Ref. code: 25595614031028AZI

ปจจยท ำนำยพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำน กบผปวยวณโรคปอดทพกอำศยในกรงเทพมหำนครและปรมณฑล

โดย

นำงขวญใจ มอนไธสง

วทยำนพนธนเปนสวนหนงของกำรศกษำตำมหลกสตร พยำบำลศำสตรมหำบณฑต

สำขำกำรพยำบำลเวชปฏบตชมชน คณะพยำบำลศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตร

ปกำรศกษำ 2559 ลขสทธของมหำวทยำลยธรรมศำสตร

Ref. code: 25595614031028AZI

ปจจยท ำนำยพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำน กบผปวยวณโรคปอดทพกอำศยในกรงเทพมหำนครและปรมณฑล

โดย

นำงขวญใจ มอนไธสง

วทยำนพนธนเปนสวนหนงของกำรศกษำตำมหลกสตร พยำบำลศำสตรมหำบณฑต

สำขำกำรพยำบำลเวชปฏบตชมชน คณะพยำบำลศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตร

ปกำรศกษำ 2559 ลขสทธของมหำวทยำลยธรรมศำสตร

Ref. code: 25595614031028AZI

THE FACTORS PREDICTING TUBERCULOSIS PREVENTIVE BEHAVIORS AMONG THE TUBERCULOSIS CONTACTS

IN THE BANGKOK AREA AND PERIMETER

BY

MRS. KHUANJAI MONTAISONG

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF NURSING SCIENCE

IN COMMUNITY NURSE PRACTITIONER FALCULTY OF NURSING

THAMMASAT UNIVERSITY ACADEMIC YEAR 2016

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

Ref. code: 25595614031028AZI

หวขอวทยานพนธ ปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

ชอผเขยน นางขวญใจ มอนไธสง ชอปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย การพยาบาลเวชปฏบตชมชน พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ผชวยศาสตราจารย ดร.จราภรณ กรรมบตร อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม อาจารย ดร.วนลดา ทองใบ ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณเพอศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล กลมตวอยางเปนผสมผสรวมบาน 212 คน รวบรวมขอมลโดยแบบสอบถามประกอบดวย ขอมลสวนบคคล การรบรตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ และพฤตกรรมการปองกนโรควณโรคของผสมผสรวมบาน หาคาความเชอมนของเครองมอได .93 วเคราะหขอมลโดยคาความถ รอยละ คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตสหสมพนธของเพยรสน และการวเคราะหถดถอยพหคณแบบน าตวแปรเขาทงหมด

ผลการศกษาพบวา คะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกนวณโรคโดยรวมอยในระดบสง ( =72.55, SD = 8.62) ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค ไดแก การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค (r=.241) การรบรความรนแรงของวณโรค (r=.197) สงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนวณโรค (r=.191) การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค (r=.169) และปจจยดานความสมพนธกบผปวย (r=-.136) ตวแปรทศกษาสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานไดรอยละ 15.70 (R2 = .157, F= 3.099, p<.05) ปจจยทสามารถท านายไดสงสดไดแก การรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค (ß = .178) รองลงมาคอ สงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค (ß = .137) และการรบรความรนแรงของวณโรค (ß=.131)ทงน ปจจยทรวมท านาย ไดแก การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค (ß=.078) การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค (ß = .073) และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค (ß = .036) ผลการวจยนสามารถใชเปนขอมลในการดแลผทอยรวมบานกบผปวยวณโรค โดยเนนใหมการรบรความเสยงตอการปวยดวยวณโรค ความรนแรงของวณโรค และการใหค าแนะน าและอปกรณตางๆเพอใหมพฤตกรรมการปองกนวณโรคทเหมาะสม

(2)

Ref. code: 25595614031028AZI

ค ำส ำคญ: วณโรค, ผสมผสรวมบาน, การปองกนวณโรค

(3)

Ref. code: 25595614031028AZI

Thesis Title THE FACTORS PREDICTING TUBERCULOSIS PREVENTIVE BEHAVIORS AMONG THE TUBERCULOSIS CONTACTS IN THE BANGKOK AREA AND PERIMETER

Author Mrs. Khuanjai Montaisong Degree Master of Nursing Science Department/Faculty/University Department of Community Nurse Practitioner Faculty of Nursing Thammasat University Thesis Advisor Assistant Professor Jeeraporn Kummabutr, Ph.D. Co-Advisor Wanalada Thongbai, Ph.D. Academic Year 2016

Abstract

The purposes of this predictive descriptive research were to examine the factors influencing tuberculosis preventive behaviors among tuberculosis contacts in the Bangkok area and perimeter. A total of 212 tuberculosis contacts were included. The questionnaire was composed of a demographic characteristics questionnaire, health belief and health perception questionnaires, and a tuberculosis preventive behaviors questionnaire. Cronbach’s alpha coefficients for the questionnaires were 0.93. Data were analyzed using frequency, percent, mean, standard deviation, Pearson’s correlation coefficient, and multiple regression analysis.

The results revealed that the tuberculosis contacts exhibited a high level of tuberculosis preventive behaviors ( = 72.55, SD = 8.62). Perceived susceptibility of tuberculosis infection (r=.241), perceived severity of tuberculosis (r=.197), cues to action for tuberculosis prevention (r=.191), perceived benefit of tuberculosis prevention (r=.169), and the closed relatives variable (r=-.136) had the statistically significant correlations with tuberculosis preventive behaviors. The factors with the highest influence as predictive factors were perceived susceptibility to tuberculosis infection (ß = .178), followed by cues to action for tuberculosis prevention (ß = .137), and perceived severity of tuberculosis (ß = .131). These three variables together

(4)

Ref. code: 25595614031028AZI

explained 15.70% of the variance in tuberculosis preventive behaviors (R2 = .157, F= 3.099, p < .05). The findings can be applied to the development of tuberculosis control programs, and used for further intervention research. In addition, nurses’ roles should include monitoring health education and the assessment of tuberculosis contacts and their families, and promoting perceived susceptibility to tuberculosis infection, perceived severity of tuberculosis, and cues to action for tuberculosis prevention in the person’s home and in the community.

Keywords: tuberculosis contacts, preventive behavior, Health Belief Model

(5)

Ref. code: 25595614031028AZI

กตตกรรมประกำศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดดวยความกรณายงของ ผชวยศาสตราจารย ดร.จรา

ภรณกรรมบตรและอาจารย ดร.วนลดา ทองใบ อาจารยทปรกษาวทยานพนธผ ใหความร ขอเสนอแนะ เปนแบบอยางทดงามทงในดานการศกษา และแนวคดในการด าเนนชวต ทงยงคอยใหก าลงใจตอผวจยตลอดมา ผวจยซาบซง และส านกในพระคณของทานเปนทสด

ขอกราบขอบพระคณคณาจารยคณะพยาบาลศาสตรทกทานทไดประสทธประสาทวชาความรตลอดระยะเวลาการศกษา ขอกราบขอบพระคณ แพทยหญงนาฏพธ สงวนวงศ แพทยผเชยวชาญในดานการดแลรกษาผปวยวณโรคของสถาบนบ าราศนราดร ผชวยศาสตราจารย ดร.มยร นรตธราดร และผชวยศาสตราจารย ดร.เยาวรตน มชฌม ผทรงคณวฒทสละเวลาตรวจสอบความตรงในเนอหาของเครองมอทใชในงานวจย ขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.ธรนช หานรตศย ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และ รองศาสตราจารย ดร.พรนภา หอมสนธ กรรมการสอบวทยานพนธ ทสละเวลาใหความรและแนวทางทเปนประโยชนเพอใหวทยานพนธฉบบนสมบรณยงขน ขอขอบคณเจาหนาทหนวยงานบณฑตศกษาส าหรบความชวยเหลอ และค าปรกษา รวมทงก าลงใจทมอบใหตลอดระยะเวลาการศกษา

ขอขอบคณเพอนรวมรน NP8 ส าหรบมตรภาพ และความชวยเหลอเกอกลทกอยาง ขอขอบพระคณหวหนาหนวยงานอบตเหตฉกเฉน สถาบนบ าราศนราดร ทใหโอกาสใน

การศกษาครงน ขอขอบคณพ นอง เพอนรวมงาน ส าหรบความชวยเหลอทกอยาง และก าลงใจทมอบใหผวจยตลอดมา ขอขอบคณเจาหนาทหนวยงานทเกยวของกบการดแลผปวยวณโรค ส าหรบขอมลส าคญและความเออเฟอในการเกบขอมล จนท าใหการศกษาครงนลลวงไปไดดวยด รวมถงขอขอบคณสถาบนบ าราศนราดรทเอออ านวยตอการศกษาครงน

ขอบคณ ดร.ธระวฒน มอนไธสง ผจดประกายในการศกษาตอ เปนทปรกษาและเปนก าลงใจ ทงยงคอยชวยเหลอ และอยเคยงขางผวจยตลอดมา

งานวจยนส าเรจไดดวยการไดรบทนอดหนนการวจยระดบบณฑตศกษาจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประจ าป 2560 ผวจยขอขอบพระคณมา ณ ทน คณคา และคณประโยชนจากวทยานพนธฉบบน ผวจยขอมอบคณความด และอานสงสผลบญทงหมดแด บดา มารดา ครอบครวทรก ญาตพนอง ครอาจารย เพอนรวมงาน ผปวยวณโรค ตลอดจนญาตพนองและบคคลในครอบครวอนเปนทรกของผปวยทกคน รวมไปถงกลยาณมตรทกทานทไมสามารถระบนามไวไดทงหมด ขวญใจ มอนไธสง

(6)

Ref. code: 25595614031028AZI

สำรบญ

หนำ หนาอนมต (1) บทคดยอ (2) กตตกรรมประกาศ (6) สารบญตาราง (10) บทท 1 บทน า 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคการวจย 7 1.3 ค าถามการวจย 7 1.4 ตวแปรทใชศกษา 7 1.5 ขอบเขตการศกษา 8 1.6 นยามศพทการวจย 8 1.7 กรอบแนวคดการวจย 10 1.8 สมมตฐานการวจย 12

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 13

2.1 ความรเกยวกบโรควณโรคปอด 14 2.1.1 สาเหตของโรควณโรค 15 2.1.2 การวนจฉย 16 2.1.3 อาการและอาการแสดง 17 2.1.4การตดตอ 17

(7)

Ref. code: 25595614031028AZI

สำรบญ (ตอ)

หนำ 2.1.5 การรกษา 18 2.1.6 การปฏบตตนเกยวกบการดแลตนเองของผปวยวณโรคปอด 21

2.2 แนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) 23 2.2.1 แบบแผนความเชอดานสขภาพ 23 2.2.2 มโนทศนของทฤษฎ 23 2.2.2 ความสมพนธระหวางมโนทศนของทฤษฎ 26

2.3 แนวคดเกยวกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค 28 และงานวจยทเกยวของ

2.3.1 ความหมายและประเภทของพฤตกรรมการปองกนโรค 28 2.3.2 การปองกนและควบคมโรควณโรคในผสมผสรวมบานผปวยวณโรคปอด 29 2.3.3 ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบ 33

ผปวยวณโรคปอดงานวจยทเกยวของ

บทท 3 ระเบยบวธการวจย 40

3.1 สถานทในการด าเนนการวจย 40 3.2 ประชากรและกลมตวอยาง 40 3.3 เครองมอทใชในการวจย 40 3.4 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ 42

3.4.1 การตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content Validity) 45 3.4.2 การตรวจสอบความเชอมน (Reliability) 46

3.5 การเกบรวบรวมขอมล 47 3.5.1 ขนเตรยมการ 47 3.5.2 ขนด าเนนการและเกบขอมล 47

3.6 การพทกษสทธกลมตวอยาง 48 3.7 การวเคราะหขอมล 50

(8)

Ref. code: 25595614031028AZI

สำรบญ (ตอ)

หนำ บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล 53

4.1 ผลการวจย 53 4.2 การอภปรายผลการวจย 65

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 73

5.1 สรปผลการวจย 74 5.2 ขอเสนอแนะและการน าผลการวจยครงนไปใช 76 5.3 ขอเสนอแนะส าหรบการท าวจยครงตอไป 76

รายการอางอง 77 ภาคผนวก 85

ก. รายนามผทรงคณวฒ 85 ข. การพทกษสทธของกลมตวอยาง 88

ข 1 เอกสารแนะน าขอมลส าหรบอาสาสมครวจย 89 ข 2 หนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจย 94

ค. เอกสารรบรองการวจย 96 ง. เครองมอทใชในการวจย 101 จ. ตารางวเคราะหขอมล 111

จ 1 ตารางวเคราะหขอมล 112 จ 2 Histogram and Box plot ของตวแปรในการศกษา 124

ฉ. การทดสอบขอตกลงเบองตนของขอมล 130 ช. ตารางวเคราะหขอมลเพมเตม 132

ประวตผเขยน 140

(9)

Ref. code: 25595614031028AZI

สำรบญตำรำง ตำรำงท หนำ 4.1 จ านวน รอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของขอมลสวนบคคล 55 4.2 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรค 57 4.3 คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมการปองกนวณโรคของกลมตวอยาง 58 4.4 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยท านายและพฤตกรรมการปองกนวณโรค 60 4.5 การวเคราะหการถดถอยตอการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรค 62

ของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดของกลมตวอยาง

(10)

Ref. code: 25595614031028AZI

สำรบญภำพ ภำพท หนำ ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย 12 ภาพท 2 แบบแผนความเชอดานสขภาพ 27

(11)

Ref. code: 25595614031028AZI

1

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

สถานการณวณโรคในปจจบนยงเปนปญหาทส าคญตอระบบสาธารณสขทวโลกเปน

สาเหตของการเจบปวยและเสยชวตทส าคญของประชากรหลายประเทศ องคการอนามยโลกรายงานวา 1 ใน 3 ของประชากรทวโลกมการตดเชอวณโรคแลว ความชกของผปวยทวโลกมประมาณ 14.4 ลานคน (219 ตอประชากรแสนคน) (World Health Organization [WHO], 2011) ประชากรประมาณครงหนงเปนกลมทก าลงแพรเชอ แตละปพบผปวยวณโรครายใหมประมาณ 9.15 ลานคน (139 ตอประชากรแสนคน) โดยพบวา รอยละ 95 อยในประเทศก าลงพฒนา ผปวยเหลานเสยชวตปละประมาณ1.65 ลานคน (25ตอประชากรแสนคน) ซงรอยละ 98 อยในประเทศยากจน (ปราชญ บณยวงศวโรจน, 2554) และในป 2010 องคการอนามยโลกรายงานวาไทยมอตราผปวยวณโรครายใหม 137 ตอประชากรแสนคน (WHO, 2011) ซงสงกวาประเทศในทวปอเมรกาและยโรปประมาณ 2.5 – 4 เทา และจากรายงานในป 2013 ประเทศไทยมผปวยวณโรค 66,415 ราย โดยเปนผปวยใหมและกลบเปนซ า 63,541 ราย (WHO, 2013) ทงนจากรายงานขององคการอนามยโลกในป 2015 (Global Tuberculosis Report 2015)ประเทศไทยยงคงถกจดใหอยอนดบ 18 จาก 22 ประเทศทมการระบาดของวณโรครนแรงระดบโลก(High burden countries) (WHO, 2015)

สถานการณวณโรคทกอปญหาใหกบประเทศไทยในปจจบนพบวา สวนใหญอยในบรบทของชมชนเมองใหญทมประชากรอยอาศยอยางหนาแนน ซงภาคกลางเปนพนททมจ านวนประชากรมากทสด จากรายงานสรปสถานการณวณโรคของส านกระบาดวทยาในชวงป 2554-2556เมอเปรยบเทยบสถตของผปวยวณโรคในระดบภาคมดงน ป 2554 พบวา จ านวนผปวยของภาคใตภาคเหนอและภาคกลาง มผปวย5,875, 8,917และ11,171ราย ตามล าดบขอมลในป 2555 พบขอมลรายภาค ดงน 2,748, 4,541 และ8,799รายตามล าดบ และขอมลลาสดของปพ.ศ.2556 พบผปวย557, 2,777 และ 6,390 ราย ตามล าดบ จากสถตดงกลาวพบวา พนทภาคกลางยงคงมผปวยวณโรคสงเปนอนดบหน งของประเทศและเขตจงหวดทมผปวยวณโรคมากทสดของภาคกลางคอ กรงเทพมหานครและปรมณฑล ซงไดแก จงหวดนนทบร จงหวดสมทรสาคร จงหวดนครปฐม จงหวดสมทรปราการ และจงหวดปทมธานจากรายงานของส านกระบาดวทยา ถงยอดผปวยวณโรคในเขตน ป 2554 – 2556 พบรายงานผปวยวณโรค 5385, 3939 และ 4,000 ราย ตามล าดบ จากสถต

Ref. code: 25595614031028AZI

2

ดงกลาวจะเหนไดวาจ านวนของผปวยวณโรคในภาคกลางประมาณครงหนงอยในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล

ปญหาสาธารณสขดานการแพรระบาดและการอบตซ าของโรควณโรคในประเทศไทยโดยเฉพาะกรงเทพมหานครและปรมณฑลยงคงเปนปญหาส าคญเชนเดยวกบเมองใหญทวไป ทงทมสถานพยาบาลเฉพาะวณโรคอยในประเทศและในพนทดงกลาวขางตน ทงนสาเหตสวนหนงเนองจากการอพยพเคลอนยายของประชากรจากภมภาคอนๆทตองการท างานในเมองใหญ ท าใหเกดการอยอาศยอยางแออดในเขตชมชนเมอง การมสขอนามยทไมเหมาะสมและปจจบนยงพบวาผปวยวณโรคทพบเชอวณโรคดอยาหลายขนานมจ านวนเพมมากขน ทงนจากการวเคราะหสถานการณวณโรคของประเทศไทยระบวาการดแลจดการกบผปวยวณโรคยงมอตราส าเรจต ากวาเปาหมายทตงไวรอยละ 85ขององคการอนามยโลก

จากรายงานการแพรระบาดและการอบตซ าของโรควณโรค นอกจากจะสงผลตอภาวะสขภาพแลวยงสงผลกระทบตอภาระคาใชจายของประเทศอยางหลกเลยงไมได ป 2554 ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตไดจดสรรงบประมาณเพอใหการบรการดแลผปวยวณโรคถง 240.9 ลานบาท ซงเปนคายาตานเชอวณโรคจ านวน 149 ลานบาท การชดเชยคาบรการรกษา 74 ลานบาท และการสนบสนนการคดกรองและคนหาผปวย 18 ลานบาท นอกจากนองคการอนามยโลก (WHO) รายงานวาในป 2014คาใชจายส าหรบการแกไขปญหาการแพรระบาดของวณโรคในปจจบนของประเทศไทยตองใชงบประมาณถง 19 ลานเหรยญสหรฐนอกจากปญหาขางตนผลกระทบส าคญทตองค านงถงคอการแพรกระจายเชอวณโรคไปสผทอาศยอยรวมบานกบผปวย ซงเปนกลมทเสยงตอการไดรบเชอและมโอกาสปวยเปนวณโรคมากกวาคนทวไปดงนน ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคจงเปนประชากรอกกลมทควรไดรบการดแลและเฝาระวงการแพรกระจายของเชอวณโรคอยางตอเนองและจรงจง

การทวณโรคยงเปนโรคตดตอทเปนปญหาตอระบบสาธารณสขจนถงปจจบนท าใหมการศกษาทงในและตางประเทศโดยเฉพาะในประเทศทก าลงพฒนาทงจากทวปแอฟรกาและเอเชยถงอบตการณและความชกของการตดเชอวณโรคปอดในกลมทเปนผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค หลายการศกษาพบอบตการณทเพมขนเชน การศกษาในประเทศซดานพบการตดเชอวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดรอยละ 9.12 (Alsarag, 2011) การศกษาในประเทศจนเมอป 2008 พบความชกของการปวยดวยวณโรคปอดในผสมผสรวมบาน 18,110 คนตอประชากรแสนคนซงสงกวา4 เทาของอตราการรายงาน (4,724 ตอประชากรแสนคน) (Jia et al., 2014) การศกษาในประเทศปากสถานพบการตดเชอวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดรอยละ 11.73 (Khan et al., 2013) ประเทศมาเลเซยพบวณโรคระยะแฝงในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรครอย

Ref. code: 25595614031028AZI

3

ละ 52.8 (Elmi et al., 2014) และการศกษาในประเทศอนเดยพบผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดมการตดเชอวณโรครอยละ 6.9 (Singh et al., 2013) นอกจากน จากการศกษาทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบ (Systematic review) ใน 95 ประเทศทวโลกทประชากรมรายไดปานกลาง–ต า พบอตราการปวยดวยวณโรคปอดในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรครอยละ 3.1 (Fox, Barry, Britton, & Marks, 2013)

ในประเทศไทยการศกษายอนหลงเมอป 2541 - 2543 ในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทเขารบการตรวจรกษาทสถานตรวจโรคปอด กรงเทพฯ จ านวน 652 คน โดยการทบทวนขอมลจากเวชระเบยนของผปวยพบวา ผสมผสรวมบานกลมนเปนวณโรครอยละ 8.1 (สารณ ลดาสวรรค และ สภร สขเพสน , 2551) การศกษาในผปวยทเขารบการรกษาในคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม พบผสมผสรวมบานทเปนเดกมอาการปวยดวยวณโรครอยละ 9.7(ชชาต วสยพรม, นราภรณ ไชยวงค, เสาวลกษณ ฟปนวงศ, และ เพณณนาท โอเบอรดอรเฟอร, 2550) ตอมาผกาพนธ เปยมคลา (2554) ไดท าการศกษาในกลมผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคในโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชจอมบง จงหวดราชบรพบวา ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทเปนเดกอายต ากวา 15 ป ปวยดวยวณโรคปอดรอยละ 11 การศกษาผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทขนทะเบยนรกษาทโรงพยาบาลจงหวดบรรมยในป 2554 พบการตดเชอวณโรครอยละ 1.29 และในป 2555 พบการตดเชอวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรครอยละ 1.45 (จตพร ศลาแกว และ นรนทร จนดาเวช, 2556)

จากอบตการณของวณโรคในผสมผสรวมบานทพบในหลายการศกษาทผานมาท าใหมการศกษาถงปจจยทเกยวของกบการปวยดวยวณโรคในประชากรกลมน ซงพบหลายปจจยดวยกน สรปไดเปนปจจยทมาจากตวของผปวยวณโรคเอง และปจจยทมาจากตวของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค ส าหรบปจจยดานตวของผปวยเอง ไดแก การทผปวยวณโรคอยในระยะแพรเชอและมอาการไอบอย ท าใหเชอวณโรคมการฟงกระจายมากขน สงผลท าใหผทสมผสรวมบานมโอกาสตดเชอวณโรคเพมขนได (Jones-Lo´pez et al., 2013) นอกจากน ผปวยวณโรคทอยในระยะแพรเชอและยงไมไดรบการรกษาสามารถแพรกระจายเชอวณโรคสบคคลรอบขางไดประมาณ 10 -15 คนตอป (กรมควบคมโรค, 2551; ประเสรฐทองเจรญ, 2557)

ปจจยทมาจากตวของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคมปจจยทเกยวของหลายประการไดแก ระยะเวลาในการสมผสกบผปวยพบวา ผทสมผสใกลชดกบผปวยวณโรค 8 ชวโมงตอวนหรอ120 ชวโมงตอเดอนตดตอกนเปนเวลา 6 เดอนขนไปจะมโอกาสตดเชอวณโรคปอดไดประมาณรอยละ 50 และหากสมผสกบผปวยวณโรคปอดตลอด 24 ชวโมงเปนเวลาประมาณ 2 เดอนขนไปมโอกาสตดเชอวณโรคไดประมาณรอยละ 50 (กรมควบคมโรค, 2556; ก าพล สวรรณพมลกล, 2557) ปจจยดาน

Ref. code: 25595614031028AZI

4

อาย จากการศกษาทผานมาพบวา เดกและผสงอายมความเสยงตอการปวยดวยวณโรคสงกวาบคคลทวไป (ผกาพนธเปยมคลา, 2554; ชชาตวสยพรม และคณะ, 2550; Singh, Mynak, Kumar, Mathew, & Jindal, 2008; ปยวรรณ สงหค าปอง, 2554) ปจจยดานการมโรคประจ าตวของผสมผสรวมบาน พบวา ผสมผสรวมบานทมโรคประจ าตวจะมโอกาสตดเชอวณโรคไดสงกวาคนทวไป (ศรธณา ศรทา, 2553) ผปวยเบาหวานทอาศยอยรวมบานกบผปวยวณโรคปอดมโอกาสเสยงตอการปวยเปนวณโรคปอดไดถง 5.05 เทาของผปวยเบาหวานทไมมผปวยวณโรคอาศยอยรวมบานดวย (ประยร แกวค าแสน, 2555) ปจจยดานความสมพนธกบผปวยพบวา กลมสามภรรยา และบตร มอตราการตดเชอวณโรคสงกวากลมอนอยางมนยส าคญทางสถต (ศรธณา ศรทา, 2553) สรชย กจตกาล (2556) พบวา ปจจยหนงทท าใหผปวยเบาหวานปวยดวยโรควณโรคอยางมนยส าคญทางสถต คอ การมผปวยวณโรคอยรวมบาน (ORadj= 3.19, 95%CI = 1.58 – 6.44)การศกษาของสมพร ขามรตน (2557) ท าการศกษาปจจยทสมพนธกบการปวยดวยวณโรคปอดในผปวยเบาหวานทมารบบรการในโรงพยาบาลในจงหวดรอยเอดพบวา ปจจยทสมพนธกบการปวยเปนวณโรคปอดอยางมนยส าคญทางสถต ไดแก การมผปวยวณโรคอยรวมบาน (OR=4.54, 95% CI=2.54 - 8.10) การดแลสมผสใกลชดกบผปวยวณโรค (OR=4.78, 95% CI= 2.22 – 10.28) และการสมผสใกลชดกบผปวยวณโรคในชมชน (OR=4.82, 95% CI= 2.40 – 9.67)

นอกจากนยงมปจจยดานการรบรพบวา การรบรความเสยงตอการตดเชอวณโรคมความสมพนธกบการเกดวณโรคในผสมผสรวมบานอยางมนยส าคญทางสถต (ปยวรรณ สงหค าปอง, 2554) ดานภมตานทานของรางกาย ภาวะทพโภชนาการการตงครรภกมผลตอการปวยดวยโรควณโรคดวย (ประเสรฐ ทองเจรญ, 2557) ปจจยดานพฤตกรรมการจดการกบสงแวดลอมบรเวณบานของผปวยวณโรค ซงไดแก การเปดประต หนาตางใหมการระบายอากาศ การน าทนอน หมอน มงออกตากแดด การดแลความสะอาดของบานและเครองใช และการจดหาถงขยะรองรบสงปนเปอนเสมหะของผปวย ซงพบวา ผสมผสรวมบานทมการจดการกบสงแวดลอมบรเวณบานของผปวยวณโรคในระดบต ามความสมพนธกบการเกดวณโรคอยางมนยส าคญทางสถต รวมทงเสยงทจะเปนวณโรคปอดถง 3.52 เทาของผสมผสรวมบานทมการจดการสงแวดลอมในบานผปวยในระดบสง (OR=3.52; 95%CI=0.24-2.71) (ปยวรรณ สงหค าปอง, 2554)

จากทมผปวยดวยโรคตางๆ และมการแพรกระจายของโรคนนไปสบคคลรอบขาง ยอมสงผลใหบคคลทยงไมปวยแสวงหาแนวทางในการทจะปองกนไมใหตนเกดการปวยดวยโรคเหลานน ซงการทบคคลจะปฏบตพฤตกรรมเพอการปองกนโรคไดมปจจยทเกยวของหลายประการ Becker (1974) ผพฒนาแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) กลาววาการทบคคลจะปฏบตเพอปองกนโรคขนอยกบการรบรของบคคล รวมถงปจจยรวม และปจจยทมผลตอความเปนไปไดทจะเกดการกระท า ซงการรบรนนประกอบดวย การรบรโอกาสเสยงของการเกดโรค การ

Ref. code: 25595614031028AZI

5

รบรความรนแรงของโรค การรบรถงประโยชนในการปฏบตเพอปองกนโรค การรบรถงอปสรรคของการปฏบตเพอปองกนโรค และการรบรถงภาวะคกคามของโรค ทงน การทบคคลจะตดสนปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคนน บคคลตองรบรถงความรนแรงของโรคและรบรวาตนมความเสยงทจะปวยดวยโรคนนซงอาจจะสงผลกระทบตอสขภาพ การด าเนนชวตประจ าวน หรออาจท าใหเกดความพการหรออาจรนแรงถงขนเสยชวต และรบรถงประโยชนทจะไดรบจากการปฏบตพฤตกรรมเหลานนถงแมวาจะมอปสรรคขดขวางตอการปฏบตพฤตกรรมกตาม จากการรบรเหลานยอมสงผลใหบคคลตดสนใจปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคตางๆขนได ทงน หากการรบรอปสรรคมมากกวาการรบรถงประโยชนจากการปฏบตพฤตกรรมเหลานน อาจสงผลใหบคคลตดสนใจทจะไมลงมอปฏบตพฤตกรรมได นอกจากปจจยดงกลาวแลว Becker (1974) ยงกลาวถงปจจยทมผลตอการปฏบตพฤตกรรมดวย ไดแก ปจจยดานสงชกน าใหเกดพฤตกรรม เชน การสนบสนนและกระตนเตอนจากบคคลหรอหนวยงานตางๆ และการไดรบขาวสารผานทางสอมวลชน นอกจากนยงมปจจยรวม เชน อาย ระดบการศกษา สถานภาพทางสงคมซงจะเปนสงทมผลใหบคคลมการปฏบตพฤตกรรมทแตกตางกน ปจจยตางๆดงกลาวขางตนมความแตกตางกนไปในแตละบคคลจงสงผลใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคทแตกตางกนไปดวย

จากการทบทวนวรรณกรรมถงปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคดงกลาวขางตนประกอบกบการทไดศกษาแนวคดทฤษฎการดแลสขภาพทผานมาพบวา ปจจยเหลานมความสอดคลองกบตวแปรในกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) (Rosenstock, Strecher, & Becker, 1988) ) ทเชอวาการทบคคลจะปฏบตพฤตกรรมเพอการปองกนโรคนน สวนหนงจะตองขนอยกบการรบรของบคคลนนๆ ไดแก การรบรประโยชนจากการปฏบตพฤตกรรมรวมกบการรบรความสามารถของตนเอง การรบรความเสยงของการเปนโรคและการรบรความรนแรงของโรคทมากกวาการรบรอปสรรคทมอย และปจจยเสรมจากสงทชกน าใหเกดการตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคได ซงปจจยเหลานจะสงผลท าใหบคคลตดสนใจมการเปลยนแปลงพฤตกรรมไดผวจยจงไดน ากรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพมาอธบายเชอมโยงในการศกษาครงน

การศกษาวจยทผานมาพบวา พฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานนนมความสมพนธกบปจจยตางๆ ไดแก ปจจยสวนบคคลของผสมผสรวมบานเอง และปจจยดานการรบรตางๆ ซ งปจจยสวนบคคลพบวา ไดแก อาย เพศระดบการศกษาโรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวย จากการศกษาของนงนช เสอพม (2556) พบวา ปจจยเหลานมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคอยางมนยส าคญทางสถต ผสมผสรวมบานเพศหญงมพฤตกรรมการปองกนวณโรคดกวาเพศชายผทมระดบการศกษาทสงขนจะมการปองกนวณโรคดกวาผ

Ref. code: 25595614031028AZI

6

ทมระดบการศกษาต า (นงนช เสอพม, 2556) ผสมผสรวมบานทมรายไดมากกวา 3,000 บาทตอเดอน จะมพฤตกรรมการปองกนวณโรคดกวาผมรายไดนอยกว า 3,000 บาทตอเดอนถง 6.07 เทา (95%CI=1.12-5.87) และพบวา ผทมรายไดพอใชถงเหลอเกบจะมพฤตกรรมการปองกนวณโรคสงกวาผทมรายไดไมพอใชถง 5.13 เทา (95%CI=1.05-5.14) (ธระพงษ จาพล, 2553) ผสมผสรวมบานทมความสมพนธเปนสาม ภรรยากบผปวยวณโรคพบวา มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคอยางมนยส าคญทางสถต (มะลณ บตรโท, 2554)

ปจจยดานการรบรของผสมผสรวมบาน จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาปจจยดานการรบรทมความสมพนธกบการปองกนโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค ไดแก การรบรความเสยงของวณโรค (พเชษฐ ตอยศ, 2556) การรบรความรนแรงของวณโรค (เสาวรตน เจยมอทศศกด, 2549)การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค (ธระพงษ จาพล, 2553; พเชษฐ ตอยศ, 2556) การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค (อรรตน จนทรเพญ และ ลดดา สมมตร, 2553; ธระพงษ จาพล, 2553) นอกจากนยงพบวา การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรคการสนบสนนจากบคลากรสาธารณสข (ธระพงษ จาพล, 2553) และการรบรประโยชนของการปองกนวณโรคเปนตวแปรท านายทดของพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (วระพล เมองกลาง, 2557)

โดยสรป จากการทบทวนวรรณกรรมในรอบ 5-10 ปทผานมาพบวา ปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดมอย 3 ปจจยหลก ไดแก (1) ปจจยสวนบคคล เชน อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวย(2) ปจจยดานการรบรของบคคล ไดแก การรบรความเสยงของการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรคและการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคและ (3) ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค ทงน จากปญหาการแพรระบาดและการอบตซ าของวณโรคในประเทศไทยดงกลาวขางตนในระยะ 5-10 ป น ยงไมพบการศกษาถงปจจยทสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในกลมผสมผสรวมบานทอาศยอยในบรบทของชมชนในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล ซงเปนชมชนเมองใหญ มจ านวนประชากรอยอาศยเปนจ านวนมาก และลกษณะทอยอาศยคอนขางแออด ผวจยในฐานะพยาบาลเวชปฏบตชมชน จงสนใจทจะศกษาถงปจจยทสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานทพกอาศยรวมกบผปวยวณโรคปอดในบรบทดงกลาว เพอใชเปนขอมลหรอแนวทางในการดแลคนกลมนในลกษณะของการแกไขทตนเหตและ/หรอ เปนขอมลในการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานทยงไมปวยดวยวณโรคตอไป

Ref. code: 25595614031028AZI

7

1.2 วตถประสงคกำรวจย

1.2.1 วตถประสงคทวไป เพอศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

1.2.2 วตถประสงคเฉพำะ 1. เพอศกษาพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด

ทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล 2. เพอศกษาความสามารถในการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผส

รวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล จาก ปจจยสวนบคคล ไดแกอาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และ ความสมพนธกบผปวยปจจยดานการรบรของบคคล ไดแก การรบรความเสยงในการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค และปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค 1.3 ค ำถำมกำรวจย

ปจจยใดบางทสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล 1.4 ตวแปรทใชศกษำ

1.4.1 ตวแปรตน (Independent Variables) คอ 1.4.1.1 ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได

และ ความสมพนธกบผปวย 1.4.1.2 ปจจยดานการรบรตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ไดแก การ

รบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรคการรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค และปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

8

1.4.2 ตวแปรตำม (Dependent Variables) คอ พฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด 1.5 ขอบเขตกำรศกษำ

การวจยครงนศกษาเกยวกบปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยอยในกรงเทพมหานครและปรมณฑลทไดรบการวนจฉยจากแพทยและขนทะเบยนรกษาวณโรคทโรงพยาบาลในกรงเทพมหานครและปรมณฑลโดยด าเนนการเกบขอมลในเดอนมถนายน 2560

1.6 นยำมศพทกำรวจย

1.6.1 ผปวยวณโรคปอด หมายถง ผทไดรบการวนจฉยโดยแพทยวาปวยเปนโรควณโรคปอดโดยการฉายรงสเอกซเรยปอดและการตรวจเสมหะโดยวธ Direct smear พบเชอ Acid Fast Bacilli (AFB positive) และเปนผปวยวณโรครายใหมทไดรบการขนทะเบยนรกษาวณโรค2เดอนแรก ณ โรงพยาบาลในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

1.6.2 ผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอด หมายถง ผทอาศยอยรวมบานเดยวกนหรอนอนรวมหองหรอสมผสกบผปวยวณโรคปอดโดยเปนผทสมผสใกลชดกบผปวยวณโรค8 ชวโมงตอวนหรอ 120 ชวโมงตอเดอนตดตอกนเปนเวลา 6 เดอนขนไปหรอสมผสกบผปวยวณโรคปอดตลอด 24 ชวโมงเปนเวลาประมาณ 2 เดอนขนไปทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑลโดยก าหนดใหครอบครวทมผปวยวณโรคปอด 1 ครอบครวตอผสมผสรวมบาน 1 คน

1.6.3 ควำมสมพนธกบผปวย หมายถง บคคลทมความเกยวพนเปนผปวยอยางใกลชด เปนญาตสายตรง ไดแก บดา มารดา สาม ภรรยา บตร

1.6.4 กำรรบรโอกำสเสยงตอกำรเปนวณโรค หมายถง ความเชอ ความรสกนกคดของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดวาตนมโอกาสทจะไดรบเชอวณโรคและปวยดวยโรควณโรคปอดไดวดโดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนและพฒนามาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ ใช ไมแนใจ ไมใช โดยคาคะแนนยงมาก แสดงวา ผสมผสรวมบานมการรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรคมาก

Ref. code: 25595614031028AZI

9

1.6.5 กำรรบรควำมรนแรงของวณโรค หมายถงความเชอความรสกนกคดความเขาใจของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดวาวณโรคเปนโรคตดตอทมความรนแรง สงผลกระทบตอสขภาพรางกาย จตใจ ครอบครวรวมทงเศรษฐกจและสงคม วดโดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนและพฒนามาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ ใช ไมแนใจ ไมใช โดยคาคะแนนยงมาก แสดงวา ผสมผสรวมบานมการรบรความรนแรงของวณโรคมาก

1.6.6 กำรรบรถงประโยชนของกำรปองกนวณโรค หมายถง ความเชอ ความรสกนกคดความเขาใจของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดวาการกระท ากจกรรมตางๆเปนสงทดทจะชวยปองกนไมใหตดเชอและปวยดวยวณโรค วดโดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนและพฒนามาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ ใช ไมแนใจ ไมใช โดยคาคะแนนยงมากแสดงวา ผสมผสรวมบานมการรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรคมาก

1.6.7 กำรรบรอปสรรคในกำรปองกนวณโรค หมายถง ความเชอ ความรสกนกคด ความเขาใจของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด วาการปฏบตกจกรรมเพอการปองกนวณโรคนนมความยงยาก ล าบาก มความไมสะดวกสบาย สนเปลองเวลาและเงนทองวดโดยวดโดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนและพฒนามาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ ใช ไมแนใจ ไมใช โดยคาคะแนนยงมาก แสดงวา ผสมผสรวมบานมการรบรอปสรรคในการปองกนวณโรคมาก

1.6.8 กำรรบรในควำมสำมำรถของตนเองในกำรปองกนวณโรค หมายถง ความเชอมน ความรสกนกคด ความเขาใจของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดวาตนสามารถปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนไมใหตนเองตลอดจนคนในครอบครวหรอคนใกลชดปวยดวยโรควณโรคไดวดโดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนและพฒนามาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ ใช ไมแนใจ ไมใช โดยคาคะแนนยงมาก แสดงวา ผสมผสรวมบานมการรบรในความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคมาก

1.6.9 สงชกน ำใหเกดกำรปฏบตพฤตกรรมกำรปองกนวณโรค หมายถง สงทกระตนใหผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดตดสนใจปฏบตพฤตกรรมเพอการปองกนการรบเชอและปวยดวยโรควณโรคปอด ซงเปนสงกระตนทมาจากตวเองและจากภายนอก ไดแก การสนบสนนจากบคคลอนเปนทรกและเคารพนบถอ เจาหนาทสาธารณสข และการไดรบขอมลผานสอตางๆ วดโดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนและพฒนามาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของลกษณะขอค าถาม

Ref. code: 25595614031028AZI

10

เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 ระดบ คอ ใช ไมแนใจ ไมใช โดยคาคะแนนยงมาก แสดงวา ผสมผสรวมบานมการรบรสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคมาก

1.6.10 พฤตกรรมกำรปองกนวณโรค หมายถง การปฏบตหรอการกระท าเพอการดแลสขภาพตนเองของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเพอหลกเลยงไมใหเกดการเจบปวยดวยวณโรคปอด ซงแบงเปน พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคจากการสมผสโดยตรง หมายถง การหลกเลยงการสมผสสารคดหลงตางๆของผปวยวณโรคโดยตรง ไดแก เสมหะ น ามก น าลาย การไอ จามพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคจากการสมผสโดยออม หมายถง การจดสภาพแวดลอมตางๆใหถกสขลกษณะ การก าจดขยะ สงปฏกลอยางถกวธรวมถงการรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรงอยเสมอ วดโดย ใชแบบสอบถามทผวจยสรางขนและพฒนาจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 5 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ า/สม าเสมอปฏบตบอยครงปฏบตบางครงปฏบตนานๆครงและไมเคยปฏบตเลย โดยคาคะแนนยงมาก แสดงวา ผสมผสรวมบานมการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคมาก

1.7 กรอบแนวคดกำรวจย

การศกษาครงน เปนการศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด โดยผวจยไดน าแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) (Rosenstock et al, 1988) มาเปนกรอบแนวคดในการศกษาครงน แนวคดน เชอวา ในการปฏบตพฤตกรรมของบคคลนนตองประกอบดวยการรบรของบคคล (individual perceptions) ไดแก การรบรโอกาสเสยงรวมกบการรบรความรนแรงตอการเกดโรคซงเปนการรบรภาวะคกคามของโรค (Perceived threat of disease) รวมกบปจจยทท าใหเกดความเปนไปไดในการกระท า (Likelihood of action) ไดแก การรบรประโยชนทมากกวาการรบรอปสรรค ซงปจจยดานการรบรเหลานสงผลใหเกดการเปลยนแปลงของพฤตกรรมหรอการกระท าได

ปจจยดานการรบรตางๆทมผลตอแบบแผนความเชอดานสขภาพเพอปองกนโรควณโรคทน ามาศกษาในครงน ไดแก การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค (Perceived Susceptibility)ซงหมายถง ความรสก ความเชอ ความเขาใจ ของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรควาตนเองเสยงทจะปวยเปนวณโรคหรอไดรบเชอวณโรคไดงายกวาคนทวไป ซงการรบรนจะน าบคคลไปสการแสวงหาแนวทางและการปฏบตพฤตกรรมตางๆเพอการปองกนวณโรคไดการรบรความรนแรงของวณโรค (Perceived Severity) ซงเปนความเชอ ความรสก ความเขาใจ ของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดวาวณโรคนนมความรนแรงท าใหเจบปวย พการ หรอเสยชวต มการตดตอหรอแพรกระจายเชอ

Ref. code: 25595614031028AZI

11

ไดมากหรอนอย ถาผสมผสรวมบานรบรวาโรคนมความรนแรงมาก จะสงผลใหบคคลนนเกดความกลวทจะเปนวณโรค การรบรนกจะน าไปสการปฏบตพฤตกรรมเพอการปองกนวณโรคตามมาการรบรประโยชนของการปองกนวณโรค (Perceived Benefits) คอ การทผสมผสรวมบานมความรสกวาการกระท าพฤตกรรมตางๆเพอการปองกนวณโรคมประโยชนและสงผลดตอสขภาพของตน การรบรนจะสงผลใหบคคลแสวงหาวธการปฏบตพฤตกรรมปองกนวณโรคตอไป การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรค (Perceived Barriers) คอ การคาดการณถงผลลพธของการปองกนวณโรคในทางลบ ถาบคคลมการรบรนมากจะสงผลใหเกดพฤตกรรมในการปองกนวณโรคนอยลง โดยถาบคคลมการรบรวาการปฏบตพฤตกรรมเพอการปองกนวณโรคนนมอปสรรคและมความยงยากมาก อปสรรคดงกลาวอาจไดแก ระยะเวลาการรกษาทยาวนาน ระยะทางทไกลในการเดนทางมาเพอรบการรกษา หรอเกยวกบความไมคนเคยตอการปฏบตตวในการปองกนวณโรค ยอมจะสงผลใหบคคลนนไมเกดความตองการและหลกเลยงทจะปฏบตพฤตกรรมในการปองกนวณโรคตามมาการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค (Perceived Self–Efficacy to preventive action) เปนความเชอ ความรสกของบคคลวาตนเองมความสามารถเพยงพอทจะปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนไมใหปวยดวยวณโรคได การรบรนจะสงผลใหบคคลเกดการปฏบตพฤตกรรมเพอการปองกนวณโรคไดส าเรจ

ปจจยทมผลตอการเกดพฤตกรรมการปองกนวณโรค นอกจากปจจยดานการรบร ตามแนวคดดงกลาวแลว ยงมปจจยรวมทมผลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค ไดแกปจจยสวนบคคล ซงไดแก อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และ ความสมพนธกบผปวยและ ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบต (Cues to action) ซงเปนสงทกระตนใหเกดพฤตกรรมหรอการปฏบตการปองกนวณโรค สงกระตนนอาจมาจากบคคลอนเปนทรกและเคารพนบถอหรอไดรบการกระตนจากสอตางๆ

ดงนน จากปจจยดานการรบรและปจจยรวมตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพดงกลาว เมอบคคลมการรบรวาตนเองมโอกาสทจะปวยดวยโรควณโรคและตระหนกถงความรนแรงของโรคนวามความรนแรง มผลกระทบตอสขภาพ ตลอดจนเศรษฐกจและสงคม รวมกบการทบคคลค านงถงผลดหรอประโยชนและอปสรรคของการปฏบตการเพอปองกนวณโรคแลวเหนวาพฤตกรรมนนนาจะเกดประโยชนมากกวาผลเสยทจะไดรบ รวมทงการทบคคลรบรวาตนเองมความสามารถทจะปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคได รวมไปถง ปจจยกระตนทมผลชกน าสงเสรมใหเกดการปฏบต ปจจยเหลานจะสงผลใหบคคลตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคผวจยจงสนใจทจะศกษาปจจยดงกลาว ถงความสามารถในการรวมกนท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด ดงแสดงในภาพท 1

Ref. code: 25595614031028AZI

12

ตวแปรตน ตวแปรตำม

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย 1.8 สมมตฐำนกำรวจย

อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได ความสมพนธกบผปวย การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคและสงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนวณโรคสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได ความสมพนธกบผปวย

การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค การรบรความรนแรง

ของวณโรค การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบร

อปสรรคในการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของ

ตนเองในการปองกนวณโรค

สงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนวณโรค

พฤตกรรมการ

ปองกนวณโรคของ

ผสมผสรวมบานกบ

ผปวยวณโรคปอด

Ref. code: 25595614031028AZI

13

บทท 2 วรรณกรรมและงำนวจยทเกยวของ

การศกษาครงนเปนการศกษาเรองปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของ

ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด ผวจยไดคนควาจากต ารา หนงสอ เอกสารวชาการ และไดรวบรวมแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของกบการศกษา ซงมเนอหาแบงออกเปน 3 สวน ดงน

2.1 ควำมรเกยวกบโรควณโรคปอด

2.1.1 สาเหตของโรควณโรค 2.1.2 การวนจฉย 2.1.3 อาการและอาการแสดง 2.1.4 การตดตอ 2.1.5 การรกษา 2.1.6 การดแลตนเองของผปวยวณโรค

2.2 แนวคดแบบแผนควำมเชอดำนสขภำพ (Health Belief Model)

2.2.1 แบบแผนความเชอดานสขภาพ 2.2.2 มโนทศนของทฤษฎ 2.2.2 ความสมพนธระหวางมโนทศนของทฤษฎ

2.3 แนวคดเกยวกบพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคและงำนวจยทเกยวของ

2.3.1 ความหมายและประเภทของพฤตกรรมการปองกนโรค 2.3.2 การปองกนและควบคมโรควณโรคส าหรบผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด 2.3.3 ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค

ปอดและงานวจยทเกยวของ

Ref. code: 25595614031028AZI

14

2.1 ควำมรเกยวกบโรควณโรคปอด

วณโรค (Tuberculosis: TB) เปนโรคทเกดจากเชอมยโคแบคทเรย (Mycobacterium Tuberculosis) สวนใหญมกกอใหเกดโรคทปอด การแพรกระจายของเชอเกดจากการทผปวยการไอ จาม แลวมผสดหายใจเอาอากาศทมละอองของเชอวณโรคเขาไปในปอด ผตดเชอจ านวนหนงจะปวยดวยโรควณโรค และมการแพรกระจายเชอวณโรคใหผ อนตอไปไดซงการเกดวณโรค แบงไดเปน 2 ลกษณะ ไดแก วณโรคปฐมภม (primary tuberculosis) เปนการปวยเปนวณโรคจากการตดเชอครงแรก เนองจากรางกายยงไมมภมตานทาน สวนมากพบในเดกและผทมภมตานทานโรคต า วณโรคอกลกษณะคอ วณโรคทตยภมหรอวณโรคหลงปฐมภม (secondary or post primary tuberculosis) คอ การปวยเปนวณโรคหลงการตดเชอมานานหลายป เมอรางกายมภาวะออนแอ ระบบภมตานทานโรคต าลงจะกระตนใหเชอวณโรคทสงบอยในรางกายเปนเวลานานมการแบงตวขนมาใหมหรอรบเชอวณโรคจากนอกรางกายเขาไปใหมแลวกอใหเกดโรค มกเกดพยาธสภาพในเนอปอดบรเวณสวนบนปจจยเสยงทท าใหปวยเปนวณโรค คอการทรางกายมภมตานทานลดลง เชน การตดเชอเอชไอว เบาหวาน ภาวะขาดสารอาหาร การไดรบยากดภมตานทาน ท าใหโอกาสทจะปวยเปนวณโรคมมากขน ในปจจบนการตดเชอเอชไอวเปนปจจยเสยงทส าคญทสดซงการเสยชวตจากการปวยดวยวณโรคขนอยกบต าแหนงและความรนแรงของโรครวมทงระยะเวลาท ไดรบการวนจฉย (กรมควบคมโรค, 2557)

ในสภาพสงคมปจจบนทเปลยนแปลงไป ประชากรมจ านวนเพมมากขน มการเคลอนยายแรงงานเขาส เมองใหญ สภาพทอยอาศยมความแอ อดหนาแนนขนจงยงพบการแพรกระจายของโรควณโรคซงเปนโรคทมการแพรกระจายทางอากาศไปสผทอยใกลชดโดยเฉพาะผทอยอาศยในบานเดยวกนกบผปวยวณโรค ซงจากการศกษาและทบทวนวรรณกรรมถงอบตการณของการตดโรควณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทงในและตางประเทศดงน การศกษาในประเทศซดานของ Alsarag (2011) พบการตดเชอวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดรอยละ 9.12 การศกษาของ Singh et al. (2013) ทมการเกบขอมลทเมองหนงในประเทศอนเดยเมอป 2007 ถง 2009 ไดพบเชอวณโรคปอดจากผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรครอยละ6.9การศกษาทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบ (Systematic review) ของFox, Barry, Britton, & Marks (2013) จ านวน 95 เรองจากประเทศทประชากรมรายไดปานกลาง – ต าผลการศกษาพบความชกของการปวยเปนโรควณโรคปอด รอยละ 3.1 (95% CI = 2.1 - 4.5, I2=98.8%) การศกษาของ Khan et al. (2014) เกยวกบอตราการเกดโรควณโรคในผสมผสรวมบานในเมองการาจ ประเทศปากสถานพบการตดเชอวณโรครอยละ 11.73 การศกษาของElmi et al. (2014) ในประเทศมาเลเซยพบผปวย

Ref. code: 25595614031028AZI

15

วณโรคระยะแฝงในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคถง รอยละ 52.8 (95% CI .405–.649%) ส าหรบการศกษาในประเทศไทยเมอป 2541 - 2543 ในผสมผสรวมบานทเปนเดกทเขารบการตรวจรกษาทกรงเทพมหานคร จ านวน 652 คนพบวา ผสมผสรวมบานกลมนเปนวณโรครอยละ 8.1 (สารณ ลดาสวรรค และ สภร สขเพสน, 2551) จากการคนหาผปวยวณโรคจากผสมผสรวมบานกบผปวย วณโรคเสมหะพบเชอเมอป พ.ศ.2552 – 2553 ของผกาพนธ เปยมคลา (2554) ทจงหวดราชบรพบวา ผสมผสรวมบานกลมนปวยเปนวณโรค รอยละ 11.1 จากการคนหาผปวยวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทโรงพยาบาลบรรมย เมอป พ.ศ. 2554 – 2555

จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาวขางตนพบวา อบตการณของการตดเชอวณโรคใน ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดนน สวนใหญพบการแพรระบาดในชมชนเมองใหญทมประชากรอาศยอยอยางหนาแนน และทส าคญคอ อบตการณของโรคนยงพบคอนขางสงจนถงปจจบน ซงถอวาเปนยคทวทยาการทางการแพทยและสาธารณสข ตลอดจนเทคโนโลยขอมลขาวสารในดานตางๆ มการพฒนาและกาวหนาอยางมากมาย มการอ านวยความสะดวกใหประชาชนสามารถเขาถงการบรการทางสาธารณสขอยางทวถง แตปญหาการแพรกระจายของวณโรคนน ยงคงกอใหเกดปญหาสขภาพของประชากรอย ยงไปกวานน ปจจบนปญหาของโรคนยงเพมความซบซอนและยากตอการแกไขมากขนเชน พบเชอวณโรคดอยาหลายขนานมากขน พบวณโรคในผปวยทตดเชอเอชไอว/เอดสพบการแพรกระจายของวณโรคในกลมแรงงานตางชาตมากขน เปนตน

2.1.1 สำเหตของโรควณโรค (ส านกวณโรค, 2557) วณโรค เปนโรคทเกดจากเชอแบคทเรย Mycobacterium tuberculosis เปน

แบคทเรยรปแทง ขนาด 2–4 x 0.2–0.5 ไมครอน ผนงเซลลมกรดไขมน mycolic acid เปนสวนประกอบส าคญ ทนความแหงแลงและความเปนกรดดางในสภาพแวดลอมไดด ตดสทนกรด (acid fast bacilli) ชอบออกซเจน และมชวตอยไดทอณหภม 37 C pH 6.0–7.0 ถกท าลายโดยแสงแดดและความรอนทอณหภม 60 C นาน 20 นาท จดอยในกลม Mycobacterium tuberculosis complex เชอในกลมนชนดอนทพบบอย เชน Mycobacterium africanum พบไดในแถบแอฟรกา Mycobacterium bovis มกกอใหเกดโรคในสตวซงอาจตดตอมาถงคนไดโดยการบรโภคนมทไมไดผานการฆาเชอสวนเชอ Mycobacterium ชนดอนๆ ซงเดมเรยกวา Atypical Mycobacterium หรอ Mycobacterium other than tuberculosis (MOTT) ปจจบนเรยกวา Nontuberculous Mycobacteria (NTM) ซงมมากกวา 120 สายพนธและพบไดในสงแวดลอมเชนน าและดนสวนใหญไมกอใหเกดโรควณโรคแตปจจบนเรมมความส าคญเนองจากอาจท าใหเกดโรคตดเชอฉวยโอกาสเชน Mycobacterium avium complex (MAC) ซงเปนโรคทพบไดในผตดเชอเอชไอว

Ref. code: 25595614031028AZI

16

วณโรคเกดไดในทกอวยวะของรางกายสวนใหญมกเกดทปอด (รอยละ 80) สามารถแพรเชอไดสวนวณโรคนอกปอดเปนผลมาจากการแพรกระจายของการตดเชอไปยงอวยวะอนๆ ไดแก เยอหมปอดตอมน าเหลอง กระดกสนหลง ขอตอ ชองทอง ระบบประสาท ระบบทางเดนปสสาวะ และระบบสบพนธ เปนตน

2.1.2 กำรวนจฉยโรค (ส านกวณโรค, 2557) 2.1.2.1 ซกประวตเกยวกบการสมผสกบวณโรคในครอบครว และอาการไอม

เสมหะเรอรงเกน 2 สปดาห มไข น าหนกลดโดยไมทราบสาเหต 2.1.2.2 การทดสอบทเบอรคลนท าในผปวยทมอาการของโรคไมชดเจน จง

จ าเปนตองทดสอบเพอคนหาวารางกายเคยตดเชอวณโรคหรอไม โดยฉดน ายาทเบอรคลนเขาในชนผวหนงขนาด0.1 ลกบาศกเซนตเมตร แลวดปฏกรยาของผวหนงหลงจากฉดยา 48 - 72 ชวโมง หากผวหนงนนแดงขนาดเสนผานศนยกลางตงแต 10 มลลเมตรขนไป แสดงวา ผปวยอยในกลมเสยงสงตอการตดเชอวณโรค ผลการทดสอบมประโยชนในการวนจฉยโรคปฐมภม แตตองเปนผทไมเคยฉดวคซนบซจมากอน ซงในประเทศไทยมความครอบคลมในการฉดบซจคอนขางสง จงยากตอการแยกปฏกรยาทเกดจากการตดเชอหรอการฉดวคซนวธนจงมประโยชนนอยมากในการวนจฉยวณโรค ปจจบนใชเพอการคดกรองการตดเชอวณโรคแตยงไมมการใชเพอยนยนการปวยเปนวณโรค (active tuberculosis disease)

2.1.2.3 การตรวจทางหองปฏบตการ (1) การตรวจเสมหะยอมสทนกรด (Acid fast bacilli: AFB stain) เปน

การตรวจหาเชอโดยใชกลองจลทรรศน เชอทตรวจพบยงไมสามารถจ าแนกไดวาเปนเชอวณโรค ทมชวตหรอตายแลวและไมสามารถจ าแนกชนดของเชอมยโคแบคทเรยทตรวจพบไดใชเวลาในการทดสอบนอย แตตองตรวจตดตอกน 3 วน เนนการเกบเสมหะทผปวยไอออกครงแรกในตอนเชาหลงตนนอนใหมๆ และน าสงหองปฏบตการภายใน 24 ชวโมง หรอถาเกบไวในตเยนตองไมเกน 1 สปดาห วธนจะตรวจพบไดเมอมปรมาณเชอวณโรคมากกวา 10 เซลลตอลกบาศกมลลเมตรการตรวจม 2 แบบ คอ

1) Direct smear คอ การน าเสมหะหรอสงสงตรวจมาปายบนกระจกสไลด โอกาสในการพบเชอขนกบเสมหะทถกเลอกมาท า smear

2) Concentrated smear คอ การน าเสมหะหรอสงสงตรวจมาผานขนตอนตางๆ เชน ผานการยอยและบด จากนนน ามาตกตะกอนโดยใชเครองปนทมแรงเหวยงสงกอนน ามาท า smear วธนพบเชอมากกวาวธแรก และความไวของการตรวจใกลเคยงกบการเพาะเชอ (culture)

Ref. code: 25595614031028AZI

17

(2) การตรวจเพาะเชอวณโรค (culture) เปนการทดสอบวาเชอมชวตอยหรอไม สามารถแยกชนดของเชอมยโคแบคทเรยและความไวตอยาได ใชในรายทสงสยเปนวณโรคแตยอมเสมหะแลวตรวจดวยกลองจลทรรศนไมพบเชอ การเพาะเชอใชเวลานาน 4- 8 สปดาห

(3) การทดสอบความไวของยา (Drug Susceptibility Testing: DST) เปนการทดสอบวาเชอมชวตอยหรอไมในปรมาณยาทใช เปนการดวาเชอวณโรคดอยาหรอไม

(4) การตรวจทางรงสโดยการถายภาพรงสทรวงอก (Chest X-Ray: CXR)เปนการตรวจทมความไวคอนขางสงแตมความเฉพาะเจาะจงต า เนองจากความผดปกตทเหนอาจเกดจากความผดปกตอนๆได เชน เนองอก มะเรงหรอเปนเงาเปอนบนฟลม โดยลกษณะผดปกตทตรวจพบไดแก เปนแผลโพรง (Cavity) ลกษณะโพรงหนองในปอด หรอเงาในปอดเปนจดทเกดจากการเกาะของแคลเซยม (Infiltration) เปนตนอยางไรกตามการถายภาพรงสทรวงอกเพยงอยางเดยวไมสามารถใชในการวนจฉยโรควณโรคไดตองมการตรวจเสมหะควบคไปดวยทกครง

2.1.3 อำกำรและอำกำรแสดง (ส านกวณโรค, 2557) อาการทส าคญและพบบอยทสดคอ ไอเรอรงตดตอกนเปนเวลานานกวา 2

สปดาห ระยะแรกอาจมอาการไอแหงๆ ตอมาเนอปอดจะถกท าลายมากขนท าใหมอาการไอแบบมเสมหะ (productive cough) อาการอนทอาจพบรวมดวย ไดแก น าหนกลด เบออาหาร ออนเพลย มไขต าๆ (มกมไขชวงบาย เยน หรอตอนกลางคน) ไอมเลอดปน แตอาการนไมไดบงชถงระยะแพรกระจายของวณโรค ในผปวยวณโรคทหายแลวอาจมอาการไอมเลอดปนจากภาวะหลอดลมโปงพองได (วนชย เดชสมฤทธฤทย, 2552)

คนสวนใหญเมอไดรบเชอวณโรคจะยงไมแสดงอาการใดๆเนองจากภมตานทานของรางกายของคนปกตสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอวณโรคได มเพยงรอยละ 8-10 ของผทไดรบเชอวณโรคเทานนทจะปวยเปนวณโรคและแสดงอาการออกมา ซงพบวารอยละ 3-5 ของคนกลมนจะปวยเปนวณโรคภายใน 2 ป หลงจากการไดรบเชอวณโรคซงพบไดในเดกและผทมภมตานทานโรคต า และอกรอยละ 5 มโอกาสปวยเปนวณโรคเมอเวลาผานไปนานหลายปพบไดในผสงอายทสมผสโรคตงแตเดกแตไมไดรบการรกษา

2.1.4 กำรตดตอ (ส านกวณโรค, 2557) เชอวณโรคจะแพรกระจายจากปอด หลอดลมหรอกลองเสยงของผปวยวณโรค

เมอผปวยไอ จาม พดดงๆ ตะโกน หวเราะหรอรองเพลง เชอเหลานจะอยในละอองฝอย (droplets) ของเสมหะทออกมาสอากาศ อนภาคของ droplets ขนาดใหญมากมกจะตกลงสพนดนและแหงไป เหลอสวนทเลกทสดทมเชอวณโรคจะลอยอยในอากาศไดหลายชวโมงเมอคนสดหายใจเอาอากาศทมเชอวณโรคเขาสรางกาย ละอองฝอยของเชอวณโรคทมขนาดใหญจะตดอยทจมกหรอล าคอ ซงมกไม

Ref. code: 25595614031028AZI

18

กอใหเกดโรคแตสวนทมขนาดเลกๆจะเขาไปสปอด เชอวณโรคสวนหนงจะถกท าลายดวยระบบภมตานทานของรางกาย หากมเชอทถกท าลายไมหมดกจะแบงตวท าใหเกดการตดเชอวณโรคขนในรางกาย (TB infection) ถาระบบภมตานทานของรางกายแขงแรงพอทจะสามารถยบยงการแบงตวของเชอวณโรคได ซงพบเปนสวนใหญของผตดเชอผทไดรบเชอวณโรคประมาณรอยละ 90 จะไมมอาการปวยและไมสามารถแพรเชอวณโรคไปสผอนได มเพยงรอยละ 10 เทานนทจะปวยเปนโรควณโรค (TB disease) โดยครงหนงของผปวยมกจะมอาการของโรควณโรคภายใน 2 ปหลงจากการไดรบเชอ ซงสวนใหญพบในเดกและผทมภมตานทานโรคต า ทเหลออกรอยละ 5 จะปวยเปนวณโรคหลงจากการไดรบเชอไปแลวหลายป เชน ผปวยสงอายทมประวตสมผสกบผปวยวณโรคตงแตเดก

2.1.5 กำรรกษำ (ส านกวณโรค, 2557) การรกษาโรควณโรคในปจจบน มระบบการรกษาดวยสตรยามาตรฐานระยะสน

ซงไดรบการยอมรบวามประสทธภาพดทสดในการรกษา ซงสตรยาทใชม 3 สตรหลก ไดแก สตรยาส าหรบผปวยใหม(new patient regimen) สตรยารกษาซ าดวยยารกษาวณโรคแนวท 1 (re-treatment regimen with first-line drugs) และสตรยารกษาวณโรคดอยาหลายขนาน (multiple drugs resistant regimen) โดยขนาดยาทใหผปวยจะตองเปนไปตามน าหนกและความเหมาะสมกบผปวยแตละรายเพอปองกนการเกดปญหาเชอวณโรคดอยาตอไป ซงหลกการใหยารกษาวณโรค มดงน

1. ใหยาหลายขนานพรอมกนเนองจากยาบางชนดออกฤทธฆาเชอในขณะทยาบางชนดออกฤทธยบยงการเจรญเตบโตของเชอวณโรค โดยเฉพาะในระยะเขมขนของการรกษา (intensive phase) ตองใหยา 4–5 ขนานทออกฤทธแตกตางกนเพอชวยก าจดเชอวณโรคใหมปรมาณลดลงอยางรวดเรว หลงจากนนเปนระยะตอเนองของการรกษา (continuation phase) ซงตองใชยาอยางนอย 2 ขนานเพอฆาเชอโรคทหลงเหลออยใหเหลอนอยทสดและไมใหมโอกาสกลบเปนซ า ทงนการใหยารกษาวณโรคเพยงขนานเดยวจะไมสามารถรกษาวณโรคได และอาจท าใหเกดเชอวณโรคดอยาอกดวย

2. ใหยาถกตองตามขนาด ถาขนาดยาต าเกนไป การรกษาจะไมไดผลรกษาหายชา เกดการกลบเปนซ า และอาจท าใหเกดเชอวณโรคดอยา แตถาขนาดยาสงเกนไปผปวยจะไดรบอนตรายจากฤทธขางเคยงของยา

3. ระยะเวลาการรกษาเพยงพอตามก าหนด เนองจากระบบยามาตรฐานระยะสนมระยะเวลาทแตกตางกน จงจ าเปนจะตองไดรบยาครบตามระบบยาทใช เนองจากเชอวณโรคอาจตายไมหมด ผปวยอาจกลบเปนซ าหรอเกดเชอวณโรคดอยาตามมาได

Ref. code: 25595614031028AZI

19

4. ควรมการประเมนความรวมมอในการใชยา (compliance) กอนเรมการรกษาและใชกลยทธการรกษาผปวยดวยระบบยาระยะสนโดยมพเลยงก ากบการกนยาตลอดการรกษา (Directly Observed Treatment, Short Course:DOTs) ทกวนอยางตอเนองจนครบก าหนด

ยาพนฐานทใชในการรกษาวณโรค หรอเรยกวายาแนวท 1 (first–line drugs) ไดแก

- Isoniazid: INH, H - Rifampicin: RMP, R - Pyrazinamide: PZA, Z - Ethambutol: EMB, E - Streptomycin: SM, S

ยาแนวท 2 (second – line drugs) เปนยาส ารองทใชเมอพบวาเชอวณโรคดอตอยาแนวท 1 แลว ไดแก

- Kanamycin: K, Km - Levofloxacin: Lfx - Ethionamide: Eto - Para-aminosalicylic acid: P, PAS - Cycloserine: Cs - Ofloxcin: O, Ofx

สตรยาทใชในการรกษาผปวยวณโรค ม 3 สตรหลก ดงน (ส านกวณโรค, 2557) 1. สตรยาส าหรบผปวยใหม (new patient regimen) คอ 2HRZE/4HR

ใชรกษาผปวยใหมทยงไมเคยรกษาหรอกนยาวณโรคไมเกน 1 เดอน - ระยะเขมขน (intensive phase) จะใชยา 4 ขนาน คอ H, R, Z, E ทกวนเปน

เวลา 2 เดอน เมอสนสดเดอนท 2 ผลตรวจเสมหะยงพบเชออย องคการอนามยโลกแนะน าใหใชยารกษาระยะตอเนองไปเลยเนองจากมพบหลกฐานวาผลเสมหะเมอสนสดระยะเขมขนไมเปนตวท านายทดวาจะเกด relapse หรอ failure หรอการดอยา H ตงแตกอนเรมการรกษา (pre-treatment isoniazid resistance) ส าหรบประเทศไทย ผเชยวชาญแนะน าใหพจารณาจากลกษณะทางคลนกและภาพรงสทรวงอก ซงอาจใหยา 4 ขนานรวมกบการขยายระยะเขมขนอก 1 เดอนได

- ระยะตอเนอง (continuation phase) ใชยา 2 ขนาน คอ H, R ทกวนเปนเวลา 4เดอน ผปวยวณโรคบางราย เชน ผปวยวณโรคปอดทมโพรงแผลขนาดใหญ ผปวยทเปนเบาหวาน

Ref. code: 25595614031028AZI

20

หรอผปวยทตดเชอเอชไอวรวมดวยอาจยดระยะเวลาการรกษาตอเนองออกไปไดโดยใหการรกษานานทงสน9-12 เดอน

2. สตรยารกษาซ าดวยยาวณโรคแนวท 1 (re-treatment regimen with first-line drugs) คอ 2HRZES/1HRZE/5HRE ใชรกษาผปวยทกลบมารกษาซ าหลงจากขาดยา (treatment after default) หรอกลบเปนซ า (relapse) กอนเรมการรกษาตองสงเสมหะเพอท าการเพาะเชอและสง DST ตอยาทกราย - ระยะเขมขน (intensive phase) 2 เดอนแรกใหยา 5 ขนาน H, R, Z, E และฉดS เดอนท 3 หยดยาฉดและใหยากน 4 ขนานตออก 1 เดอน รวมเปนเวลา 3 เดอน - ระยะตอเนอง (continuation phase) ใหยา 3 ขนาน H, R, E เปนเวลา 5 เดอน

3.สตรยาวณโรคดอยาหลายขนาน (Empirical MDR regimen)คอ ≥6Km5LfxEtoCs ±PAS/≥12LfxEtoCs±PAS ใชในผปวยทมโอกาสสงทจะเปน MDR-TB สวนใหญยงไมจ าเปนตองเปลยนสตรยาทนท ควรรอผล DST ยนยน แตบางกรณมความเปนไปไดสงทจะเปน MDR-TB ใหตรวจดวย Molecular test ซงใหผลรวดเรว ถาผลเปน MDR-TB สามารถใหสตรยา Empirical MDR-TB กอน และในขณะเดยวกนกสงท าการเพาะเชอ และ DST ดวยวธมาตรฐานเพอยนยน

การรกษาในระยะเขมขนควรฉดยาทกวน (หรออยางนอยสปดาหละ 5 วน) เปนเวลาไมนอยกวา 6 เดอน ทงนตองฉดยาจนกวาผลการเพาะเชอจะไมพบเชอตดตอกนอยางนอย 4 เดอน และตองรบประทานยารกษาตอไปจนกวาผลการเพาะเลยงเชอจะไมพบเชอตดตอกนอยางนอย 18 เดอน นอกจากน ในเรองเกยวกบการใชยาเพอการรกษาโรควณโรคในผปวยนนมรายละเอยดเพมเตมเพอใหการรกษามประสทธภาพ และไดมาตรฐาน ดงน

1.ยาฉด Streptomycin หามใหในหญงตงครรภ 2. ยาแตละขนานควรใหกนครงเดยวเพอใหระดบยาในเลอดสงขน ซงจะมประสทธภาพ

ในการรกษามากทสด แตถาจ าเปนในกรณทผปวยมอาการขางเคยงควรใหยาแยกขนานในเวลาตางกน เชน ยาขนานแรกใหตอนเชา อกขนานใหกอนนอนเปนตน

3. ยา Rifampicin ควรใหกนขณะทองวางประมาณ 30 นาทกอนอาหาร ถาใหยาขณะทมอาหารในกระเพาะอาหารจะท าใหการดดซมยาเขาสรางกายไดนอยลง

4. ยาทบรรจในแผง ไมควรแกะออกเพราะจะท าใหยาเสอมคณภาพได 5. ควรเกบยาในทเยน ไมมแสงแดดสองถง อณหภมไมเกน 25 องศาเซลเซยส

Ref. code: 25595614031028AZI

21

6. การใหยารวมเมด ผปวยบางรายทมน าหนกตวมาก อาจท าใหขนาดยาบางขนานไมพอเมอค านวณขนาดยาตามน าหนกอาจตองเพมยาแยกบางขนานเพอความเหมาะสม

7. ผปวยทมน าหนกเพมหลงการรกษาไประยะหนงอาจพจารณาเพมขนาดยาได 2.1.6 กำรปฏบตตนเกยวกบกำรดแลตนเองของผปวยวณโรคปอด ผปวยวณโรคปอด

ควรมการดแลตนเองดงน 1.รบประทานยาตามชนดและขนาดตามแผนการรกษาของแพทยใหสม าเสมอจน

ครบเพอปองกนการดอตอยารกษาวณโรค และตองไปรบการตรวจตดตามอาการทกครงเพอตดตามความกาวหนาของแผนการรกษาทไดรบ

2. เมอรบประทานยาไปแลวประมาณ 2 สปดาห อาการไอและอาการไมสขสบายอนๆจะลดลง แตไมใหผปวยหยดยาเอง ใหรบประทานยาตอเนองตอไปจนครบตามแผนการรกษา

3. การรบประทานยารกษาวณโรค สามารถรบประทานรวมกบยาอนๆได 4. ผปวยวณโรคควรรบประทานอาหารทมประโยชน มสารอาหารประเภทโปรตน

สง เชน เนอสตว นม ไข และอาหารทมวตามนซสง เชน ผลไมตางๆ เพอเปนการเพมภมตานทานโรคใหกบรางกาย

5. ควรออกก าลงกายอยางสม าเสมอ โดยเลอกชนดของการออกก าลงกายทเหมาะสมกบสภาพรางกายของผปวยวณโรคเอง เชน การแกวงแขน การเดนเรว การวงเหยาะๆ ทงน การออกก าลงกายจะท าใหปอดและระบบการหายใจมประสทธภาพดขน

6. มการปดปากและจมกหรอสวมหนากากอนามยทกครงทมอาการไอหรอจามเพอปองกนการแพรกระจายของเชอวณโรคไปยงคนรอบขางและสงแวดลอม หนากากอนามยทเปนผาเมอเปอนเสมหะหรอน าลายควรน าไปท าความสะอาดดวยผงซกฟอกหรอน ายาท าความสะอาดและผงแดดใหแหง เพอปองกนการแพรกระจายของเชอวณโรคอยางมประสทธภาพ ควรมการสวมหนากากอนามยอยางถกวธ ดงน (WHO, 2007)

6.1 หนหนากากอนามยดานทมสเขมออกดานนอก และดานทมโลหะใหอยบน สนจมก สวมใหคลมทงจมก ปาก และคาง

6.2 กดโลหะทอยขอบบนของหนากากอนามยใหแนบสนทกบสนจมก 6.3 ผกสายรดหรอจบสายยางส าหรบคลองหใหกระชบพอด และอยใน

ต าแหนงทเหมาะสม 6.4 ไมจบบรเวณหนากากอนามยดานนอกขณะสวมอยเพอปองกนไมใหมอ

ปนเปอนเชอโรค และควรท าความสะอาดมอทนทหลงจากสมผสดานนอกของหนากากอนามย

Ref. code: 25595614031028AZI

22

6.5 หากใชหนากากอนามยชนดใชครงเดยวทง (disposable surgical mask) ควรใชไมเกน 24 ชวโมง หรอใชวนละ 1 ชน ควรเปลยนเมอหนากากอนามยชนหรอขาด และทงลงในถงขยะทมฝาปดมดชด

7. การบวนเสมหะ ตองบวนลงในภาชนะทมฝาปดมดชด และน าไปท าลายโดยการเผาหรอฝงหรอเททงลงในโถสวมหรอชกโครกแลวท าความสะอาดดวยน ายาฆาเชอใหเรยบรอยทกครงซงการท าลายเชอวณโรคทปนเปอนอยในเสมหะของผปวยและอปกรณเครองใชของผปวยวณโรคนน มหลายวธ ดงน

7.1 การใชแสงอาทตยเพอท าลายเชอวณโรค โดยการน าอปกรณเครองใชตางๆออกตากแดด ซงรงสอลตราไวโอเลตในแสงแดดสามารถท าลายเชอวณโรคไดภายในเวลา 5 นาท

7.2 การใชความรอน โดยการตมเปนการท าลายเชอวณโรคทอยในเสอผา ผาเชดน ามกน าลาย ภาชนะทผปวยวณโรคใชบวนเสมหะ โดยการน าเครองใชและภาชนะเหลานมาตมใหเดอดเพอท าลายเชอวณโรคและวธการเผาซงเปนการท าลายเชอวณโรคทด โดยการเผากระดาษทชชหรอถงพลาสตกทใชบวนเสมหะของผปวยวณโรคแลว

7.3 การใชสารเคม ไดแก การใช 70% แอลกอฮอล หรอในกรณทไมมน ายาฆาเชอ อาจแนะน าใหผปวยวณโรคบวนเสมหะลงในภาชนะทมฝาปดและแลวน าไปท าความสะอาดแลวผงใหแหงกอนใชงานครงตอไป

8. ลางมอใหสะอาดทกครงดวยน าสบหรอน ายาฆาเชอ ภายหลงจากทสมผสกบเสมหะ น ามกหรอน าลาย เพอลดการแพรกระจายเชอวณโรคสบคคลอน และสงแวดลอมรอบตว

9. ควรงดสบบหร ดมสรา และงดเสพยาเสพตดทกชนด เนองจากท าใหภมตานทานในรางกายต าลง ท าใหมโอกาสเสยงทจะท าใหการรกษาวณโรคไมไดผล อาจสงผลใหเกดวณโรคดอยา และเกดภาวะแทรกซอนอนๆตามมา นอกจากน การสบบหรยงสงผลใหระบบการหายใจมประสทธภาพนอยลง และกระตนใหเกดการไอมากขน ซงจะเปนการแพรกระจายเชอวณโรคสคนรอบขางไดมากขน

10. การจดสงแวดลอมใหเหมาะสม ซงเปนสงทมความส าคญตอการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรคไปสผอนการจดสงแวดลอมใหเหมาะสม มดงน

10.1 มการแยกหองนอนกบสมาชกคนอนในครอบครวตงแตทราบวาตนเองปวยเปนโรควณโรค และเรมรบการรกษาอยางตอเนองเปนเวลา 2 เดอน หรอจนกวาผลการตรวจเสมหะไมพบเชอวณโรค

10.2 มการจดบานและหองนอนใหมการระบายอากาศ โดยการเปดหนาตางทกบาน เพอชวยใหแสงแดดสองถงอยางสม าเสมอ

Ref. code: 25595614031028AZI

23

10.3 น าเสอผา เครองใชและเครองนอนของผปวยวณโรคออกผงแดดทกวนการใชรงสอลตราไวโอเลตในแสงแดดเพอท าลายเชอวณโรคทอยตามทนอน หมอน มง เสอ สามารถท าลายเชอวณโรคไดภายในเวลา 5 นาท ซงวธนเปนวธทงาย สะดวกและประหยดอกดวย

10.4 ไมเปดเครองปรบอากาศเมออยรวมกบผอน

2.2 แนวคดแบบแผนควำมเชอดำนสขภำพ (Health Belief Model)

2.2.1 แบบแผนควำมเชอดำนสขภำพ แบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model: HBM) ไดพฒนาเปน

ครงแรกในป ค.ศ. 1950 เพอใชเปนกรอบแนวคดในการอธบายวาเพราะเหตใดคนทไมเปนโรคจงมพฤตกรรมการปองกนโรค ในขณะทบางคนไมมพฤตกรรมดงกลาว ซงเปนการอธบายถงพฤตกรรมการปองกนโรคของบคคลทยงไมเกดอาการเจบปวย แบบแผนความเชอดานสขภาพน จงมประโยชนในการอธบายหรอท านายเกยวกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของแตละบคคล ตอมาในป 1974 Becker ไดพฒนาแบบแผนนเพอมาใชท านายและอธบายพฤตกรรมในการปองกนโรค และตอมาRosenstock et al. (1988) ไดปรบปรงแบบแผนความเชอดานสขภาพเพอน ามาอธบายและท านายพฤตกรรมการปองกนโรค โดยเพมปจจยรวม (Modifying factor) และปจจยสงชกน าทกอใหเกดการปฏบต (Cues to action) รวมทงปจจยดานการรบรความสามารถของตนเอง (Self-efficacy) โดยมแนวคดวาพฤตกรรมจะเกดขนไดเมอบคคลเหนคณคาในเปาหมายของการกระท า และเหนวาการปฏบตพฤตกรรมนนจะท าใหส าเรจถงเปาหมายได พฤตกรรมการปองกนโรคจะเกดขน ไดกตอเมอบคคลนนมความตองการทจะหลกเลยงความเจบปวยหรอหายจากความเจบปวย และมความเชอวา พฤตกรรมทกระท านนจะปองกนหรอบรรเทาความเจบปวยได

2.2.2 มโนทศนของทฤษฎ แบบแผนความเชอดานสขภาพของ Rosenstock et al. (1988) ประกอบดวย

มโนทศนทเกยวกบการรบรของบคคล (Individual perception) ปจจยรวม (Modifying factors) และปจจยทมอทธพลตอความเปนไปไดในการปฏบตพฤตกรรม (Likelihood of action) ซงมรายละเอยดดงตอไปน

2.2.2.1 การรบรของบคคล (Individual perception) หมายถง ความรสกนกคดของบคคลทจะสงผลโดยตรงตอแนวโนมทจะเกดพฤตกรรมทแนะน า การรบรในสวนนไดแก การรบรโอกาสหรอความเสยงทจะเกดโรค (Perceived susceptibility to disease) และการรบรเกยวกบความรนแรงของโรค (Perceived severity หรอ seriousness of disease) ซงจะมผลตอการรบร

Ref. code: 25595614031028AZI

24

ภาวะคกคามของโรค (Perceived threat of disease) และมผลโดยตรงตอการปฏบตพฤตกรรมเพอการปองกนโรค การรบรแตละดานมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรค ดงน

(1) การรบรโอกาสหรอความเสยงทจะเกดโรค (Perceived susceptibility of disease) คอ การรบรตอโอกาสเสยงของการทตนเองจะปวยดวยโรคนนๆ เปนความเชอของบคคลทมผลโดยตรงตอการปฏบตตามค าแนะน าดานสขภาพ ทงในภาวะปกตและภาวะเจบปวย แตละบคคลจะมความเชอในระดบทแตกตางกนไป ดงนน แตละบคคลจงหลกเลยงการเปนโรคดวยการปฏบตตนเพอปองกนและรกษาสขภาพทแตกตางกน ในแบบแผนความเชอดานสขภาพ ถอวาการรบรตอโอกาสเสยงของการเปนโรคเปนปจจยทส าคญ และมอทธพลสงกวาปจจยอนๆโดยจะสงผลใหบคคลปฏบตพฤตกรรมเพอสขภาพของตน บคคลทมการรบรโอกาสเสยงตอการเปนโรคจะเหนความส าคญของการมสขภาพด คนกลมนจงใหความรวมมอในการปฏบตตนเพอปองกนโรคและสงเสรมสขภาพ ดงนน การรบรตอโอกาสเสยงของการเปนโรคจงเปนปจจยส าคญในการท านายพฤตกรรมการปฏบตเพอการปองกนโรคของบคคล

(2) การรบรเกยวกบความรนแรงของโรค (Perceived severity หรอ seriousness of disease) หมายถง ความรสกนกคดของบคคล ถงความรนแรงของโรคทมตอรางกาย กอใหเกดความพการ หรอเสยชวต กอใหเกดความยากล าบาก และใชเวลานานในการรกษา ท าใหเกดภาวะแทรกซอนหรอสงผลกระทบตอสภาวะทางสงคม เศรษฐกจ ถาบคคลรบรวาโรคจะกอใหเกดความรนแรงของโรคมากกวาความรนแรงทจะเกดขนจรง บคคลนนมแนวโนมทจะมพฤตกรรมการปองกนโรคมากขนหรอใหความรวมมอในการปองกนโรคมากขน

(3) รบรภาวะคกคามของโรค (Perceived threat of disease) เปนการรบรรวมกนของการรบรความเสยงทจะเกดโรค (Perceived susceptibility of disease) กบการรบรความรนแรงของโรค (Perceived severity หรอ seriousness of disease) บคคลอาจเกดความรสกกลวตอการเปนโรค การรบรนใหคณคาตอการตดสนใจปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคของบคคล ผลจากการรบรนท าใหบคคลหลกเลยงจากการเจบปวย ซงสงผลโดยตรงตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค

2.2.2.2 ปจจยรวม (Modifying factors) หมายถง ปจจยทไมมผลโดยตรงตอพฤตกรรมสขภาพ เปนปจจยพนฐานทจะสงผลตอการรบรและการปฏบต ไดแก

(1) ปจจยดานประชากร (Demographic variables) ไดแก อาย เพศ รายได เชอชาต ศาสนา โรคประจ าตว และระดบการศกษา

Ref. code: 25595614031028AZI

25

(2) ปจจยดานจตสงคม (Sociopsychological variables) คอ ความกดดนหรอสถานะทางสงคม คานยมทางวฒนธรรม ซงเปนสงทมอทธพลตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพของบคคลทแตกตางกน

(3) ปจจยดานโครงสราง (Structural variables) เชน ความรเรองโรค หรอประสบการณการเคยปวยในอดต

2.2.2.3 แนวโนมตอความเปนไปไดในการปฏบตพฤตกรรม (Likelihood of action) ไดแก

(1) การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค (perceived benefits of preventive action) คอ การทบคคลเชอเกยวกบผลของการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคตามทไดรบค าแนะน ามาวาจะสามารถปองกนได พบวาการรบรนเปนตวก าหนดทส าคญอกปจจยหนงของพฤตกรรมการปองกนโรค (Rosenstock et al, 1988)

(2) การรบรอปสรรคตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค (perceived barriers of preventive action) เปนการรบรผลของการปฏบตพฤตกรรมทเปนไปทางลบหรอไมพงปรารถนา อปสรรคทพบอาจเปนเพยงสงทคดเองหรอเปนสงทเกดขนจรง เชน คาใชจายทสง ความไมสะดวกสบายตางๆ เปนตน

(3) การรบรความสามารถของตนเอง (Perceived Self – Efficacy to preventive action) การรบรนถกเพมเขามาในแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพเมอป ค.ศ. 1988 โดย Rosenstock et al. (1988) พบวาบคคลตองรวาตนมความสามารถทจะปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคได ซงเปนสงทมความส าคญมากทจะน าไปสการปฏบตจรงเพอใหเกดผลลพธทคาดหวงไว การทจะท าใหการรบรความสามารถของตนเองเกดขนได สามารถสรางไดหลายทาง ไดแก การสรางจากประสบการณความส าเรจของตน จากการสงเกตประสบการณของผอน การพดชกจง และสรางจากสภาวะทางสรระและอารมณ ซงถาบคคลมการรบรความสามารถของตนเองสงจะสงผลใหการรบรตออปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมตางๆลดลงได

2.2.2.4 สงชกน าใหเกดการปฏบต (Cues to action) เปนสงทกระตนใหเกดการปฏบตพฤตกรรมหรอการกระท าทเหมาะสมออกมา เปนปจจยทคอยชแนะหรอเปนแนวทางใหบคคลเกดการรบรและตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรม ซงสงชกน าใหเกดการปฏบต แบงออกเปน 2 ชนด ไดแก

Ref. code: 25595614031028AZI

26

(1) สงชกน าภายใน (Internal cues) ไดแก การรบรสภาวะของรางกายตนเอง เชน อาการของโรค ความเมอยลา เปนตน

(2) สงชกน าภายนอก (External cues) ไดแก การไดรบขอมลขาวสารผานทางสอมวลชน หรอจากการเตอนของบคคลทเคารพรกและนบถอ เชน บดา มารดา สาม ภรรยา ครอาจารย การเจบปวยของสมาชกในครอบครว โปสเตอรและแผนพบ บทความจากหนงสอ การไดรบไปรษณยบตรเตอนความจ าจากบคลากรทางการแพทย เปนตน สงชกน าจะสงผลใหเกดการปฏบตพฤตกรรมไดนนขนอยกบความเขมขนของสงชกน าและความพรอมของบคคลทจะรบรซงจะมากนอยแตกตางกนไปในแตละบคคล

2.2.3 ควำมสมพนธระหวำงมโนทศนของทฤษฎ เมอบคคลมการรบรวา ตนเองมโอกาสปวยดวยโรคตางๆ และรบรวาโรคนนม

ความรนแรง บคคลจะมแนวโนมทจะปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค ทงนการตดสนใจอาจมผลมาจากภาวะคกคามของตวโรคเองดวย ซงบคคลยงตองมการค านงถงผลไดผลเสยจากการกระท าพฤตกรรมนนๆ ถาหากการรบรวาการกระท านนสงผลดมากกวาผลเสย ยอมสงผลใหเกดการตดสนใจปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค ทงนการกระตนเตอนจากบคคลชแนะหรอสงชกน าจงใจใหปฏบต เปนอกปจจยทสงผลตอการปฏบตพฤตกรรมเชนกน ดงนน จะเหนไดวา การทบคคลจะตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคไดนนมปจจยหลายอยางเขามาเกยวของ และปจจยดงกลาว ถกเชอมโยงเขาสกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ซงรายละเอยดและความเชอมโยงของแบบแผนความเชอดานสขภาพแสดงไว ดงภาพท 2

โดยสรป งานวจยนไดน าองคประกอบของแบบแผนความเชอดานสขภาพมาศกษา ประกอบดวยปจจยรวมซงไดแก อาย เพศ รายได โรคประจ าตว ความสมพนธกบผปวย และระดบการศกษา ในดานปจจยการรบร ไดแก การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค การรบรอปสรรคตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคการรบรความสามารถของตนเองสงชกน าใหเกดการปฏบตการรบรความเสยงทจะเกดโรค และการรบรความรนแรงของโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

27

Individual perceptions modifying factors Likelihood of action ภาพท 2 แบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) ของ Glanz, Rimer & Viswanath (2008)

ปจจยดำนประชำกร (Demographic variables) เชน อาย เพศ เชอชาต ปจจยดำนจตสงคม (Sociopsychological variables) เชน บคลกภาพ เพอน ชนชนทางสงคม ความกดดนจากกลมตางๆ ปจจยดำนโครงสรำง (Structural variables) เชน ความรเกยวกบโรค การเคยสมผสโรค ประสบการณในชวต

-การรบรความเสยงทจะเกดโรค (Perceived susceptibility) - การรบรความรนแรงของโรค (Perceived severityหรอseriousness)

-การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรม (Perceived

benefits of prevention action)

ลบ (minus) -การรบรอปสรรคตอการ

ปฏบตพฤตกรรม (Perceived barriers to prevention

action) - การรบรความสามารถของตนเอง (Perceived

Self-Efficacy to prevention action)

)

รบรภาวะคกคามของโรค (Perceived threat of disease)

สงชกน ำใหเกดกำรปฏบต (Cues to action) - การรณรงคทางสอมวลชน (Mass media campaigns) - การแนะน าจากบคคลอน (Advice from others) - จดหมายเตอนจากแพทย/ทนตแพทย (Reminder postcard from physician/dentist) - การเจบปวยของสมาชกในครอบครวหรอเพอน (Illness of family member or friend) - บทความทางหนงสอพมพ (Newspaper or magazine article)

การแสดงพฤตกรรมปกปองสขภาพตามค าแนะน า

(Likelihood of Taking Recommended Preventive Health Action)

Ref. code: 25595614031028AZI

28

2.3 แนวคดเกยวกบพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอดและงำนวจยทเกยวของ

2.3.1 ควำมหมำยและประเภทของพฤตกรรมกำรปองกนโรค

จากการศกษาเอกสารทางวชาการทเกยวของพบวา พฤตกรรมการปองกนโรคเปนสวนหนงของพฤตกรรมสขภาพ ซงมผใหความหมายไวหลายทาน ดงน

พฤตกรรมการปองกนโรค เปนพฤตกรรมอยางหนงทเกยวกบการปฏบตของบคคล ทจะชวยสงเสรมสขภาพ และปองกนการเกดโรค ซงเกยวของกบการด าเนนชวตประจ าวนตลอด 24 ชวโมง (ประภาเพญ สวรรณ, 2540)

พฤตกรรมการปองกนโรค เปนพฤตกรรมการกระท าของบคคล เพอปองการเกดโรค ปองกนความรนแรงของโรค ตลอดจนปองกนภาวะแทรกซอนของโรค (สกาญดา หนรกษ อางถงใน สพดา เยนโภคา, 2553)

พฤตกรรมการปองกนโรค แบงเปน 3 ระดบ คอ 1. พฤตกรรมการปองกนโรคระดบปฐมภมคอ การปองกนในระยะแรกกอนทจะ

เกดการเจบปวย เปนระยะทมความส าคญมากในการปองกนการเกดโรคตางๆ รวมถงโรควณโรคกจกรรมทเกยวกบพฤตกรรมการปองกนโรคในระดบน เชน การใหสขศกษาเกยวกบการปองกนการปวยดวยวณโรค การแนะน าเรองการรบประทานอาหาร การสงเสรมการออกก าลงกาย การดแลสภาพแวดลอม

2. พฤตกรรมการปองกนโรคระดบทตยภมคอ การปองกนเมอเกดโรคขนแลวใหไดรบการวนจฉยโรคทรวดเรวเ พอปองกนไมใหการเจบปวยมความรนแรงมากขนจนเกดภาวะแทรกซอนตางๆ เปนการปองกนการแพรระบาดของโรคดวย

3. พฤตกรรมการปองกนโรคระดบตตยภม คอ การปองกนเมอมการเจบปวยแลว ไมใหมการแพรกระจายไปยงบคคลอน ตลอดจนเปนการฟนฟสภาพใหเกดความพการนอยทสด สามารถด ารงชวตอยกบโรคทเปนได และกลบมาใชชวตประจ าวนไดเหมอนเดมหรอใกลเคยงกบภาวะปกตเหมอนกอนทจะปวยใหไดมากทสด

จากการทบทวนวรรณกรรมมผใหความหมายของพฤตกรรมการปองกนวณโรคไวหลายทาน ดงน

ผกายเพชร นาสมยนต (2549) ไดใหความหมายของพฤตกรรมการปองกนโรคไววา คอการปฏบตทกอยางทจะชวยสงเสรมใหบคคลมสขภาพดและเปนการสงเสรมไมใหเกดโรคซงการปฏบตเหลานสามารถสงเกตไดโดยตรง

Ref. code: 25595614031028AZI

29

กรณา ภกดบรกล (2554) ไดใหความหมายของพฤตกรรมสขภาพไววา พฤตกรรมสขภาพ เปนพฤตกรรมทบคคลแสดงออกทงดานความรเกยวกบโรควณโรค การรกษาและการปองกนวณโรค ความเชอดานสขภาพ รวมถงพฤตกรรมการปฏบตตวในการปองกนวณโรคของผปวยและครอบครว

พเชษฐ ตอยศ (2556) ใหความหมายของพฤตกรรมปองกนการตดตอของวณโรคไววา เปนการแสดงออกของพฤตกรรมการปองกนการตดตอของโรคทมาจากผปวยใน 3 ดาน คอ การควบคมการแพรกระจายเชอ การใหค าปรกษา แนะน า และการประชาสมพนธขอมลในดานการปองกนวณโรค

จากความหมายของพฤตกรรมการปองกนวณโรคทมผใหค าจ ากดความไวหลายความหมาย และมความใกลเคยงกน ซงความหมายของพฤตกรรมการปองกนวณโรคมการแสดงออกทงทางดานการปฏบตตว การควบคมการแพรกระจายเชอ และการจดการสงแวดลอม ผวจยจงใหค าจ ากดความในงานวจยครงนเกยวกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค ดงน

พฤตกรรมการปองกนวณโรค หมายถง พฤตกรรมหรอการกระท าใดๆกตามทท าใหผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคมโอกาสทจะปวยดวยวณโรคลดลงหรอไมเกดการตดเชอวณโรคขนรวมถงการกระท าทจะสงผลใหสขภาพแขงแรง มภมตานทานกบเชอวณโรค ซงไดแก พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคจากการสมผสโดยตรงกบสารคดหลงตางๆ ของผปวยวณโรคดวยการควบคมการแพรกระจายเชอดวยวธตางๆ และพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคจากการสมผสโดยออม ไดแก การหลกเลยงโอกาสเสยงทจะตดเชอวณโรค พฤตกรรมการจดการกบสงแวดลอมในบาน การดแลรกษาสขภาพใหแขงแรง เชนพฤตกรรมการรบประทานอาหาร พฤตกรรมการออกก าลงกาย การพกผอนทเพยงพอ เปนตน

2.3.2 กำรปองกนและควบคมโรควณโรคในผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอด จากการทบทวนวรรณกรรม และเอกสารทางวชาการ สรปเปนแนวทางปฏบตใน

การปองกนและควบคมวณโรคส าหรบผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดไวเปน 2 แนวทาง ดงน 2.3.2.1 การปองกนการตดเชอวณโรคจากการสมผสโดยทางตรง หมายถง การ

หลกเลยงการสมผสสารคดหลงตางๆ ของผปวยวณโรคโดยตรง ไดแก เสมหะ น ามก น าลาย รวมถงการใชอปกรณปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค เชน ผาปดปากและจมก ผากนเปอน ไดแก

(1) มการแยกหองนอนกบผปวยวณโรคอยางนอย 2 เดอนหรอจนกวาผลตรวจเสมหะไมพบเชอวณโรค ตงแตผปวยวณโรคเรมรบการรกษาดวยยารกษาวณโรค

(2) ไมใชเครองใชตางๆ รวมกบผปวยวณโรค เชน เครองนอน เสอผา ผาเชดตว

Ref. code: 25595614031028AZI

30

(3) แนะน าใหผปวยวณโรคบวนเสมหะลงในภาชนะทมฝาปดมดชด และน าไปท าลายโดยการเผาหรอฝง หรอมการเทลงในโถสวมแลวท าความสะอาดหรอใชน ายา 70% แอลกอฮอลเทราดกอนน าไปท าความสะอาด (ถามน ายา)

(4) ลางมอดวยสบหรอน ายาฆาเชอหลงจากการสมผสกบผปวยวณโรคหรอสารคดหลงตางๆ ตลอดจนเครองใชตางๆของผปวยวณโรคทกครง

(5) หลกเลยงการสมผสใกลชดกบผปวยวณโรค ถาจ าเปนตองสมผสใกลชดกบผปวยตองสวมหนากากอนามยและแนะน าใหผปวยสวมหนากากอนามยหรอปดปากและจมกทกครงเมอมอาการไอหรอจาม

2.3.2.2 การปองกนการตดเชอวณโรคจากการสมผสโดยทางออม หมายถง การจดสภาพแวดลอมตางๆ ใหถกสขลกษณะ การก าจดขยะและสงปฏกลอยางถกวธ รวมถงการรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรงอยเสมอ ไดแก

(1) การท าความสะอาดและจดสภาพแวดลอมภายในทพกอาศยใหมการระบายอากาศและมแสงแดดสองถงเปนประจ า รวมถงการน าเครองนอนออกตากแดดบอยๆ

(2) การรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรงอยเสมอเพอใหมภมตานทานตอการตดเชอวณโรค เชน การรบประทานอาหารทมประโยชน การออกก าลงกายทเหมาะสมการไมสบบหรและไมดมเครองดมทมแอลกอฮอล ตลอดจนการไมเสพสารเสพตดทกชนด

(3) การไปตรวจรางกายเพอคดกรองหาวณโรคเมอพบวา สมาชกทอยรวมบานเดยวกนปวยดวยโรควณโรคหรอเมอผสมผสรวมบานมอาการไอเรอรงตงแต 2 สปดาหขนไป และมอาการไขต าๆ หรอน าหนกลดรวมดวย

การทบทวนวรรณกรรม และต าราทางวชาการดงกลาวขางตน ผวจยไดสรปเปนแนวทางการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรคส าหรบผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดไว 2แนวทางรวมกนซงแนวทางการปฏบตนยงแบงเปนพฤตกรรมการปองกนวณโรคทผสมผสรวมบานลงมอปฏบตเอง และเปนพฤตกรรมทเปนผดแลใหผปวยวณโรคทอยรวมบานเดยวกนเปนผปฏบตดวย ดงน

1. พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคจากการสมผสโดยทางตรง แบงเปน 1.1 พฤตกรรมการปองกนโรควณโรคทผสมผสรวมบานปฏบตเอง ไดแก

1.1.1 สวมหนากากอนามยทกครงเมอตองอยใกลชดและใหการดแลผปวยวณโรค

1.1.2 ไมพดคยกบผปวยวณโรคแบบเผชญหนาโดยตรง ในระยะหางกนนอยกวา1 เมตร

Ref. code: 25595614031028AZI

31

1.1.3 ก าจดเสมหะของผปวยโดยการเผา/ฝง หรอเทลงสวมแลวราดดวยน าและน ายาลางหองน า

1.1.4 ลางมอดวยสบหรอน ายาฆาเชอทกครงหลงจากสมผสกบเสมหะ น ามก น าลายของผปวยวณโรค

1.1.5 นอนแยกหองกบผปวยวณโรคไมนอยกวา 2 เดอนหรอจนกวาผลตรวจเสมหะไมพบเชอวณโรค นบจากผปวยเรมเขารบการรกษาดวยยาวณโรค

1.1.6 ใชชอนกลางเมอรบประทานอาหารรวมกบผปวยวณโรค หรอไมรวมวงอาหารกบผปวยเพอหลกเลยงการรบเชอวณโรคทผปวยอาจมอาการไอหรอจามขณะรบประทานอาหารรวมกน

1.1.7 ไมเปดเครองปรบอากาศเมออยรวมหองกบผปวยวณโรค 1.2 พฤตกรรมการปองกนโรควณโรคทผสมผสรวมบานเปนผดแลใหผปวยวณโรค

เปนผปฏบต ไดแก 1.2.1 ดแลใหผปวยวณโรคสวมหนากากอนามยทกครงเมอตองอยใกลชดกบ

ผอนเพอปองกนการแพรกระจายของเชอวณโรค 1.2.2. ดแลใหผปวยวณโรคปดปากและจมกหรอสวมหนากากอนามยทกครง

ทมอาการไอหรอจามเพอปองกนการแพรกระจายของเชอวณโรค 1.2.3 ดแลใหผปวยวณโรคบวนเสมหะลงในภาชนะทมฝาปดมดชดเพอ

ปองกนการแพรกระจายของเชอวณโรค 1.2.4 ดแลใหผปวยวณโรคใชชอนกลางเมอรบประทานอาหารรวมกบผอน 1.2.5 ดแลไมใหผปวยเปดเครองปรบอากาศเมออยรวมหองกบผอน

2. พฤตกรรมการปองกนโรควณโรคจากการสมผสโดยทางออม แบงเปน 2.1 พฤตกรรมการปองกนโรควณโรคทผสมผสรวมบานปฏบตเอง ไดแก

2.1.1 จดหาถงขยะหรอภาชนะทมฝาปดมดชดเพอรองรบขยะทปนเปอนเชอวณโรคจากผปวยวณโรค

2.1.2 ก าจดเสมหะของผปวยวณโรคโดยการเผา/ฝงหรอเทลงสวมแลวราดดวยน าและน ายาลางหองน า

2.1.3 ท าความสะอาดของใชและเครองนงหมของผปวยวณโรค เชน เครองนอน ผาหม หมอน มง และน าออกผงแดดเพอฆาเชอทกวนหรออยางนอยสปดาหละ1 -2 ครง

2.1.4 เปดประต หนาตางบานและหองนอนใหมการระบายอากาศทปลอดโปรง และเพอใหมแสงแดดสองถงอยเสมอ

Ref. code: 25595614031028AZI

32

2.1.5 จดใหมหองนอนหรอบรเวณทนอนใหผปวยแยกหางจากสมาชกอนในครอบครวเปนเวลาอยางนอย 2 เดอน

2.1.6 ดแลท าความสะอาดบานและหองนอนใหสะอาดอยเสมอ 2.1.7 รบประทานอาหารทมสารอาหารประเภทโปรตนและวตามนซ เชน

เนอสตว ปลา ไข ถว ผก และผลไมทกวน เพอใหรางกายแขงแรง มภมตานทานตอเชอวณโรค 2.1.8 ออกก าลงกายเปนประจ า ไมนอยกวาสปดาหละ 3 ครง ครงละไมนอย

กวา 30 นาทเพอใหรางกายแขงแรง มภมตานทานตอเชอวณโรค 2.1.9 พกผอนโดยการนอนหลบอยางเพยงพอ วนละ 6 – 8 ชวโมงเพอให

รางกายแขงแรง มภมตานทานตอเชอวณโรค 2.1.10 รบการตรวจคดกรองวณโรค โดยการตรวจเสมหะและหรอเอกซเรย

ปอด ปละ 2 ครง 2.1.8 ไมสบบหร ไมดมเครองดมทมแอลกอฮอล และไมเสพสารเสพตดทก

ชนด เพอใหรางกายแขงแรง มภมตานทานตอเชอวณโรค 2.2 พฤตกรรมการปองกนโรควณโรคทผสมผสรวมบานเปนผดแลใหผปวยวณโรค

เปนผปฏบตไดแก 2.2.1 ดแลใหผปวยวณโรคลางมอดวยสบหรอน ายาฆาเชอทกครงหลงจากทม

อาการไอหรอจามหรอหลงจากทมอเปอนเสมหะ น ามก น าลาย 2.2.2 ดแลใหผปวยวณโรครบประทานยาตานวณโรคอยางตอเนองทกวนจน

ครบตามระยะเวลาของแผนการรกษา 2.2.3 แนะน าใหผปวยวณโรคดแลบานและหองนอนใหสะอาด เปดประต

หนาตาง ใหมการระบายอากาศใหปลอดโปรง และแสงแดดสองถงอยเสมอ 2.2.4 แนะน าใหผปวยวณโรคดแลรกษาสขภาพใหแขงแรง ไดแก การ

รบประทานอาหารทมประโยชน ออกก าลงกายสม าเสมอและพกผอนโดยการนอนหลบอยางเพยงพอ 2.2.5 ดแลไมใหผปวยวณโรคสบบหร ดมเครองดมทมแอลกอฮอล และไม

เสพสารเสพตดทกชนด 2.3.3 ปจจยทมผลตอพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำนกบผปวย

วณโรคปอดและงำนวจยทเกยวของ จากการทบทวนวรรณกรรม และงานวจยทเกยวของ สรปไดวา ปจจยตางๆทมผล

ตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด และงานวจยทเกยวของในแตละปจจย มดงน

Ref. code: 25595614031028AZI

33

(1) เพศ ปจจยดานเพศ เปนปจจยหนงทมผลตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผท

อยรวมบานกบผปวยวณโรคปอด การศกษาของสธาดา จารสาร (2542) พบวา เพศมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานจากการสมผสโดยออม (r=0.165) สอดคลองกบการศกษาของนงนช เสอพม (2553) พบวา ปจจยดานเพศมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคโดยเพศหญงมแนวโนมของพฤตกรรมการปองกนวณโรคดกวาเพศชาย การศกษาของมะลณ บตรโท (2554) พบวา เพศชายมพฤตกรรมการปองกนวณโรคโดยการแยกหองนอนมากกวาเพศหญงรอยละ 75 แตกตางจากการศกษาของเสาวรตน เจยมอทศศกด (2549) และผกายเพชร นาสมยนต (2549) พบวา เพศไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค

สรปไดวา ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคเพศชายและเพศหญงยงพบผลการศกษาเกยวกบความสมพนธตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคทแตกตางกน ดงนนผวจยจงน าปจจยดานเพศมาศกษาในครงน

(2) อำย ปจจยดานอายเปนปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงดานการปฏบตพฤตกรรม

ของบคคลเนองจากอายมผลตอพฒนาการดานความคด การตดสนใจกระท าสงตางๆ รวมทงพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดจากการศกษาพบวาปจจยดานอายทแตกตางกนมผลตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานทแตกตางกน (ผกายเพชร นาสมยนต, 2549; เสาวรตน เจยมอทศศกด, 2549) สอดคลองกบการศกษาของนงนช เสอพม (2553) พบวา ประชาชนทอายมากขนจะมผลตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคทมากขนดวย เชนเดยวกบการศกษาของมะลณ บตรโท (2554) พบวา ผสมผสรวมบานทมอาย 60 ปขนไปจะมอตราการปองกนวณโรคโดยการแยกหองนอนมากกวาผสมผสรวมบานกลมอายอนรอยละ 77.4 แตกตางจากการศกษาของธระพงษ จาพล (2553) พบวาปจจยดานอายไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของพบวา ปจจยเรองอายมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบาน แตผลการศกษายงมความแตกตางกน ผวจยจงน าปจจยเรองอายมาศกษาในครงน

(3) ระดบกำรศกษำ การศกษาเปนปจจยทมผลตอการพฒนาความร ความเขาใจ ตลอดจน

ความรสกนกคดซงสงผลตอการปฏบตพฤตกรรมได จากการศกษาพบวา ปจจยดานระดบการศกษาทแตกตางกนมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานทแตกตางกนโดยผ

Ref. code: 25595614031028AZI

34

สมผสรวมบานทมระดบการศกษาสงกวาจะมพฤตกรรมการปองกนวณโรคทดกวา (ผกายเพชร นาสมยนต, 2549; เสาวรตน เจยมอทศศกด, 2549) การศกษาของมะลณ บตรโท (2554) พบวาผสมผสรวมบานทการศกษาระดบมธยมศกษามพฤตกรรมการปองกนวณโรคโดยการแยกหองนอนดกวากลมทระดบการศกษาต ากวามธยมศกษารอยละ 73.5แตกตางจากผลการศกษาของสธาดา จารสาร (2542) และ ธระพงษ จาพล(2553) พบวาปจจยดานระดบการศกษาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค

กลาวโดยสรปปจจยดานการศกษาเปนปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคปอดในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดแตยงมผลการศกษาทแตกตางกน ดงนน ผวจยจงน าปจจยดานระดบการศกษามาศกษาในครงน

(4) ควำมสมพนธกบผปวยวณโรค ความสมพนธทใกลชดระหวางบคคล ยงมความใกลชดผกพนมาก ยอมสงผล

ตอพฤตกรรมในการปองกนโรคทแตกตางกนตามมาและพฤตกรรมยอมแตกตางในแตละความสมพนธ จากการศกษาพบวาผสมผสรวมบานทไมใชสามหรอภรรยาของผปวยวณโรคจะมพฤตกรรมการปองกนวณโรคทดกวาผทเปนคสมรสของผปวย(เสาวรตน เจยมอทศศกด, 2549; มะลณ บตรโท, 2554) การศกษาของมะลณ บตรโท (2554) เรองอตราการปองกนวณโรคและปจจยทสมพนธกบการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคในอ าเภอประโคนชย อ าเภอกระสง และอ าเภอพลบพลาชย จงหวดบรรมย จ านวน 246 คน พบวา ผสมผสรวมบานทมความสมพนธเปนสามภรรยากบผปวยวณโรคมระดบพฤตกรรมการปองกนวณโรคสวนใหญอยในระดบปานกลางถงต าแตกตางจากการศกษาของธระพงษ จาพล(2553) พบวา ปจจยดานความสมพนธของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค

กลาวโดยสรป ความสมพนธท ใกลชดกบผปวยวณโรคสงผลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค ทงนยงมผลการศกษาทมความแตกตางกน ผวจยจงน าปจจยดานความสมพนธกบผปวยวณโรคมาศกษาในครงน

(5) โรคประจ ำตว ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทมโรคประจ าตวนนจะสงผลใหภมตานทาน

ของรางกายออนแอและมความเสยงตอการปวยดวยโรคตางๆไดงายกวาคนทวไป ในดานของการปองกนวณโรค จากการศกษาของมะลณ บตรโท (2554) พบวา ผทมโรคประจ าตวจะมพฤตกรรมการปองกนวณโรคโดยการแยกหองนอนในอตราทสงกวาผสมผสรวมบานทไมมโรคประจ าตวรอยละ 76.5 และพบวา ผทปวยดวยโรคเบาหวานและโรคเอดสจะมอตราการแยกหองนอนสงกวาผทปวยดวยโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

35

อนรอยละ 100 แตกตางจากการศกษาของธระพงษ จาพล (2553) ทพบวา โรคประจ าตวไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด

กลาวโดยสรปปจจยดานการมโรคประจ าตวมผลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกน วณโรคแตยงพบผลการศกษาเกยวกบความสมพนธกบพฤตกรรมการปองวณโรคทแตกตางกน ผวจยจงน าปจจยนมาศกษาในครงน

(6) รำยได รายไดเปนปจจยทแสดงถงสภาพความเปนอย และฐานะทางเศรษฐกจ

ตลอดจนโอกาสในการดแลสขภาพตนเองของบคคล จากการศกษาพบวา รายไดมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค (ธระพงษ จาพล, 2553) สอดคลองกบการศกษาของมะลณ บตรโท (2554)พบวา รายไดทไมพอใชมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานและมอตราการแยกหองนอนรอยละ 76.2 ผทมรายไดนอยกวา 1,500 บาทตอเดอนมอตราการปองกนวณโรคโดยการแยกหองนอนนอยกวาผมรายไดมากกวา 1,500 บาทตอเดอนรอยละ 76.9แตไมสอดคลองกบการศกษาของผกายเพชร นาสมยนต (2549)ทพบวาปจจยดานรายไดไม มความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด

กลาวโดยสรปปจจยดานรายไดเปนปจจยทมผลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกน วณโรคแตผลการศกษายงมความแตกตางกน ผวจยจงน าปจจยดานรายไดมาศกษาในครงน

(7) กำรรบรโอกำสเสยงตอกำรเปนวณโรค (Perceived Susceptibility) เมอบคคลมการรบรถงโอกาสเสยงของการตดเชอและการปวยยอมสงผลให

บคคลมการปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนการเจบปวยดวยโรคนน เชนเดยวกบผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคเมอรบรถงโอกาสทจะตดเชอและปวยดวยวณโรคแลวยอมสงผลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคตามมา สอดคลองกบการศกษาของเสาวรตน เจยมอทศศกด (2549) พบวา การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรคมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค และพเชษฐ ตอยศ(2556)พบวา การรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค (r = 0.169) เชนเดยวกบการศกษาของวภาพร แทนค า (2553) ทพบวา การรบรโอกาสเสยงมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมการควบคมการแพรกระจายของเชอวณโรคของสมาชกในครอบครวผปวยวณโรค (r = .153) แตไมสอดคลองกบการศกษาของสธาดา จารสาร (2542) และธระพงษ จาพล (2553) ทพบวา การรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานรวมถงการศกษาของอรรตน จนทรเพญ และ ลดดา สมมตร (2553) ทศกษาพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคของผสมผสรวมบานผปวยวณโรคเสมหะพบ

Ref. code: 25595614031028AZI

36

เชอทจงหวดสระแกวซงพบวา กลมตวอยางมการรบรโอกาสเสยงตอการปวยเปนวณโรคอยในระดบสงแตไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบาน

กลาวโดยสรป ปจจยดานการรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรคมผลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค แตผลการศกษายงมความแตกตางกน ผวจยจงน าปจจยนมาศกษาในครงน

(8) กำรรบรควำมรนแรงของโรควณโรค (Perceived Severity) เมอบคคลผทอยใกลชดกบผปวยรบรถงความรนแรงของการเจบปวยดวยโรค

ทสามารถตดตอไดยอมสงผลตอการตดสนใจทจะปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนไมใหตนเองปวยดวยโรคเหลานน จากการศกษาพบวาการรบรความรนแรงของวณโรคอยในระดบปานกลาง และการรบรความรนแรงของวณโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคอยางมนยส าคญ(เสาวรตน เจยมอทศศกด, 2549) สอดคลองกบการศกษาของวภาพร แทนค า (2553) ทพบวา การรบรความรนแรงของวณโรคมความสมพนธกบพฤตกรรมการควบคมการแพรกระจายของเชอวณโรคของสมาชกในครอบครวผปวยวณโรค (r = .144) แตไมสอดคลองกบการศกษาของธระพงษ จาพล (2553) และ พเชษฐ ตอยศ (2556) ทพบวา การรบรความรนแรงของวณโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคนอกจากน การศกษาของอรรตน จนทรเพญ และ ลดดา สมมตร (2553) ทศกษาพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคของผสมผสรวมบานผปวยวณโรคเสมหะพบเชอทจงหวดสระแกวพบวา กลมตวอยางมการรบรความรนแรงของวณโรคอยในระดบต า

กลาวโดยสรปปจจยดานการรบรความรนแรงของวณโรคมผลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดแตผลการศกษายงมความแตกตางกน ผวจยจงน ามาศกษาในครงน

(9) กำรรบรถงประโยชนของกำรปองกนโรควณโรค (perceived benefits of preventive action)

การรบรประโยชนของการปองกนโรค คอ การทบคคลรบรและเลงเหนถงประโยชนจากการกระท าพฤตกรรมนนวามประโยชนตอสขภาพ และชวต เปนสงทสามารถปองกนไมใหบคคลเกดความเจบปวยได เปนอกปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคและน าไปสการตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรมการปองกนนนจากการทบทวนวรรณกรรมพบหลายการศกษาทเกยวของกบการรบรนพเชษฐ ตอยศ (2556) พบวา การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค(r = 0.323) สอดคลองกบการศกษาของวระพล เมองกลาง (2557) เรองพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคในจงหวดศรสะเกษ จ านวน 293 คน ผลการศกษาพบวาการรบรประโยชนของการปองกนวณโรคม

Ref. code: 25595614031028AZI

37

ความสมพนธและเปนตวแปรพยากรณทดของพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคแตไมสอดคลองกบการศกษาของวภาพร แทนค า (2553) ทพบวา การรบรประโยชนของการปองกนวณโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคนอกจากน ธระพงษ จาพล(2553) พบวา การรบรประโยชนและอปสรรคในการปฏบตอยในระดบสง (รอยละ 77.10) แตไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค

กลาวโดยสรปปจจยดานการรบรประโยชนของการปองกนวณโรคมผลตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดแตผลการศกษายงมความแตกตางกน ผวจยจงน ามาศกษาในครงน

(10) กำรรบรอปสรรคในกำรปองกนโรควณโรค (perceived barriers of preventive action)

หากผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดมการรบรอปสรรคในการปองกนโรคในระดบมาก เชน การรบรถงอปสรรคหรอปญหา หรอผลทไมพงปรารถนาของการกระท า อปสรรคอาจเปนสงทคาดคดไวหรอเกดขนจรง เชน คาใชจายทมากขน การเสยเวลา ความไมสะดวกสบาย ภาพลกษณทมในสงคม อาจสงผลใหผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคหลกเลยงทจะปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคนน ในทางกลบกน หากผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคมการรบรอปสรรคตางๆในระดบนอยกอาจสงผลใหผสมผสรวมบานมแนวโนมทจะปฏบตพฤตกรรมการปองกนเหลานนมากขน สอดคลองกบการศกษาของวระพล เมองกลาง (2557) เรองพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคในจงหวดศรสะเกษ จ านวน 293 คน ผลการศกษาพบวา การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรคมความสมพนธทางลบและเปนตวแปรพยากรณทดของพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค (r=-.22) แตไมสอดคลองกบการศกษาของวภาพร แทนค า (2553) และ พเชษฐ ตอยศ (2556) ทพบวา การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคนอกจากน ธระพงษ จาพล (2553) ไดศกษาพฤตกรรมและปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทอ าเภอชมพลบร จงหวดสรนทร กลมตวอยางจ านวน 131 ราย พบวา การรบรอปสรรคในการปฏบตอยในระดบสง (รอยละ 77.10) แตไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค

กลาวโดยสรป ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทมการรบรอปสรรคในการปองกนวณโรคทแตกตางกนยอมสงผลใหมพฤตกรรมการปองกนวณโรคมความแตกตางกนไปดวย โดยการรบรอปสรรคในการปองกนวณโรคมความสมพนธทางลบกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคและสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคได ทงน ยงพบการศกษาทมผลการศกษาแตกตางกน

Ref. code: 25595614031028AZI

38

ดงนน ผวจยจงน าปจจยดานการรบรอปสรรคในการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานมาศกษาในครงน

(11) กำรรบรควำมสำมำรถของตนเองในกำรปองกนโรควณโรค (Perceived Self–Efficacy to preventive action)

การรบรความสามารถของบคคลในการปองกนโรค หากบคคลนนมความเชอมนวาตนสามารถปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคไดส าเรจ จะสงผลใหตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรมนน ผวจยยงไมพบการศกษาถงปจจยนในกลมของผสมผสรวมบาน แตมการศกษาของเกษฎาภรณ ขวญทะเล (2551) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอ วณโรคจากการท างานในบลากรทางการพยาบาลทปฏบตงานเก ยวกบการดแลผปวย งานการพยาบาลตรวจรกษาผปวยนอก โรงพยาบาลศรราช จ านวน 120 คน พบวา ความเชอในความสามารถของตนเองในการปฏบตตามหลกการปองกนการตดเชอวณโรคจากการท างานมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคจากการท างานอยางมนยส าคญทางสถต (r = .39) และสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองการตดเชอวณโรคจากการท างานของบคลากรทางการพยาบาลได สอดคลองกบการศกษาของอรรตน จนทรเพญ และ ลดดา สมมตร (2553) พบวา ความคาดหวงในความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคมสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคอยางมนยส าคญทางสถต (r = .304) และ เสาวรตน เจยมอทศศกด (2549) ศกษาเกยวกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดในอ าเภอบางบาล จงหวดพระนครศรอยธยา กลมตวอยางจ านวน 194 คนพบวา ผสมผสรวมบานมความคาดหวงในความสามารถของตนเองทจะปองกนวณโรคเปนปจจยทมความสมพนธตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค

กลาวโดยสรป ปจจยดานการรบรความสามารถในการปองกนวณโรคมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค แตยงไมพบการศกษาในกลมของผสมผสรวมบาน ผวจยจงน าปจจยนมาศกษาในครงน

(12) สงชกน ำใหเกดกำรปฏบตในกำรปองกนโรควณโรค (Cues to action) สงชกน าตางๆ ไมวาจะเปนบคคล หรออปกรณ ลวนมผลตอการปฏบต

พฤตกรรมโรค สอดคลองกบการศกษาของธระพงษ จาพล (2553) พบวา สงชกน าใหเกดการปฏบตในดานการสนบสนนดานอปกรณปองกนวณโรคมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคอยางมนยส าคญทางสถต โดยพบวา ผสมผสรวมบานทไดรบการสนบสนนอปกรณปองกนวณโรคจะมพฤตกรรมการปองกนวณโรคสงกวากลมทไมไดรบการสนบสนน 4.82 เทา (95%CI = 1.03 - 9.42)แตสงชกน าใหเกดการปฏบตในดานประเภทของสอในการใหขอมลขาวสารเกยวกบวณโรคไมม

Ref. code: 25595614031028AZI

39

ความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบาน และในปจจยสงชกน าดานของบคคลทชวยใหทราบวธการปองกนตนเองจากการตดเชอวณโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบาน (ธระพงษ จาพล, 2553) สอดคลองกบการศกษาของวระพล เมองกลาง (2557) ศกษาเรองพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคในจงหวดศรสะเกษ จ านวน 293 คน ผลการศกษาพบวา การสนบสนนจากบคลากรสาธารณสขมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค (r=.26)

กลาวโดยสรป ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานในการปองกนวณโรคมความสมพนธกบการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค ผวจยจงน าปจจยนมาศกษาในครงน

จากการศกษางานวจยทเกยวของกบพฤตกรรมการปองกนโรคพบวา การทบคคลจะปฏบตพฤตกรรมตางๆไมวาจะเปนพฤตกรรมโดยทวไปหรอพฤตกรรมสขภาพ ไมไดถกก าหนดโดยปจจยใดปจจยหนง แตเปนผลมาจากหลายปจจยรวมกนซงอาจสงผลท าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมทสอดคลองหรอแตกตางกนไปในแตละบคคล พบวา ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคหลายประการ ไดแก ปจจยสวนบคคล คอ อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และ ความสมพนธกบผปวยและปจจยดานการรบร คอ การรบรความเสยงของการตดเชอวณโรค การรบรความรนแรงของโรควณโรค การรบรประโยชนของการปองกนโรควณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค และสงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนโรควณโรค ทงน การศกษาทเกยวกบปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในกลมของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคพบวายงมการศกษาคอนขางนอย โดยเฉพาะในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทอยอาศยในชมชนเมองใหญในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑลทมประชากรอาศยอยอยางหนาแนน ดงนน ผวจยจงสนใจศกษาถงปจจยดงกลาวในการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดในบรบทน

Ref. code: 25595614031028AZI

40

บทท 3

ระเบยบวธกำรวจย

การวจยครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณ (Predictive descriptive research)โดยมวตถประสงคเพอศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดพกอาศยอยในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล ดานปจจยดานการรบรตางๆ และคณลกษณะประชากรทมผลตอแบบแผนความเชอดานสขภาพเพอปองกนโรควณโรค ตามกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) มาเปนกรอบแนวคดในการศกษาครงน

3.1 สถำนทในกำรด ำเนนกำรวจย

การศกษาครงนไดด าเนนการวจยและเกบขอมล ณ คลนกวณโรค สถาบนบ าราศนราดร

เปดใหบรการวนจนทรถงศกร ชวงเวลา 08.00 – 12.00 น. และคลนกวณโรค โรงพยาบาล วชรพยาบาล เปดใหบรการวนองคาร ชวงเวลา 13.00 – 16.00 น.

3.2 ประชำกรและกลมตวอยำง

3.2.1 ประชำกร ประชากรทใชในการศกษาวจยครงน คอ ผทอาศยอยรวมบานกบผปวยวณโรค

ปอดท พกอาศยอย ในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล ซงไดแก จงหวดนนทบร จงหวดสมทรปราการ จงหวดสมทรสาคร จงหวดนครปฐม และจงหวดปทมธาน ทงน จ านวนของผปวย วณโรคแตละชวงไมแนนอน จากการส ารวจ ณ ป2557 พบวา มจ านวนทงสน 3,632 คน (ส านกระบาดวทยา, 2557)

3.2.2 กลมตวอยำง กลมตวอยางทใชในการศกษาวจยครงน คอ ผทพกอาศยอยรวมบานกบผปวย

วณโรคปอดรายใหม เปนผทสมผสใกลชดกบผปวยมากทสดตามการรบรของผปวยวณโรคทขนทะเบยนรกษา2 เดอนแรก ณ โรงพยาบาลในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล น าเขาส

Ref. code: 25595614031028AZI

41

โครงการวจยโดยพจารณาคณสมบตของกลมตวอยางทเปนไปตามเกณฑการคดเลอกเขาศกษาและวตถประสงคของการวจย

3.2.2.1 กำรก ำหนดขนำดตวอยำง การศกษาครงนผวจยไดค านวณขนาดตวอยาง (Sample size) ดวยการ

วเคราะหอ านาจการทดสอบส าหรบสถตถดถอยพหคณ จากโปรแกรมส าเรจรป G*power version 3.1 (Faul, Erdfelder, Buchner, & Lang, 2012) โดยก าหนดคาอ านาจการทดสอบ (Power Analysis) เทากบ .95 และความเชอมนทระดบนยส าคญทางสถต (level of significance) เทากบ .05

อยางไรกตาม การก าหนดคา Effect Sizeเพอใชใน Power analysis ทใชกบสถตการวเคราะหถดถอยพหคณ มการก าหนดไว 3 ขนาด ดงน ขนาดเลก R2= .02 ขนาดกลาง R2= .15 และขนาดใหญ R2= .35 (Cohen, 1988) ทงน ใชคา Effect Sizeขนาดกลาง R2 = .15 โดยก าหนดคาอ านาจการทดสอบ (Power Analysis) เทากบ .95 และคาความเชอมนทระดบนยส าคญทางสถต เทากบ .05 ก าหนดตวแปรตนทใชในการท านายจ านวน 12 ตวแปร เมอแทนคาแลว ไดขนาดตวอยางจ านวน 184คนเพอปองกนการสญหายของขนาดตวอยาง ผวจยจงไดเพมจ านวนขนาดตวอยางอกรอยละ 20 (บญใจศรสถตยนรากร, 2553) ไดขนาดตวอยางทงสน 221 คน โดย ผวจยไดก าหนด เกณฑการคดเลอกเขาศกษา (inclusion criteria) ไวดวย ทงน เพอใหกลมตวอยางเปนตวแทนของการศกษาวจย ดงน

เกณฑกำรคดเลอกเขำศกษำ (inclusion criteria) ตามคณสมบตทก าหนดไดแก 1. ผทอาศยอยรวมบานเดยวกนกบผปวยวณโรคภายในเวลา 2 เดอนแรกของการ

รกษาและเปนผสมผสรวมบานทมความใกลชดกบผปวยวณโรคมากทสดตามการรบรของผปวย 2. พกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล 3. สามารถอานเขยนดวยภาษาไทยไดและไมมปญหาดานการสอสาร ไดแกห

หนวก เปนใบ 3.2.2.2 วธกำรเลอกกลมตวอยำง การเลอกกลมตวอยางมขนตอนดงน เพอใหไดกลมตวอยางทสามารถเปนตวแทนของประชากรผสมผสรวมบานกบผปวย

วณโรค ในการวจยครงน ผวจยไดท าการคดเลอกกลมตวอยางตามขนตอน ดงน 1.ท าการสมจากสถานพยาบาลทมการใหบรการตรวจรกษาโรควณโรคในเขต

กรงเทพมหานคร และจงหวดในปรมณฑลไดแก จงหวดนนทบร จงหวดสมทรปราการ จงหวดสมทรสาคร จงหวดนครปฐม และจงหวดปทมธาน โดยผวจยสมไดจงหวดนนทบร

2. ท าการเลอกสถานพยาบาลในกรงเทพมหานคร คอ โรงพยาบาลวชรพยาบาล ซงเปนสถานพยาบาลระดบตตยภมและเปนโรงเรยนแพทยท ใหบรการคลนกวณโรคกบประชาชนในเขต

Ref. code: 25595614031028AZI

42

กรงเทพมหานคร และสถานพยาบาลในจงหวดนนทบรคอ สถาบนบ าราศนราดร ซงเปนสถานพยาบาลทใหการดแลรกษาผปวยโรคตดเชอตางๆรวมถงโรควณโรคใหกบประชาชนในเขตจงหวดนนทบร

3. น ารายชอผปวยวณโรคปอดตามทะเบยนรายชอทขนทะเบยนรกษาทคลนกวณโรคของโรงพยาบาลวชรพยาบาล และสถาบนบ าราศนราดร จงหวดนนทบร ซงแพทยวนจฉยวาเปนผปวยวณโรคปอดเสมหะพบเชอรายใหม และขนทะเบยนรกษาภายใน 2 เดอนแรกแลวท าการบนทกรายละเอยดของผปวย ชอ-สกลเลขทะเบยนผปวยและจ านวนของผสมผสรวมบานแลวท าการตรวจสอบขอมลของกลมตวอยางตามเกณฑการคดเลอกเขาศกษาจนครบตามจ านวนของกลมตวอยางทตองการโดยใหผปวยวณโรคแตละคนคดเลอกสมาชกในครอบครว 1 คนทใกลชดกบผปวยมากทสดตามการรบรของผปวย การศกษาครงนมการคดเลอกกลมตวอยางซงเปนผทอาศยอยรวมบานกบผปวยวณโรคปอด ซงการศกษาครงนมกลมตวอยางทงสนจ านวน 221 คน ซงเมอสนสดกระบวนการเกบขอมลในการวจยครงน ผวจยไดกลมตวอยางทงสน 212 คน ตามเกณฑการคดเลอกเขาศกษา (inclusion criteria) และขอตกลงเบองตนของสถตทใชในการวเคราะหขอมล

3.3 เครองมอทใชในกำรวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ผวจยไดพฒนาขนจากการทบทวนวรรณกรรม และต าราวชาการทเกยวของ ประกอบดวยแบบสอบถามทงหมด 5 สวนมขอค าถามทงหมดจ านวน 115 ขอ ประกอบดวย

1. แบบสอบถามสวนท 1 สอบถามขอมลสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวยเปนค าถามทมตวเลอกใหตอบ และระบค าตอบเอง มจ านวนขอค าถามทงหมด 6 ขอ

2. แบบสอบถามสวนท 2 สอบถามขอมลเกยวกบสงแวดลอมบรเวณบานของผปวย วณโรค เปนค าถามทมตวเลอกใหตอบ และระบค าตอบเอง มจ านวนขอค าถามทงหมด 5 ขอ

3. แบบสอบถามสวนท 3 สอบถามขอมลเกยวกบการรบรตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมเปนค าถามเกยวกบความคดเหนของกลมตวอยาง ลกษณะค าตอบเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) 3 คาคะแนน โดยมจ านวนขอค าถามทงหมด 69 ขอ ไดแก

การรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรค จ านวน 13 ขอ การรบรความรนแรงของวณโรค จ านวน 15 ขอ การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรค จ านวน 13 ขอ

Ref. code: 25595614031028AZI

43

การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค จ านวน 14 ขอ การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค จ านวน 14 ขอ นอกจากน การรบรตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพทง 69 ขอ ขางตน มลกษณะ

ค าตอบตามมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) คาคะแนน ไดแก ใช ไมแนใจ และ ไมใช ซงมความหมาย ดงน

ใช หมายถง ผตอบแบบสอบถามมความคดเหนตรงกบขอความนนมากทสด ไมแนใจ หมายถง ผตอบแบบสอบถามมความคดเหนตรงกบขอความนนบางสวน ไมใช หมายถง ผตอบแบบสอบถามมความคดเหนไมตรงกบขอความนนเลย

และมแนวทางการใหคะแนน ดงน ค าตอบ ขอความทางบวก ขอความทางลบ ใช 3 คะแนน 1 คะแนน ไมแนใจ 2 คะแนน 2 คะแนน ไมใช 1 คะแนน 3 คะแนน ขอค าถามเฉพาะดานการรบร อปสรรคในการปองกนวณโรคเปนค าถามเชงลบทกขอ

(ถาผตอบตอบวาใช ใหคะแนน 1 คะแนน ถาตอบวาไมใช ให 3 คะแนน และ ไมแนใจ ให 2 คะแนน) การพจารณาระดบการรบรตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ใชการแบงระดบแบบ

องเกณฑ โดยหาคาเฉลยของคะแนนแบบสอบถามทงชด ซงแบงคาคะแนนเฉลย เปน 3 ระดบ จากสตร (บญใจ ศรสถตยนรากร, 2553) ดงน การก าหนดเกณฑคะแนนการรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรค (พสย 13 – 39 คะแนน) ดงน

ระดบต า คะแนนระหวาง 13 – 22 คะแนน ระดบกลาง คะแนนระหวาง 23 – 30 คะแนน ระดบสง คะแนนระหวาง 31 – 39 คะแนน

การก าหนดเกณฑคะแนนการรบรความรนแรงของวณโรค (พสย 15 – 45 คะแนน) ดงน ระดบต า คะแนนระหวาง 15 – 25 คะแนน ระดบกลาง คะแนนระหวาง 26 – 35 คะแนน ระดบสง คะแนนระหวาง 36 – 45 คะแนน

การก าหนดเกณฑคะแนนการรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรค (พสย13 – 39 คะแนน) ดงน ระดบต า คะแนนระหวาง 13 – 21 คะแนน

ระดบกลาง คะแนนระหวาง 22 – 30 คะแนน ระดบสง คะแนนระหวาง 31 – 39 คะแนน

Ref. code: 25595614031028AZI

44

การก าหนดเกณฑคะแนนการรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค (พสย 14 – 42 คะแนน) ดงน ระดบต า คะแนนระหวาง 14 - 23 คะแนน ระดบกลาง คะแนนระหวาง 24 – 33 คะแนน ระดบสง คะแนนระหวาง 34 – 42 คะแนน

การก าหนดเกณฑคะแนนการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค (พสย14 – 42 คะแนน) ดงน ระดบต า คะแนนระหวาง 14 - 23 คะแนน ระดบกลาง คะแนนระหวาง 24 – 33 คะแนน ระดบสง คะแนนระหวาง 34 – 42 คะแนน 4. แบบสอบถามสวนท 4 สอบถามเกยวกบสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกน

วณโรค โดยผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม วดเปนมาตราประมาณคา (Rating scale) มจ านวนขอค าถามทงหมด 8 ขอ แบงเปน 3 ระดบ ซงแตละขอมความหมาย ดงน

ใช หมายถง ผตอบแบบสอบถามมความคดเหนตรงกบขอความนนมากทสด ไมแนใจ หมายถง ผตอบแบบสอบถามมความคดเหนตรงกบขอความนนบางสวน ไมใช หมายถง ผตอบแบบสอบถามมความคดเหนไมตรงกบขอความนนเลย การใหคะแนน ดงน ใช 2 คะแนน ไมแนใจ 1 คะแนน ไมใช 0 คะแนน

การก าหนดเกณฑการใหคะแนนขอค าถามเกยวกบสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค (ชวง 0 – 16 คะแนน) ดงน

ระดบต า คะแนนระหวาง 0 – 5.33 คะแนน ระดบกลาง คะแนนระหวาง 5.34 – 10.67 คะแนน ระดบสง คะแนนระหวาง 10.68 – 16.0 คะแนน 5. แบบสอบถามสวนท 5 แบบสอบถามขอมลเกยวกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผ

สมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด โดยผวจยสรางขนและพฒนาจากการทบทวนวรรณกรรม วดเปนมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) มจ านวนขอค าถามทงหมด 19 ขอ แบงเปน 5 ระดบ ซงแตละขอมความหมาย ดงน

ปฏบตเปนประจ า/สม าเสมอ หมายถง ปฏบตพฤตกรรมนนทกครง รอยละ 100 ปฏบตบอยครง หมายถง ปฏบตพฤตกรรมนนบอยครง รอยละ 80 ปฏบตบางครง หมายถง ปฏบตพฤตกรรมนนบางครง รอยละ 50

Ref. code: 25595614031028AZI

45

ปฏบตนานๆครง หมายถง ปฏบตพฤตกรรมนนนานๆครง รอยละ 20 ไมเคยปฏบตเลย หมายถง ไมเคยปฏบตพฤตกรรมนนเลย

การใหคะแนน ดงน ปฏบตเปนประจ า/สม าเสมอ 5 คะแนน ปฏบตบอยครง 4 คะแนน ปฏบตบางครง 3 คะแนน ปฏบตนานๆครง 2 คะแนน ไมเคยปฏบตเลย 1 คะแนน ซงสามารถแปลผลคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค

ปอดไดดงน การก าหนดเกณฑการใหคะแนนขอค าถามเกยวกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผส

รวมบานกบผปวยวณโรคปอดโดยรวม (พสย19 – 95 คะแนน) ดงน ระดบต า คะแนนระหวาง 19 – 44 คะแนน ระดบกลาง คะแนนระหวาง 45 – 70 คะแนน ระดบสง คะแนนระหวาง 71 – 95 คะแนน การก าหนดเกณฑการประเมนผลคะแนนเฉลยเกยวกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผ

สมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดรายขอ (พสย 1 – 5 คะแนน) ดงน 1.00 – 2.33 หมายถง พฤตกรรมการปองกนวณโรค ในระดบ ตองปรบปรง 2.34 – 3.67 หมายถง พฤตกรรมการปองกนวณโรค ในระดบ พอใช 3.68 – 5.00 หมายถง พฤตกรรมการปองกนวณโรค ในระดบ ด

3.4 กำรตรวจสอบคณภำพของเครองมอ

3.4.1 กำรตรวจสอบควำมตรงตำมเนอหำ (Content Validity) เมอไดแบบสอบถามแลวน าไปปรกษาอาจารยทปรกษาวทยานพนธและเสนอ

ผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ไดแก แพทยผเชยวชาญในการดแลผปวยวณโรคทสถาบนบ าราศนราดร 1 ทาน อาจารยพยาบาลผเชยวชาญเกยวกบการดแลผปวยวณโรค 1 ทาน อาจารยพยาบาลผเชยวชาญเกยวกบแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) 1 ทานพจารณาตรวจสอบความตรงของเนอหา และความเหมาะสมของภาษาทใช หลงจากทผานการพจารณาตรวจสอบจากผทรงคณวฒแลว ผวจยค านวณหาคาดชนความตรงตามเนอหา (Content Validity Index: CVI) ซงคาดชนความตรงตาม

Ref. code: 25595614031028AZI

46

เนอหาจากผเชยวชาญทง 3 ทาน ซงไดคาเฉลยดชนความตรงตามเนอหาทงฉบบ เทากบ 0.82 และผวจยน าไปปรบปรง และแกไขใหมความถกตองของภาษา ความตรง และความครอบคลมในเนอหากอนน าไปหาคาวามเชอมน (Reliability)

3.4.2 กำรตรวจสอบควำมเชอมน (Reliability) หลงจากไดรบการอนมตจากคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 สาขาวทยาศาสตร ผวจยน าเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลใหผทรงคณวฒ 3 ทาน พจารณาตรวจสอบความตรงตามเนอหาของเครองมอ และตรวจสอบคณภาพของเครองมอ จากนนมการปรบปรงเครองมอตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ กอนน าไปทดลองใชในกลมผสมผสรวมบานทมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางเพอหาคาความเชอมน (Reliability) โดยผวจยน าแบบสอบถามไปทดลองใช (Try out) กบผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดซงมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางทจะท าการศกษา จ านวน 30 คน โดยเลอกทดลองใชแบบสอบถามกบผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทมารบบรการทคลนกวณโรค สถาบนบ าราศนราดร จากนนน ามาวเคราะหหาความเชอมนโดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ซงคาความนาเชอถอทยอมรบได คอ 0.7 (บญใจศรสถตยนรากร, 2553) หลงจากท าการทดลองใชแบบสอบถาม ไดคาความเชอมน (Reliability) เฉลยทงฉบบ 0.93 และมคาความเชอมนรายดาน ดงน แบบสอบถาม คาความเชอมน (Reliability) - การรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรค 0.87 - การรบรความรนแรงของวณโรค 0.82 - การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรค 0.91 - การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค 0.81 - การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค 0.80 - สงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค 0.84 - พฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด 0.88 รวมความเชอมนของแบบสอบถามทงฉบบ 0.93

Ref. code: 25595614031028AZI

47

3.5 กำรเกบรวบรวมขอมล

3.5.1 ขนเตรยมกำร 3.5.1.1 หลงจากไดรบการอนมตจากคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 สาขาวทยาศาสตร ผวจยน าเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลใหผทรงคณวฒ 3 ทาน พจารณาตรวจสอบความตรงตามเนอหาของเครองมอ และตรวจสอบคณภาพของเครองมอ จากนนมการปรบปรงเครองมอตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ กอนน าไปทดลองใชในกลมผสมผสรวมบานทมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยางเพอหาคาความเชอมน (Reliability)

3.5.1.2 หลงจากไดรบการอนมตจากคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 ผวจยยนหนงสอเพอขอรบการพจารณาจรยธรรมการวจยทส านกงานคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยของสถานพยาบาลทง 2 แหง ไดแก คณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล ซงเปนสถานพยาบาลระดบตตยภม และเปนโรงเรยนแพทยทดแลรกษาผปวยทอย ในเขตกรง เทพมหานครมผปวยวณโรคเข ารบบรการมากเปนอนดบตนๆของกรงเทพมหานคร และสถาบนบ าราศนราดร ซงเปนสถานพยาบาลในจงหวดนนทบร ใหการบรการดแลรกษาผปวยโรคตดเชอตางๆ รวมถงโรคในระบบทางเดนหายใจและโรควณโรค หลงจากผานการพจารณาจรยธรรมการวจยแลว ผวจยยนหนงสอขออนญาตเกบขอมลผานคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ถงผอ านวยการสถานพยาบาลทง 2 แหง เพอชแจงวตถประสงคของการวจย ขอบเขตการศกษา เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล เพอขออนญาตและขอความรวมมอในการเกบขอมลจากผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทมารบบรการทโรงพยาบาลวชรพยาบาล และสถาบนบ าราศนราดร ผวจยเขาพบหวหนางานคลนกวณโรคเพอชแจงวตถประสงค ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล และขอความรวมมอในการศกษา

3.5.2 ขนด ำเนนกำรและเกบขอมล หลงจากไดรบการอนมตใหท าการเกบขอมลแลว ผวจยขอความรวมมอและ

ประสานงานกบหวหนาคลนกวณโรคของสถานพยาบาลทง 2 แหง เพอชวยในการเกบรวบรวมขอมล โดยมขนตอน ดงน

3.5.2.1 ผวจยชแจงท าความเขาใจกบผชวยวจยจ านวน 5 คน ซงเปนพยาบาลวชาชพทปฏบตงานประจ าคลนกวณโรคของโรงพยาบาลวชรพยาบาล และสถาบนบ าราศนราดร เกยวกบวตถประสงคในการวจยรายละเอยดของกลมตวอยาง รายละเอยดในแบบสอบถามและขอค าถาม การบนทกค าตอบในแตละขอ การพดคยท าความเขาใจกบกลมตวอยาง เพอใหไดขอมลทเปนจรง และบรรลวตถประสงคของการศกษาในครงน

Ref. code: 25595614031028AZI

48

3.5.2.2 ผวจยและผชวยวจยท าการคดเลอกกลมตวอยางทมคณสมบตตรงตามทก าหนดในการวจยครงน

3.5.2.3 เ ร มด า เนนการ เกบขอมลตามวน และเวลาท คลน กวณโรคของสถานพยาบาลทงสองแหงเปดใหบรการดงน คลนกวณโรค สถาบนบ าราศนราดร เปดใหบรการวนจนทรถงศกร ชวงเวลา 08.00 – 12.00 น. และคลนกวณโรค โรงพยาบาลวชรพยาบาล เปดใหบรการวนองคาร ชวงเวลา 13.00 – 16.00 น. ผวจยและผชวยวจยด าเนนการตามกระบวนการ ดงน

1) ผวจยหรอผชวยวจยพบและแนะน าตวเองกบผปวยวณโรคและญาตเพอชแจงวตถประสงคในการศกษา และขนตอนการเกบขอมล ชแจงถงสทธตางๆ โดยใชเอกสารชแจงขอมล (Information Sheet) และขอความรวมมอในการท าวจยตามความสมครใจของกลมตวอยาง เปดโอกาสใหกลมตวอยางไดซกถาม และใหเวลาในการตดสนใจเพอเขารวมการวจยในครงน

2) หลงจากทกลมตวอยางยนดใหความรวมมอและตอบรบในการเขารวมการวจย ผวจยและผชวยวจยด าเนนการใหกลมตวอยางลงนามเขารวมการวจยในหนงสอยนยอมดวยความสมครใจ

3) ผวจยและผชวยวจยใหเวลากบกลมตวอยางในการตอบแบบสอบถามดวยตนเอง ใชเวลานานประมาณ 45 – 60 นาท โดยใหตอบแบบสอบถามโดยล าพงเพอใหตอบแบบสอบถามไดอยางสะดวก และไมใหกลมตวอยางรสกอดอดหรอเกดความล าบากใจในการตอบแบบสอบถาม กรณทกลมตวอยางเกดขอสงสยหรอไมเขาใจในรายละเอยดหรอขอค าถามสามารถสอบถามขอสงสยจากผวจยหรอผชวยวจยไดทนท

3.5.2.4 หลงจากไดรบแบบสอบถามคนแลว ผวจยหรอผชวยวจยตรวจสอบความสมบรณและครบถวนของขอมล หากพบวา มการตอบแบบสอบถามไมครบถวน ผวจยหรอผชวยวจยท าการสอบถามเพมเตมจากกลมตวอยางทนท จากนนน าขอมลทไดไปวเคราะหทางสถตตอไป 3.6 กำรพทกษสทธกลมตวอยำง

ในการศกษาครงนผวจยไดค านงถงศกดศรและคณคาของผรวมวจยทกขนตอนของกระบวนการศกษา ผวจยไมกระท าการใดๆ ทกอใหเกดอนตรายหรอคกคามตอรางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณของผรวมวจย ดงน

3.6.1 ผ ว จ ยด า เน นการ เขยน เอกสารย น เสนอเ พอข อรบการ พจารณาจากคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 สาขาวทยาศาสตร เพอ

Ref. code: 25595614031028AZI

49

ขออนมตด าเนนการศกษาวจย โดยโครงการวจยนไดรบอนมตเมอวนท 27 มกราคม 2560 เลขทโครงการ 154/2559 COA No. 215/2560

3.6.2 ผวจยสงหนงสอแนะน าตวจากคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร และหน งส ออน ม ต ให ด า เน นการว จ ย จากคณะอน ก รรมการจร ย ธร รมการว จ ย ในคนมหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 สงถงคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยและผอ านวยการโรงพยาบาลวชรพยาบาล และสถาบนบ าราศนราดร เพอขอรบการพจารณาจรยธรรมการวจยและขออนญาตเกบขอมล โดยไดรบการอนมตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยคณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล เลขทโครงการ 032/60 COA No. 60/2560 และไดรบการอนมตจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจย สถาบนบ าราศนราดร รหสโครงการ No14h/60_ExPD

3.6.3 สทธในการตดสนใจเขารวมโครงการวจยของกลมตวอยาง 3.6.3.1 ผวจยท าหนงสอแนะน าตนเองชแจงวตถประสงคของการวจยและขอ

ความรวมมอจากกลมตวอยาง พรอมทงท าหนงสอพทกษสทธแนบไปพรอมกบแบบสอบถามเพอแจงใหกลมตวอยางทราบวา ผวจยจะท าการศกษาเรองปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

3.6.3.2 ผวจยอธบายถงวตถประสงคของการเขารวมการวจยจนกลมตวอยางเขาใจเปนอยางด ผวจยเปดโอกาสใหกลมตวอยางมสทธทจะตอบรบหรอปฏเสธทจะ เขารวมโครงการวจยครงนตามความสมครใจ

3.6.4 การลงนามในใบยนยอม กลมตวอยางทกรายทรบทราบและยนดเขารวมในการวจยจะตองลงนามยนยอมในเอกสารทผวจยหรอผชวยวจยแนบมากบแบบสอบถาม และในกรณทกลมตวอยางไมประสงคจะเขยนลายมอดวยตวบรรจง กลมตวอยางสามารถใชลายเซนแทนได

3.6.5 การตอบแบบสอบถาม ผวจยไมไดมการระบชอของผตอบแบบสอบถาม โดยหากกลมตวอยางมขอสงสย สามารถตดตอสอบถามผวจยไดโดยตรง หรอโทรสอบถามตามเบอรโทรศพททระบไว

3.6.6 ในระหวางการตอบแบบสอบถาม หากกลมตวอยางไมสะดวกหรอรสกวาถกรบกวน กลมตวอยางสามารถแจงขอยตการตอบแบบถามไดโดยไมตองแจงเหตผลใหผวจยทราบ

3.6.7 สทธความเปนสวนตวและการรกษาความลบ มรายละเอยดดงน 3.6.7.1 เอกสาร และแบบสอบถามทกฉบบ ผวจยจะท าการเกบรกษาเปนอยางด

ไมใหมการรวไหลของขอมล โดยผทสามารถเขาถงขอมลไดนนจะมเพยงผวจยและอาจารยทปรกษาวทยานพนธเทานน

Ref. code: 25595614031028AZI

50

3.6.7.2 การเผยแพรขอมลการตพมพในหนงสอหรอวารสารทางการแพทยและการพยาบาล และการน าเสนอขอมล ตลอดจนผลการศกษาตางๆ ผวจยจะท าการเผยแพรเพอประโยชนทางวชาการ และจะท าการเผยแพรขอมลในภาพรวมเทานน โดยขอมลทเผยแพรเปนขอมลทไมมการระบชอและแหลงทมาของขอมล ผทไดรบทราบขอมลไมสามารถเชอมโยงถงผใหขอมลได

3.6.7.3 การท าลายเอกสารแบบสอบถาม ผวจยจะท าการท าลายเอกสารทงหมดเมอผวจยไดมการน าเสนอผลการวจยเปนทเรยบรอยแลว 3.7 กำรวเครำะหขอมล

เมอเกบขอมลเสรจสนแลว ผวจยน าขอมลทไดมาตรวจสอบความสมบรณ สรางคมอลง

รหส และลงรหสขอมล จากนนน ามาวเคราะหโดยใชโปรแกรมส าเรจรปทางสถต ดงน ผวจยท าการแปลงตวแปรตนทกตวทเปนนามบญญต (Nominal scale) และมลกษณะ

เปน dichotomous variable เปนตวแปรหน (Dummy variable) ซงไดแก เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว และความสมพนธกบผปวย ทงน แทนคาโดย 0 แทนกลมตวอยางทมจ านวนนอยกวา และ 1 แทนกลมตวอยางทมจ านวนมากกวา มรายละเอยด ดงน

1. เพศ แทนคา เพศชาย = 0, เพศหญง = 1, 2. โรคประจ าตว แทนคา มโรคประจ าตว= 0, ไมมโรคประจ าตว = 1 3. ความสมพนธกบผปวย โดยการแทนคา ญาตอนๆ = 0, สาม ภรรยา บดา มารดา

บตร = 1 4. ระดบการศกษา ระดบประถมศกษาและมธยมศกษา = 1, ระดบปวช. ปวส. และ

อนปรญญา = 2, ระดบปรญญาตรขนไป = 3 นอกจากน ผวจยไดตรวจสอบพบความผดปกตของขอมล (Outlier) ดงน 1. การรบรอปสรรคของการปองกนโรควณโรค พบการกระจายของขอมลทผดปกต

(Outlier) รายท 40 และ 43 2. การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค พบการกระจายของ

ขอมลทผดปกต (Outlier) รายท 171, 81, 35 และ 45 สงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรคพบการกระจายของขอมลทผดปกต (Outlier) รายท150, 114,35,45 และ 155

สรป กอนการน าขอมลไปวเคราะห ผวจยไดตดขอมลทมการกระจายผดปกต ในรายท 171, 35, 45, 81, 150, 114,35,45, 40 และ 43 และท าการจดการขอมล ดวยวธ Winsorized

Ref. code: 25595614031028AZI

51

mean (Munro, 2005) ดวยการแทนทดวยคาถดไป ทงนเพอใหไดจ านวนกลมตวอยางทนาเชอถอ เพอรกษาจ านวนกลมตวอยางไว ดงนน จ านวนขอมลทใชในการวเคราะหทงหมดคอ 212 ราย

จากนนน าขอมลทไดไปวเคราะหขอมล ดงน 1. วเคราะหขอมลปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ ระดบการศกษา ความสมพนธกบ

ผปวยรายได และโรคประจ าตว วเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก การแจกแจงความถ (Frequency) รอยละ (Percent) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

2. วเคราะหหาความสมพนธของปจจยทมผลตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด โดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธ เพยรสน (Pearson’s correlation coefficient)

3. วเคราะหปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวย วณโรคปอดโดยใชสถต Multiple Regression Analysis ใชวธการวเคราะหถดถอยแบบน าตวแปรเขาพรอมกนทงหมด (Enter) เพอหาปจจยทงหมดทสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคและเพอใหการวเคราะหมความนาเชอถอ จงท าการทดสอบขอตกลงเบองตนของการใชสถตดงน (เพชรนอย สงหชางชย, 2549; Burn & Grove, 2005; Munro, 2005)

1. ตวแปรตนและตวแปรตามมความสมพนธเชงเสน (Linear relationship) พจารณาไดจากลกษณะการกระจายขอมลในแผนภาพการกระจาย (Normal P-P plot) ระหวางตวแปรตนและตวแปรตามกราฟทไดเปนเสนตรง (ภาคผนวก จ)

2. ความแปรปรวนของความคลาดเคลอนในการท านายของปจจยท านายทกตวมคาคงท (Homoscedasticity) การตรวจสอบขอตกลงเบองตนท าไดโดยพจารณาจากภาพการกระจาย (Scatter plot) ความสมพนธระหวางคาประมาณ Y ในรปคะแนนมาตรฐาน (Regression standardized predicted value) กบคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Regression standardized residual value) จะพบวา คาความแปรปรวนของความคลาดเคลอนในการท านายกระจายบรเวณคาศนย (ภาคผนวก จ)

3. คาความคลาดเคลอนระหวางตวแปรตนและตวแปรตามเปนอสระตอกน (ไมม Autocorrelation) ตรวจสอบโดยการดคาDurbin-Watson ในตาราง Model summary หากคานอยระหวาง 1.5 – 2.5 ถอวาตวแปรตนและตวแปรตามเปนอสระจากกน ซงการวจยนมคาDurbin–Watson คอ1.896 แสดงวา ปจจยท านาย และพฤตกรรมการปองกนวณโรคเปนอสระจากกน (ภาคผนวก จ)

Ref. code: 25595614031028AZI

52

4. การวจยนใชเมตรกสหสมพนธทดสอบวา ตวแปรตนดวยกนมความสมพนธกนสงหรอไม (Multicollinearity) โดยใชเกณฑคา r=.65 ขนไป (Burn & Grove, 1993; เพชรนอย สงหชางชย, 2549) พบวา ตวแปรตนไมมความสมพนธกนสงมาก ดงตารางท 4.5 หนา 59

5. คาความคลาดเคลอนตองมการกระจายเปนปกต (Normality) ตรวจสอบโดยใชสถต Komogorov Smirnov test น าคาความคลาดเคลอนทไดเขยนแผนภาพฮสโตแกรม ถาไดกราฟรประฆงคว าสมมาตรแสดงวา ขอมลมการแจกแจงแบบปกต (ภาคผนวก จ)

Ref. code: 25595614031028AZI

53

บทท 4 ผลกำรวจยและอภปรำยผล

4.1 ผลกำรวจย

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาความสามารถในการท านายพฤตกรรมการ

ปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑลของปจจยตางๆ ซงประกอบดวย การรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค และพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด และปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวย โดยศกษากบกลมตวอยางทเปนผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทเขารบการรกษาทคลนกวณโรคของถาบนบ าราศนราดร และโรงพยาบาลวชรพยาบาล จ านวน 221 คน เกบรวบรวมขอมลในเดอนมถนายน 2560 ไดรบแบบสอบถามกลบคนครบถวนสมบรณจ านวน 221 ฉบบ เมอน าไปทดสอบขอตกลงเบองตนของการวเคราะหถดถอยพหคณพบวา มขอมลบางสวนทผดปกต (Outlier) จงด าเนนการตดแบบสอบถามออกจ านวน 9 ฉบบ เหลอแบบสอบถามทน ามาวเคราะหผลการวจยจ านวน 212 ฉบบ ผวจยน าเสนอผลการวจยตามล าดบ ดงน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางประกอบดวย อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวย

สวนท 2 ขอมลคะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของตวแปรทศกษา ไดแกการรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรคการรบรอปสรรคในการปองกนวณโรคการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคและปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค

สวนท 3 ขอมลคะแนนเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด

สวนท 4 ขอมลความสมพนธของตวแปรทศกษา ไดแก อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวย การรบรความเสยงในการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

54

การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค และปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค โดยคาสมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson’s correlation coefficient)

สวนท 5 ขอมลความสามารถในการท านายของปจจยท านายพฤตกรรมการปองกน วณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด โดยการวเคราะหถดถอยพหแบบน าตวแปรเขาทงหมด (Enter) และสมการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยำง

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยาง เปนเพศชาย รอยละ 37.30 อายเฉลย 41 ป ( = 41.01, SD = 13.17) เพศหญง รอยละ 62.70 มอายเฉลย 42 ป ( = 42.03, SD = 11.91) ระดบการศกษาสวนใหญคอ ระดบประถมและมธยมศกษา คดเปนรอยละ 54.80 สวนใหญไมมโรคประจ าตว คดเปนรอยละ 85.80 รายไดตอเดอน ชวงรายไดทมากทสด อยระหวาง 5,000 – 10,000 บาท คดเปนรอยละ 34.90 รองลงมา มรายไดนอยกวาหรอเทากบ 5,000 บาท คดเปน รอยละ 34 ดานความสมพนธกบผปวย สวนใหญผกพนใกลชดกบผปวยวณโรค ไดแก สาม ภรรยา บดามารดา และบตร คดเปน รอยละ 50.90 รองลงมาเปนกลมบคลอนๆ ในครอบครว ไดแก พ-นอง หลาน และเพอนคดเปน รอยละ 49.10 ตามล าดบ ดงรายละเอยดในตารางท 4.1

Ref. code: 25595614031028AZI

55

ตำรำงท 4.1 จ านวน และรอยละ ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง (n = 212 คน)

ขอมลสวนบคคล จ ำนวน(คน) รอยละ

เพศ ชาย หญง

อำยเฉลย (ป), อายเฉลย 41.65 ป ( = 41.65, SD =12.38), อายเฉลย ชาย 41 ป ( = 41.01, SD= 13.17)

หญง 42 ป ( = 42.03, SD= 11.91) 18 – 40 ป 41 – 59 ป 60 ป ขนไป

79 133

Range18-76 ป

104 96 12

37.30 62.70

49.10 45.30 5.70

ระดบกำรศกษำ

ประถมศกษา และ มธยมศกษา ปวช., ปวส. และ อนปรญญา

ปรญญาตร ขนไป

97 60 55

45.80 28.30 25.90

โรคประจ ำตว ไมม ม - Hypertension - DM - Thyroid - Migraine - Allergy - Dyslipidemia - Asthma - HIV

182 30 11 7 3 2 3 2 1 1

85.80 14.20 36.70 23.30 10.00 6.70 10.00 6.70 3.30 3.30

Ref. code: 25595614031028AZI

56

ตำรำงท 4.1 จ านวนและรอยละขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง (n = 212 คน) (ตอ)

ขอมลสวนบคคล จ ำนวน(คน) รอยละ

รำยได ( =14,154.34 บาท, SD=10,164.47, Median =10,000, Range = 2,000 - 80,000บาท) นอยกวาหรอเทากบ 5,000 บาท 5,001 – 10,000 บาท 10,001 – 20,000 บาท 20,001 – 30,000 บาท 30,001 บาท ขนไป

ควำมสมพนธกบผปวย

ผกพนใกลชด (สาม /ภรรยา/บดา/มารดา/ บตร) ผกพน (พ/ นอง/ หลาน/เพอน)

72 74 47 13 6

108 104

34.00 34.90 22.20 6.10 2.80

50.90 49.10

สวนท 2 ขอมลคะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำนของตวแปรทศกษำ ไดแก กำรรบรโอกำสเสยงตอกำรเปนวณโรค กำรรบรควำมรนแรงของวณโรค กำรรบรถงประโยชนของกำรปองกน วณโรค กำรรบรอปสรรคในกำรปองกนวณโรค กำรรบรควำมสำมำรถของตนเองในกำรปองกน วณโรค และปจจยดำนสงชกน ำใหเกดกำรปฏบตพฤตกรรมกำรปองกนวณโรค

ผลการศกษาครงนพบวา กลมตวอยางมคะแนนเฉลยการรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรคอยในระดบปานกลาง ( = 28.74, SD = 3.53) การรบรความรนแรงของวณโรคอยในระดบปานกลาง ( = 34.72, SD = 5.30) การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรคอยในระดบสง ( = 43.66, SD = 3.80) การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรคอยในระดบสง ( = 36.97, SD = 0.93) การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคอยในระดบสง ( = 38.83, SD = 0.79) และคะแนนเฉลยปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคอยในระดบส ง ( = 14.68, SD = 0.91) ดงรายละเอยดในตารางท 4.2

Ref. code: 25595614031028AZI

57

ตำรำงท 4.2 คะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนการรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค และสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค (n=212)

ตวแปร

คะแนนทเปนไปได (Possible score)

คะแนนทเปนจรง (Actual score)

S.D.

ระดบคะแนน

- การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค - การรบรความรนแรงของวณโรค - การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค - การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค - การรบรความสามารถของตนเองในการ

ปองกนวณโรค - สงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนวณโรค

13 – 39 15 – 45 13 – 39 14 – 42 14 – 42

0 – 16

20 -37 23 – 44 25 – 39 34 – 40 37 – 40

13 – 16

28.74 34.72 34.66 36.97 38.83

14.68

3.53 5.30 3.80 0.93 0.79

0.91

กลาง กลาง สง สง สง

สง

สวนท 3 ขอมลคะแนนเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำน พฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอด

ผลการศกษาครงนพบวา กลมตวอยางสวนใหญมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกน วณโรคโดยรวม อยในระดบสง ( = 72.55, SD = 8.62) และมระดบคะแนนพฤตกรรมการปองกน วณโรคอยในระดบด (รอยละ 68) โดยระดบคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรครายขอทมคะแนนสงสด 3 ขอแรก ไดแก “ขอ11. ทานแนะน าใหผปวยวณโรคดแลน าเครองนอน เชน ผาหม ทนอน หมอน มง ไปท าความสะอาดและตากแดด” ( =4.12, SD = 0.941) และ “ขอ4. ทานเปนผดแลการกนยาใหครบและตอเนองของผปวยวณโรค” ( =4.10, SD = 1.174) และ “ขอ10. ทานเปดประต หนาตางหองนอนใหมการระบายอากาศทปลอดโปรง” ( =4.08, SD=0.973) สวนระดบคะแนนรายขอทมคะแนนระดบพอใช ไดแก “ขอ19 ทานไปรบการตรวจคดกรองวณโรคทก 6 เดอน” ( =3.31, SD=1.327) และ “ขอ9 ทานก าจดเสมหะของผปวยโดยการเผา/ฝง หรอเทลงสวมแลวราดดวยน าหรอน ายาลางหองน า” ( =3.51, SD=1.252) และ “ขอ13 เมอทานจะพดคยกบผปวย วณโรค ทานจะอยหางจากผปวยอยางนอย 1 เมตร” ( =3.55, SD=1.259)

Ref. code: 25595614031028AZI

58

ตำรำงท 4.3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรครายขอของกลมตวอยาง (n = 212)

พฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของกลมตวอยำง S.D. ระดบ

1. ทานสวมหนากากอนามยเมอตองอยใกลชดและใหการดแลผปวยวณโรค

3.58 1.152 พอใช

2. ทานดแลใหผปวยวณโรคสวมหนากากอนามยเมอตองอยใกลชดกบผอน

3.69 1.051 ด

3. ทานดแลใหผปวยวณโรคปดปากและจมกเมอไอหรอจาม 3.88 1.058 ด 4. ทานเปนผดแลการกนยาใหครบและตอเนองของผปวยวณโรค 4.10 1.174 ด 5. ทานลางมอดวยสบหรอน ายาฆาเชอกอนและหลงสมผสกบเสมหะ น ามก น าลายของผปวยวณโรค

3.96 1.070 ด

6. ทานดแลใหผปวยวณโรคลางมอดวยสบหรอน ายาฆาเชอหลงไอ จามหรอหลงจากทมอเปอนเสมหะ น ามก น าลาย

3.91 1.060 ด

7. ทานไดดแลใหผปวยวณโรคบวนเสมหะลงในภาชนะทมฝาปดมดชด

3.82 1.100 ด

8. ทานไดจดหาภาชนะเพอรองรบขยะทปนเปอนเชอวณโรคจากผปวย

3.90 1.158 ด

9. ทานก าจดเสมหะของผปวยโดยการเผา/ฝง หรอเทลงสวมแลวราดดวยน าหรอน ายาลางหองน า

3.51 1.252 พอใช

10. ทานเปดประต หนาตางหองนอนใหมการระบายอากาศทปลอดโปรง

4.08 0.973 ด

11. ทานแนะน าใหผปวยวณโรคดแลน าเครองนอน เชน ผาหม ทนอน หมอน มง ไปท าความสะอาดและตากแดด

4.12 0.941 ด

12. ทานนอนแยกหองกบผปวยตลอดระยะเวลา 2 เดอนนบตงแตวนทผปวยเรมกนยาตานวณโรค

3.96 1.141 ด

13.เมอทานจะพดคยกบผปวยวณโรค ทานจะอยหางจากผปวยอยางนอย 1 เมตร

3.55 1.259 พอใช

14. ทานไมเปดใชเครองปรบอากาศเมออยรวมหองกบผปวยวณโรค 3.61 1.314 พอใช

Ref. code: 25595614031028AZI

59

ตำรำงท 4.3 คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน พฤตกรรมการปองกนวณโรครายขอของกลมตวอยาง (n = 212) (ตอ)

พฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของกลมตวอยำง S.D. ระดบ

15. ทานไมรวมวงรบประทานอาหารกบผปวยวณโรค 3.61 1.296 พอใช 16. ทานไมสบบหร ไมดมเครองดมทมแอลกอฮอล และไมเสพสารเสพตด เพอใหสขภาพแขงแรง ลดโอกาสในการตดเชอวณโรค

3.90 1.279 ด

17. ทานออกก าลงกายเปนประจ า ไมนอยกวาสปดาหละ 3 ครง อยางนอยครงละ 30 นาท รบประทานอาหารทมสารอาหารประเภทโปรตนและวตามน เชน เนอสตว ปลา ไข ถว ผก และผลไม และพกผอนโดยการนอนหลบอยางเพยงพอ วนละ 6 – 8 ชวโมง เพอใหสขภาพแขงแรง ลดโอกาสในการตดเชอวณโรค

3.95 1.119 ด

18. ทานแนะน าใหผปวยวณโรคดแลสขภาพใหแขงแรง ไดแก การรบประทานอาหารทมประโยชน การออกก าลงกายสม าเสมอ และการพกผอนทเพยงพอ และแนะน าไมใหผปวยสบบหร ดมเครองดมทมแอลกอฮอล และเสพสาร เสพตดทกชนด

4.08 1.169 ด

19. ทานไปรบการตรวจคดกรองวณโรคทก 6 เดอน 3.31 1.327 พอใช

สวนท 4 คำสมประสทธสหสมพนธระหวำงปจจยท ำนำยและพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของ ผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอด

ผลการวเคราะหหาคาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยท านายและพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดพบวา ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดสงสด คอการรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค (r= .241) รองลงมาคอ การรบรความรนแรงของวณโรค (r= .197) สงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนวณโรค (r=.191) การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค(r= .169) และปจจยดานความสมพนธกบผปวย (r= -.136) ดงตารางท 4.5

Ref. code: 25595614031028AZI

60

60

ตำรำงท 4.4 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยท านายและพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (n=212) ตวแปร 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ปจจยสวนบคคล 1. อาย 1 2. เพศ .069 1 3. ระดบการศกษา -.038 -.091 1 4. โรคประจ าตว -.193** -.080 .139* 1 5. รายได .080 -.111 .574** .150* 1 6. ความสมพนธกบผปวย .071 .044 .142* .061 .157* 1 ปจจยดำนกำรรบร 7. การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค .047 .155* .039 -.032 -.067 -.033 1 8. การรบรความรนแรงของวณโรค .066 -.047 .081 .046 .004 .099 .218** 1 9. การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค .098 .044 .048 .004 .125 .027 .195** .261** 1 10. การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค -.182** -.048 .164 .028 .088 .057 -.010 .045 .109 1 11. การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค -.041 .052 -.010 .107 -.080 -.050 .002 .116 .098 .198** 1 12. สงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนวณโรค .035 -.057 .022 .040 -.046 -.055 .091 .166* .125 .021 .053 1 13. พฤตกรรมการปองกนวณโรค .056 .062 -.132 -.062 -.122 -.136* .241** .197** .169* .056 .086 .191**

*p< .05, ** p< .01

Ref. code: 25595614031028AZI

61

สวนท 5 ควำมสำมำรถในกำรท ำนำยพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอด

ผลการวเคราะหความสามารถในการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด โดยใชการวเคราะหถดถอยพหคณ แบบน าตวแปรเขาพรอมกนทงหมด (Enter) ปจจยท านายมความสมพนธกนในเชงเสนตรงอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (F = 3.099) โดยจดกลมตวแปรเปน 3 กลม ตามกรอบแนวคดและความเชอของแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) น าเขาสมการล าดบท 1 คอ ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ(หญง) ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวย น าเขาสมการล าดบท 2 ไดแก การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค น าเขาสมการล าดบท 3 ไดแก การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค และการรบรความรนแรงของวณโรค

เมอน าปจจยท านายทกตวเขาสการวเคราะหถดถอยพหคณ พบวา ปจจยท านายสามารถอธบายความแปรปรวนของพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดได และทกปจจยสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดได รอยละ 15.70 คาความคลาดเคลอนมาตรฐานในการท านายเทากบ 8.148 กลมปจจยทเขาสมการล าดบท 3 มอ านาจในการท านายไดสงทสด โดยสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคได รอยละ 7.7 ปจจยทสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคไดสงทสด คอ การรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค (ß = .178) รองลงมา คอ ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค (ß = .137) และปจจยดานการรบรความรนแรงของวณโรค (ß = .131) นอกจากน ปจจยทเขาสมการล าดบท 2 กมผลตอการเปลยนแปลงของพฤตกรรมการปองกนวณโรคเชนกน ซงไดแก การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค (ß = .078) การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค (ß = .073) การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรค วณโรค (ß = .036) ดานปจจยสวนบคคลมสวนรวมในการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคแตไมมนยส าคญทางสถต ดงตารางท 4.6

Ref. code: 25595614031028AZI

62

ตำรำงท 4.5 การวเคราะหการถดถอยตอการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (n = 212)

ล ำดบกำรเขำ

สมกำร

ตวท ำนำย b SE b Beta (ß)

t p-value R2 R2

Change

1 - อาย .828 1.530 .037 .541 .589 .041 .041

- เพศ (หญง) .580 1.198 .033 .484 .629

- ระดบการศกษา -1.381 .854 -.132 -1.618 .107

- โรคประจ าตว -.859 1.640 -.036 -.524 .601

- รายได -1.452 .000 -.017 -.206 .837

- ความสมพนธกบผปวย -2.064 1.156 -.120 -1.785 .076

2 - การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค

.177 .159 .078 1.110 .268 .080 .039*

- การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค

.675 .640 .073 1.054 .293

- การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค

.388 .741 .036 .524 .601

3 - สงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค

1.296 .631 .137 2.053* .041 .157 .078**

- การรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค

.433 .168 .178 2.571* .011

- การรบรความรนแรงของวณโรค

.213 .115 .131 1.862 .064

Constant = - 9.176, R = .397, R2= .157, R2adj = .107, SEest= 8.148, F = 3.099 * p< .05, ** p < .01

Ref. code: 25595614031028AZI

63

สามารถเขยนสมการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดในรปคะแนนดบ ดงน

Y = Constant + b1X1 + b2X2 + b3X3 + b4X4 + b5X5 + b6X6+ b7X7+ b8X8+ b9X9+ b10X10+ b11X11+ b12X12

Y = - 9.176+.433X1 +1.296X2 + .213X3 +.177X4 + .675X5 + .388X6 + .828X7

+ .580X8 - 1.381X9 - 0.859X10 – 1.452X11 – 2.064X12 เมอ Y แทน พฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด

b1 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบการรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค X1 แทน การรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค b2 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการ

ปองกนโรควณโรค X2 แทน สงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค b3 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของการรบรความรนแรงของวณโรค X3 แทน การรบรความรนแรงของวณโรค b4 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของการรบรประโยชนของการปองกนวณโรค X4 แทน การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค b5 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของการรบรอปสรรคในการปองกนโรค วณโรค X5 แทน การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค b6 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของการรบรความสามารถของตนเองในการ

ปองกนโรควณโรค X6 แทน การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค b7 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของอาย X7 แทน อาย b8 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของเพศ X8 แทน เพศ (หญง) b9 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของระดบการศกษา X9 แทน ระดบการศกษา b10 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของโรคประจ าตว X10 แทน โรคประจ าตว b11 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของรายได

Ref. code: 25595614031028AZI

64

X11 แทน รายได b12 แทน คาสมประสทธถดถอยในรปคะแนนดบของความสมพนธกบผปวย X12 แทน ความสมพนธกบผปวย

จากสมการ สามารถอธบายไดวา เมอคะแนนการรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรคมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผล

ใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป .433 หนวย

เมอคะแนนการรบรความรนแรงของวณโรคมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป .213 หนวย

เมอคะแนนส งชกน าให เกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรคมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป 1.296 หนวย

เมอคะแนนการรบรประโยชนของการปองกนวณโรค มการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป .177 หนวย

เมอคะแนนการรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรคมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป .675 หนวย

เมอคะแนนการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรคมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป .388 หนวย

เมอคะแนนดานอายมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป .828 หนวย

เมอคะแนนเพศ (หญง) มการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกน วณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป .580 หนวย

เมอคะแนนระดบการศกษามการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป -1.381 หนวย

เมอคะแนนโรคประจ าตวมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป -.859 หนวย

Ref. code: 25595614031028AZI

65

เมอคะแนนรายไดมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป -1.452 หนวย

เมอคะแนนความสมพนธกบผปวยมการเปลยนแปลง 1 หนวยจะมผลใหคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดเปลยนแปลงไป -2.064 หนวย 4.2 กำรอภปรำยผลกำรวจย

การวจยครงน เปนการศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล จากผลการวจย ผวจยสามารถน ามาอภปรายผลตามวตถประสงคของการวจย ดงน

วตถประสงคท 1 เพอศกษาพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

การศกษาครงนพบวา ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดสวนใหญมคะแนนพฤตกรรมการปองกนวณโรคอยในระดบด (รอยละ 68) มคะแนนเฉลยพฤตกรรมการปองกนวณโรคโดยรวมอยในระดบสง ( = 72.55, SD = 8.62) ซงสอดคลองกบการศกษาของธระพงษ จาพล (2553) ทพบวาพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดอยในระดบสง รอยละ 38.17 แตกตางจากผลการศกษาของพระพงษ ชาตธรรมรกษ (2551) ทพบวา พฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานอยในระดบปานกลาง ( = 143, SD=1.4) ทงน อาจอธบายไดวา กลมตวอยางสวนใหญไดรบความรและค าแนะน าเกยวกบการปฏบตตวเพอปองกนวณโรคจากบคลากรดานสขภาพ และสอประชาสมพนธตางๆ เชน บอรดความรเกยวกบวณโรคและแผนพบความรเกยวกบวณโรค เมอกลมตวอยางพาผปวยวณโรคไปรบการรกษาทสถานพยาบาล ทเปนไปตามแนวทางการด าเนนงานควบคมวณโรค (ส านกวณโรค , 2557) และอาจเปนผลมาจากการเหนถงอาการทแสดงถงความไมสขสบายจากอาการเจบปวยของผปวยวณโรคทอยรวมบาน จงสงผลใหกลมตวอยางมการตดสนใจปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค

เมอพจารณาขอค าถามเปนรายขอพบวา ขอค าถามทมระดบคะแนนอยในระดบด ไดแก “ทานแนะน าใหผปวยวณโรคน าเครองนอน เชน ผาหม ทนอน หมอน มง ไปท าความสะอาดและตากแดด” ( = 4.12, SD = 0.941) “ทานเปนผดแลการกนยาใหครบและตอเนองของผปวยวณโรค” ( = 4.10, SD = 1.174) นอกจากน ขอค าถาม “ทานเปดประต หนาตางหองนอนใหมการระบายอากาศทปลอดโปรง” ( = 4.08, SD = 0.973) และ “ทานนอนแยกหองกบผปวยตลอดระยะเวลา

Ref. code: 25595614031028AZI

66

2 เดอนนบตงแตวนทผปวยเรมกนยาตานวณโรค” ( = 3.96, SD = 1.141) ทงน อาจอธบายไดวา จากผลการศกษาทพบวา กลมตวอยางมการรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรคในระดบสง ( = 34.66, SD=3.80) และมการรบรถงความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคในระดบสง ( = 38.83, SD=0.79) จงสงผลใหพฤตกรรมการปองกนวณโรคมระดบคะแนนทสงตามมา สอดคลองกบผลการศกษาของมะลณ บตรโท (2554) พบวา อตราการปองกนโรควณโรคของผสมผสรวมบานภายหลงจากทผปวยไดรบการรกษา มอตราการปองกนโดยการแยกหองนอนเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต (p< .001)

อยางไรกตาม ยงมขอค าถามทมคะแนนอยในระดบตองปรบปรง ไดแก “ขอ 19 ทานไปรบการตรวจคดกรองวณโรคทก 6 เดอน” และ “ขอ 9 ทานก าจดเสมหะของผปวยโดยการเผา/ฝง หรอเทลงสวมแลวราดดวยน าหรอน ายาลางหองน า” และ “ขอ 13 เมอทานจะพดคยกบผปวยวณโรค ทานจะอยหางจากผปวยอยางนอย 1 เมตร” อาจอธบายไดวา กลมตวอยางอยในบรบทของชมชนเมอง อาจมภารกจในงานประจ าทท าใหไมสะดวกในการไปรบการตรวจคดกรองวณโรค และการก าจดขยะโดยการเผาหรอฝงท าไดคอนขางยาก นอกจากน การหลกเลยงทจะอยใกลชดกบผปวย วณโรคเปนเรองทอาจปฏบตไดยากเชนเดยวกน เนองจากผปวยวณโรคและผสมผสรวมบานสวนใหญเปนผทมความผกพนใกลชดกน วตถประสงคท 2 เพอศกษาความสามารถในการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และ ความสมพนธกบผปวย ปจจยดานการรบรของบคคล ไดแก การรบรความเสยงในการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรประโยชน ของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค และปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค

เมอน าปจจยท านายทงหมดเขาวเคราะหในสถตถดถอยพหคณ โดยจดกลมตวแปรเปน 3 กลม ตามกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Rosenstock et al, 1988) พบวา ทกปจจยสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคได รอยละ 15.70 โดยกลมตวแปรทมอทธพลตอการเปลยนแปลงของพฤตกรรมการปองกนวณโรคไดด คอ กลมตวแปรทน าเขาสสมการล าดบท 2 ไดแก การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค และกลมตวแปรทน าเขาสสมการล าดบ 3 ไดแก สงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค การรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค และการรบรความรนแรงของวณโรค ซงเปนไปตามกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Rosenstock et al, 1988) การศกษาครงนกลมตวอยางเปนผทอยใกลชด และสมผส

Ref. code: 25595614031028AZI

67

รวมบานกบผปวยวณโรค ซงเปนโรคตดตอเรอรง มโอกาสแพรกระจายเชอสคนใกลชดได และเมอปวยดวยโรคนแลวจะสงผลกระทบตอสขภาพ เศรษฐกจ และสงคม อาจท าใหถกสงคมรงเกยจหรออาจท าใหเสยชวตได ซงแตกตางจากผลการศกษาปจจยท านายพฤตกรรมสขภาพในภาวะหรอโรคทวไปทไมใชโรคตดตอเรอรง (สมลกษณ เทพสรยานนท, 2560) โดยการศกษาครงนพบวา ปจจยดานการรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรคสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคไดสงทสด (ß = .178) รองลงมาคอ ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค (ß = .137) และปจจยดานการรบรความรนแรงของวณโรค (ß = .131) สอดคลองกบกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Rosenstock et al, 1988) อธบายวา การรบรภาวะคกคามของโรคซงประกอบดวย การรบรความรนแรงของโรค และการรบรความเสยงตอการเกดโรคมผลโดยตรงตอการปฏบตพฤตกรรมของบคคล ซงทง 3 ปจจยนรวมกนท านายไดรอยละ 7.7

นอกจากน การเปลยนแปลงของพฤตกรรมการปองกนวณโรคยงมปจจยอนทมผลเชนกน ไดแก การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค (ß = .078) การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค (ß = .073) และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค (ß = .036) กลมนสามารถรวมกนอธบายความแปรปรวนของพฤตกรรมการปองกนวณโรคได รอยละ 4.8

ทงน ดานปจจยสวนบคคลสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดได รอยละ 4.1 แตไมมนยส าคญทางสถต อธบายไดวา ปจจยสวนนสวนเดยวยงไมมผลโดยตรงตอการเปลยนแปลงของพฤตกรรมการปองกนวณโรค สอดคลองกบกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ ซงอธบายวา ปจจยสวนบคคลซงอยในกลมของปจจยรวม เปนปจจยทไมมผลโดยตรงตอการเปลยนแปลงของพฤตกรรมสขภาพ แตเปนปจจยพนฐานทจะสงผลไปถงการรบรตางๆ และท าใหมการปฏบตพฤตกรรมของบคคล (Rosenstock et al, 1988)

ปจจยดานการรบร โอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค จากการศกษาคร งนพบความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (r = .241) และสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดไดสงทสด (ß=.178) ซงสอดคลองและเปนไปตามกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Rosenstock et al, 1988) ทไดอธบายไววา การรบรโอกาสเสยงทจะเกดโรค สงผลโดยตรงตอการเปลยนแปลงของพฤตกรรมการปองกนโรค อาจอธบายไดวา เมอผทอยรวมบานกบผปวยวณโรครบรวาตนมความเสยงทจะปวยดวยวณโรคเนองจากตองใกลชดกบผปวยวณโรค จงสงผลใหบคคลนนมการตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรมตางๆ ทงทางตรงทางออมในการปองกนการตดเชอวณโรค เพอทจะไมใหตนเองปวยดวยโรคน และสอดคลองกบการศกษาของเสาวรตน เจยมอทศศกด (2549) และ วลยภณ สงหจย (2556) ทพบวา การรบรความเสยงตอการปวยดวยวณโรคของผดแลผปวยวณ

Ref. code: 25595614031028AZI

68

โรคสงผลใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนวณโรคได และ วระพล เมองกลาง (2557) ทพบวา การรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคนอกจากน

ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค จากการศกษาครงนพบวา ปจจยนมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (r = .191) และสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดไดอนดบท 2 (ß = .137) ซงเปนไปตามกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Rosenstock et al, 1988) อธบายไววา เมอบคคลรบรสงชกน าภายในคอ รบรวามผปวยวณโรคอยในครอบครวซงท าใหตนมโอกาสตดเชอวณโรคได และการไดรบสงชกน าภายนอกหรอสนบสนนดานตางๆ เชน ขาวสารจากสอมวลชน ค าแนะน าจากบคลากรสาธารณสข และอปกรณการสนบสนนเพอปองกนไมใหตนเองปวย สงเหลานเปนปจจยรวมทสงผลใหบคคลนนรบรถงความส าคญในการตดสนใจปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนไมใหตนเองปวยดวยโรคน และจากการศกษานพบวา กลมตวอยางมคะแนนสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรคโดยรวมอยในระดบสง สอดคลองกบการศกษาของธระพงษ จาพล (2557) ซงพบวา การไดรบการสนบสนนดานอปกรณปองกนวณโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค 4.82 เทา (OR = 4.82, 95%CI = 1.03 – 9.42) ทงน วระพล เมองกลาง (2557) ซงพบวา การไดรบการสนบสนนดานอปกรณปองกนโรคจากบคลากรสาธารณสขสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานได

ปจจยดานการรบรความรนแรงของโรควณโรค จากการศกษาครงนพบวา การรบรความรนแรงของโรควณโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (r = .197) และสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดไดอนดบ 3 (ß = .131) ซงสอดคลองและเปนไปตามกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Rosenstock et al, 1988) อธบายไววา เมอบคคลมการรบรความรนแรงของโรควาอาจท าใหไดรบอนตราย พการ หรอเสยชวตท าใหบคคลนนมการปฏบตพฤตกรรมทเหมาะสม อาจอธบายไดวา เมอผทอยรวมบานกบผปวยวณโรครบรวาการปวยดวยวณโรคมผลเสยทรายแรงทงตอตนเอง ครอบครว และคนรอบขางในหลายดาน ไมวาจะเปนดานสขภาพรางกายและจตใจ ดานเศรษฐกจ และสงคม ซงโรคนตองใชเวลาในการรกษานาน เหนตวอยางไดจากตวของผปวยวณโรคทอยบานเดยวกน และจากการใหความรจากบคลากรดานสขภาพทมการเนนย าใหเหนถงความรนแรงของโรควณโรค จงสงผลใหบคคลนนมการปฏบตพฤตกรรมตางๆเพอทจะไมใหตนเองปวยดวยโรคน สอดคลองกบการศกษาของเสาวรตน เจยมอทศศกด (2549) พบวา การรบรความรนแรงตอการเปน

Ref. code: 25595614031028AZI

69

โรควณโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค (r = .245, p<.05) และสอดคลองกบการศกษาของวระพล เมองกลาง (2557) ทพบวา การรบรความรนแรงของโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค (r = .13, p<.05)

ปจจยดานการรบรถงประโยชนของการปองกนโรควณโรค จากการศกษาครงนพบวา ปจจยนมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (r = .169) และสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดได (ß=.078) สอดคลองและเปนไปตามกรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ(Rosenstock, 1988) อธบายวา การทบคคลรบรถงประโยชนจากกระท า จะท าใหบคคลนนตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรม อาจอธบายไดวา เมอผทอยรวมบานกบผปวยวณโรครบรถงประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรควาเปนสงทดมประโยชนชวยใหไมปวยดวยโรควณโรค จงสงผลใหมการปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนไมใหตนเองปวยดวยโรคน และสอดคลองกบการศกษาของวระพล เมองกลาง (2557) ทพบวา การรบรประโยชนของการปองกนวณโรคมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค (r = .45) และสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานได

การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของกลมตวอยาง (r = .056) แตเมอน าเขาสมการท านายรวมกบปจจยดานการรบรประโยชนของการปองกนวณโรค และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค พบวาสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของกลมตวอยางได (ß = .073) ทงน การศกษานพบวา ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดมการรบรอปสรรคคอนขางสง ( = 36.97, SD = .93) อธบายไดวา การทบคคลจะลงมอปฏบตพฤตกรรมใดๆนนมผลมาจากความรสกนกคดและการรบรถงอปสรรคทอาจจะเกดขน ถามการรบรถงอปสรรคทนอยและไมส าคญ อาจท าใหบคคลนนเกดการตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรมเหลานน (Becker, 1974) อาจอธบายไดวา กลมตวอยางในการศกษาครงนมความผกพนใกลชดกบผปวยวณโรค ถงจะมการรบรอปสรรคในระดบสง แตยงเหนถงความจ าเปนและส าคญในการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค สอดคลองกบการศกษาของธระพงษ จาพล (2557) พบวา การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค แตกตางจากการศกษาของวระพล เมองกลาง (2557) ทพบวา การรบรอปสรรคมความสมพนธและรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคได

การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของกลมตวอยางแตเมอน าเขาสมการท านายรวมกบปจจยดานการรบรประโยชนของการปองกนวณโรค และการรบรอปสรรคของการปองกนวณโรคสามารถรวมท านายพฤตกรรม

Ref. code: 25595614031028AZI

70

การปองกนวณโรคของกลมตวอยางได (ß = .036) ในการวจยครงน การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคของกลมตวอยางมคาเฉลยอยในระดบสง สามารถอธบายไดวา กลมตวอยางทเปนผสมผสรวมบานของผปวยวณโรค มความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคทงทางตรงและทางออมในทกเรองทควรตองปฏบต ทงน อาจมาจากการไดรบความรและขอมลจากบคลากรและสอตางๆ ดงนน จงท าใหตวแปรการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค โดยเฉลยมระดบสงทกคน ซงอาจท าใหตวแปรการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคไมมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปองกนวณโรคในการศกษาน อยางไรกตาม การทการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรคสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของกลมตวอยางได (ß = .036) นน อาจมาจากบคคลรบรภาวะคกคามของโรค (Perceived threat of disease) ซงเปนการรบรเกยวกบโรคตดตอเรอรง รายแรง จงเปนการรบรรวมกนของการรบรความเสยงทจะเกดโรค กบการรบรความรนแรงของโรค จงท าใหผสมผสรวมบานของผปวยวณโรคเกดความรสกกลวตอการเปนโรค การรบรนหากมความสามารถทจะปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค จะท าใหตดสนใจปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคของบคคลได หากมการรบร ความสามารถตนเอง (Rosenstock et al., 1988) ในการปองกนวณโรคซงเปนโรคตดตอ และอยใกลตวของกลมตวอยาง การรบรความเสยงและความรนแรงของวณโรคยอมมมากกวาการรบรถงความสามารถในการปองกนโรค และตองมปจจยอนทมความเกยวของ และมอทธพลรวมดวย ไดแก การรบรประโยชนของการปองกนโรควณโรคจงจะท าใหเกดการเปลยนแปลงการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรคได

ปจจยดานความสมพนธกบผปวย จากการศกษาครงนพบวา ผทมความผกพนใกลชด ไดแก สาม ภรรยา บตร ตลอดจนบดาหรอมารดาของผปวยวณโรคมความสมพนธทางลบกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (r = -.136) และรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (ß = -.120) ทงน อธบายไดวา เมอบคคลในครอบครวอนเปนทรกมอาการปวยดวยโรควณโรค ผทเปนสาม ภรรยา บดา มารดา หรอบตร จงตองเปนผดแลผปวยเหลานน การปฏบตพฤตกรรมตางๆ เพอปองกนตนเองจากโรควณโรคจงท าไดนอยกวาผทไมมความผกพนใกลชดกบผปวย และการตดสนใจปฏบตพฤตกรรมการปองกน วณโรคนนตองมปจจยดานอนรวมดวย ซงสอดคลองกบการศกษาของผกายเพชร นาสมยนต (2549) ทพบวา ผทมความสมพนธใกลชดเปนสามหรอภรรยากบผปวยวณโรคจะมพฤตกรรมการปองกนวณโรคโดยการแยกหองนอนกบผปวยไดนอยกวาผทไมใชสามหรอภรรยา

อาย ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคแตสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดได (r = .056, ß=.037) ทงนอาจเนองมาจาก พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคเปนเรองทผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

71

ปอดทกคนตองตระหนกและปฏบต ไมวาจะเปนผทอยในชวงวยใดกตามและผสมผสรวมบานสวนใหญมอายอยในชวง 23 – 59 ป รอยละ 84.9 ซงเปนชวงวยท างานทสขภาพรางกายยงมความแขงแรงและยงไมมโรคประจ าตว จงอาจคดวาตนเองยงไมมความเสยงทจะตดเชอและปวยดวยโรคตางๆรวมถงวณโรคดวย การใหความส าคญกบการปองกนวณโรคจงอาจจะมนอยกวาบคคลในชวงวยอน

เพศ (หญง) พบวา ไมมความสมพนธแตรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด ผลการศกษาครงนพบวา สวนใหญเปนเพศหญงรอยละ 62.70 ทงนอาจเนองมาจากพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคเปนเรองทผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทกคนทตองตระหนกถงความส าคญและลงมอปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค ไมวาจะเปนเพศชายหรอเพศหญงกตาม

รายได จากการศกษาครงนพบวา รายไดไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดแตรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดได อาจอธบายไดวา การปฏบตพฤตกรรมตางๆ เพอการปองกนโรค วณโรคไมจ าเปนตองเปนผทมรายไดมาก เนองจากในการลงมอปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนวณโรคนนไมมคาใชจายมากนก และการปองกนวณโรคสวนหนงไดรบการสนบสนนดานอปกรณการปองกน เชน หนากากอนามย จากสถานพยาบาลทผปวยไปรบบรการอยแลว แตกตางจากการศกษาของ ธระพงษ จาพล (2557) พบวา การมรายไดทมากกวา 3,000 บาทตอเดอนมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคปอดอยางมนยส าคญทางสถต 6.07 เทา (95%CI = 1.12 – 5.87)

ปจจยดานระดบการศกษา พบวา มความสมพนธเปนบวกพฤตกรรมการปองกนวณโรคและรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคได (r = .111, p = .108) ซงกลมตวอยางสวนใหญมการศกษาต ากวาระดบปรญญาตร รอยละ 74.1 อาจอธบายไดวา การมพฤตกรรมการปองกนวณโรคทดหรอไมนน ไมไดขนอยกบระดบการศกษา

ปจจยดานโรคประจ าตว พบวา การไมมโรคประจ าตวไมมความสมพนธและไมสามารถรวมท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด (r = -.062, p = .371) อาจอธบายไดวาการไมมโรคประจ าตวนน ไมไดบงบอกวาบคคลจะมพฤตกรรมการปองกนวณโรคทดไดอาจเปนไปไดวาผทมสขภาพรางกายทแขงแรงอาจไมตระหนกถงความเสยงทจะตดเชอและปวยดวยโรควณโรค จงไมเกดการปฏบตพฤตกรรมการปฏบตเพอปองกนโรควณโรค

กลาวโดยสรป ผลการศกษานสอดคลองและเปนไปตามกรอบแนวคด Health Belief Model โดยพบวา ปจจยท านายทกปจจยสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค ได รอยละ 15.70 ปจจยดานการรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค (ß = .178) และปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค (ß = .137) และปจจยดานการรบรความรนแรงของโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

72

วณโรค (ß = .131) มอทธพลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑลไดสงทสด นอกจากน การเปลยนแปลงพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบาน ยงมปจจยอนทมผลตอการเปลยนแปลงดวยเชนกน ไดแก การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค ทงน ปจจยสวนบคคล เปนปจจยรวมในกรอบแนวคด ซงปจจยนมสวนชวยในการท าใหเกดการเปลยนแปลงของพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดไดเชนกน

Ref. code: 25595614031028AZI

73

บทท 5

สรปผลกำรวจยและขอเสนอแนะ

การศกษาวจยครงนเปนการวจยพรรณนาเชงพยากรณ (Predictive descriptive research) โดยมวตถประสงคเพอ ศกษาความสามารถในการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ (หญง) ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวย ปจจยดานการรบรของบคคล ไดแก การรบรความเสยงในการเปนวณโรค การรบรความรนแรงของวณโรค การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค และปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค

จากการค านวณกลมตวอยางได 212 คนผวจยไดเลอกผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทมอาย 18 ปขนไป และเปนผทสมผสใกลชดกบผปวยวณโรคทสดตามการรบรของผปวย ด าเนนการศกษาเมอเดอนมถนายน 2560

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอแบบสอบถาม 212 ชด ไดรบแบบสอบถามกลบคนครบถวน 212 ชด แบบสอบถามแบงเปน 4 สวน ไดแก

1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคลไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได และความสมพนธกบผปวยวณโรค

2. แบบสอบถามการรบรตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพในการดแลสขภาพแบบสอบถามสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค

3. แบบสอบถามสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค 4. แบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนโรควณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค

ปอด เครองมอการวจยไดรบการตรวจสอบคาความตรงตามเนอหา (Content Validity)

เทากบ 0.82 จากนนไดปรบปรงแบบสอบถามตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ แลวน าไปทดลองใชกบผสมผสรวมบานทมคณสมบตคลายคลงกบกลมตวอยาง จ านวน 30 คน และน าผลมาวเคราะหหาคาความเชอมนของเครองมอ (Reliability) โดยใชวธสมประสทธแอลฟาของครอนบาค ไดคาความเชอมน 0.93

Ref. code: 25595614031028AZI

74

ผวจยน าขอมลทผานการทดสอบขอตกลงเบองตนแลว เขาวเคราะหดวยโปรแกรมส าเรจรปทางสถต ซงกอนท าการวเคราะหขอมล ผวจยไดมการตดขอมลทมการกระจายผดปกตออกไป 9 ราย เหลอขอมลทน ามาท าการวเคราะห 212 ราย ท าการวเคราะหโดยหาคาความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตสหสมพนธเพยรสน และใชวธการวเคราะหการถดถอยพหคณแบบน าตวแปรเขาพรอมกนทกตว ในการวเคราะหเพอหาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด สรปผลการวจย ดงน 5.1 สรปผลกำรวจย

การศกษาครงนสามารถสรปผลได ดงน 1. ขอมลทวไปผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 62.70)

อยในชวงอาย 23 – 59 ป อายเฉลย 42.03 ป สวนใหญจบการศกษาต ากวาปรญญาตร (รอยละ 74.10) ไมมโรคประจ าตวรอยละ 85.80 รายไดเฉลย 14,154.34 บาทตอเดอน (Median=10,000) ดานความสมพนธกบผปวย สวนใหญมความผกพนใกลชดกบผปวย เปนสาม ภรรยา บดา มารดา บตร (รอยละ 50.90)

2. ผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคมคะแนนเฉลยการรบรโอกาสเสยงตอการเปนวณโรค เทากบ 28.74 คะแนน การรบรความรนแรงของวณโรคคะแนนเฉลย คอ 34.72 คะแนน การรบรถงประโยชนของการปองกนวณโรค คะแนนเฉลยเทากบ 43.66 คะแนน การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค คะแนนเฉลยเทากบ 36.97 คะแนน การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค คะแนนเฉลยเทากบ 38.83 คะแนน ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนวณโรค คะแนนเฉลยเทากบ 14.68 พฤตกรรมการปองกนวณโรคของกลมตวอยาง มคะแนนเฉลยเทากบ 72.55 คะแนน และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 8.623

3. พฤตกรรมการปองกนวณโรคของกลมตวอยางมคะแนนเฉลยโดยรวมอยในระดบสง ( =72.55, SD = 8.623) สวนใหญมพฤตกรรมการปองกนวณโรคอยในระดบด เพศหญงมพฤตกรรมการปองกนวณโรคดกวาชาย (เพศหญง = 72.96, SD = 8.308, เพศชาย = 71.86, SD = 9.137)

ความสมพนธระหวางปจจยท านายและพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด จากผลการว เคราะหหาคาสมประสทธสหสมพนธ พบปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคสงสด คอ การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค (r = .241) รองลงมาคอ การรบรความรนแรงของวณโรค (r = .197) สงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกน

Ref. code: 25595614031028AZI

75

วณโรค (r =.191) การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค (r = .169) และปจจยดานความสมพนธกบผปวย (r = -.136) ตามล าดบ สวนปจจยทไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด ไดแก อาย เพศ (หญง) ระดบการศกษา รายได โรคประจ าตว การรบรอปสรรคในการปองกนวณโรค และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค

ปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดพบวา ปจจยทง 12 ปจจย ไดแก อาย เพศ (หญง) ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได ความสมพนธกบผปวย การรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค การรบรโอกาสเสยงของการเปนวณโรค ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรคทงภายในและภายนอก การรบรความรนแรงของวณโรค และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค ปจจยเหลานสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด ไดรอยละ 15.70 ปจจยทสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคไดสงทสด คอ การรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค รองลงมา คอ ปจจยดานสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค และปจจยดานการรบรความรนแรงของวณโรค นอกจากน ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงของพฤตกรรมการปองกนวณโรคเชนกน ซงไดแก การรบรประโยชนของการปองกน วณโรค การรบรอปสรรคในการปองกนโรควณโรค การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรค วณโรค อยางไรกตาม ปจจยสวนบคคลมสวนรวมในการท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคแตไมมนยส าคญทางสถต

ผลการศกษาครงนสนบสนนสมมตฐานการวจย การน ามโนทศนจากแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพมาท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดนน ผลการศกษาสอดคลองและเปนไปตามกรอบแนวคดอยางชดเจน และสามารถอธบายไดในลกษณะของกลมตวอยางซงเปนผทตองอยรวมและสมผสใกลชดกบผปวยโรคตดตอเรอรง ซงแนวคดนเชอในการกระท าของบคคล ซงจะประกอบดวย การรบรของบคคล ( Individual perceptions) ไดแก การรบรความเสยงของการเปนโรค (Perceived susceptibility) และ การรบรความรนแรงตอการเปนโรค รวมกบปจจยทเปนไปไดในการกระท า ไดแก การรบรประโยชน (Perceived benefit) การรบรอปสรรคทจะปฏบตเพอการปองกนโรค (Perceived barrier) และ การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรค (Perceived self-efficacy) ปจจยทมสวนสนบสนนคอ สงชกน าใหเกดการปฏบต (Cues to action) (Rosenstock et al, 1988) ซงการรบรเหลานเปนสงทน าบคคลไปสการตดสนใจเพอลงมอปฏบตพฤตกรรมทจะสงผลตอสขภาพของบคคลไมใหปวยดวยวณโรครวมถงโรคตดตออนๆอกดวย

Ref. code: 25595614031028AZI

76

5.2 ขอเสนอแนะในกำรน ำผลกำรวจยไปใช 5.2.1. สามารถน าผลการวจยเปนขอมลพนฐานในการพฒนารปแบบหรอโปรแกรมการดแล โดยค านงถงปจจยดานการรบรความเสยงตอการตดเชอวณโรค และดานสงชกน าใหเกดการปฏบตเพอปองกนวณโรค โดยตองเนนย าและกระตนใหตระหนกถงความเสยงตอการเจบปวยดวยโรควณโรค และเพมการสนบสนนในดานตางๆ ไดแก หนากากอนามยเพอปองกนวณโรค การใหความรและค าแนะน าจากบคลากรสาธารณสข

5.2.2. ในดานการศกษาพยาบาล สามารถน าผลการวจยนไปประกอบการเรยนการสอนเกยวกบพฤตกรรมการปองกนวณโรค และการสงเสรมใหเกดพฤตกรรมการปองกนวณโรคทเหมาะสมในกลมผทอยรวมบานกบผปวยวณโรค

อยางไรกตาม จากผลการศกษาครงน ยงพบวา ปจจยดานการรบรประโยชนของการปองกนวณโรค การรบรอปสรรคของการปองกนวณโรค และการรบรความสามารถของตนเองในการปองกนวณโรค เปนปจจยทมสวนชวยสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลงของพฤตกรรมการปองกนวณโรคได จงควรพจารณาน าปจจยเหลานไปปรบใชใหเกดประโยชนในงานควบคมและปองกนวณโรคตอไป 5.3 ขอเสนอแนะส ำหรบกำรท ำวจยครงตอไป

5.3.1. ควรศกษาเพอคนหาปจจยอนทสามารถท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทนอกเหนอจากผลการศกษาน

5.3.2. ควรศกษาในกลมประชากรอนๆ ไดแก แรงงานขามชาต เปนตน และในพนทหรอภมภาคอนของประเทศ ทยงมปญหาเรองการแพรกระจายของโรควณโรค

5.3.3. ควรศกษากงทดลองในรปแบบของการจดโปรแกรมการดแลสขภาพทเหมาะสมในกลมของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

77

รำยกำรอำงอง

กรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข. (2556). แนวทางปฏบตในการสอบสวนกรณสงสยการระบาดของวณโรค.พมพครงท2. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

กระทรวงสาธารณสข. (2554). รายงานผลการด าเนนงานควบคมวณโรคของประเทศไทยปงบประมาณ 2551.กรงเทพฯ: อกษรกราฟฟคแอนดดไซน.

กลยา วานชยบญชา. (2554). สถตส าหรบงานวจย.กรงเทพมหานคร: ธรรมสาร. ก าพล สวรรณพมลกล. (29 มนาคม 2557). คณภาพชวต: “วณโรค” ส าคญกวาทคณคด. ASTV ผจดการ

ออนไลน. สบคนจาก http://www.manager.co.th/QOL/ViewNews. กรณา ภกดบรกล. (2554). การใชกระบวนการพยาบาลครอบครวในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพของครอบครว

ผปวยวณโรคปอด อ าเภอเมอง จงหวดเลย.(การศกษาอสระปรญญามหาบณฑต).มหาวทยาลยขอนแกน, คณะพยาบาลศาสตร, สาขาวชาการพยาบาลครอบครว.

เกษฎาภรณ ขวญทะเล.(2551).ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคในบคลากรผสงมอบยาวณโรค.สบคนจากejournals.swu.ac.th/index.php/pharm/article/.../4866

คมเนตร สกลธนะศกด. (2551). ปจจยคดสรรทสมพนธกบการปฏบตตนเพอปองกนวณโรคของผสงอายภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง.(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะพยาบาลศาตร. สบคนจาก cuir.car.chula.ac.th

จารวรรณ นพพานนท. (2543). พฤตกรรมศาสตร: พฤตกรรมสขภาพในงานสาธารณสข. กรงเทพฯ:คราฟแมนเพรส.

ชชาต วสยพรม, นราภรณ ไชยวงค, เสาวลกษณ ฟปนวงศ, และ เพณณนาท โอเบอรดอรเฟอร. (2552). ผลและปจจยทสมพนธกบการตดเชอวณโรคในเดกทสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดชนดทมเสมหะบวก. วารสารกมารเวชศาสตร,48(1), 77-85.สบคนจากhttp://www.med. cmu. ac.th / dept/pediatrics/04-divisions_home_thai/09-id-home/ID-7_Tb/TB.htm

เฉลมพล ตนสกล. (2541). พฤตกรรมศาสตรสาธารณสข.กรงเทพฯ:สหประชาพาณชย. เฉลมศร สวรรณเจดย, และ จฬาภรณ สมรป. (2553). คมอการใชยาและการจดการพยาบาล.กรงเทพฯ: บพธ

การพมพ.

Ref. code: 25595614031028AZI

78

ธระพงษ จาพล. (2553). พฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด อ าเภอชมพลบร จงหวดสรนทร. วารสารโรงพยาบาลรอยเอด โรงพยาบาลกาฬสนธ โรงพยาบาลมหาสารคาม, 17(1), 68-77. สบคนจากhttp://tdc.thailis.or.th/tdc/ browse.php?Option=show&browse_type=title&titleid=183034

บารเมษฐ ภราล า. (2555). ปจจยทมความสมพนธกบการปวยเปนวณโรคปอดในผปวยปอดอกเสบชมชนทเขารบการรกษาทโรงพยาบาลของจงหวดนครพนม.วารสารวจยสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 5(2), 45-54.สบคนจากhttp://thailand.digital journals .org/index.php /KKPHR/article/download/14149/13680

บญฤทธ เอกธรรมเสถยร, เบญจมาศ ชยกจ, สทธชย สดศร, โอภาส คนธานนท, และ สดใจ จตราบณฑต. (2554). การสอบสวนการระบาดผปวยวณโรคในครอบครวเดยวกนต าบลบางเตยอ าเภอเมอง จงหวดพงงาเดอนกมภาพนธ – สงหาคม 2554.รายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาประจ าสปดาห.42(37), 577-584. สบคนจากhttp://www.boe. moph.go.th/

บญใจ ศรสถตยนรากร. (2553). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร. (พมพครงท5). กรงเทพฯ: ยแอนดไอ อนเตอร มเดย.

นงนช เคยมการ. (2553). ผลของกระบวนการกลมและการใหความรตอความตงใจและการปฏบตเพอปองกนการแพรกระจายเชอของผปวยวณโรคปอด .สบคนจาก http://tdc.thailis. or.th/ tdc/browse.php

นงนช เสอพม. (2553). ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ความรกบพฤตกรรมการปองกนวณโรคปอดของประชาชน ต าบลสวนกลวย อ าเภอบานโปง จงหวดราชบร.วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 23(2), 79-93. สบคนจาก http://www.tcithaijo.org /index.php/ tnaph/ article/view/11899

ประภาเพญ สวรรณ. (2540). พฤตกรรมสขภาพ.(เอกสารประกอบการสอนหนวยท4). นนทบร:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ประยร แกวค าแสน. (2556). ความชกและปจจยทมความสมพนธกบการปวยวณโรคปอดในผปวยเบาหวาน จงหวดสกลนคร.วารสารวจยสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 6(2), 90-99.สบคนจาก http://thailand.digitaljournals.org/index.php/KKPHR/article/download/24870/24117

ประเสรฐ ทองเจรญ. (2557). ระบาดบนลอโลกเลม 23 "วณโรค".กรงเทพฯ: อกษรสมย. ปราชญ บณยวงศวโรจน. (2554). สถานการณวณโรคของประเทศไทยและแนวทางแกไข.วารสารสมาคม

เวชศาสตรปองกนแหงประเทศไทย , 1(3), 232-235.สบคนจาก http://Thailand .digitaljournals.org/index.php/JOMAT/article/view/12758

Ref. code: 25595614031028AZI

79

ปยวรรณ สงหค าปอง. (2554). ปจจยทความสมพนธกบการเกดวณโรคปอดในผสมผสรวมบานทอาศยอยรวมกบผปวยวณโรคจงหวดกาฬสนธ.วารสารวจยและพฒนาระบบสขภาพ, 4(1), 73 - 88.สบคนจากhttp://tdc.thailis.or.th/tdc/browse.php?option=show&browse_type=title&titleid=281243

ผกาพนธ เปยมคลา. (2554). ผลการคนหาเดกทสมผสรวมบานกบผใหญวณโรคปอดทเสมหะพบเชอในโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชจอมบง.วารสารศนยการศกษาแพทยศาสตรคลนกโรงพยาบาลพระปกเกลา, 28(1), 16-24.สบคนจากhttp://thailand.digitaljournals.org /index.php/JPPK/article/view/13255

ผกายเพชร นาสมยนต. (2549). การปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานของผปวยวณโรคปอดในจงหวดขอนแกน ประเทศไทย.วารสารส านกงานปอกนควบคมโรคท 6 จงหวดขอนแกน, 13(4), 45-67.

พศสมย อรทย, และ ศรสมร ภมนสกล. (2556). การวเคราะหอ านาจการทดสอบและการประมาณคาขนาดตวอยางโดยใชโปรแกรม G*Power. กรงเทพฯ: พมพด 39.

พเชษฐ ตอยศ. (2556). ความสมพนธระหวางการรบร เจตคต กบพฤตกรรมปองกนโรคของครอบครวผปวยวณโรคปอด อ าเภอรองกวาง จงหวดแพร.(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).มหาวทยาลยพะเยา, คณะสาธารณสขศาสตร.

พระพงษ ชาตธรรมรกษ. (2551). พฤตกรรมการปองวณโรคของผสมผสรวมบานผปวยวณโรคอ าเภอเกษตรสมบรณจงหวดชยภม. ขอนแกนเวชสาร, 32(2), 90-100. สบคนจาก https://www. google scholar.co.th/

เพชรนอย สงหชางชย. (2549). หลกการและการใชสถตการวเคราะหตวแปรหลายตวส าหรบการวจยทางการพยาบาล. สงขลา: ชานเมองการพมพ.

มะลณ บตรโทและ พรนภา ศกรเวทยศร. (2554). การปองกนวณโรคในผสมผสรวมบานของผปวยวณโรคปอดเสมหะพบเชอทขนทะเบยนรกษาอ าเภอประโคนชยอ าเภอกระสงและอ าเภอพลบพลาชยจงหวดบรรมยประเทศไทย. วารสารส านกงานปองกนควบคมโรคท 6 ขอนแกน, 18(3), 11-21. สบคนจาก https:// scholar.google.co.th/scholar?

วรายทธ วงศบา. (2552). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยวณโรค จงหวดอ านาจเจรญ.(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน , คณะสาธารณสขศาสตร , สาขาวชาการสรางเสรมสขภาพ .สบคนจากhttp://tdc.thailis. or.th/tdc/browse.php?option=show&browse_type=title&titleid=9000

วนชย เดชสมฤทธฤทย. (2552). วณโรค.ใน วนชย วนะชวนาวน, สทน ศรอษฎาพร, และวนชยเดชสมฤทธฤทย.(บรรณาธการ), ต าราอายรศาสตร:โรคตามระบบ I. กรงเทพฯ: หมอชาวบาน.

Ref. code: 25595614031028AZI

80

วลยพร สงหจย. (2556). ประสทธผลของโปรแกรมการประยกตทฤษฎแรงจงใจในการปองกนโรคตอพฤตกรรมการปองกนวณโรคปอดของผดแล. วารสารพยาบาลสาธารณสข, 27(3), 14-26. สบคนจาก http:// phpn.ph. mahidol.ac.th/Journal/txt/27_no3/2Walaiporn.pdf

วภาพร แทนค า. (2553). ความสมพนธระหวางการรบร เจตคต พฤตกรรมการปองกนโรคกบการตดตอโรคของครอบครวผปวยวณโรคปอด จงหวดอบลราชธาน .(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, คณะสาธารณสขศาสตร, สาขาวชาการสรางเสรมสขภาพ.ส บ ค น จ า ก http://tdc.thailis.or.th/tdc/browse.php?option=show&browse_type =title&titleid=9771

วศษฏ อดมพาณชย และ สมเกยรต วงษทม. (2554). แนวทางการดแลรกษาผปวยวณโรค. ในวทยา ศรดามา(บรรณาธการ), Clinical Practice Guideline 2011 เลม 2. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วระพล เมองกลาง. (2557). พฤตกรรมการปองกนวณโรคในผสมผสโรครวมบานในผปวยวณโรค จงหวดศรสะเกษ. วารสารวจยและพฒนาระบบสขภาพ,7(1), 178-194. สบคนจากrdhsj.moph.go.th/71/N1.pdf

ศรนภา จตตมณ. (2552). คมอส าหรบเจาหนาทอนามยหรอเทศบาล: การมสวนรวมของชมชนในการควบคมวณโรค. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

ศรธณา ศรทา. (2553). ปจจยสงแวดลอมทมผลตอการแพรกระจายของเชอวณโรคในพนทอ าเภอมะขาม จงหวดจนทบร.(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).มหาวทยาลยบรพา, คณะสาธารณสขศาสตร.สบคนจากhttp://tdc.thailis.or.th/tdc/browse.php?option=show&browse_type=title

ศรประพา เนตรนยม. (บรรณาธการ). (2556). แนวทางการด าเนนงานควบคมวณโรคแหงชาตพทธศกราช 2556. สบคนจาก http://db.kmddc.go.th/detail.aspx?type =all&searchtxt

ศรประพา เนตรนยม และ เพชรวรรณ พงรศม(บรรณาธการ). (2557). หลกสตรการอบรมแนวทางการด าเนนงานควบคมวณโรคแหงชาตส าหรบเจาหนาทคลนกวณโรคและผประสานงานวณโรคโรงพยาบาล. กรงเทพฯ: สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

สมจตต สวรรณทสน. (2540). พฤตกรรมและการเปลยนแปลง (เอกสารการสอนชดวชาการสาธารณสข1 หนวยท1). (พมพครง14). นนทบร:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สมาคมปราบวณโรคแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ. (2546). วณโรค. กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมพร ขามรตน. (2558). ปจจยทมความสมพนธกบการปวยเปนวณโรคปอดในผปวยเบาหวาน จงหวดรอยเอด. วารสารส านกงานปองกนควบคมโรคท7จงหวดขอนแกน, 2(1), 22-32. สบคนจาก thailand.digitaljournals.org/index.php/JODKK/article/.../27926

Ref. code: 25595614031028AZI

81

สมลกษณ เทพสรยานนท. (2560). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมปองกนกระจกตาอกเสบของนกศกษามหาวทยาลยทใสคอนแทคเลนส. วารสารพยาบาลทหารบก, 18(1), 122-130.

สารณ ลดาสวรรค และ สภร สขเพสน. (2551). ความชกของวณโรคในเดกทอยรวมบานกบผปวยวณโรคปอด. วารสารวณโรค โรคทรวงอกและเวชบ าบดวกฤต, 29(2), 115-123.

ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2551). สรปรายงานการเฝาระวงโรคป 2551. สบคนจาก http://www.boe.moph.go.th /Annual/Annual%202551/home_001.html

ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.(2558). National disease surveillance (report 506).สบคนจากhttp://www.boe.moph.go.th/boedb/surdata/index.php

ส านกวณโรค กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2556).แนวทางการด าเนนงานควบคมวณโรคแหงชาต 2556.สบคนจากhttp://e-lib.ddc.moph.go.th/pdf/eb333/eb333.pdf

ส านกวณโรค กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2557).หลกสตรการอบรมแนวทางการด าเนนงานควบคมวณโรคแหงชาตส าหรบเจาหนาทคลนกวณโรค และผประสานงานวณโรคโรงพยาบาลแบบเรยนร.สบคนจาก http://www.tbthailand.org/document.php?id=96

สธาดา จารสาร. (2542). พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรค:กรณศกษาญาตหรอผดแลผปวยวณโรคในผตดเชอเอดส. สบคนจากhttp://tdc.thailis.or.th/tdc//browse.php? option= show &browse _ type=title&titleid=189394&query

สรชย กจตกาล. (2556). ปจจยทมความสมพนธกบการปวยวณโรคปอดในผปวยเบาหวาน จงหวดหนองคาย.วารสารวจยสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 6(4), 124-131.สบคนจาก http://tdc.thailis. or.th/tdc/dccheck.php?Int_code=92&RecId=48435&obj_id=610039&showmenu=no

สพดา เยนโภคา. (2553). ปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคไขหวดใหญสายพนธใหม 2009 ของนกเรยนชวงชนท 3 สงกดกรงเทพมหานคร กลมเขตกรงเทพตะวนออก.วารสารวจยทางการศกษา, 6(2), 127-134.สบคนจากthesis.swu.ac.th/swuthesis/Ed_Re_Sta/Supida_Y.pdf

เสาวรตน เจยมอทศศกด. (2549). พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคของผสมผสรวมบานผปวยวณโรค ในเขตอ าเภอบางบาล จงหวดพระนครศรอยธยา. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, คณะสาธารณสขศาสตร, สาขาสขศกษา. สบคนจาก http://202.28.199.11/tdc// browse.php?option=show&browse_type=title&titleid=218945

อมรา สนทรธาดา. (2550). นโยบายควบคมวณโรคในประเทศไทย: การวเคราะหเชงแนวคดประชาสงคม.นครปฐม: มหาวทยาลยมหดล, สถาบนวจยประชากรและสงคม.

Ref. code: 25595614031028AZI

82

อรรตน จนทรเพญ, และ ลดดา สมมตร. (2554). พฤตกรรมการปองกนการตดเชอวณโรคของผสมผสรวมบานผปวยวณโรคเสมหะพบเชอโรงพยาบาลวฒนานครจงหวดสระแกวป 2553.สบคนจากwww.spkh fammed.org/category/P1359108.doc

Alsarag, A. A. E. (2011). Prevalence and risk factors of tuberculosis among household contacts with smear positive pulmonary tuberculosis patients in Omdurman Locality Khartoum State Sudan.(Master’s thesis). Mahidol University, Faculty of Public Health.

Becker, M. H. (1974). The health belief model and personal health behavior. Health Education monograph. New Jersey: Charles B. Slack, Inc.

Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences.(2nd ed.). New Jersey: Lawrence Erlbaum.

Elmi, O. S., Hasan, S., Abdullah, S., Jeab, M. Z. M., Zilfalil, B., & Naing, N. N. (2014). Prevalence and associated factors with transmission of latent tuberculosis among household contacts of multi-drug resistant tuberculosis patients in Malaysia. World Journal of Medical Sciences, 10(3), 285-294. DOI: 10.5829/idosi.wjms.2014.10.3.837

Faul, F., Erdfelder, E., Buchner, A., & Lang, A. G. (2012). Statistics power analyses using G*Power 3.1: tests for correlation and regression analyses. Behavior Research Methods, 41(4), 1149-1160.

Fox, G. J., Barry, S. E., Britton, W. J., & Marks, G. B. (2013). Contact investigation for tuberculosis: A systematic review and meta-analysis. European Respiratory Journal, 41(1), 140-156. DOI: 10.1183/09031936.00070812

Glanz, K., Lewis, F. M., & Rimer, B. K. (Eds.). (1997). Health behavior and health education: Theory, research, and practice (2nd ed.). San Francisco. CA: Jossey -Bass.

Iseman, M. D. (2000). A clinician’s guide to tuberculosis. USA: Lippincott Williams & Wilkins.

Jia, Z., Cheng, S., Ma, Y., Zhang, T., Bai, L., Xu, W., ...Christiani, D. C. (2014).Tuberculosis burden in China: A high prevalence of pulmonary tuberculosis in household

Ref. code: 25595614031028AZI

83

contacts with and without symptoms. BMC Infectious Diseases, 64(14), 1-16. DOI: 10.1186/1471-2334-14-64

Jones-Lo´pez, E. C., Kim, S., Fregona, G., Marques-Rodrigues, P., Hadad, D. J., Molina, L. P. D., … Dietze, R. (2013).Importance of cough and m. tuberculosis strain type as risks for increased transmission within households. PLos One, 9(7), 2-12. DOI: 10.1371/journal.pone.0100984

Khan, T. R., Ahmed, Z., Zafar, M., Nisar, N., Qayyum, S., & Shafi, K. (2014). Active case finding of sputum positive pulmonarytuberculosis in household contacts of tuberculosispatients in Karachi, Pakistan. The Journal of Association of Chest Physicians, 2(1), 25-31. Retrieved from http://www.jacpjournal.org

Munro, B.H. (2005). Statistical Methods for Health Care Research. (5th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

Nancy, K. J., Victoria, L. C., &Victor, J. S. (2002). The health belief model. In Karen, G., Barbara, K. R., & Frances, M. L. (Eds), Health behavior and health education: theory, research, and practice (3rd ed., pp 45-66). San Francisco, CA: Jossey-Bass A Wiley Imprint.

Polit, D. F., & Beck, C. T. (2012). Nursing research: General thing and assesing evidence for nursing practice (9th ed.). China: Lippincott Williams & Wilkins.

Rosenstock, I. M., Strecher, V. J., & Becker, M. H. (1988). Social learning theory and the Health Belief Model. Health Education Quarterly, 15(2), 175-183.

Schlossberg, D. (1999). Tuberculosis and nontuberculous mycobacterial Infections (4th ed.). USA: W.B. Saunders Company.

Singh, J., Sankar, M. M., Kumar, S., Gopinath, K., Singh, N., Mani, K., & Singh, S. (2013).Incidence and prevalence of tuberculosis among household contacts ofpulmonary tuberculosis patients in a peri-urban population of South Delhi, India.Plos One, 8 (7), 1-11. DOI: 10.1371/journal.pone.0069730

Tabachnick, B.G., &Fidell, L.S. (2007). Cleaning up your act: Screening data prior to analysis. In B.G. Tabachnick and L.S. Fidell (Eds.), Using multivariate statistics (5th ed., pp. 60-116). Boston: Pearson Education.

Ref. code: 25595614031028AZI

84

Thanh, T. H. T., Ngoc, S. D., Viet, N. N., Van, H. N., Horby, P., Cobelens, F. GJ.,& Wertheim, H. FL. (2014). A household survey on screening practices of household contacts of smear positive tuberculosis patients in Vietnam. Retrieved from http://www. Bio med central.com/1471-2458/14/713

Thwin, H. T. (2009). Preventive behaviors of tuberculosis among Myanmar migrants at Muang district, Phuket province, Thailand.J Health Res, 65, 67.Retrieved fromhttp://cphs. healthrepository.org/handle/123456789/1443

World Health Organization.(2011). Global tuberculosis report 2011.Retrieved from whqlibdoc.who.int/publications/2011/9789241564380_eng.pdf

World Health Organization.(2013). Global tuberculosis report 2013.Retrieved from http:// www.who.nt/ gho/publications/world_health_statistics/2013/en/

World Health Organization.(2014). Global tuberculosis report 2014.Retrieved fromhttp:// www. who.int/tb/country/en/

World Health Organization. (2015). Global tuberculosis report 2015. Retrieved fromapps. who.int/iris/bitstream/10665/191102/1/9789241565059_eng.pdf

Ref. code: 25595614031028AZI

85

ภำคผนวก

Ref. code: 25595614031028AZI

86

ภำคผนวก ก รำยนำมผทรงคณวฒ

Ref. code: 25595614031028AZI

87

รำยนำมผทรงคณวฒ

รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบความถกตองและความตรงตามเนอหาของแบบสอบถามเรองพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดท พกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล 1. แพทยหญง นาฏพธ สงวนวงศ สถาบนบ าราศนราดร

2. ผชวยศาสตราจารย ดร. มยร นรตธราดร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 3. ผชวยศาสตราจารย ดร.เยาวรตน มชฌม คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

Ref. code: 25595614031028AZI

88

ภำคผนวก ข กำรพทกษสทธของกลมตวอยำง

1. เอกสารแนะน าขอมลส าหรบอาสาสมครวจย (Information Sheet) 2. หนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจย (Concert Form)

Ref. code: 25595614031028AZI

89

ขอมลส ำหรบอำสำสมครวจย (Participant Information Sheet)

ชอโครงกำรวจย ภำษำไทย ปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล ภำษำองกฤษ THE FACTORS PREDICTING PREVENTIVE BEHAVIORS AMONG THE HOUSEHOLD CONTACT OF TUBERCULOSIS PATIENTS IN BANGKOK METROPOLITAN REGION ชอผวจย นางขวญใจ มอนไธสง ต าแหนง นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทอยสถำนทตดตอผวจย (ทท างาน) แผนกอบตเหตฉกเฉนสถาบนบ าราศนราดร (ทบาน) 38 หม 4 ต าบลตลาดขวญ อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 โทรศพท (มอถอ) 092-254-2969 ไปรษณยอเลกโทรนกส (E-mail) khuanjaipk@gmail.com อำจำรยทปรกษำหลกในโครงกำรวจย ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร.จราภรณ กรรมบตร ทอย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ต.คลองหนง อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน เบอรโทรศพท 02-9869213 ในวนและเวลาราชการ

โทรศพท (มอถอ) 081-6186001

ไปรษณยอเลกโทรนกส (E-mail) jeeraponk@hotmail.com

Ref. code: 25595614031028AZI

90

อำจำรยทปรกษำรวมในโครงกำรวจย ชอ อาจารย ดร.วนลดา ทองใบ ทอย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ต.คลองหนง อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน เบอรโทรศพท 02-9869213 โทรศพท (มอถอ) 086-8841999 ไปรษณยอเลกโทรนกส (E-mail) swanalada@gmail.com ผสนบสนนกำรวจย ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) เรยน ผเขำรวมโครงกำรวจยทกทำน ทานไดรบเชญใหเขารวมในโครงการวจยน เนองจาก ในปจจบนยงมประชาชนปวยดวยโรค วณโรคอยางตอเนอง ท งททกวนนระบบการดแลรกษาและยาถอวาพฒนากวาในอดต แตขณะเดยวกนกยงมผทไมปวยดวยโรคนทงทอยใกลชดกบผปวย ผวจยจงสนใจทจะศกษาถงสาเหตหรอสงทมผลตอการปองกนเหลานน กอนททานจะตดสนใจเขารวมในการศกษาวจยดงกลาว ขอใหทานอานเอกสารฉบบนอยางถถวน เพอใหทราบเหตผลและรายละเอยดของการศกษาวจยในครงน การศกษาครงนมผเขารวมทงสน จ านวน 227 คน ทานสามารถขอค าแนะน าในการเขารวมโครงการวจยในครงนจากครอบครว เพอน หรอหวหนาหนวยงานของทานได ทานสามารถใชเวลาในการตดสนใจไดโดยอสระ กอนททานจะลงนามแสดงความสมครใจเขารวมการวจยในครงน วตถประสงคของกำรวจย เพอศกษาปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดในกรงเทพมหานครและปรมณฑล ประโยชนทคำดวำจะไดรบ การตดสนใจเขารวมโครงการวจยในครงน แมจะไมไดเกดประโยชนกบทานโดยตรง แตจะเกดประโยชนตองานการดแลผปวยวณโรค โดยผลการวจยจะไดท าใหทราบถงปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เพอเปนแนวทางในการจดการดแลทเหมาะสมส าหรบผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด เปนขอเสนอแนะเชงนโยบายในการจดบรการ และเพอน าผลการวจยไปใชในการสงเสรมและปองกนปญหาการแพรกระจายของเชอวณโรคในกลมของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคทดขนตอไป

Ref. code: 25595614031028AZI

91

ขอปฏบตของทำนขณะทเขำรวมในโครงกำรวจย ผวจยใครขอความความรวมมอจากทาน โดยขอใหทานปฏบตตามค าแนะน า ดงน

1. ขอใหทานใหขอมลทเปนจรงในการตอบแบบสอบถาม 2. หากในระหวางการตอบแบบสอบถามหากมขอสงสยใดๆ สามารถสอบถามผวจยไดตลอดเวลา และจะไมเรงรดผเขารวมวจยขณะตอบแบบสอบถาม 3. หากผเขารวมวจยไมสะดวก หรอรสกวาถกรบกวน ผเขารวมวจยสามารถแจงขอออกจากการเปนผเขารวมการศกษาวจยไดกอนทการตอบแบบสอบถามจะสนสดลง โดยไมตองใหเหตผลหรอค าอธบายใดๆ 4. ผ เข าร วมว จยสามารถขอขอมลเพมเตมและตดตอผ ว จ ยไดท คณะพยำบำลศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตร หมายเลขโทรศพท 092-254-2969 และอาจารยทปรกษาคอ ผชวยศาสตราจารย ดร.จราภรณ กรรมบตร สามารถตดตอไดท คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร หมายเลขโทรศพท 02-9869213 ในวนและเวลาราชการ ควำมเสยงหรอควำมไมสะดวกสบำยของอำสำสมครทอำจไดรบ

การเขารวมโครงการวจยนมความเสยงนอยมาก ผท าการวจยขอชแจงถงความเสยงและความไมสบายทอาจเกดขนดงน 1. ทานอาจเสยเวลาในการตอบแบบประเมนในการวจย ซงจะใชเวลาประมาณ 45 นาท ขอค าถามบางขออาจท าใหผเขารวมวจยรสกล าบากใจในการตอบเนองจากเปนขอมลสวนตวทอาจไมประสงคใหผอนทราบ 2. ทานอาจรสกไมสะดวก รสกอดอดในการตอบแบบสอบถาม หรอรสกวาถกรบกวน ควำมเสยงทไมทรำบแนนอน

หากผวจยมขอมลเพมเตมอนเกยวกบประโยชน หรอโทษทเกยวของกบการศกษาวจยในครงน จะรบแจงใหทานทราบโดยเรว ควำมรบผดชอบของผท ำวจย/ผสนบสนนกำรวจย

ผวจยรบรองวาหากเกดความเสยงใดๆ ทมสาเหตจากการวจยดงกลาว ผเขารวมวจยจะไดรบการชวยเหลอโดยไมคดคาใชจายใดๆทงสนในกรณททานไดรบอนตรายใดๆ ทเกยวของกบโครงการวจย ทานสามารถตดตอกบผท าวจย คอ นางขวญใจ มอนไธสง ไดตลอด 24 ชวโมง

Ref. code: 25595614031028AZI

92

กำรเขำรวมและกำรสนสดกำรเขำรวมโครงกำรวจย

การเขารวมในโครงการวจยครงนเปนไปโดยความสมครใจ หากทานไมสมครใจจะเขา

รวมการวจยแลว ทานสามารถถอนตวไดตลอดเวลา และหากทานสมครใจเขารวมการศกษา ทาน

สามารถถอนตวไดตลอดเวลา ซงจะไมมผลตอทานแตอยางใด

กำรปกปองรกษำขอมลควำมลบของอำสำสมคร

ขอมลทอาจน าไปสการเปดเผยตวทาน จะไดรบการปกปดและจะไมเปดเผยแก

สาธารณชน ในกรณทผลการวจยไดรบการตพมพชอและทอยของทานจะตองไดรบการปกปดอยเสมอ

โดยจะใชเฉพาะรหสประจ าโครงการวจยของทาน อยางไรกดจะมบคคลบางกลม เชน ผก ากบดแลการ

วจย ผตรวจสอบ คณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน จะไดรบอนญาตใหเขาถงขอมลโดยตรงจาก

เอกสารทเกยวของเพอการตรวจสอบขนตอนการวจยและ/หรอขอมลในการวจยโดยไมละเมดการ

รกษาความลบของทาน ภายใตขอบเขตทกฎหมายบญญตและกฎระเบยบ ตามททานหรอตวแทน (ท

ไดรบการยอมรบตามกฎหมาย) ไดลงนามในใบยนยอมทเปนลายลกษณอกษร หากทานตองการ

ยกเลกการใหสทธดงกลาว ทานสามารถแจง หรอเขยนบนทกขอยกเลกการใหค ายนยอม โดยสงไปท

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ต าบลคลองหนง อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน

12120หมายเลขโทรศพท 02-9869213 ในวนและเวลาราชการ หำกอำสำสมครยกเลกกำรใหควำม

ยนยอมหลงจำกตอบแบบสอบถำมแลว ผวจยจะไมน ำขอมลของอำสำสมครไปวเครำะห

สทธของผเขำรวมในโครงกำรวจย

ในฐานะททานเปนผเขารวมในโครงการวจย ทานจะมสทธดงตอไปน

1. ทานจะไดรบทราบถงลกษณะ และวตถประสงคของการวจยในครงน

2. ทานจะไดรบการอธบายเกยวกบระเบยบวธการของการวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ

3. ทานจะไดรบการอธบายถงความเสยง และความไมสบายทจะไดรบจากการวจย

4. ทานจะไดรบการอธบายถงประโยชนททานอาจจะไดรบจากการวจย

5. ทานจะมโอกาสไดซกถามเกยวกบงานวจยหรอขนตอนทเกยวของกบงานวจย

6. ทานจะไดรบทราบวาการเขารวมในโครงการวจยน ทานสามารถขอถอนตวจากโครงการนเมอไรก

ได โดยททานไมไดรบผลกระทบใดๆทงสน

Ref. code: 25595614031028AZI

93

7. ทานจะไดรบส าเนาเอกสารขอมล ค าอธบายส าหรบผเขารวมในโครงการวจย และเอกสารใบ

ยนยอมทมทงลายเซนและวนท

8. ทานมสทธในการตดสนใจวาจะเขารวมในโครงการวจย หรอไมกไดโดยปราศจากการใชอทธพล

บงคบขมขหรอการหลอกลวง

โครงการว จ ยน ได ร บความเห นชอบจากคณะอน กรรมการจร ยธรรมการว จ ยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตรชดท 3 หากทานไมไดรบการปฏบตตามทปรากฏในเอกสารขอมลค าอธบายส าหรบผเขารวมในการวจยทานสามารถรองเรยนไดท ส านกงานคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 อาคารราชสดา ชน 1 ศนยสงเสรมสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต โทรศพท 02-986-9213 ตอ 7373 โทรสาร 02-5165381

Ref. code: 25595614031028AZI

94

หนงสอแสดงควำมยนยอมเขำรวมกำรวจยของอำสำสมครวจย Informed Consent Form

ท าท........................................................................... วนท .................เดอน.........................พ.ศ. ................ เลขท อาสาสมครวจย…................……

ขาพเจา ซงไดลงนามทายหนงสอน ขอแสดงความยนยอมเขารวมโครงการวจย ชอโครงกำรวจย ปจจยท านายพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอดทพกอาศยในกรงเทพมหานครและปรมณฑล (THE FACTORS PREDICTING PREVENTIVE BEHAVIORS AMONG THE HOUSEHOLD CONTACT OF TUBERCULOSIS PATIENTS IN BANGKOK METROPOLITAN REGION) ชอผวจย นางขวญใจ มอนไธสง ทอยทตดตอ 38 หม 4 ต าบลตลาดขวญ อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร โทรศพท 092-2542969

ขาพเจาไดรบรขอมลวาเพราะอะไรตองท างานวจยและท าเพออะไร ขนตอนตางๆ ทจะตองท าหรอไดรบการกระท า ความเสยง/อนตราย และประโยชนซงจะเกดขนจากการวจยเรองน โดยไดอานขอมลในเอกสารชแจงอาสาสมครวจยโดยตลอดหรอโดยผวจยไดอานรายละเอยดใหฟงจนครบถวนและไดรบค ำอธบำยจากผวจยจนเขำใจเปนอยำงดแลว

ขาพเจาจงเตมใจ เขารวมในโครงการวจยน ตามทแจงไวในเอกสารชแจงอาสาสมครวจยโดย ขาพเจา ยนยอมสละเวลาตอบแบบสอบถามทงหมด 5 สวน โดยมค าถามจ านวน 115 ขอ รวมใชเวลา 45 - 60 นาทโดยประมาณ เมอเสรจสนการวจยแลวขอมลทเกยวของกบอาสาสมครวจยจะถกท าลาย

ขาพเจามสทธถอนตวออกจากการวจยเมอใดกไดตามความประสงค โดยไมตองแจงเหตผลซงการถอนตวออกจากการวจยนน จะไมมผลกระทบในทางใดๆ ตอ ขาพเจา ทงสน

Ref. code: 25595614031028AZI

95

ขาพเจาไดรบค ารบรองวา ผวจยจะปฏบตตอ ขาพเจา ตามขอมลทระบไวในเอกสารชแจงอาสาสมครวจยและขอมลใดๆ ทเกยวของกบ ขาพเจา ผวจยจะเกบรกษำเปนควำมลบ โดยจะน าเสนอขอมลการวจยเปนภาพรวมเทานน ไมมขอมลใดในการรายงานทจะน าไปสการระบตวขาพเจา หำกขำพเจำไมไดรบกำรปฏบตตรงตำมทไดระบไวในเอกสำรชแจงอำสำสมครวจย ขาพเจา สามารถรองเรยนไดท: คณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 อาคาร ราชสดา ชน 1 ศนยสงเสรมสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต โทรศพท 02-986-9213 ตอ 7373 โทรสาร 02-5165381 ขาพเจาไดลงลายมอชอไวเปนส าคญตอหนาพยาน ทงน ขาพเจาไดรบส าเนาเอกสารขอมลส าหรบอาสาสมครวจย และส าเนาหนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจยไวแลว

ลงชอ............................................................. (นางขวญใจ มอนไธสง)

ผวจยหลก วนท……..…/……….……./…………

ลงชอ......................................................... (.......................................................)

อาสาสมครวจย วนท……..…/……….……./…………

ลงชอ......................................................... (........................................................)

พยาน วนท……..…/……….……./…………

ลงชอ......................................................... (........................................................)

พยาน วนท……..…/……….……./…………

Ref. code: 25595614031028AZI

96

ภำคผนวก ค เอกสำรรบรองกำรวจย

Ref. code: 25595614031028AZI

97

Ref. code: 25595614031028AZI

98

Ref. code: 25595614031028AZI

99

Ref. code: 25595614031028AZI

100

Ref. code: 25595614031028AZI

101

ภำคผนวก ง เครองมอทใชในกำรวจย

เครองมอทใชในการวจยคอแบบสอบถาม ซงผวจยไดศกษาทบทวนวรรณกรรมและน ามาสรางเปนเครองมอ ผานการตรวจสอบโดยผเชยวชาญ 3 ทาน มเนอหาค าถามแบงออกเปน 5 สวน คอ สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล จ านวน 6 ขอ สวนท 2 แบบสอบถามขอมลเกยวกบสงแวดลอมบรเวณบานของผปวยวณโรค จ านวน 5 ขอ สวนท 3 แบบสอบถามการรบรตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพในการดแลสขภาพ ม 69 ขอไดแก 3.1 การรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค จ านวน 13 ขอ 3.2 การรบรความรนแรงของโรควณโรค จ านวน 15 ขอ 3.3 การรบรถงประโยชนของการปองกนโรควณโรค จ านวน 13 ขอ 3.4 การรบรถงอปสรรคของการปองกนโรควณโรค จ านวน 14 ขอ 3.5 การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค จ านวน 14 ขอ สวนท 4 แบบสอบถามสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค จ านวน 8 ขอ สวนท 5 แบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค จ านวน 19 ขอ

Ref. code: 25595614031028AZI

102

แบบสอบถำมผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอดทเขำรวมกำรวจย เรอง ปจจยท ำนำยพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอด

ทพกอำศยในกรงเทพมหำนครและปรมณฑล ค ำชแจง ผตอบแบบสอบถาม โปรดท าเครองหมาย √หรอเตมค าลงในชองวางใหสมบรณทสดตามความเปนจรงเกยวกบตวทาน เพอประโยชนสงสดในการพฒนางานดานวณโรคตอไป แบบสอบถามฉบบนแบงออกเปน 5 สวน ไดแก สวนท 1แบบสอบถามขอมลสวนบคคลไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา โรคประจ าตว รายได ความสมพนธกบผปวยวณโรค จ านวน 6 ขอ สวนท 2 แบบสอบถามขอมลเกยวกบสงแวดลอมบรเวณบานของผปวยวณโรค จ านวน 5 ขอ สวนท 3แบบสอบถามการรบรตามแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพในการดแลสขภาพ ม 69 ขอไดแก 3.1 การรบรโอกาสเสยงตอการตดเชอวณโรค จ านวน 13 ขอ 3.2 การรบรความรนแรงของโรควณโรค จ านวน 15 ขอ 3.3 การรบรถงประโยชนของการปองกนโรควณโรค จ านวน 13 ขอ 3.4 การรบรถงอปสรรคของการปองกนโรควณโรค จ านวน 14 ขอ 3.5 การรบรความสามารถของตนเองในการปองกนโรควณโรค จ านวน 14 ขอ สวนท 4แบบสอบถามสงชกน าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรควณโรค จ านวน 8 ขอ สวนท 5แบบสอบถามพฤตกรรมการปองกนโรควณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด จ านวน 19 ขอ

นางขวญใจ มอนไธสง นกศกษาปรญญาโท หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาล

เวชปฏบตชมชนคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผวจย

Ref. code: 25595614031028AZI

103

แบบสอบถำมผสมผสรวมบำนกบผปวยเกยวกบพฤตกรรมกำรปองกนวณโรคของผสมผสรวมบำน ค ำชแจง ผตอบแบบสอบถามโปรดท าเครองหมาย √ หรอเตมค าในชองวางใหสมบรณทสดตามความเปนจรงทเกยวกบตวทานเพอการพฒนางานดานวณโรคตอไป สวนท 1 แบบสอบถำมขอมลสวนบคคล 1. เพศ [ ] ชาย [ ] หญง 2. อาย………………….ปเศษของเดอนถาเกน 6 เดอน ใหปดเพม 1 ป 3. ระดบการศกษา [ ] 1. ประถมศกษา [ ] 2.มธยมศกษา [ ] 3. ปวช. [ ] 4. ปวส. [ ] 5. อนปรญญา [ ] 6.ปรญญาตรขนไป [ ] 7. อนๆระบ……………… 4. การเจบปวยหรอโรคประจ าตว [ ] 1. ไมม [ ] 2.ม โปรดระบ……………………………………………… 5. รายไดเฉลยตอเดอน………………………….บาท [ ] 1. พอใช [ ] 2.ไมพอใช 6. ความสมพนธกบผปวย [ ] 1. สาม / ภรรยา [ ] 2.บดา / มารดา [ ] 3. บตร [ ] 4. ญาต ระบ…………. [ ] 5. อนๆ ระบ……………………… สวนท 2 แบบสอบถำมขอมลเกยวกบสงแวดลอมบรเวณบำนของผปวยวณโรค

1. จ านวนหนาตางบาน……………………..บาน 2. จ านวนหนาตางหองนอน……………….บาน 3. ทรองรบขยะและเสมหะ [ ]มฝาปด [ ] ไมมฝาปด 4. จ านวนหองนอนในบาน………………….หอง 5. การใชเครองปรบอากาศในบาน [ ] ใช [ ] ไมใช

Ref. code: 25595614031028AZI

104

สวนท 3 แบบสอบถำมกำรรบรตำมแนวคดแบบแผนควำมเชอดำนสขภำพในกำรดแลสขภำพ ค ำชแจง โปรดใสเครองหมาย √ ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทานมากทสดเพยงชองเดยว ใช หมายถง ทานมความคดเหนตรงกบขอความนนมากทสด ไมแนใจ หมายถง ทานมความคดเหนตรงกบขอความนนบางสวน ไมใช หมายถง ทานมความคดเหนไมตรงกบขอความนนเลย สวนท 3.1 กำรรบรโอกำสเสยงตอกำรตดเชอวณโรค

ขอควำม ใช ไมแนใจ

ไมใช

1. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาทานไมสวมหนำกำกอนำมยเมอตองอยใกลชดกบผปวยวณโรคทเรมปวยในชวง 2 เดอนแรก

2. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาผปวยวณโรคทเรมปวยในชวง 2 เดอนแรกไมสวมหนากากอนามยเมอตองอยใกลชดกบทาน

3. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาผปวยวณโรครบประทานยาไมสม าเสมอในชวง 2 เดอนแรก

4. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาทำนไมลำงมอหลงการสมผสกบของใชทเปอนน ามก น าลายหรอเสมหะของผปวยวณโรค

5. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาผปวยวณโรคบวนน าลายหรอเสมหะลงในภาชนะทไมมฝำปดมดชด

6. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาไมก ำจดขยะทปนเปอนเชอวณโรคจากผปวย วณโรคใหถกวธ

7. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได เมอทานตองอยใกลชดกบผปวยวณโรคทเรมปวยในชวง 2 เดอนแรก ในหองทมอำกำศไมถำยเท

8. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาทานอำศยอยรวมบำนกบผปวยวณโรคทเรมปวยในชวง 2 เดอนแรก

9. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาทานนอนรวมหองกบผปวยวณโรคทเรมปวยในชวง 2 เดอนแรก

10. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได เมอตองอยใกลชดกบผปวยวณโรคในชวงททำนมภมตานทานโรคต าหรอมโรคประจ าตว

11. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได เมอตองอยใกลชดกบผปวยวณโรคเปนเวลานำน 12. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาทานอยรวมกบผปวยวณโรคในหองทเปดใชเครองปรบอำกำศ (แอร)

13. ทานมโอกาสตดเชอวณโรคได ถาทานรวมวงรบประทำนอำหำรกบผปวยวณโรค เพราะผปวยอาจมอาการไอหรอจามขณะรบประทานอาหาร

Ref. code: 25595614031028AZI

105

สวนท 3.2 กำรรบรควำมรนแรงของโรควณโรค

ขอควำม ใช ไมแนใจ ไมใช 1. ทานคดวา เชอวณโรคท าใหเกดโรคระบบทางเดนหายใจทเปนอนตรำยรำยแรงกวาโรคไขหวดตางๆ

2. ทานคดวา ถาทานไดรบเชอวณโรคโดยททานไมปองกน ทำนจะปวยดวยโรควณโรค

3. ทานคดวา ถามผปวยวณโรคในบานของทาน จะท าใหคนในครอบครวของทานไดรบเชอและปวยดวยโรควณโรค

4. ทานคดวา ถามผปวยวณโรคในบานของทาน จะท าใหเพอน ตลอดจนผทอยใกลชดไดรบเชอวณโรคและปวยดวยโรควณโรค

5. ทานคดวา การตดเชอและปวยดวยโรควณโรค จะท าใหประสทธภาพการท างานของปอดลดลง และหอบเหนอยไดงำย

6. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรค ถงจะรกษาหายแลว แตปอดจะไมดเทาเดม ทานอาจกลบเปนวณโรคซ ำได

7. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรคปอด ทานอาจมโอกาสปวยดวยวณโรคในระบบอนๆของรางกายได

8. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรคทานจะถกสงคมรงเกยจ 9. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรค ทานตองรบการรกษาอยางตอเนองเปนเวลำนำน

10. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรค ทานจะท ำงำนไมได หรอท างานไดไมเตมท

11. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรค จะท าใหทานขำดรำยไดในระยะยาว

12. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรค ทานจะเสยเวลำในการเดนทางไปโรงพยาบาลเพอรกษาโรคน

13. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรค ทานจะเสยเงนเพอเปนคาเดนทางในการไปรบการรกษาโรคน

14. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรค ทานจะถกจ ำกดพนทในการด าเนนชวตในสงคม

15. ทานคดวา ถาทานปวยดวยโรควณโรค ทานจะไมสำมำรถคลกคลหรออยใกลชดกบบตรหลานหรอบคคลอนเปนทรกของทานได

Ref. code: 25595614031028AZI

106

สวนท 3.3 กำรรบรประโยชนในกำรปฏบตตวเพอปองกนโรควณโรค

ขอควำม ใช ไมแนใจ ไมใช 1. ทานเชอวา กำรใชผำปดปำกและจมกทกครงทสมผส เสมหะ น ามก น าลายของผปวยวณโรคจะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

2. ทานเชอวา กำรแนะน ำใหผปวยวณโรคปดปากและจมก หรอสวมหนากากอนามยเวลาไอหรอจาม จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

3. ทานเชอวา วณโรคสามารถปองกนได ถาดแล แนะน าใหผปวยรบการรกษาโดยเรว และรบประทานยาวณโรคอยางสม าเสมอจนครบเวลา

4. ทานเชอวา กำรลำงมอใหสะอาดทกครงหลงจากสมผสกบเสมหะ น ามก น าลายของผปวยวณโรค จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

5. ทานเชอวา การแนะน าใหผปวยบวนเสมหะลงในภาชนะทปดมดชด แลวทานน าไปท าลายอยางถกวธ จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

6. ทานเชอวา การจดหองนอนใหมอำกำศถำยเทสะดวก จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

7. ทานเชอวา กำรแยกหองนอนกบผปวยวณโรคอยางนอย 2 เดอน ตงแตผปวยเรมรบประทานยารกษา จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

8. ทานเชอวา การน าเครองนอนของผปวยวณโรคออกตำกแดด จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

9. ทานเชอวา การไมเปดใชเครองปรบอากาศ (แอร) เมออยรวมหองกบผปวยวณโรคจะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

10. ทานเชอวา การแยกวงรบประทำนอาหารกบผปวยวณโรค จะลดโอกาสในการสมผสกบเสมหะ น ามก น าลายถาผปวยไอหรอจามในวงอาหาร ซงจะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

11. ทานเชอวา การดแลสขภำพใหแขงแรงอยเสมอ เชน การรบประทานอาหารทมประโยชน การออกก าลงกายสม าเสมอ และการพกผอนทเพยงพอ จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

12. ทานเชอวา การงดสบบหร งดดมสรา หรอไมเสพสารเสพตด ท าใหรางกายแขงแรง จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

13. ทานเชอวา การไปตรวจสขภำพเพอคดกรองวณโรคทก 6 เดอน จะปองกนไมใหตวทานตดเชอวณโรคได

Ref. code: 25595614031028AZI

107

สวนท 3.4 กำรรบรอปสรรคในกำรปฏบตเพอปองกนโรควณโรค หมำยเหต อปสรรคในขอค าถามขางลางน หมายถง ความยงยาก ล าบาก ในการปฏบตเพอปองกน การตดเชอวณโรค

ขอควำม ใช ไมแนใจ ไมใช 1. ทานคดวา การใชผาปดปากและจมกทกครงเมออยใกลชดกบผปวยวณโรคเปนเรองทอดอด หายใจล าบาก และสนเปลอง

2. ทานคดวา การแนะน าใหผปวยวณโรคใชผาปดปากและจมกทกครงเมอไอ จาม และเมออยใกลชดกบผอนเปนเรองทนาเบอหนาย

3. ทานคดวา การดแลใหผปวยวณโรครบประทานยาตามเวลาเปนเรองทนาเบอ

4. ทานคดวา การลางมอทกครงหลงจากสมผสของใชทปนเปอนเสมหะ น ามก น าลายของผปวยวณโรคเปนเรองยงยาก เสยเวลา

5. ทานคดวา การจดหาถงขยะหรอภาชนะทมฝาปดมดชดเพอรองรบเสมหะของผปวยวณโรคเปนเรองยงยาก

6. ทานคดวา การก าจดเสมหะ น ามก น าลายของผปวยวณโรคโดยการเผา/ฝงหรอเทลงสวมแลวราดน าและน ายาฆาเชอ เปนเรองยงยาก และนารงเกยจ

7. ทานคดวา การจดหองนอนใหมอากาศถายเทสะดวกโดยการเปดหนาตางเปนเรองทตองใชเวลามาก

8. ทานคดวา การแยกหองนอนกบผปวยวณโรคทอยบานเดยวกบทานเปนเรองทปฏบตไดยาก

9. ทานคดวา การน าเครองนอนของผปวยวณโรคออกตากแดดอยางนอยสปดาหละ 1-2 ครง เปนเรองทนาเบอหนาย

10. ทานคดวา ตองเปดใชเครองปรบอากาศทกครงเนองจากสภาพอากาศทรอน ถงแมวาจะอยรวมหองกบผปวยวณโรคกตาม

11. ทานคดวา การแยกวงรบประทานอาหารกบผปวยวณโรคเปนเรองทยากตอการปฏบต

12. ทานคดวา การรกษาสขภาพรางกายใหแขงแรงอยเสมอ เชน การรบประทานอาหารทมประโยชน การออกก าลงกายอยางสม าเสมอ และการพกผอนทเพยงพอเปนเรองทท าไดยาก เสยเวลาและสนเปลองมาก

13. ทานคดวา การปองกนการตดเชอวณโรคโดยการตรวจสขภาพทก 6 เดอน ท าไดยากเพราะเสยเวลามาก

14. ทานคดวา การปองกนการตดเชอวณโรคโดยการตรวจสขภาพทก 6 เดอนท าไดยากเพราะมคาใชจายมาก

Ref. code: 25595614031028AZI

108

สวนท 3.5 กำรรบรควำมสำมำรถของตนเองในกำรปองกนโรควณโรค

ขอควำม ใช ไมแนใจ ไมใช 1. ทานสามารถสวมหนากากอนามยไดตลอดเวลาเมอตองสมผสใกลชดกบผปวยวณโรค

2. ทานสามารถดแลใหผปวยวณโรคสวมหนากากอนามยไดเมอไอ จาม หรออยใกลชดกบบคคลอน

3. ทานสามารถดแลใหผปวยวณโรครบประทานยาอยางตอเนองจนครบระยะเวลาของการรกษาได

4. ทานสามารถลางมอหลงจากการสมผสกบเสมหะ น ามก น าลาย และขยะทปนเปอนเชอวณโรคจากผปวยวณโรคได

5. ทานสามารถดแลใหผปวยวณโรคบวนเสมหะ หรอน าลายลงในภาชนะ ทปดมดชดได

6. ทานสามารถก าจดเสมหะและท าความสะอาดภาชนะทรองรบเสมหะ ของผปวยวณโรคอยางถกตอง

7. ทานสามารถจดหองนอนใหสะอาด และมอากาศถายเทไดสะดวก 8. ทานสามารถแยกหองนอนกบผปวยวณโรคไดโดยเฉพาะในชวง 2 เดอนแรกของการรกษาโรควณโรค

9. ทานสามารถน าเครองนอนของผปวยวณโรคไปท าความสะอาดและตากแดดไดอยางสม าเสมอ

10. ทานสามารถอยรวมหองกบผปวยวณโรค โดยไมเปดใชเครองปรบอากาศได

11. ทานสามารถแยกวงรบประทานอาหารกบผปวยวณโรคได 12. ทานสามารถดแลสขภาพใหแขงแรงอยเสมอเพอปองกนการตดเชอวณโรค ดวยการรบประทานอาหารทมประโยชน ออกก าลงกายอยางนอย ครงละ 30 นาท เฉลยสปดาหละ 3 ครง และพกผอนอยางเพยงพอ

13. ทานสามารถหามผปวยวณโรคไมใหสบบหร ดมสรา หรอเสพสารเสพตดได

14. ทานสามารถไปตรวจสขภาพเพอคดกรองวณโรคทก 6 เดอนได

Ref. code: 25595614031028AZI

109

สวนท 4 สงชกน ำใหเกดกำรปฏบตพฤตกรรมกำรปองกนโรควณโรค

ขอควำม ใช ไมแนใจ ไมใช 1. การททานรบรวามผปวยวณโรคในครอบครวทจะท าใหทานมโอกาสตดเชอวณโรคไดนน ทานจงตดสนใจปฏบตพฤตกรรมตางๆเพอปองกนการตดเชอวณโรค

2. การททานไดรบค าแนะน าจากเจาหนาทสาธารณสข/ เพอน/ ครอบครว/สอตางๆ ในการดแลผปวยวณโรคในครอบครวทาน เกยวกบวธปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค โดยการปดปากและจมกเวลาไอ จาม หรอการบวนเสมหะลงในภาชนะ ทมฝาปดมดชด มสวนท าใหทานดแลผปวยตามค าแนะน าเหลานน

3. การททานไดรบหนากากอนามยหรออปกรณอนๆจากเจาหนาทสาธารณสข/ เพอน/ ครอบครว/ สอตางๆ เพอใชในการปองกนการตดเชอวณโรคนน มสวนท าใหทานปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนวณโรคดวย

4. การททานไดรบค าแนะน าหรอการกระตนจากเจาหนาทสาธารณสข/ เพอน/ ครอบครว/ สอตางๆ ในการก าจดขยะทปนเปอนเสมหะ น ามก น าลายของผปวยวณโรคอยางถกวธ เพอปองกนการตดเชอวณโรคนน มสวนท าใหทานปฏบตตามค าแนะน าเหลานน

5. การททานไดรบค าแนะน าหรอการกระตนจากเจาหนาทสาธารณสข/ เพอน/ ครอบครว/ สอตางๆ ใหดแลหองนอนใหสะอาด เปนระเบยบ มอากาศถายเทอยเสมอ เพอปองกนการตดเชอวณโรคนน มสวนท าใหทานปฏบตตามค าแนะน านน

6. การททานไดรบค าแนะน าหรอการกระตนจากเจาหนาทสาธารณสข/ เพอน/ ครอบครว/ สอตางๆ ใหดแลสขภาพใหแขงแรงอยเสมอ เชน การรบประทานอาหารทมประโยชน การออกก าลงกายสม าเสมอ และการพกผอนทเพยงพอ เพอลดโอกาสในการตดเชอวณโรคจากผปวยในครอบครวนน มสวนท าใหทานปฏบตตามค าแนะน าเหลานน

7. การททานไดรบค าแนะน าหรอการกระตนจากเจาหนาทสาธารณสข/ เพอน/ ครอบครว/ สอตางๆ ใหไปรบการตรวจคดกรองวณโรคโดยการตรวจเสมหะและ/หรอเอกซเรยปอดทก 6 เดอน มสวนท าใหทานปฏบตตามค าแนะน าเหลานน

8. การททานและผปวยวณโรคเคยไดรบการตดตามเยยมจากเจาหนาทสาธารณสข มสวนท าใหทานตดสนใจลงมอปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนการตดเชอวณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

110

สวนท 5 พฤตกรรมกำรปองกนโรควณโรคของผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอด ค ำชแจง : โปรดใสเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบการปฏบตของทานมากทสดเพยงชองเดยว ปฏบตเปนประจ า/สม าเสมอหมายถง ทานปฏบตพฤตกรรมนนเปนประจ า/สม าเสมอ ปฏบตบอยครง หมายถง ทานปฏบตพฤตกรรมนนบอยครง ปฏบตบางครง หมายถง ทานปฏบตพฤตกรรมนนบางครง ปฏบตนานๆครง หมายถง ทานปฏบตพฤตกรรมนนนานๆครง ไมเคยปฏบตเลย หมายถง ทานไมเคยปฏบตพฤตกรรมนนเลย

ขอควำม

ปฏบตเปนประจ ำ/สม ำเสมอ

ปฏบต บอยครง

ปฏบต บำงครง

ปฏบต นำนๆครง

ไมเคยปฏบตเลย

1. ทานสวมหนากากอนามยเมอตองอยใกลชดและ ใหการดแลผปวยวณโรค

2. ทานดแลใหผปวยวณโรคสวมหนากากอนามยเมอตองอยใกลชดกบผอน

3. ทานดแลใหผปวยวณโรคปดปากและจมกเมอไอหรอจาม 4. ทานเปนผดแลการกนยาใหครบและตอเนองของผปวย วณโรค

5. ทานลางมอดวยสบหรอน ายาฆาเชอกอนและหลงสมผสกบเสมหะ น ามก น าลายของผปวยวณโรค

6. ทานดแลใหผปวยวณโรคลางมอดวยสบหรอน ายาฆาเชอหลงไอ จามหรอหลงจากทมอเปอนเสมหะ น ามก น าลาย

7. ทานไดดแลใหผปวยวณโรคบวนเสมหะลงในภาชนะทม ฝาปดมด

8. ทานไดจดหาภาชนะเพอรองรบขยะทปนเปอนเชอวณโรคจากผปวย

9. ทานก าจดเสมหะของผปวยโดยการเผา/ฝง หรอเทลงสวมแลวราดดวยน าหรอน ายาลางหองน า

10. ทานเปดประต หนาตางหองนอนใหมการระบายอากาศทปลอดโปรง

Ref. code: 25595614031028AZI

111

สวนท 5 พฤตกรรมกำรปองกนโรควณโรคของผสมผสรวมบำนกบผปวยวณโรคปอด(ตอ)

ขอควำม ปฏบตเปนประจ ำ/สม ำเสมอ

ปฏบตบอยครง

ปฏบต บำงครง

ปฏบต นำนๆครง

ไมเคยปฏบตเลย

11. ทานแนะน าใหผปวยวณโรคดแลน าเครองนอน เชน ผาหม ทนอน หมอน มง ไปท าความสะอาดและตากแดด

12. ทานนอนแยกหองกบผปวยตลอดระยะเวลา 2 เดอนนบตงแตวนทผปวยเรมกนยาตานวณโรค

13.เมอทานจะพดคยกบผปวยวณโรค ทานจะอยหางจากผปวยอยางนอย 1 เมตร

14. ทานไมเปดใชเครองปรบอากาศเมออยรวมหองกบผปวยวณโรค

15. ทานไมรวมวงรบประทานอาหารกบผปวยวณโรค

16. ทานไมสบบหร ไมดมเครองดมทมแอลกอฮอล และไมเสพสารเสพตด เพอใหสขภาพแขงแรง ลดโอกาสในการตดเชอวณโรค

17. ทานออกก าลงกายเปนประจ า ไมนอยกวาสปดาหละ3 ครง อยางนอยครงละ 30 นาทรบประทานอาหารทมสารอาหารประเภทโปรตนและ วตามน เชน เนอสตว ปลา ไข ถว ผก และผลไมและพกผอนโดยการนอนหลบอยางเพยงพอ วนละ 6 – 8 ชวโมง เพอใหสขภาพแขงแรง ลดโอกาสในการตดเชอวณโรค

18. ทานแนะน าใหผปวยวณโรคดแลสขภาพใหแขงแรง ไดแก การรบประทานอาหารทมประโยชน การออกก าลงกายสม าเสมอ และการพกผอนทเพยงพอ และแนะน าไมใหผปวยสบบหร ดมเครองดมทมแอลกอฮอล และเสพสาร เสพตดทกชนด

19. ทานไปรบการตรวจคดกรองวณโรคทก 6 เดอน

Ref. code: 25595614031028AZI

112

ภำคผนวก จ จ.1 ตำรำงวเครำะหขอมล จ.2 Histogram & Box plot ของตวแปรในกำรศกษำ

Ref. code: 25595614031028AZI

113

ตำรำงกำรหำคำควำมเชอมนรวม (Reliability) Reliability Statistics

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items

.927 .949 96

คำควำมเชอมน ดำนกำรรบรโอกำสเสยงตอกำรตดชอวณโรค Reliability Statistics

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items

.873 .875 13

คำควำมเชอมน ดำนกำรรบรควำมรนแรงของวณโรค Reliability Statistics

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items

.824 .827 15

คำควำมเชอมน ดำนกำรรบรประโยชนของกำรปองกนวณโรค Reliability Statistics

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items

.915 .926 13

คำควำมเชอมน ดำนกำรรบรอปสรรคของกำรปองกนวณโรค Reliability Statistics

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items

.813 .862 14

Ref. code: 25595614031028AZI

114

คำควำมเชอมน ดำนกำรรบรควำมสำมำรถของกำรปองกนวณโรค Reliability Statistics

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items

.804 .844 14

คำควำมเชอมน ดำนสงชกน ำของกำรปองกนวณโรค Reliability Statistics

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items

.844 .872 8

คำควำมเชอมน พฤตกรรมกำรปองกนวณโรค Reliability Statistics

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items N of Items

.883 .897 19

Ref. code: 25595614031028AZI

115

Case Processing Summary

Cases

Valid Missing Total

N Percent N Percent N Percent

disease_dummy 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% gender_dummy 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% age group 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% education group 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% รายไดเฉลยตอเดอน 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% closed relatives 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% total environment 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% total behavior 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% total susceptibilty 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% total severity 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% total benefit 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% total barrier 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% total self-efficacy 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0% total cue to action 212 100.0% 0 0.0% 212 100.0%

Ref. code: 25595614031028AZI

116

Descriptives

Statistic Std. Error

disease_dummy Mean .85 .025

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound .80

Upper Bound .90

5% Trimmed Mean .89

Median 1.00

Variance .129

Std. Deviation .359

Minimum 0

Maximum 1

Range 1

Interquartile Range 0

Skewness -1.964 .167

Kurtosis 1.875 .333

gender_dummy Mean .63 .033

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound

.56

Upper Bound .69

5% Trimmed Mean .64

Median 1.00

Variance .235

Std. Deviation .485

Minimum 0

Maximum 1

Range 1

Interquartile Range 1

Skewness -.531 .167

Ref. code: 25595614031028AZI

117

Statistic Std. Error

Kurtosis -1.735 .333

age group Mean 1.01 .027

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound .96

Upper Bound 1.06

5% Trimmed Mean 1.01

Median 1.00

Variance .152

Std. Deviation .389

Minimum 0

Maximum 2

Statistic Std. Error

Range 2

Interquartile Range 0

Skewness .089 .167

Kurtosis 3.736 .333

education group Mean 1.80 .057

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 1.69

Upper Bound 1.91

5% Trimmed Mean 1.78

Median 2.00

Variance .681

Std. Deviation .825

Minimum 1

Maximum 3

Range 2

Interquartile Range 2

Ref. code: 25595614031028AZI

118

Statistic Std. Error

Skewness .384 .167

Kurtosis -1.429 .333

รายไดเฉลยตอเดอน Mean 14154.34 698.098

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 12778.20

Upper Bound 15530.48

5% Trimmed Mean 13034.70

Median 10000.00

Variance 103316343.2

Std. Deviation 10164.465

Minimum 2000

Maximum 80000

Range 78000

Interquartile Range 10000

Ref. code: 25595614031028AZI

119

Statistic Std. Error

Skewness 2.540 .167

Kurtosis 10.130 .333

closed relatives Mean .51 .034

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound .44

Upper Bound .58

5% Trimmed Mean .51

Median 1.00

Variance .251

Std. Deviation .501

Minimum 0

Maximum 1

Range 1

Interquartile Range 1

Skewness -.038 .167

Kurtosis -2.018 .333

total environment Mean 3.53

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 3.40

Upper Bound 3.67

5% Trimmed Mean 3.55

Median 4.00

Variance .970

Std. Deviation .985

Minimum 1

Maximum 5

Range 4

Interquartile Range 1

Skewness -.153 .167

Kurtosis -.745 .333

Ref. code: 25595614031028AZI

120

Statistic Std. Error

total behavior Mean 72.55 .592

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 71.38

Upper Bound 73.72

5% Trimmed Mean 72.83

Median 74.00

Variance 74.324

Std. Deviation 8.621

Minimum 49

Maximum 89

Range 40

Interquartile Range 13

Skewness -.462 .167

Kurtosis -.290 .333

total susceptibility Mean 28.74 .243

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 28.26

Upper Bound 29.21

5% Trimmed Mean 28.73 Median 29.00

Variance 12.518

Std. Deviation 3.538

Minimum 20

Maximum 37

Range 17

Interquartile Range 5

Skewness .012 .167

Kurtosis -.677 .333

Statistic Std. Error

Ref. code: 25595614031028AZI

121

total severity Mean 34.72 .364

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 34.01

Upper Bound 35.44

5% Trimmed Mean 34.86

Median 34.69

Variance 28.085

Std. Deviation 5.300

Minimum 23

Maximum 44

Range 21

Interquartile Range 8

Skewness -.307 .167

Kurtosis -.715 .333

total benefit Mean 34.66 .261

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 34.15

Upper Bound 35.17

5% Trimmed Mean 34.91 Median 36.00

Variance 14.443

Std. Deviation 3.800

Minimum 25

Maximum 39

Range 14

Interquartile Range 5

Skewness -.833 .167

Kurtosis -.220 .333

Ref. code: 25595614031028AZI

122

Statistic Std. Error

total barrier Mean 36.97 .064

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 36.84

Upper Bound 37.09

5% Trimmed Mean 36.96 Median 37.00

Variance .866

Std. Deviation .931

Minimum 34

Maximum 40

Range 6

Interquartile Range 0

Skewness -.076 .167

Kurtosis 1.715 .333

total self efficacy Mean 38.83 .054

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 38.72

Upper Bound 38.93

5% Trimmed Mean 38.86

Median 39.00

Variance .628

Std. Deviation .793

Minimum 37

Maximum 40

Range 3

Interquartile Range 1

Skewness -.543 .167

Kurtosis .110 .333

Ref. code: 25595614031028AZI

123

Statistic Std. Error

total cue to action Mean 14.68 .063

95% Confidence Interval for Mean

Lower Bound 14.56

Upper Bound 14.80

5% Trimmed Mean 14.70 Median 15.00

Variance .835

Std. Deviation .914

Minimum 13

Maximum 16

Range 3

Interquartile Range 1

Skewness .154 .167

Kurtosis -1.040 .333

Ref. code: 25595614031028AZI

124

โรคประจ ำตว

เพศ อำย

Ref. code: 25595614031028AZI

125

ระดบกำรศกษำ

รำยไดเฉลยตอเดอน

ควำมสมพนธกบผปวย

Ref. code: 25595614031028AZI

126

พฤตกรรมกำรปองกนโรควณโรค กำรรบรโอกำสเสยงตอกำรตดเชอวณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

127

กำรรบรควำมรนแรงของโรควณโรค

กำรรบรถงประโยชนของกำรปองกนโรควณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

128

กำรรบรถงอปสรรคของกำรปองกนโรควณโรค กำรรบรควำมสำมำรถของตนเองในกำรปองกนโรควณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

129

สงชกน ำใหเกดกำรปฏบตพฤตกรรมกำรปองกนโรควณโรค

Ref. code: 25595614031028AZI

130

ภำคผนวก ฉ กำรทดสอบขอตกลงเบองตนของขอมล

Ref. code: 25595614031028AZI

131

กำรทดสอบขอตกลงเบองตนของขอมล กอนท าการวเคราะหขอมลเพอตอบค าถามการวจย และสมมตฐานการวจย ผวจยไดน า

ขอมลทงหมดมาทดสอบเพอใหเปนไปตามขอตกลงเบองตนของการใชสถตถดถอยพหคณ (Multiple regression analysis) ดงน

ความสมพนธของปจจยท านายและพฤตกรรมการปองกนวณโรคของผสมผสรวมบานกบผปวยวณโรคปอด เปนความสมพนธเชงเสนตรง (linearity)

Ref. code: 25595614031028AZI

132

ภำคผนวก ช ตำรำงวเครำะหขอมลเพมเตม

Ref. code: 25595614031028AZI

133

Model Summary

Model R R Square Adjusted R Square

Std. Error of the

Estimate

Change Statistics Durbin-Watson

R Square Change

F Change

df1 df2 Sig. F Change

1 .202a .041 .013 8.566 .041 1.452 6a 205 .196 2 .282b .080 .039 8.453 .039 2.852 3b 202 .038 1.936 3 .397c .157 .107 8.148 .078 6.119 3c 199 .001

ANOVA

Model Sum of Squares

df Mean Square F Sig.

1 Regression 639.264 6 106.544 1.452 .196b

Residual 15043.166 205 73.381

Total 15682.429 211

2 Regression 1250.543 9 138.949 1.945 .048c Residual 14431.886 202 71.445 Total 15682.429 211

3

Regression 2469.381 12 205.782 3.099 .000d

Residual 13213.048 199 66.397

Total 15682.429 211

Ref. code: 25595614031028AZI

134

Coefficients

Model

Unstandardized Coefficients Standardized Coefficients

t Sig.

B Std. Error Beta

1 (Constant) 74.214 2.785 26.643 .000

gender_dummy .863 1.232 .049 .700 .484

age group 1.322 1.568 .060 .843 .400

education group -.757 .880 -.072 -.860 .391

disease_dummy -.487 1.706 -.020 -.286 .775

รายไดเฉลยตอเดอน -4.909E-005 .000 -.058 -.679 .498

closed relatives -2.089 1.201 -.121 -1.740 .083

2 (Constant) 18.824 34.233 .550 .583 gender_dummy .696 1.220 .039 .570 .569 age group 1.304 1.582 .059 .824 .411 education group -.844 .876 -.081 -.964 .336 disease_dummy -.591 1.698 -.025 -.348 .728 รายไดเฉลยตอเดอน -6.487E-005 .000 -.076 -.899 .370 closed relatives -2.111 1.188 -.123 -1.776 .077 total benefit .377 .157 .166 2.398 .017 total barrier .640 .664 .069 .965 .336 total self efficacy .496 .764 .046 .649 .517

3 (Constant) -9.176 34.180 -.268 .789

gender_dummy .580 1.198 .033 .484 .629

age group .828 1.530 .037 .541 .589

education group -1.381 .854 -.132 -1.618 .107

disease_dummy -.859 1.640 -.036 -.524 .601

รายไดเฉลยตอเดอน -1.452E-005 .000 -.017 -.206 .837

closed relatives -2.064 1.156 -.120 -1.785 .076

total benefit .177 .159 .078 1.110 .268

total barrier .675 .640 .073 1.054 .293

total self efficacy .388 .741 .036 .524 .601

total susceptibilty .433 .168 .178 2.571 .011

total severity .213 .115 .131 1.862 .064

total cue to action 1.296 .631 .137 2.053 .041

Ref. code: 25595614031028AZI

135

Coefficients

Model

95.0% Confidence Interval for B Correlations

Lower Bound Upper Bound Zero-order Partial Part

1 (Constant) 68.722 79.706

gender_dummy -1.567 3.293 .062 .049 .048

age group -1.769 4.412 .056 .059 .058

education group -2.493 .978 -.132 -.060 -.059

disease_dummy -3.850 2.876 -.062 -.020 -.020

รายไดเฉลยตอเดอน .000 .000 -.122 -.047 -.046

closed relatives -4.457 .278 -.136 -.121 -.119

2 (Constant) -48.675 86.324 gender_dummy -1.710 3.102 .062 .040 .038 age group -1.816 4.424 .056 .058 .056 education group -2.571 .882 -.132 -.068 -.065 disease_dummy -3.939 2.758 -.062 -.024 -.023 รายไดเฉลยตอเดอน .000 .000 -.122 -.063 -.061 closed relatives -4.454 .233 -.136 -.124 -.120 total benefit .067 .686 .169 .166 .162 total barrier -.669 1.950 .056 .068 .065 total self efficacy -1.011 2.003 .086 .046 .044

3 (Constant) -76.577 58.225

gender_dummy -1.782 2.941 .062 .034 .031

age group -2.190 3.846 .056 .038 .035

education group -3.065 .302 -.132 -.114 -.105

disease_dummy -4.094 2.375 -.062 -.037 -.034

รายไดเฉลยตอเดอน .000 .000 -.122 -.015 -.013

closed relatives -4.343 .216 -.136 -.126 -.116

total benefit -.137 .490 .169 .078 .072

total barrier -.588 1.937 .056 .074 .069

total self efficacy -1.073 1.850 .086 .037 .034

total susceptibilty .101 .765 .241 .179 .167

total severity -.013 .440 .197 .131 .121

total cue to action .051 2.540 .191 .144 .134

Ref. code: 25595614031028AZI

136

Coefficients

Model

Collinearity Statistics

Tolerance VIF

1 (Constant)

gender_dummy .975 1.026

age group .934 1.071

education group .659 1.518

disease_dummy .928 1.077

รายไดเฉลยตอเดอน .644 1.553

closed relatives .961 1.041

2 (Constant) gender_dummy .968 1.033 age group .892 1.121 education group .649 1.542 disease_dummy .912 1.097 รายไดเฉลยตอเดอน .629 1.590 closed relatives .955 1.047 total benefit .951 1.052 total barrier .887 1.128 total self efficacy .922 1.084

3 (Constant)

gender_dummy .934 1.071

age group .886 1.128

education group .634 1.577

disease_dummy .908 1.101

รายไดเฉลยตอเดอน .612 1.635

closed relatives .938 1.066

total benefit .861 1.162

total barrier .886 1.128

total self efficacy .912 1.096

total susceptibilty .886 1.129

total severity .852 1.173

total cue to action .946 1.057

Ref. code: 25595614031028AZI

137

Residuals Statistics

Minimum Maximum Mean Std. Deviation N

Predicted Value 62.63 80.23 72.55 3.421 212 Std. Predicted Value -2.900 2.245 .000 1.000 212 Standard Error of Predicted Value

1.222 4.176 1.978 .398 212

Adjusted Predicted Value

63.23 80.33 72.57 3.446 212

Residual -23.451 20.671 .000 7.913 212 Std. Residual -2.878 2.537 .000 .971 212 Stud. Residual -2.933 2.623 -.001 1.002 212 Deleted Residual -24.350 22.102 -.021 8.435 212 Stud. Deleted Residual -2.991 2.663 -.002 1.008 212 Mahal. Distance 3.749 54.421 11.943 5.616 212 Cook's Distance .000 .055 .005 .008 212 Centered Leverage Value

.018 .258 .057 .027 212

Ref. code: 25595614031028AZI

138

Histogram Normal P-P Plot of Regression Standardized Residual

Ref. code: 25595614031028AZI

139

Scatter plot

Ref. code: 25595614031028AZI

140

ประวตผเขยน

ชอ ขวญใจ มอนไธสง 21 ธนวาคม 2520 วน เดอน ปเกด

วฒการศกษา ปการศกษา 2542 : พยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน

ปการศกษา 2559 : พยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ต าแหนงและสถานทท างาน : พยาบาลประจ าการ งานอบตเหตฉกเฉน สถาบนบ าราศนราดร จ.นนทบร

ทนการศกษา : ทนบณฑตศกษาจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ประสบการณท างาน : 2551 – ปจจบน: พยาบาลประจ าการ งานอบตเหตฉกเฉน สถาบนบ าราศนราดร จ.นนทบร

: 2544 – 2551: พยาบาลประจ าการ งานอบตเหตฉกเฉน รพ.จกราช อ.จกราช จ.นครราชสมา