตใหเขาเยยมชมไดในบรเวณหนวยพทกษปาดานนอก เชน

หนวยพทกษปาหวยแมด ทองทอาเภอบานไร และบรเวณสานกงานเขตฯ อาเภอลานสก ทจดเตรยม

เสนทางสาหรบศกษาธรรมชาตไวสาหรบผทสนใจจะเดนชมปา เพอศกษาพรรณไม สภาพทอย

อาศยทวไปของสตวปาและรองรอยของสตวชนดตางๆ

2.16 เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร ดานตะวนออก จงหวดตาก


การผสมผสานของทงหญาและปาไมชนดตางๆ โดยธรรมชาตในเขตรกษา

พนธสตวปาแหงน ทาใหมแหลงนา แหลงอาหารและทหลบซอนปองกนภยแกสตวปาอยางสมบรณ

61

จงปรากฏวามากทงชนดและจานวน โดยเฉพาะสตวปาสงวน เชน เลยงผา ควายปา เนอทราย ละมง

และกระซ ยงมรองรอยและรายงานการพบเหนอยตามแหลงตางๆ สวนสตวปาคมครองอนๆ ทพบ

ไดแก ชางปา กระทง ววแดง กวาง เกง เสอชนดตางๆ หม คาง บาง ชะน ลงชนดตางๆ พญากระรอก

ลงลม สมเสรจ ชะมด อเหนตางๆ หมขอ ลน และสตวอนหลายชนดรวมทง ไกฟาหลงเทา ไกฟา

พญาลอ เปดหงษ เปดกา นกกระทาดง นกเงอกชนดตางๆ นกหวขวานตางๆ นกแกว นกขนทอง นก

พญาไฟ ฯลฯ กพบมากในปาแหงน

สตวปาทมจานวนมากและพบเหนบอยๆ ไดแก กระทง ชางปา กวาง และเกง

ตามทงหญาและแหลงดนโปง ตามทางรถและทางเดนดานสตวกจะพบชะมด อเหน และรอยเทาเสอ

โครง เปนจานวนมากในบรเวณปาโปรง และปาไผ กจะพบเหนไกปา ไกฟาหลงเทา เกง และกวาง

โดยไมยาก สวนนกชนดตางๆ และชะนจะไดยนเสยงรองหรอเหนตวในปาทวไป

จากการสารวจสตวปาในเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร ซงมความ

หลากหลายในชนด สามารถทจะแบงเปนประเภทตางๆ ไดดงน

1) สตวเลยงลกดวยนม (Mammal) พบรวม 69 ชนด จาก 52 สกล ใน 28 วงศ

เปนสตวปาสงวนทสาคญของประเทศ 4 ชนด ประกอบดวย เลยงผา เนอทราย กระซ และแรด พบ

สตวทกาลงจะสญพนธ 13 ชนด ไดแก แรด กระซ สมเสรจ เกงหมอ เสอลายเมฆและเสอ

ลายพาดกลอน เปนตน นอกจากนยงมสตวทถกคกคามอกเปนจานวน 23 ชนด ไดแก ลงไอเงยะ ลน

หรอนม และเสอไฟ เปนตน

2) สตวปก (Bird) จานวนนกเทาทมการสารวจพบไมนอยกวา 289 ชนด จาก

177 สกล ใน 52 วงศ พบนกทใกลจะสญพนธ 5 ชนด ไดแก เปดกา นกกาบบว เหยยวเพเรกรน พญา

แรง และนกยง ในกลมนกทจดวาถกคกคามมจานวน 25 ชนด ไดแก นกกระทง นกอายงว ไกฟาหลง

เทา นกแวนสเทา นกกาฮง นกเงอกกรามชางปากเรยบ และนกหวขวานใหญสเทา เปนตน

3) สตวเลอยคลาน (Reptile) พบไมนอยกวา 48 ชนด จาก 34 สกล ใน 12 วงศ ม

สตวทหายากและถกคกคาม 8 ชนด ไดแก ตะพาบมานลาย เตาเดอย เตาหก และงหลาม เปนตน

4) สตวสะเทนนาสะเทนบก (Amphibian) พบรวมทงหมด 15 ชนด จาก 8 สกล

ใน 5 วงศ ชนดทพบไดแก จงโครงองกรายลายเลอะ คางคกแคระ กบหนอง และกบทด เปนตน


แหลงความงามตามธรรมชาตทสวยงามและมลกษณะแปลกกวาทอน เปนสง

ทนาสนใจและพบเหนไดเฉพาะในเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญ ปาไมสวนใหญยงสมบรณ

ประกอบดวยไมชนตางๆ ขนอยอยางหนาแนนตามคาคบไมมกจะประดบไปดวยกลวยไมปาทออก

ดอกมสสนตางๆ บางตนเปนทเกาะทารงของผงและมรวงผงเกาะแขวนอยตามกงไมเปนจานวนมาก

บางแหงเปนปาไผนานาชนดทสมบรณ และมขนาดใหญงดงาม ทงหญาและปาโปรง ซงมกระจาย

62

อยท วไปตามเนนเขานน บางแหงกมขนาดใหญมาก เชน ทงใหญ ทงฤาษ ทงนเรศวร และทงหญา

เหลานมกมไมพนลางตระกลปาลม เชน เปง ปรง ขนแซมผสมอยกบไมยนตนทาใหมองดแปลกกวา

ทอน ตนปรงสวนใหญมขนาดโต และมลกษณะงดงามตามธรรมชาต ตามทองทงบางแหงจะม

กลวยไมดนและดอกหญาขนแซมสลบกบสเขยวของทงหญา สตวปาหลายชนดไดอาศยทงหญา

เหลานเปนททากน จงมกจะพบรอยเทาสตว และทางเดนดานสตวเตมไปหมดโดยเฉพาะตามบรเวณ

ทนาซบและดนโปงซงมอยท วไป โปงซงเปนทรจกกนดไดแก โปงซงไทเลก โปงซงไทใหญ โปง

ดงว โปงไผ โปงตะเลอะเซอะ โปงบอน และหนองหมองดง ซงมนกชกชมมากดวยนอกจากนยงม

น าตกกะแงสอด นาตกทลอเล ทงหญาอตะค ทงหญามอตะเหนอ เขากะเพรยวแดง เขายาทมใจ ผา

ผง ผานาค ผาฟา ถาคางคาว ถาลอด บงลากะโต บงทงนานอย ลาน าแมกลอง ฯลฯ

2.17 เขตรกษาพนธสตวปาอมผาง


สตวปาจดเปนทรพยากรธรรมชาตทมความสาคญคไปกบทรพยากรปาไม ม

ความสมพนธใกลเคยงกบสภาพพชพรรณในแตละบรเวณ ดงนนความหลากหลายชนดและความ

ชกชมของประชากรสตวปาจะขนอยกบแหลงอาหารและนาทอยและบรเวณทเหมาะสมในการดารง

ชพของสตวปาชนดนน จงอาจใชทรพยากรสตวปาเปนตวนาชถงความอดมสมบรณของสภาพปา

ไมนนๆ ได

1) สตวเลยงลกดวยนม เทาทสารวจพบมจานวนทงหมด 59 ชนดพนธ 25

วงศ ในจานวนนนมชนดพนธทจดเปนสตวปาสงวน 3 ชนด ไดแก สมเสรจ เกงหมอ และเลยงผา

นอกจากชนดทเปนสตวปาสงวนแลวยงมสตวชนดทหายากอกหลายชนด เชน กระทง ชางปา เสอ

โครง เสอลายเมฆ คางหงอก และลงกง เปนตน

2) สตวจาพวกนก จากการสารวจสตวจาพวกนกพบวา มประมาณถง 200

ชนด จาก 51 วงศ สวนเปนชนดทพบเหนจากการสารวจโดยตรงและยงมนกชนดทเปนนกอพยพอก

หลายชนดทไมพบขณะทาการสารวจ สาหรบชนดทพบทมสถานภาพทกาลงสญพนธไดแก นก

ปากหาง นกอายงว นอกจากนนยงพบวามไกฟาหลงขาว ไกฟาหลงเทา นกเงอกกรามชาง และ

นกกก เปนตน

3) สตวเลอยคลาน จากการสารวจสตวเลอยคลานในพนทเขตรกษาพนธ

สตวปาอมผาง พบวามจานวน 62 ชนด ใน 20 วงศ ซงมปรมาณทพบมมากพอสมควร ใกลเคยง

กบทสารวจในเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร และเขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง เชน เตา

หก เตาเดอย เตาเหลอง งเหลอม งหลาม และงจงอาง เปนตน

63

4) สตวครงบกครงนา เนองจากมแหลงนาและสภาพปาดงดบทสมบรณ จง

เปนทอยอาศยของสตวครงบกครงนา จานวน 36 ชนด ใน 6 วงศ โดยพบสตวชนดใกลจะสญ

พนธ เชน กบทด เปนตน


1) นาตกทลอซ เปนนาตกภเขาหนปน ตงอยบนความสง จากระดบนาทะเล

900 เมตร เกดจากลาหวยกลอทอ มน าไหลตลอดป ขนาดกวางของนาตก ประมาณ 5 สนามฟตบอล

และสงประมาณ 100-300 เมตร มน าตกหลายชน นาใสสะอาด และมความสวยตดอนดบโลก

2) ดอยหวหมด

3) ลานาแมกลอง

4) บงแฝด

5) บอนารอนแมกลองค

6) ปาสกทองผนใหญ

7) ถาตางๆ

2.18 เขตรกษาพนธสตวปาถาเจาราม


จากการสารวจโดยตรงโดยการเดนสารวจในพนทและจากการสอบถาม นาย

สรยะ กาญจนวเศษ เจาพนกงานปาไม 4 นายแดง สขมาก ราษฎรอยบานเลขท 73 หม 7 บานโซก

เปอย ตาบลนาขนไกร อาเภอศรสาโรง จงหวดสโขทย ไดความวาปาสงวนแหงชาตปาแมมอก-แม

พนลา บรเวณทสารวจมความหลากหลายของชนดและปรมาณสตวคอนขางมาก พบสตวเลยงลก

ดวยนม 6 ชนด นก 20 ชนด สตวปาทสารวจพบไดแก คางคาว หน หมปา ลง คาง กระรอก ฯลฯ

และนกชนดตางๆ หมควาย เกง เมน พงพอน ลงวอก นกปรอดสวน นกปรอดเหลองหวจด นก

ปรอดคอลาย นกปรอดหวสเขมา นกแซงแซวหาปลา นกแซงแซวหางบวงใหญ นกตะขาบทง นก

กระเตนอกขาว นกกางเขนบาน นกกางเขนดง นกเอยงหงอน นกแอนฟาหงอน นกตทอง นก

โพระดกธรรมดา นกจบแมลงอกสฟา นกเขาใหญ นกหวขวานสามนวหลงทอง นกแอนบาน นก

กระปดใหญ ตะกวด เหยยวขาว งเหลอม งหลาม งเหา งจงอาง งสามเหลยม และ งเขยวปากจงจก


-ชมคางคาวบนเขาออกจากถาเจาราม จานวน 3-4ลานตว ใชเวลาบนออกจาก

ถาประมาณ 1- 1/2 ชวโมง ตงแตเวลา 18.30 น. และบนเขาตงแตเวลา 05.30 น.

-ตนสกใหญ มขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 700 เซนตเมตร

64

-ถาสดา เปนถาอยคกบถาเจาราม มคางคาวกนผลไมอาศยอย และมคณคา

ทางดานประวตศาสตร

-นาตกเชงผา อยทหนวยพทกษปาเชงผา บานเชงผา ตาบลกลางดง อาเภอทงเส

ลยม จงหวดสโขทย

-นาตกแมทเลา อยทบานแมทเลา ตาบลกลางดง อาเภอทงเสลยม จงหวด

สโขทย

-ดงจนทรผา เปนภเขาหนปนซงมเฉพาะตนจนทรผาขน ซงเปนแหลงสาคญ

ทางดานวชาการสาหรบคมครองวจย

-อางเกบนาแมทเลาใน อางเกบนาหวยหนองเคาะและอางเกบนาแมมอก

(กาลงดาเนนการ) จะเปนทอยอาศยของนกนาตอไปในอนาคตจานวนมาก

2.19 เขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว


ผลการสารวจทรพยากรสตวปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว พบวา

มสตวปาทเคยพบแลวและไมเคยพบอยไมนอยกวา 340 ชนด จาก 223 สกล ใน 97 วงศ โดยจาแนก

ออกเปนประเภทตางๆ ไดดงน

1) สตวเลยงลกดวยนม สารวจพบ 42 ชนด จาก 34 สกล ใน 18 วงศ ใน

จานวนนพบสตวปาสงวน 2 ชนด ไดแก เลยงผา และกวางผา คาดวามการกระจายอยบนยอดดอย

หลวงเชยงดาว ดอยนาง ดอยผาแดง และยอดดอยอนๆ ทเปนจดสงสดของพนท ซงอยตอนกลาง

ของพนทเขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว นอกจากนยงมสตวปาชนดอนๆ ทหาไดยากหลายชนด เชน

เสอโครง เสอลายเมฆ เสอไฟ แมวดาว บาง ชะนมอขาว คางแวนถนเหนอ ลงวอก อเกง หมาไน ลน

หรอนม เปนตน

2) สตวปกหรอนก สารวจพบ 206 ชนด จาก 124 สกล ใน 48 วงศ สาหรบ

นกทพบและมสถานภาพใกลสญพนธ หรออยในภาวะถกคกคาม ไดแก นกกก นกแกก นกกางเขน

ดง นกตงลอ นกพญาไฟใหญ นกเปลาหางเขม นกกางเขนนา นกขนทอง นกกะรางหวขวาน นก

ขนแผนอกสม นกกนแมลงปาอกสนาตาล นกกนแมลงหนาผากสนาตาล เหยยวภเขา ไกฟาหลงขาว

นกขมนทายทอยดา นกปรอดโองเมองเหนอ นกปรอดเหลองหวจก นกไตไมหนาผากกามะหย นกบง

รอกใหญ นกเขยวคราม สวนนกทหายากทสด แตมอยในพนทเขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว คอ

ไกฟาหางลายขวาง และนกกนแมลงเดกแนน

65

3) สตวเลอยคลาน สารวจพบอยางนอย 35 ชนด จาก 29 สกล ใน 12 วงศ

สตวเลอยคลานทนบวาปรมาณไมมากนก ไดแก เตาปล ตะพาบนา เตาหกหรอเตาเหลอง แลนหรอ

ตะกวด งจงอาง งสง งเหลอม กงกาดง กงกาปาสน าเงน ตกแก เปนตน

4) สตวสะเทนนาสะเทนบก จากการสารวจในบรเวณแหลงนา ลาหวย แองนา

ซอกหนทมความชมชน พบสตวสะเทนนาสะเทนบก ไมนอยกวา 32 ชนด จาก 13 สกล ใน 7 วงศ และ

พบวามสตวชนดทใกลสญพนธ ไดแก กระทางหรอกระทง กบทดหรอเขยดแลว สวนชนดอน เชน อง

อางบาน องขาดา กบหนองหรอเขยดบว กบนา พบกระจายอยท วบรเวณพนทเขตรกษาพนธสตวปา

เชยงดาว

5) ปลานาจด จากการสารวจพบวามปลานาจดไมนอยกวา 25 ชนด จาก 23

สกล ใน 11 วงศ ชนดปลาทพบสวนใหญ ไดแก ปลาจาด ปลาขยอก ปลาแมแปบ ปลาสรอยเกลดถ

ปลาตะเพยน ปลากด เปนตน

6) แมลง แมลงทหายากทเปนสตวปาคมครองทพบเหนแลว ไดแก ดวงกวาง

ดาว ดวงกวางหาเขา ดวงคมยราฟ ผเสอกลางคนหางยาว ผเสอถงทอง ผเสอกลางคนคางคาว ผเสอ

หางดาบตาลไหม และผเสอทพบเหนเฉพาะทดอยเชยงดาว คอ ผเสอภฐาน


1) ถาเชยงดาว เปนแหลงดงดดความสนใจของนกทองเทยวทงชาวไทย และ

ชาวตางประเทศมาเปนเวลานาน ภายในถามพระพทธรปโบราณ ระฆงทองเหลอง และพระพทธรป

ปางไสยาสน ซงอยในลกษณะนอนหงาย มถาแยกหลายถา คอ ถาพระนอน ถามา ถาแกว และถาน า

2) ยอดดอยหลวงเชยงดาว เปนยอดดอยหนงของดอยเชยงดาว เปนทรจกกน

ดสาหรบผทชอบผจญภยอยากพชตยอดดอยเดนชมธรรมชาต และตงแคมปพกนอน ยอดดอยอยสง

จากระดบนาทะเลประมาณ 2,175 เมตร อากาศหนาวเยนตลอดป มทวทศนสวยงามและยอดทนบวา

สวยงามอกคอ “ดอยสามพนอง”

3) ลานาแมแตง เปนแหลงชมธรรมชาตสาหรบนกทองเทยวทรกการผจญภย

การลองแพไปตามลานา

4) สถานทศกษาดนกตามธรรมชาต คอ

-บรเวณททาการเขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว ทองทตาบลเชยงดาว อาเภอ

เชยงดาว

-บรเวณสถานวจยสตวปาดอยเชยงดาว ทองทตาบลเชยงดาว อาเภอเชยงดาว

-บรเวณเดนหญาขด ทองทหนวยพทกษปาขนหวยแมกอก ตาบลแมนะ

อาเภอเชยงดาว

66

5) โปงนารอนหวยแมกะ เปนสถานทสาหรบอาบนาแรรกษาโรคผวหนง อย

ใกลกบสถานวจยสตวปาดอยเชยงดาว บานยางปโตะ ตาบลเชยงดาว อาเภอเชยงดาว

6) นาตกขนแมเมน เปนนาตกทสวยงาม สงประมาณ 12 เมตร เปนสถานทท

นกทองเทยวไมรจกมากนก เพราะยงไมไดพฒนาเสนทาง อยหางจากบานแมวสนปาเกยะ ตาบลแม

นะ อาเภอเชยงดาว ประมาณ 4 กโลเมตร

7) นาตกหวยแมนะ เปนนาตกทยงไมไดพฒนา มอย 3 ชน ชนลางสง

ประมาณ 6 เมตร ชนท 2 สงประมาณ 12 เมตร และชนบนสดสงประมาณ 20 เมตร เปนนาตกของลา

หวยแมนะ อยใกลเคยงกบหนวยพทกษปาบานยางทงโปง ตาบลแมนะ อาเภอเชยงดาว

2.20 เขตรกษาพนธสตวปาแมเลา-แมแสะ


จากการสารวจของคณะเจาหนาทโดยการสารวจรองรอยการหาอาหาร

รอยเทา รอยนอน จากการฟงเสยง สอบถามชาวบานและการใชกลองสองทางไกล พบวาในพนท

มสตวปามากมายหลายชนดทงสตวปาสงวนและสตวปาคมครองถนทอยอาศยจะอยกระจดกระจาย

โดยทวไป เชน บรเวณรมหวยและไหลเขาซงจะพบหญาและผลไมปาหลายชนดอนเปนอาหาร

ของสตวปา สาหรบสตวปาสงวน 2 ชนด คอ กวางผาและเลยงผา สารวจพบบรเวณยอดดอยมอน

เลยมซงสงชนมาก สภาพปาเปนแบบปาสนเขาและปาเบญจพรรณ ไมพนลางสวนมากเปนพวก

หญาตางๆ ซงเปนอาหารของสตวชนดนไดเปนอยางด นอกจากนในพนทยงสารวจพบสตวสงวน

หลายชนด ซงเปนสตวทพบในปาธรรมชาตไดยากในปจจบน เชน เตาปล ไกฟาหาง ลายขวาง

ชะน ลง ฯลฯ ทสาคญคอ ไดมการสารวจพบรองรอยของชางปา ซงมถนอาศยอยตามแนวรอยตอ

ระหวาง อาเภอปาย จงหวดแมฮองสอน กบ อาเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม สารวจพบรองรอยการ

หาอาหาร รอยเทา และการสอบถามจากชาวบาน พบวาขณะนชางปาฝงนยงมชวตอย 9 เชอก

สาหรบสตวปาชนดอนๆทสารวจพบ คอ กวางปา อเกงหรอฟาน หมหมาหรอหมคน ลงวอก นก

แซงแซวหางปลา นกกระรางคอดา ฯลฯ


เนองจากพนทเขตรกษาพนธสตวปาแมเลา-แมแสะ ประกอบดวยพนททเปน

ภเขาสงชนสลบซบซอน โดยมความสงจากระดบนาทะเลตงแต 700-2,005 เมตร จงเปนแหลงตนนา

ลาธารของลาหวยสายใหญหลายสาย มน าไหลตลอดป ทาใหมนาตกนอยใหญทสวยงามอยในพนท

เชน น าตกแมลาก และนาตกแมยะ และเนองจากสภาพพนทเปนภเขาสลบซบซอนนเองในชวงฤด

หนาวหากขนไปอยบนพนทสงจะพบวามทะเลหมอกทสวยงามปกคลมอยพนทลาง และโดยเฉพาะ

67

อยางยงเสนทางสายแมมาลย-ปาย เปนเสนทางทเวยนวนขนภเขาสงทาใหเหนทวทศนสองขางทาง

อยางสวยงามเปนทนยมชมชอบของผพบเหน โดยเฉพาะนกทองเทยวชาวตางประเทศชอบเดนทาง

มาเสนทางน เพอทจะชมหมบานชาวเขาและธรรมชาตทสวยงาม อนงพนทเขตฯ อยตดกบอทยาน

แหงชาตหวยนาดงซงมสถานททองเทยวสวยงามและนาสนใจ เชน นาพรอนโปงเดอด และทะเล

หมอก

2.21 เขตรกษาพนธสตวปาสาละวน


การศกษาและรวบรวมขอมลทรพยากรสตวปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปา

สาละวนไดดาเนนการสารวจแจงนบโดยตรงในพนทชวงเดอนมกราคมและเดอนเมษายน พ.ศ.

2533 ผนวกกบการศกษาทรวบรวมจากเอกสารทางวชาการตามทมผรายงานไว โดยสามารถจาแนก

ประเภทของสตวปาไดดงตอไปน

1) สตวเลยงลกดวยนม พบทงหมด 40 ชนด จาก 35 สกล ใน 20 วงศ

ระหวางการสารวจในพนทไดพบเหนตวและทราบจากการวเคราะหรองรอยในสวนทสามารถ

จาแนกชนดไดรวม 25 ชนด คดเปนรอยละ 62.5 ของจานวนทงหมด ชนดสตวทพบไดแก ชะนมอ

ขาว พญากระรอกดา อนใหญ และเลยงผา โอกาสทพบเหนสตวใหญในพนทมนอยมาก แตยงคงม

รองรอย เชน รอยเทาและกองมล เชน ววแดง กวางปา หมควาย และเสอดาว ยงเหลออยในเขตรกษา

พนธสตวปาสาละวน

สตวเลยงลกดวยนมชนดทสาคญและมคณคาทางดานการอนรกษ ตามทม

รายชอปรากฏในรายงานการสารวจเบองตนของ อดลยและถมฤทธ (2519), จากรายงานของ IUCN

(1979a) และ Prakobboon (1977) อนไดแก เสอโครง เสอไฟ กระทง และกวางผา จดเปนสตวทหา

ไดยากยงสาหรบพนทเขตรกษาพนธสตวปาแหงน แตกยงแสดงรองรอยวายงหลงเหลออยในพนท

โดยเฉพาะกระทง เจาหนาทของเขตรกษาพนธสตวปาสาละวนไดพบเหนครงลาสดเมอป 2529 และ

ในป 2531 มผลกลอบลาววปาชนดนจากบรเวณแมลาหลวงใกลเขตรกษาพนธสตวปาแมยวมฝงขวา

ซงเปนผนปาตอเนองกบเขตรกษาพนธสตวปาสาละวน

2) สตวปกหรอนก นกเปนสตวปาประเภทเดยวทนบวามความหลากชนด

คอนขางสงและพบเหนไดงาย จากการสารวจในชวงเวลาสนๆ พบรวมทงสน 76 ชนดเมอผนวก

รวมเขากบงานของ ตวงรตน (2526) ทรายงานวาพบนกทงสน 93 ชนดในเขตรกษาพนธสตวปา

สาละวน และบางชนดทราบจากรายงานของ อดลยและถมฤทธ (2519) ปจจบนจงพบนกในพนท

68

เปนจานวน 122 ชนด จาก 89 สกล ใน 36 วงศ จากจานวนนกทพบทงหมดดงกลาว พบวามเพยง

108 ชนด ทเปนนกประจาพนท ทเหลออก 14 ชนดจดเปนพวกทอพยพเขามาในชวงฤดหนาว

นกทคอนขางหายากบางชนดของประเทศไทย ซงพบในเขตรกษาพนธสตว

ปาแหงนประกอบดวย นกยงไทย นกแวนสเทา ไกฟาหลงเทา เหยยวภเขา ซงอพยพเขามาอาศยอยใน

พนทชวงฤดหนาว

ในเขตรกษาพนธสตวปาสาละวนมนกกะลงกะแล และนกขนทอง

ปรากฏอยคอนขางมาก โดยเฉพาะนกชนดหลงนสามารถพบเหนในพนทไดคอนขางบอยครงกวา

พนทเขตรกษาพนธสตวปาและอทยานแหงชาตอนๆ ในบรเวณทองถนภาคเหนอ ธญญา (2525) ได

ทาการศกษาพฤตกรรมการสรางรงวางไขของนกขนทองในเขตรกษาพนธสตวปาสาละวนไวดวย

นอกจากนนเขตรกษาพนธสตวปาแหงนยงมนกนาและนกประเภททชอบ

หากนอยใกลชายนาปรากฏอยหลายชนด เชน นกยางเขยว นกยางดา นกกระแต นกกระเตนในวงศ

Alcedinidea หลายชนด อดลยและถมฤทธ (2519) ยงกลาววาม นกกานา นกอายงว และนกเปดนา

ในวงศ Anatidae ไดรายงานไววาพบในพนทแตมไดระบชนด Round (1987) เชอวานาจะพบเปด

หงส (Sarkidiornis melanotos) ไดในพนทเขตรกษาพนธสตวปาแหงน

3) สตวสะเทนนาสะเทนบกและสตวเลอยคลาน จานวนชนดทปรากฏใน

พนทของสตวทงสองประเภทน พบรวมกนไมนอยกวา 38 ชนด จาก 28 สกล ใน 16 วงศ หากทา

การสารวจอยางละเอยดเพมเตมควรพบเปนจานวนมากกวาททราบในปจจบน

ชนดสตวสะเทนนาสะเทนบกทพบระหวางการสารวจในพนท

ประกอบดวย องอาง องอดขาเหลอง เขยดหลงขด เขยดหนอง และเขยดแลวหรอกบทด ซงพบขณะ

จบคผสมพนธและวางไขในแหลงนาเลกชวงเดอนมกราคม

4) สตวเลอยคลานทพบบางชนดไดแก กงกาหวนาเงน กงกาหวแดง จงเหลน

เกลดเรยบลายขางดา งคอขวนหวดา และปลาฝาหรอตะพาบ

5) ปลานาจด ตามแหลงนาทสาคญของพนทไดแก บรเวณแมนาสาละวน

และหวยสาขา เชน นาแมแงะ หวยแมกอน หวยแมแตะหลวง และหวยผาตง เปนแหลงทอาศยของ

ปลานาจดหลายชนด จากการตรวจสอบชนดปลาทรวบรวมไดจากแหลงนาใกลหนวยพทกษปาโพ

ซอ และจากแมนาสาละวน บรเวณสบแงะพบปลามากกวา 14 ชนด เมอรวมกบรายชอชนดปลาจาก

รายงานของ Smith (1945) และ Suvatti (1981) พบวาในบรเวณแมนาสาละวนและลานาแยกสาขาม

ปลานาจดอยมากกวา 35 ชนด จาก 28 สกล ใน 13 วงศ เนองจากแมนาสาละวนเปนแมนาขนาด

ใหญและมความยาวมาก จานวนชนดปลาทมปรากฏอยจรงอาจจะถง 200 ชนด หรอมากกวาน

69

ชนดปลาทพบสวนใหญเปนปลาในวงศ Cyprinidae เชน ปลาจาด ปลากา

ปลาขยอกหรอปลาหางเหลอง และปลายาด สวนปลาในวงศอนๆ ไดแก ปลาสวายหน ปลากางพระ

รวง ปลากลวย และปลากระทง

ปลาชนดทสาคญและนาสนใจของเนอท ไดแก ปลาไหลหดาหรอปลา

ตหนา ซงเปนปลาชนดทหากนอยตามแหลงนาจดและนากรอย ในชวงวางไขจะวายออกไปวางไข

ในทะเล นอกจากพบในแมนาสาละวนแลวยงพบในลานาแมกะสะของเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญ

นเรศวร เนองจากลานาดงกลาวไหลลงสทะเลบรเวณอาวเมาะตะมะ ทเมองมลเมยน เชน เดยวกบ

แมนาสาละวน สวนปลาสะตอ เปนปลาทมรปรางและขนาดเทาปลากราย แตไมมจด จดเปนปลาท

หายากพบในแมนาแควนอย แมนาแควใหญ และแมนาตาป รวมทงแหลงนาจดบนเกาะบอรเนยว

และเกาะสมาตรา เพงมรายงานลาสดวาพบทแมนาสาละวนดวยเชนกน


เนองจากสภาพภมประเทศของเขตรกษาพนธสตวปาแหงนเปนภเขา

สลบซบซอน ประกอบดวยปาคอนขางอดมสมบรณ ความงามสวนใหญจงเปนทวทศนของปาเขา

ลาเนาไพร สตวปาและสภาพสงคมพชทแปลกตา ลาน าสาละวนซงเปนลานาสายสาคญสายหนง

ของทวปเอเซยมสวนเปนอยางยงททาใหพนทสวนนมคณคาทางดานความงามตามธรรมชาตยงขน

1) สภาพทวทศนทสวยงาม ทวทศนปาเขาอนสลบซบซอนและลานาสามารถ

พบเหนไดทวไปในเขตรกษาพนธสตวปาแหงน โดยเฉพาะบนเสนทางเขาสพนท ตงแตบานทาขาม

ไปสบานโพซอและจากบานโพซอไปสบานเสาหน เสนทางเสนนในหลายชวงจะผานขนสนเขาสง

ชน เชน ดอยหวยแมเกาะ ทาใหเหนทศนยภาพอนกวางไกลเปนเทอกเขาซอนทบกนมากมายหลายลก

สวนใหญยงปกคลมดวยปาไมเขยวขจ บางตอนเหนหบเขากวางทคลมดวยยอดไมขนาดใหญเรยงตว

กนเปนกลมกอนสวยงาม ความมสสรรตระการตาจะเกดขนในชวงเขาสฤดหนาว เมอตนไมในสงคม

พชสวนใหญในพนทกาลงจะทงใบและเปลยนสเปนสตางๆ เชน ไมเตง ตะครอ และไผเปลยนเปนส

เหลอง รง สมกบ และกระโดน กลายเปนสแดง เหยง เปนสนาตาล เปนตน บางจดบนเสนทางอาจ

มองลกเขาไปในดนแดนของประเทศสหภาพพมา ยอดเขาสาคญทมองเหนไดจากเสนทางเสนน เชน

ดอยแมละมอง ดอยหวยทราย ดอยแมอมปะ ดอยขนกองไหม และดอยแพสะฆอหล เปนตน เสนทาง

ชวงจากบานโพซอไปสหมบานเสาหนบางตอนเลาะไปตามทองหวยแมแงะ ซงมความงามเปนพเศษ

ของสายนาอนสงบกลางปาลก บางตอนเปนดอนทรายกวางขวางกลางลานา บางตอนเปนแกงหนและ

ปาทบ บนยอดดอยตางๆ เชน ดอยผาตงดอยผาแดง ดอยแพสะฆอหล หากขนไปถงยอดจะทาใหเหน

ทวทศนกวางขวางในดนแดนแหงสหภาพพมาไดเปนอยางด พรอมทงมองเหนสายนาสาละวนท

วางตวอยกลางหบเขาทสงชน

70

2) ความงามของปาไม เขตรกษาพนธสตวปาสาละวนประกอบดวยสงคมพช

ทมความงามในตวมนเองอยหลายสงคมดวยกน เชน ปาเตงรง ปาผสมผลดใบ ปาดงดบแลง และปา

ดงดบเขา ความงามของปาแตละชนดสะทอนใหเหนไดจากชนดพรรณไมทมลกษณะแปลกๆ ตงแต

พชคลมดน ไมพม ไมใหญ มอส เฟรน กลวยไม กาฝาก และไมจบเกาะตางๆ การจดวางและการ

เรยงตวอยดวยกนตามธรรมชาตในสงคม กอใหเกดโครงสรางทพสดาร การแตกใบออน การออก

ดอกออกผล และการผลดใบ ลวนสามารถกอใหเกดความงามทนาสนใจไดตลอดเวลา ไมวาใน

ฤดกาลใดๆ เฉพาะในเขตรกษาพนธสตวปาสาละวนนการเปลยนสของพรรณไมในชวงฤดหนาว

กอนการทงใบนบไดวาเปนชวงทมความสงสดของปาผลดใบในรอบป หมไมชนดตางๆ จะให

สสรรทแตกตางกนไปนบตงแตสแดงเขมของใบรงไปจนถงสนาตาลแกของใบเหยง ใบเหลานเมอ

รวงหลนกระจายอยบนพนทรายในทองหวยหรอกระจายอยในวงน ากอใหเกดภาพทสวยงามละลาน

ตา ความงามของปามความเดนมากเมอพรรณไมในสงคมมการออกดอกไมปาหลายชนดทใหดอก

สวยงามและบานทงตนในชวงทผลดใบทงหมด ทพบเหนไดในปาของเขตรกษาพนธ-สตวปาแหงน

เชน คณ สาน ตานกกรด ตว และไมในสกลตะแบก เปนตน กลวยไมปานบไดวาเปนสงทเสรมความ

งามใหกบปาไมไดเปนอยางมาก ทพบไดในปาแถบนกคอ เอองผง ชางนาว สามปอยแพะ ชางกระ

มอญไข แวนดาใบกลม กหลาบแดง และฟามย เปนตน ในขณะทปาในพนทสวนอนๆ ไดถกทาลาย

ลงเปนจานวนมาก จงทาใหพนทปาในเขตรกษาพนธสตวปาแหงนโดดเดนทางดานความงามขน

3) ความงามของสตวปา เขตรกษาพนธสตวปาสาละวนเปนแหลงทอยอาศย

ของสตวปาทสวยงามมากมายหลายชนด ความงามของสตวปานนสะทอนออกมาใหมนษยเหนได

ในหลายรปแบบดวยกน ทสาคญไดแกลกษณะรปรางภายนอกทแปลกตา แสดงออกซงความ

เขมแขงและแขงแรง ความสมสวน ความออนชอย ความปราดเปรยว ตวอยางเชน กระทงมความ

งามทนาชมในดานความเขมแขงปราดเปรยว เมนแสดงออกซงความแปลกตา เปนตน ความงามใน

รปสสรรทสวยงาม ไดแกนกชนดตางๆ ความงามในสภาพทไรเดยงสา โดยเฉพาะลกสตวชนดตางๆ

ความงามในสถานะทเคลอนไหวไดกอใหเกดธรรมชาตทมชวตชวา และความงามในดานความ

ไพเราะของเสยงรอง สตวปาในเขตรกษาพนธสตวปาสาละวนทมความเดนในดานความงามมอย

มากมายหลายชนดดวยกน ในกลมสตวเลยงลกดวยนานม เชน ชะนมอขาว คางแวนถนเหนอ ลง

ชนดตางๆ กระทง ววแดง เลยงผา เปนตน สวนสตวจาพวกนกไดแก นกยง ไกฟา นกเงอกชนด

ตางๆ นกพญาไฟ นกขนทอง นกกะเตน นอกจากนสตวเลอยคลาน สตวสะเทนนาสะเทนบก และ

ปลาอกหลายชนดในลาหวยกจดไดวาเปนสตวปาทมความงามตามธรรมชาตทเปนทอยากพบอยาก

เหนของคนทวไป

4) ความงามของลานาสาละวน ลาน าสายนนบไดวาเปนลานาสายสาคญสาย

หนงในทวปเอเซย มตนนาเรมมาจากประเทศธเบตบางสวนปกคลมดวยหมะซงจะละลายลงมาเสรม

71

ใหลาน าสายนมน าไหลคอนขางมากตลอดป จากประเทศธเบตไดไหลผานดนแดนของประเทศ

สหภาพพมาสชายแดนประเทศไทย และผานกลบเขาสดนแดนประเทศสหภาพพมาอกครงหนงและ

ลงสทะเลอนดามน สองฝงของลานาสายนยงปกคลมดวยปาไมทอดมสมบรณ ตอนบนนบตงแตสบ

เมยขนมามเกาะแกง และโขดหนเรยงรายอยมากมาย รมชายฝงประกอบดวยหาดทรายและหาด

กรวดสลบกบตลงทเปนผาชนจงกอใหเกดความงามตามธรรมชาตตลอดสองฝงลาน าสายนเฉพาะ

สวนทผานเขตรกษาพนธสตวปาสาละวน ตงแตสบแงะขนไปจนถงดอยผาตงและหมบานตะกอทา

นบไดวาเปนชวงทมความงามไมนอย ลกษณะเปนสายนาคดเคยวเขาไประหวางหบเขาทสงชน

ชายฝงบางตอนเปนหาดทรายกวางสะอาดตาบางตอนเปนโขดหนตะปมตะปา เหนอเขตชายนาขน

ไปเปนลาดเขาสงชนสลบกบทราบเปนตอนๆ สวนใหญปกคลมดวยปาผสมผลดใบและปาเตงรง ม

ปาดงดบเปนหยอมเลกๆ ในบรเวณทมดนลกและมความชนสงโดยเฉพาะทปากหวยสายใหญๆ

ความงามจะโดดเดนมากในชวงปาเปลยนสในฤดหนาว ในตอนเชาและตอนเยนมกมหมอกลอยตา

ปกคลมผวนาและหบเขาคงปลอยใหเหนยอดดอย และผาหนลอยอยเหนอปยหมอก และเมอกระทบ

แสงแดดออนๆ กมกจะมความงามเดนเปนพเศษ ในชวงฤดแลงนบตงแตเดอนพฤศจกายนไปจนถง

เดอนเมษายนเปนชวงทเหมาะสมสาหรบการทองเทยวชมลานาสายน แตเนองจากลานาสาละวน

เปนลานาทมความลาดเอยงมากกระแสนาจงไหลเชยว ทองนาเปนโขดหนใหญนอยเกอบตลอด จง

ทาใหเกดนาวนหมนและนาเยนจด อนตรายจากลานาสายนคอนขางสงไมเหมาะสมกบการลองแพ

2.22 เขตรกษาพนธสตวปาสนปนแดน


ตอนเหนอของพนทจะพบฝงนกเงอกหลายชนด ฝงคาง ชะน ฯลฯ อาศยอย

อยางชกชม จากการเดนสารวจทพบตวและรองรอยของสตวปา จะพบสตวปามากทสดบรเวณตน

นาตามลาหวยทสาคญ ตามแนวตอชายแดนประเทศไทยกบประเทศสหภาพพมา ทางทศเหนอและ

ทศตะวนออกของพนททมเขาสลบซบซอนและปาอยในสภาพทสมบรณราษฎรเขาถงไดยาก สวน

ทางดานทศตะวนออกเฉยงใตของพนทจะพบสตวปาบางชนดเทานน สตวปาทพบแยกออกไดเปน

ประเภทดงน

1) สตวเลยงลกดวยนม มหลายชนด เชน เลยงผา กวางผา หมขอ หมควาย

เสอโครง เสอดาว กวาง เกงหรอฟาน หมปา กระตายปา ลงวอก ลงเสน ลงลม อเหน พญากระรอก

คาง ชะนธรรมดา คางคาวตางๆ หมาจงจอก หมาใน พงพอน หมหรง แมวดาว เสอปลา เสอแมว

เสอไฟ แมวปา อเหนเครอ กระแต เมนชนดตางๆ กระรอก อน หนชนดตางๆ เปนตน สตวเลยงลก

ดวยนมทมขนาดใหญสวนมากพบตามรอยตอระหวางประเทศ เชน ชางปา กระทง กวางปา สวน

72

สตวทมขนาดเลก เชน เสอขนาดเลก เกง หม ชะน หมปา หมหรง อเหน ชะมด กระรอก ฯลฯ มกพบ

อยท วๆไปในพนท

2) นกและสตวปก ทสารวจพบ นกเหยยว ไกปา ไกฟาหลงขาว ไกฟาชนด

ตางๆ นกยง นกกระปดใหญ นกเงอกชนดตางๆ นกเขาเขยว นกเขาไฟ นกหวขวาน นกปรอด นก

กางเขน นกคม นกกระทา นกแกก นกกก นกกาฮง นกมม นกกะลง นกเคาแมว นกแสก นกเอยง

นกขนทอง นกนางแอน นกขมน นกเอยงถา นกโพระดก ฯลฯ

3) สตวเลอยคลาน ในพนทสารวจ มสตวเลอยคลานมากมายหลายชนด ทพบ

เหนสวนมาก เชน เตาชนดตางๆ ไดแก เตาปล เตาหก เตาเดอย รวมทงตะพาบนา กงกา ตกแก จงจก

งชนดตางๆ งเขยว งจงอาง งเหา งสง งหลามงเหลอม ฯลฯ จงเหลนชนดตางๆ แลนหรอตะกวด เหา

ชาง ฯลฯ

4) สตวสะเทนนาสะเทนบก ไดแก เขยดแลว คางคก องอาง เขยด ปาด และ

กบชนดตางๆ เปนตน

5) ปลา เนองจากปาสงวนแหงชาตแมปายฝงขาวตอนลาง เปนแหลงตนนาลา

ธารหลายสาย มหวยหนอง ทอดมสมบรณไปดวยปลามากมายหลายชนด เชน ปลาสะแงะ ปลากด

หน ปลาคง ปลามง ปลาเลยหน ปลาชอน ปลาซว ปลาขาวขางลายจด ตลอดถงปลานาจดอกหลาย

ชนด ทยงไมมการสารวจอยางจรงจง ในถาทมหวยไหลผาน จะมปลาถาอาศยอย ทสารวจพบในถา

ปางคาม ปลาจะมตาทหายไป ตวซดขาว ขนาดเลก ยาว 5-6 เซนตเมตร ลาตวสามารถเกาะยดกบหน

ไดด เปนตน


ประเภทนาตก

-นาตกปางคาม บรเวณทตง หม 2 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน พกด

47Q 168783

-นาตกแอลา บรเวณทตง หม 7 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน พกด

47Q 333678

ประเภทหนาผา/ธรณสณฐาน

-ผาปางคาม บรเวณทตง หม 2 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน พกด 47Q

168755

-ผาเผอก บรเวณทตง หม 10 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน พกด 47Q

180725

-ผาเสอ,ผาคอแลน บรเวณทตง หม 4 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

พกด 47Q 105710

73

ประเภทถา

-ถาปางคาม บรเวณทตง หม 2 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน พกด 47Q

170755

-ถาคอแดน บรเวณทตง หม 4 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน พกด 47Q

104714

ประเภทลานา/แองธรรมชาต/ทะเลสาบ

-ลานาของ บรเวณทตง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

-ลานาโปง บรเวณทตง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

-ลานาแมละนา บรเวณทตง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

-ลานาราง บรเวณทตง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

-ลานาแพม บรเวณทตง อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

ประเภทบอนารอน

-พน ารอนโปงแสนปก บรเวณทตง หม 4 อาเภอปางมะผา จงหวด

แมฮองสอน พกด 47Q 097637

ประเภทจดชมทวทศน

-ดอยกงโลม บรเวณทตง หม 4 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

-ดอยสนเกยะ บรเวณทตง หม4 อาเภอบางมะผา จงหวดแมฮองสอน

-ดอยปางคาม บรเวณทตง หม 2 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

-ดอยหวของ บรเวณทตง หม 2 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

-ดอยหวราง บรเวณทตง หม 6 อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน

ประเภทเสนทางศกษาธรรมชาตและสตวปา

-เสนทางศกษาธรรมชาตสนปนแดน

2.23 เขตรกษาพนธสตวปาลมนาปาย


เนองจากเขตรกษาพนธสตวปาลมนาปาย มแหลงนา-แหลงอาหารของสตว

ปาหลายแหลง มพชและพรรณไมทเปนอาหารของสตวปาหลายชนด จงทาใหมสตวปาทสาคญ

อาศยอยเปนจานวนมาก และหลายชนดสวนมากจะเขาไปอาศยอยในปาลก เพราะปจจบนมการ

คมนาคมทดมประชาชนและชาวเขาเผาตางๆ อพยพเขาอพยพออกอยเสมอ เกดมการลาสตวปาขน

74

และสตวปามการอพยพเขาไปในเขตประเทศพมา ทาใหจานวนสตวปาลดลง มสตวปาทสาคญคอ

เกง กวาง หมปา เลยงผา กวางผา ชะน อเหน เมน ไกฟา เสอ หม ฯลฯ


ภมประเทศเปนภเขาสงสลบซบซอนมแมนาหลายสาย กอใหเกดจดเดน

หลายลกษณะเกดเปนถา หนาผา น าตก ทนาสนใจหลายแหง เชนถาน าลอด ถาแมละนา ถาน าลาง

ถาผาแดง นาตกแมยาน นาตกซซา ถาหลมนาบอผ ฯลฯ และมทวทศนธรรมชาตทนาสนใจและ

สวยงามมากมาย ตลอดเสนทางในพนทแมฮองสอน-ปาย

3. จานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการในเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการ

จากการตรวจสอบขอมลของสานกอนรกษสตวปา กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

มรายงานจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการในเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการ จานวน 23 แหง

วา จานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการในเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการในปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 มจานวนนกทองเทยวรวม 898,222 คน โดยพบวา เดอนเมษายนมนกทองเทยวมากทสด

คอ 200,085 คน ทเขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทดจานวน 99,484 คน และเดอนสงหาคมม

นกทองเทยวนอยทสด คอ 28,763 คน ดงรายละเอยดในตารางท 2

75

ตารางท 2 จานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2553

ลาดบท เขตรกษาพนธสตวปา จานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 (คน)

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. รวม

1 ซบลงกา 169 529 174 0 1,069 84 12 61 165 213 108 318 2,902

2 เขาสอยดาว 2,109 1,806 3,940 5,200 3,658 4,285 8,687 3,993 2,089 2,732 1,627 1,543 41,669

3 ทงระยะ-นาสก 209 169 263 403 290 410 1,300 288 159 138 151 141 3,921

4 เขาอางฤาไน 133 35 314 247 599 210 312 60 34 486 574 454 3,458

5 สลกพระ 292 9 441 224 55 65 0 106 273 261 61 137 1,924

6 คลองแสง 130 12 8 71 43 85 62 66 43 50 29 25 624

7 เขาประ-บางคราม 13,227 9,053 8,253 20,684 1,535 11,080 35,260 15,026 5,905 7,496 0 9,896 137,415

8 ฮาลา-บาลา 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

9 โตนงาชาง 13,038 3,075 7,570 17,164 17,075 33,578 45,529 21,181 6,776 8,897 9,958 0 183,841

10 เขาบรรทด 21,879 6,395 34,081 55,097 41,390 75,818 99,484 31,699 12,575 14,752 12,848 13,653 419,653

11 ภเขยว 478 298 1,037 1,067 545 538 542 378 145 326 404 222 5,980

12 ภหลวง 534 611 2,552 1,907 775 697 225 111 105 77 2 30 7,626

13 หวยทบทาน-หวยสาราญ 736 396 1,394 648 281 300 50 230 275 240 240 140 4,930

14 ตะเบาะ-หวยใหญ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

15 หวยขาแขง 307 725 991 1,484 1,281 519 3,094 300 1,414 3,088 1,359 2,089 16,651

76

ตารางท 2 (ตอ)



16 ทงใหญนเรศวร 318 200 397 236 117 14 10 9 5 3 0 16 1,325

17 อมผาง 2,825 9,371 15,850 10,925 3,641 2,094 4,368 1,708 155 725 410 276 52,348

18 ถาเจาราม 88 84 155 193 75 55 174 72 45 65 41 23 1,070

19 เชยงดาว 293 936 1,509 1,509 468 1,509 0 67 30 121 117 31 6,590

20 แมเลา-แมแสะ 0 0 285 0 20 0 0 0 0 0 55 60 420

21 สาละวน 436 534 523 757 551 791 731 644 706 507 455 472 7,898

22 สนปนแดน 0 0 0 27 0 0 0 0 0 100 0 0 127

23 ลมนาปาย 0 0 0 0 344 286 245 106 0 221 324 745 2,271

รวม 57,201 34,238 79,737 117,843 73,812 132,418 200,085 76,105 30,899 40,498 28,763 30,271 898,722

ทมา: ดดแปลงจากสานกอนรกษสตวปา กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2553)

77

ตารางท 3 จานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2554



1 ซบลงกา 150 16 0 589 38 307 52 31 76 291 13 130 1,693

2 เขาสอยดาว 2,426 1,710 3,951 3,534 2,652 3,074 6,880 3,866 1,953 2,439 1,540 990 35,015

3 ทงระยะ-นาสก 172 104 228 505 365 164 794 70 53 129 168 33 2,785

4 เขาอางฤาไน 372 65 236 634 454 315 101 74 223 152 339 367 3,332

5 สลกพระ 106 378 53 0 54 87 0 0 0 0 0 0 678

6 คลองแสง 11 23 0 20 24 75 27 12 10 9 8 5 224

7 เขาประ-บางคราม 13,662 5,939 9,486 15,969 60,639 17,886 24,264 17,623 7,317 9,691 9,300 0 191,776

8 ฮาลา-บาลา 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

9 โตนงาชาง 9,103 1,538 1,626 6,486 13,179 8,931 27,459 16,795 5,305 8,771 166,940 7,827 273,960

10 เขาบรรทด 0 0 0 0 34,207 38,409 71,870 26,942 0 0 0 0 171,428

11 ภเขยว 302 494 862 1,157 534 283 440 338 340 392 344 498 5,984

12 ภหลวง 348 519 1,990 2,548 1,772 705 659 149 76 118 112 7 9,003

13 หวยทบทาน-หวยสาราญ 260 240 0 290 250 0 250 43 0 0 0 0 1,333

14 ตะเบาะ-หวยใหญ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

15 หวยขาแขง 1,024 1,050 2,905 7,649 1,653 1,373 5,467 1,439 1,031 3,371 1,910 0 28,872

78

ตารางท 3 (ตอ)



16 ทงใหญนเรศวร 12 99 577 309 62 9 53 45 12 0 0 0 1,178

17 อมผาง 1,614 8,513 13,400 7,842 4,338 1,738 2,629 1,190 180 514 258 169 42,385

18 ถาเจาราม 30 53 80 183 70 32 253 78 7 49 27 8 870

19 เชยงดาว 60 1,224 1,803 736 550 159 55 76 33 126 0 0 4,822

20 แมเลา-แมแสะ 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60 0 0 600

21 สาละวน 589 702 1,022 2,245 1,749 2,265 2,108 1,803 983 1,250 0 0 14,716

22 สนปนแดน 0 0 0 0 12 0 0 0 0 0 0 0 12

23 ลมนาปาย 274 352 564 443 342 191 210 138 182 596 0 0 3,292

รวม 30,575 23,079 38,843 51,199 123,004 76,063 143,631 70,772 17,841 27,958 180,959 10,034 793,958

ทมา: ดดแปลงจากสานกอนรกษสตวปา กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2554)

79

จานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการในเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการในปงบประมาณ

พ.ศ. 2554 มจานวนนกทองเทยวรวม 793,958 คน พบวา ในเดอนสงหาคมมจานวนนกทองเทยว

มากทสด จานวน 180,959 คน โดยทเขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชางมจานวนนกทองเทยวมาก

ทสด มจานวน 166,940 คน และในเดอนกนยายนมจานวนนกทองเทยวนอยทสด จานวน 10,034

คน ดงรายละเอยดในตารางท 3

จากขอมลทพบขางตนมความแตกตางของจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการในชวงเวลา

เดยวกนของเขตรกษาพนธสตวปาแตละแหงในแตละปนน ไมอาจสรปไดวามสาเหตมาจากเปน

ชวงเวลาทเหมาะกบการทองเทยวสตวปาหรอไมเพยงอยางเดยว เพราะนกทองเทยวทเขาไป

ทองเทยวเชงนเวศในเขตรกษาพนธสตวปานนนอกจากจะเขาไปประกอบกจกรรมการทองเทยว

สตวปาแลวยงเขาไปเทยวชมความงดงามทางธรรมชาตของแหลงทองเทยวทางธรรมชาตในเขต

รกษาพนธสตวปาดวย สาหรบปจจยอนๆ ไดแก สภาพภมอากาศ การเกดภยธรรมชาต การ

เปลยนแปลงสภาพอากาศ วกฤตภาวะโลกรอน วกฤตปญหาความมนคงทางการเมอง และการจด

งานสงเสรมการทองเทยว ถอเปนปจจยภายนอกทยงไมมการศกษาทชดเจน

เมอนาขอมลจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการในเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการ

ปงบประมาณ 2553 และปงบประมาณ 2554 มาวเคราะหจะเหนไดวา

เขตรกษาพนธสตวปาซบลงกามนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ พ.ศ.

2553 คอ เดอนกมภาพนธ สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนมกราคม และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละปงบประมาณในชวงเดอนมนาคมถงตลาคมมความเหมอนกน

(ภาพท 7)

80

ภาพท 7 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาซบลงกา

จงหวดลพบร

เขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาวมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 คอ เดอนเมษายน ซงแนวโนมของนกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละ

ปงบประมาณในชวงเดอนตางๆ ไมมความแตกตางกน (ภาพท 8)

ภาพท 8 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว

จงหวดจนทบร

81

เขตรกษาพนธสตวปาทงระยะ-นาสกมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของ

ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนเมษายน และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละเดอนของปงบประมาณมความเหมอนกน (ภาพท 9)

เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของ

ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 คอ เดอนกมภาพนธ สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนมกราคม และ

แนวโนมของนกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละปงบประมาณในชวงเดอนกนยายนถงธนวาคมม

ความเหมอนกน (ภาพท 10)

ภาพท 9 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาทงระยะ-นาสก

จงหวดระนอง และจงหวดชมพร

82

ภาพท 10 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน

จงหวดจนทบร

เขตรกษาพนธสตวปาสลกพระมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 คอ เดอนธนวาคม สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนพฤศจกายน และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละปงบประมาณในชวงเดอนกมภาพนธถงเมษายนมความเหมอนกน

(ภาพท 11)

ภาพท 11 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ

83

จงหวดกาญจนบร

เขตรกษาพนธสตวปาคลองแสงมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 คอ เดอนตลาคม สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนมนาคม และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละปงบประมาณในชวงเดอนกมภาพนธถงกนยายนมความ

เหมอนกน (ภาพท 12)

เขตรกษาพนธสตวปาเขาประ-บางครามมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของ

ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 คอ เดอนเมษายน สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนกมภาพนธ และ

แนวโนมของนกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละปงบประมาณในชวงเดอนมนาคมถงสงหาคม

และเดอนตลาคมถงมกราคมมความเหมอนกน (ภาพท 13)

เขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชางมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 คอ เดอนเมษายน สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนสงหาคม และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณไมมความแตกตางกน (ภาพท 14)

ภาพท 12 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาคลองแสง

จงหวดสราษฎรธาน

84

ภาพท 13 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปา

เขาประ-บางคราม จงหวดกระบ และจงหวดตรง

ภาพท 14 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง

จงหวดสงขลา

85

เขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทดมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนเมษายน และแนวโนมของนกทองเทยวทเขามาใช

บรการแตละปงบประมาณในชวงเดอนกมภาพนธถงกนยายนมความเหมอนกน (ภาพท 15)

เขตรกษาพนธสตวปาภเขยวมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ พ.ศ.

2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนมกราคม และแนวโนมของนกทองเทยวทเขามาใช

บรการแตละปงบประมาณในชวงเดอนพฤศจกายนถงพฤษภาคมมความเหมอนกน (ภาพท 16)

เขตรกษาพนธสตวปาภหลวงมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 คอ เดอนธนวาคม สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนมกราคม และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณทเหมอนกน (ภาพท 17)

เขตรกษาพนธสตวปาหวยทบทน-หวยสาราญมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของ

ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 คอ เดอนธนวาคม สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนมกราคม และ

แนวโนมของนกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละปงบประมาณในชวงเดอนมกราคมถงมนาคมม

ความเหมอนกน (ภาพท 18)

ภาพท 15 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด

จงหวดพทลง

86

ภาพท 16 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาภเขยว

จงหวดชยภม

ภาพท 17 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาภหลวง จงหวด

เลย

87

ภาพท 18 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาหวยทบทน-หวยสาราญ

จงหวดสรนทร

เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขงมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 คอ เดอนเมษายน สวนปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนมกราคม และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณมความเหมอนกน (ภาพท 19)

ภาพท 19 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง

จงหวดอทยธาน

88

เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร ดานทศตะวนออกมนกทองเทยวเขามาใชบรการมาก

ทสดของปงบประมาณ พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนธนวาคม และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณไมมความแตกตางกน (ภาพท 20)

ภาพท 20 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร

ดานทศตะวนออก จงหวดตาก

เขตรกษาพนธสตวปาอมผางมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนธนวาคม และแนวโนมของนกทองเทยวทเขามา

ใชบรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณไมมความแตกตางกน (ภาพท 21)

เขตรกษาพนธสตวปาถาเจารามมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนเมษายน และแนวโนมของนกทองเทยวทเขามาใช

บรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณไมมความแตกตางกน (ภาพท 22)

89

ภาพท 21 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาอมผาง จงหวดตาก

ภาพท 22 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาถาเจาราม

จงหวดสโขทย

เขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาวมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนธนวาคม และแนวโนมของนกทองเทยวทเขามา

ใชบรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณไมมความแตกตางกน (ภาพท 23)

90

ภาพท 23 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาเชยงดาว

จงหวดเชยงใหม

เขตรกษาพนธสตวปาแมเลา-แมแสะมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของ

ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนธนวาคม และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณทมความแตกตางกน (ภาพท 24)

เขตรกษาพนธสตวปาสาละวนมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนมนาคม และแนวโนมของนกทองเทยวทเขามาใช

บรการแตละชวงเวลาของปงบประมาณมความแตกตางกน (ภาพท 25)

เขตรกษาพนธสตวปาสนปนแดนมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 คอ เดอนกรกฎาคม และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนกมภาพนธ และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละปงบประมาณมความแตกตางกน (ภาพท 26)

91

ภาพท 24 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาแมเลา-แมแสะ

จงหวดเชยงใหม และจงหวดแมฮองสอน

ภาพท 25 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาสาละวน

จงหวดแมฮองสอน

92

ภาพท 26 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาสนปนแดน


เขตรกษาพนธสตวปาลมนาปายมนกทองเทยวเขามาใชบรการมากทสดของปงบประมาณ

พ.ศ. 2553 คอ เดอนกนยายน และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 คอ เดอนกรกฎาคม และแนวโนมของ

นกทองเทยวทเขามาใชบรการแตละปงบประมาณมความแตกตางกน (ภาพท 27)

ภาพท 27 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาลมนาปาย


93

จากการวเคราะหขอมลของจานวนนกทองเทยวเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการท

ไดรบความนยมจากนกทองเทยวในปงบประมาณ พ.ศ. 2553 และปงบประมาณ พ.ศ. 2554 (ภาพท

28) พบวา จานวนนกทองเทยวเขตรกษาพนธสตวปาทเกบคาบรการในปงบประมาณ พ.ศ. 2553 ใน

3 อนดบ ไดแก เขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด เขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง และเขตรกษา

พนธสตวปาเขาประ-บางคราม (ตามลาดบ) สวนจานวนนกทองเทยวเขตรกษาพนธสตวปาทเกบ

คาบรการในปงบประมาณ พ.ศ. 2554 ใน 3 อนดบ ไดแก เขตรกษาพนธสตวปาโตนงาชาง เขตรกษา

พนธสตวปาเขาประ-บางคราม และเขตรกษาพนธสตวปาเขาบรรทด (ตามลาดบ) และยงพบวาใน

เขตรกษาพนธสตวปาอมผาง เขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง

และเขตรกษาพนธสตวปาสาละวน เปนเขตรกษาพนธสตวปาทไดรบความนยมสงจากนกทองเทยว

ดวยเชนกน

สาหรบเขตรกษาพนธสตวปาฮาลา บาลา และเขตรกษาพนธสตวปาตะเบาะ-หวยใหญ

รายงานขอมลจานวนนกทองเทยว ในปงบประมาณ 2553 และ 2554 วา ไมมนกทองเทยวเขามาใช

บรการ จงไมสามารถนามาวเคราะหถงแนวโนมการเขาใชบรการของนกทองเทยวในแตละชวงเวลา

ของเขตรกษาพนธสตวปาดงกลาวได

94

94

ภาพท 28 การเปรยบเทยบจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการเขตรกษาพนธสตวปาของประเทศไทย

95

สรปและขอเสนอแนะ

จากการตรวจสอบเอกสาร และขอมลทตยภมเกยวกบขอมลพนฐานของเขตรกษาพนธสตวปา

จานวน 23 แหง ในประเทศไทย นามาวเคราะหขอมลเกยวกบการ ใชทรพยากรสตวปาเพอศกษา

ธรรมชาตของสตวปาในเขตรกษาพนธสตวปา พบวา เขตรกษาพนธสตวปาทกแหงมทรพยากรสตวปา

ทมคณคาและนาสนใจทแตกตางกนตามสภาพพนท ตามสภาพการดารงชวตทแตกตางกน ทาใหรปแบบ

การศกษาธรรมชาตของสตวปาแตละชนดแตกตางกน ผทสนใจเขาไปศกษาธรรมชาตหรอทองเทยวเชง

นเวศในเขตรกษาพนธสตวปาสวนใหญสนใจในแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทมความงดงาม มากกวา

สตวปาทพบเหนไดยาก เขตรกษาพนธสตวปาทม สงอานวยความสะดวกรองรบและการเดนทางทเขาถง

ไดงายกวากจะมนกทองเทยวเขาชมธรรมชาตจานวนมากกวาเขตรกษาพนธสตวปาทมเสนทางการเดนทาง

เขาถงทลาบากและขาดแคลนสงอานวยความสะดวกทจะรองรบนกทองเทยวดวย การสอความหมายใน

เขตรกษาพนธ สตวปา หลายแหง พบวา มการพฒนาปรบปรง ปายและอปกรณสอความหม ายทาง

ธรรมชาตในเสนทางศกษาธรรมชาตของเขตรกษาพนธสตวปาตางๆ เพยงเลกนอย

เขตรกษาพนธสตวปาแตละแหงสามารถนาแนวคด ขางตนไปประยกตใชเพอหารปแบบการ

ทองเทยว สตวปาทเหมาะสมกบทรพยากรสตวปาในพนท โดยใชพนฐานทางวชาการทาใหเกดผล

สมฤทธในการอนรกษทรพยากรสตวปา ตามภารกจของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช และ

ความยงยากในการดาเนนงานครงนเกดจาก ขอมลพนฐานของเขตรกษาพนธสตวปาไมเปนปจจบนและ

ขอมลการทองเทยวสตวปาในเขตรกษาพนธสตวปา รวมถงสถตจานวนนกทองเทยวทเขาใชบรการใน

เขตรกษาพนธสตวปามรายงานไมครบถวนทกแหง

พรอมนใครขอเสนอแนะแนวทางการจดการการใช ทรพยากรสตวปาเพอศกษาธรรมชาตของ

สตวปาในเขตรกษาพนธสตวปาคอ ควรศกษารปแบบการศกษาธรรมชาตสตวปาแตละชนดใหเหมาะสม

กบการดารงชวตของสตวปาชนดนนๆ โดยไมกอใหเกดผลกระทบตอการดารงชวตของสตวปา และตอง

มการสอความหมายธรรมชาตใหแกผเขาไปศกษาธรรมชาตสตวปาเขาใจถงธรรมชาตของสตวปาชนด

นนๆ และสามารถกระตนจตสานกใหผเขาศกษาธรรมชาตสตวปามสวนรวมใน การอนรกษทรพยากร

สตวปามากยงขน ควรศกษารปแบบการศกษาธรรมชาตสตวปาใหเหมาะสมกบเขตรกษาพนธสตวปา

แตละแหง ควรกาหนดมาตรการการศกษาธรรมชาตสตวปาในเขตรกษาพนธสตวปาแตละแหงให

96

เหมาะสม ควรมแผนการจดการการศกษาธรรมชาตสตวปาในเขตรกษา พนธสตวปาแตละแหงทชดเจน

โดยสามารถนาขอมลสถตนกทองเทยวมาใชวางแผนการจดการการทองเทยวเชงนเวศของเขตรกษา

พนธสตวปาตางๆ เพอเตรยมความพรอมของสงอานวยความสะดวก การสอความหมาย การบรการท

พก เสนทางศกษาธรรมชาต การเดนทางสาหรบนกท องเทยว การแนะนาการใหบรการแกนกทองเทยว

และการรกษาความปลอดภย รวมถงการประยกตใชแนวคดการสรางสวนสตวในธรรมชาตดวยการ

สรางโปงเทยม แหลงอาหารสาหรบสตวปา และออกแบบเสนทางหรอจดชมสตวปาทสามารถควบคม

ไดในพนทเขตรกษาพนธสตวปา โดยการจดสรรแผนงานและงบประมาณทเหมาะสมตอไป

97

เอกสารและสงอางอง

กระทรวงการทองเทยวและกฬา. 2554. แผนพฒนาการทองเทยว พ.ศ. 2552 – 2559. กรงเทพฯ

การทองเทยวแหงประเทศไทย. สานกงาน. 2537. มาตรฐานการบรการโรงแรม. กรงเทพฯ.

. 2537 ก. สานกงาน ททท. สาขาในประเทศ. กรงเทพฯ

การฝกหดคร, กรม. 2533.หลกการมคคเทศก. กรงเทพฯ : เอกสารนเทศการศกษา ฉบบท 279 :หนวย

นเทศ กรมการฝกหดคร.

ฉนทสทธ บณยสาระนย. 2546. การศกษาการพฒนาเสนทางและรายการดนก ณ อทยานแหงชาตดอย

อนทนนท จงหวดเชยงใหม. เอกสารคนควาแบบอสระปรญญาโท, มหาวทยาลยเชยงใหม

ตย ชมสาย, ม.ล. และคณะ. 2530. ปฐมบทแหงวชาการทองเทยว. ไทยวฒนาพานช, กรงเทพฯ.

นศา ชชกล. 2550. อตสาหกรรมการทองเทยว. พมพครงท 1 บรษทว.พรนท (1991) จากด, กรงเทพฯ.

มศรา สามารถ. 2543. การมสวนรวมของชมชนทองถนในการบรหารจดการ ดานทองเทยวเชง นเวศ.

พมพครงท 1 บรษท แอล.ท.เพรส จากด, กรงเทพฯ.

ยศ สนตสมบต และคณะ. 2544. การทองเทยวเชงนเวศ ความหลากหลายทางวฒนธรรม และการ

จดการทรพยากร. พมพครงท 1 โรงพมพนพบรการพมพ เชยงใหม, เชยงใหม.

วฒพงษ ดงคาฟ. 2551. การจดการการทองเทยวเชงนเวศในเขตอทยานแหงชาต : กรณศกษาอทยาน

แหงชาตแมปง จงหวดลาพน.เอกสารการคนควาอสระปรญญาโท, มหาวทยาลยเชยงใหม.

98

ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย. 2549. แนวทางการวาง

แผนการพฒนาการทองเทยวอยางย งยน. พมพครงท 1 บรษท แสงสวางเวลดเพรส จากด,

กรงเทพฯ.

สพล จตรวจกษณ. 2546 การวเคราะหพฤตกรรมและปจจยทสงผลตอพฤตกรรมของนกทองเทยวท

ประกอบกจกรรมดนก : กรณ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธ

ปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สภาภรณ อษฎามงคล. การพฒนาการทองเทยวชายฝงอยางย งยน. 24 กมภาพนธ 2538. ไทยรฐ

สวนอนรกษสตวปา กรมปาไม. 2544 ขอมลพนฐานเขตรกษาพนธสตวปาในประเทศไทย. พมพครงท 1.

ฝายการพมพ สวนผลตสอ สานกสารนเทศ กรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

สารานกรมไทยสาหรบเยาวชน โดยพระราชประสงคของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. โครงการ.

2539. สารานกรมไทยสาหรบเยาวชน เลมท 21 ,เขตดสต , กรงเทพมหานคร.

อทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. กรม. 2554. แนวทางและมาตรการในการจดการอทยานแหงชาต

และเขตรกษาพนธสตวปา : เอกสารประกอบการบรรยายในการประชมเชงปฏบตการ เรอง

การจดการความหลายหลายทางชวภาพในพนทคมครอง ภายใตโครงการศกษาแนวทางการ

จดการอทยานแหงชาตใหเปนไปตามอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ณ โรงแรม

รชมอนด ถนนรตนาธเบศร จงหวดนนทบร 5-6 กนยายน. กรงเทพฯ : กรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช.

Buckley, R. 1994. International Centre for Ecotourism Research (Research Report, 1993). Gold Coast

: ICER.

99

Bornemeier, J. , M. Victor and Durst P.B. (edited). 1997. Ecotourism for Forest Conversation and

community Development. Proceedings of an International Seminar held in Chiang Mai,

Thailand, 28-31 January 1997. FAO/RAP Publication : Bangkok.

Gee, C.Y., Dexter J.L., Choy and Makens, J.C. 1984. The travel Industry. Westport Connecticut :

the AVI Publishing.

Kate , R. Amanda , S. Claire , D. David , N. Philip, P. 2010 A FRAMEWORK TO GUIDE THE

SUSTAINABLILITY OF WILDLIFE TOURISM OPERATIONS Examples of marine

wildlife tourism in Western Australia. Australia. CRC for Sustainable Tourism Pty Ltd.

2010.

Karen, H. 2004 Wildlife Tourism : impacts, management and planning. Australia. CRC for

Sustainable Tourism Pty Ltd.

Mill, R.C. Morrison, A.M. 1985 The Tourism System : An Introductory Text. New-York :

Prentice Hall. 1985.

Sustainable Tourism Cooperative Research Centre. 2009Wildlife Tourism : challenges, opportunities

and managing the future. STCRC for Sustainable Tourism Pty Ltd.

การศึกษาการท่องเที่ยวเชิง...

Documents