ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2

โดย

นายธนาลกษณ สขประสาน

วทยานพนธน เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

วชาเอกการจดการการสรางเสรมสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2559 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

(2)

ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2

โดย

นายธนาลกษณ สขประสาน

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

วชาเอกการจดการการจดการการสรางเสรมสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2559 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

(3)

THE RELATIONSHIP BETWEEN HEALTH LITERACY AND BLOOD SUGAR LEVEL CONTROL IN PATIENTS WITH TYPE 2 DIABETES

BY

MR. THANALAK SUKPRASAN

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF PUBLIC HEALTH MAJOR IN HEALTH PROMOTION MANAGEMENT

FACULTY OF PUBLIC HEALTH THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2016 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSIT

(1)

หวขอวทยานพนธ

ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด ของผปวยเบาหวาน ชนดท 2

ชอผเขยน นายธนาลกษณ สขประสาน ชอปรญญา สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย วชาเอกการจดการการจดการสรางเสรมสขภาพ

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. วรรณรตน รตนวรางค ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การศกษาเชงสารวจแบบตดขวางน มวตถประสงคเพอศกษา 1) ระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน 2) ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 และ 3) ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สภาพสมรส อาชพ รายได พ นทอาศย และประสบการณใชบรการสขภาพ กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน ทาการสมตวอยางจากผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ทมารบบรการทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก แบบโควตา (Quota Sampling) ใน 2 จดใหบรการ ไดแก แผนกผปวยนอก และศนยสขภาพเมอง แยกสดสวนของกลมตวอยางในแตละจดบรการ จานวนท งส น 370 ราย แบงเปน งานผปวยนอก จานวน 198 ราย และศนยสขภาพเมอง จานวน 172 ราย เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม ทาการวเคราะหขอมลโดยใชการแจกแจงความถ และคารอยละ วเคราะหความสมพนธโดยใชสถตการทดสอบไคสแควร (Chi-square) และสมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson Correlation Coefficient)

ผลการศกษาพบวา 1) ผปวยเบาหวานชนดท 2 มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ รอยละ 59.7 รองลงมาคอ การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง รอยละ 26.2 และ การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ รอยละ 14.1 2) ไมพบความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 (p=0.127) และ 3) ปจจยทมความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ ไดแก เพศ (p=0.046) อาย (p=0.006) ระดบการศกษา (p=0.000) สถานภาพสมรส (p=0.000) อาชพ (p=0.000) รายได (p=0.000) สวนปจจยทไมพบความสมพนธ

(2)

กบการร เทาทนขอมลสขภาพ ไดแก พ น ทอาศย (p=0.202) ประสบการณใชบรการสขภาพ (p=0.339) และจานวนปทเรมเขารบการรกษา (p=0.448)

คาสาคญ: การรเทาทนขอมลสขภาพ, ผปวยเบาหวาน

(3)

Thesis Title THE RELATIONSHIP BETWEEN HEALTH LITERACY AND BLOOD SUGAR LEVEL CONTROL IN PATIENTS WITH TYPE 2 DIABETES

Author Mr. Thanalak Sukprasan Degree Master of Public Health Department/Faculty/University Major in Health Promotion Management

Faculty of Public Health Thammasat University

Thesis Advisor Assistant Professor Wannarat Rattanawarang, Ph.D. Academic Years 2016

ABSTRACT

The purpose of the present studies are to study 1) the levels of functional health literacy 2 ) the relationship between health literacy and blood sugar levels control in type 2 diabetes patients 3 ) the relationship between personal factors including; sex, age, education, marital status, occupation, income, area, and experience health services, and blood sugar levels control in type 2 diabetes patients. The type 2 diabetes patients were collected from the Buddhachinaraj Phitsanulok hospital, Phitsanulok province, in term of Quota sampling which separated to 2 service points ie, Outpatient Department and Pimary Care Unit. This sampling service points were proportionally separated and distributed to the patients using questionnaires totally 370 patients, 1 9 8 outpatient department and 172 primary health care service. The data were conducted by several analysis including; frequency, percentage and correlation analysis using chi-squared statistic analysis (Chi-square) and Pearson correlation coefficients (Pearson Correlation Coefficient).

The results of the present study found that type 2 diabetes have Inadequate Health Literacy for 59.1% followed Marginal Health Literacy for 26.2%, and the Adequa te Hea lth L i te racy was 14.1%. In addition, there were no correlation between Health Literacy level and the blood sugar control in type 2 diabetes patients (p=0.127). Furthermore, factors that affects learning (Health Literacy level) shown sex (p=0.046), age (p=0.006), education levels (p=0.000), married status (p=0.000),

(4)

occupation (p=0.000) and income (p=0.000) in contrast to home residence (p=0.202), a service experience (p=0.339) and starting medical treatment (p=0.448). Keywords: Health Literacy, Patients with type 2 diabetes.

(5)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน สาเรจลลวงไปไดดวยด เนองจากไดรบความกรณา และการช แนะทเปนประโยชนจากกรรมาธการวทยานพนธทกทาน ขอขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร. สรมา มงคลสมฤทธ ประธานกรรมการวทธยานพนธ ผชวยศาสตรตราจารย ดร. ลกขณา เตมศรกลชย กรรมการวทยานพนธ ทใหความกรณาสละเวลามาเปนกรรมการและทปรกษาวทยานพนธภายนอก และโดยเฉพาะอยางยงผชวยศาสตรตราจารย ดร. วรรณรตน รตนวรางค กรรมการและอาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทคอยแนะนา แกไขขอบกพรองตาง ๆ และช แนะใหคาปรกษา ผศกษาขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณผอานวยการโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก หวหนากลมงาน สขศกษา หวหนาศนยสขภาพเมองพษณโลก และหวหนาศนยโรคเร อรง โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก รวมไปถงทมสขศกษา ทมงานศนยเบาหวาน ทมงานศนยสขภาพเมอง ทมงานผปวยนอก รวมถงบคคลในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลกทกทาน ทใหความเตมใจชวยเหลอทกดาน ใหกาลงใจ สนบสนนการดาเนนงานวจยในคร งน ใหสาเรจลลวงไปดวยด รวมถงขอขอบคณผปวยเบาหวานทกทานทใหความกรณาในการใหขอมลทเปนประโยชนในการศกษาคร งน

ขอขอบพระคณบคคลในครอบครวทกทาน ทใหการสนบสนน และใหกาลงใจในทกเรองของชวต ขอบพระคณเพอนๆ พๆ MPH 55 ในมตรภาพ ความร ความเขาใจ และคาแนะนาด ๆ ตลอดจนขอขอบพระคณทมเจาหนาทงานบรการการศกษา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทกทาน ในความชวยเหลอตาง ๆ ในการศกษาตลอดมา ทายทสดขอขอบคณทานอนๆทมสวนรวมในการทาการศกษาน ทสนบสนน ชวยเหลอ ใหผวจยสามารถทาการวจยน อยางราบรน และสาเรจลลวงไปดวยด

หากผลการศกษาน มขอบกพรองประการใด ผศกษาขอนอมรบไวเพอปรบปรง แกไขในการศกษาคร งตอไป

นายธนาลกษณ สขประสาน

(6)

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย (1) บทคดยอภาษาองกฤษ (3) กตตกรรมประกาศ (5) สารบญ (6) สารบญตาราง (11) สารบญภาพ (13) บทท 1 บทนา 1

1.1 ความสาคญและทมาของปญหาททาวจย 1 1.2 วตถประสงคและสมมตฐานของการวจย 6

1.2.1 วตถประสงคการวจย 6 1.2.2 สมมตฐานการวจย 6

1.3 นยามศพทในการศกษาคร งน 6

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 8

2.1 แนวคดการรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) 8 2.1.1 ความหมายของการรเทาทนขอมลสขภาพ 9 2.1.2 คานยามการรเทาทนขอมลสขภาพ 10 2.1.3 การจาแนกระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพ 12 2.1.4 วธการใชแนวคดการรเทาทนขอมลสขภาพ 13

(7)

2.1.5 การวดการรเทาทนขอมลสขภาพ 14 2.1.5.1 เครองมอ เครองมอ Rapid Estimate of Adult Literacy in 14 Medicine หรอ REALM 2.1.5.2 เครองมอ The test of functional health literacy in adults 15 หรอ TOFHLA 2.1.5.3 เครองมอ Single Items หรอ SILS 18 2.1.5.4 เครองมอ Short Assessment of Health Literacy for 19 Spanish-speaking Adults หรอ SAHLSA-50 2.1.5.5 เครองมอ Newest Vital Sign หรอ NVS 19 2.1.5.6 เครองมอ Medical Term Recognition Test หรอ METER 19 2.1.5.7 เครองมอ Functional Health Literacy Tests หรอ FHLTs 20 2.1.5.8 เครองมอ Health Literacy Assessment Using Talking 20 Touchscreen Technology หรอ Health LiTT 2.1.5.9 เครองมอ Literacy Assessment for Diabetes (LAD) ; 20 Diabetes Numeracy Test หรอ DNT-15 2.1.5.10 เครองมอ Asthma Numeracy Questionnaire หรอ ANQ 20 2.1.5.11 เครองมอ Health Literacy Skills Instrument the Numeracy 21 Understanding in Medicine Instrument หรอ NUMi 2.1.5.12 เครองมอ HBP-health literacy scale หรอ HBP-HLS 21 2.1.5.13 เครองมอ Spanish Parental Health Literacy Activities 21 Test หรอ PHLAT Spanish หรอ PHLAT-8 2.1.5.14 เครองมอ Hebrew Health Literacy Test หรอ HHLT 21 2.1.5.15 Health Literacy Test for Singapore หรอ HLTS 21

2.2 การควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 22 2.2.1 ความรทวไปเกยวกบเบาหวาน 22 2.2.2 การควบคมอาหารเพอควบคมระดบน าตาลในเลอด 24

2.2.2.1 อาหารควบคมเบาหวาน 24 2.2.2.2 หลกในการเลอกรบประทานอาหาร 26 2.2.2.3 เวลา ปรมาณ และการประมาณสดสวนอาหาร 28

2.2.3 การออกกาลงกายสาหรบผปวยเบาหวาน 29 2.2.3.1 ประเภทและระยะเวลาในการออกกาลงกาย 29

(8)

2.2.3.2 ขอควรระวงสาหรบการออกกาลงกายในผปวยเบาหวาน 30 2.2.4 การรบประทานยาเพอควบคมระดบน าตาล 30

2.2.4.1 หลกการใหยาควบคมระดบน าตาลในเลอด 30 2.2.4.2 ชนดของยาทใชในผปวยเบาหวาน 31 2.2.4.3 การปฏบตตวเมอใชยา 33

2.2.5 โรคแทรกซอนจากเบาหวาน 36 2.3 การตรวจน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน 38

2.3.1 การตรวจน าตาลอดอาหาร 38 2.3.2 การตรวจคาน าตาลสะสม 38

2.4 แนวคดทฤษฎการรบร (Perception Theory) 39 2.4.1 ความหมายของการรบร 39 2.4.2 กระบวนการรบรบคคล 40 2.4.3 ปจจยทมอทธพลตอการรบร 40

2.5 บรบทการใหบรการสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 42 2.5.1 บรบทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 42 2.5.2 บรบทกลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 44 2.5.3 บรบทการใหบรการสขศกษา กลมงานสขศกษา ฯ 45

2.6 งานวจยทเกยวของ 46 2.7 กรอบแนวคด 49

บทท 3 วธการวจย 52

3.1 ขอบเขตของโครงการวจย 52 3.1.1 ประชากรทใชในงานวจย 53 3.1.2 ขนาดตวอยางทใชในงานวจย 53 3.1.3 ตวแปรทศกษา 53

3.2 ระเบยบวธวจย/วธการดาเนนการวจย 53 3.2.1 ประชากรและขนาดตวอยาง 53 3.2.2 เกณฑการคดเขาของขนาดตวอยาง 54 3.2.3 เกณฑการคดออกของขนาดตวอยาง 55 3.2.4 วธการเกบรวบรวมขอมล 55

(9)

3.2.5 เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล 56 3.2.6 ความเชอถอไดของเครองมอทใชในการวจย 59 3.2.7 วธการวเคราะหขอมล 59

3.3 รายละเอยดวธการตดตอ/วธการเขาถงอาสาสมครวจยหรอเวชระเบยน ฯลฯ 60 3.4 วธการพทกษสทธอาสาสมครวจย 61

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล 62

4.1 การวเคราะหความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการ 63 ควบคมระดบน าตาลในเลอด 4.2 การอภปรายผลความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการ 65 ควบคมระดบน าตาลในเลอด 4.3 การอธบายลกษณะทางประชากรของผใหขอมล 66 4.4 การวเคราะหขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพ 71 4.5 การอภปรายผลขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพ 74 4.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย 75 ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได พ นทอาศย และประสบการณ ใชบรการสขภาพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน 4.7 การอภปรายผลความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย 101 ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได พ นทอาศย และประสบการณ ใชบรการสขภาพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน 4.8 การวเคราะหความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด 105

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 111

5.1 สรปผลการวจย 112 5.1.1 ลกษณะทางประชากรของผใหขอมล 112 5.1.2 การวเคราะหขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพ 112 5.1.3 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบระดบ 113 การรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน

(10)

5.1.4 ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด 113 5.1.5 การวเคราะหความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 113 กบการควบคมระดบน าตาลในเลอด

5.2 ขอเสนอแนะจากการวจย 114 5.2.1 ขอเสนอแนะสาหรบโรงพยาบาลและศนยสขภาพเมอง 114 5.2.2 ขอเสนอแนะสาหรบกระทรวงสาธารณสข 115 5.2.3 ขอเสนอแนะทางดานวชาการ 115

5.3 แนวทางการทาวจยในคร งตอไป 115 5.3 ขอจากดของงานวจย 116

รายการอางอง 117 ภาคผนวก

ภาคผนวก ก เครองมอการวจย 124 ภาคผนวก ข ขอมลสาหรบอาสาสมครวจย(Participant Information Sheet) 137 ภาคผนวก ค หนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจย 139 ภาคผนวก ง เอกสารการอนมตจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร 141 ภาคผนวก จ เอกสารการอนมตจรยธรรมการวจยในคน รพ.พทธชนราชฯ 142 ภาคผนวก ฉ ตารางสรปการวเคราะหความยากงายและอานาจจาแนก 143

ประวตผเขยน 145

(11)

สารบญตาราง ตารางท หนา 2.1 การแปรผลระดบการรเทาทนขอมลสขภาพของเครองมอ S-TOFHLA 17

2.2 ขอมลการรกษาพยาบาล โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 43 2.3 สถตจานวนผปวยนอก โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 43 2.4 สถตจานวนผปวยนอก โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 44

3.1 จานวนประชากรขนาดตวอยาง 54 3.2 คาคะแนนทใหผปวยในแตละขอคาถาม 58 3.3 การแปรคาระดบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ 58 3.4 เกณฑเปาหมายการควบคมเบาหวานสาหรบผใหญ ตามแนวทางเวชปฏบตฯ 59 4.1 คารอยละและการทดสอบไคสแควรของความสมพนธฯ 63 4.2 คารอยละและการทดสอบไคสแควรของความสมพนธฯ(ผปวยนอก) 64 4.3 คารอยละและการทดสอบไคสแควรของความสมพนธฯ(ศนยสขภาพเมอง) 64 4.4 จานวนผใหขอมลจาแนกตามเพศ 67 4.5 จานวนผใหขอมลจาแนกตามกลมอาย 67 4.6 จานวนผใหขอมลจาแนกตามระดบการศกษา 68 4.7 จานวนผใหขอมลจาแนกตามสถานภาพสมรส 68 4.8 จานวนผใหขอมลจาแนกกลมอาชพ 69 4.9 จานวนผใหขอมลจาแนกกลมรายได 69 4.10 จานวนผใหขอมลจาแนกพ นทอาศย 70 4.11 จานวนผใหขอมลจาแนกระยะเวลาทแพทยใหการวนจฉยวาปวยเปนโรคเบาหวาน 70 4.12 จานวนผใหขอมลจาแนกประสบการณใชบรการสขภาพ 71 4.13 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน 72 4.14 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน (จดบรการผปวยนอก) 73 4.15 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน (ศนยสขภาพเมอง) 73 4.16 การทดสอบความสมพนธระหวางเพศกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 76 4.17 การทดสอบความสมพนธระหวางเพศฯ (จดบรการผปวยนอก) 77 4.18 การทดสอบความสมพนธระหวางเพศฯ (ศนยสขภาพเมอง) 77 4.19 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมอายกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 78

(12)

4.20 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมอายฯ (จดบรการผปวยนอก) 79 4.21 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมอายฯ (ศนยสขภาพเมอง) 80 4.22 การทดสอบความสมพนธระหวางระดบการศกษากบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 81 4.23 การทดสอบความสมพนธระหวางระดบการศกษาฯ (จดบรการผปวยนอก) 82 4.24 การทดสอบความสมพนธระหวางระดบการศกษาฯ (ศนยสขภาพเมอง) 83 4.25 การทดสอบความสมพนธระหวางสถานภาพสมรสกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 84 4.26 การทดสอบความสมพนธระหวางสถานภาพสมรสฯ (จดบรการผปวยนอก) 85 4.27 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมสถานภาพสมรสฯ (ศนยสขภาพเมอง) 86 4.28 การทดสอบความสมพนธอาชพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 87 4.29 การทดสอบความสมพนธระหวางอาชพฯ (จดบรการผปวยนอก) 89 4.30 การทดสอบความสมพนธระหวางอาชพฯ (ศนยสขภาพเมอง) 90 4.31 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมรายไดกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 91 4.32 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมรายไดฯ (จดบรการผปวยนอก) 93 4.33 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมรายไดฯ (ศนยสขภาพเมอง) 94 4.34 การทดสอบความสมพนธระหวางพ นทอาศยกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 96 4.35 การทดสอบความสมพนธระหวางพ นทอาศยฯ (จดบรการผปวยนอก) 97 4.36 การทดสอบความสมพนธระหวางพ นทอาศยฯ (ศนยสขภาพเมอง) 98 4.37 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปของประสบการณฯ 99 4.38 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปฯ (จดบรการผปวยนอก) 99 4.39 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปฯ (ศนยสขภาพเมอง) 99 4.40 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปทเรมเขารบการรกษาฯ 100 4.41 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปฯ (จดบรการผปวยนอก) 100 4.42 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปฯ (ศนยสขภาพเมอง) 100

4.43 ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานฯ 106 4.44 ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานฯ 106 4.45 ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานฯ 106 4.46 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดฯ107

4.47 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบไมเพยงพอกบการควบคมระดบน าตาลฯ 108 4.48 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบก ากงกบการควบคมระดบน าตาลฯ 109 4.49 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบเพยงพอกบการควบคมระดบน าตาลฯ 110

(13)

สารบญภาพ ภาพท หนา 2.1 การวดความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณฯ 18 2.2 แผนผงแสดงกระบวนการสมผสและการรบร 40

1

บทท 1 บทนา

1.1 ความสาคญและทมาของปญหาททาวจย

โรคเบาหวานเปนโรคทมความสาคญ คอเปนโรคทพบผปวยเปนจานวนมากในประชากรทวโลก และมแนวโนมจานวนผปวยสงข นเรอยๆ อยางตอเนอง จากรายงานสถตสขภาพทวโลกป พ.ศ. 2555 ขององคการอนามยโลก พบวา 1 ใน 10 ของประชาชนในวยผใหญปวยเปนโรคเบาหวาน ขอมลสมาพนธเบาหวานนานาชาต (international diabetes federation : IDF) ไดรายงานสถานการณผเปนเบาหวานทวโลกแลว 285 ลานคนและไดประมาณการวาจะมจานวนผเปนเบาหวานทวโลกเพมมากกวา 435 ลานคน ในป พ.ศ. 2573 หากไมมการดาเนนการในการปองกนและควบคมทมประสทธภาพ (International diabetes federation, 2010) สาหรบประเทศไทย ขอมลจากสานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสขพบมผเสยชวตจากโรคเบาหวานใน ป พ.ศ. 2552 ประมาณ 7,019 คน หรอ ประมาณวนละ 19 คน ขอมลผปวยเบาหวานของประเทศไทยจากสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค พบวา พ.ศ. 2553 พบผปวยดวยโรคเบาหวานอตราความชก 1,394.91 ตอประชากรแสนคน ขอมลผปวยเบาหวานในจงหวดพษณโลก มอตราความชก 1,093.64 ตอแสนประชากร และพบอตราตายดวยโรคเบาหวานเปนอนดบ 8 ของการตายท งหมด คดเปนอตรา 14.34 ตอประชากรแสนคน (สานกงานสาธารณสขจงหวดพษณโลก, 2555) โรคเบาหวานยงเปนสาเหตททาใหเกดโรคแทรกซอนรนแรงจากขอมลการคดกรองโรคเบาหวานในโครงการสนองน าพระราชหฤทยในหลวง หวงใยสขภาพประชาชนฯ ป 2554 ในประชากรทมอาย 35 ปข นไปทวประเทศไทยพบผปวยทมภาวะแทรกซอนโดยมภาวะแทรกซอนทตา รอยละ 23.09 ไต รอยละ 25.09 เทา รอยละ 17.13 หวใจ รอยละ 10.21 สมอง รอยละ 10.12 และอวยวะอนๆ รอยละ 21.19 ซงฐานขอมลการควบคมระดบน าตาลของผปวยเบาหวานทมารบบรการพทธชนราช พษณโลก ป 2557 พบวาผปวยเบาหวานสามารถควบคมระดบน าตาลของตนเอง (HbA1C) ไดเพยงรอยละ 56.83 และโรคเบาหวานยงเปนโรคทใชเวลาในการรกษาพยาบาลทตอเนอง เปนระยะเวลานาน สงผลกระทบตอภาระคารกษาพยาบาลของประเทศ จากขอมลประมาณการคาใชจายในการดแลผปวยเบาหวานในภาพรวม พบวาการควบคมระดบน าตาลในผปวยเบาหวาน 1 ราย จะมคาใชจายในป 2539 ประมาณ 7,702-18,724 บาท และเมอประมาณการวามผปวยจานวน 4.9 ลานคนในป 2552 ประเทศไทยจะตองเสยคาใชจายประมาณ 3.8-9.2 หมนลานบาท (ราม รงสนธ และคณะ, 2555) และขอมลการเขารบการนอนรกษาตวทโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขของผปวยเบาหวานมจานวนเพมข นถง 4.02 เทา

2

(สานกงานนโยบายและยทธศาสตร, 2010) ซงจะเหนไดวาประเทศไทยตองสญเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาลในผปวยเบาหวานเปนจานวนมากถาหากผปวยสามารถดแลสขภาพตนเองโดยการควบคมน าตาล จะชวยลดอตราการเกดภาวะแทรกซอนรนแรงในผปวย และลดภาระคารกษาพยาบาลของประเทศอกดวย

การควบคมระดบน าตาลในเลอดมความสาคญตอการควบคมภาวะแทรกซอนของผปวย หากผปวยเบาหวานไมสามารถควบคมระดบน าตาลใหอยเกณฑปกต จะทาใหมโอกาสเกดโรคแทรกซอนตางๆ ไดแก ความผดปกตของตา เชน จอรบภาพของตาผดปกตจากการทจอประสาทในลกตามการเสอมทาใหเกดตามว ตาเหนเปนจดดา อาจมหลอดเลอดในตาแตก ถาไมรกษาอาจทาใหเกดอาการตาบอด ความผดปกตของไต ทาใหการทางานของไตเสยไปทละนอยและถาไมไดรบการรกษาเบาหวานอาจกลายเปนไตวายเร อรง ซงโรคเบาหวานเปนสาเหตอนดบหนงของการเกดภาวะไตวายระยะสดทาย เกดความผดปกตของระบบประสาท เชน อาการชาของสวนตางๆ ของรางกายโดยเฉพาะอยางยง ปลายมอปลายเทา ทาใหเกดแผลไดงาย บางทลกลามจนกระทงตดขา ในบางรายมอาการแทรกซอนเกดกบระบบประสาทอตโนมต อาจทาใหเกดกล นปสสาวะไมได ทองอด ทองผก ความรสกทางเพศลดลง คลนไสอาเจยนเปนลมไดงาย รวมถงความผดปกตของหลอดเลอดสมองและหลอดเลอดหวใจผปวยเบาหวานเลอดสมองไดมากกวาคนปกตถง 2-3 เทา ผปวยอาจเสยชวตจากโรคหวใจขาดเลอดเฉยบพลนหรอเปนอมพาต หากผปวยสามารถควบคมระดบน าตาลใหอยในเกณฑปกต กจะทาใหไมเกดภาวะแทรกซอนทรนแรงข นได โดยถาผปวยสามารถลดปรมาณระดบฮโมโกลบนเอวนซ (HbA1C) ในทกๆ รอยละ 1 จะสามารถลดอตราการเกดโรคแทรกซอน ไดแก ลดอตราการถกการตดขาหรอโรคหลอดเลอดสวนปลายรายแรงไดรอยละ 43 ลดการเกดโรคแทรกซอนในหลอดเลอดสวนปลาย เชน โรคไต หรอตาบอดไดรอยละ 37 การตายทเกยวของกบเบาหวาน รอยละ 21 โรคหวใจวายรอยละ 14 และโรคหลอดเลอดสมอง รอยละ 12 (Stratton et al., 2000) คณะกรรมการผเชยวชาญการวนจฉยจงไดกาหนดเปาหมายการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยไววา ควรมระดบน าตาลในเลอดกอนอาหารอยระหวาง 100-126 มลลกรมตอเดซลตร ระดบกอนนอน ควรอยระหวาง 100-140 มลลกรมตอเดซลตร และระดบฮโมโกลบนเอวนซ (HbA1C) ควรตากวารอยละ 7 เพอจะสามารถลดอตราการเกดภาวะแทรกซอนท งแบบเฉยบพลนและเร อรงได ( " Report of the Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus," 2002)

สาเหตของการควบคมระดบน าตาลของผปวยเบาหวานไมได มหลายปจจยทเกยวของ ไดแก ความสามารถในการควบคมโรคของตนเองของผปวย ระยะเวลาการเกดโรค อาย และการรบรบทบาทของคนในครอบครวในการจดการเบาหวาน (จราพร เดชมา , 2556) พฤตกรรมการควบคม

3

อาหาร แรงสนบสนนจากครอบครว (ทรรศนย สรวฒนพรกล, นงนช โอบะ, และสชาดา อนทรกาแหง ณ ราชสมา, 2550) และความรในเรองโรคเบาหวานมความสาคญตอการควบคมระดบน าตาลเปนอยางยง จากผลการศกษาทผานมาพบวาการควบคมระดบน าตาลเกยวของกบความรในแงมมตางๆ ไดแก ความรในเรองการงดอาหารกอนมาตรวจระดบน าตาล ความรเรองอาการและภาวะแทรกซอน ความรเรองการปฏบตตวเพอควบคมระดบน าตาล ความรเรองประโยชนของการออกกาลงกาย การปฏบตตวเมอลมกนยา การรบรความสามารถในการดแลตนเอง การควบคมอาหาร การรบประทานยา และการออกกาลงกาย (นรตน อมาม, ธดา ศร, มนทนา ประทปะเสน, ธราดล เกงการพานช, และมณรตน ธระววฒน, 2551) ความรเรองโรค ไดแก การควบคมอาหาร การออกกาลงกาย การใชยา ความเชอดานสขภาพเรองโรคเบาหวาน ไดแก ความเชอตอโอกาสเสยงของโรค ความเชอตอความรนแรงของโรค ความเชอตอผลดของการปฏบตตามคาแนะนา แรงจงใจทจะปฏบตตาม และความพงพอใจการใหบรการ การดแลตนเองเพอควบคมเบาหวาน ไดแก การควบคมอาหาร การออกกาลงกาย การใชยา (สระเชษฐ เกตสวสด, 2552) จงเหนไดวาการมความร การรบร ความสามารถในการควบคมโรคของตนเอง รวมถงการมพฤตกรรมของตวผปวยเปนสวนสาคญในการดแลสขภาพของผปวยเบาหวาน ซงเปนดานหนงของแนวคดการรเทาทนสขภาพ (Health Literacy)

แนวคดการรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) คอ ระดบของความสามารถของมนษยทจะเขาถง เขาใจ ประเมน และการสอสารขอมลในเรองของสขภาพ เพอสงเสรมและบารงรกษาสขภาพของตนเองให ดอย เสมอ (Kwan, B., Frankish, J., & Rootman, I., 2006) ศกยภาพในการแสวงหา ตความ และทาความเขาใจขอมลดานสขภาพหรอขอมลทไดรบจากเจาหนาททเกยวของกบระบบบรการหรอสขภาพ และนาขอมลน นไปใชในการดแลตนเองและใชในชวต (ชะนวนทอง ธนสกาญจน , 2556) เกยวของกบความรเรองการควบคมระดบน าตาลของผปวย กลาวคอเมอผปวยมการพฒนาทกษะสวนบคคล ในเรองความสามารถในการอาน (Read) เขาใจ (understand) ประยกตใชทกษะดานการอาน การคดคานวณ/ตวเลข ในการดแลสขภาพของตนเอง เขาถงขอมลขาวสารดานสขภาพ และนาไปใชในการตดสนใจเกยวกบสขภาพในการควบคมระดบน าตาลของตนเองได ถากลมผปวยเบาหวานมทกษะการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ (Adequate health literacy) กจะนาไปสการตดสนใจเกยวกบการควบคมน าตาลของตนเอง ลดการเกดภาวะแทรกซอนอนตรายทเกดจากเบาหวานได

แนวคดเกยวกบการรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) สามารถจาแนกไดเปน 3 ระดบ (Chinn, D., 2011) ไดแก 1) การรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Basic/Functional health literacy) ไดแก ทกษะพ นฐานดานการอาน การเขยน การอานอออกเขยนไดข นพ นฐาน 2) การรเทาทนสขภาพข นการมปฏสมพนธ (Communicative/interactive health literacy) ไดแก ทกษะ

4

พ นฐานและการมพทธปญญา (Cognitive) รวมท งทกษะทางสงคม (Social Skill) ทใชในการเขารวมกจกรรม รจกเลอกขาวสาร แยกแยะลกษณะการสอสารทแตกตางกน รวมท งประยกตใชขอม ลขาวสารใหมๆเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ 3) การรเทาทนสขภาพข นวจารณญาณ (Critical health literacy) ไดแก ทกษะทางปญญาทสงข น สามารถประยกตใชขอมลขาวสารในการวเคราะหเชงเปรยบเทยบ และควบคมจดการสถานการณในการดารงชวตประจาวนได เนนการกระทาของปจเจกบคคล (Individual action) และการมสวนรวมผลกดนสงคม การเมองไปพรอมกน

การควบคมน าตาลของผปวยเบาหวานเกยวของกบการรเทาทนสขภาพ ในประเดนการรเทาทนสขภาพข นพ นฐาน (Basic/Functional health literacy) ในดานทกษะพ นฐานดานการอาน การเขยน การอานออกเขยนไดข นพ นฐาน รวมท งความรเกยวกบสภาวะสขภาพและระบบสขภาพ แนวคดการรเทาทนดานสขภาพไดมการอภปรายเพมเตมอยางกวางขวาง มการอธบายไวในบทความเ ร อ ง Health literacy as a public health goal : a challenge for contemporary health education and communication strategies into health 21st century เปนความสามารถในการอาน เขยน และทกษะดานการอานและทาความเขาใจเกยวกบตวเลข (Numeracy Skill) รวมไปดวย (Kickbusch, 2001) เปนทกษะพ นฐานในความสามารถของการตความ ทาความเขาใจขอมลพ นฐานดานสขภาพและระบบบรการ และเปนความสามารถในการใชขอมลขาวสารในการตดสนใจทาพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพของตนเอง (USDHHS, 2000 อางใน Kickbusch, 2001) ทเกยวของกบการดาเนนชวตประจาวนของผปวย เปนตวช วดความสามารถของผปวยในความสามารถทจะอาน และเขาใจตวเลขทจาเปนในการดแลทางดานสขภาพของตนเอง ("Health literacy: report of the Council on Scientific Affairs. Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs, American Medical Association," 1999)

ไดมการศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางการรเทาทนดานสขภาพกบผลลพธดานสขภาพ พบวาความรเรองโรคของผปวยโรคเร อรงมความสมพนธกบการรเทาทนดานสขภาพข นพ นฐาน (Basic/Functional literacy) การพฒนาความรของผปวยโรคเร อรง จะตองพจารณาถงระดบการร เทาทนดานสขภาพของผปวยดวย (Gazmararian, JA., Williams, MV., Peel, J., & Baker, DW., 2003) ผลลพธดานสขภาพมความสอดคลองกบความสามารถในการอานหนงสอหรอความสามารถดานการใชภาษา ซงเกดจากการมปญหาในการอานและการทาความเขาใจกบคาแนะนาจากแพทย (Weiss, Hart, McGee & Estelle, 1992) ผปวยทมการรเทาทนสขภาพตา (Inadequate health literacy) มกจะพบในบคคลทสาเรจการศกษาตา , ผสงอาย (อายมากกวาหรอเทากบ 60 ป) , บางเช อชาต และพบในชนกลมนอย ("Health literacy: report of the Council on Scientific Affairs. Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs,

5

American Medical Association," 1999) ดงน นจะเหนไดวาการรเทาทนดานสขภาพมความสมพนธกบผลลพธดานสขภาพ

จากฐานขอมลพฤตกรรมการใหบรการสขศกษา คลนกปรบเปลยนพฤตกรรมผปวยเบาหวาน โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ป 2556 พบวาปญหาสาคญของผปวยเบาหวานคอพฤตกรรมของผปวย กลาวคอ ผปวยยงไมรบรขอมลโรคเบาหวานของตนเอง โดยผปวยไมสามารถบอกคาระดบน าตาลในเลอดปกตกอนรบประทานอาหารได พบวาขอมลผปวยไมสามารถบอกคาระดบน าตาลในเลอดปกตกอนอาหารไดในป 2555 รอยละ 60.98 และป 2556 รอยละ 69.23 (กลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก, 2556) เนองจากผปวยไมสามารถตความ ทาความเขาใจ แปลความหมายระดบน าตาลตนเองกบระดบน าตาลปกต ทาให ไมสามารถใชขอมลในการตดสนใจในการดแลสขภาพของตนเองได สงผลตอการไมคานงถงผลระดบน าตาลทสงเกนเกณฑ ทาใหเกดทศนคตและพฤตกรรมการบรโภคอาหารทไมสอดคลองกบแผนการรกษาของแพทย ไดแก การรบประทานอาหาร ขาว แปง ผลไม ขนมหวาน ในปรมาณมาก การรบประทานอาหารไมตรงเวลา มความเขาใจวาการลดจานวนม อลงทาใหดตอเบาหวานซงสงผลใหรบประทานอาหารจบจบแทน ซงสอดคลองกบแนวคดการรเทาทนสขภาพทอธบายวาทกษะพ นฐานทเปนความสามารถในการตความ ทาความเขาใจขอมลพ นฐานดานสขภาพและดานระบบบรการ มผลตอการตดสนใจทาพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพของตนเอง ซงกลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก เปนโรงพยาบาลศนยทใหบรการผปวยเบาหวานจานวนมาก และมการดาเนนงานสขศกษาอยางตอเนองและเปนตนแบบระดบประเทศ

ดงน นผวจยจงสนใจศกษาความสมพนธระหวางระดบความรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานข นพ นฐาน (Functional health literacy) กบการควบคมน าตาลของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 เนองจากยงไมพบการศกษาในเรองการรเทาทนขอมลสขภาพในกลมผปวยเบาหวานชนดท 2 ในประเทศไทย เกยวกบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) ในการวดความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale) และการวดความสามารถในการอานและเขาใจในขอความทเกยวของกบการดแลสขภาพ (Reading Comprehension) ในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 โดยประเมนจากแบบวด S-TOFHLA แบงเปน 3 ระดบ ไดแก ไมพอเพยง ก ากง และพอเพยง เพอใหผใหบรการสขภาพมขอมลนาไปพฒนากลยทธการดาเนนงานสขศกษาในผปวยเบาหวานทมประสทธภาพ ในการสรางความรเทาทนสขภาพของผปวย และพฒนาการใชภาษาในการสอสารทความเหมาะสมกบกลมผปวยเพมมากข น

6

1.2 วตถประสงคและสมมตฐานของการวจย

1.2.1 วตถประสงคการวจย 1.2.1.1 เพอศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน

(Functional health literacy) กบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 1.2.1.2 เพอศกษาระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional

health literacy) ในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 1.2.1.3 เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบ

การศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได พ นทอาศย จานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy)

1.2.2 สมมตฐานการวจย 1.2.2.1 การรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) ม

ความสมพนธกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 1.2.2.2 ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ

รายได พ นทอาศย และประสบการณใชบรการสขภาพ มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) 1.3 นยามศพทในการศกษาคร งน

1.3.1 การรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) หมายถง การรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) เปนการวดความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale) และการวดความสามารถในการอานและเขาใจในขอความทเกยวของกบการดแลสขภาพ (Reading Comprehension) ในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 โดยประเมนจากแบบวด S-TOFHLA แบงเปน 3 ระดบ ไดแก การรเทาทนขอมลสขภาพระดบไมพอเพยง การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง และการรเทาทนขอมลสขภาพพอเพยง

1.3.2 การควบคมระดบน าตาลในเลอด หมายถง การควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 โดยใชเกณฑในการควบคมระดบน าตาล คาน าตาลสะสม (HbA1c หรอ Hemoglobin A1c) คาเปาหมายในการรกษาทสามารถควบคมได คอ นอยกวา 7 % หรอ คาน าตาล

7

อดอาหาร (Fasting blood sugar หรอ FBS) คาเปาหมายในการรกษาชวงระหวาง 70 ถง 130 mg/dL

1.3.3 ผปวยเบาหวาน ชนดท 2 หมายถง ผปวยเบาหวานทรบบรการ ณ คลนกเบาหวาน, ศนยสขภาพเมอง และ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ทไดรบการวนจฉยโดยแพทยวาเปนโรคเบาหวานชนดท 2 และไดลงทะเบยน (Register) ในโปรแกรม DM Center โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก

1.3.4 ระดบการศกษา หมายถง วฒการศกษาสงสดทผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ไดรบ แบงออกเปน ไมไดรบการศกษา ประถมศกษาตอนตน ประถมศกษาตอนปลาย มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย อนปรญญา ปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก

1.3.5 อาชพ หมายถง งานหรอกจกรรมทสรางรายไดใหกบผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ททาอยภายใน 1 ปกอนการเกบขอมล

1.3.6 รายได หมายถง ปรมาณเงนรายไดทผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ไดจากแหลงตางๆ ตอเดอน

1.3.7 เขตทอยอาศย หมายถง เขตทอยอาศยของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ทอาศยอยตามปกตในชวตประจาวน โดยแบงเปน เขตเมอง (ผอาศยในเขตเทศบาลและสขาภบาล) และเขตชนบท (ผอาศยนอกเขตเทศบาลและสขาภบาล)

1.3.8 ประสบการณการใชบรการสขภาพ หมายถง จานวนคร งทผปวยเขามาใชบรการในโรงพยาบาลพทธชนราช

1.3.9 จานวนปทเรมเขารบการรกษา หมายถง จานวนปทผปวยไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคเบาหวาน

8

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

การศกษาคร งน เปนการศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการ

ควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ซงผวจยไดทาการศกษาทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอนามาเปนแนวทางในการศกษาดงน

2.1 แนวคดการรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) 2.2 การควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 2.3 การตรวจน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน 2.4 แนวคดทฤษฎการรบร (Perception Theory) 2.5 บรบทการใหบรการสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 2.6 งานวจยทเกยวของ 2.7 กรอบแนวคด

2.1 แนวคดการรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy)

แนวคดของการรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) เปนทกษะทกอยางและสมรรถนะทกดานทคนควรจะพฒนาตนเองเพอคนหา ทาความเขาใจ ประเมน และการใชขอมลหรอแนวคดทางดานสขภาพ ใหไดทางเลอกทเหมาะสม ลดความเสยงเรองสขภาพและเปนการยกระดบคณภาพชวตของตนเอง มประโยชนเปนเสมอนกญแจสผลลพธของงานสขศกษา หรอกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ซงดอน นทบม (Nutbeam, 2000) ไดมการช ใหเหนถงความสาคญวาควรมการพฒนาการร เทาทนขอมลสขภาพให เปนดชน ทสามารถสะทอนและใชอธบายความเปลยนแปลงของผลลพธ (outcomes) ทางสขภาพทเกดข นจากการดาเนนงานสขศกษา (health education) และก จกรรมการ สอสาร (communication activities) (ขวญเมอ ง แกว ด าเก ง และนฤมล ตรเพชรศรอไร, 2556) ดงน นในการทางานสขศกษา และกจกรรมการสอสารระหวางผใหบรการสขภาพ จงตองคานงและใหความสาคญกบการรเทาทนขอมลสขภาพมากยงข น การอธบายแนวคดของการรเทาทนสขภาพในการศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 น ประกอบดวย 1) ความหมายของการรเทาทนขอมลดานสขภาพ 2) คานยามการรเทาทนขอมลสขภาพ 3) การจาแนกระดบของการรเทา

9

ทนขอมลดานสขภาพ 4) วธการใชแนวคดการรเทาทนขอมลสขภาพ และ 5) การวดการรเทาทนขอมลสขภาพ

2.1.1 ความหมายของการรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) การรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) ปรากฎข นคร งแรกในเอกสาร

ประกอบการสมมนาวชาการดานสขศกษาในป ค.ศ. 1974 และเรมแพรหลายมากข น โดยมการกาหนดนยามไวอยางหลากหลาย จนกระทงมการใหคานยามโดยองคกรอนามยโลก ในป ค.ศ. 1998 และมการณรงคใหรวมมอกนพฒนาและสงเสรมใหประชาชนมการรเทาทนขอมลดานสขภาพ หลงจากน นคาวา “Health Literacy” ถกปรากฏในบทความวจยทช ใหเหนถงความสาคญของงานสขศกษา ในการผลกดนนโยบายสาธารณะทเกยวของกบการดแลสขภาพ การศกษา และสอมวลชน (Smith et al., 2004) สาหรบประเทศไทยมการใชคาในเอกสารภาษาไทยหลายคา (ขวญเมอง แกวดาเกง และนฤมล ตรเพชรศรอไร, 2556) ดงน

2.1.1.1 ความแตกฉานดานสขภาพ ซงเปนคานยามทสถาบนว จยระบบสาธารณสข (สวรส. , 2541) แปลไวจากนยามของอนามยโลก (1988)

2.1.1.2 การรเทาทนขอมลสขภาพ หรอการรเทาทนดานสขภาพ เปนคาทสอดรบกบการดาเนนงานดานการสอสาร ซงมการพฒนาและดาเนนงานเรองการรเทาทนสอ (Media Literacy) ในแผนงานสอสรางสขภาวะของเยาวชน สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

2.1.1.3 ความฉลาดทางสขภาวะ เปนคาทเรมมการเรยกกนในแวดวงการศกษา เมอกลาวถง Literacy ในดานสขภาพ โดยมลนธเพอพฒนาการศกษาไทย สานกงานเลขาธการสภาการศกษา ภายใตการสนบสนนของสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (2553) ท งน ศาสตราจารยสมน อมรววฒน ใหแนวคดวา “ความฉลาดทางสขภาวะ หรอ ความเปนสขอยางฉลาด” เกดข นโดยวธการเรยนรทจะดาเนนการไปตลอดชวต ไดแก การเรยนเพอร (Learning to learn) หรอการฝกฝนใหรวธจะเขาใจ การเรยนรเพอปฏบตไดจรง (Leaning to do) หรอการสรางสรรคสงตางๆทแวดลอม การเรยนรทจะอยรวมกน (Leaning to live together) หรอการมสวนรวมและรวมมอกบผอนในกจการท งปวงของมวลมนษย และการเรยนรเพอมชวต (Leaning to be) หรอการมสตปญญาไหวพรบในการเขาใจโลกรอบตว มความรสกนกคดและจนตนาการทจาเปนประพฤตตนดวยความรบผดชอบและความเปนธรรม ซงองคการการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO) ไดใหความสาคญกบการเรยนร 4 แบบน วา “เสาหลกของการจดกจกรรมการเรยนร”

10 2.1.1.4 ความฉลาดทางสขภาพ เปนคาทกาหนดข นใชในโครงการศกษาและ

พฒนาองคความรเรอง Health Literacy เพอสรางภมปญญาและการเรยนรดานสขภาพ ของกองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพของกระทรวงสาธารณสข (กองสขศกษา, 2553)

2.1.1.5 การรแจง แตกฉานทางดานสขภาพ เปนคาทกาหนดข นในการดาเนนงานสขศกษาในโรงพยาบาล ท งน ผช.ดร.ชะนวนทอง ธนสกาญจน ไดใหแนวคดโดยมการแยกคาเปน 2 คา ไดแก รแจง และ แตกฉาน โดยใหความหมายวา “การรแจง หมายถง การอานทใชคาในการสอสารระหวางการใชบรการไดถกตอง การเขาใจเรองราวทพดคยกน แลกเปลยนเรยนรกน” และ “แตกฉาน หมายถง ความสามารถนาความเขาใจเรองราวน นๆ ไปใชในการปฏบต และการตดสนใจในบรบทของตนเอง ไดแก ในชวตประจาวน ในสถานการณพเศษ ในชวตขางหนา และในอนาคต เพอการมสขภาพดท งกาย ใจ และสงคมได” (ชะนวนทอง ธนสกาญจน, 2557)

ในการศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 น ไดใชคาวา “การรเทาทนขอมลสขภาพ” เนองจากนาไปพฒนากลยทธการดาเนนงานสขศกษาในผปวยเบาหวานทมประสทธภาพ พฒนาการใชภาษาในการสอสารทความเหมาะสมกบกลมผปวยเพมมากข น ซงสอดรบกบการดาเนนงานดานการสอสาร

2.1.2 คานยามการรเทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) คานยามของการร เทาทนขอมลสขภาพ (Health Literacy) (กญญา แซโก,

2552) ไดสรปนยามทหลากหลาย และจากการทบทวนวรรณกรรมพบคานยามดงตอไปน องคการอนามยโลก (1998) นยามว า “Health literacy represents the

cognitive and social skills which determine the motivation and ability of individuals to gain access to , understand and use information in way which promote and maintain good health” ซงสถาบนวจยระบบสาธารณสข แปลความหมายวา “ทกษะตางๆ ทางการรบรทางสงคม ซงเปนตวกาหนดแรงจงใจ และความสามารถของปจเจกบคคลในการทจะเขาถง เขาใจ และใชขอมลในวธตางๆเพอสงเสรม และบารงรกษาสขภาพของตนเองใหดอยเสมอ” (สวรส. ,2541)

คณะกรรมการดานความฉลาดทางดานความฉลาดทางสขภาพ สมาคมทางการแพทยของอเมรกน หรอ The Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs of the American Medical Association (1999: 553) ใ ห ค า จ า ก ด ค ว าม ว า “ทกษะท งมวลซงรวมท งความสามารถพ นฐานในการอานขอความและการคานวณตวเลขเพอปฏบตตนในการดแลสขภาพตนเอง”

11

สานกยทธศาสตรและการดแลสขภาพ หรอ The Center for Health Care Stratigies Inc. (2000) นยาม Health Literacy วา “ความสามารถในการอาน การทาความเขาใจ และการกระทาเมอไดรบขอมลในการดแลสขภาพ”

โครงการประชาชนสขภาพดของประเทศสหรฐอเมรกา (The US Healthy People 2010) ซงประกาศใชใน ป ค.ศ.2000 นยามไววา “ระดบความสามารถทบคคลจะแสวงหา ตความ และทาความเขาใจขอมลพ นฐาน หรอขอมลซงจาเปนตอการตดสนใจในการดแลสขภาพ”

สถาบนทางการแพทยของอเมรกา หรอ Institute of medicine : IOM (2004) นยามวา “ระดบความสามารถของบคคลในการไดรบการจดการ การเขาใจขอมลและบรการสขภาพพ นฐานทจาเปนสาหรบการตดสนใจทเหมาะสม” โดยอธบายวา Health Literacy ข นอยกบทกษะของบคคลในการเผชญกบสถานการณสขภาพ รวมท งยงข นกบปจจยดานระบบสขภาพ ระบบการศกษา ปจจยทางสงคมและวฒนธรรมท งทบานและททางานและในชมชนอกดวย

ดอน นทบม (Nutbeam D. ; 2000 , 2008) นยามไวดงน “ความร ความเขาใจ และทกษะทางสงคมทกาหนดแรงจงใจและความสามารถเฉพาะบคคลในการเขาถง ทาความเขาใจ และใชขอมลเพอทาใหเกดสขภาพทด รวมท งพฒนาความร และทาความเขาใจในบรบทดานสขภาพ การเปลยนแปลงทศนคตและแรงจงใจเพอกอใหเกดพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมดวยตนเอง” (ป ค.ศ.2000) ความสามารถของบคคลทสามารถเขาถง เขาใจ ประเมน ใชความร และสอสารเกยวกบสารสนเทศดานสขภาพตามความตองการ เพอสงเสรมและรกษาสขภาพทดตลอดชวต” (ป ค.ศ. 2008) และ ทกษะทางสงคมและการคดวเคราะหทกาหนดแรงใจและความสามารถของบคคลในการเขาถงขอมล เขาใจ และใชขอมลเพอสงเสรมรกษาสขภาพ” (ป ค.ศ. 2009) และมการนยามเพมเตมวา สมรรถนะและทกษะของบคคล เชน การอานขอความ การคานวณตวเลข ความจา ความร การทาความเขาใจ การตดสนใจหลงจากใชขอมล และความเทาเทยมดานสขภาพ ซงเปนนยามมการใชและถกอางองมากทสด

ซารคาโดลาส พลเซนต และเกยร (Zarcadoolas C., Pleasant A. & Greer D.S., 2005 : 96-97) นยามวา “ทกษะทครอบคลมความสามารถของบคคลในการประเมนขอมลขาวสารสาธารณสขและนาแนวคดทไดมาเปนแนวทางในการลดปจจยเสยงทางดานสขภาพและเพมคณภาพชวต”

คกบชช และแมก (Kickbusch & Maag อางใน Pleasant A. & Kuruvilla S., 2008) นยามวา “ความสามารถในการตดสนใจดานสขภาพในชวตประจาวน และมความสามารถในการหาขอมลเพอดแลสขภาพดวยตนเอง”

12

The Center of Health Care Stategies Inc. นยามวา “ความสามารถในการอาน ทาความเขาใจ และเกดพฤตกรรมการใชขอมลขาวสารทางดานสขภาพ (The Center of Health Care Stategies Inc. 2000 , อางใน llona, 2001)

The US Healthy People 2010 นยามวา “ความสามารถในการตความ ทาความเขาใจขอมลพ นฐานดานสขภาพ และดานระบบบรการ ความสามารถในการใชขอมลขาวสารในการตดสนใจพฤจกรรม และใชบรการเพอสงเสรมสขภาพได (USDHHS, 2000 & llona, 2001)

Williams (2002) นยามวา ความสามารถในการทาความเขาใจและปฏบตตามขาวสารดานสขภาพทไดรบ เปนสงทจาเปนสาหรบการดแลทคณภาพสง

John Hubley (2002) อางใน นพ.อนวฒน ศภชตกล, 2550 นยามวา การเขาถง ความเขาใจ การแปลความหมายขอมลสขภาพ ทกษะในการตดสนใจ และทกษะชวต เชน การสอสาร การปฏเสธ การชกชวน และการลงมอปฏบต

Linda Potter (2005) นยามวา ความสามารถเพออาน เขาใจ และปฏบตตามขาวสารการดแลสขภาพ

วรรณรตน รตนวรางค (2557) นยามวา เปนทกษะทกอยางและสมรรถนะทกดานทคนควรจะพฒนาตนเองเพอคนหา ทาความเขาใจ ประเมน ใชขอมลและแนวคดทางดานสขภาพ ใหไดทางเลอกทเหมาะสม ลดความเสยงเรองสขภาพ และเปนการยกระดบคณภาพชวตของตนเอง

การศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 น ผวจยนยามแนวคดการรเทาทนขอมลสขภาพ คอ ความสามารถในการอาน ทาความเขาใจ คนหา ประเมน ใชขอมลและแนวคดทางดานสขภาพ ใหไดทางเลอกทเหมาะสม ลดความเสยงเรองสขภาพ และเปนการยกระดบคณภาพชวตของตนเอง

2.1.3 การจาแนกระดบของการรเทาทนขอมลดานสขภาพ (Health Literacy) แนวคดเกยวกบการรเทาทนขอมลดานสขภาพ (Health Literacy) มการจาแนก

ระดบโดยดอน นทบม (Nutbeam D.; 2000, 2008) คณะสาธารณสขศาสตรและเวชศาสตรชมชน มหาวทยาลยซดนย ประเทศออสเตรเลย ซงเขยนบทความวจยเรอง Health Literacy as public health goal : a challenge for contemporary health education and communication stratedies into health 21st century จาแนกการรเทาทนขอมลสขภาพเปน 3 ระดบ (ขวญเมอง แกวดาเกง และนฤมล ตรเพชรศรอไร, 2556) ไดแก

ระดบท 1 การร เ ทาทนดานสขภาพข นพ นฐาน หรอ Functional health literacy ไดแก ทกษะพ นฐานดานการฟง พด อาน และเขยน ทจาเปนตอความเขาใจและการปฏบตในชวตประจาวน โดยคกบชช (Kickbusch, 2012 : 292) อธบายเพมเตมวา “เปนความสามารถใน

13

การประยกตทกษะดานการอานและทาความเขาใจเกยวกบตวเลข (numeracy skill) อาทเชน การอานใบยนยอม (consent form) ฉลากยา (medical label) การเขยนขอมลการดแลสขภาพ ความเขาใจตอรปแบบการใหขอมลท งขอความเขยนและวาจาจากแพทย พยาบาล เภสชกร รวมท งการปฏบตตวตามคาแนะนา ไดแก การรบประทานยา กาหนดการนดหมาย”

ระดบท 2 การรเทาทนดานสขภาพข นการมปฏสมพนธ หรอ Communicative/ Interactive health literacy ไดแก ทกษะพ นฐานและการมพทธปญญา (Cognitive) รวมท งทกษะทางสงคม (Social Skill) ทใชในการเขารวมกจกรรม รจกเลอกใชขอมลขาวสาร แยกแยะลกษณะทางการสอสารทแตกตางกน รวมท งประยกตใชขอมลขาวสารใหมๆ เพอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

ระดบท 3 การร เทาทนดานสขภาพข นวจารณญาณ หรอ Critical health literacy ไดแก ทกษะทางปญญาและสงคมทสงข น สามารถประยกตใชขอมลขาวสารในการวเคราะหเชงเปรยบเทยบและควบคมสถานการณในการดารงชวตประจาวนได การรเทาทนดานสขภาพในระดบวจารณญาณเนนการกระทาของปจเจกบคคล (Individual action) และ การมสวนรวมผลกดนสงคม การเมองไปพรอมกน จงเปนการเชอมประโยชนของบคคลกบสงคมและสขภาพของประชาชนทวไป

2.1.4 วธการใชแนวคดการรเทาทนขอมลสขภาพ วธการใชแนวคดในการรเทาทนขอมลสขภาพ เปนวธการททาใหเน อหาในการ

สอสารกบผปวยมความเขาใจงายและชดเจนมากข น โดยการมงเนนใหใชตวชวยเพมเตมในการสอสาร เชน วดทศน รปภาพ หรอการตน เพอชวยเพมความเขาใจ การปฏบต และขอจากดของผปวย ผใหบรการสขภาพมสวนเกยวของกบเน อหาและการใหขอมลเพอชวยในการรเทาทนสขภาพมากข น รวมถงเพอนและครอบครวกมสวนสาคญในการชวยใหขอมลขาวสาร โดยมวธการเพมการรเทา ทนสขภาพ (Williams ,2002) ดงน

2.1.4.1 อยาเรงรบประเมนทกษะการรเทาทนขอมลสขภาพ (Slow Down) โดยใหเวลาในการประเมนทกษะเหลาน

2.1.4.2 ใชภาษาทเขาใจไดงายแทนการใชศพทเฉพาะทางการแพทย (Use “living room language) ใชภาษาทผปวยสามารถเขาใจไดอยางงายๆ

2.1.4.3 แสดงหรอการวาดภาพ (Show or draw picture) ใชรปภาพหรอการวาดภาพเพอใหผปวยสามารถเขาใจไดมากข น

2.1.4.4 จากดขอมลทใหกบผปวยในแตละคร งเพอใหผปวยจดจาไดดยงข นและแนะนาซ า (Limit information given at each interaction and repeat instructions)

14 2.1.4.5 ใหผปวยอธบายกลบหรอการแสดงใหเหนถงความเขาใจ (Use a

“teach back” or “show me” approach) 2.1.4.6 แสดงความนบถอ ใหเกยรต ดแลเอาใจใส และไวตอความรสกผปวย

(Be respectful caring and sensitivity) เปนการทาใหผปวยไววางใจทาใหเกดการมสวนรวมในการดแลตนเอง

นอกจากน กลยทธการสรางการรเทาทนขอมลดานสขภาพ (Health literacy) ในการทางานสขศกษา (ชะนวนทอง ธนสกาญจน, 2557) ยงมการอธบายเพมเตม ไดแก การสรางบรรยากาศ “Shame-free” การปรบปรงการสอสารระหวางบคคล พฒนาสอสขศกษา อปกรณ คมอ และแบบฟอรมทงายตอ ความเขาใจ และมการประยกตใชเปน Patient-friendly ใชสอหลายอยางประกอบกน และใชกจกรรมทชวยเสรมพลงอานาจ เพอการรบรความสามารถของตนเอง

2.1.5 การวดการรเทาทนขอมลสขภาพ การรเทาทนขอมลสขภาพเปนการประเมนทกษะทจาเปนเพอการรเทาทนขอมล

สขภาพ โดยเปนการแบงระดบของบคคลทสามารถรองขอขอมล ไดรบกระบวนการ และเขาใจขอมลสขภาพข นพ นฐานและบรการทจาเปน เพอใชในการตดสนใจดานสขภาพไดอยางเหมาะสม โดยมสวนประกอบทสาคญ ไดแก ทกษะดานการสอสาร เชน การอานออกเสยงหรอการสอสารดวยวาจา (Communication e.g. pronunciation, verbalization) ทกษะดานความเขาใจ เชน ความเขาใจในการอานขอความหรอการแกปญหา (Comprehension e.g. prose/reading, problem solving) ทกษะความสามารถเชงปรมาณหรอการเขาใจดานตวเลข (Quantitative/Numeracy) ทกษะดานการอานสญลกษณ (Navigation) ทกษะในการคนหาขอมลสขภาพ (Health information seeking Function) ทกษะดานการตดสนใจหรอการคดแบบมวจารณญาณ (Decision making/critical thinking) ทกษะการขอความชวยเหลอ (Need for assistance) ความเชอมนในตนเองหรอการรบรความสามารถของตวเอง (Confidence or self-efficacy) เปนตน (Jolie Haun, 2012) ซงเปนทมาของการพฒนาเครองมอทใชในการวดทกษะตางๆเพอประเมนการรเทาทนขอมลดานสขภาพ ซงไดมการพฒนาเครองมอในการวดการรเทาทนขอมลสขภาพอยางหลากหลาย ข นอยกบการนาไปใชประโยชน ภาษา หรอความจาเพาะในแตละโรค โดยมรายละเอยดดงตอไปน

2.1.5.1 เครองมอ Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine หรอ REALM เปนเครองมอทไดรบการพสจนแลววาเปนเครองมอทใชในการวดการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานทดเครองมอหนง เปนเครองมอทส น กระชบ มประโยชนในการใชงานในการใหบรการทางคลนก ทจะมงเนนในกลมผปวยทมความเสยงสง และมอปสรรคในการสอสาร

15

REALM เปนเครองมอทใชในการทดสอบการออกเสยงคาศพททางการแพทย 66 คา โดยเรมตนจากคาๆเดยว (onesyllable) และจบดวยคาผสมหลายคา (multisyllable) โดยใหกลมตวอยางอานคาศพททางการแพทยจานวน 66 ออกมาดง ๆ และนบจานวนการออกเสยงถกตองคาศพทเหลาน น โดยมคาคะแนนอยระหวาง 0 และ 66 คะแนน โดยมการแบงคะแนน REALM เปน 2 กลม คอ ถาไดคะแนนต งแต 0 – 44 คะแนน จะถกกาหนดใหอยในกลมความรตาหรอระดบการอานทหรอตากวาช นประถมศกษาปท 6 แตถา คะแนน REALM มากกวา 44 คะแนน จะถกกาหนดใหอยในกลมความรเพยงพอ (Shea et al, 2004 ; McNaughton et al, 2014)

นอกจากน ยงมการพฒนาเครองมอ REALM ในหลากหลายรปแบบเพอใหงายตอการใชงานหรอจาเพาะตอกลมเปาหมายมากข น โดยมการพฒนาเปนเครองมอ REALM แบบส น (a short-form, rapid estimate of adult literacy in medicine) เพ อง ายตอการใชงาน โดยลดจานวนลงเหลอ 7 ขอ ซงไดรบการพสจนแลววาเปนเครองมอทมความเสถยรทจะใชในการประเมนการอานออกเขยนไดของผปวย และสามารถใชในประเมนในการวจยทมรปแบบทหลากหลายมากข น (Arozullah et al, 2007) และมการพฒนาเครองมอทใชในการประเมนการรเทาทนขอมลสขภาพในกลมวยรนไดแกเครองมอ The Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine-TEEN (REALM-TEEN) โดยมการศกษาโดยใชเครองมอชนดน อยางหลากหลาย เชน ใชในการประเมนความสมพนธระหวางระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการรบประทานยาอยางสมาเสมอในวยรน ผปวยวยรนอาย 12-21 ป (Dharmapuri et al, 2014) และการประเมนการรเทาทนขอมลสขภาพในประชากรราชทณฑเดกและเยาวชน (Holstein et al, 2014)

2.5.1.2 เครองมอ The test of functional health literacy in adults หรอ TOFHLA เปนเครองมอทใชในการวดการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานของผปวย (Functional health literacy) ทเปนการวดความสามารถของผปวยในการอาน (Read) การเขาใจ (Understand) ในสงทผปวยไดพบเจอทเกยวของกบการรบบรการในสถานบรการ โดยประยกตแบบสอบถามทใชสอหรออปกรณทผปวยพบเหนในการใชบรการ เชน ขวดยา ใบนด ใบยนยอมรบการรกษา เปนตน สวนประกอบของเครองมอมการวดท งในสวนทเปนขอมลรอยแกว (Prose Passages) และขอมลตวเลข (Numerical information) จานวน 67 ขอคาถาม ทเกยวของกบความรผปวย คาแนะนาในฉลากยา ใบอนญาตในการรกษา และคาแนะนาสาหรบการทดสอบวนจฉย แบงเปน 2 สวน ไดแก ขอท 1-17 เปนการทดสอบความสามารถในการอานและการเขาใจตวเลข และขอท 18-67 เปนการทดสอบความสามารถในการอานและเขาใจในขอความทเกยวของกบการดแลสขภาพ (กญญา แซโก, 2009)

16

เครองมอ TOFHLA เปนเครองมอมขอคาถามจานวนมากถง 67 ขอคาถาม จงไดมการพฒนาเครองมอทสามารถนาไปปฏบตไดจรงในการวดข น โดยมการพฒนารปแบบเปนฉบบยอซงเรยกวาShort Test of Functional Health Literacy in Adults (Short-TOFHLA หรอ S-TOFHLA) ทจะวดความสามารถในการอานและเขาใจเกยวกบวสดทเกยวของกบสขภาพ TOFHLA ซงถกจานวนขอคาถามลง ในสวนการทดสอบความสามารถในการอานและการเขาใจตวเลขจาก 17 ขอคาถาม เหลอ 4 ขอคาถาม และในสวนการทดสอบความสามารถในการอานและเขาใจในขอความทเกยวของกบการดแลสขภาพ(รอยแกว) 3 รายการ 49 ขอคาถาม เหลอ 2 รายการ 36 ขอคาถาม ระยะเวลาในการตอบคาถามจาก 22 นาท เหลอเพยง 12 นาท และเครองมอ The S-TOFHLA ยงเปนเครองมอทมคาความตรงและความเทยงของเครองมอทสง ทจะชวยใหผใหขอมลสขภาพสามารถวเคราะหผรบบรการทตองการรบความชวยเหลอเปนพเศษ เพอใหบรรลเปาหมายของการเรยนรเพมข น (Baker et al, 1999) สามารถใชประเมนทกษะของผปวยดานการอานและการคดคานวณ ทจาเปนตอความเขาใจและการปฏบตในชวตประจาวน ในการประยกตทกษะดานการอานและทาความเขาใจเกยวกบตวเลข (numeracy skill) และความเขาใจตอรปแบบการใหขอมลท งขอความเขยนและวาจาจากแพทย พยาบาล เภสชกร รวมท งการปฏบตตวตามคาแนะนา (Baker, Williams, Parker, Gazmararian & Nurss, 1999) มความครอบคลมนยามของการรเทาทนสขภาพ ใชระยะเวลาในการใชแบบสอบถามนอยเหมาะสมตอการปฏบต และสามารถแบงระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไดอยางชดเจน โดยมรายละเอยดในการวดดงตอไปน

(1 ) การวดความสามารถท เก ยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale) มจานวน 4 ขอ โดยเปนการวดการรบรในความสาคญของการใชบรการในสถานบรการสขภาพ ไดแก ความสามารถในการอานตวเลขทขวดยา (Label on prescription bottle) และบตรนด (Prompt card) โดยมขอคาถาม คอ การคานวณเวลาในการรบประทานยา การรคาตวเลขระดบน าตาลเทยบกบคาปกต ความสามารถในการอานตวเลขทขวดยา และความสามารถในการอานบตรนด โดยใหคะแนน 7 คะแนนในคาตอบทถกตอง และใหคะแนน 0 คะแนนในคาตอบทผด

(2) การวดความเขาใจในการอาน (Reading Comprehension) มท งหมด 36 ขอ ประยกตมาจากวธการของ Cloze โดยในทกๆ 5-7 คา จะมการเวนชองวางใหเตมคา ซงมเน อหาเปนประโยคทเกยวของกบแผนการรกษาของผปวย ผทาแบบทดสอบตองเลอกคาตอบ 1 คาตอบทถกตอง จาก 4 ตวเลอก เพอเตมใหประโยคมความสมบรณมากทสด โดยใหคะแนน 2 คะแนนในคาตอบทถกตอง และใหคะแนน 0 คะแนนในคาตอบทผด ใชเวลาในการทดสอบ 5-7 นาท

17

การแปรผลระดบการรเทาทนขอมลสขภาพของเครองมอ S-TOFHLA นาคะแนนท งสองสวน ในเรองการวดความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale) 28 คะแนนและการวดความเขาใจในการอาน (Reading Comprehension) 72 คะแนน มารวมกนเปน 100 คะแนน และสามารถแปรผลตามตารางดงน ตารางท 2.1 การแปรผลระดบการรเทาทนขอมลสขภาพของเครองมอ S-TOFHLA

คาคะแนน ระดบ 0-53 การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ

(Inadequate Health Literacy) 54-66 การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง

(Marginal Health Literacy) 67-100 การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ

(Adequate Health Literacy)

18

ภาพท 2.1 การวดความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale)ในแบบวด Short test of functional health literacy in adults (S-TOFHLA)

Numeracy item and sample reading comprehension passage NUMERACY ITEM 1 (Label on prescription bottle) Take one tablet by mount every 6 hours as needed ORAL QUESTION: If you take your first tablet at 7:00 a.m. when should you take the next one? CORRECT ANSWER: “1:00 p.m.” NUMERACY ITEM 2 (Prompt card) Normal blood sugar is 60-150. Your blood sugar today is 160. ORAL QUESTION : If this was your score, would your blood sugar be normal today? CORRECT ANSWER : “No” NUMERACY ITEM 3 (Prompt card) CLINIC APPOINTMENT CLINIC: Diabetic LOCATION: 3rd floor a.m.

DAY: THURS. DATE: April 2nd HOUR: 10:20 p.m

Issued by: YOU MUST BRING YOUR PLASTIC CARD WITH YOU ORAL QUESTION: When is your next appointment? CORRECT ANSWER: “April 2nd” or “Thursday, April 2nd”

นอกจากน เครองมอ TOFHLA ไดรบการพฒนาและทดสอบทนาไปใชในกลมเปาหมาย

ตางๆ เชน ในกลมวยรน ซงถกพสจนแลววาสามารถอานวยความสะดวกในการศกษาความสมพนธระหวางความรสขภาพ การรบรปญหา รวมท งการจดการตนเอง การแสวงหาขอมล และการตดสนใจ โดยมการแยกองคประกอบดานความเขาใจในการอานในวยรน ไดแก การเขาใจองคประกอบในการอาน (The reading comprehension component หรอ TOFHLA-R) และ องคประกอบเกยวกบการคดคานวณ (The numeracy component หรอ TOFHLA-N) (Chisolm et al,2007) และมการพฒนาเครองมอ TOFHLA ทเปนภาษาสเปน และมการศกษาประสทธภาพการทางานของเครองมอ S-TOFHLA ภาษาองกฤษและภาษาสเปนในกลมผมสทธประกนสขภาพทใชภาษาองกฤษและสเปนอกดวย (Aguirre et al, 2005)

2.5.1.3 เครองมอ Single Items หรอ SILS เปนเครองมอทใชประเมนการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน ทถกออกแบบมาเพอบงช ผปวยทมความจากดในความสามารถในการอาน และประเมนความตองการเครองมอทจะชวยในการอาน เปนเครองมอทใชงานไดดในระดบปาน

19

กลาง ทจะตความในความสามารถในการอานในผใหญ และเปนเครองมอทชวยใหผใหบรการกาหนดเปาหมายของการประเมนการรเทาทนขอมลสขภาพเพมเตมถงในสงทพวกเขาตองการมากทสด (Morris et al, 2006) และมการพฒนาการใชเครองมอ SILS ทใชเปนคาถามในการคดกรองทจะทานายขอจากดของการรเทาทนขอมลสขภาพในกลมผปวยเบาหวาน พบวาระดบการศกษาสงสด ,เพศ และการแขงขน มผลตอขอจากดทางดานการรเทาทนขอมลสขภาพ และมการเสนอใชเครองมอน เพอชวยใหผใหบรการมขอมลในการใหสขศกษากบผปวยรายบคคล เพอเพมประสทธภาพของการใหขอมลผปวยมากข น (Jeppesen et al, 2009)

2.5.1.4 เครองมอ Short Assessment of Health Literacy for Spanish-speaking Adults หรอ SAHLSA-50 เปนเครองมอทถกออกแบบโดยใชพ นฐานของเครองมอ Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine (REALM) ซงเปนเครองมอช นใหมทม คาความเทยงตรง และความเชอมนทด สามารถนามาใชในการใหบรการในคลนก และชมชน ทจะคดกรองผทมความรเทาทนสขภาพในระดบตาในกลมผใชภาษาสเปน (Lee et al, 2006)

2.5.1.5 เครองมอ Newest Vital Sign หรอ NVS เปนเครองมอทใชในการคดกรองระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ มความเหมาะสมในการคดกรองอยางรวดเรว สาหรบผทมขอจากดในการรเทาทนขอมลสขภาพในสถานบรการปฐมภม มท งหมด 21 คาถาม (3-6 คาถามตอสถานการณ) ท งหมด 5 สถานการณ (Weiss et al, 2005) มการศกษาเพมเตมแสดงใหเหนวาเครองมอ NSV มคาความไว (Sensitivity) สงทจะตรวจสอบความจากดในการรเทาทนขอมลสขภาพ และ มคาความจาเพาะ (Specificity) ในระดบปานกลาง (area under the receiver operating characteristic [AUROC] curve 0.71-0.73) ซงทาใหเครองมอน มประสทธภาพนอยกวาเครองมอ S-TOFHLA ทจะทานายผลลพธดานสขภาพ ดงน นเครองมอ NVS สามารถทจะระบผปวยทมทกษะการรเทาทนขอมลสขภาพจากด แตไมสามารถแบงแยกระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบอนๆ เชนระดบเพยงพอ (adequate literacy) เหมอนเครองมอ REALM และ S-TOFHLA ได และคาคะแนนของเครองมอ NVS ไมมความสมพนธกบผลลพธ ดานสขภาพ (Osborn et al, 2007) นอกจากน เครองมอ NSV ไดมการพฒนาในการประเมนการรเทาทนขอมลสขภาพในเดกทเปนการคดกรองอยางเรว โดยการถามคาถามเกยวกบความรเกยวกบสงแวดลอมทางบาน (Home Literacy Environment) อกดวย (Driessnack et al, 2014)

2.5.1.6 เค รอ ง มอ Medical Term Recognition Test หรอ METER เป นเครองมอทใชในการวดการอาน โดยมการพฒนาและตรวจสอบใหเปนเครองมอทสามารถใชงานไดอยางรวดเรวและสามารถตรวจสอบดวยตนเอง ทจะวดการรเทาทนขอมลสขภาพ โดยใชเวลาในการวดเพยง 2 นาท มคาความสอดคลองภายใน (The internal consistency) เทากบ 0.93 และม

20

ความสมพนธสงกบเครองมอ REALM (r=0.74) เกยวกบคาความไว (sensitivity) และความจาเพาะ (specificity) และเครองมอ METER มความสมพนธกบการวดทเกยวของกบสขภาพตางๆเหมอนกบเครองมอ REALM (Rawson et al, 2010)

2.5.1.7 เครองมอ Functional Health Literacy Tests หรอ FHLTs เปนเครองมอทมความนาเชอถอและคาความตรง มท งหมด 21 ขอคาถาม ทจะวดระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) สาหรบประชาชนทวไป และผปวยทมารบบรการในสถานบรการ ทจะนาไปสการมประสทธผลของโปรแกรมการใหสขศกษาและผลลพธทางดานสขภาพทดข นในประชากรทวไป (Zhang et al, 2009)

2.5.1.8 เคร องมอ Health Literacy Assessment Using Talking Touchscreen Technology หรอ Health LiTT เปนการพฒนาเครองมอทใชวดการรเทาทนขอมลสขภาพโดยใชเทคโนโลยทางดานสขภาพทแปลกใหม และจตวทยาสมยใหม โดยการออกแบบ Health LiTT ดวยการทดสอบดวยตนเองโดยใชหนาจอสมผสมลตมเดย (multimedia touchscreen) บนพ นฐานตามหลกการของทฤษฎการตอบสนองขอสอบ (item response Theory หรอ IRT) (Hahn et al, 2011)

2.5.1.9 เครองมอ Literacy Assessment for Diabetes (LAD) ; Diabetes Numeracy Test หรอ DNT-15 เปนเครองมอทจาเพาะในผปวยเบาหวานในการวดความสามารถในการออกเสยงในเรองทเกยวของกบคาศพท เมน และคาแนะนาในการดแลตนเอง โดยแบงหมวดการอานเปน 4 หมวดใหญๆ และมการจดระดบเปนระดบ ต งแตระดบ 6-16 โดยมการเปรยบเทยบการใชงานกบเครองมอ WRAT3 และ REALM เพอดาเนนการพฒนาเครองมอทมความถกตอง เทยงตรง รวดเรว และ ไมเกดการตตราในผปวย ทจะประเมนการอานออกเขยนไดในสถานบรการ (Nath et al, 2001)

2.5.1.10 เครองมอ Asthma Numeracy Questionnaire หรอ ANQ เปนเครองมอทใชประเมนความเขาใจเกยวกบตวเลขในการดแลตนเองของผปวยโรคหอบหด (Asthma) มการตรวจสอบความถกตองของเครองมอตรวจสอบโดยเปรยบเทยบกบเครองมอ REALM และเครองมอ S-TOFHLA โดยม 4 รายการทเปนคาถามเกยวกบตวเลขของผปวยหอบหด ซงเครองมอชนดน มความสมพนธกบ 2 เครองมอขางตน แตในกลมผทมการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอทประเมนโดยเครองมอ S-TOFHLA พบวามความหลากหลายของคะแนนใน ANQ รวมท งบางสวนมการตอบสนองทไมถกตอง นอกจากน ยงพบวาคะแนน ANQ ตามความเกยวของกบประวตศาสตรของการรกษาในโรงพยาบาลและแผนกฉกเฉน (ED visit) ดวย (Apter et al, 2006)

21 2.5.1.11 เค รองมอ Health Literacy Skills Instrument the Numeracy

Understanding in Medicine Instrument หรอ NUMi เปนเครองมอทใชวดทกษะการรเทาทนขอมลสขภาพเกยวกบการเขาใจในตวเลขเกยวกบการแพทย มท งหมด 20 ขอคาถาม โดยองทฤษฎการตอบขอคาถาม (Item response theory model) โดยใชการวดทเกยวของกบความรดานสขภาพทเปนตวเลข ผลสมฤทธทางการเรยนคณตศาสตร และความถนดความรความเขาใจ (Schapira, 2012)

2.5.1.12 เครองมอ HBP-health literacy scale หรอ HBP-HLS เปนเครองมอทพฒนามาเพอชนกลมนอยทมความจากดทางดานภาษา ทเปนโรคความดนโลหตสง เพอจะใชในการประเมนกจกรรมทจดข นในชมชน แสดงใหเหนถงการรเทาทนขอมลสขภาพทจาเพาะในแตละโรค (disease-specific health literacy) ทงาย จากการทดสอบทางจตวทยาแสดงใหเหนวาเครองมอ HBP-HLS เปนเครองมอทเชอถอได มประโยชนในการประเมนการจดการการจดกจกรรมผปวยความดนโลหตสง (HBP management interventions) ในชมชน (Kim et al, 2012)

2.5.1.13 เค ร อ ง มอ Spanish Parental Health Literacy Activities Test หรอ PHLAT Spanish หรอ PHLAT-8 เปนเครองมอทใชประเมนการรเทาทนขอมลสขภาพและทกษะการคานวณของพอแมทพดภาษาสเปนของเดกเลก พบวาพอแมหลายคนทพดภาษาสเปนมปญหาในเรองความรทเกยวของกบสขภาพและการคดคานวณ เครองมอ The Spanish PHLAT จงเปนการแสดงใหเหนถงลกษณะทางจตวทยา และอาจจะเปนประโยชนสาหรบผปกครองทจะไดรบประโยชนจากการไดรบขอมลทางดานสขภาพทเหมาะสม (Yin et al, 2012)

2.5.1.14 เครองมอ Hebrew Health Literacy Test หรอ HHLT เปนเครองมอ ทวดการรเทาทนขอมลสขภาพในภาษาฮบร บนพ นฐานของเครองมอ The Short-Test of Functional Health Literacy in Adults (S-TOFHLA) (Baron-Epel et al, 2007)

2.5.1.15 Health Literacy Test for Singapore หรอ HLTS เปนเครองมอทใชวดการรเทาทนขอมลสขภาพในประชากรประเทศสงคโปร โดยพฒนาบนพ นฐานของเครองมอ The Short-Test of Functional Health Literacy in Adults (S-TOFHLA) ผลของการ ใ ช เคร อ งม อ HLTS มความนาเชอถอทด (Ko et al, 2011)

ซงจากการทบทวนเครองมอท ง 15 เครองมอ เปนการใชในการวดการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน ซงในการศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 น ใชแนวคดของเครองมอ Short Test of Functional Health Literacy in Adults (Short-TOFHLA หรอ S-TOFHLA) ในการพฒนาเครองมอในการวดระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2 ซงแบงเปน 2 สวน ไดแก การวด

22

ความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale) และการวดความสามารถในการอานและเขาใจในขอความทเกยวของกบการดแลสขภาพ (Reading Comprehension) 2.2 การควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2

การควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 เปนการพฒนาคณภาพชวตของผปวยทจะลดอตราการเสยชวตทใกลเคยงหรอเหมอนผทไมไดเปนโรคเบาหวานมากทสด โดยการไมใหมอาการท งจากภาวะน าตาลในเลอดตาหรอสง และไมเกดโรคแทรกซอนเร อรง จากขอมลการศกษาปจจยทมความสมพนธกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 พบวา พฤตกรรมการรบประทานอาหาร การรบประทานยา คาดชนมวลกาย และระยะเวลาการเปนโรค มผลตอการควบคมระดบน าตาล ดงน นในการปรบเปลยนพฤตกรรมผปวยจงควรใหความสาคญกบการรบประทานอาหาร การออกกาลงกาย และการรบประทานยา (เพรยวพนธ อสาย, นรมล เมองโสม, และประยร โกวทย, 2555) การอธบายการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 จงอธบายในประเดน 2.2.1 ความรทวไปเกยวกบเบาหวาน 2.2.2 การรบประทานอาหารเพอควบคมระดบน าตาล 2.2.3 การออกกาลงกายสาหรบผปวยเบาหวาน 2.2.4 การรบประทานยาเพอควบคมระดบน าตาล และ 2.2.5 โรคแทรกซอนจากเบาหวาน

2.2.1 ความรทวไปเกยวกบเบาหวาน เบาหวาน คอ ภาวะทรางกายมระดบน าตาลในเลอดสงกวาปกต เกดข นเนองจาก

รางกายไมสามารถนาน าตาลในเลอดซงไดจากอาหารไปใชไดตามปกต รางกายของคนเราจาเปนตองใชพลงงานในการดารงชวต พลงงานเหลาน ไดมาจากอาหารตางๆทรบประทานเขาไป โดยเฉพาะอยางยงอาหารประเภทแปงซงจะถกยอยสลายกลายเปนน าตาลกลโคสในกระเพาะอาหาร และถกดดซมเขาไปในกระแสเลอดเพอสงผานไปเล ยงเน อเยอสวนตางๆของรางกาย แตการทจะนาน าตาลกลโคสไปใชเปนพลงงานไดน นมความจาเปนตองอาศยฮอรโมนจากตบออนชอ อนซลน เปนตวพาน าตาลกลโคสในเลอดเขาไปในเน อเยอของอวยวะตางๆ (ยพน เบญจสรตนวงศ, 2554)

อนซลน (Insulin) เปนฮอรโมนททาหนาทควบคมน าตาลในเลอด ฮอรโมนชนดน เปนสารเคมทผลตข นจากกลมเซลลเบตาในตบออน และการไหลเวยนอยในกระแสเลอด ฮอรโมนอนซลนจะทาหนาทคลายนายทวารทคอยเปดประต เพอใหกลโคสเขาไปทางานในเซลล (เชน เซลลกลามเน อ ไขมน หรอเซลลอนๆ) ได เพราะถากลโคสไมสามารถเขาไปในเซลลได รางกายกจะไมไดรบพลงงานจากกลโคส นอกจากน อนซลนยงเปนฮอรโมนทมความจาเปนตอการเจรญเตบโต นอกจากจะทาหนาทในการนากลโคสเขาเซลลแลว ดงน น อนซลนจงถกเรยกวาเปนฮอรโมนผสราง (Builder

23

Hormone) เนองจากมนทาใหไขมนและกลามเน อกอตวข น อกท งยงชวยใหกลโคสมการสะสมในรปของกลยโคเจนเพอเปนพลงงานสะสมในรางกาย เมอภาวะรางกายไมสมดล มปรมาณน าตาลในเลอดตากวาปกต รางกายกจะนากลยโคเจนทเกบไวเปลยนกลบเปนกลโคสในการใชงาน

ฮอรโมนอนซลนยงชวยปกปองการสลายตวของโปรตน และหากปราศจากอนซลนแลวรางกายจะมชวตอยไดไมนาน รางกายจะรกษาระดบน าตาลในเลอดใหคงทอยในระดบ 60-100 mg/dl (3.3-6.4 mmol/L)

ผปวยเบาหวาน ชนดท 2 หรอ ผปวยเบาหวานชนดไมพงอนซลน มกมอายมากกวา 40 ปข นไป พบในเพศหญงมากกวาเพศชาย และคนทอวนมากเกนไปทาใหเกดโรคน งาย นอกจากน กรรมพนธยงมสวนเกยวของกบการเกดโรคอยางมาก ผทมประวตสมาชกในครอบครวโดยเฉพาะญาตสายตรงเปนโรคเบาหวาน กจะมแนวโนมทจะเปนโรคเบาหวานชนดน ไดมากดวย อาการทเกดข นมไดต งแตไมแสดงอาการเลยแตตรวจพบโดยบงเอญหรอมอาการแบบคอยเปนคอยไปจนถงข นแสดงอาการรนแรง ตบออนของผปวยชนดน ยงสามารถผลตอนซลนไดตามปกตหรอนอยหรอมากกวาปกตกได แตอนซลนทมอยออกฤทธไดไมดจงไมถงกบขาดอนซลนไปเลยอยางส นเชงเหมอนคนทเปนเบาหวานชนดพงอนซลน (เบาหวานชนดท 1)

การรกษาเบาหวานประเภทน ทาไดต งแตการควบคมอาหารรวมกบการออกกาลงกายโดยไมตองรบประทานยาลดน าตาล แตถาน าตาลในเลอดยงสงกวาทควรกจะใชการรบประทานยารวมดวย แตในผปวยบางรายหากใชการควบคมอาหารรวมกบการรบประทานยาแลวยงไมไดผล อาจตองฉดอนซลน

ผปวยเบาหวานชนดท 2 หากปลอยปละละเลยไมไดรบการรกษาทถกตองน าตาลจะสงข นเรอยๆ เนองจากน าตาลเขาไปในเน อเยอไมไดและโปรตนกถกสลายมาสรางเปนน าตาลมากข นทตบ แตเนองจากผปวยกลมน ยงมอนซลนอยบางจงไมเกดการสลายไขมนในอตราทรวดเรวจนเกดภาวะกรดคงในเลอดจากสารคโทน เหมอนผปวยเบาหวานชนดพงอนซลน แตหากผปวยไมระมดระวงและไมไดรบการรกษาทถกตอง น าตาลในเลอดจะสงข นเรอยๆจนตองพยายามขบน าตาลออกมาทางปสสาวะ ทาใหผปวยเสยน ามาก เกดภาวะขาดน า ไตทางานลดลง ทาใหน าตาลในเลอดสงข นอกเพราะถกขบออกจากรางกายไมได ภาวะการรบรของผปวยลดลงเรอยๆ ในทสดเกดการหมดสต (โคมา) และเปนอนตรายถงช วตได ภาวะน เรยกวา โคมาจากน าตาลในเลอดสงมาก (Hyperosmolar hyperglecemic nonketotic coma)

เบาหวานเปนอกโรคหนงทไมสามารถรกษาใหหายขาดได ในชวงแรกๆ ผปวยจะไมมอาการเจบปวดทรมาน อนเปนสาเหตใหบางคร งผปวยไมอยากมาพบแพทยตามนด เพราะไมมอาการหรอความไมสบายกายอยางใด ดงน นในการรกษาผปวยเบาหวานจงตองมการอธบายใหผปวยเขาใจ

24

ถงอาการของโรคและความเปนมา ตลอดจนการรกษาและโรคแทรกซอนทตามมาภายหลง ผปวยเบาหวานทเปนมานานและไมควบคมน าตาลใหใกลเคยงปกตอยางไมสมาเสมอจะทาใหเกดโรคแทรกซอน ซงเมอโรคแทรกซอนทวความรนแรงมากข นจะทาใหเกดการเจบปวดและทรมานได

ผปวยเบาหวานเมอเรมรกษาตองมการปรบตว คอ ตองหมนมาพบแพทย มความอดทนและปรบพฤตกรรมในการเลอกรบประทานอาหารไมตามใจตนเอง และทสาคญยอมรบวาตนเปนโรคเบาหวานตองใหความรวมมอในการรกษาและปฏบตนอยางสมาเสมอตลอดไป โดยผปวยตองไดรบทราบวาแพทยมเปาหมายในการรกษาอยท การควบคมระดบน าตาลใหใกลเคยงคนปกต ซงแผนการรกษาดงน 1) การควบคมอาหาร 2) ออกกาลงกายอยางสมาเสมอ และ 3) พบแพทยอยางสมาเสมอตามนด เพอตรวจรางกาย ตดตามผลการรกษาและประเมนสภาพของโรค รวมท งรบประทานยาหรอฉดอนซลนในปรมาณทแพทยสงโดยเครงครด

2.2.2 การรบประทานอาหารเพอควบคมระดบน าตาลในเลอด โภชนาการทดเปนหนงในหวใจของการควบคมระดบน าตาลในผปวยเบาหวาน

ถงแมวาจะไดรบยาเบาหวานหรอฉดอนซลนกยงจาเปนตองควบคมอาหารดวย การควบคมอาหารคอการรจกเลอกรบประทานอาหาร ใหครบทกหมในปรมาณทเหมาะสมกบความตองการของรางกาย เพอใหรางกายไดรบสารอาหารอยางครบถวนและสมดล เปนการปองกนลดความรนแรงของโรคแทรกซอนทตามมาภายหลง ในการควบคมอาหารของโรคเบาหวาน จาเปนตองมการเปลยนอปนสยการบรโภค แตควรทาอยางคอยเปนคอยไป อาหารสาหรบผปวยเบาหวานมไดแตกตางไปจากอาหารทคนทวๆไปรบประทาน แตคนเรามกจะตามใจปากและมไดคานงถงคณภาพอาหารทรบประทานวาเปนประโยชนแกรางกายหรอไม ฉะน นการปรบอปนสยของผปวยเบาหวานใหเปลยนไปในทางทดจะชวยควบคมสมดลได มจดมงหมายในการควบคมอาหารสาหรบผปวยเบาหวาน เพอควบคมระดบน าตาลและไขมนใหอยในระดบปกตหรอใกลเคยงระดบปกตใหไดมากทสด ซงจะชวยชะลอการเกดโรคแทรกซอนใหเกดชาทสด เชน โรคเสนเลอดตบแขง ซงจะมผลทาใหกลามเน อหวใจขาดเลอด หรอหากเกดการอดตนทหลอดเลอดทมาเล ยงสมองจะทาใหเกดอมพาตได และเพอควบคมน าหนกตวใหอยในเกณฑทเหมาะสม สามารถทาไดโดยการควบคมปรมาณอาหารหรอแคลอรทรบประทานตลอดท งวน ซงผปวยแตละคนมความตองการไมเทากน ข นอยกบเพศ น าหนกตว และกจวตรประจาวน ความอวนจะทาใหรางกายเกดการด อตอฤทธของอนซลน มผลทาใหอนซลนออกฤทธไดไมดเทาทควร ทาใหระดบน าตาลในเลอดสงข น การลดน าหนกตวลงจะทาใหอนซลนทางานไดดข น และระดบน าตาลในเลอดกจะลดลงตามไปดวย (วทยา ศรดามา, 2549)

2.2.2.1 อาหารควบคมเบาหวาน คออาหารทเรารบประทานกนอยทกวน ประกอบดวยอาหารประเภทคารโบไฮเดรต (ขาว แปง ผก ผลไม) โปรตน และไขมน

25

(1) คารโบไฮเดรต (ขาว แปง ผก ผลไม) เปนสารอาหารทใหพลงงานแกรางกายโดยตรง คารโบไฮเดรต 1 กรม ใหพลงงาน 4 กโลแคลอร อาหารเหลาน จะถกยอยเปนน าตาลกลโคส ซงรางกายจะใชเปนพลงงานในการดารงชวตและทากจวตรประจาวน โดยทฮอรโมนอนซลนเปนตวนาน าตาลเขาไปในเน อเยอเพอใชเปนพลงงาน แตถารบประทานมากเกนกวาทรางกายตองการอนซลนจะชวยใหรางกายเกบสะสมน าตาลไวในตบ บางสวนเปลยนเปนไขมนสะสมตามสวนตางๆของรางกาย ซงรางกายจะนาออกมาใชในเวลาทตองการ แบงออกเปน 2 จาพวก คอ จาพวกแปง ไดแก ขาว เผอก มน ขาวโพด กวยเตยว บะหม ขนมปง มะกะโรน วนเสน เปนตน อาหารประเภทน มสายใยอาหารอยดวย โดยเฉพาะขาวซอมมอ ขาวโอต ธญพช หรอขนมปงททาจากแปงทไมไดขดส ซงจะมใยอาหารอยมาก ใยอาหารจะชวยชะลอการยอยและการดดซมอาหารจากลาไสและจะชวยลดน าตาลหรอน าตาลในเลอดได และจาพวกน าตาลชนดตางๆ เปนคารโบไฮเดรตประเภททไมมใยอาหาร ไดแก น าตาลทราย น าตาลปบ น าหวาน น าอดลม เครองดมชนดตางๆทมสวนผสมของน าตาล ลกกวาด เยลล ผปวยเบาหวานควรหลกเลยงอาหารประเภทน เพราะจะทาใหระดบน าตาลสงข นอยางรวดเรวและอาจเปนอนตรายได ยกเวนเมอผปวยมภาวะน าตาลในเลอดตา ตวอยางเชน น าอดลม 1 กระปอง (360 มลลลตร) ประกอบดวยน าตาลประมาณ 9 ชอนชา หรอประมาณ 150 กโลแคลรอรหรอ น าอดลม 1 ขวด (280 มลลลตร) ประกอบดวยน าตาลประมาณ 7 ชอนชา หรอประมาณ 120 กโลแคลรอร

อาหารประเภทน ใหพลงงานแตไมใชสารอาหารทมประโยชนแกรางกายเหมอนในกลมแรก เชน ใยอาหาร วตามน และเกลอแร จงเปนพลงงานสวนเกนททาใหอวนไดงาย นอกจากน รางกายสามารถเปลยนน าตาลเปนไขมน (ไทรกลเซอไรด) ได ผทอวนและมไขมน (ไทรกลเซอไรด) สงควรหลกเลยงอาหารประเภทน

ผกและผลไมเปนอาหารในหมวดคารโบไฮเดรตเชนเดยวกน แตเปนคารโบไฮเดรตทมใยอาหารสงและเปนแหลงของวตามนและเกลอแร ซงเปนสารทไมใหพลงงานแตเปนสงทรางกายนาไปเสรมสรางและควบคมการทางานตางๆของรางกาย

(2) โปรตน ไดแก เน อสตวตางๆ ไข น านม และผลตภณฑจากนม หรอโปรตนจากนมเชน เตาห เมลดถวแหงตางๆ (ถวเขยว ถวดา ถวแดง เปนตน) อาหารเหลาน เมอถกยอยจะเปลยนเปนกรดอะมโน ซงรางกายจะดดซมนาไปสรางสรางรางกายใหแขงแรงและซอมแซมสวนทสกหรอ ประมาณรอยละ 58 ของโปรตน สามารถถกนาไปใชเปนพลงงานได ซงตองใชอนซลนชวยในการทางานดวย โปรตน 1 กรม ใหพลงงาน 4 กโลแคลรอล เชนเดยวกบหมวดคารโบไฮเดรต นมและผลตภณฑนม นอกจากจะใหโปรตนสงยงใหแคลเซยมสงดวย ซงแคลเซยมมความสาคญในการสรางกระดกและฟน และปองกนโรคกระดกผในวยชรา

26

(3) ไขมน เปนอาหารทใหพลงงานมาก กลาวคอ ไขมน 1 กรม ใหพลงงาน 9 กโลแคลอร ทาใหรางกายอบอน ชวยในการดดซมและสะสมวตามนชนดทละลายในไขมนและสารละลายอนๆทจาเปนตอรางกาย อาหารประเภทไขมนไดแก ไขมนสตว หนงสตวตดมน น ามนพชชนดตางๆ เนย มารการน (เนยเทยม) ครม กะท เปนตน โดยปกตไขมนในอาหารอยในรปของ ไทรกรเซอไรด ฟอสโฟลปด และคอเลสเทอรอล เมอยอยแลวจะอยในรปกรดไขมนอสระ (free fatty acid) และโมโนกลเซอไรด (monoglyceride) ซงเมอถกดดซมกรดไขมนจะถกสงเคราะหเปน ไทรกลเซอไรดอกคร งและถกนาไปใชในกระบวนการทางานของรางกาย กรดไขมนแบงออกเปน 3 ชนด คอ กรดไขมนอมตว (saturated fatty acid) กรดไขมนไมอมตวหลายตาแหนง (Polyunsaturated fatty acid) และกรดไขมนไมอมตวตาแหนงเดยว (monounsaturated fatty acid) กรดไขมนอมตวเปนไขมนทควรหลกเลยงและระมดระวง เนองจากกรดไขมนชนดน มผลในการเพมคอเลสเทอรอลในรางกาย กรดไขมนไมอมตวท งสองชนดมผลตอการชวยลดคอเลสเทอรอลแต กรดไขมนไมอมตวจะดกวาตรงทไมทาใหเอชดแอลคอเลสเทอรอล(ไขมนด) ลดลง แตการรบประทานไขมนจะตองจากดปรมาณไมวาจะเปนไขมนชนดตางๆ กใหพลงงานเทากน หากรบประทานมากเกนไปกมผลทาใหแคลอรมากเกน ทาใหอวนและไขมนในเลอดสงได ผปวยเบาหวานมกมความผดปกตในระบบการเผาผลาญไขมนรวมดวย จงมกพบภาวะไขมนในเลอดสง ควรหลกเลยงไขมนสตวและใชน ามนพช เชน น ามนถวเหลอง น ามนขาวโพด น ามนราขาว ฯลฯ แตควรใชในปรมาณทพอเหมาะเพราะไมวาจะเปนน ามนพชหรอน ามนหมกจะใหพลงงานเทากนแตไขมนพชจะไมมครอเลสเทอรอลเหมอนไขมนสตว พลงงานทไดจากไขมนไมควรเกน 30% ของพลงงานทรางกายไดรบท งหมดตอวน มฉะน นจะทาใหรางกายอวนได ฉะน นการควบคมอาหารคอการควบคมปรมาณพลงงานในอาหารทไดรบในแตละวน ซงแตกตางกนออกไปตามน าหนกตวและปรมาณการใชพลงงานแตละวนของแตละคน

2.2.2.2 หลกในการเลอกรบประทานอาหาร ในการเลอกรบประทานอาหารของผปวยเบาหวาน ควรมหลกในการเลอกดงน

(1) รบประทานอาหารใหหลากหลายและมความสมดลของสารอาหาร รบประทานใหเปนเวลา ไมควรรบประทานเฉพาะเวลาทหวเพราะจะทาใหรบประทานอาหารมากกวาทควร

(2) หลกเลยงของหวานและอาหารทมสวนผสมของน าตาล (3) รบประทานอาหารประเภทคารโบไฮเดรตทมใยอาหารเพมข น (4) รบประทานอาหารประเภททมไขมนใหนอยลง การลดปรมาณอาหาร

ประเภททมไขมน นอกจากจะชวยควบคมน าหนกตวใหอยในเกณฑมาตรฐานแลวยงชวยควบคมระดบไขมนและคอเลสเทอรอล ซงหากมปรมาณสงเกนไปจะทาใหเสยงตอโรคเสนเลอดตบแขงสงข น

27

น าหนกสวนเกนยอมหมายถงรางกายมการสะสมไขมนสวนเกนซงจะทาใหการควบคมระดบน าตาลในเลอดยากข นดวยเชนกน

(5) ควบคมไขมนและคอเลสเทอรอล โดยใชน ามนพชแทนน ามนหมในการประกอบอาหาร เชน ใชน ามนพชแทนน ามนหม ใชมารการนแทนเนย ลดปรมาณน ามนและกะททใชปรงอาหาร เปนตน ลดอาหารประเภททมไขมนสง รวมท งไสกรอก กนเชยง เบคอน ฮอตดอก พซซา โดนต อาหารทอดทกชนด เมลดถวตางๆ เชน ถวลสง เมลดมะมวงหมพานต และอาหารประเภทเกรว น าสลดขน เปนตน ลดอาหารประเภททอด เลอกรบประทานอาหารประเภทตม ยาง นง อบ ยา แทนอาหารทอด เลอกรบประทานเน อสตวทไมตดมน หลกเลยงการรบประทานหนงตดมนในสตวปกใหไดมากทสด ลดปรมาณอาหารทะเล เชน กง หอย ปลาหมก เลอกรบประทานปลาโดยเฉพาะปลาทะเลและโปรตนจากพช เชน เตาหใหบอยข น ลดอาหารประเภทไข โดยเฉพาะจากดปรมาณไขแดง ไมเกนสปดาหละ 2-3 ฟอง แตอาจรบประทานไขขาวไดทกวนโดยรบประทานแทนเน อสตว เลอกดมนมหรอผลตภณฑนมททามาจากนมพรองไขมนเนยเทาน น หลกเลยงการรบประทานอาหารประเภทครมหรอครมเทยม ในการประกอบอาหารควรใชกระทะประเภททมสารเคลอบไมตดกระทะ (nonstick) จะชวยลดการใชน ามนลงได และรบประทานผกเพมข นเนองจากผกมใยอาหารมาก

(6) ลดการรบประทานอาหารเคมหรอการใชเกลอในอาหารใหนอยลง สารโซเดยมในเกลอจะทาใหรางกายกกน าไวมากข น อนเปนสาเหตใหความดนโลหตสงได โดยเฉพาะในรายทมความดนโลหตอยแลว การรบประทานอาหารทมรสเคมมากจะยงทาใหความดนโลหตสงข นไปอกเพราะไตจะตองทางานหนกข น ฉะน นจงควรจากดปรมาณเกลอหรอโซเดยมในอาหารทรบประทานทาไดโดย

(7) ลดอาหารทมรสเคมจด จากดปรมาณเกลอ น าปลา ซอ ว เตาเจ ยว น ามนหอยทใสในอาหาร หรอลดปรมาณเครองปรงเหลาน ในสตรปรงอาหารลดครงหนงหรอไมใสเลย แลวปรงแตงรสดวยมะนาว น าสม กระเทยม หวหอม และเครองเทศแทน

(8) หลกเลยงการรบประทานอาหารทมสวนผสมของเกลอสง เชน อาหารกระปอง อาหารหมกดอง แฮม ไสกรอก เบคอน ไขเคม ปลาเคม อาหารซองสาเรจรป เชน มนฝรงทอดกรอบใสเกลอ บะหมกงสาเรจรปหรอโจกผงบรรจซอง เปนตน

(9) หลกเลยงเครองดมทมแอลกอฮอล เครองดมทมแอลกอฮอลใหพลงงานสงเกอบเทยบเทาไขมนแตไมมคณคาทางโภชนาการ แอลกอฮอล 1 กรมใหพลงงาน 7 กโลแคลอร ในกระเพาะอาหารแอลกอฮอลจะถกดดซมและนาไปเผาผลาญทตบ ตบทาหนาทสะสมกลโคสไวในรปของไกลโคเจนเพอใชเปนพลงงาน ขณะทตบเผาผลาญแอลกอฮอลระดบน าตาลจะตาลง เนองจากแอลกอฮอลยบย งตบไมใหสรางกลโคส ตบจะไมสามารถนากลโคสออกมาใชเปนพลงงานได ฉะน นการ

28

ดมวสก เพยง 2 เปก (90 มลลลตร) ในขณะทองวางอาจทาใหผปวยเบาหวานชอกหมดสตไดเนองจากภาวะน าตาลในเลอดตา ท งน เพราะแอลกอฮอลเสรมฤทธยาทาใหน าตาลในเลอดลดลงอยางรวดเรว เครองดมแอลกอฮอลบางชนด เชน ไวนหวานและเหลาบางชนดมสวนประกอบของคารโบไฮเดรตมาก อาจทาใหน าตาลในเลอดสงข นได ในการเลอกดมควรเลอกดมไวนแหงหรอเบยรชนดออนซงปรมาณน าตาลหรอคารโบไฮเดรตตากวาเบยรชนดธรรมดา (ปกตเบยร 1 กระปอง เทากบ 360 มลลลตร อาจมคารโบไฮเดรตเทากบขนมปง 1 แผน) นอกจากน การดมเครองดมแอลกอฮอลมากเกนควรจะทาใหเกดภาวะไขมนในเลอดสงซงอาจเปนผลเสยตอโรคหวใจมากข น ผทมภาวะไทกลเซอไรดสงอยแลวไมควรดมแอลกอฮอล นอกจากน นผทอยในภาวะดงตอไปน ควรหลกเลยงการดมเครองดมแอลกอฮอลโดยเดดขาด ไดแก

1. ผทเปนโรคกระเพาะอาหารอกเสบ (gastriris) 2. ผทเปนโรคตบออนอกเสบ (pancreatitis) 3. ผทเปนโรคหวใจ 4. ผทเปนโรคไต 5. ผทใชยาประเภทบารบทเรตหรอยากลอมประสาท (tranquillizer)

ในผปวยบางรายเมอหยดดมแอลกอฮอลระดบน าตาลอาจเขาสภาวะปกตโดยไมจาเปนตองใชยา ผปวยเบาหวานทมการควบคมระดบน าตาลในเลอดไดดเทาน นทอาจดมแอลกอฮอลไดเลกนอยในบางโอกาสทจาเปน เชน ในโอกาสทไปงานเล ยง แตควรดมพรอมอาหารและควรดมชาๆผปวยเบาหวานชนดท 2 (ชนดไมพงอนซลน) หรอผปวยทอวนตองการคมอาหาร พลงงานจากแอลกอฮอลจะตองถอเปนสวนหนงของพลงงานทไดรบในม ออาหารโดยทคดพลงงานสวนน เปนสวนของไขมนในอาหารม อน น

2.2.2.3 เวลา ปรมาณ และการประมาณสดสวนของอาหาร (1) เวลาในการรบประทานอาหาร ควรรบประทานอาหารหลงฉดอนซลน

หรอหลงจากรบประทานยาแลวประมาณ 30 นาท ใหตรงเวลาอยางสมาเสมอและพยายามรบประทานอาหารในเวลาเดยวกนทกวน อยางดอาหารม อใดม อหนงหรอขามม อแลวเพมปรมาณในม อถดไป ในผปวยบางรายอาจมความจาเปนตองแบงการรบประทานอาหารเปนม อเลกๆ และมอาหารวางระหวางม อแทนการรบประทานอาหารม อใหญ 3 ม อกได แตปรมาณพลงงานทไดรบตอวนท งหมดตอวนยงคงเทาเดม

(2) ปรมาณในการรบประทานอาหาร ปรมาณอาหารทรบประทานในแตละวนจะแตกตางกนในแตละบคคล ท งน ข นอยกบเพศ อาย น าหนก และกจกรรมของแตละบคคล

29

แพทยหรอนกโภชนาการจะกาหนดปรมาณอาหารในแตละวนในรปของแคลอร ซงปรมาณน นกโภชนาการจะนามาจดสรรสดสวนของอาหารหมวดตางๆในแตละม อ

(3) การประมาณสดสวนของอาหาร สดสวนของอาหารเปนสงสาคญทจะตองคานง ในคร งแรกอาจจะศกษาสดสวนไดจากแบบจาลองสดสวนอาหารหรอการตวงเพอจะไดใชปรมาณของอาหารตามทโรงพยาบาลจดให ผปวยเบาหวานควรปรกษานกโภชนาการถงการกาหนดชนดและปรมาณอาหารทจะใชในการควบคมเบาหวาน และเรยนรถงหมวดอาหารแลกเปลยน รวมถงการนาความรในจดน ไปจดรายการอาหารของตนเองเพอมใหเกดความจาเจในชวตประจาวนในการควบคมเบาหวาน

2.2.3 การออกกาลงกายสาหรบผปวยเบาหวาน เปาหมายของการควบคมเบาหวานทสาคญคอการรกษาระดบน าตาลในเลอด

ของผปวยใหใกลเคยงระดบทวไป การควบคมน าตาลนอกจากทาใหโดยการควบคมอาหารแลวการออกกาลงกายทเหมาะสมกเปนอกวธการหนงทจะชวยไดมาก การออกกาลงกายทเหมาะสมและสมาเสมอสามารถทาใหน าตาลในเลอดตาลงได เนองจากขณะออกกาลงกายรางกายจะตองใชพลงงาน และพลงงานทสาคญทสดในรางกายกคอน าตาล หากออกกาลงกายใหเพยงพอรางกายจะใชน าตาลในเลอดเพอเปลยนไปเปนพลงงานมากพอทจะลดระดบน าตาลในเลอดได นอกจากน การออกกาลงกายยงทาใหเน อเยอของรางกายไวตออนซลนมากข น กลาวคอ ดวยอนซลนปรมาณเทาเดมรางกายจะสามารถใชน าตาลไดมากข นกวาเดม ทาใหระดบน าตาลในเลอดลดลง นอกจากผลดตอระดบน าตาลในเลอดแลว การออกกาลงกายยงกอใหเกดประโยชนอกหลายประการ ไดแก น าหนกตวลดลง ทาใหควบคมเบาหวานไดงายข น และเสยงตอการเกดโรคหวใจลดลง ไขมนในเลอดลดลง การออกกาลงกายสามารถทาใหระดบคลอเรสเทอรอลในเลอดตาลงได ทาใหความเสยงการเกดโรคหวใจขาดเลอดเพราะเสนเลอดหวใจอดตนนอยลง และสขภาพจตดข น อารมณแจมใสมากข น (ชมศกด พฤกษาพงษ และคณะ ,2548) โดยในการออกกาลงกายจะมหวขอในการอธบาย ไดแก 1) ประเภทและระยะเวลาในการออกกาลงกาย 2) ขอควรระวงในการออกกาลงกาย

2.2.3.1 ประเภทและระยะเวลาในการออกกาลงกาย ชนดของการออกกาลงกายน นข นอยกบความชอบและความถนดของแตละบคคล อยางไรกตามควรหลกเลยงการออกกาลงกายทจะตองออกแรงตานมากๆ เชน การยกน าหนก เพราะอาจทาใหเกดภาวะแทรกซอนทางหลอดเลอดและหวใจระหวางการออกกาลงกายไดมาก การออกกาลงกายในผปวยเบาหวานควรเปนการออกกาลงกายททาใหกลามเน อหลายๆสวน ไดเคลอนไหวออกแรงพรอมๆกน และไมตองใชแรงตานมาก เชน การเดนเรวๆ การวงเหยาะ และการวายน า เปนตน และควรออกกาลงกายคร งละประมาณ 20 ถง 45 นาท อยางนอยสปดาหละ 3 คร ง เพอใหเกดประโยชนมากทสด ผปวยควรเลอกเวลาท

30

เหมาะสมเพอออกกาลงกายในแตละวน เมอออกกาลงกายแลวเกดอาการน าตาลในเลอดตา ควรรบประทานอาหารวางกอนออกกาลงกายประมาณ 30 - 60 นาทเสมอ

2.2.3.2 ขอควรระวงสาหรบการออกกาลงกายในผปวยเบาหวาน ผปวยควรงดออกกาลงกายทนทและปรกษาแพทย เมอมอาการตอไปน ระหวางออกกาลงกาย ไดแก มอาการเจบหนาอก มอาการน าตาลในเลอดตา เชน หว เหงอออก หรอใจสน มอาการตาพรามว หนามด เปนแผลทเทา หรอเหนอยมากผดปกต เมอผปวยเบาหวานวางแผนทจะเรมออกกาลงกายอยางตอเนองควรปรกษาแพทยเสยกอน เพราะถงแมวาการออกกาลงกายจะมผลดตอโรคเบาหวาน โรคหวใจขาดเลอด และสภาพจตใจดงกลาวแลวกตาม แตผปวยเบาหวานบางคนมโอกาสทจะมภาวะผดปกตททาใหไมสามารถออกกาลงกายบางชนดไดหรอควรระวงไมใหเกดผลแทรกซอนจากการออกกาลงกาย

2.2.4 การรบประทานยาเพอควบคมระดบน าตาล การใชยาเพอควบคมระดบน าตาลในเลอดในผปวยเบาหวานชนดท 2 สวนหนง

อาจเรมตนจากการปรบเปลยนพฤตกรรม คอการควบคมอาหารและการออกกาลงกายกอน หากควบคมน าตาลไมไดตามเปาหมายจงเรมใชยาทเหมาะสมกบผปวยแตละราย ในบางกรณจาเปนตองเรมใชยาลดระดบน าตาลในเลอดต งแตคร งแรก ซงอาจเปนยากนหรอยาฉดข นอยกบระดบน าตาลในเลอดของผปวยและสภาวะเจบปวยอนๆทรวมดวย (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทยในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, สมาคมตอไรทอแหงประเทศไทย, กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, และสานกงานหลกประกนสขภาพถวนหนา, 2557) โดยมรายละเอยดการใชยาลดระดบน าตาล ไดแก หลกการใหยาควบคมระดบน าตาลในเลอด ชนดของยาทใชในผปวยเบาหวาน และการปฏบตตวของผปวยเมอใชยา ดงรายละเอยดตอไปน

2.2.4.1 หลกการใหยาควบคมระดบน าตาลในเลอด ในการใหยาในการควบคมน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2

ตามแนวทางเวชปฏบตสาหรบโรคเบาหวานป 2557 ไดมการกาหนดแนวทางของแพทยในการรกษาและใหยาในผปวยโดยมรายละเอยดตอไปน

(1) การรกษาผปวยเบาหวานชนดท 2 เรมตนดวยการปรบเปลยนพฤตกรรมกอนการใชยา หรอพรอมกบการเรมยา

(2) การเรมตนการรกษาข นอยกบ ระดบน าตาลในเลอด และ HbA1c (ถามผลตรวจ) อาการหรอความรนแรงของโรค(อาการแสดงของโรคเบาหวานและโรคแทรกซอน) และสภาพรางกายของผปวย ไดแก ความอวน โรคอนๆ ทอาจรวมดวย การทางานของตบและไต

31

(3) ระยะเวลาทพจารณาผลการรกษา เมอเรมการรกษาควรตดตามและปรบขนาดยาทก 1-4 สปดาห จนไดระดบน าตาลตามเปาหมายในระยะยาว เปาหมายการรกษาใชระดบ HbA1c เปนหลก โดยตดตามทก 2-6 เดอนหรอโดยเฉลยทก 3 เดอน

(4) สาหรบการเรมรบประทานยาของผปวยเบาหวานชนดท 2 ทเรมกนยาชนดเดยว ใหเรมดวยยาทชอ Metformin เปนยาตวแรก เนองจากเปนยาทมราคาถก ไมเปลยนแปลงน าหนกตว ถาใชชนดเดยวมโอกาสเกดภาวะน าตาลตาในเลอดนอยมาก (แตตองพจารณา เรมดวยขนาดตาเพอลดโอกาสเกดผลขางเคยงทางระบบทางเดนอาหาร และไมควรใชในผปวยทมระดบการกรองของไต Serum cretinine มากกวา 1.5 มก./ดล. หรอ estimated GFR นอยกวา 30 มล./นาท/1.72 ตร.ม.) เมอยาชนดเดยวควบคมระดบน าตาลในเลอดไมไดตามเปาหมาย คอ HbA1c นอยกวา 7 ใหเพมยาชนดท 2 (combination therapy) ทไมใชยากลมเดม โดยอาจพจารณาเพมยาชนดท 2 ในขณะทยาชนดแรกยงไมถงขนาดสงสดกได เพอใหเหมาะสมในผปวยแตละราย

(5) ในบางรายอาจใชยา 3 ชนดหรอมากกวารวมกน เชน ใชยากน 3 ชนดรวมกน หรอยากน 2 ชนดรวมกบยาฉดอนซลน

(6) การพจารณาการรกษาดวยยาฉดอนซลนในผปวยเบาหวานชนดท 2 ในผปวยทมปญหาอยางใดอยางหนงหรอมากกวา ในกรณ ไดแก มภาวะน าตาลในเลอดสงมาก ใชยาเมดรบประทาน 2-3 ชนด ในขนาดสงสดแลวยงควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได อยในภาวะผดปกตเชน การตดเช อรนแรง อบต เหตรนแรง และมระดบน าตาลในเลอดสงรวมท งภาวะขาดอาหาร (malnutrition) ระหวางการผาตด การต งครรภ มความผดปกตของตบและไตทมผลตอยา หรอแพยาเมดรบประทาน

2.2.4.2 ชนดของยาทใชในผปวยเบาหวาน ยาทใชในผปวยเบาหวานชนดท 2 เปนการใชเพอควบคมน าตาลใหไดตาม

เปาหมาย ซงการใชยาจะมการเลอกใชยาใหเหมาะสมกบผปวยแตละราย ซงอาจเปนยากนหรอยาฉดข นอยกบระดบน าตาลในเลอดของผปวยและสภาวะเจบปวยอนๆทรวมดวย ซงมการแบงออกเปน 2 ชนด ไดแก ยาเมดลดระดบน าตาลในเลอด และยาฉดอนซลน โดยมรายละเอยดดงตอไปน

(1) ยาเมดลดระดบน าตาลในเลอด ในการรกษาทางการแพทยแผนปจจบน จะมการใชยาในกรณทผปวยมระดบน าตาลในเลอดสงกวา 250 มลลกรมเปอรเซนต และมอาการแสดงออกชดเจน โดยจะใชยาเมดควบคมระดบน าตาลไปพรอมกบการควบคมอาหารและการออกกาลงกาย (ชมศกด พฤกษาพงษ, 2546) โดยในการรกษาโรคเบาหวานน น แบงเปนกลมทไดรบอนมตจากคณะกรรมการอาหารและยา แบงออกเปน 3 กลมใหญ ตามกลไกการออกฤทธ (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย และคณะ, 2557) ไดแก

32

1. กลมทกระตนใหมการหลงอนซลนจากตบออนเพมข น ( Insulin seretagogue) ไดแก ยากลมซลโฟนลยเรย (Sulfonylurea) ยากลมทไมใชซลโฟนลยเรย (non- sulfonylurea หรอ glinide) และยาทยบย งการทาลาย glucagon like peptide-1 (GLP-1) ไดแกยากลม DPP-4 inhiniter (หรอ gliptin)

2. กลมทลดกลมทลดภาวะด ออนซลน คอ biquanide และกลม thizolidinedione หรอ glitazone

3. กลมทยบย งเอนไซม alpha-glucosidase (alpha-glucosidase inhinitor) ทเน อเยอบลาไสทาใหลดการดดซมจากลาไส

(2) ยาฉดอนซลน ในผปวยเบาหวานชนดท 2 ตบออนยงคงทาหนาทผลตอนซลนได แตรางกายกลบตอตานอนซลน หรออนซลนทผลตไมมคณภาพเพยงพอ ทาใหไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได ในระยะแรกทเกดอาการสามารถรกษาโรคโดยการใหยาควบคมระดบน าตาลในเลอด แตในรายทเปนเร อรง อาจมความจาเปนทจะตองไดรบอนซลนเปนระยะๆ เนองจากตบออนผลตอนซลนนอยลง หรอกนยาลดระดบน าตาลในเลอดไมเพยงพอทจะทาใหระดบน าตาลในเลอดปกตได ในการใหยาฉดในผปวยเบาหวานชนดท 2 ไมจาเปนตองใหวนละหลายๆคร ง เพราะรางกายยงคงตองผลตอนซลนดวยตนเองอยบาง ซงในการใหยาฉดแพทยอาจมการวนจฉยเปนรายๆไป (ชมศกด พฤกษาพงษ, 2546) อนซลนทใชในปจจบน สงเคราะหข นโดยกระบวนการ genetic engineering มโครงสรางเชนเดยวกบอนซลนทรางกายคนสรางข น เรยกวา ฮวแมนอนซลน (human insulin) ระยะหลงมการดดแปลง human insulin ใหมการออกฤทธตามตองการ เรยกอนซ ลนดดแปลงน วา อนซลนอะนาลอก (insulin analog) แบงออกเปน 4 ชนด ไดแก

1. ฮวแมนอนซลนออกฤทธส น (short acting หรอ regular human insulin, RI)

2. ฮวแมนอนซ ลนออกฤทธนานปานกลาง ( intermediate acting insulin, NPH)

3. อนซลนอะนาลอกออกฤทธเรว (rapid acting insulin analog, RAA) เปนอนซลนรนใหมทเกดจากการดดแปลงกรดอะมโนทสายของฮวแมนอนซลน

4. อนซลนอะนาลอกออกฤทธยาว (long acting insulin analog, LAA) เปนอนซลนรนใหมทเกดจากการดดแปลงกรดอะมโนทสายของฮวแมนอนซลน และเพมกรดอะมโน หรอเสรมแตงสายของอนซลนดวยกรดไขมน

นอกจากน ยงมอนซลนผสมสาเรจรป (premixed insulin) เพอสะดวกในการใช ไดแก ฮวแมนอนซลนออกฤทธส นผสมกบฮวแมนอนซลนออกฤทธนานปานกลาง และอนซลนอนาลอกออก

33

ฤทธเรวผสมอนซลนอะนาลอกออกฤทธนานปานกลาง มขอจากดของอนซลนสาเรจรป คอ ไมสามารถเพมขนาดอนซลนชนดใดชนดหนงได เมอปรบเปลยนปรมาณทฉด สดสวนของอนซลนท งสองชนดจะคงท อนซลนทมจาหนายจะมความเขมขนของอนซลน 100 ยนตตอมลลลตร ในประเทศไทยอนซลนทใชโดยทวไป คอ RI, NPH และ ฮวแมนอนซลนผสมสาเรจรป

2.2.4.3 การปฏบตตวของผปวยเมอใชยา การใชยาในผปวยเบาหวานชนดท 2 ซงอาจเปนยาเมดลดระดบน าตาลในเลอด

และยาฉดอนซลน ควรมการใชยาอยางถกตอง เพอใหเกดการควบคมระดบน าตาลใหอยในเกณฑ ซงการใชยาท ง 2 ชนดทขอควรปฏบตสาหรบผปวย โดยมรายละเอยดดงตอไปน

(1) หลกในการรบประทานยาในผปวยเบาหวานชนดท 2 กอนใชยาทกประเภท จาเปนตองมการปรกษาแพทย เพอใหคาแนะนาในเรองการรบประทานอาหาร และการดาเนนกจกรรมประจาวน เพราะการทางานของยาบางอยางจาเปนตองทาควบคไปกบการรบประทานอาหารตามตารางควบคม หรออาจตองหลกเลยงกจกรรมบางประเภท ซงผปวยจะตองพงระวงหากใชยาผดวธ กจะทาใหอาการทรดลงหรอมอาการแทรกซอนอนๆตามมา โดยหลกในการรบประทานยาของผปวย (พนดา กลประสตดลก ,2544) ควรมหลกดงน

1. จดจาหนาตาและชอของยา ควรมการจดจาหนาตา ไดแก ขนาด รปราง ส เปนตน และชอของยาทตนใชเปนสาคญ จดจาวายาแตละชนดทาหนาทอะไร มขอควรระวงอยางไรบาง

2. สงเกตยารปรางหนาตาแตกตางกน จะมประโยชนแตกตางกน เพอใหตวยามสรรพคณการออกฤทธไดดทสด และใชสะดวก เนองจากยาบางอยางถกออกแบบมาเพอปองกนไมใหละลายในกระเพาะแตละลายในลาไส เปนตน ดงน นยาจงมลกษณะแตกตางกนออกไปเพอความเหมาะสม การใชยาถกวธจงเปนเรองสาคญ การทานยาผดวธ เชน ยาเมดตองกลนพรอมน า แตกลบเค ยวหรอบดใหแตกเพอใหกลนงาย แกะเปลอกแคปซลออกทานแตยาขางใน เปนตน ยอมเกดผลขางเคยงได หากรปรางยาไมสะดวกทจะใชควรปรกษาแพทยหรอเภสชกร

3. ดฉลากใหแนใจกอนใช เมอไดรบยา ใหทาความเขาใจกบฉลากหรอขอความทเขยนไวบนถงใสยา หากอานแลวไมเขาใจตองสอบถามใหเขาใจในขอความสาคญ ไดแก ยาในน เปนยาอะไร รบประทานเทาไร มขอควรระวงอะไรบาง เปนตน และเมอใชยาเสรจตองเกบใสถงหรอกลองบรรจใหถกตองทกคร ง และนาออกมารบประทานเทาจานวนทรบประทานเพอปองกนการสบสนในการใชยา

34

4. ทานยาดวยน า 1 แกว การดมน าควรดมน าในปรมาณทมากพอทจะกลนยา และทาละลายทสะดวก โดยการดมน าประมาณ 1 แกวจะชวยใหน าไหลกวาดเอาเมดยาไปยงกระเพราะไดงาย ยกเวนแตแพทย ระบใหวาตองดมน าจานวนจากด

5. ระวงการรบประทานยาหลายขนานในคราวเดยว การรบประทานยาหลายขนาน อาจทาใหเกดผลขางเคยง ฤทธของยาแรงข นหรอทาใหฤทธยาเสอมลงได ถาหากมการรบประทานยาจากแพทยหรอเภสชกรหลายทาน ควรช แจงการรบประทานยาใหแพทยหรอเภสชกรทราบ เพอปองกนการรบยาหลายขนานหรออาจนายาทรบประทานอย ตดตวไปใหแพทยทรกษาดวยทกคร ง หากมความจาเปนตองไปรบการรกษากบแพทยทานอนหรอโรงพยาบาลอนควรมการแสดงยาใหแพทยรบทราบทกคร ง และในการดมเครองดมแอลกอฮอลรวมกบยาจะทาใหการออกฤทธของยาเปลยนแปลงไป ควรหลกเลยงการดมเครองดมแอลกอฮอลรวมกบการรบประทานยาเบาหวาน

6. อยาลมรบประทานยา พ นฐานของการใชยารกษาโรค คอ ตองรบประทานยาตรงเวลา ตามปรมาณทกาหนด แตการรบประทานยาใหตรงเวลาไมใชเรองงาย สาเหตททาใหรบประทานยาไมตรงเวลา สวนใหญเกดจาก การตดสนใจดวยตนเอง เชน การปรบเปลยนยาตามใจตนเอง การหยดยาเมออาการดข น เปนตน และการไมใสใจเรองการรบประทานยามากพอ มกมสาเหตจากงาน การไมอยบาน และกลางวนเปนชวงทลมรบประทานยามากทสด ดงน นผปวยควรต งสตเตอนตนเองอยเสมอวาตองรบประทานยา แลวพยายามทาใหสาเรจ หากลมรบประทานยา ตองมการแจงใหแพทยทราบตามความเปนจรง

7. ทานยาตามเงอนไขเวลา ไดแก การรบประทานกอนอาหารควรรบประทานกอนอาหาร 30 นาท การรบประทานยาหลงอาหารควรรบประทานหลงอาหารทนทและไมควรนานเกน 15 นาทหลงอาหาร นอกจากน ยงมคาวา ทานระหวางม ออาหาร ควรรบประทานหลงอาหาร 2 ชวโมง หรออาจมขอกาหนดในการรบประทานยา เปนตนวา ทานกอนอาหาร ทานยาน แลวตองทานอาหารตามทนท ทานหลงอาหารทนท เปนตน ผปวยตองมการทานยาตามเงอนไขเวลา อานขอกาหนดเวลาในการทานยาใหแนชดและปฏบตตาม

8. เกบรกษาดวยความเอาใจใส การเกบยาควรเกบใหตรงกบอณหภม หรอเกบใหมดชดไมใหอากาศเขา และเกบใหพนมอเดก หากพบวายาหมดอาย ใหท งทนท ไมควรเกบไวเพราะจาใหใหเกดความสบสนได และอยาแบงยาตนเองใหคนอนใช เนองจากยาทไดรบจากแพทยหรอโรงพยาบาลคอยาทใชสาหรบตนเองเทาน น

9. สงเกตอาการขางเคยงจากการใชยา ยามสรรพคณหลายดาน ในบรรดาสรรพคณตางๆน นทตรงกบความตองการเรยกวา ออกฤทธตามตองการ เรยกวา ออกฤทธถกกบโรค สวนดานอนเรยกวา ผลขางเคยง การใชยาถกวธยอมสามารถปองกนหรอยบยงผลขางเคยงได

35

โดยผลขางเคยงจากการใชยามอย 2 ชนด ไดแก การแพยา และอาการขางเคยงอนๆ หากผปวยมอาการแพยา จะปรากฏผนแดงข นในลกษณะตางๆ ภายหลงการใชยาไปแลว 2-6 ชวโมง รวมท งมอาการคนบรเวณผนแดงดงกลาว นอกจากน ผปวยบางรายมปรมาณเมดเลอดขาวลดตาลง และมภาวะตบอกเสบรวมดวย หรออาจพบอาการขางเคยงอนๆรวมดวย เชน ปวดศรษะ คลนไส ทองอด ชาตามแขนขา ดงน นหากผปวยมอาการขางเคยงจากการใชยาควรรบไปปรกษาแพทยโดยเรงดวน

10. การใชยาสาหรบหญงมครรภ หากมครรภตองแจงใหแพทยทราบ เนองจากยามผลโดยตรงตอเดกในครรภ

(2) หลกการฉดอนซลนดวยตนเอง หลกการฉดอนซลนดวยตนเอง ไมวาผปวยจะฉดอนซลนในรปแบบใดกตาม สงทจะตองใชคอ กระบอกและเขมฉดยา (กองบรรณาธการใกลหมอ, 2549) ซงการฉดอนซลนจะถกกาหนดโดยแพทยโดพจารณาจากวย โรคแทรกซอน ความเขาใจ และวถชวตของผปวย โดยการฉด ตามหลกแลว ตองฉดกอนอาหาร 15-30 นาท เพราะอนซลนจะออกฤทธหลงฉดแลว 30 นาท การฉดจงตองคานงถงน าตาลทเพมข นหลงทานอาหารเปนหลก อนซลนตองฉดเขาทางผวหนงเปนหลก เมอฉดอนซลนเขาทางผวหนงแลว จะไหลผานผนงหลอดเลอดฝอยของช นไขมนใตผวหนงเขาสกระแสเลอดและออกฤทธทเซลลเปนสาคญ สวนทควรฉดคอหนาทองเปนหลก ตนแขน ตนขา ซงการฉดแตละคร งตองเปลยนจดทเย องหางออกไปเลกนอย การฉดซ าจดเดมหลายๆคร งจะทาใหผวหนงเปลยนแปลงสภาพเปนกอนแขง ดงน นควรฉดทเดมโดยยายจดทฉดไปประมาณ 2-3 น วมอ (พนดา กลประสตดลก ,2544) ซงหลกวธการฉดอนซลน มวธดงตอไปน

1. จดจาชอเรยกอนซลนและจานวนหนวยทตองใชแตละคร งสาหรบตนเอง การจดจาชอ หลอดบรรจ ส จานวนหนวย สาหรบการฉดแตละคร ง เวลาทตองฉด เหลาน ลวนเปนสงทสาคญ และตองมการเขาใจวาจานวนหนวยของอนซลนและจานวนหนวยของวธโภชนาการบาบดไมใชอยางเดยวกน

2. เขาใจโครงสรางของอปกรณอนซลน โดยเขาใจในสวนประกอบตางๆของปากกา ไดแก การประกอบสวนตางๆ ข นตอนการไหลของอนซลน ควรเปลยนอนซลนทกๆกวน และอนๆ

3. การเตรยมการฉด ซงอปกรณทตองเตรยมไดแก ดามปากกา อนซลนชนดใชกบปากกา เขมสาหรบใชกบปากกา และสาลชปแอลกอฮอลฆาเช อ โดยข นแรกตองลางมอใหสะอาด อยาลมแกวงอนซลนกอนใช ทาการฆาเช อขอบยางโดยใชสาลชปแอลกอฮอล ใสเขม ทาการฉดไลลม ปรบจานวนอนซลนใหตรงกบปรมาณทตองการฉด

4. วธการฉด ทาการฆาเช อในบรเวณทตองการจะฉดดวยแอลกอฮอลเปนวงกวาง ซงบรเวณหนาทองเปนตาแหนงทดดซมเรวและไดรบผลกระทบนอย รองลงมา ไดแก ตน

36

แขน และตนขา ตามลาดบ ในการฉดใหต งเขมต งฉากกบผวหนง(บางกรณอาจเปน 45-90 องศา) โดยใชมอขางทไมไดถอเขมดงผวหนงบรเวณทฉดข นมา แลวทาการฉด ระหวางการฉดควรหนตวเลขออกมากใหเหนชดเจน

5. หลงฉดเสรจ ทาการฆาเช อ โดยใชสาลชปแอลกอฮอลกดเบาๆบรเวณทฉด ตามหลกแลวหามขย ผวหนงสวนน เดดขาด เนองจากจะทาใหอนซลนขยายเปนวงกวางออกฤทธเรวเกนไป

6. เมอฉดเสรจแลวตองแกะเขมออกทนท ทาการครอบเขมดวยเครส ปดใหเรยบรอยกอนถอดออกจากดาม แลวท งในภาชนะรองรบทปลอดภย เชนขวดน าพลาสตกรวบรวมท งคราวเดยว เขมทใชแลวใชเพยงแคคร งเดยวเทาน น และทสาคญเมอฉดเสรจแลวอยาอาบน าทนท เนองจากการอาบน าหรอนอนแชน ารอน มผลทาใหการดดซมอนซลนเรวกวาเดม

2.2.5 โรคแทรกซอนจากเบาหวาน การควบคมระดบน าตาลในเลอดมความสาคญตอการควบคมภาวะแทรกซอน

ของผปวย หากผปวยเบาหวานไมสามารถควบคมระดบน าตาลใหอยเกณฑปกต จะทาใหมโอกาสเกดโรคแทรกซอนตางๆ ซงในผปวยเบาหวานชนดท 2 มปจจยทสงผลตอการเกดโรคแทรกซอน สามารถแบงเปน 2 กลมใหญๆ ตามระยะเวลาในการเปนเบาหวาน และการควบคมระดบน าตาลใหอยในภาวะทเหมาะสม (ชมศกด พฤกษาพงษ, 2546) ซงในการปองกนถาผปวยมการเรยนรทจะยอมรบและเขาใจวาโรคเบาหวานเปนโรคทตองอาศยความเครงครดกบตวเอง กจะสามารถดารงชวตอยกบโรคเบาหวานใหอยางเปนปกต ในการแบงประเภทของโรคแทรกซอน สามารถแบงตามระยะเวลาของการเกดโรคเบาหวานได 2 ประเภท คอ

2.2 .5 .1 โรคแทรกซอนเฉยบพลนเน องจากเบาหวาน (Acute diabetic complication) ข นอยกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด หากไมสามารถควบคมใหอยในระดบ ทเหมาะสม จะเกดภาวะกรดคงในเลอดจากการทมระดบน าตาลตาหรอสงเกนไป ซงถาไมไดรบการรกษาอยางถกวธอาจหมดสตหรอเสยชวตได โดยแบงเปน 2 กลมยอย ไดแก

(1) กลมทมน าตาลในเลอดสงเกนไป เชน ภาวะน าตาลในเลอดสงจนทาใหหมดสต (Hyperosmolar hyperglycemia-nonkrtotic coma) ภาวะน าตาลสงเกดรวมกบภาวะคโตนคงในเลอด (Diabetic Ketoacidosis) และภาวะน าตาลสง (hyperglycemia) ผปวยทมภาวะน าตาลสงจะมอาการ ปสสาวะบอย (Polyuria) ดมน ามาก (Polydipsia) กนอาหารจ (Polyphagia) แตน าหนกตวลดลง

37

(2) กลมทมน าตาลในเลอดตา เชน ภาวะน าตาลในเลอดตา (Hypoglycemia) ผปวยจะมอาการหว เหงอแตก ใจสน เปนลม ถาเปนมากจะมอาการหมดสตหรอชกได ซงสาเหตของภาวะน าตาลในเลอดตา มกเกดจากการกนยาเพอลดระดบน าตาลในเลอด

2.2.5.2 โรคแทรกซอนเร อรงจากเบาหวาน (Chronic diabetic complication) ข นอยกบระยะเวลาของการเปนโรคเบาหวาน ยงถาเปนเบาหวานนานเทาไร ยงมโอกาสเกดโรคแทรกซอนเร อรงไดมากเทาน น เพราะโรคจะเกดข นอยางชาๆ โดยทผปวยไมทนรตว และมกเกดกบผปวยเบาหวานทสงวย

(1) โรคแทรกซอนเร อรงจากเสนเลอดฝอยขนาดเลก (Microvascular complication) กอใหเกดโรคไต (Diabetic nephropathy) เกดภาวะไตอกเสบ ไตเสอม ในระยะแรกอาจมอาการบวม ออนเพลย ตอมาเมอไตเสยมากข นจะมของเสยคงในรางกาย ทาใหมอาการคลนไส อาเจยน ปสสาวะลดลง และเสยงตอการเสยชวตจากไตวาย รวมไปถงอาการของโรคตา (Diabetic neuropathy) ทาใหตาพรา มวจนถงตาบอด จากหลายสาเหต เชน ตอกระจก เสนเลอดในตาอดตน เลอดออกในลกตา จอตาหลด เปนตน และทสาคญคอ โรคของเสนประสาท(Diabetic neuropathy) ทาใหเกดอาการประสาทอกเสบ มอาการชาทปลายมอ ปลายเทา ปสสาวะลาบาก หมดความรสกทางเพศ ทองผกสลบกบทองเดน

(2) โรคแทรกซอนเร อรงจากหลอดเลอดขนาดใหญ (Macrovascular complication) จะปรากฏอาการของหลอดเลอดตบตน เชน หากเกดการตบตนบรเวณเสนเลอดทไปหลอเล ยงสมอง จะทาใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง (Cerebrovascular disease) ซงการตบตนของหลอดเลอดในสมองจะทาใหกลายเปนอมพฤก อมพาต กลนลาบาก พดไมชด เปนตน แตหากเกดอาการในกลมเสนเลอดทไปหลอเล ยงหวใจ จะเกดอาการของหลอดเลอดหวใจ (Coronary artery disease) ทาใหกลามเน อหวใจตาย มอาการแนนหนาอก ราวไปทไหลซาย หรออาจมอาการหอบ หวใจลมเหลว และอาจเสยชวตอยางเฉยบพลน รวมไปถงโรคหลอดเลอดสวนปลาย (Peripheral vascular disease)

จะเหนไดวาโรคแทรกซอนจะปรากฏในอวยวะสาคญ คอ ตา ไต และเสนประสารทซงเกดจากหลอดเลอดขนาดเลก รวมท งกลมอาการทเกดจากภาวะความดนโลหตสง และโรคหวใจทเกดในระบบหลอดเลอดขนาดใหญไดอกดวย

38

2.3 การตรวจน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน

การตรวจน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 มการตรวจระดบน าตาล 2 ชนด เปนการวดคาระดบน าตาลในเลอดของผปวย เพอควบคมใหคาระดบน าตาลใกลเคยงกบคนปกต เพอปองกนโรคแทรกซอน โดยมการอธบายการตรวจระดบน าตาลดงตอไปน 1) การตรวจน าตาลอดอาหาร (Fasting blood sugar หรอ FBS) และ 2) คาน าตาลสะสม (HbA1c หรอ Hemoglobin A1c) โดยมรายละเอยดดงตอไปน

2.3.1 การตรวจน าตาลอดอาหาร (Fasting blood sugar หรอ FBS) คอ การตรวจระดบน าตาลในเลอดหลงจากอดอาหาร 8 ชวโมง โดยสามารถดมน าไดตามปกต เพอใชในการคดกรอง และวนจฉยผทมอาการแสดงหรอมปจจยเสยงเปนเบาหวาน นอกจากน นใชตดตามระดบน าตาลในเลอด เพอประเมนผลการรกษา และตรวจปองกนระดบน าตาลในเลอดสง (hyperglycemia) หรอระดบน าตาลในเลอดตา (hypoglycemia) เกนไปในผปวยเบาหวาน มความสาคญคอ เปนการบอกระดบน าตาลทอยในเลอดทถกตองในชวงเวลาน นๆ โดยใชเครองตรวจน าตาล Fasting blood sugar ซงบงบอกถงระดบการควบคมน าตาลของผปวยวาสามารถควบคมน าตาลใหอยในเกณฑปกตไดหรอไม การแปลผลของคาน าตาลอดอาหาร (Fasting Blood Sugar หรอ FBS) สาหรบผทเปนเบาหวาน คาเปาหมาย FBS ในการรกษาชวงระหวาง 90 ถง 130 mg/dL

2.3.2 คาน าตาลสะสม (HbA1c หรอ Hemoglobin A1c) เปนการตรวจคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดในชวง 2-3 เดอนทผานมา เพอพจารณาและประเมนผลการรกษาในภาพรวมชวง 2-3 เดอนทผานมาวาผปวยสามารถควบคมระดบน าตาลไดหรอไม และใชเปนเครองมอในการการคดกรองและวนจฉยภาวะเบาหวานในปจจบน การตรวจ HbA1c สามารถดผลการควบคมระดบน าตาลในเลอดในชวงทผานมาในชวงเดอนได เนองจาก เปนการนาผลของระดบน าตาลทเกาะอยทสวนประกอบในเมดเลอดแดง ทเรยกวา ฮโมโกลบน (hemoglobin) ซงน าตาลน จะเกาะอยนานจนส นอายขยของเมดเลอดแดง ซงระยะเวลานานถง 3 เดอน มาตรวจหาคาเฉลย ซงการตรวจระดบน าตาลในเลอดหลงอดอาหาร 8 ชม. (FBS) คร งเดยว เปนการบอกระดบน าตาลในชวงน นๆทมาพบแพทย อาจจะไมเพยงพอทจะประเมนประสทธภาพการรกษาในระยะยาวได ดงน นการตรวจคาเฉลยระดบน าตาลในเลอดในชวง 2-3 เดอนทผานมา (HbA1c) จงมความสาคญ เพอชวยประเมนผลการรกษา และปองกนการเกดภาวะแทรกซอนโรคเบาหวานในระยะยาวไดเนองจากระดบน าตาลในเลอดสงระยะเวลานาน สงผลใหทาลายระบบรางกายตางๆ มากมาย เชน ไตเสอม ตาเสอม ระบบหลอดเลอดหวใจ และระบบปลายประสาท โดยผปวยทวไปมเปาหมายการลด HbA1c ทนอยกวา 7 mg% หากเปนไปไดควรนอยกวา 6.5 mg% เนองจากมการศกษาสามารถลดการเกดโรคแทรกซอน

39

ตางๆ ในระยะยาวได การตรวจคา HbA1c ควรตรวจอยางนอยปละ 2 คร งในผปวยเบาหวาน หรอมากกวาน นหากไมสามารถควบคมระดบน าตาลได หรอมการปรบเปลยนการรกษาใหม ข นกบดลพนจ ของแพทยผรกษา การแปลผลคา HbA1C สาหรบผทเปนเบาหวาน คาเปาหมาย HbA1c ในการรกษานอยกวา 7 mg% (หากเปนไปไดควรนอยกวา 6.5 mg%) 2.4 แนวคดทฤษฎการรบร (Perception Theory)

แนวคดทฤษฎการรบร (Perception Theory) เปนกระบวนการแปลความหมายทเกดข นภายหลงรางกายสมผสจากสงเราของมนษย เปนพ นฐานของการเรยนรทสาคญทจะตอบสนองพฤตกรรมใดๆ ของบคคลโดยข นอยกบการรบรสภาพแวดลอมและความสามารถในการแปลความหมายของสภาพแวดลอมของแตละบคคล ซงมความสอดคลองกบการรเทาทนขอมลสขภาพ(Health Literacy) ทเปนความสามารถในการอาน ทาความเขาใจ คนหา ประเมน ใชขอมลและแนวคดทางดานสขภาพใหไดทางเลอกทเหมาะสม เนองจากการอาน ทาความเขาใจ คนหา ประเมน ใชขอมลและแนวคดดานสขภาพ ตองอาศยการรบรและความสามารถในการแปลความหมาย โดยในการอธบายแนวคดทฤษฎการรบร ในการศกษาความสมพนธของการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 น ประกอบดาน 1) ความหมายของการรบร 2) กระบวนการรบรของบคคล และ 3) ปจจยทมอทธพลตอการรบร ดงรายละเอยดตอไปน

2.4.1 ความหมายของการรบร คานยามของการการรบร (Perception) สฑาทพย สกลชพวฒนา (2536) ไดสรป

นยามทหลากหลายจากนกจตวทยาหลายทานดงตอไปน กากน และซกล (1992) ใหคาจากดความวา การรบรเปนกระบวนการททาใหเกด

การรบรจากสงแวดลอม โดยการเลอก การจดระบบระเบยบ และการแปลความหมายสงตางๆจากความรสกสมผส

ชยพร วชชาวธ (2525) ใหคาจากดความวา การรบรเปนกระบวนการตความสงทเหน สงทไดยน และสงทรสก ดวยประสาทสมผสอนๆ เพอใหรวาคออะไร สงรบรน นมท งทเปนวตถ มนษยดวยกน และความเปนไปภายในจตใจของเรา

กนยา แสงสวรรณ (2532) นยามวา การรบร คอ การใชประสบการณเดม แปลความหมายสงเรา ทผานประสาทสมผสแลวเกดความรสกระลกรความหมายวาเปนอะไร

สงวน สทธเลศอรณ (2532) ใหคานยามวา การรบร หมายถง กระบวนการแปลความหมายของสงเราจากการสมผสตอสงเรา ซงตองอาศยประสบการณเดมดวย

40

เตมศกด คทวาณช (2546) ไดใหคานยาม การรบร หมายถง กระบวนการในการแปลความหมายทเกดข นภายหลงรางกายสมผสจากสงเรา ซงการรบรเปนพ นฐานของการเรยนรทสาคญของบคคล และในการตอบสนองพฤตกรรมใดๆ ของบคคลจะข นอยกบการรบรสภาพแวดลอมและความสามารถในการแปลความหมายของสภาพแวดลอมน น

2.4.2 กระบวนการรบรของบคคล กระบวนการรบรของบคคลจะเรมตนจากอวยวะรบร ไดแก ตา ห จมก ปาก และ

ผวหนง รบสมผสจากสงเรา และสงตอไปยงสมองเพอทาการแปลความหมาย จากน นจะมการตอบสนองตอสงเราในดานพฤตกรรม และความรสก กระบวนการดงแสดงในภาพ

ภาพท 2.2 ภาพแผนผงแสดงกระบวนการสมผสและการรบร

ภาพแสดงใหเหนถงกระบวนการรบรเบ องตน เมออวยวะรบรไดรบการสมผสจากการกระตนจากสงเรา จะทาหนาทสงสอไปยงสมองสวนกลางในการแปลการรบรลกษณะของสงเรา และตอบสนองพฤตกรรมตามทศนคตทบคคลมตอสงเราน น ซงการรบรของมนษยเกดจากการเหน รอยละ 75 รองลงมาคอการไดยน รอยละ 13 การสมผส รอยละ 6 การรบกลน รอยละ 3 และการรบรส รอยละ 3

2.4.3 ปจจยทมอทธพลตอการรบร ปจจยทมอทธพลตอการรบร หลงจากบคคลไดรบรสภาพแวดลอมหรอสงเราแลว

จะมการแปลความหมายและการตอบสนองตอสงเราน น โดยการแปลความหมายจะข นอยกบปจจยทมอทธพล 2 ประการ ไดแก ปจจยการรบรทมาจากตวบคคล และปจจยทมาจากคณลกษณะของสงเรา (เตมศกด คทวาณช, 2546) โดยมรายละเอยดของแตละปจจยดงตอไปน

สงเรา สมองแปลท าใหเกดความรสก อวยวะรบร

รบร พฤตกรรม ตอบสนอง

กระตน

41

2.4.3.1 ปจจยการรบรทมาจากตวบคคล เปนปจจยท งในตวบคคลท งดานรางกาย และจตใจ มผลตอการรบร การตอบสนองพฤตกรรม และทศนคตทบคคลมตอสงเรา ประกอบดวย

(1) ความสมบรณของอวยวะรบร (Sensory Organ) หากบคคลมความผดปกตของอวยวะรบรกจะสงผลใหความรบรมความแตกตางกน

( 2 ) ประสบการณ เ ดม (Previous Experience) บคคลจะอา ศยประสบการณเดมชวยในการรบรและแปลความหมายจากสงเรา นอกจากน ประสบการณเดมยงมผลตอทศนคตตอบคคลทมตอสงเราน น

(3) ความตองการทจะร (Need) บคคลจะเลอกรบรเฉพาะในสงทตนเองตองการ

(4) ความใสใจ (Attention) และการเลอก (Selection) ทจะรบร ในกรณทบคคลอยในสภาพแวดลอมทมสงเราจานวนมาก ทมาจากภาพ เสยง และกลน บคคลจะเลอกรบรเฉพาะทตนเองสนใจ

(5) สภาวะทางอารมณ (Emotion) การทบคคลอยในสภาวะเครยด หงดหงด หรอกงวล จะสงผลใหการรบรของบคคลน นลดลง

(6) ความคาดหวง (Expectancy) บคคลมความคาดหวงตอสงทตนจะรบรในเหตการณทกาลงจะเกดข นในภายภาคหนา

(7) สตปญญา (Intelligence) บคคลทมสตปญญาด จะสงผลใหการรบรในสงเราน นไดอยางลกซ ง

(8) การใหคณคา (Value) ตอสงทรบร เชน บคคลทใหคณคากบทองคา กจะสนใจเรองทองคาเปนพเศษ

(9) การถกชกจง (Persuasion) ใหรบรอทธพลทางดานสงคมจะชกจงใหบคคลเกดความสนใจทจะรบรในสงเรา

2.4.3.2 ปจจยทเกยวของกบคณลกษณะของสงเรา ประกอบดวย (1) ขนาดของสงเรา (Size) เปนสงทสามารถดงความสนใจใหบคคล

สามารถรบร บคคลจะสามารถรบรสงเราทมขนาดใหญไดดกวาขนาดเลก (2) ความเขมของสงเรา (Intensity) บคคลจะรบรสงเราทมความเขมมาก

ไดดกวาความเขมนอย เชน ความเขมของส ความเขมของเสยง (3) การเปลยนแปลง สงเราทมรปแบบใหม จะทาใหบคคลเกดความสนใจ

กวารปแบบเดม

42

(4) การเคลอนไหว (Movement) การเคลอนไหวของสงเราจะทาใหบคคลเกดความสนใจตอสงเรามากข น

(5) การกระทาซ า (Repetition) บคคลจะรบรสงเราไดเรวข น ถาสงเราน นมการเกดข นบอยคร งกจะทาใหบคคลรบรสงเราน นไดดกวา

(6) ส สงเราทมสฉดฉาดจะดงความสนใจไดดกวา นอกจากน ยงมผลตออารมณและความรสกของบคคล โดยบคคลจะรบรสฉดฉาดไดดกวาสออน แตจะใหความรสกเชอมนและไววางใจในสออนมากกวาสฉดฉาด

(7) ความแตกตาง สงเราทมลกษณะแตกตางไปจากสงเราทอยภายในกลมเดยวกนจะทาใหบคคลรบรสงเราน นไดดกวา 2.5 บรบทการใหบรการสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก

การใหบรการสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก มการพฒนาและดาเนนงานอยางตอเนองตามมาตรฐานสขศกษา มจดเดนทนาสนใจหลายดาน ในระบบงานทเนนกระบวนการทางานสขศกษาตามหลกพฤตกรรมศาสตร และการมคมอการปฏบตงานทสามารถทาใหดาเนนงานไดอยางมประสทธภาพ มการดาเนนงานสขศกษาตามมาตรฐานสขศกษาซงบคลากร ผรบผดชอบงานสขศกษาทมคณสมบตในการทางานสขศกษาและมการเพมพนความรในวชาชพ รวมถงความรดานตางๆ ทสงเสรมการทางาน นอกจากน ในดานของงบประมาณการดาเนนงานซงมความเพยงพอในการดาเนนงานตลอดมา มการจดแผนซงสอดคลองกบปญหาสขภาพและมผลการดาเนนตามแผนอยางมประสทธภาพ ทาใหแผนการดาเนนงานของกลมงานไดรบการอนมตงบประมาณใหดาเนนการตามแผนทเสนอไปยงคณะกรรมการแผนของโรงพยาบาล และมเครอขายในการดาเนนงานสขศกษาท งในโรงพยาบาลและในชมชน ททางานอยางตอเนองและเขมแขง การอธบายบรบทการใหบรการสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก อธบายในประเดนดงน 1) บรบทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 2) บรบทกลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 3) บรบทการใหบรการสขศกษากลมงานสขศกษาผปวยเบาหวาน โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก โดยมรายละเอยดดงน

2.5.1 บรบทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก เปนโรงพยาบาลศนย ในเขตจงหวดภาคเหนอ

ตอนลาง ขนาด 1,022 เตยง ใหบรการไดในระดบตตยภม และเปนศนย Excellence center ทางดานหวใจ มะเรงและอบตเหต ใหการดแลผปวยทวไป ในเขตภาคเหนอตอนลาง ไดแก จงหวดสโขทย เพชรบรณ ตาก พจตร อตรดตถ พษณโลก และจงหวดใกลเคยงอนๆ มประชากรรบผดชอบ

43

ในอาเภอเมองจานวน 286,600 คน มหนวยคสญญาหลกในการจดบรการปฐมภมท งหมด 5 หนวย 32 PCU คอ หนวยโรงพยาบาลพทธชนราช 19 แหง หนวยเทศบาลนครพษณโลก 5 แหง หนวยมหาวทยาลยนเรศวร 5 แหง หนวยโรงพยาบาลคายสมเดจพระนเรศวรและโรงพยาบาลกองบน 46 หนวยละ 1 แหง มบคลากรปฏบตงาน ณ เดอน มนาคม 2558 รวมทงสน 2,673 คน (การเจาหนาท โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก, 2558) โดยมขอมลในการใหบรการผปวย ดงตอไปน

2.5.1.1 ขอมลการรกษาพยาบาลของโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ป 2556-2558 มรายละเอยดดงตาราง

ตารางท 2.2 ขอมลการรกษาพยาบาลของโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ป 2556-2558

รายการ ป 2556 ป 2557 ป 2558 จ านวนผปวยนอก จ านวนผปวยนอกเฉลยตอวน จ านวนผปวยใน จ านวนผปวยในเฉลยตอวน จ านวนเตยง อตราครองเตยง จ านวนวนโดยเฉลยทผปวยอยในโรงพยาบาล

(ราย) (ราย)

(ราย)

755,934 2,643 65,945

925 941 100 5.9

830,563 2,904 67,648

903 1,032 88.1 5.5

901,075 3,151 69,740

931 1,032

88 5.4

2.5.1.2 สถตโรคของจ านวนผปวยนอก (ราย) ทมารบบรการท โรงพยาบาลพทธ

ชนราช พษณโลก 5 อนดบแรก ในป 2558 โดยมรายละเอยดดงตาราง ตารางท 2.3 สถตโรคของจ านวนผปวยนอก (ราย) ทมารบบรการท โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 5 อนดบแรก ในป 2558

อนดบท ชอโรค ป 2558 1 Essential (primary) hypertension 77,689 2 Other soft tissue disorders, not elsewhere classified 62,557 3 Disorder of lipoprotein metabolism and other

lipidaemias 56,839

4 Non-insulin-dependent diabetes mellitus 44,798 5 Chronic renal failure 15,403

44

2.5.1.3 สถตโรคของจ านวนผปวยใน (ราย) ทมารบบรการท โรงพยาบาล พทธชนราช พษณโลก 5 อนดบแรก ในป 2558 โดยมรายละเอยดดงตาราง

ตารางท 2.4 สถตโรคของจ านวนผปวยใน (ราย) ทมารบบรการท โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 5 อนดบแรก ในป 2558

อนดบท ชอโรค ป 2558 1 Senile cataract 2,570 2 Thalassaemia 1,411 3 Intracranial injury 1,210 4 Cerebral infarction 1,147 5 Acute appendicitis 1,135

2.5.2 บรบทกลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก กลมงานสขศกษา เปนหนงในกลมภารกจบรการปฐมภมของโรงพยาบาล

พทธชนราช พษณโลก มบทบาทหนาทใหบรการสขศกษาแกผรบบรการอยางมคณภาพตามมาตรฐานวชาชพ เพอใหเกดการสรางพลงอานาจ (Empowerment) ในผปวย โดยใชกระบวนการสขศกษาทสะทอนใหเหนถงความสามารถบคคลในการดงความสามารถทมอยในตนเอง มาจดการ ควบคม สรางอทธพลแกตวเอง สงคมรอบขาง อยางเปนรปธรรมและมผลตอการดาเนนชวต และใหผปวยมความสามารถในการตดสนใจ จดการปญหา ทเกดข นในชวตของตนเองได โดยจดบรการสขศกษาเพอใหผรบบรการสขศกษาเกดการเรยนรสามารถดจดการตนเองได มความพงพอใจ และตอบสนองการดาเนนงาน Service Plan มขอบเขตในการใหบรการ 4 ดาน ไดแก

(1) งานบรการสขศกษาและพฒนาพฤตกรรม โดยมการใหบรการสขศกษาในคลนกบรการ งานสขศกษาในหอผปวย และงานสขศกษาในชมชน

(2) งานพฒนาศกยภาพเครอขาย มการพฒนาการด าเนนงานสขศกษาในระดบกลมงาน ระดบโรงพยาบาล ระดบจงหวด รวมถงระดบเขตบรการสขภาพท 2

(3) งานพฒนาเทคโนโลยและการสอสาร (4) งานพฒนาวชาการและคณภาพงานสขศกษา

ปงบประมาณ 2559 กลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก มบคลากรผรบผดชอบ 5 คน และมการดาเนนงานเปนเครอขายคณะกรรมการสขศกษา โดยการพฒนาศกยภาพคณะกรรมการสขศกษาใหสามารถรวมทางานสขศกษาไดครอบคลมพ นทการดาเนนงานทกป โดยพฒนาศกยภาพดาเนนงานตามความตองการผเขารบอบรม และสอดคลองกบนโยบายของ

45

โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ซงการพฒนาคณภาพอยางตอเนองจนถงปจจบน มการพฒนาเครอขายกรรมการสขศกษาในโรงพยาบาล ดงน

ป 2554 พฒนาคณภาพงานสขศกษาโรงพยาบาล ป 2555 พฒนาเรองการผลตสอสขศกษาเพอพฒนาศนยการเรยนรสขภาพ ป 2556 พฒนา เร อ ง Health Literacy ในการดาเนนงาน สขศกษาใน

โรงพยาบาล ป 2558 พฒนาศกยภาพผปฏบตงานปรบเปลยนพฤตกรรมและเครอขาย เพอ

สนบสนน Service Plan ป 2559 พฒนาศกยภาพคณะกรรมการสขศกษาและเครอขาย ในเรองการ

ทางานสขศกษาในโรงพยาบาลตาม 3 พฤตกรรมหลก ทาใหคณะกรรมการสขศกษาทอยในหนวยงานพฒนาการดาเนนงานไดอยางมประสทธภาพ

2.5.3 บรบทการใหบรการสขศกษากลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ในโรคเบาหวาน

กลมงานสขศกษาเปนหนงในทมสหสาขาวชาชพในการวางแผนดแลผปวยเบาหวาน เพอใหผปวยเบาหวานเกดความตระหนกตอการดแลสขภาพตนเอง การรบรของผปวย ญาต และชมชนตอโรคเบาหวาน ดงน นจงเปนสงสาคญททมสขศกษากบสหสาขาวชาชพตองรวมกนจดกระบวนการเรยนรใหกบผปวยเบาหวาน ครอบครว ชมชน ใหเกดความสามารถในการดแลตนเอง นอกจากน ทมสขศกษายงมสวนทจะสงเสรมสนบสนนใหผปวยและญาต สามารถจดการดแลตนเอง โดยใชกระบวนการสรางพลงอานาจ ทาใหผปวยรจกตนเอง รสกวาตนเองสามารถดแลตนเอง ควบคมตนเอง ตดสนใจ และใชชวตรวมกบสงคมทสอดคลองกบแผนการรกษาของแพทย ท งน เรมจากการปรบเปลยนพฤตกรรมท งทางรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม ในผปวยเบาหวานทรตนเองวาเปนเบาหวานรายใหม และผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลได (คา FBS มากกวา 130 และ HbA1C มากกวา 7 ข นไป) นอกจากผปวยสามารถควบคมระดบน าตาลแลวตองมความรวมมอและความเขาใจอนดจากญาตและครอบครวดวย

จากการพฒนาระบบรการผปวยเบาหวาน เมอผปวยใหมจากการคดกรองจากศนยสขภาพชมชนแลว ผปวยจะถกนดมาเขารบบรการตรวจวนจฉยรกษาและรบรกษา ใน “คลนกเบาหวาน” ผปวยและครอบครวทเขามารบบรการน น โรงพยาบาลจะมทมสหวชาชพ ในการดแลรกษา สงเสรมสขภาพ เพอใหผปวยไดมทกษะในการดแลตนเอง เมอกลบไปดารงชวตขณะอยทบาน นอกจากผปวยรายใหมแลวคลนกเบาหวานยงใหบรการผปวยเกาทไมสามารถควบคมระดบน าตาลไดดวย หนงในบรการคลนกเบาหวาน คอ การจดการเรยนรแกผปวย ณ ศนยการเรยนร ศนยสขภาพ

46

เมอง ทกวนองคาร เวลา 13.00 น. - 15.00 น. โดยดาเนนการปรบเปลยนพฤตกรรมผปวยเบาหวาน โดยใชกระบวนการกลม และป 2557 มการขยายพ นทการใหบรการปรบเปลยนพฤตกรรม ไปยงศนยเบาหวาน อาคารผปวยนอก โดยใชกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมรายบคคล และในหอผปวยใหเกดความครอบคลมในการใหบรการผปวยเพมมากข น เพอใหผปวยเบาหวานและครอบครว มพฤตกรรมการยอมรบสภาวะโรค แผนการรกษาของแพทย และเกดการมสวนรวมในการต งเปาหมายดแลตนเองทสอดคลองกบวถชวตได โดยกระบวนการทดาเนนงานปรบเปลยนพฤตกรรมผปวยเบาหวาน ยดหลกการ 5 ข นตอน ไดแก

(1) สรางสมพนธภาพ (2) สารวจและประเมนพฤตกรรมสขภาพโดยใชแบบสมภาษณ (3) วเคราะหปญหาพฤตกรรมวางแผนออกแบบกจกรรมเพอปรบเปลยนพฤตกรรม

โดยการมสวนรวมของผปวย (4) จดกจกรรมการเรยนร โดย การต งเปาหมาย การเสรมสรางพลงอานาจ

(Empowerment) ไดแก การทาใหผปวยเกดความเชอมน การใหกาลงใจ การยกตวอยางประกอบ ฯลฯ และการปรบเปลยนพฤตกรรมทสอดคลองวถชวตของตนเอง

(5) ประเมนผล 2.6 งานวจยทเกยวของ

กญญา แซโก (2552) ศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา ปจจยทมความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบอาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ และรายได มความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ กลาวคอ กลมคนทมอายนอยกวา 60 ป มระดบการศกษาสง สถานภาพโสด อาชพรบราชการ มรายไดมากกวา 5,000 บาท/เดอน มความแตกฉานทางดานสขภาพทเพยงพอมากกวากลมอน แตเพศ เขตทอยอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ ไมพบวามความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ และความสมพนธระหวางความแตกฉานดานสขภาพกบการปฏบตตวของผปวยผาตดตา พบวา ระดบความแตกฉานดานสขภาพมความสมพนธอยางมนยสถตกบการปฏบตตวของผปวยผาตดตา กลาวคอ กลมตวอยางทมความแตกฉานดานสขภาพในระดบเพยงพอจะมการปฏบตตวทถกตองจากการใชขอมลทไดรบจากระบบบรการสขภาพมากกวากลมทมความแตกฉานดานสขภาพในระดบไมเพยงพอและก ากง

47

วลเลยม และคณะ (Williams et al, 1995) ศกษาเรองการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอระหวางผปวยในโรงพยาบาลของรฐ 2 โรงพยาบาล ( Inadequate functional health literacy among patients at two public hospitals) พบวา รอยละ 81 ของผทมอายมากกวา 60 ป มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ

วส และคณะ (Weiss, Hart, McGee, & Estelle, 1992) ศกษาเรองสถานะสขภาพของผใหญทไมรหนงสอ: ความสมพนธระหวางความรและภาวะสขภาพของบคคลทมทกษะความรตา( Health status of illiterate adults : relation between literacy and health status among persons with low literacy skills) ผทมอาย 60-94 ป มทกษะการอานหนงสอเฉลยอยทระดบช นประถมศกษาปท 5 และ รอยละ 25 มปญหาในการเขาใจภาษาจากผใหบรการสขภาพ และพบวาความแตกตางในดานระดบของภาษา และความสามารถทางภาษา มความสมพนธกบความไมเขาใจในสภาวะสขภาพของตนเองและการจดการตนเอง

กาสมาลาเลยน และคณะ (Gazmararian, J., Baker, D., Williams, M., et al., 1999) ศกษาการรเทาทนขอมลสขภาพในสถานบรการสขภาพในการจดการองคการดแลสขภาพ (Health Literacy Among Medicare Enrollees in a Managed Care Organization) ทาการศกษาในกลมผทมอาย 65 ปข นไป ในรฐ South Florida ประเทศสหรฐอเมรกา พบวา 33.9% ของทพดภาษาองกฤษ และ 53.9% ของผตอบแบบสอบถามทพดภาษาสเปน มการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ( Inadequate health literacy) หรอ ระดบก ากง (Marginal health literacy) เนองจากไมสามารถทาการอานและทาความเขาใจในคาแนะนาทเปนขอความในสงแวดลอมในการใหบรการทางสขภาพได

วลเลยมและคณะ (Williams et al, 1998) ไดศกษาเรอง ความสมพนธของการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานเพอความรของผปวยโรคเร อรง: กรณศกษาผปวยทมความดนโลหตสงและเบาหวาน พบวา ผปวยทระดบการรเทาทนขอมลดานสขภาพไมเพยงพอและเปนโรคเร อรง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง และหอบหด มความรในเรองการรกษาพยาบาลในโรคของตนเอง และทกษะการจดการตนเองทถกตอง นอยกวาผปวยทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ

ชวลงเกอร และคณะ (Schillinger, D., Bindman, A., Wang, F., Stewart, A., Piette, J., 2004) ศกษาการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานและคณภาพของการสอสารระหวางแพทยและผป วย ใน ผป วย โรคเบาหวาน (Functional health literacy and the quality of physician–patient communication among diabetes patient) พบวา ผปวยทมปญหาดานการอานและการทาความเขาใจในคาแนะนาของแพทย จะมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ

48

คณะกรรมการเกยวกบการรเทาทนสขภาพสาหรบกจการสภาวทยาศาสตร สมาคมการแพทยอเมรกน (Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs, American Medical Association, 1999) รายงานเกยวกบการรเทาทนขอมลสขภาพวาผปวยทมการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ มความยากลาบากในการสอสาร ซงอาจมผลกระทบทมอทธพลตอผลลพธดานสขภาพ ผปวยเหลาน พบรายงานสถานะสขภาพแยลงและมความเขาใจนอยเกยวกบคาแนะนาทางการแพทย และช ใหเหนวาการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพออาจเพมความเสยงของการรกษาในโรงพยาบาล ในผปวยดวย

เชยและคณะ (Shea et al, 2004) พบวากลมตวอยาง 65% เปนชาวแอฟรกนอเมรกน 66% เปนผชาย และ 51% มการศกษาระดบมธยมปลายหรอนอยกวา ระดบคะแนน REALM มความเกยวของอยางมนยสาคญกบ การศกษา อายและการแขงขน แตไมเกยวกบเพศ เมอแบงตามการศกษาพบวามความแตกตางระหวางชาวอเมรกนแอฟรกนและชาวผวขาว อยางมนยสาคญ

แซนดและคณะ (Zahnd et al, 2009) พบวา ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผทอาศยอยในเขตชนบทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบตา (p<0.001)

มซยไหว (Mi-Hsiu Wei, 2014) ศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบเหตผลสาหรบการแสวงหาขอมลเกยวกบสขภาพและแหลงขอมลทใชโดยผใหญในประเทศใตหวนไตหวน พบวา ผสงอาย การศกษานอย รายไดนอย และอาศยในพ นทชนบท มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบตา

ฟ ร า เ ว ย แ ละ คณะ ( Flavia Fernanda Luchetti Rodrigue et al, 2012) ศ ก ษ าความสมพนธระหวางความร ทศนคต ระดบการศกษากบจานวนปทเรมเขารบการรกษาในผปวยเบาหวานของประเทศบราซล พบวา ระดบการศกษาและจานวนปทเรมเขารบการรกษามความสมพนธกบการมความรอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.01 และ 0.02 ตามลาดบ)

49

2.7 กรอบแนวคด

หมายเหต กรอบแนวคดน อธบายปจจยสวนบคคลมผลตอระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานและระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานมผลตอการควบคมระดบน าตาลในเลอดเทาน น ไมไดอธบายถงปจจยสวนบคคลมความสมพนธกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด

ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพขนพนฐาน (Health Literacy)

- ระดบเพยงพอ (Adequate literacy) - ระดบก ากง (Marginal literacy) - ระดบไมเพยงพอ (Inadequate literacy)

การควบคมนาตาลในเลอด

ปจจยสวนบคคล - เพศ - อาย - ระดบการศกษา - สภาพสมรส - อาชพ - รายได - พนทอาศย - ประสบการณใชบรการ

สขภาพ - จ านวนปทเรมเขารบการ

รกษา

50

อธบายความสมพนธ ความสมพนธระหวาง ปจจยสวนบคคลและระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

จากการทบทวนวรณณกรรมของกญญา แซโก , 2552 ศกษาเรองการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา ปจจยทมความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา ไดแกอาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ และรายได มความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ กลาวคอ กลมคนทมอายนอยกวา 60 ป มระดบการศกษาสง สถานภาพโสด อาชพรบราชการ มรายไดมากกวา 5,000 บาท/เดอน มความระดบการรเทาทนขอมลสขภาพทเพยงพอมากกวากลมอน ในสวน เพศ เขตทอยอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ ไมพบวามความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ วลเลยม และคณะ (Williams et al, 1995) พบวารอยละ 81 ของผทมอายมากกวา 60 ป มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ วส และคณะ (Weiss, Hart, McGee, & Estelle, 1992) ผ ทมอาย 60-94 ป ม ทกษะการอ านหนง สอเฉลยอย ทระ ดบช นประถมศกษาปท 5 และรอยละ 25 มปญหาในการเขาใจภาษาจากผใหบรการสขภาพ กาสมาลาเลยน และคณะ (Gazmararian, J., Baker, D., Williams, M., et al., 1999) พบวามากกวารอยละ 30 ของผลงทะเบยนใชบรการมการร เ ทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ชวลงเกอร และคณะ (Schillinger, D., Bindman, A., Wang, F., Stewart, A., Piette, J., 2004) ผปวยทมปญหาดานการอานและการทาความเขาใจในคาแนะนาของแพทย จะมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ เชยและคณะ (Shea et al, 2004) พบวา ระดบคะแนน REALM มความเกยวของอยางมนยสาคญกบ การศกษา อายและการแขงขน แตไมเกยวกบเพศ อยางมนยสาคญ และฟราเวยและคณะ (Flavia Fernanda Luchetti Rodrigue et al, 2012) พบวา ระดบการศกษาและจานวนปทเรมเขารบการรกษามความสมพนธกบการมความรอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.01 และ 0.02 ตามลาดบ) ซงปจจยสวนบคคลท งหลายจะสามารถแบงระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพเปน 3 ระดบ ไดแก ไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy) ก ากง (Marginal Health Literacy) และเพยงพอ (Adequate Health Literacy) เพอประเมนทกษะของผปวยดานการอานและการคดคานวณ ทจาเปนตอความเขาใจและการปฏบตในชวตประจาวน ในการประยกตทกษะดานการอานและทาความเขาใจเกยวกบตวเลข (numeracy skill) และความเขาใจตอรปแบบการใหขอมลท งขอความเขยนและวาจาจากแพทย พยาบาล เภสชกร รวมท งการปฏบตตวตามคาแนะนา ความสมพนธระหวาง ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ และการควบคมน าตาลในเลอด

จากการทบทวนวรรณกรรมของกญญา แซโก (2552) ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการปฏบตตวของผปวยผาตดตา พบวา ระดบการร เทาทนขอมลสขภาพม

51

ความสมพนธอยางมนยสถตกบการปฏบตตวของผปวยผาตดตา กลาวคอ กลมตวอยางทมความระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอจะมการปฏบตตวทถกตองจากการใชขอมลทไดรบจากระบบบรการสขภาพมากกวากลมทมการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอและก ากง วส และคณะ (Weiss, Hart, McGee, & D'Estelle, 1992) พบวาความแตกตางในดานระดบของภาษา และความสามารถทางภาษา มความสมพนธกบความไมเขาใจในสภาวะสขภาพของตนเองและการจดการตนเอง วลเลยมและคณะ (Williams et al., 1998) พบวา ผปวยโรคเร อรงทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมมเพยงพอ มความสมพนธกบการไมมความรเรองการรกษาพยาบาลในโรคของตนเอง และการจดการตนเอง คณะกรรมการเกยวกบการรเทาทนสขภาพสาหรบกจการสภาวทยาศาสตร , สมาคมการแพทยอ เมร ก น (Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs, American Medical Association, 1999) รายงานเกยวกบการร เทาทนขอมลสขภาพวาผปวยทมการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ มความยากลาบากในการสอสาร ซงอาจมผลกระทบทมอทธพลตอผลลพธดานสขภาพ ผปวยเหลาน พบรายงานสถานะสขภาพแยลงและมความเขาใจนอยเกยวกบคาแนะนาทางการแพทย และช ใหเหนวาการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพออาจเพมความเสยงของการรกษาในโรงพยาบาล ในผปวยดวย วลเลยมและคณะ (Williams et al., 1998) พบวา ผปวยทระดบการรเทาทนขอมลดานสขภาพไมเพยงพอและเปนโรคเร อรง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง และหอบหด ไมมความรในเรองการรกษาพยาบาลในโรคของตนเองเชนเดยวกบทกษะการจดการตนเองทถกตอง นอยกวาผปวยทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในการควบคมน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานทสาคญคอพฤตกรรมการรบประทานอาหาร การรบประทานยา และการออกกาลงกาย ซงจะเกดไดเนองจาก เปนผลจากการทผปวยมการใชทกษะและสมรรถนะของตนเองทกดาน ทจะพฒนาตนเองเพอคนหา ทาความเขาใจ ประเมน ใชขอมลและแนวคดทางดานสขภาพ ใหไดทางเลอกของตนเองในการควบคมน าตาล

52

บทท 3 วธการวจย

การศกษาน เปนการศกษาเชงวเคราะห ณ จดเวลาใดเวลาหนง (Cross-Sectional

Analytic Studies) เปรยบเทยบความสมพนธระหวางการรเทาทนดานสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก เพอศกษาระดบของการรเทาทนดานสขภาพข นพ นฐานกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 และศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนดานสขภาพข นพ นฐานกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ผวจยไดนาแบบสมภาษณเปนเครองมอทใชในงานวจยจากการรวบรวมเอกสาร ทฤษฎ นยาม และงานวจยตางๆทเกยวของ แลวนามาพฒนาเปนแบบฉบบภาษาไทย โดยนาแบบสมภาษณมาคานวณหาคาความเทยงตรงตามเน อหา (Content Validity) คาอานาจจาแนกของขอคาถาม (Discrimination Power) และหาคาความเชอมน (Reliability) ตามลาดบ จากน นนาขอมลทเกบรวบรวมได มาทดสอบสมมตฐาน วเคราะห สรป และอภปรายผล โดยมข นตอนการดาเนนการวจย ดงตอไปน 3.1 ขอบเขตของโครงการวจย การศกษาเรอง “ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2” น เปนการศกษาความสามารถของผปวยเบาหวานทจะอานทาความเขาใจขอมลและตวเลขทจาเปนในการดแลสขภาพของตนเอง ศกษาทกษะการตความ ความสามารถในการใชขอมลเพอตดสนใจทาพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพของตนเองทเกยวของกบการดาเนนชวตประจาวน เพราะสาเหตสาคญของการควบคมระดบน าตาลของผปวยเบาหวานไมไดน น เกดจากการขาดสามารถในการควบคมโรคของตนเองของผปวย ผลการศกษาทผานมาแสดงใหเหนแลววาการควบคมระดบน าตาลเกยวของกบความรในเรองการงดอาหารกอนมาตรวจระดบน าตาล ความรเรองอาการและภาวะแทรกซอน ความรเรองการปฏบตตวเพอควบคมระดบน าตาล ความรเรองประโยชนของการออกกาลงกาย การปฏบตตวเมอลมกนยา การรบรความสามารถในการดแลตนเอง การควบคมอาหาร การรบประทานยา การออกกาลงกาย และความรเรองโรค ซงความรดงกลาวสาหรบผปวยเบาหวานจดเปนการรเทาทนขอมลสขภาพระดบพ นฐานสาหรบผปวย เพราะความรดงกลาวเปนขอมลสาคญทสงผลถงการสงเสรมและบารงรกษาสขภาพของผปวยเบาหวาน ดงน น การวจยน จงมขอบเขตการศกษาภายใตการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน ซงหมายถงทกษะ

53

พ นฐานดานการอาน การเขยน ความรเกยวกบสภาวะสขภาพ การใชขอมลขาวสารเพอใหเกดพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพของตนเอง สามารถควบคมน าตาลและลดการเกดภาวะแทรกซอนอนตรายทเกดจากเบาหวานได

3.1.1 ประชากรทใชในการวจย ประชากรทใชในการศกษาคร งน ไ ดแก ผปวยเบาหวานทรบบรการ ณ

โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จานวน 9,773 คน ทรบมาบรการ ณ จดบรการของโรงพยาบาล 2 จดบรการ ไดแก งานผปวยนอก และศนยสขภาพเมอง ผานการลงทะเบยน (Register) ในโปรแกรม DM Center โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก และมารบการรกษาพยาบาลตามนด (Follow up) ภายใน 1 ป นบต งแตเดอนตลาคม 2557

3.1.2 ขนาดตวอยางทใชในการวจย ทาการสมตวอยางแบบกลม (Cluster Sampling) ใน 2 จดใหบรการ ไดแก

แผนกผปวยนอก และศนยสขภาพเมอง แยกสดสวนของกลมตวอยางในแตละจดบรการ จานวนท งส น 370 ราย แบงเปน งานผปวยนอก จานวน 198 ราย และศนยสขภาพเมอง จานวน 172 ราย

3.1.3 ตวแปรทศกษา ความสมพนธระหวาง ปจจยสวนบคคลและระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

ตวแปรอสระ ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา

ตวแปรตาม ไดแก ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ ความสมพนธระหวาง ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ และการควบคม

น าตาลในเลอด ตวแปรอสระ ไดแก ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ ตวแปรตาม ไดแก การควบคมน าตาลในเลอด

3.2 ระเบยบวธวจย/วธดาเนนการวจย

3.2.1 ประชากรและขนาดตวอยาง ประชากรทใชในการศกษาคร งน ไ ดแก ผปวยเบาหวานทรบบรการ ณ

โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จานวน 9,773 คน ผวจยกาหนดขนาดตวอยางทความเชอมน 95% และยอมรบความคาดเคลอนได 5% โดยใชสตรของเครซและมอรแกน (Krejcie and Morgan, 1970 อางใน ธรวฒ, 2543) พบวาตองใชขนาดตวอยาง 370 คน

54

𝑛 =

𝑁𝑍𝛼2

2𝑝(1 − 𝑝)

𝑒2(𝑁 − 1) + 𝑍𝛼2

2𝑝(1 − 𝑝)

𝑛 =9773(3.841)(0.05)(0.05)

(0.05)2(9773 − 1) + 3.841(0.05)(0.05)

n = 370 คน

โดยการสมตวอยางแบบกลม (Cluster Sampling) แบงเปน 2 จดใหบรการ ไดแก

แผนกผปวยนอก และศนยสขภาพเมอง แยกสดสวนของขนาดตวอยางในแตละจดบรการ โดยผวจยไดทาการแจกแบบสมภาษณ จานวน 370 คน รายละเอยดดงตาราง ตารางท 3.1 จานวนประชากรขนาดตวอยาง

จดบรการ จานวนประชากร (คน) จานวนขนาดตวอยาง (คน) แผนกผปวยนอก 5,247 198 ศนยสขภาพเมอง 4,526 172

รวม 9,773 370

3.2.2 เกณฑการคดเขาของขนาดตวอยาง 3.2.2.1 เปนผปวยสญชาตไทย ทมารบบรการทโรงพยาบาลพทธชนราช

พษณโลก ในแผนกผปวยนอก และศนยสขภาพเมอง โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 3.2.2.2 ไดรบการวนจฉยจากแพทยวาปวยเปนโรคเบาหวานชนดท 2 3.2.2.3 อาย 30 ปข นไป 3.2.2.4 ระยะเวลาการปวยเปนโรคเบาหวาน ชนดท 2 ต งแตแพทยวนจฉยวา

ปวยเปนโรคเบาหวานชนดท 2 ในคร งแรกเปนตนไป 3.2.2.5 สามารถอานภาษาไทยได พดภาษาไทยได 3.2.2.6 มารบการรกษาพยาบาลทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลกอยาง

ตอเนอง โดยมาตามนด (Follow up) ในระยะเวลาภายใน 1 ป เรมนบต งแตเดอนตลาคม 2557

55

3.2.2.7 ยนดทเปนอาสาสมครวจย โดยไดรบฟงการอธบายขอมลการพทกษสทธจากผวจยและไดลงนามในแบบฟอรมหนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจยตอหนาพยาน

3.2.3 เกณฑการคดออกของขนาดตวอยาง 3.2.3.1 เกดความอดอดหรอความคบของใจ ในการตอบแบบสมภาษณ 3.2.3.2 เกดความผดปกตทางรางกาย เชน ภาวะน าตาลตา ฯลฯ ทตองใหการ

รกษา และไมสามารถใหขอมลเพอการวจยได 3.2.3.3 ผปวยมความประสงคทจะยตการใหขอมลเพอการวจย

3.2.4 วธการเกบรวบรวมขอมล 3.2.4.1 พฒนาเครองมอจากแนวคดแบบสมภาษณ Short test of functional

health literacy in adults (Short-TOFHLA หรอ S-TOFHLA) แบบทดสอบความฉลาดทางสขภาพดานความเขาใจขอมล ขาวสารและความเขาใจเกยวกบตวเลขระดบพ นฐานในกลมผใหญแบบส น (Baker, Williams, Parker, Gazmararian & Nurss, 1999) สาหรบแบบสมภาษณในแตละสวน ไดมการช แจงการตอบแบบสมภาษณไวอยางละเอยด และช แจงวาผลจากการตอบแบบสมภาษณคร งน ไมมผลใดๆ ตอผตอบแบบสมภาษณ

3.2.4.2 นาแบบสมภาษณทสรางข นมาไปใหผเชยวชาญ 2 ทานพจารณาและตรวจสอบความเทยงตรงตามเน อหา (Content Validity) ความเหมาะสมของภาษาทใช (Wording) และครอบคลมและเปนตวแทนของสงทตองการวด เพอนาไปปรบปรงแกไขกอนนาแบบสมภาษณไปใชในการเกบขอมลจรง

3.2.4.3 ทดลองใชแบบสมภาษณ (Try Out) ในผปวยเบาหวานทมารบบรการในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จานวน 30 ราย โดยเกบขอมลจากผปวยทเขามารบบรการในคลนกเบาหวาน 2 จดบรการ ไดแก แผนกผปวยนอก และศนยสขภาพเมอง

3.2.4.4 วเคราะหขอมลคาความตรงและความเทยงของเครองมอ 3.2.4.5 ผวจยขอหนงสอจากโครงการปรญญาโท สาขาการจดการสรางเสรม

สขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เพอขออนญาตในการเกบขอมลจากผปวยเบาหวานชนดท 2 ทเขารบการรกษาพยาบาลทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จานวน 370 ราย

3.2.4.6 เสนอขอพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยจากมหาวทยาลยธรรมศาสตรและโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก คณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย ท ง 2 แหง อนมตกอนทาการเกบขอมล

56

3.2.4.7 จดทากระบวนการทาความเขาใจในการเกบขอมลกบผชวยนกวจย จานวน 2 คน ในเรองกระบวนการเกบขอมล วธการเกบขอมล สาธตการเกบขอมล และฝกทกษะการเกบขอมลกบผวจย

3.2.4.7 เกบขอมลจากผปวยทเขามารบบรการในคลนกเบาหวาน 2 จดบรการ ไดแก

(1) แผนกผปวยนอก จานวน 198 ราย โดยทาการเกบขอมล ณ บรเวณศนยเบาหวาน ของทกวน ต งแตเวลา 08.30 น. - 16.30 น. ซงสอดคลองกบระบบการใหบรการของแผนกผปวยนอกอายรกรรม หลงจากผปวยรบการตรวจจากแพทย ผปวยเบาหวานทกรายจะถกสงเขารบการตรวจประเมนภาวะแทรกซอน (ตา เทา และชองปาก) และเขารบบรการสขศกษาทกราย

(2) ศนยสขภาพเมอง จานวน 172 ราย โดยทาการเกบขอมลขณะผปวยรอรบการตรวจโดยแพทย ต งแตเวลา 08.30 น. - 14.00 น. ของทกวนองคาร

3.2.4.8 กรอกขอมลในโปรแกรมการวเคราะหสถตเพอการวจยทางสงคมศาสตร (Statistical Package for the Social Sciences หรอ SPSS for Window) เวอรชน 16.0

3.2.4.9 วเคราะหผลการวจยและอภปรายผล โดยใชโปรแกรมการวเคราะหสถตเพอการว จยทางสงคมศาสตร (Statistical Package for the Social Sciences หรอ SPSS for Window) version 16.0

3.2.5 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล การวจยในคร งน ใชเครองมอสรางเครองมอข นเอง โดยประยกตใชแนวคด

แบบทดสอบความฉลาดทางสขภาพดานความเขาใจขอมล ขาวสารและความเขาใจเกยวกบตวเลขระดบพ นฐานในกลมผใหญแบบส น (Short test of functional health literacy in adults หรอ Short-TOFHLA ห ร อ S-TOFHLA) (Baker, Williams, Parker, Gazmararian & Nurss, 1999) มการตรวจสอบความตรงตามเน อหา และความเหมาะสมของแบบสมภาษณ แลวนาแบบสมภาษณไปทดลองใช (Try Out) ในผปวยเบาหวานทมารบบรการในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จานวน 30 ราย ซงศกษาจากการรวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของ โดยมรายละเอยดของเครองมอดงตอไปน

3.2.5.1 เครองมอการวจย เปนแบบสมภาษณ แบงออกเปน 3 สวน ไดแก สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไป ประกอบดวยคณลกษณะทางประชากร

และสงคม ไดแก ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา

57

สวนท 2 แบบวดความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale) มจานวน 4 ขอ โดยเปนการวดการรบรในความสาคญของการใชบรการในสถานบรการสขภาพ ไดแก การคานวณเวลาในการรบประทานยา การรคาตวเลขระดบน าตาลเทยบกบคาปกต ความสามารถในการอานตวเลขทขวดยา และความสามารถในการอานบตรนด โดยใหคะแนน 7 คะแนนในคาตอบทถกตอง และใหคะแนน 0 คะแนนในคาตอบทผด

สวนท 3 แบบวดความเขาใจในการอาน (Reading Comprehension) มจานวน 36 ขอ โดยในทกๆ 5-7 คา จะมการเวนชองวางใหเตมคา ซงมเน อหาเปนประโยคทเกยวของกบแผนการรกษาของผปวย ผทาแบบทดสอบตองเลอกคาตอบ 1 คาตอบทถกตอง จาก 4 ตวเลอก เพอเตมใหประโยคมความสมบรณมากทสด โดยใหคะแนน 2 คะแนนในคาตอบทถกตอง และใหคะแนน 0 คะแนนในคาตอบทผด

3.2.5.2 การแปลคาระดบคะแนนเครองมอการวจย การแปลคาระดบคะแนนเครองมอการวจย มการใหคะแนนหากตอบได

ถกตอง รายละเอยดดง ตารางท 3.2 คะแนนรวมท งส น 100 คะแนน สามารถแบงระดบคะแนน เปน 3 กลม แบงเกณฑคาคะแนนโดยใชแนวคดของเดวท เบเกอรและคณะ (Baker, Williams, Parker, Gazmararian &Nurss, 1999) โดยใชการเทยบคาสดสวนบนพ นฐานเครองมอแบบทดสอบความฉลาดทางสขภาพดานความเขาใจขอมล ขาวสารและความเขาใจเกยวกบตวเลขระดบพ นฐานในกลมผใหญแบบส น (Short test of functional health literacy in adults หรอ Short-TOFHLA หรอ S-TOFHLA) ไดแก การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) และ การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy) รายละเอยดดงตารางท 3.3

58

ตารางท 3.2 คาคะแนนทใหผปวยในแตละขอคาถาม

การใหคะแนน แบบวดความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale)

การคานวณเวลาในการรบประทานยา 7 คะแนน

การรคาตวเลขระดบน าตาลเทยบกบคาปกต 7 คะแนน

ความสามารถในการอานตวเลขทขวดยา 7 คะแนน

ความสามารถในการอานคาแนะนาบนฉลากยา 7 คะแนน แบบวดความเขาใจในการอาน (Reading Comprehension)

การวดความรเรองเบาหวาน (จานวน 36 ขอ) ขอละ 2 คะแนน (รวม 72 คะแนน)

ตารางท 3.3 การแปลคาระดบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

คาคะแนน ระดบ 0-53 การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ

(Inadequate Health Literacy) 54-66 การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง

(Marginal Health Literacy) 67-100 การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ

(Adequate Health Literacy) 3.2.5.2 การประเมนความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด การ

ประเมนความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด ใชเครองมอผลตรวจทางหองปฏบตการคร งสดทายทผปวยมารบบรการในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก โดยเกณฑเปาหมายการควบคมเบาหวานสาหรบผใหญ ตามแนวทางเวชปฏบตสาหรบโรคเบาหวาน ป 2557 (Clinical Practice Guideline for Diabetes 2014) (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทยในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร , สมาคมตอไรทอแหงประเทศไทย , กรมการแพทย

59

กระทรวงสาธารณสข, และสานกงานหลกประกนสขภาพถวนหนา, 2557) ในการควบคมระดบน าตาลได ไดแก ตารางท 3.4 เกณฑเปาหมายการควบคมเบาหวานสาหรบผใหญ ตามแนวทางเวชปฏบตสาหรบโรคเบาหวาน ป 2557

ชนดการตรวจ คาการควบคมน าตาลได - การตรวจน าตาลอดอาหาร (Fasting blood sugar หรอ FBS)

อยระหวาง 90 ถงนอยกวา 130 มลลกรมตอเดซลตร (mg/dL)

- คาน าตาลสะสม (HbA1c หรอ Hemoglobin A1c) นอยกวา 7 มลลกรมเปอรเซนต(mg%)

3.2.6 ความเชอถอไดของเครองมอทใชในการวจย มการทดสอบความเทยงตรง (Validity) และความเชอมน (Reliability) ดงน

3.2.6.1 ความเทยงตรง (Validity) ผวจยนาแบบสมภาษณทสรางข นมาไปใหผเชยวชาญ 2 ทานพจารณาและตรวจสอบความเทยงตรงตามเน อหา (Content Validity) ความเหมาะสมของภาษาทใช (Wording) และครอบคลมและเปนตวแทนของสงทตองการวด เพอนาไปปรบปรงแกไขกอนนาแบบสมภาษณไปใชในการเกบขอมลจรง

3.2.6.2 ความเชอมน (Reliability) ผวจยนาแบบสมภาษณทสรางข นมาและปรบปรงแกไขแลวทาการ Try out ในผปวยเบาหวานชนดท 2 จานวน 30 ชด เพอตรวจสอบความสามารถในการสอความหมาย ความเหมาะสม รวมถงความยากงายในแบบสมภาษณในตอนท 3 โดยใชโปรแกรมการวเคราะหสถตเพอการว จยทางสงคมศาสตร (Statistical Package for the Social Sciences หรอ SPSS for Window version 16.0 โดยใชสตรหาคาสมประสทธ Cornbrch’s Alpha โดยใชเกณฑสมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient) ผลการวเคราะหคาความเชอมน พบวาแบบสมภาษณในการวจยน มคาสมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient) เทากบ 0.916

3.2.7 วธการวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมการวเคราะหสถตเพอการวจยทางสงคมศาสตร

(Statistical Package for the Social Sciences หรอ SPSS for Window) version 16.0 ในการประมวลผล โดยใชคาสถตในการวเคราะหขอมลและทดสอบสมมตฐานดงน

60

3.2.7.1 การวเคราะหความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) กบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 สถตทใชคอ การทดสอบไคสแควร (Chi-square)

3.2.7.2 การวเคราะหระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) ในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 สถตทใชคอ การแจกแจงความถ (Frequency) และคารอยละ (Percentage)

3.2.7.2 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย จานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา กบระดบการร เทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) โดยใชสถตดงน

(1) เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) สถตทใชคอ การทดสอบไคสแควร (Chi-square)

(2) จานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) สถตทใชคอ สมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson Correlation Coefficient)

3.3 รายละเอยดวธการตดตอ/ วธการเขาถงอาสาสมครวจยหรอเวชระเบยน ฯลฯ

วธการตดตอหรอเขาถงอาสาสมครวจย โดยทาการเกบขอมลจากผปวยทเขามารบบรการในคลนกเบาหวาน 2 จดบรการ จานวน 370 ราย ไดแก

3.3.1 แผนกผปวยนอก จานวน 198 ราย โดยทาการเกบขอมล ณ บรเวณศนยเบาหวาน ของทกวน ต งแตเวลา 08.30 น. - 16.30 น. ซงสอดคลองกบระบบการใหบรการของแผนกผปวยนอกอายรกรรม หลงจากผปวยรบการตรวจจากแพทย ผปวยเบาหวานทกรายจะถกสงเขารบการตรวจประเมนภาวะแทรกซอน (ตา เทา และชองปาก) และเขารบบรการสขศกษาทกราย

3.3.2 ศนยสขภาพเมอง จานวน 172 ราย โดยทาการเกบขอมลขณะผปวยรอรบการตรวจโดยแพทย ต งแตเวลา 08.30 น. - 14.00 น.

61

3.4 วธการพทกษสทธอาสาสมครวจย

การพทกษสทธอาสาสมครวจย ผานการตรวจสอบจากคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร และโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก รายละเอยดไดแก

3.4.1 มหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดรบการตรวจสอบและรบรองจากคณะอนกรรมการ จรยรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 สาขาวทยาศาสตร โครงการวจยท 097/2558 COA No. 100/2559 รบรองใหดาเนนการศกษาวจย เมอวนท 19 พฤษภาคม 2559

3.4.2 โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ไดรบการตรวจสอบและรบรองจาก คณะจรยธรรมการวจยในมนษย โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก IRB No. 081/58 รบรองใหดาเนนการศกษาวจย เมอวนท 20 ตลาคม 2558

โดยอาสาสมครวจยจะไดรบทราบรายละเอยดเกยวกบทมาและวตถประสงคในการทาวจย รายละเอยดข นตอนตางๆ ทจะตองปฏบตหรอไดรบการปฏบต และประโยชนซงจะเกดข นจากการวจยเรองน โดยไดอานรายละเอยดในเอกสารช แจงอาสาสมครวจยโดยตลอด และไดรบคาอธบายจากผวจยจนเขาใจเปนอยางดแลว และมความสมครใจในการเขารวมโครงการวจย อาสาสมครวจยมสทธถอนตวออกจากการวจยเมอใดกไดตามความประสงค โดยไมตองแจงเหตผลซงการถอนตวออกจากการวจยน น จะไมมผลกระทบในทางใดๆ และผวจยจะเกบรกษาเปนความลบ โดยจะนาเสนอขอมลการวจยเปนภาพรวมเทาน น

62

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล

ผลการศกษาการวจยเรอง “ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการ

ควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2” น มวตถประสงคเพอศกษาระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) ในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) กบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 และศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) ผวจยไดนาขอมลจากกลมตวอยาง จานวน 370 คน มาวเคราะห โดยแบงการนาเสนอผลการวจยเปน 8 สวน ดงตอไปน

4.1 การวเคราะหความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด

4.2 การอภปรายผลความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด

4.3 การอธบายลกษณะทางประชากรของผใหขอมล 4.4 การวเคราะหขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพ 4.5 การอภปรายผลขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพ 4.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบ

การศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได พ นทอาศย และประสบการณใชบรการสขภาพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน

4.7 การอธปรายผลความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย และประสบการณใชบรการสขภาพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน

4.8 การวเคราะหความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด

63

4.1 การวเคราะหความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด

ความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 พบวา ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพมความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 (P=0.127) โดยผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลได มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 58.9 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) คดเปนรอยละ 24.6 และระดบการรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 16.5 ในสวนผปวยเบาหวานทสามารถควบคมระดบน าตาลได มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 61.5 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) คดเปนรอยละ 29.5 และระดบการรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 9.0 จะเหนไดวาการผปวยเบาหวานทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบทเพยงพอ ซงเปนระดบทผปวยมความสามารถในการอาน การทาความเขาใจ การคนหา ประเมน ใชขอมลและแนวคดทางดานสขภาพใหไดทางเลอกทเหมาะสมในการดแลตวเองได สามารควบคมระดบน าตาลได รอยละ 61.5 และไมสามารถควบคมระดบน าตาลของตนเองได รอยละ 58.9 ซงเปนจานวนทใกลเคยงกน ดงรายละเอยดในตาราง ตารางท 4.1 คารอยละและการทดสอบไคสแควรของความสมพนธระหวางระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน

ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ กลมตวอยาง (n=370) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob

ควบคมได ควบคมไมได

การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy)

จานวน รอยละ

75 61.5

146 58.9

4.132 0.127 การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง

(Marginal Health Literacy) จานวน รอยละ

36 29.5

61 24.6

การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ(Adequate Health Literacy)

จานวน รอยละ

11 9.0

41 16.5

* p ≤ 0.05

64

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนยเบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน ตารางท 4.2 คารอยละและการทดสอบไคสแควรของความสมพนธระหวางระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานในจดบรการผปวยนอก (จดบรการผปวยนอก)

ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ กลมตวอยาง (n=370) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ควบคมได ควบคมไมได

การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy)

จานวน รอยละ

31 31.3

68 68.7

4.918 0.086 การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง

(Marginal Health Literacy) จานวน รอยละ

29 45.3

35 54.7

การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ(Adequate Health Literacy)

จานวน รอยละ

9 27.5

26 74.3

* p ≤ 0.05 ตารางท 4.3 คารอยละและการทดสอบไคสแควรของความสมพนธระหวางระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานในจดบรการผปวยนอก (ศนยสขภาพเมอง)

ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ กลมตวอยาง (n=370) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ควบคมได ควบคมไมได

การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy)

จานวน รอยละ

31 31.3

78 63.9

5.899 0.052 การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง

(Marginal Health Literacy) จานวน รอยละ

29 45.3

26 78.8

การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ(Adequate Health Literacy)

จานวน รอยละ

9 27.5

15 88.2

* p ≤ 0.05

65

4.2 การอภปรายผลการวเคราะหความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด

ขอมลความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 พบวา ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพมความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 (p=0.127) โดยผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลได มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ ( Inadequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 58.9 ระดบการร เ ทาทนขอมลสขภาพก าก ง (Marginal Health Literacy) คดเปนรอยละ 24.6 และระดบการรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 16.5 ในสวนผปวยเบาหวานทสามารถควบคมระดบน าตาลได มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 61.5 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) คดเปนรอยละ 29.5 และระดบการรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 9.0 จะเหนไดวาการผปวยเบาหวานทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบทเพยงพอ ซงเปนระดบทผปวยมความสามารถในการอาน การทาความเขาใจ การคนหา ประเมน ใชขอมลและแนวคดทางดานสขภาพใหไดทางเลอกทเหมาะสมในการดแลตวเองได สามารควบคมระดบน าตาลได รอยละ 61.5 และไมสามารถควบคมระดบน าตาลของตนเองได รอยละ 58.9 ซงเปนจานวนทใกลเคยงกน แตกตางจากผลการศกษาของกญญา แซโก (2552) ทาการศกษาความสมพนธระหวางความแตกฉานดานสขภาพกบการปฏบตตวของผปวยผาตดตา พบวา ระดบความแตกฉานดานสขภาพมความสมพนธอยางมนยสถตกบการปฏบตตวของผปวยผาตดตา กลาวคอ กลมตวอยางทมความแตกฉานดานสขภาพในระดบเพยงพอจะมการปฏบตตวทถกตองจากการใชขอมลทไดรบจากระบบบรการสขภาพมากกวากลมทมความแตกฉานดานสขภาพในระดบไมเพยงพอและก ากง และแตกตางจากผลการศกษาของวลเลยมและคณะ (Williams et al, 1998) ในเรองความสมพนธของการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานกบความรของผปวยโรคเร อรง : กรณศกษาผปวยทมความดนโลหตสงและเบาหวาน พบวา ผปวยทระดบการรเทาทนขอมลดานสขภาพไมเพยงพอและเปนโรคเร อรง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง และหอบหด มความรในเรองการรกษาพยาบาลในโรคของตนเอง และทกษะการจดการตนเองทถกตอง นอยกวาผปวยทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ

จากการศกษาในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 จงหวดพษณโลก พบวา ผปวยเบาหวานมความร ความเขาใจในเรองการควบคมระดบน าตาลของตนเอง แตยงไมสามารถควบคมระดบน าตาลได กลาวคอ ผปวยเบาหวานคดวาการเปนโรคเบาหวานไมทาใหเกดผลเสยตอรางกายหรอชวตอยาง

66

รนแรงในทนททนใด จะเปนภาวะทหากไมสามารถควบคมระดบน าตาลไดจะทาใหเกดโรคแทรกซอนตางๆตามมาในอนาคต ซงเปนภาวะทคอยเปนคอยไป ผปวยจงไมตระหนกถงอนตรายจากโรคแทรกซอนทจะเกดข น กลาวคอ ผปวยมความรจากการถอาน การทาความเขาใจ คนหาขอมล ประเมนใชขอมล และแนวคดทางดานสขภาพได แตยงไมสามารถควบคมพฤตกรรมการรบประทานอาหาร ออกกาลงกาย การรบประทานยา เพอควบคมระดบน าตาลของตนเองได อกท งบรบทของจงหวดพษณโลก มความอดมสมบรณทางดานอาหาร ซงเปนปจจยเสรมใหผปวยสามารถเขาถงอาหารประเภทแปง และของหวานไดงาย จะเหนไดจากจานวนรานกาแฟทเพมมากข น รานสะดวกซ อทมเพมมากข น ตลาดนด ตลาดขายอาหาร รานขายขนมหวาน รานขายขนมปง รถขายของโชหวยทเรขายตามบาน ฯลฯ และผปวยเบาหวานยงมปจจยเอ อ คอ บคคลรอบขาง ไดแก ครอบครว เพอน สงคม ทมการรบประทานอาหารประเภทแปงและอาหารทมน าตาล ทาใหผปวยเบาหวานควบคมการรบประทานอาหารของตนเองไดลาบาก เชน การรบประทานอาหารรวมกบบคคลในครอบครวทรบประทานอาหารหวานหรอผลไม เปนตน 4.3 การอธบายลกษณะทางประชากรของผใหขอมล

การอธบายลกษณะทางประชากรในการศกษาน ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได พ นทอาศย ระยะเวลาทแพทยใหการวนจฉยวาปวยเปนโรคเบาหวาน และประสบการณใชบรการสขภาพ จากขอมลพบวากลมตวอยางเปนเพศหญง รอยละ 63 เพศชาย รอยละ 37 ชวงอายต งแต 31-82 ป อายเฉลย 55.41 ป กลมอายทมจานวนมากทสด อยในชวง อาย 51-60 ป รอยละ 35.3 รองลงมา ไดแก ชวงอาย 41-50 ป รอยละ 25.3 และชวงอาย 61-70 ป รอยละ 21.7 ระดบการศกษาสงสดของกลมตวอยาง สวนใหญจบระดบประถมศกษาตอนปลาย รอยละ 26.2 (จากขอมลการสอบถามพบวากลมตวอยางสวนใหญจบช นประถมศกษาปท 4 ซงเปนเกณฑภาคบงคบของรฐบาลใหจบการศกษาระดบช นประถมศกษาปท 4 ต งแตปพ.ศ. 2479-2502 และระดบช นประถมศกษาปท 7 ต งแตป พ.ศ. 2503-2519) รองลงมาคอระดบประถมศกษาตอนตน รอยละ 20.5 สถานภาพสมรสสวนใหญของกลมตวอยางอยในสถานภาพสมรสแลว รอยละ 71.4 ดานการประกอบอาชพ กลมตวอยางสวนใหญไมไดประกอบอาชพ รองลงมาคออาชพคาขาย รบราชการ รบจางทวไป ตามลาดบ รายไดเฉลยประมาณ 12,190 บาท (รายไดสงสด 60,000 บาท ตาสดคอไมมรายได) รายไดสวนใหญอยระหวาง 0-5,000 บาท รอยละ 33.9 รองลงมาคอ รายได 5,001-10,000 บาท รอยละ 29.3 กลมตวอยางมากกวาครงอาศยอยในเขตเมอง รอยละ 58.4 โดยระยะเวลา ทแพทยใหการวนจฉยวาปวยเปนโรคเบาหวาน เฉลยคนละ 8 ป (จานวนปมากสด 40 ป และนอยสดแพทยใหการวนจฉยวาเปนเบาหวานคร งแรก) และประสบการณใชบรการสขภาพทโรงพยาบาลพทธชนราช

67

พษณโลก พบวากลมตวอยางเขามารบบรการเกยวกบโรคเบาหวานมาแลว เฉลย 25 คร ง (ใชบรการมากทสด 120 คร ง และนอยสดเพงมาใชบรการในคร งแรก) รายละเอยดดงตาราง ตารางท 4.4 จานวนผใหขอมลจาแนกตามเพศ

เพศ ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ

ชาย 81 40.9 56 32.6 137 37.0 หญง 117 59.1 116 67.4 233 63.0 รวม 198 100.0 172 100.0 370 100.0

ตารางท 4.5 จานวนผใหขอมลจาแนกตามกลมอาย

กลมอาย ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ จานวน (ราย)

รอยละ

31 – 40 ป 41 – 50 ป 51 – 60 ป 61 – 70 ป 71 – 80 ป 81 ปข นไป

21 43 60 55 18 0

10.7 21.8 30.5 27.9 9.1

0

9 50 70 25 16 2

5.2 29.1 40.7 14.5 9.3 1.2

29 93

130 80 34 2

7.9 25.3 35.4 21.7 9.2 0.5

รวม 197 100.0 192 100.0 369 100.0 x =55.41 S.D. = 10.75 Max = 82 Min = 31

68

ตารางท 4.6 จานวนผใหขอมลจาแนกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม จานวน (ราย)

รอยละ จานวน (ราย)

รอยละ จานวน (ราย)

รอยละ

ไมไดศกษา ประถมศกษาตอนตน ประถมศกษาตอนปลาย มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. ประกาศนยบตร/อนปรญญา/ปวส. ปรญญาตร ปรญญาโท ปรญญาเอก อนๆ

6 44 37 15 32 9

50 2 1 2

3.0 22.2 18.7 7.6

16.2 4.5

25.3 1.0 0.5 1.0

6 32 60 24 30 12 8 0 0 0

3.5 18.6 34.8 14.0 17.4 7.0 4.7

0 0 0

12 76 97 39 62 21 57 2 2 2

3.2 20.5 26.3 10.5 16.3 5.7

15.4 0.5 0.5 0.5

รวม 198 100.0 172 100.0 370 100.0 ตารางท 4.7 จานวนผใหขอมลจาแนกตามสถานภาพสมรส

สถานภาพสมรส ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม จานวน (ราย)

รอยละ จานวน (ราย)

รอยละ จานวน (ราย)

รอยละ

โสด สมรส หมาย หยา/แยกทาง

31 133 27 7

15.7 67.2 13.6 3.5

13 131 20 8

11.9 71.3 12.7 4.1

44 264 47 15

11.9 71.3 12.7 4.1

รวม 198 100.0 172 100.0 370 100.0

69

ตารางท 4.8 จานวนผใหขอมลจาแนกกลมอาชพ

อาชพ ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ

ไมไดประกอบอาชพ คาขาย ลกจางบรษทเอกชน ประกอบธรกจสวนตว รบราชการ เกษตรกรรม รฐวสาหกจ รบจางทวไป อนๆ

38 33 16 12 37 15 4

22 20

19.3 16.8 8.1 6.1

18.8 7.6 2.0

11.2 10.2

51 45 8 8

10 18 0

24 8

29.7 26.2 4.7 4.7 5.8

10.5 0

14.0 4.7

89 78 24 20 47 33 4

46 28

24.1 21.2 6.5 5.4

12.7 8.9 1.1

12.5 7.6

รวม 197 100.0 172 100.0 369 100.0 ตารางท 4.9 จานวนผใหขอมลจาแนกกลมรายได

รายได ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ

ไมมรายได 600 – 5,000 บาท 5,001 – 10,000 บาท 10,001 – 15,000 บาท 15,001 – 20,000 บาท 20,001 – 25,000 บาท 25,000 บาท ข นไป

31 34 51 27 15 10 29

15.7 17.3 25.9 13.7 7.6 5.1 14.7

31 29 57 12 22 2 19

18.01 16.9 33.1 7.0 12.8 1.2 11.0

62 63 108 39 37 12 48

16.8 17.1 29.1 10.5 10.0 3.3 13.0

รวม 197 100.0 172 100.0 369 100 x = 12,290 S.D. = 12,310.49 Max = 60,000 Min = 600

70

ตารางท 4.10 จานวนผใหขอมลจาแนกพ นทอาศย

พ นทอาศย ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ จานวน (ราย)

รอยละ

ในเขตเมอง นอกเขตเมอง

116 82

58.6 41.4

100 72

58.1 41.9

216 154

58.4 41.6

รวม 197 100.0 172 100.0 370 100 ตารางท 4.11 จานวนผใหขอมลจาแนกระยะเวลาทแพทยใหการวนจฉยวาปวยเปนโรคเบาหวาน

ระยะเวลาทแพทยใหการวนจฉยวา

ปวยเปนโรคเบาหวาน

ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม

จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ จานวน (ราย)

รอยละ

0-5 ป 6-10 ป 11-15 ป 16-20 ป 21-25 ป 23-30 ป 36-40 ป

88 57 30 15 3 4 1

44.0 28.8 15.2 7.6 1.5 2.0 0.5

81 52 26 5 3 0 1

48.2 31.0 15.5 3.0 1.8 0.0 0.5

169 109 56 20 6 4 2

46.2 29.8 15.3 5.5 1.6 1.1 0.5

รวม 198 100.0 168 100.0 366 100.0 x = 7.62 S.D. = 6.30 Max = 40 Min = 0

71

ตารางท 4.12 จานวนผใหขอมลจาแนกประสบการณใชบรการสขภาพ

จานวนคร งทใชบรการสขภาพ

ผปวยนอก ศนยสขภาพเมอง รวม จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ จานวน(ราย)

รอยละ

1-10 คร ง 11-20 คร ง 21-30 คร ง 31-40 คร ง 41-50 คร ง 51-60 คร ง 61-70 คร ง 71-80 คร ง 81-90 คร ง 91 คร งข นไป

56 51 22 29 4

14 2 8 4 0

29.5 26.8 11.6 15.3 2.1 7.4 1.1 4.2 2.1 0.0

47 44 14 32 11 8 2 6 0 2

28.3 26.5 8.4

19.3 6.6 4.8 1.2 3.6 0.0 1.2

103 95 36 61 15 22 4

14 4 2

28.9 26.2 10.1 17.1 4.2 6.2 1.1 3.9 1.1 0.6

รวม 190 100.0 166 100.0 356 100.0 x = 25.35 S.D. = 22.21 Max = 120 Min = 0

*ขอมลจากการสมภาษณผปวย และจากการคานวณรวมกบประวตผปวย

4.4 การวเคราะหการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน ชนดท 2

ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพของผปวยเบาหวาน ในการวจยน ใชเครองมอแบบสมภาษณทพฒนาข นเปนภาษาไทยเพอใหเหมาะสมกบการศกษา โดยปรบมาจากการเครองมอทไดสรางไวแลวเปนภาษาองกฤษ โดยประยกตใชแนวคดแบบทดสอบความฉลาดทางสขภาพดานความเขาใจขอมล ขาวสารและความเขาใจเกยวกบตวเลขระดบพ นฐานในกลมผใหญแบบส น (Short test of functional health literacy in adults ห ร อ Short- TOFHLA ห ร อ S- TOFHLA) ( Baker, Williams, Parker, Gazmararian & Nurss, 1999) โดยใชการเทยบคาสดสวนจานวน 40 ขอ เปนการประเมนวดความสามารถทเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ (Numeracy Scale) วดการรบรในความสาคญของการใชบรการในสถานบรการสขภาพ ไดแก การคานวณเวลาในการรบประทานยา การร คาตวเลขระดบน าตาลเทยบกบคาปกต ความสามารถในการอานตวเลขทขวดยา

72

ความสามารถในการอานบตรนด และวดความเขาใจในการอาน (Reading Comprehension) ทาการแปลผลเปนคาคะแนนเตม 100 คะแนน โดยแบงระดบการรเทาทนขอมลสขภาพเปน 3 ระดบ คอ การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) คะแนนอยระหวาง 67-100 คะแนน การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) คะแนนอยระหวาง 54-66 คะแนน และ การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ ( Inadequate Health Literacy) คะแนนอยระหวาง 0-53 คะแนน พบวาผปวยเบาหวานสวนใหญมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ ( Inadequate Health Literacy) รอยละ 59.7 รองลงมาคอ การร เ ทาทนขอมลสขภาพก าก ง (Marginal Health Literacy) รอยละ 26.2 และ การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) รอยละ 14.1 ดงรายละเอยดตามตาราง ตารางท 4.13 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน

ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ คาคะแนน กลมตวอยาง (n=370) จานวน รอยละ

การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy)

0-53 221 59.7

การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy)

54-66 97 26.2

การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy)

67-100 52 14.1

รวม 370 100 เมอทาการวเคราะหแยกตามจดใหบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนยสขภาพเมอง พบขอมลระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน ดงน

73

ตารางท 4.14 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน (จดบรการผปวยนอก)

ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ คาคะแนน กลมตวอยาง (n=370) จานวน รอยละ

การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy)

0-53 99 50.0

การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy)

54-66 64 32.3

การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy)

67-100 35 17.7

รวม 198 100

เมอพจารณาระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในจดบรการผปวยนอก พบวา พบวาผปวยเบาหวานสวนใหญมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ ( Inadequate Health Literacy) รอยละ 50.0 รองลงมาคอ การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) รอยละ 32.3 และ การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) รอยละ 17.1 ตารางท 4.15 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน (ศนยสขภาพเมอง)

ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ คาคะแนน กลมตวอยาง (n=370) จานวน รอยละ

การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy)

0-53 122 70.9

การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy)

54-66 33 19.2

การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy)

67-100 17 19.9

รวม 172 100

74

เมอพจารณาระดบการเทาทนขอมลสขภาพในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา พบวาผปวยเบาหวานสวนใหญมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ ( Inadequate Health Literacy) รอยละ 70.9 รองลงมาคอ การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) รอยละ 19.2 และ การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) รอยละ 19.9 4.5 การอภปรายผลการวเคราะหขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพ

ขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพของผปวยเบาหวานทรบบรการทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก พบวา ผปวยเบาหวานสวนใหญมระดบการร เทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ ( Inadequate Health Literacy) รอยละ 59.7 รองลงมาคอ การร เ ทาทนขอมลสขภาพก าก ง (Marginal Health Literacy) รอยละ 26.2 และ การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) รอยละ 14.1 เหนไดวาในกลมตวอยางททาการศกษา มกลมการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy) มากทสด รอยละ 59.7 ขณะทมกลมการรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) นอยทสด รอยละ 14.1 เปนไปในทศทางเดยวกบการศกษาของวลเลยม และคณะ (Williams et al, 1995) ททาการศกษาเรองการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอในผปวยในโรงพยาบาลของรฐ 2 โรงพยาบาล (Inadequate functional health literacy among patients at two public hospitals) ในเมองแอตแลนตา (Atlanta) เมองขนาดใหญในรฐจอรเจยของสหรฐอเมรกา พบวา รอยละ 81 ของผทมอายมากกวา 60 ป มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ เนองจากไมสามารถอาน และทาความเขาใจคาแนะนาเบ องตนในการใชบรการทางการแพทยได นอกจากน ผลการวจยน ยงมลกษณะเชนเดยวกบผลการศกษาของกาสมาราเรยน และคณะ (Gazmararian, J., Baker, D., Williams, M., et al., 1999) ศกษาการรเทาทนขอมลสขภาพในสถานบรการสขภาพในการจดการองคการดแลสขภาพ (Health Literacy Among Medicare Enrollees in a Managed Care Organization) ในกลมผทมอาย 65 ปข นไป ในรฐเซาท ฟลอรดา (South Florida) ประเทศสหรฐอเมรกา พบวารอยละ 33.9 ของทพดภาษาองกฤษและรอยละ 53.9 ของผตอบแบบสมภาษณทพดภาษาสเปน มการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ( Inadequate health literacy) หรอ ระดบก ากง (Marginal health literacy) เนองจากไมสามารถทาการอานและทาความเขาใจในคาแนะนาทเปนขอความในสงแวดลอมในการใหบรการทางสขภาพได ซงพบวาท ง 2 การศกษามกลมการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy) มากทสด เนองจากไมสามารถอาน และทาความเขาใจเกยวกบคาแนะนาเบ องตนเกยวกบขอมลการดแลตนเองในการใชบรการทางดานสขภาพ เชนเดยวกบ

75

กลมตวอยางทมารบบรการในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก กลมตวอยางสวนใหญ อายอยในชวง 31-82 ป อายเฉลย 55.41 ป จบการศกษาในระดบประถมศกษาตอนปลาย ซงเปนเกณฑภาคบงคบของรฐบาลใหจบการศกษาระดบช นประถมศกษาปท 4 สวนใหญอานหนงสอไดไมคลอง และไมเขาใจเกยวกบขอมลการดแลตนเอง ในเรองการรบรคาระดบน าตาลของตนเอง การรคาน าตาลในระดบปกต การอานฉลากยา การอานบตรนด รวมถงการอานขอมลเกยวกบเรองทวไปของโรคเบาหวาน การรบประทานอาหาร การออกกาลงอาย การรบประทานยา ภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน 4.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยทางดานประชากร ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน

การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยทางดานประชากร ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย และประสบการณใชบรการสขภาพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2 โดยใชสถตไคสแควร (Chi-square) เพอทดสอบสมมตฐาน 7 ขอ (สมมตฐานท 1-7) และสมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson Correlation Coefficient) เพอทดสอบสมมตฐาน 2 ขอ (สมมตฐานท 8-9) ดงน

สมมตฐาน 1 เพศ มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ สมมตฐาน 2 กลมอาย มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ สมมตฐาน 3 ระดบการศกษา มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ สมมตฐาน 4 สถานภาพสมรส มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ สมมตฐาน 5 อาชพ มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ สมมตฐาน 6 กลมรายได มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ สมมตฐาน 7 พ นทอาศย มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ สมมตฐาน 8 จานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพมความสมพนธเชงเสนกบ

คะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ สมมตฐาน 9 จานวนปทเรมเขารบการรกษามความสมพนธเชงเสนกบคะแนนการรเทา

ทนขอมลสขภาพ ผลการทดสอบสมมตฐานดงกลาวแสดงในขอมลตอไปน

76

4.6.1 การวเคราะหความสมพนธระหวางเพศ กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2

สมมตฐาน เพศ มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2

ตารางท 4.16 การทดสอบความสมพนธระหวางเพศกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

เพศ ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ชาย จานวน รอยละ

หญง จานวน รอยละ

74 33.5 147 66.5

36 37.1

61 62.9

27 51.9

25 48.1

6.138 0.046*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ พบวา

เปนเพศหญง (รอยละ 66.5) มากกวาเพศชาย (รอยละ 33.5) เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวา เปน

เพศหญง (รอยละ 62.9) มากกวาเพศชาย (รอยละ 37.1) เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ พบวา

เปนเพศชาย (รอยละ 51.9) มากกวาเพศหญง (รอยละ 48.1) จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา เพศ ม

ความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.046) เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนย

เบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน

77

ตารางท 4.17 การทดสอบความสมพนธระหวางเพศกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

เพศ ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ชาย จานวน รอยละ

หญง จานวน รอยละ

38 46.9

61 52.1

25 30.9

39 33.3

18 22.2

17 14.5

1.954 0.377

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอในจด

บรการผปวยนอก พบวา เปนเพศหญง (รอยละ 52.1) มากกวาเพศชาย (รอยละ 46.9) เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากงในจดบรการ

ผปวยนอก พบวา เปนเพศชาย (รอยละ 33.9) มากกวาเพศหญง (รอยละ 30.9) เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอในจด

บรการผปวยนอก พบวา เปนเพศชาย (รอยละ 22.2) มากกวาเพศหญง (รอยละ 14.5) จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา เพศ ม

ความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.377)

ตารางท 4.18 การทดสอบความสมพนธระหวางเพศกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

เพศ ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ชาย จานวน รอยละ

หญง จานวน รอยละ

36 64.3

86 74.1

11 19.6

22 19.0

9 16.1

8 6.9

3.742 0.154

* p ≤ 0.05

78

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอในจดบรการศนยสขภาพเมองพบวา เปนเพศหญง (รอยละ 74.1) มากกวาเพศชาย (รอยละ 64.3)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากงในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา เปนเพศชาย (รอยละ 19.6) มากกวาเพศหญง (รอยละ 19.0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา เปนเพศชาย (รอยละ 16.1) มากกวาเพศหญง (รอยละ 6.9)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา เพศ มความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.154)

4.6.2 การวเคราะหความสมพนธระหวางกลมอายกบระดบการรเทาทนขอมล

สขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2 สมมตฐาน กลมอาย มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ ในผปวย

เบาหวานชนดท 2 ตารางท 4.19 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมอายกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

กลมอาย ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

30-50 ป จานวน รอยละ

51-70 ป จานวน รอยละ

71 ปข นไป จานวน รอยละ

60 27.3 132 60.0

28 12.7

45 46.4

46 47.4

6 6.2

18 34.6

32 61.5

2 5.1

14.631 0.006*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ พบวา

อยในกลมอาย 51 - 70 ป สงสด (รอยละ 60) รองลงมา คอ กลมอาย 30 - 50 ป (รอยละ 27.3) นอยทสด คอ กลมอาย 71 ปข นไป (รอยละ 12.7)

79

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวา อยในกลมอาย 51 - 70 ป สงสด (รอยละ 47.4) รองลงมา คอ กลมอาย 30 - 50 ป (รอยละ 46.4) นอยทสด คอ กลมอาย 71 ปข นไป (รอยละ 6.2)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ พบวา อยในกลมอาย 51 - 70 ป สงสด (รอยละ 61.5) รองลงมา คอ กลมอาย 30 - 50 ป (รอยละ 34.6) นอยทสด คอ กลมอาย 71 ปข นไป (รอยละ 5.1)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา กลมอาย มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.006)

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนย

เบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน

ตารางท 4.20 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมอายกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

กลมอาย ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

30-50 ป จานวน รอยละ

51-70 ป จานวน รอยละ

71 ปข นไป จานวน รอยละ

23 35.9

65 56.5

10 55.6

30 46.9

28 24.3

6 33.3

11 17.2

22 19.1

2 11.1

10.645 0.031*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการผปวยนอก พบวา อยในกลมอาย 51 - 70 ป สงสด (รอยละ 56.5) รองลงมา คอ กลมอาย 71 ปข นไป (รอยละ 55.6) นอยทสด คอ กลมอาย 30 - 50 ป (รอยละ 35.9)

80

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมอาย 30 - 50 ป สงสด (รอยละ 46.9) รองลงมา คอ กลมอาย 71 ปข นไป (รอยละ 33.3) นอยทสด คอ กลมอาย 51 - 70 ป (รอยละ 24.3)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมอาย 51 - 70 ป สงสด (รอยละ 19.1) รองลงมา คอ กลมอาย 30 - 50 ป (รอยละ 17.2) นอยทสด คอ กลมอาย 71 ปข นไป (รอยละ 11.1)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา กลมอาย มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.031)

ตารางท 4.21 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมอายกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

กลมอาย ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

30-50 ป จานวน รอยละ

51-70 ป จานวน รอยละ

71 ปข นไป จานวน รอยละ

37 62.7

67 70.5

18 100.0

15 25.4

18 18.9

0 0.0

7 11.9

10 10.5

0 0.0

9.414 0.052

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมอาย 71 ปข นไป สงสด (รอยละ 100.0) รองลงมา คอ กลมอาย 51 - 70 ป (รอยละ 70.5) นอยทสด คอ กลมอาย 30 - 50 ป (รอยละ 62.7)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมอาย 30 - 50 ป สงสด (รอยละ 25.4) รองลงมา คอ กลมอาย 71 ปข นไป (รอยละ 18.9) นอยทสด คอ กลมอาย 51 - 70 ป (รอยละ 0)

81

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมอาย 30 - 50 ป (รอยละ 11.9) รองลงมา คอ กลมอาย 51 - 70 ป สงสด (รอยละ 10.5) นอยทสด คอ กลมอาย 71 ปข นไป (รอยละ 0)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา กลมอาย มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.052)

4.6.3 การวเคราะหความสมพนธระหวางระดบการศกษากบระดบการรเทาทนขอมล

สขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2 สมมตฐาน ระดบการศกษามความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ ใน

ผปวยเบาหวานชนดท 2 ตารางท 4.22 การทดสอบความสมพนธระหวางระดบการศกษากบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

ระดบการศกษา ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมไดศกษาและประถมศกษา จานวน รอยละ

มธยมศกษา จานวน รอยละ

อนปรญญาข นไป จานวน รอยละ

154 69.7

41 21.3

20 9.0

28 28.9

40 41.2

29 29.9

5 9.6 14

26.9 33

63.5

111.908 <0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ พบวา

อยในกลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษามากทสด (รอยละ 69.7) รองลงมาคอระดบมธยมศกษา (รอยละ 21.3) และนอยทสด คอ ระดบอนปรญญาข นไป (รอยละ 9.0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวา อยในกลมระดบการศกษามธยมศกษา (รอยละ 41.2) รองลงมา คอ ระดบอนปรญญา (รอยละ 29.9) นอยทสด คอ กลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษา (รอยละ 28.9)

82

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ พบวา อยในกลมการศกษาระดบอนปรญญาข นไป (รอยละ 63.5) รองลงมา คอ ระดบมธยมศกษา (รอยละ 26.9) นอยทสด คอ กลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษา (รอยละ 9.6)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา ระดบการศกษามความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001)

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนย

เบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน ตารางท 4.23 การทดสอบความสมพนธระหวางระดบการศกษากบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

ระดบการศกษา ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมไดศกษาและประถมศกษา จานวน รอยละ

มธยมศกษา จานวน รอยละ

อนปรญญาข นไป จานวน รอยละ

71 79.8

20 42.6

8 12.9

13 14.6

22 46.8

29 46.8

5 5.8

5 10.6

25 40.3

75.691 <0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการผปวยนอก พบวาอยในกลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษามากทสด (รอยละ 79.8) รองลงมาคอระดบมธยมศกษา (รอยละ 42.6) และนอยทสด คอ ระดบอนปรญญาข นไป (รอยละ 12.9)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมระดบการศกษามธยมศกษา (รอยละ 46.8) และระดบอนปรญญาข นไป (รอยละ 46.8) สงทสด นอยทสด คอ กลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษา (รอยละ 14.6)

83

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมการศกษาระดบอนปรญญาข นไป (รอยละ 40.3) รองลงมา คอ ระดบมธยมศกษา (รอยละ 10.6) นอยทสด คอ กลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษา (รอยละ 5.8)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา ระดบการศกษามความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001) ตารางท 4.24 การทดสอบความสมพนธระหวางระดบการศกษากบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

ระดบการศกษา ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมไดศกษาและประถมศกษา จานวน รอยละ

มธยมศกษา จานวน รอยละ

อนปรญญาข นไป จานวน รอยละ

83 84.7

27 50.0

12 60.0

15 15.3

18 33.3

0 0.0

0 0.0

9 16.7

8 40.0

47.082 <0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

ศนยสขภาพเมอง พบวาอยในกลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษามากทสด (รอยละ 84.7) รองลงมาคอระดบอนปรญญาข นไป (รอยละ 60.0) และนอยทสด คอ ระดบมธยมศกษา (รอยละ 50.0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมระดบการศกษามธยมศกษา (รอยละ 33.3) รองลงมา คอ กลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษา (รอยละ 15.3) และนอยทสด คอ ระดบอนปรญญาข นไป (รอยละ 0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมการศกษาระดบอนปรญญาข นไป (รอยละ 40.0) รองลงมา

84

คอ ระดบมธยมศกษา (รอยละ 16.7) นอยทสด คอ กลมระดบการศกษาไมไดศกษาและประถมศกษา (รอยละ 0)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา ระดบการศกษามความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001)

4.6.4 การวเคราะหความสมพนธระหวางสถานภาพสมรสกบระดบการรเทาทน

ขอมลสขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2 สมมตฐาน สถานภาพสมรสมความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ ใน

ผปวยเบาหวานชนดท 2 ตารางท 4.25 การทดสอบความสมพนธระหวางสถานภาพสมรสกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

สถานภาพสมรส ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

โสด จานวน รอยละ

หมาย จานวน รอยละ

สมรส จานวน รอยละ

หยา/แยกทาง จานวน รอยละ

12 5.4 35

15.8 165 74.7

9 4.1

21 21.6

8 8.2 66

68.0 2

2.1

11 21.2

4 7.7 33

63.5 4

7.7

27.120 <0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ พบวา

อยในกลมสถานภาพสมรสมากทสด (รอยละ 74.7) รองลงมาคอกลมหมาย (รอยละ 15.8) กลมโสด (รอยละ 5.4) นอยทสด คอ กลมหยา/แยกทาง (รอยละ 4.1)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวา อยในกลมสมรสมากทสด (รอยละ 68.0) รองลงมา คอ กลมโสด (รอยละ 21.6) กลมหมาย (รอยละ 8.2) นอยทสด คอ กลมหยา/แยกทาง (รอยละ 2.1)

85

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ พบวา อยในกลมสมรสมากทสด (รอยละ 63.5) รองลงมา คอ กลมโสด (รอยละ 21.2) นอยทสดคอ กลมหมาย (รอยละ 7.7) และกลมหยา/แยกทาง (รอยละ 7.7)

จากการทดสอบคาสถ ตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวาสถานภาพสมรส มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการร เทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001)

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนยเบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน ตารางท 4.26 การทดสอบความสมพนธระหวางสถานภาพสมรสกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

สถานภาพสมรส ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

โสด จานวน รอยละ

หมาย จานวน รอยละ

สมรส จานวน รอยละ

หยา/แยกทาง จานวน รอยละ

7 22.6

22 81.5

67 50.4

3 42.9

16 51.6

5 18.5

43 32.3

0 0.0

8 25.8

23 17.3

0 0.0

4 57.1

29.622 <0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการผปวยนอก พบวาอยในกลมหมายมากทสด (รอยละ 81.5) รองลงมาคอกลม สมรส (รอยละ 50.4) กลมหยา/แยกทาง (รอยละ 42.9) นอยทสด คอ กลมโสด (รอยละ 22.6)

86

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมโสดมากทสด (รอยละ 51.6) รองลงมา คอ กลมสมรส (รอยละ 32.3) กลมหมาย (รอยละ 18.5) นอยทสด คอ กลมหยา/แยกทาง (รอยละ 0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมหยา/แยกทาง มากทสด (รอยละ 57.1) รองลงมา คอ กลมโสด (รอยละ 25.8) กลมหมาย (รอยละ 17.3) และกลมหยา/แยกทาง (รอยละ 0) นอยทสด

จากการทดสอบคาสถ ตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวาสถานภาพสมรส มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการร เทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001)

ตารางท 4.27 การทดสอบความสมพนธระหวางสถานภาพสมรสกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

สถานภาพสมรส ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

โสด จานวน รอยละ

หมาย จานวน รอยละ

สมรส จานวน รอยละ

หยา/แยกทาง จานวน รอยละ

5 38.5

13 65.0

98 74.8

6 75.0

5 38.5

3 15.0

23 17.6

2 25.0

3 23.1

4 20.0

10 7.6

0 0.0

11.172 0.083

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการศนยสขภาพเมอง พบวาอยในกลมหยา/แยกทาง มากทสด (รอยละ 75.0) รองลงมาคอกลม สมรส (รอยละ 74.8) กลมหมาย (รอยละ 65.0) นอยทสด คอ กลมโสด (รอยละ 38.5)

87

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมโสดมากทสด (รอยละ 38.5) รองลงมา คอ กลมหยา/แยกทาง (รอยละ 25.0) กลมสมรส (รอยละ 17.6) นอยทสด คอ กลมหมาย (รอยละ 15.0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมโสด มากทสด (รอยละ 23.1) รองลงมา คอ กลมหมาย (รอยละ 20.0) กลมสมรส (รอยละ 7.6) และ นอยทสดคอ กลมหยา/แยกทาง (รอยละ 0)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวาสถานภาพสมรส มความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.083)

4.6.5 การวเคราะหความสมพนธระหวางอาชพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

ในผปวยเบาหวานชนดท 2 สมมตฐาน อาชพมความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ ในผปวยเบาหวานชนดท 2

ตารางท 4.28 การทดสอบความสมพนธอาชพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

อาชพ ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมไดประกอบอาชพ จานวน รอยละ

คาขาย/ประกอบธรกจสวนตวจานวน รอยละ

ทางานบรษทเอกชน จานวน รอยละ

รบราชการ/รฐวสาหกจ จานวน รอยละ

เกษตรกรรม จานวน รอยละ

รบจางทวไป/อนๆ จานวน รอยละ

64 29.0

65 29.4

6 2.7 10 4.5 30

13.6 46

20.8

21 21.6

18 18.6

12 12.4

19 19.6

2 2.1 25

25.8

4 7.8 15

29.4 6

11.8 22

43.1 1

2.0 3

5.9

144.068 <0.001*

* p ≤ 0.05

88

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ พบวาอยในกลมประกอบอาชพคาขายมากทสด (รอยละ 29.4) รองลงมา คอ กลมไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 29.0) กลมรบจางทวไป/อนๆ (รอยละ 20.8) กลมเกษตรกรรม (รอยละ 13.6) กลมรบราชการ/รฐวสาหกจ (รอยละ 4.5) นอยทสด คอ กลมทางานบรษทเอกชน (รอยละ 2.7)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวา อยในกลมประกอบอาชพรบจางทวไป/อนๆมากทสด (รอยละ 25.8) รองลงมา คอ กลมไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 21.6) กลมรบราชการ/รฐวสาหกจ (รอยละ 19.6) กลมคาขาย (รอยละ 18.6) ทางานบรษทเอกชน (รอยละ 12.4) นอยทสด คอ กลมทางานเกษตรกรรม (รอยละ 2.1)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ พบวา อยในกลมประกอบอาชพรบราชการ/รฐวสาหกจมากทสด (รอยละ 43.1) รองลงมา คอ กลมคาขาย (รอยละ 29.4) ทางานบรษทเอกชน (รอยละ 11.8) ไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 7.8) รบจางทวไป (รอยละ 5.9) นอยทสด คอ กลมทางานเกษตรกรรม (รอยละ 2.0)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา อาชพมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001)

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนย

เบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน

89

ตารางท 4.29 การทดสอบความสมพนธอาชพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

อาชพ ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมไดประกอบอาชพ จานวน รอยละ

คาขาย/ประกอบธรกจสวนตว จานวน รอยละ

ทางานบรษทเอกชน จานวน รอยละ

รบราชการ/รฐวสาหกจ จานวน รอยละ

เกษตรกรรม จานวน รอยละ

รบจางทวไป/อนๆ จานวน รอยละ

24 63.2

28 62.2

2 12.5

6 14.6

15 100.0

24 57.1

10 26.3

12 26.7

8 50.0

17 41.5

0 0.0 17

40.5

4 10.5

5 11.1

6 37.5

18 43.9

0 0.0

1 2.4

64.9676 <0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการผปวยนอก พบวาอยในกลมประกอบอาชพเกษตรกรรม (รอยละ 100.0) มากทสด รองลงมา คอ กลมไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 62.3) กลมคาขาย (รอยละ 62.2) กลมรบจางทวไป/อนๆ (รอยละ 57.1) กลมรบราชการ/รฐวสาหกจ (รอยละ 14.6) นอยทสด คอ กลมทางานบรษทเอกชน (รอยละ 12.5)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากงในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมประกอบอาชพทางานบรษทเอกชน (รอยละ 50.0) มากทสด รองลงมา คอ กลมรบราชการ/รฐวสาหกจ (รอยละ 41.5) กลมรบจางทวไป/อนๆ (รอยละ 40.5) กลมคาขาย/ประกอบธรกจสวนตว (รอยละ 26.7) กลมไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 26.3) นอยทสด คอ กลมทางานเกษตรกรรม (รอยละ 0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมประกอบอาชพรบราชการ/รฐวสาหกจมากทสด (รอยละ 43.9) รองลงมา คอ

90

ทางานบรษทเอกชน (รอยละ 37.5) ไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 10.5) กลมคาขาย/ประกอบธรกจสวนตว (รอยละ 11.1) รบจางทวไป (รอยละ 2.4) นอยทสด คอ กลมทางานเกษตรกรรม (รอยละ 0)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา อาชพมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001) ตารางท 4.30 การทดสอบความสมพนธอาชพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

อาชพ ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมไดประกอบอาชพ จานวน รอยละ

คาขาย/ประกอบธรกจสวนตว จานวน รอยละ

ทางานบรษทเอกชน จานวน รอยละ

รบราชการ/รฐวสาหกจ จานวน รอยละ

เกษตรกรรม จานวน รอยละ

รบจางทวไป/อนๆ จานวน รอยละ

40 78.4

37 69.8

4 50.0

4 40.0

15 83.3

22 68.8

11 21.6

6 11.3

4 50.0

2 20.0

2 11.1

8 25.0

0 0.0 10

18.9 0

0.0 4

40.0 1

5.6 2

6.3

29.771 0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการศนยสขภาพเมอง พบวาอยในกลมประกอบอาชพเกษตรกรรม (รอยละ 83.3) มากทสด รองลงมา คอ กลมไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 78.8) กลมคาขาย (รอยละ 69.8) กลมรบจางทวไป/อนๆ (รอยละ 68.8) กลมทางานบรษทเอกชน (รอยละ 50.0) นอยทสด คอ กลมรบราชการ/รฐวสาหกจ (รอยละ 40.0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากงในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมประกอบอาชพทางานบรษทเอกชน (รอยละ 50.0) มากทสด รองลงมา คอ กลมรบจางทวไป/อนๆ (รอยละ 25.0) กลมไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 21.6) กลม

91

รบราชการ/รฐวสาหกจ (รอยละ 20.0) กลมคาขาย/ประกอบธรกจสวนตว (รอยละ 11.3) นอยทสด คอ กลมทางานเกษตรกรรม (รอยละ 11.1)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมประกอบอาชพรบราชการ/รฐวสาหกจมากทสด (รอยละ 40.0) รองลงมา คอ คาขาย/ประกอบธรกจสวนตว (รอยละ 18.9) กลมรบจางทวไป/อนๆ (รอยละ 6.3) กลมทางานเกษตรกรรม (รอยละ 5.6) และนอยทสดคอกลมทางานบรษทเอกชน (รอยละ 0) ไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 0)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา อาชพมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001)

4.6.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางกลมรายไดกบระดบการรเทาทนขอมล

สขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2 สมมตฐาน กลมรายไดมความสมพนธกบระดบการร เทาทนขอมลสขภาพในผปวย

เบาหวานชนดท2

ตารางท 4.31 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมรายไดกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ กลมรายได ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมมรายได -5,000 บาท จานวน รอยละ

5,001-10,000 บาท จานวน รอยละ

10,001-15,000 บาท จานวน รอยละ

15,001-20,000 บาท จานวน รอยละ

20,001-25,000 บาท จานวน รอยละ

25,001 บาทข นไป จานวน รอยละ

103 46.6

62 28.1

10 4.5 24

10.9 8

3.6 14 6.3

18 18.6

37 38.1

19 19.6

5 5.2

2 2.1 16

16.5

4 7.8

9 17.6

10 19.6

8 15.7

2 3.9 18

35.3

84.225 <0.001*

* p ≤ 0.05

92

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ พบวาอยในกลมไมมรายได - 5,000 มากทสด (รอยละ 46.6) รองลงมา คอ กลมผมรายได 5,001-10,000 บาท (รอยละ 10.9) กลมผมรายได 25,000 บาทข นไป (รอยละ 6.3) กลมผมรายได 10,001 – 15,000 บาท (รอยละ 4.5) นอยทสด คอ กลมผมรายได 20,001 – 25,000 บาท (รอยละ 3.6)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวา อยในกลมผมรายได 5,001-10,000 บาท มากทสด (รอยละ 38.1) รองลงมา กลมผมรายได 10,001 – 15,000 บาท (รอยละ 19.6) กลมไมมรายได - 5,000 มากทสด (รอยละ 18.6) กลมผมรายได 25,000 บาทข นไป (รอยละ 16.5) นอยทสด คอ กลมผมรายได 15,001 – 20,000 บาท (รอยละ 5.2)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ พบวา อยในกลมผมรายได 25,000 บาทข นไป (รอยละ 35.3) รองลงมา คอ กลมผมรายได 10,001 – 15,000 บาท (รอยละ 19.6) กลมผมรายได 5,000 – 10,000 บาท (รอยละ 17.6) กลมผมรายได 15,000 – 20,000 บาท (รอยละ 15.7) กลมไมมรายได - 5,000 มากทสด (รอยละ 7.8) นอยทสด คอ กลมผมรายได 20,001 – 25,000 บาท (รอยละ 3.9)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา กลมรายได มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001)

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนย

เบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน

93

ตารางท 4.32 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมรายไดกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

กลมรายได ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมมรายได -5,000 บาท จานวน รอยละ

5,001-10,000 บาท จานวน รอยละ

10,001-15,000 บาท จานวน รอยละ

15,001-20,000 บาท จานวน รอยละ

20,001-25,000 บาท จานวน รอยละ

25,001 บาทข นไป จานวน รอยละ

52 80.0

25 49.0

6 22.2

4 26.7

6 60.0

6 20.7

11 16.9

22 43.1

11 40.7

3 20.0

2 20.0

15 51.7

2 3.1

4 7.8 10

37.0 8

53.3 2

20.0 8

27.6

63.732 <0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการผปวยนอก พบวาอยในกลมไมมรายได - 5,000 มากทสด (รอยละ 80.0) รองลงมา คอ กลมผมรายได 20,001 – 25,000 บาท (รอยละ 60.0) กลมผมรายได 5,001-10,000 บาท (รอยละ 49.0) กลมผมรายได 10,001 – 15,000 บาท (รอยละ 22.2) นอยทสด คอ กลมผมรายได 25,001 บาทข นไป (รอยละ 20.7)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมผมรายได 5,001-10,000 บาท มากทสด (รอยละ 43.1) รองลงมา กลมผมรายได 25,001 บาทข นไป (รอยละ 51.7) กลมผมรายได 10,001 – 15,000 บาท (รอยละ 40.7) กลมผมรายได 15,001 – 20,000 บาท (รอยละ 20.0) กลมผมรายได 20,001 – 25,000 บาท (รอยละ 20.0) นอยทสด คอ กลมไมมรายได - 5,000 มากทสด (รอยละ 16.9)

94

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมผมรายได 15,000 – 20,000 บาท (รอยละ 53.3) รองลงมา คอ กลมผมรายได 10,001 – 15,000 บาท (รอยละ 37.0) กลมผมรายได 25,001 บาทข นไป (รอยละ 27.6) กลมผมรายได 20,001 – 25,000 บาท (รอยละ 20.0)กลมผมรายได 5,000 – 10,000 บาท (รอยละ 7.8) นอยทสด คอ กลมไมมรายได - 5,000 มากทสด (รอยละ 3.1)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา กลมรายได มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001) ตารางท 4.33 การทดสอบความสมพนธระหวางกลมรายไดกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

กลมรายได ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

ไมมรายได -5,000 บาท จานวน รอยละ

5,001-10,000 บาท จานวน รอยละ

10,001-15,000 บาท จานวน รอยละ

15,001-20,000 บาท จานวน รอยละ

20,001-25,000 บาท จานวน รอยละ

25,001 บาทข นไป จานวน รอยละ

51 85.0

37 64.9

4 33.3

20 90.9

2 100.0

8 42.1

7 11.7

15 26.3

8 66.7

2 9.1

0 0.0

1 5.3

2 3.3

5 8.8

0 0.0

0 0.0

0 0.0 10

52.6

70.272 <0.001*

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการศนยสขภาพเมอง พบวาอยในกลมผมรายได 20,001 – 25,000 บาท (รอยละ 100.0) มาก

95

ทสด รองลงมา คอ กลมผมรายได 15,001 – 20,000 บาท (รอยละ 90.9) กลมไมมรายได - 5,000 บาท (รอยละ 85.0) กลมผมรายได 5,001-10,000 บาท (รอยละ 64.9) กลมผมรายได 25,001 บาทข นไป (รอยละ 42.1) นอยทสด คอ กลมผมรายได 10,001 – 15,000 บาท (รอยละ 33.3)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา อยในกลมผมรายได 10 ,001 – 15,000 บาท (รอยละ 66.7) มากทสด รองลงมาคอ กลมผมรายได 5,001-10,000 บาท (รอยละ 26.3)กลมไมมรายได - 5,000 มากทสด (รอยละ 11.7)กลมผมรายได 15,001 – 20,000 บาท (รอยละ 9.1) กลมผมรายได 25,001 บาทข นไป (รอยละ 5.3) นอยทสด คอ กลมผมรายได 20,001 – 25,000 บาท (รอยละ 0)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ในจดบรการศนยสขภาพเมอง พบวา กลมผมรายได 25,001 บาทข นไป (รอยละ 52.6) มากทสด รองลงมา คอ กลมผมรายได 5,000 – 10,000 บาท (รอยละ 8.8) กลมไมมรายได - 5,000 (รอยละ 3.3) นอยทสด คอ กลมผมรายได 10,001 – 15,000 บาท (รอยละ 0) กลมผมรายได 20,001 – 25,000 บาท (รอยละ 0) อยในกลมผมรายได 15,000 – 20,000 บาท (รอยละ 0)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา กลมรายได มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001)

4.6.7 การวเคราะหความสมพนธระหวางพ นทอาศยกบระดบการรเทาทนขอมล

สขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2 สมมตฐาน พ นทอาศยมความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวย

เบาหวานชนดท 2

96

ตารางท 4.34 การทดสอบความสมพนธระหวางพ นทอาศยกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ พบวา

อยในกลมอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 55.7) มากกวาอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 44.3) เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวา อยใน

กลมอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 58.8) มากกวาอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 41.2) เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ พบวา อย

ในกลมอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 62.9) มากกวาอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 30.8) จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา ระดบ

การศกษา มความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.202)

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนยเบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน

พ นทอาศย ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

อาศยในเขตเมอง จานวน

รอยละ อาศยนอกเขตเมอง จานวน

รอยละ

123 55.7

98

44.3

57

58.8

40 41.2

36

69.2

16 30.8

3.200 0.202

97

ตารางท 4.35 การทดสอบความสมพนธระหวางพ นทอาศยกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ ในจด

บรการผปวยนอก พบวา มผอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 54.9) มากกวา กลมอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 46.6)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง ในจดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 32.8) มากกวาอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 31.7)

เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ ใน จดบรการผปวยนอก พบวา อยในกลมอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 20.7) มากกวาอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 13.4)

จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา ระดบการศกษา มความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.346)

พ นทอาศย ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

อาศยในเขตเมอง จานวน

รอยละ อาศยนอกเขตเมอง จานวน

รอยละ

54

46.6

45 54.9

38

32.8

26 31.7

24

20.7

11 13.4

2.121 0.346

98

ตารางท 4.36 การทดสอบความสมพนธระหวางพ นทอาศยกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

* p ≤ 0.05 เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบไมเพยงพอ พบวา

อยในกลมอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 73.6) มากกวาอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 69.0) เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวา อยใน

กลมอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 19.4) มากกวาอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 19.0) เมอพจารณาเฉพาะกลมทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอ พบวา อย

ในกลมอาศยอยในเขตเมอง (รอยละ 12.0) มากกวาอาศยอยนอกเขตเมอง (รอยละ 6.9) จากการทดสอบคาสถตไคสแควร (Chi-square) ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา ระดบ

การศกษา มความสมพนธอยางไมมนยสาคญทางสถตกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.545) 4.6.8 ความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพกบ

คะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ โดยใชสมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson Correlation Coefficient) ผลทไดมคาเทากบ 0.05 มคาเขาใกล 0 แสดงวามความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพกบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพนอยมากหรอเกอบไมมความสมพนธกน

พ นทอาศย ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ (%) 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob ไมเพยงพอ ก ากง เพยงพอ

อาศยในเขตเมอง จานวน

รอยละ อาศยนอกเขตเมอง จานวน

รอยละ

69

69.0

53 73.6

19

19.0

14 19.4

12

12.0

5 6.9

1.212 0.545

99

ตารางท 4.37 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพกบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

ตวแปร r p-value จานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพ-คะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

0.05 0.339

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนย

เบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน

ตารางท 4.38 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพกบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

ตวแปร r p-value จานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพ-คะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

-0.07 0.339

ตารางท 4.39 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพกบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

ตวแปร r p-value จานวนปของประสบการณใชบรการสขภาพ-คะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

-0.01 0.880

100

4.6.9 ความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปทเรมเขารบการรกษากบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ โดยใชสมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson Correlation Coefficient) ผลทไดมคาเทากบ -0.04 มคาเขาใกล 0 แสดงวามความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปทเรมเขารบการรกษากบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพนอยมาก

ตารางท 4.40 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปทเรมเขารบการรกษากบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

ตวแปร r p-value จานวนปทเรมเขารบการรกษา-คะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

-0.04 0.448

เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนย

เบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน ตารางท 4.41 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปทเรมเขารบการรกษากบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ (จดบรการผปวยนอก)

ตวแปร r p-value จานวนปทเรมเขารบการรกษา-คะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

-0.005 0.949

ตารางท 4.42 การทดสอบความสมพนธเชงเสนระหวางจานวนปทเรมเขารบการรกษากบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ (ศนยสขภาพเมอง)

ตวแปร r p-value จานวนปทเรมเขารบการรกษา-คะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ

0.064 0.412

101

4.7 การอภปรายผลความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย และประสบการณใชบรการสขภาพกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน

การอภปรายผลการความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ตามปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา ดงตอไปน

ดานเพศ ผลการศกษาพบวา เพศมความสมพนธกบการร เทาทนขอมลสขภาพ (P=0.046) เนองจากบรบททางสงคมของจงหวดพษณโลกสงคมกงเมองกงชนบน สถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม (SES : socio-economic status) ระหวางเพศชายและเพศหญงมความแตกตางกน ผหญงและผชายมระดบการศกษา บทบาทการเปนผนาครอบครว โอกาสการไดรบขอมลขาวสารทแตกตางกน กลมตวอยางสวนใหญในการศกษาน สวนใหญเปนเพศหญง อายต งแต 51 -70 ป ความสามารถในการอานหนงสอไดไมคลอง โอกาสการไดรบขอมลขาวสารจากการอานนอยกวาในเพศชาย รวมถงลกษณะทางสงคม เปนแบบสงคมไทยทใหบทบาทเพศชายเปนหวหนาครอบครว มโอกาสออกไปทางานนอกบานไดมากกวาเพศหญง ทาใหมการรบรขอมลขาวสารทมากกวาซงเปนโอกาสททาใหเกดการรเทาทนขอมลสขภาพไดมากกวาเพศหญง ซงสอดคลองกบผลการศกษาของเชยและคณะ (Shea et al, 2004) ททาการศกษาในกลมตวอยางชาวอเมรกนทมระดบการศกษามธยมศกษาตอนปลายหรอนอยกวา ผลการศกษาพบวา เพศไมมความเกยวของอยางมนยสาคญกบระดบคะแนนการรเทาทนขอมลสขภาพ โดยใชเครองมอ Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine หรอ REALM (เครองมอในการวดระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ) เนองจากกลมตวอยางททาการศกษามลกษณะการศกษาคลายคลงกน คอเปนกลมทมระดบการศกษาอยในชวงการศกษาระดบประถมศกษาถงมธยมศกษาเปนสวนใหญ ทาใหมความแตกตางระหวางเพศชายและเพศหญง ซงแตกตางจากการศกษาของกญญา แซโก (2552) ททาการศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตาในกรงเทพมหานคร พบวา ปจจยดานเพศไมมความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา เนองจากความแตกตางระหวางสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม (SES : socio-economic status) ระหวางเพศชายและเพศหญงในสงคมเมอง คอ ความแตกตางระหวางสถานภาพทางสงคมของคนทอยในกรงเทพมหานครนอยกวาสงคมกงเมองกงชนบนดงเชนจงหวดพษณโลก ดงน นกระบวนการใหเกดการรเทาทนขอมลสขภาพควรเนนในกลมเพศหญง

102

ดานอาย ผลการศกษาพบวา อายมความสมพนธกบการร เทาทนขอมลสขภาพ (p=0.006) จากการศกษาพบวาผสงอายทมอาย 71 ปข นไป มระดบการรเทาทนขอมลสขภาพนอยทสด เนองจากความสามารถทางรางกายในการอานหนงสอ เชน การมองเหน การไดยน เปนตน อกท งโอกาสการไดรบสอหรอขาวสารตางๆ มอยอยางจากดทาใหขอมลขาวสารดานสขภาพทสงถงผสงอายมนอย สงผลถงระดบการรเทาทนขอมลสขภาพ และระดบการศกษาของผสงอายสวนใหญไมไดรบการศกษาถงในระดบอนปรญญาข นไปทาใหการรเทาทนขอมลสขภาพของผปวยอยในระดบไมเพยงพอมากทสด ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ กญญา แซโก (2552) ศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา ปจจยทมความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา อาย มความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ งานวจยน ยงสอดคลองกบ เชยและคณะ (Shea et al, 2004) ทาการศกษาพบวาระดบคะแนน REALM มความเกยวของอยางมนยสาคญกบอาย และผลการศกษาน ยงมความสอดคลองกบงานของมซยไหว (Mi-Hsiu Wei, 2014) ศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบเหตผลสาหรบการแสวงหาขอมลเกยวกบสขภาพและแหลงขอมลทใชโดยผใหญในประเทศไตหวน พบวา ผสงอายมความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบตา ดงน นในการจดทาซองยา หรอแผนพบทเปนเน อหาทเกยวของกบการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน ควรคานงถงผสงอายทจะสามารถอาน เขาใจ และตความไดอยางงาย เชน การใชขนาดตวอกษรขนาดใหญ การใชรปภาพในการสอความหมาย เปนตน

ดานระดบการศกษา ผลการศกษาพบวา ระดบการศกษามความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001) จากการศกษา พบวา เมอระดบการศกษาสงข นจะมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอมากกวาระดบก ากง หรอไมเพยงพอ เนองจากการศกษาทสงข นทาใหมความรทจะมผลตอความสามารถในการอาน ทาความเขาใจ คนหา ประเมน ใชขอมลและแนวคดทางดานสขภาพ ใหไดทางเลอกทเหมาะสมทจะนาไปจดการตนเองในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน รวมท งระดบการศกษาทสงข น ทาใหมเกดอาชพ ลกษณะการทางานทพบเจอผคน ไดรบขอมลขาวสารมากกวากลมทไมไดรบการศกษา หรอกลมระดบการศกษาประถมศกษา สอดคลองกบผลการศกษาของ กญญา แซโก (2552) ศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา ปจจยทมดานระดบการศกษา มความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ เชยและคณะ (Shea et al, 2004) พบวา ระดบคะแนน REALM มความเกยวของอยางมนยสาคญกบ การศกษา มซยไหว (Mi-Hsiu Wei, 2014) ศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบเหตผลสาหรบการแสวงหาขอมลเกยวกบสขภาพและแหลงขอมลทใชโดยผใหญในประเทศใตหวนไตหวน พบวา ผทมการศกษานอย มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบตา และฟราเวยและคณะ (Flavia Fernanda Luchetti Rodrigue et al, 2012) พบวา ระดบการศกษา

103

มความสมพนธกบการมความรอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.01) ดงน นในการจดกระบวนการสขศกษาในผปวยเบาหวาน ควรมการดงผปวยทมศกยภาพในการรเทาทนขอมลสขภาพมาเปนตนแบบ หรอจดกระบวนการกลมใหเกดการเรยนรเพอพฒนาระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยรวมกน

ดานสถานภาพสมรส ผลการศกษาพบวา สถานภาพสมรสมความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001) ผลการศกษา พบวา สถานภาพแตงงานแลว มความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอมากกวากลมอน เนองจาก สถานภาพแตงงานแลว เปนสถานภาพทมการอาศยเปนครอบครว มภาระหนาทรบผดชอบในการดแลลกหรอคครอง ทาใหจาเปนตองดแลตนเองกวาสถานภาพอน เพอดแลสขภาพไวในการประกอบอาชพ และดแลบคคลอนๆในครอบครว สอดคลองกบผลการศกษาของกญญา แซโก (2552) ศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา สถานภาพสมรส มความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ แตพบความแตกตางในเรองของสภาพภาพทสมพนธกบการรทนขอมลสขภาพ กลาวคอ ผลการศกษาของกญญา แซโก (2552) พบวา สถานภาพโสด มความแตกฉานทางดานสขภาพทเพยงพอมากกวากลมอน เนองจากบรบททางดานสงคมในกรงเทพมหานคร และพษณโลก มความแตกตางกน

ดานอาชพ ผลการศกษาพบวา อาชพมความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001) อาชพรบราชการ/รฐวสาหกจ มการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบเพยงพอมากกวากลมอน เนองจากอาชพราชการสวนใหญเปนอาชพทใชความรในการประกอบอาชพ มโอกาสในการไดรบขอมลขาวสารทางดานสขภาพมากวากลมอน รวมถงมการแลกเปลยนขอมลขาวสารไดหลากหลายชองทาง สอดคลองกบกญญา แซโก (2552) ศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา อาชพมความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ ดงน นการจดกระบวนการใหเกดการรเทาทนขอมลสขภาพควรมการดงกลมขาราชการ/รฐวสาหกจเขามามสวนรวมใหเกดการพฒนาการรเทาทนขอมลสขภาพในกลมอนๆมากข น

ดานรายได ผลการศกษาพบวา รายไดมความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p<0.001) พบวา ผทมรายไดนอยมความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบตา เนองจากผทมรายไดสงสวนใหญเปนอาชพทมโอกาสในการรบรขอมลขาวสารหรอการไดแลกเปลยนขอมลขาวสารทมากกวาผมรายไดนอยหรอไมมรายได อกท งสอดคลองกบระดบการศกษา ผทมการศกษานอยจะสวนใหญจะเปนผทรายไดนอย และเปนผสงอาย รายไดเปนปจจยทมความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ สอดคลองกบกญญา แซโก (2552) ศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา รายไดมความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ คอ รายไดมากกวา 5,000 บาท มความแตกฉานทางดานสขภาพทเพยงพอมากกวากลมอน สอดคลองกบผล

104

การศกษาของ มซยไหว (Mi-Hsiu Wei, 2014) ศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบเหตผลสาหรบการแสวงหาขอมลเกยวกบสขภาพและแหลงขอมลทใชโดยผใหญในประเทศไตหวน

ดานพ นทอาศย ผลการศกษาพบวา พ นทอาศยไมพบความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.202) เนองจากบรบทประเทศไทยไมมความแตกตางของการไดรบขอมลขาวสารทางดานสขภาพหรอการเขาถงขอมลของผปวยเบาหวาน เนองจากสภาพพ นทระหวางเขตเมองและเขตชนบทระยะทางไมหางไกลกนมาก การตดตอสอสารและการคมนาคมมความสะดวกทาใหผทอาศยอยในเขตชนบทสามารถเขาถงขอมลและระบบบรการได สอดคลองกบผลการศกษาของกญญา แซโก (2552) ศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา เขตทอยอาศยไมมความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ แตกตางจากผลการศกษาของแซนดและคณะ (Zahnd et al, 2009) พบวา ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผทอาศยอยในเขตชนบทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบตา (p<0.001) มากกวาในเขตเมอง และแตกตางจากผลการศกษาของ มซยไหว (Mi-Hsiu Wei, 2014) ศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบเหตผลสาหรบการแสวงหาขอมลเกยวกบสขภาพและแหลงขอมลทใชโดยผใหญในประเทศไตหวน พบวา ผทอาศยในพ นทชนบท มความสมพนธกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบตา

ดานประสบการณใชบรการสขภาพ ผลการศกษาพบวา ประสบการณใชบรการสขภาพไมพบความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.339) เนองจากการใหบรการในระบบสขภาพ ยงไมมการทาจดสงแวดลอมทเอ อตอการเรยนรของผปวย ทจะทาใหผปวยเขาใจขอมลสขภาพในการดแลตนเอง รวมท งจากการสมภาษณผปวย พบวา ยงผปวยมประสบการณในการใชบรการสขภาพบอยคร ง ไดรบกจกรรมการใหสขศกษาซ า บอยคร ง ทาใหผปวยเกดความเบอหนาย สงผลตอการปฏบตในการควบคมระดบน าตาลของผปวย สอดคลองกบกญญา แซโก (2552) ศกษาเรองความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา พบวา ประสบการณใชบรการสขภาพไมมความสมพนธกบความแตกฉานดานสขภาพ ดงน นการใหสขศกษาทเนนการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐานเพยงอยางเดยว ไมเพยงพอทจะทาใหผปวยเกดพฤตกรรมการควบคมระดบน าตาลในเลอดได จงควรมการใชการรเทาทนดานสขภาพในระดบข นการมปฏสมพนธ (Communicative/ Interactive health literacy) หรอ การรเทาทนดานสขภาพข นวจารณญาณ (Critical health literacy) เชน การจดกระบวนการกลม การต งชมรม การจบค (Buddy) ในการดแลสขภาพ เปนตน

ดานจานวนปทเรมเขารบการรกษา ผลการศกษาพบวา ประสบการณใชบรการสขภาพไมพบความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ (p=0.448) เนองจากการศกษาน กลมเปาหมายสวนใหญเปนผสงอายทมระดบการศกษาระดบประถมศกษาถงระดบมธยมศกษา การทาความเขาใจคาแนะนาทางการแพทย ขอมลการใชบรการ รวมถงขอความการใหขอมลตางๆ ยงมนอย ซง

105

สอดคลองกบระบบบรการสขภาพทยงไมมการทาจดสงแวดลอมทเอ อตอการเรยนรของผปวย ทาใหผปวยยงไมเขาใจขอมลสขภาพเพอนาไปสการดแลตนเองได แตกตางจากผลการศกษาของ ฟราเวยและคณะ (Flavia Fernanda Luchetti Rodrigue et al, 2012) ศกษาความสมพนธระหวางความร ทศนคต ระดบการศกษากบจานวนปทเรมเขารบการรกษาในผปวยเบาหวานของประเทศบราซล พบวา จานวนปทเรมเขารบการรกษามความสมพนธกบการมความรอยางมนยสาคญทางสถต (P=0.02) เนองจากบรบทของประชากรไทยและบราซล มความแตกตางกน ท งทางดานสงคม วฒนธรรม การศกษา ระบบบรการสขภาพ ใน ซงในประเทศบราซลมการพฒนาระบบการจดการสขภาพถวนหนาซงเปนตนแบบในการปฎรประบบสขภาพของประเทศไทย โดยมการพฒนาระบบการจดการสขภาพถวนหนาดาเนนการ เรมตนต งแต ป พ.ศ. 2518 สาเรจต งแตป พ.ศ. 2533 แกปญหาความเหลอมล า เพอใหทกคนมสทธเขาถงระบบบรการสขภาพถวนหนาไดจากเงนภาษ มการกระจายอานาจใหกบกองทนทองถนในการจดการสขภาพสวนบคคลและการสาธารณสขพ นฐานท อกท งยงมการจดการเครอขายสถานพยาบาลของรฐเชอมโยงกบโรงพยาบาลเอกชนซงมการพฒนาการดาเนนงานในสงเสรมสขภาพของประชาชนมานานกวาประเทศไทย (ศรวรรณ ทพยรงสฤษฎ และคณะ, 2550) 4.8 การวเคราะหความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด

ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานในการวจยน ใชผลตรวจทางหองปฏบตการคร งสดทายทผปวยมารบบรการในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก โดยเกณฑเปาหมายการควบคมเบาหวานสาหรบผใหญ ตามแนวทางเวชปฏบตสาหรบโรคเบาหวาน ป 2557 (Clinical Practice Guideline for Diabetes 2014) (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทยในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, สมาคมตอไรทอแหงประเทศไทย, กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, และสานกงานหลกประกนสขภาพถวนหนา, 2557) ในการควบคมระดบน าตาลได ไดแก การตรวจน าตาลอดอาหาร (Fasting blood sugar หรอ FBS) ต งแต 90 ถงนอยกวา 130 มลลกรมตอเดซลตร (mg/dL) หรอ คาน าตาลสะสม (HbA1c หรอ Hemoglobin A1c) นอยกวา 7 มลลกรมเปอรเซนต (mg%) พบวา กลมตวอยางทมความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดได มเพยงรอยละ 33.0 ขณะทกลมตวอยางทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได มรอยละ 67.0

106

ตารางท 4.43 ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานของกลมตวอยางท งหมด

ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด กลมตวอยาง (n=370) จานวน รอยละ

ควบคมระดบน าตาลในเลอดได 122 33.0 ควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได 248 67.0

รวม 370 100.0 เมอทาการวเคราะหแยกตามจดบรการ ไดแก จดบรการผปวยนอก และจดบรการศนย

เบาหวาน ไดขอมลดงตอไปน ตารางท 4.44 ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานกลมตวอยางทเกบขอมลทแผนกผปวยนอก

ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด กลมตวอยาง (n=370) จานวน รอยละ

ควบคมระดบน าตาลในเลอดได 69 34.8 ควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได 129 65.2

รวม 198 100.0 ตารางท 4.45 ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานกลมตวอยางทเกบขอมลทศนยสขภาพเมอง

ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด กลมตวอยาง (n=370) จานวน รอยละ

ควบคมระดบน าตาลในเลอดได 53 30.8 ควบคมระดบน าตาลในเลอดไมได 119 69.2

รวม 172 100.0

107

การอธบายระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 จาแนกตามเพศ ในกลมผทสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดและไมได ผลการอธบายดงกลาวแสดงในตารางตอไปน ตารางท 4.46 ระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 จาแนกตามเพศ ในกลมผทสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดไดและไมได

เพศ การควบคมระดบน าตาลในเลอด 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob คมไมได คมได

ชาย จานวน รอยละ

93 67.9

44 32.1

0.072 0.082 หญง จานวน รอยละ

155 66.5

78 33.6

* p ≤ 0.05 เมอพจารณารายเพศ พบวามรปแบบการควบคมระดบน าตาลในเลอดคลายคลงกน คอ

เพศชาย ควบคมได รอยละ 32.1 เพศหญง ควบคมได รอยละ 33.6 เพศชาย ควบคมไมได รอยละ 67.9 เพศหญง ควบคมไมได รอยละ 66.5

การอธบายระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบความสามารถในการควบคมระดบน าตาล

ในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 จาแนกตามระดบการศกษา ในกลมการรเทาทนขอมลสขภาพระดบไมเพยง ก ากง และเพยงพอ ผลการอธบายดงกลาวแสดงในตารางตอไปน

108

4.8.1 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบไมเพยงพอกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดจาแนกตามระดบการศกษา ตารางท 4.47 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบไมเพยงพอกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดจาแนกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา การควบคมระดบน าตาลในเลอด 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob คมไมได คมได

ไมไดศกษาและประถมศกษา จานวน รอยละ

93 60.4

61 39.6

มธยมศกษา จานวน รอยละ

37 78.7

10 21.3

7.304 *0.026

อนปรญญาข นไป จานวน รอยละ

16 80.0

4 20.0

* p ≤ 0.05 เมอพจารณารายกลมระดบการศกษาในกลมผทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพใน

ระดบไมเพยงพอ พบวามรปแบบการควบคมระดบน าตาลในเลอดคลายคลงกน คอควบคมระดบน าตาลไมไดมากกวาคมน าตาลได โดยกลมทไมไดรบการศกษาและประถมศกษา ควบคมระดบน าตาลไมได รอยละ 60.4 กลมมธยมศกษา ควบคมไมได รอยละ 78.7 กลมอนปรญญาข นไป ควบคมไมได รอยละ 80.0 และ กลมทไมไดรบการศกษาและประถมศกษา ควบคมระดบน าตาลได รอยละ 39.6 กลมมธยมศกษา ควบคมได รอยละ 21.3 กลมอนปรญญาข นไป ควบคมได รอยละ 20.0

109

4.8.2 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบก ากงกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดจาแนกตามระดบการศกษา

ตารางท 4.48 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบก ากงกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดจาแนกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา การควบคมระดบน าตาลในเลอด 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob คมไมได คมได

ไมไดศกษาและประถมศกษา จานวน รอยละ

17 60.7

11 39.3

มธยมศกษา จานวน รอยละ

25 62.5

15 37.5

0.145 0.930

อนปรญญาข นไป จานวน รอยละ

19 65.5

10 34.5

* p ≤ 0.05

เมอพจารณารายกลมระดบการศกษาในกลมผทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบก ากง พบวามรปแบบการควบคมระดบน าตาลในเลอดคลายคลงกน คอควบคมระดบน าตาลไมไดมากกวาคมน าตาลได โดยกลมทไมไดรบการศกษาและประถมศกษา ควบคมระดบน าตาลไมได รอยละ 60.7 กลมมธยมศกษา ควบคมไมได รอยละ 62.5 กลมอนปรญญาข นไป ควบคมไมได รอยละ 65.5 และ กลมทไมไดรบการศกษาและประถมศกษา ควบคมระดบน าตาลได รอยละ 39.3 กลมมธยมศกษา ควบคมได รอยละ 37.5 กลมอนปรญญาข นไป ควบคมได รอยละ 34.5

110

4.8.3 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบเพยงพอกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดจาแนกตามระดบการศกษา ตารางท 4.49 การรเทาทนขอมลสขภาพระดบเพยงพอกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดจาแนกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา การควบคมระดบน าตาลในเลอด 𝑥2 p-value

𝑥2-Prob คมไมได คมได

ไมไดศกษาและประถมศกษา จานวน รอยละ

2 40.0

3 60.0

มธยมศกษา จานวน รอยละ

12 85.9

2 14.3

5.094 0.078

อนปรญญาข นไป จานวน รอยละ

27 81.8

6 18.2

* p ≤ 0.05 เมอพจารณารายกลมระดบการศกษาในกลมผทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพใน

ระดบเพยงพอ พบวามรปแบบการควบคมระดบน าตาลในเลอดแตกตางกน โดยกลมทไมไดรบการศกษาและประถมศกษา ควบคมระดบน าตาลไมได รอยละ 40.0 กลมมธยมศกษา ควบคมไมได รอยละ 85.9 กลมอนปรญญาข นไป ควบคมไมได รอยละ 87.8 และ กลมทไมไดรบการศกษาและประถมศกษา ควบคมระดบน าตาลได รอยละ 60.0 กลมมธยมศกษา ควบคมได รอยละ 14.3 กลมอนปรญญาข นไป ควบคมได รอยละ 18.2

111

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยคร งน เปนการศกษาเชงวเคราะห ณ จดเวลาใดเวลาหนง (Cross-Sectional

Analytic Studies) โดยเปรยบเทยบความสมพนธระหวางการรเทาทนดานสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก เพอศกษาระดบของการรเทาทนดานสขภาพข นพ นฐานกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 และศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนดานสขภาพข นพ นฐานกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ผวจยทาการสรปผลการวจยและขอเสนอแนะตามวตถประสงคงานวจย ดงรายละเอยดตอไปน

5.1 สรปผลการวจย 5.1.1 ลกษณะทางประชากรของผใหขอมล 5.1.2 การวเคราะหขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพ 5.1.3 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบ

การศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน

5.1.4 ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด 5.1.5 การวเคราะหความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการ

ควบคมระดบน าตาลในเลอด 5.2 ขอเสนอแนะจากการวจย

5.2.1 ขอเสนอแนะสาหรบโรงพยาบาลและศนยสขภาพเมอง 5.2.2 ขอเสนอแนะสาหรบกระทรวงสาธารณสข 5.2.3 ขอเสนอแนะทางดานวชาการ

5.3 แนวทางการทาวจยในคร งตอไป 5.4 ขอจากดของงานวจย

112

5.1 สรปผลการวจย

5.1.1 สรปลกษณะทางประชากรของผใหขอมล ลกษณะทางประชากรของกลมตวอยาง พบวา เปนเพศหญง รอยละ 63 เพศชาย

รอยละ 37 ชวงอายอยระหวาง 31-82 ป อายเฉลย 55.41 ป กลมอายทมจานวนมากทสด อยในชวง อาย 51-60 ป รอยละ 35.3 รองลงมา ไดแก ชวงอาย 41-50 ป รอยละ 25.3 และชวงอาย 61-70 ป รอยละ 21.7 ระดบการศกษาสงสดของกลมตวอยาง สวนใหญจบระดบประถมศกษาตอนปลาย รอยละ 26.2 (จากขอมลการสอบถามพบวากลมตวอยางสวนใหญจบช นประถมศกษาปท 4 ซงเปนเกณฑภาคบงคบของรฐบาลใหจบการศกษาระดบช นประถมศกษาปท 4 ต งแตป พ.ศ. 2479-2502 และระดบช นประถมศกษาปท 7 ต งแตป พ.ศ. 2503-2519) รองลงมาคอระดบประถมศกษาตอนตน รอยละ 20.5 สถานภาพสมรสสวนใหญของกลมตวอยางอยในสถานภาพสมรมสแลว รอยละ 71.4 ดานการประกอบอาชพ กลมตวอยางสวนใหญไมไดประกอบอาชพ รองลงมาคออาชพคาขาย รบราชการ รบจางทวไป ตามลาดบ รายไดเฉลยประมาณ 12,190 บาท (รายไดสงสด 60,000 บาท ตาสดคอไมมรายได) รายไดสวนใหญอยระหวาง 0-5,000 บาท รอยละ 33.9 รองลงมาคอ รายได 5,001-10,000 บาท รอยละ 29.3 กลมตวอยางมากกวาครงอาศยอยในเขตเมอง รอยละ 58.4 โดยระยะเวลาทแพทยใหการวนจฉยวาปวยเปนโรคเบาหวาน เฉลยคนละ 8 ป (จานวนปมากสด 40 ป และนอยสดแพทยใหการวนจฉยวาเปนเบาหวานคร งแรก) และประสบการณใชบรการสขภาพทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก พบวากลมตวอยางเขามารบบรการเกยวกบโรคเบาหวานมาแลว เฉลย 25 คร ง (ใชบรการมากทสด 120 คร ง และนอยสดเพงมาใชบรการในคร งแรก)

5.1.2 สรปการวเคราะหขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพ จากการวเคราะหขอมลการรเทาทนขอมลสขภาพซงแบงระดบการรเทาทนขอมล

สขภาพเปน 3 ระดบ คอ การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) คะแนนอยระหวาง 67-100 คะแนน การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) คะแนนอยระหวาง 54-66 คะแนน และ การรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ ( Inadequate Health Literacy) คะแนนอยระหวาง 0-53 คะแนน พบวา ผปวยเบาหวานสวนใหญมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ (Inadequate Health Literacy) รอยละ 59.7 รองลงมาคอ การรเทาทนขอมลสขภาพก ากง (Marginal Health Literacy) รอยละ 26.2 และ การรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) รอยละ 14.1

113

5.1.3 สรปการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได พ นทอาศย ประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมเขารบการรกษา กบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน ชนดท 2

การวเคราะหปจจยสวนบคคลกบระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ใชการทดสอบ 2 อยาง ไดแก (1) สถตไคสแควร (Chi-square) เพอทดสอบปจจยสวนบคคลดานเพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรสอาชพ รายได และพ นทอาศย ( 2) สมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Pearson Correlation Coefficient) เพอทดสอบปจจยสวนบคคลดานประสบการณใชบรการสขภาพ และจานวนปทเรมรบการรกษา ผลการศกษาพบวา ปจจยทมความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ ไดแก เพศ (p=0.046) อาย (p=0.006) ระดบการศกษา (p<0.001) สถานภาพสมรส (p<0.001) อาชพ (p<0.001) รายได (p<0.001) สวนปจจยทไมพบความสมพนธกบการรเทาทนขอมลสขภาพ ไดแก พ นทอาศย (p=0.202) ประสบการณใชบรการสขภาพ (p=0.339) และจานวนปทเรมเขารบการรกษา (p=0.448)

5.1.4 สรปความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอด ความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานในการวจย

น ใชผลตรวจทางหองปฏบตการคร งสดทายทผปวยมารบบรการในโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก โดยเกณฑเปาหมายการควบคมเบาหวานสาหรบผใหญ ตามแนวทางเวชปฏบตสาหรบโรคเบาหวาน ป 2557 (Clinical Practice Guideline for Diabetes 2014) (สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทยในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, สมาคมตอไรทอแหงประเทศไทย, กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, และสานกงานหลกประกนสขภาพถวนหนา, 2557) ในการควบคมระดบน าตาลได ไดแก การตรวจน าตาลอดอาหาร (Fasting blood sugar หรอ FBS) ต งแต 90 ถงนอยกวา 130 มลลกรมตอเดซลตร (mg/dL) หรอ คาน าตาลสะสม (HbA1c หรอ Hemoglobin A1c) นอยกวา 7 มลลกรมเปอรเซนต (mg%) ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทมความสามารถในการควบคมระดบน าตาลในเลอดได มเพยงรอยละ 33.0 ขณะทกลมตวอยางทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได มรอยละ 67.0

5.1.5 สรปการวเคราะหความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด

ความสมพนธของระดบการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 ผลการศกษาแสดงวา ไมพบความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 (p=0.127) โดยผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมระดบน าตาลได มระดบการร เทาทนขอมลสขภาพไมเพยงพอ

114

( Inadequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 59.7 ระดบการร เ ทาทนขอมลสขภาพก าก ง (Marginal Health Literacy) คดเปนรอยละ 26.2 และระดบการรเทาทนขอมลสขภาพเพยงพอ (Adequate Health Literacy) คดเปนรอยละ 14.1 นอกจากน ยงพบวา ผปวยเบาหวานทมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบทเพยงพอ ซงเปนระดบทผปวยมความสามารถในการอาน การทาความเขาใจ การคนหา ประเมน ใชขอมลและแนวคดทางดานสขภาพใหไดทางเลอกทเหมาะสมในการดแลตวเองได แตไมสามารถควบคมระดบน าตาลของตนเองใหอยในระดบปกตไดอยในเกณฑมสงถงรอยละ 78.8 5.2 ขอเสนอแนะจากการวจย

การศกษาความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 น ขอเสนอแนะการนางานวจยไปใช แบงเปน 3 สวน คอ 1) ขอเสนอแนะสาหรบโรงพยาบาลและศนยสขภาพเมอง 2) ขอเสนอแนะสาหรบกระทรวงสาธารณสข และ 3) ขอเสนอแนะทางดานวชาการ ดงรายละเอยดตอไปน

5.2.1 ขอเสนอแนะสาหรบโรงพยาบาลและศนยสขภาพเมอง 5.2.1.1 จากผลการวจยพบ กลมตวอยางสวนใหญไมสามารถควบคมระดบน าตาล

ของตนเองได ควรมจดสงแวดลอมทเอ อตอการเรยนรในการใหบรการผปวยเบาหวานในสถานบรการ โดยใชการกระตนผปวยดวยอารมณมากกวาการรดวยความร เชน การชกจงดวยสอทมเน อหากระตนใหผปวยเกดความรสกกลว เหนผลกระทบททาใหเกดความยากลาบากในการดาเนนชวต หรอเหนวาเปนสงทรนแรง สงผลกระทบตอจตวทยาของผปวยมากกวาการใหขอมลเพยงอยางเดยว เพอใหเกดผลในเชงการควบคมระดบน าตาลในเลอดมากข น

5.2.1.2 การจดกระบวนการสขศกษา โดยเนนการพฒนาการรเทาทนขอมลสขภาพ ในผปวย เชน คาแนะนาบนฉลากยาใหผปวยสามารถอานแลวเขาใจ หรอการปรบเปนรปภาพ เปนตน

5.2.1.3 การจดกระบวนการสขศกษา โดยใชกระบวนการเพมรเทาทนขอมลสขภาพในการรเทาทนขอมลสขภาพข นพ นฐาน (Functional health literacy) เพยงอยางเดยวอาจไมเพยงพอทจะทาใหผปวยเบาหวานสามารถควบคมระดบน าตาลได ควรมการเพมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นการมปฏสมพนธ (Communicative/ Interactive health literacy) หรอระดบการรเทาทนขอมลสขภาพข นวจารณญาณ (Critical health literacy) เชน การจดการมสวนรวม การกระตนใหผปวยกลาซกถาม หรอสอสารกบผใหบรการสขภาพ การสรางบคคลตนแบบในกลมทสามารถควบคมระดบน าตาลไดด เปนตน

115

5.2.1.4 กระบวนการในการใหสขศกษาผปวยทเขารบการรกษานานๆ ควรมการปรบรปแบบการใหสขศกษา เพอลดความเบอหนายของผปวย และกระตนความสนใจเพอใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม

5.2.2 ขอเสนอแนะสาหรบกระทรวงสาธารณสข 5.3.2.1 การจดนโยบายการด าเนนงานดานการด าเนนงานปรบเปลยนพฤตกรรม

โดยเพมกระบวนการในการด าเนนงานสขศกษา เปนการพฒนาการรเทาทนขอมลสขภาพมากขน 5.2.3 ขอเสนอแนะทางดานวชาการ

5.2.3.1 จากผลการวจยพบ กลมตวอยางสวนใหญการรเทาทนขอมลสขภาพอยในระดบไมเพยงพอ ในการดแลผปวยเบาหวานทมนกสขศกษาหรอนกสงเสรมสขภาพ มกระบวนการในการเพมทกษะการรเทาทนขอมลสขภาพ ดงน

(1) อยาเรงรบประเมนทกษะการรเทาทนขอมลสขภาพของผปวย เพอใหทราบระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพ

(2) ใชภาษาทเขาใจไดงายแทนการใชศพทเฉพาะทาง ใชภาษาทผปวยสามารถเขาใจไดอยางงายๆ

(3) ใชรปภาพหรอการวาดภาพเพอใหผปวยสามารถเขาใจไดมากข น (4) จากดขอมลทใหกบผปวยในแตละคร งและใหคาแนะนาซ า (5) ใหผปวยอธบายกลบหรอใหผปวยแสดงใหเหนวาเขาใจอะไร (6) แสดงความนบถอ ใหเกยรต ดแลเอาใจใส และไวตอความรสกผปวย เพอ

ผปวยไววางใจทาใหเกดการมสวนรวมในการดแลตนเอง 5.3 แนวทางการทาวจยในครงตอไป

5.3.1 การศกษากระบวนการเพมทกษะการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน ชนดท 2 5.3.2 การศกษาการรเทาทนขอมลสขภาพในผปวยเบาหวาน ในระดบอน คอ การรเทา

ทนขอมลสขภาพขนการมปฏสมพนธ (Communicative/ Interactive health literacy) และการรเทาทนขอมลสขภาพขนวจารณญาณ (Critical health literacy)

116

5.4 ขอจากดของงานวจย

5.4.1 เครองมอการวจย 5.4.2 การเหนจดออนของงานวจย ทบทวนทผานมาทงหมดทยงเปนจดออน 5.4.3 การวจยน เปนการวจยทศกษาในการร เทาทนขอมลสขภาพระดบพนฐาน

(Functional health literacy) เทานน แตยงมระดบการรเทาทนขอมลสขภาพในระดบทสงขนไป คอ การร เ ทาทนขอมลสขภาพขนการมปฏ สมพนธ (Communicative/ Interactive health literacy) และการรเทาทนขอมลสขภาพขนวจารณญาณ (Critical health literacy)

117

รายการอางอง หนงสอและบทความในหนงสอ กองบรรณาธการใกลหมอ. (2549). รทนเบาหวาน : ยา การรกษา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพใกล

หมอ. ขวญเมอง แกวด าเกง, และนฤมล ตรเพชรศรอไร. (2556). ความฉลาดทางดานสขภาพ (พมพครงท 3 ).

กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. ชะนวนทอง ธนสกาญจน. (2557). การท างานสขศกษาในโรงพยาบาล (พมพครงท 2).

กรงเทพมหานคร: จรญสนทวงศการพมพ. ชมศกด พฤกษาพงษ และคณะ. (2548). คมอเบาหวาน The untimate guide book diabetes.

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพใกลหมอ. ชมศกด พฤกษาพงษ และกองบรรณาธการนตยสารใกลหมอ. (2546). คมอเบาหวาน. กรงเทพฯ: ก.พล. เตมศกด คทวณช. (2546). จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน. ธรวฒ เอกะกล. (2543). ระเบยบวธวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. อบลราชธาน :

สถาบนราชภฎอบลราชธาน. ยพน เบญจสรตนวงศ. (2554). เรองนารเกยวกบโรคเบาหวาน (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร:

คอนเซพท เมดคส. ราม รงสนธ และคณะ. (2012). การประเมนผลการดแลผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 และความดน

โลหตสงของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขและโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร ประจ าป 2555 (pp. 13). กรงเทพมหานคร: ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.).

วทยา ศรดามา. (2549). การดแลรกษาผปวยเบาหวานแบบองครวม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทยในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, สมาคมตอไรทอแหงประเทศไทย, กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, และส านกงานหลกประกนสขภาพถวนหนา. (2557). แนวทางเวชปฏบตส าหรบโรคเบาหวาน 2557. กรงเทพฯ: อรณการพมพ.

ส านกงานสาธารณสขจงหวดพษณโลก. (2555). สรปขอมลตวชวดและยทธศาสตรเตรยมรบการนเทศผตรวจราชการ ป 2555. พษณโลก.

อาเบะ ทะทสม. (2544). คมอการรกษาโรคเบาหวานดวยตนเอง (พนดา กลประสตดลก, ผแปล). กรงเทพฯ: สขภาพใจ.

118

บทความวารสาร ทรรศนย สรวฒนพรกล, นงนช โอบะ, และสชาดา อนทรก าแหง ณ ราชสมา. (2550). ปจจยทม

ความสมพนธกบระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 (Factors Related to Blood Glucose Level among Patients with Diabetes Mellitus Type II). วารสารพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร, 1(2 ก.ค.- ธ.ค. 2550), 57-67.

นรตน อมาม, ธดา ศร, มนทนา ประทปะเสน, ธราดล เกงการพานช,และมณรตน ธระววฒน. (2008). โปรแกรมการสรางพลงรวมกบการตงเปาหมายเพอปรบพฤตกรรมการดแลตนเอง ของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 โรงพยาบาลสมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงหวดตาก. Journal of Health Education, 31 51-65.

เพรยวพนธ อสาย, นรมล เมองโสม, และประยร โกวทย. (2555). ปจจยทมความสมพนธกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผป วยเบาหวานชนดท 2 ทขนทะเบยนรกษาในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เขตรบผดชอบของโรงพยาบาลบานไผ จงหวดขอนแกน .วารสารวจยสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 5(ฉบบท 3), 11 – 20.

จราพร เดชมา. (2013). การศกษาปจจยท านายภาวะแทรกซอนใหผปวยเบาหวานในชมชนภายใตทฤษฏการพยาบาลของคง. Journal of Public Health Nursing, May-August 2013 Vol.27.No.2.

สระเชษฐ เกตสวสด. (2009). การเสรมสรางพลงอ านาจโดยใชกระบวนการกลมและแรงสนบสนนทางสงคมจากครอบครวและชมชน ในการควบคมโรคของผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2 ทไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได พนทอ าเภอบางไทร จงหวดพระนครศรอยธยา. Journal of Health Education, 32, 59-70

วทยานพนธ กญญา แซโก. (2552). ความแตกฉานดานสขภาพในผปวยผาตดตา. วทยานพนธวทยาศาสตร

มหาบณฑต(สาธารณสขศาสตร) สาขาวชาเอกสขศกษาและพฤตกรรมศาสตรมหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

สออเลกทรอนกส ส านกงานนโยบายและยทธศาสตร. (2010). สถตสาธารณสข ป 2541-2552. from

http://bps.ops.moph.go.th/index.php?mod=bps&doc=5

119

เอกสารอน ๆ กลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก. (2556). สรปฐานขอมลการใหบรการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมในคลนกเบาหวาน กลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก ปงบประมาณ 2553-2556 (Vol. 1): โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก.

ชะนวนทอง ธนสกาญจน. (สงหาคม 2556). พฒนาศกยภาพคณะกรรมการสขศกษาในโรงพยาบาล. เอกสารประกอบการอบรมเรอง Health Literacy ความรแจงแตกฉานดานสขภาพ, พษณโลก : โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก.

ศรวรรณ ทพยรงสฤษฎ, หทยชนก สมาล, ลลดา เขตตกฎ, เยาวลกษณ จตตะโคตร และวโรจน ตงเจรญเสถยร. (2550). การทบทวนบทเรยนจากตางประเทศเพอเปนองคความรในการก าหนดกระบวนการจดท าธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต: ส านกพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยอสเทรนเอเชย สถาบนวจยระบบสาธารณสข รวมกบส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.

Books and Book Articles Report of the Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes

Mellitus.(2002). Diabetes Care, 25(suppl 1), s5-s20.doi : 10.2337/diacare.25.2007.S5

Articles Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs, American

Medical Association. Health Literacy: Report of the Council on Scientific Affairs. JAMA.1999;281(6):552-557. doi:10.1001/jama.281.6.552.

Aguirre, Abigail Calkins, Ebrahim, Nadia, & Shea, Judy A. (2005). Performance of the English and Spanish S-TOFHLA among publicly insured Medicaid and Medicare patients. Patient Education and Counseling, 56(3), 332-339. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.pec.2004.03.007

Apter, A. J., Cheng, J., Small, D., Bennett, I. M., Albert, C., Fein, D. G., . . . Van Horne, S. (2006). Asthma numeracy skill and health literacy. J Asthma, 43(9), 705-710. doi: 10.1080/02770900600925585

120

Baker, D. W., Williams, M. V., Parker, R. M., Gazmararian, J. A., &Nurss, J. (1999). Development of a brief test to measure functional health literacy. Patient EducCouns, 38(1), 33-42.

Baron-Epel, O., Balin, L., Daniely, Z., & Eidelman, S. (2007). Validation of a Hebrew health literacy test. Patient Educ Couns, 67(1-2), 235-239. doi: 10.1016/j.pec.2007.02.005

Kwan, B., Frankish, J., & Rootman, I.. (2006). The development and validation of measures of "health literacy" in different populations. UBC Institute of Health Promotion Research and UVic Community Health Promotion Research, November 2006.

Chinn, D. (2011). Critical health literacy: A review and critical analysis. Social Science & Medicine, 73(1), 60-67. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.socscimed.2011.04.004

Collins, S.A., Currie, L.M., Bakken, S., Vawdrey, D.K., Stone, P.W. (2012). Health literacy screening instruments for eHealth applications: A systematic review. Journal of Biomedical Informatics, 598-607.

Chisolm, Deena J., & Buchanan, Lindsay. (2007). Measuring Adolescent Functional Health Literacy: A Pilot Validation of the Test of Functional Health Literacy in Adults. Journal of Adolescent Health, 41(3), 312-314. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.jadohealth.2007.04.015

Driessnack, M., Chung, S., Perkhounkova, E., & Hein, M. (2014). Using the "Newest Vital Sign" to assess health literacy in children. J Pediatr Health Care, 28(2), 165-171. doi: 10.1016/j.pedhc.2013.05.005

Flavia Fernanda Luchetti Rodrigues, Manoel Antonio dos Santos, Carla Regina de Souza Teixeira, Jefferson Thiago Gonela, &Maria Lucia Zanetti. (2010). Relationship between knowledge, attitude, education and duration of disease in individual with diabetes mellitus. Acra Paul Enferm. 25(2), 284-290.

Gazmararian, J., Baker, D., Williams, M., et al. (1999) Health Literacy Among Medicare Enrollees in a Managed Care Organization. JAMA. 1999;281(6):545-551. doi:10.1001/jama.281.6.545.

Gazmararian, JA., Williams, MV., Peel, J., & Baker, DW. (2003). Health literacy and knowledge of chronic disease. Patient Education and Counseling, 51(3), 267-275. doi: http://dx.doi.org/10.1016/S0738-3991(02)00239-2

Hahn, E. A., Choi, S. W., Griffith, J. W., Yost, K. J., & Baker, D. W. (2011). Health literacy assessment using talking touchscreen technology (Health LiTT): a new item response theory-based measure of health literacy. J Health Commun, 16 Suppl 3, 150-162. doi: 10.1080/10810730.2011.605434

121

Health literacy: report of the Council on Scientific Affairs. Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs, American Medical Association. (1999). JAMA, 281(6), 552-557.

Jeppesen, K., Coyle, J., & Miser, W. (2009). Screening questions to predict limited health literacy: a cross-sectional study of patients with diabetes mellitus. Ann Fam Med, 7(1), 24-31. doi: 10.1370/afm.919

Kickbusch, IS. (2001). Health literacy: addressing the health and education divide. Health Promotion International, 16(3), 289-297. doi: 10.1093/heapro/16.3.289

Kim, M. T., Song, H. J., Han, H. R., Song, Y., Nam, S., Nguyen, T. H., Kim, K. B. (2012). Development and validation of the high blood pressure-focused health literacy scale. Patient Educ Couns, 87(2), 165-170. doi: 10.1016/j.pec.2011.09.005

Ko, Yu, Lee, Joyce Yu-Chia, Toh, Matthias Paul Han Sim, Tang, Wern-Ee, & Tan, Audrey Siok-Ling. (2011). Development and validation of a general health literacy test in Singapore. Health Promotion International. doi: 10.1093/heapro/dar020

Lee, S. Y., Bender, D. E., Ruiz, R. E., & Cho, Y. I. (2006). Development of an easy-to-use Spanish Health Lit(Osborn et al., 2007Osborn et al., 2007)eracy test. Health Serv Res, 41(4 Pt 1), 1392-1412. doi: 10.1111/j.1475-6773.2006.00532.x

Mi-Hsiu Wei. (2014). The associations between health literacy, reasons for seeking health information, and information sources utilized by Taiwanese adults. Health Education Journal, 73(4). 423–434.

Morris, N. S., MacLean, C. D., Chew, L. D., & Littenberg, B. (2006). The Single Item Literacy Screener: evaluation of a brief instrument to identify limited reading ability. BMC Fam Pract, 7, 21. doi: 10.1186/1471-2296-7-21

Nath, C. R., Sylvester, S. T., Yasek, V., & Gunel, E. (2001). Development and validation of a literacy assessment tool for persons with diabetes. Diabetes Educ, 27(6), 857-864.

Osborn, C.Y., Weiss, B.D., Davis, T.C., Skripkauskas, S., Rodrigue, C., Bass, P. F., & Wolf, M. S. (2007). Measuring adult literacy in health care: performance of the newest vital sign. Am J Health Behav, 31 Suppl 1, S36-46. doi: 10.5555/ajhb.2007.31.supp.S36

Rawson, K.A., Gunstad, J., Hughes, J., Spitznagel, M. B., Potter, V., Waechter, D., & Rosneck, J. (2010). The METER: a brief, self-administered measure of health literacy. J Gen Intern Med, 25(1), 67-71. doi: 10.1007/s11606-009-1158-7

Schapira, M.M., Walker, C.M., Cappaert, K.J., Ganschow, P.S., Fletcher, K.E., McGinley, E. L., Jacobs, E. A. (2012). The numeracy understanding in medicine instrument:

122

a measure of health numeracy developed using item response theory. Med Decis Making, 32(6), 851-865. doi: 10.1177/0272989x12447239

Schillinger, D., Bindman, A., Wang, F., Stewart, A., Piette, J.. (2004). Functional health literacy and the quality of physician–patient communication among diabetes patients. Patient Education and Counseling, 52(3), 315-323. doi: http://dx.doi.org/10.1016/S0738-3991(03)00107-1

Stratton, I. M., Adler, A. I., Neil, H. A., Matthews, D. R., Manley, S. E., Cull, C. A., . . . Holman, R. R. (2000). Association of glycaemia with macrovascular and microvascular complications of type 2 diabetes (UKPDS 35): prospective observational study. BMJ, 321(7258), 405-412.

Weiss, B. D., Hart, G., McGee, D. L., &D'Estelle, S. (1992). Health status of illiterate adults: relation between literacy and health status among persons with low literacy skills. J Am Board FamPract, 5(3), 257-264.

Williams, MV., Davis, T., Parker, RM., Weiss, BD.. The Role of Health Literacy in Patient-Physician Communication. Fam Med 2002;34(5):383-389

Williams, M. V., Parker, R. M., Baker, D. W., Parikh, N. S., Pitkin, K., Coates, W. C., & Nurss, J. R. (1995). Inadequate functional health literacy among patients at two public hospitals. JAMA, 274(21), 1677-1682.

Williams MV, Baker DW, Parker RM, Nurss JR. Relationship of Functional Health Literacy to Patients' Knowledge of Their Chronic Disease: A Study of Patients With Hypertension and Diabetes. Arch Intern Med. 1998;158(2):166-172. doi:10.1001/archinte.158.2.166.

Weiss, B. D., Hart, G., McGee, D. L., & D'Estelle, S. (1992). Health status of illiterate adults: relation between literacy and health status among persons with low literacy skills. J Am Board Fam Pract, 5(3), 257-264.

Weiss, B. D., Mays, M. Z., Martz, W., Castro, K. M., DeWalt, D. A., Pignone, M. P., . . . Hale, F. A. (2005). Quick assessment of literacy in primary care: the newest vital sign. Ann Fam Med, 3(6), 514-522. doi: 10.1370/afm.405

Yin, H. S., Sanders, L. M., Rothman, R. L., Mendelsohn, A. L., Dreyer, B. P., White, R. O., . . . Perrin, E. M. (2012). Assessment of health literacy and numeracy among Spanish-Speaking parents of young children: validation of the Spanish Parental Health Literacy Activities Test (PHLAT Spanish). Acad Pediatr, 12(1), 68-74. doi: 10.1016/j.acap.2011.08.008

Zahnd, Whitney E., Scaife, Steven L., Francis, Mark L. (2009). Health Literacy Skills in Rural and Urban Populations. American Journal of Health Behavior, 3(8), 550-557.

123

Zhang, X. H., Thumboo, J., Fong, K. Y., & Li, S. C. (2009). Development and validation of a functional health literacy test. Patient, 2(3), 169-178. doi: 10.2165/11314850-000000000-00000

Electronic Media International diabetes federation.(2010). Diabetes-prevention.from

http://www.worlddiabetesday.org/en/the-campaign/diabetes-education-and-prevention/diabetes-prevention

ภาคผนวก

124

ภาคผนวก ก แบบสอบถาม

ขอมลสขภาพของผปวยกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด

ตอนท 1 ขอมลทวไป คาชแจง ใสเครองหมาย ลงใน หนาค าตอบทตรงกบความเปนจรง และกรณากรอกรายละเอยดลงในชองวางทก าหนดถาเลอกตวเลอกในขอนนๆ 1. เพศ ชาย หญง

2. อาย ................................ ป

3. ระดบการศกษาสงสด ไมไดศกษา ประกาศนยบตร/อนปรญญา/ปวส. ประถมศกษาตอนตน ปรญญาตร ประถมศกษาตอนปลาย ปรญญาโท มธยมศกษาตอนตน ปรญญาเอก มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. อนๆ.....................................

4. สถานภาพสมรส โสด สมรส หมาย หยา/แยกทางกน

5. อาชพ ไมไดประกอบอาชพ รบราชการ คาขาย เกษตรกรรม ลกจางบรษทเอกชน รฐวสาหกจ ประกอบธรกจสวนตว รบจางทวไป อนๆ โปรดระบ......................................................................................

6. รายไดของผปวย …………………………………………………. บาท/เดอน

7. ทอย หมท........................................... ต าบล.................................................... อ าเภอ......................................... จงหวด..................................................

8. แพทยใหการวนจฉยวาเปนโรคเบาหวาน เมอ ป พ.ศ. ..................................................

9. มารบบรการเกยวกบโรคเบาหวานท โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก มาแลว …………… ครง กอนมารกษาทรพ.พทธชนราชฯ รบการรกษาเบาหวานท...................................จ านวน..................ครง

ID………………………….

HN

……………………………

…… ส ำหรบผเกบขอมล

ศนยเบำหวำน ศนยสขภำพเมอง

125

ตอนท 2 ขอมลเกยวของกบตวเลขและการคดคานวณ คาชแจง ใหผเกบขอมลปฏบตตามขนตอนทระบไวในแตละขอ โดยการซกถามผปวย และบนทกขอมลลงใน หรอ กรณทผปวยตอบไมได ใหใสเหตผลของผปวยดวย ขอท 1 การอานฉลากยา

1.1 ใหผปวยดการดชดท 1 ฉลากยา ดงตวอยางน

“คาสงบนฉลากยา รบประทานครงละ 1 เมด ทก 6 ชวโมงหรอเมอมอาการ”

1.2 ถามผปวยวา “ถาทานรบประทานยาทเขยนตามฉลากยาน ทานรบประทานยาเมดแรก เมอเวลา 07.00 น. หาก

รบประทานเมดตอไป จะตองรบประทานตอนกโมง” 1.3 บนทกค าตอบ 13.00 น. เวลาอนๆ

ไมร/ตอบไมได เนองจาก........................................................................ ขอท 2 การแปลผลระดบนาตาล 2.1 ขอแฟมประวตของผปวย เพอดระดบน าตาลของผปวยในวนน 2.2 บนทกระดบน าตาล

FBS………………………………. DTX……………..………….. HbA1C…………………….. 2.3 ใหผปวยดการด ชดท 2 ตารางการควบคมน าตาล ดงตวอยางน เปาหมายการควบคมเบาหวานสาหรบผใหญ

ปกต ควบคมได ควรปรบปรง ระดบนาตาลกอนอาหาร นอยกวา 110 90-130 นอยกวา 90, มากกวา 150 ระดบนาตาลหลงอาหาร นอยกวา 140 นอยกวา 180 มากกวา 180 ระดบนาตาลกอนนอน นอยกวา 120 110-150 นอยกวา 100, มากกวา 180 ระดบนาตาลสะสม 4-6 นอยกวา 7 มากกวา 8

ส ำหรบผเกบขอมล

126

2.4 ถามผปวยวา “วนนคาระดบนาตาลของคณเปนเทาไร”

2.5 บนทกค าตอบ ตอบไดถกตอง

ตอบไมถกตอง เนองจาก.......................................................... 2.6 ถามผปวยวา

“วนนคาระดบนาตาลคณเมอเทยบกบตารางปกตหรอไม”

2.7 บนทกค าตอบ : ตอบถกตอง ตอบไมถกตอง เนองจาก...........................................................

ขอท 3 การอานบตรนด 3.1 ใหผปวยดการด ชดท 3 บตรนด ดงตวอยางน

(กรณผปวยมบตรนดของตนเอง ใหใชบตรนดของผปวย)

3.2 ถามผปวยวา กรณใชการดฉลากยา “หากบตรนดนเปนของคณ วนนดครงตอไปของคณคอวนทเทาไร” กรณใชบตรนดตนเอง “วนนดครงตอไปของทานคอวนทเทาไร” 3.3 บนทกค าตอบ : ตอบถกตอง ตอบไมถกตอง

ไมร/ตอบไมได เนองจาก.......................................................................

127

ขอท 4 การอานคาแนะนาบนฉลากยา 4.1 ใหผปวยดการด ชดท 4 ค าแนะน าบนฉลากยา ดงตวอยางน 4.2 ถามผปวยวา

“ถาคณรบประทานอาหารเชาตอน 08.00 น. แลวตองการรบประทานยาตามฉลากนคณควรรบประทานยาเวลาเทาไร”

4.3 บนทกค าตอบ : 07.30-07.45 น. เวลาอน ไมร/ตอบไมได เนองจาก..........................................................

ส ำหรบผ ปวยเบำหวำน

ID………………………

….

HN

……………………………

……

ศนยเบำหวำน ศนยสขภำพเมอง

แบบสอบถาม

ขอมลสขภาพของผปวยกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด แบบสอบถามนเปนสวนหนงของการท าวทยานพนธในระดบปรญญาโท สาขาการจดการสรางเสรมสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ขอมลทไดจากทานเปนความลบ สรปผลการวจยเปนภาพรวมเทานน ผวจยจงขอความอนเคราะหจากทาน โปรดตอบค าถามตามความเขาใจของทาน และขอขอบพระคณในความกรณาของทานมา ณ โอกาสน ตอนท 3 ความเขาใจเรองเบาหวาน คาชแจง กรณาเลอกเตมขอมลในบทความดานบนในแตละขอ โดยวงกลมลอมรอบขอ ก. ข. ค. หรอ ง. ททานคดวาถกตอง ทสด

128

2

บทความท 1 โรคเบาหวาน

การเปนโรคเบาหวาน ชนดท 2 คอ ภาวะทรางกายมระดบน าตาลในเลอด ปกต เกดขนเนองจาก รางกายไมสามารถน าน าตาลทอยใน เขาไปเลยงสวนตางๆของรางกายได เหมอนคนปกต เนองจาก ฮอรโมนทชอ ทผลตมาจาก มหนาทในการพาน าตาลกลโคสออกจากกระแสเลอดเขาไปเลยงอวยวะตางๆของรางกายท างานไดไมด เมอรบประทานอาหารเขาไป อาหารจะถกยอยทกระเพราะอาหาร และสงตอไปยงกระแสเลอดเพอไปเลยงเซลลเนอเยอตางๆ เมอฮอรโมนท างานไดไมด น าตาลในเลอดไมถกน ากลบไปใช เปนผลใหระดบน าตาลคงอยในกระแสเลอด ซงจะกอใหเกด ตางๆ ตามมาในอนาคต

ขอ 1 ขอ 2 ขอ 3 ขอ 4 ขอ 5

ก. สงกวา ก. ตบออน ก. เอนโดฟน ก. ตบออน ก. โรคเรอรง ข. เทากบ ข. กระแสเลอด ข. โกรทฮอรโมน ข. กระแสเลอด ข. โรคแทรกซอน ค. ต ากวา ค. กระเพาะอาหาร ค. โดพามน ค. กระเพราะอาหาร ค. อาการน าตาลในเลอดสง ง. สงกวาหรอเทากบ ง. สมอง ง. อนซลน ง. สมอง ง. อาการน าตาลในเลอดต า

129

บทความท 2 การรบประทานอาหารเพอควบคมระดบนาตาลในเลอด

การควบคมระดบน าตาลและไขมนใหอยในระดบปกตหรอใกลเคยงระดบปกตใหไดมากทสด เพอชวยชะลอการเกดโรคแทรกซอนใหเกดชาทสด จงมการสรปการเลอกรบประทานอาหาร ดงตอไปน

1) จ ากดปรมาณอาหารทรบประทานใหเหมาะสมและทส าคญ ควรหลกเลยง . 2) ใช ใสเครองดมและอาหารแทนการใชน าตาลทราย 3) ทานผลไมจ ากดจ านวน โดยหลกเลยงผลไมรสหวานจด เชน . 4) รบประทาน ใหมากขนทกมอ เพอใหไดกากใยอาหารมากขน 5) การรบประทานผก ควรหลกเลยงผกประเภทแปงมาก เชน .

ขอ 1 ขอ 2 ขอ 3 ขอ 4 ขอ 5

ก. ผลไมทกชนด ก. น าผง ก. สปปะรด ก. ผก ก. แตงกวา มะเขอ ข. ขนมปง ข. น าตาลทรายแดง ข. ฝรง ข. ผลไม ข. มนฝรง เผอก ค. ของหวาน ค. น าตาลเทยม ค. แกวมงกร ค. ขาว แปง ค. บวบ พรก ง. เนอสตว ไมตดมน ง. น าออย ง. แตงโม ง. ทงผกและผลไม ง. ผกช ตนหอม

130

4

6) รบประทานเนอสตวไขมนต า ควรเลอกรบประทานเนอสตว เชน . 7) วธการท าอาหารเพอรบประทานทหลกเลยงไขมน ควรหลกเลยงวธ . 8) เลอกดมนมไขมนต า ไดแก แทนนมปรงแตงรส 9) ลดการรบประทานอาหารรสเคม ไมควรรบประทานเกลอเกนวนละ . 10) หลกเลยงการดมเครองดมทมแอลกอฮอล

ขอ 6 ขอ 7 ขอ 8 ขอ 9

ก. หมสามชน ก. การทอด ก. นมกลองดนางาด า ก. ครง ชอนชา ข. อกไก ข. การนง ข. นมถวเหลอไวตามล ข. 1 ชอนชา ค. ปลาหมก ค. การอบ ค. นมเปรยมยาค ค. 2 ชอนชา ง. สนคอหม ง. การยาง ง. นมจดพรองมนเนย ง. 3 ชอนชา

131

บทความท 3 การออกกาลงกายสาหรบผปวยเบาหวาน

การออกก าลงกาย เปนวธการทท าใหเซลล ไวตออนซลนและน าน าตาลจากเลอดเขาสเซลลไดมากขน ท าใหมน าตาลเหลออยในเลอดนอยลง จงเปนการลดระดบน าตาลในเลอด ซงท าใหลดโอกาสเกดโรคแทรกซอนได ทงยงท าใหอวยวะอนๆแขงแรงขน ท าใหมสขภาพโดยทวไปดขน กอนออกก าลงกายควร กอน เพราะผปวยบางทานมโรคหรอภาวะผดปกตทท าใหไมสามารถออกก าลงกายได เมอ ไดรบค าแนะน าใหออกก าลงกายไดแลว จงเลอกรปแบบท เชน ร าไมพลอง ไทเกก วงเหยาะๆ เดนเรว ขจกรยาน หรอวายน า ขนอยกบความชอบและสภาพรางกาย แตตองไมม ตอสวนตางๆของรางกาย โดยเวลาการออกก าลงกายทเหมาะสม ไดแก สปดาหละอยางนอย .

ขอ 1 ขอ 2 ขอ 3 ขอ 4 ขอ 5

ก. กลามเนอ ก. ดมน ามากๆ ก. สามารถเผาผลาญพลงงานไดด ก. การออกแรง ก. 1-2 ครง ครงละอยางนอย 30 นาท ข. สมอง ข. ดมน าหวาน ข. ท าใหรางกายแขงแรง ข. การกระแทก ข. 3-5 ครง ครงละอยางนอย 30 นาท ค. หวใจ ค. ปรกษาแพทย ค. ประหยด ค. ความยดหยน ค. 1-2 ครง ครงละอยางนอย 60 นาท ง. หลอดเลอด ง. รบประทานอาหารมากขน ง. เหมาะสมกบตนเอง ง. การเผาผลาญทด ง. 3-5 ครง ครงละอยางนอย 60 นาท

132

6

บทความท 4 การรบประทานยาเพอควบคมระดบนาตาลในเลอด หลกในการรบประทานยาในผปวยเบาหวาน กอนใชยาทกประเภท จ าเปนตอง เพอใหค าแนะน าในเรองการ

รบประทานยา และการด าเนนกจกรรมประจ าวน เพราะการออกฤทธของยาบางอยางจ าเปนตองท าควบคไปกบการรบประทานอาหาร หรออาจตองหลกเลยงกจกรรมบางประเภท ซงผปวยจะตองพงระวงหากใชยาผดวธ กจะท าใหอาการทรดลงหรอมอาการแทรกซอนอนๆตามมา โดยหลกในการรบประทานยาของผปวย ควรมหลกดงน

1) จดจ า ของตนเอง เพอการรบประทานยาไดถกตอง 2) สงเกตความแตกตางของ จะมประโยชนแตกตางกน 3) กอนรบประทานยาทกครง ตอง ใหแนใจกอนรบประทานยา 4) ทานยาดวยน าอยางนอย ควรดมน าทมากพอทจะกลนยาไดสะดวก ยกเวนแพทยระบใหดมน าจ านวนจ ากด

ขอ 1 ขอ 2 ขอ 3 ขอ 4 ขอ 5

ก. ศกษาเรองยาดวยตนเอง ก. ชอแพทยและเภสชกร ก. รปรางของยา ก. ดสของเมดยา ก. ครงแกว ข. รขอมลเบาหวานของตนเอง ข. อาการและชนดของการเปนเบาหวาน ข. ลกษณะของถงยา ข. ดลกษณะของถงยา ข. 1 แกว ค. ปรกษาแพทยหรอเภสชกร ค. ถงยา ค. สของยา ค. ดฉลากยา ค. 2 แกว ง. ปรกษาเพอน ง. รปรางและชอของยา ง. ฉลากยา ง. รปรางของยา ง. 3 แกว

133

5) ระวงการรบประทานยา อาจท าใหเกดผลขางเคยง ฤทธของยาแรงขนหรอเสอมลงได 6) ควรรบประทานยา ตรงเวลา ตามปรมาณทก าหนดทระบในฉลากยา 7) ทานยาตามเงอนไขเวลา ไดแก ยาทรบประทานหลงอาหาร ควรรบประทานหลงอาหาร . 8) ควรเกบยาใหตรงกบอณหภม หรอเกบใหมดชดไมใหอากาศเขา และเกบใหพนมอเดก 9) สงเกต หากมอาการผดปกตใหปรกษาแพทยทนท 10) หากมการตงครรภตอง .

ขอ 6 ขอ 7 ขอ 8 ขอ 9

ก. พรอมอาหาร ก. ทนท ถง 15 นาท ก. ลกษณะยา ก. หยดใชยาเบาหวานทนท ข. พรอมนม ข. ทนท ถง 30 นาท ข. ผลของการใชยา ข. ซอยารบประทานเอง ค. หลายขนานในคราวเดยว ค. 15 - 30 นาท ค. อาการขางเคยงจากการใชยา ค. แจงใหแพทยทราบ ง. พรอมน าอดลม ง. 30-60 นาท ง. วธการใชยา ง. ออกก าลงกายเปนประจ า

134

8

บทความท 5 โรคแทรกซอนจากเบาหวาน การควบคมระดบน าตาลในเลอดมความส าคญตอการควบคมภาวะแทรกซอนของผปวย หากผปวยเบาหวานไมสามารถควบคม

ระดบน าตาลใหอยเกณฑปกต จะท าใหมโอกาสเกดโรคแทรกซอนตางๆ ซงในผปวยเบาหวานชนดท 2 มปจจยทสงผลตอการเกดโรคแทรกซอน สามารถแบงเปน 2 กลมใหญ ๆตาม การเปนเบาหวาน และผปวยเบาหวานจะตอง ใหอยในระดบทเหมาะสม โดยอาการแทรกซอนของโรคเบาหวาน มกจะเกดเมอเปนเบาหวานอยางนอย 5 ป แลวไมไดรกษาอยางจรงจง ไดแก

1) ภาวะแทรกซอน ท าใหการมองเหนของผปวยแยลง จอตาเสอมหรอมองเหนจดด าลอยไปมา และอาจท าใหเกดการตาบอดในทสด

2) ภาวะแทรกซอนทางไต ท าใหไตเสอมจนเกดภาวะไตวาย โดยสงเกตจากอาการ .

ขอ 1 ขอ 2 ขอ 3 ขอ 4

ก. ระยะเวลา ก. รบประทานอาหาร ก. ทางไต ก. มผนตามตว ข. ลกษณะ ข. จดสงแวดลอมของผปวย ข. ทางจอประสาทตา ข. ตาบวม เทาบวม ปสาวะออกนอย ค. ชนด ค. ควบคมระดบน าตาลและความ

ดนโลหต ค. ทางประสาทสมอง ค. ปวดศรษะ

ง. อาการแทรกซอน ง. ออกก าลงกาย ง. ทางหวใจ ง. ปวดทอง

135

3) ภาวะแทรกซอน ท าใหเสนประสาทไมสามารถน าความรสกได ท าใหรสกชาตามปลายมอปลายเทา เมอมแผลจะหายยาก ในผชายอาจม รวมดวย

4) ท าใหกลามเนอหวใจตาย หวใจลมเหลว อาจอนตรายถงชวตได บางครงผปวยเบาหวาน อาจเกดโรคแทรกซอนเฉยบพลน ไดแก อาการน าตาลในเลอดต า จะมอาการ ซง

ตองมความระมดระวงหากเกดอาการเหลาน ควรรบดมเครองดมรสหวานหรอลกอม ถาอาการยงไมดขน ใหรบมาพบแพทยโดยดวน

ขอ 5 ขอ 6 ขอ 7 ขอ 8

ก. ทางระบบประสาท ก. ภาวะสมองเสอม ก. ภาวะสมองเสอม ก. ทองเสยอยางรนแรง อาเจยน ข. ทางไต ข. โรคหลอดเลอดสมอง ข. โรคหลอดเลอดสมอง ข. ปวดศรษะมาก ค. ทางตา ค. ภาวะหยอนสมรรถภาพทาง

เพศ ค. ภาวะหยอนสมรรถภาพทางเพศ

ค. ออนเพลย มนงง ความจ าลดลง สบสน

ง. ทางเทา ง. โรคหลอดเลอดหวใจ ง. โรคหลอดเลอดหวใจ ง. แขนขาออนแรง

136

137

ภาคผนวก ข ขอมลสาหรบอาสาสมครวจย

(Participant Information Sheet) โครงการวจยท 097/2558 ชอเรอง (ไทย) ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 . ชอเรอง (องกฤษ) The relationship between health literacy and blood sugar levels control in patients with type 2 diabetes . ชอผวจย นายธนาลกษณ สขประสาน ตาแหนง นกวชาการสาธารณสข . สถานทตดตอผวจย (ททางาน) กลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก 90 ถนนศรธรรมไตรปฎก

อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 . (ทบาน) 890/13 ถนนบรมไตรโลกนารถ 2 ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก

65000 . โทรศพท (ททางาน) 055-270-300 ตอ 20401 โทรศพททบาน - โทรศพทมอถอ 089-664-6600 E-mail: bk_01@windowslive.com

การวจยเรอง “ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2” น เปนการวจยทจดท าขน เนองจากพบปญหาผปวยเบาหวานยงไมรบรขอมลโรคเบาหวานของตนเอง ไมสามารถบอกคาระดบน าตาลในเลอดของตนเองและน าตาลปกต ท าใหไมสามารถใชขอมลในการตดสนใจในการดแลสขภาพของตนเองได สงผลตอการไมค านงถงผลระดบน าตาลทสงเกนเกณฑ ท าใหเกดทศนคตและพฤตกรรมการบรโภคอาหารทไมสอดคลองกบแผนการรกษาของแพทย ซงการศกษานมวตถประสงค เพอศกษาระดบของการรเทาทนขอมลสขภาพเปรยบเทยบกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ผลของการวจยนจะเปนประโยชนในเชงขอเสนอแนะแนวทางส าหรบผบรหารและผปฏบตงาน ทจะมขอมลน าไปพฒนาการด าเนนงานสขศกษา เพอพฒนาความร ความสามารถ รวมถงทกษะตางๆ ของผปวยเบาหวานชนดท 2 ใหผปวยสามารถน าขอมลไปประกอบการตดสนใจในการดแลสขภาพของตนเองไดอยางเหมาะสม อกทงเปนการพฒนาการใชภาษาในการสอสารทความเหมาะสมชดเจนตอผรบบรการเพมมากขนดวย จงใครขอเชญทานเขารวมการศกษาวจยครงน เพราะทานมคณสมบตทเหมาะสม คอ เปนผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ทเขารบบรการทโรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก มความสามารถอาน สอสาร และมารบการรกษาพยาบาลตามนด (Follow up) ภายใน 1 ป ตงแตเดอนตลาคม 2557 รวมทงมความพรอมและยนดในการตอบแบบสอบถาม ผวจยใชเวลาในการเกบขอมล 3 เดอน โดยตวผวจยเอง ทบรเวณคลนกเบาหวาน ณ โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จ านวน 370 ทาน

138

โดยแบงเปน 2 จดบรการ ไดแก แผนกผปวยนอก จ านวน 198 ทาน ท าการเกบขอมลจากผปวยหลงพบแพทยเสรจ ณ ศนยเบาหวาน ของทกวน ตงแตเวลา 08.30 น. - 16.30 น. และศนยสขภาพเมอง จ านวน 172 ทาน ท าการเกบขอมลระหวางผปวยรอรบการตรวจโดยแพทย ตงแตเวลา 08.30 น. - 14.00 น. ของทกวนองคาร ท าการเกบขอมลวจยโดยใชแบบสอบถามทผวจยก าหนดขน โดยการสมภาษณตอบขอซกถาม จ านวน 14 ขอ และตอบแบบสอบถามขอมลสขภาพของผปวยกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด จ านวน 36 ขอ ใชเวลาประมาณครงละ 20 นาท ทานสามารถตอบค าถามตามความเขาใจของทาน โดยไมมผลกระทบในทางใดๆ ตอตวทานทงสน เมอผวจยขอเกบขอมลจากทาน จะมการแนะน าตนเอง ขออนญาตเกบขอมลพรอมทงอธบายขอมลการพทกษสทธแดทาน พรอมทงยนใบขอมลส าหรบอาสาสมครวจยนใหแกทาน หากทานยนยอมเขารวมการวจย ขอใหทานลงชอในแบบฟอรมหนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจยตอหนาพยาน

หากทานตกลงเขารวมการศกษาในครงน ผวจยจะขอเกบขอมลจากทาน โดยตองไดรบความสมครใจจากทานเทานน หากทานไมยนดตอบแบบสอบถาม หรอในระหวางการเกบรวบรวมขอมล ทานตองการยกเลกการเขารวมการวจย ทานสามารถยตการเขารวมวจยในครงนไดทนท โดยไมมผลกระทบใดๆทงสนตอตวทาน ขอมลทไดรบจากทานจะเกบเปนความลบ หากมการเสนอผลการวจยจะเสนอเปนภาพรวม นอกจากนเมอเสรจสนการวจยแลวผวจยจะท าลายขอมลแบบสอบถามทงหมดทเกยวของกบทาน ภายหลงการน าเสนอขอมลทางวชาการแลว หากทานมขอสงสยหรอตองการขอมลเพมเตมเกยวกบการวจยในครงน ทานสามารถตดตอไดท นายธนาลกษณ สขประสาน นกศกษาปรญญาโท หลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการการสรางเสรมสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เบอรโทรศพท 089-664-6600 อาจารยทปรกษาหลก ไดแก ผชวยศาสตราจารย ดร.วรรณรตน รตนวรางค อาจารยประจ าคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต หากทาน ไม ไ ดร บการปฏบ ตตามขอมล ดงกลาวสามารถรอง เร ยนไ ด ท : คณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 อาคารราชสดา ชน 1 ศนยสงเสรมสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต โทรศพท 02-986-9213 ตอ 7373 โทรสาร 02-5165381

นายธนาลกษณ สขประสาน นกศกษาหลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

สาขาการการสรางเสรมสขภาพ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

139

ภาคผนวก ค หนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจย

Informed Consent Form ท าท โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก วนท เดอน พ.ศ. เลขท อาสาสมครวจย

ขาพเจา ซงไดลงนามทายหนงสอน ขอแสดงความยนยอมเขารวมโครงการวจย ชอโครงการวจย ความสมพนธระหวางการรเทาทนขอมลสขภาพกบการควบคมระดบน าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 ชอผวจย นายธนาลกษณ สขประสาน ทอยทตดตอ กลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก โทรศพท 089-664-6600 ขาพเจา ไดรบทราบ รายละเอยดเกยวกบทมาและวตถประสงคในการท าวจย รายละเอยดขนตอนตางๆ ทจะตองปฏบตหรอไดรบการปฏบต ความเสยง/อนตราย และประโยชนซงจะเกดขนจากการวจยเรองน โดยไดอานรายละเอยดในเอกสารชแจงอาสาสมครวจยโดยตลอด และไดรบคาอธบายจากผวจยจนเขาใจเปนอยางดแลว

ขาพเจาจงสมครใจเขารวมในโครงการวจยน ตามทระบไวในเอกสารชแจงอาสาสมครวจยโดยขาพเจายนยอมสละเวลา ใหสมภาษณตอบขอซกถาม จ านวน 14 ขอ และตอบแบบสอบถามขอมลสขภาพของผปวยกบการควบคมระดบน าตาลในเลอด จ านวน 36 ขอ รวม 20 นาท

ขาพเจามสทธถอนตวออกจากการวจยเมอใดกไดตามความประสงค โดยไมตองแจงเหตผล

ซงการถอนตวออกจากการวจยนน จะไมมผลกระทบในทางใดๆ ตอขาพเจาทงสน ขาพเจาไดรบค ารบรองวา ผวจยจะปฏบตตอขาพเจาตามขอมลทระบไวในเอกสารชแจง

อาสาสมครวจยและขอมลใดๆ ทเกยวของกบขาพเจา ผวจยจะเกบรกษาเปนความลบ โดยจะน าเสนอขอมลการวจยเปนภาพรวมเทานน ไมมขอมลใดในการรายงานทจะน าไปสการระบตวขาพเจา

หากขาพเจาไมไดรบการปฏบตตรงตามทไดระบไวในเอกสารชแจงอาสาสมครวจย ขาพเจาสามารถรองเรยนไดท: คณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร

140

ชดท 3 อาคารราชสดา ชน 1 ศนยสงเสรมสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต โทรศพท 02-986-9213 ตอ 7373 โทรสาร 02-5165381

ขาพเจาไดลงลายมอชอไวเปนส าคญตอหนาพยาน ทงนขาพเจาไดรบส าเนาเอกสารขอมลส าหรบอาสาสมครวจย และส าเนาหนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจยไวแลว

ลงชอ............................................................. ( นายธนาลกษณ สขประสาน )

ผวจยหลก

ลงชอ......................................................... (.......................................................)

อาสาสมครวจย วนท……..…/……….……./………… วนท……..…/……….……./…………

ลงชอ......................................................... (........................................................)

พยาน วนท……..…/……….……./…………

ลงชอ......................................................... (........................................................)

พยาน วนท……..…/……….……./…………

141

ภาคผนวก ง เอกสารการอนมตจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร

142

ภาคผนวก จ เอกสารการอนมตจรยธรรมการวจยในคน โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก

143

ภาคผนวก ฉ ตารางสรปการวเคราะหความยากงายและอานาจจาแนก

ของตอนท 3 แบบสมภาษณขอมลสขภาพของผปวยกบการควบคมระดบนาตาลในเลอด บทความท 1 โรคเบาหวาน

ขอท P r รอยละของผทตอบถกตอง

1 0.66 0.61 66.22 2 0.40 0.20 40.00 3 0.52 0.62 51.62 4 0.48 0.58 47.84 5 0.43 0.31 43.24

รวม 49.78 บทความท 2 การรบประทานอาหารเพอควบคมระดบนาตาลในเลอด

ขอท P r รอยละของผทตอบถกตอง

1 0.56 0.54 56.49 2 0.65 0.37 65.14 3 0.36 0.29 35.95 4 0.48 0.27 48.11 5 0.58 0.55 58.11 6 0.47 0.49 47.03 7 0.47 0.51 46.76 8 0.59 0.61 58.65 9 0.27 0.32 26.76

รวม 49.22 บทความท 3 การออกกาลงกายสาหรบผปวยเบาหวาน

ขอท P r รอยละของผทตอบถกตอง

1 0.25 0.17 24.59 2 0.22 0.40 22.43 3 0.43 0.58 43.24

144

ขอท P r รอยละของผทตอบถกตอง

4 0.41 0.55 40.81 5 0.37 0.34 37.30

รวม 33.68 บทความท 4 การรบประทานยาเพอควบคมระดบนาตาลในเลอด

ขอท P r รอยละของผทตอบถกตอง

1 0.55 0.55 54.59 2 0.16 0.13 16.49 3 0.15 0.20 15.14 4 0.66 0.62 66.49 5 0.56 0.49 55.68 6 0.18 0.29 17.57 7 0.16 0.16 16.22 8 0.47 0.63 47.30 9 0.62 0.70 62.43

รวม 39.10 บทความท 5 โรคแทรกซอนจากเบาหวาน

ขอท P r รอยละของผทตอบถกตอง

1 0.17 0.15 17.03 2 0.55 0.62 55.41 3 0.58 0.67 57.84 4 0.54 0.65 53.78 5 0.41 0.51 41.35 6 0.47 0.61 47.03 7 0.50 0.59 49.73 8 0.41 0.55 40.81

รวม 45.37

145

ประวตผเขยน ชอ นาย ธนาลกษณ สขประสาน วนเดอนปเกด 16 มนาคม 2531 ตาแหนง นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

สานกงานปองกนควบคมโรคท 1 จงหวดเชยงใหม ผลงานทางวชาการ

พสมย จารชวลต, ธรรมลกษณ กลาหาญ, ธนาลกษณ สขประสาน และสจตรา ทบทอง. (2558). รปแบบการสงเสรมสขภาพดวยการออกกาลงกายของผสงอายในชมชนอรญญก จงหวดพษณโลก (Type of health promotion by exercise of elders in Aranyik village, Phitsanuloke Province). เอกสารประชมวชาการสขศกษาแหงชาต คร งท 17. 1(14-16 พฤษภาคม 2558), 364-371.

ประสบการณทางาน 2559-ปจจบน : นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

กลมควบคมโรคเขตเมอง สานกงานปองกนควบคมโรคท 1 จงหวดเชยงใหม 2556-2559 : นกวชาการสาธารณสข กลมงานสขศกษา โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จงหวดพษณโลก 2554-2556 : นกวชาการสาธารณสข กลมงานยทธศาสตร โรงพยาบาลทบคลอ จงหวดพจตร 2553-2554 : นกวชาการสาธารณสข โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานสะทอ อาเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย