วทยานพนธ

เรอง

ปจจยทมอทธพลตอการเกดความรสกผกพนกบพนทและพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอน อทยานแหงชาตแกงกระจาน

Factors Influencing Place Attachment and Pro-environmental Behaviors of Visitors to

Kaeng Krachan National Park

โดย

นางสาวลดดาวลย เดอนฉาย

เสนอ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เพอความสมบรณแหงปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (อทยาน นนทนาการ และการทองเทยว)

พ.ศ. 2556

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนเสรจสมบรณไดดวยความอนเคราะหอยางสงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร.พชนช วงศวรรธนะ ฟอสเตอร อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ผชวยศาสตราจารย ดร.นภวรรณ ฐานะกาญจน พงษเขยว อาจารยทปรกษาวทยานพนธรอง รวมไปถงครอาจารยทประสทธประสาทวชาความร คอยชแนะและใหความชวยเหลอมาโดยตลอด ขอบคณ คณชยวฒน ลมลขตอกษร หวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจาน รวมไปถงเจาหนาทอทยานแหงชาตแกงกระจานทกทาน ขอบคณ ปานวล ลงหม พนอต พเตย พเดะ ลงโยง นาเอกและพเจยบ ทคอยใหความชวยเหลอ แนะน าและอ านวยความสะดวกในการเกบขอมลในพนท ขอขอบคณ คณสรรตน สขสเสยง คณสวคนธ ภาคไวย ผรวมเดนทางเกบขอมล เพอนๆ รน 9 และพนองนสตปรญญาโทสาขาอทยาน นนทนาการและการทองเทยวทกทานทใหค าปรกษาและใหก าลงใจอยางดมากโดยตลอด สดทายผวจยขอมอบคณความดและประโยชนของวทยานพนธฉบบน แดคณพอ-คณแม ครอบครวเดอนฉายและครอบครวพทกษ ทใหการเลยงด อบรมสงสอน ใหค าปรกษาและเปนก าลงใจทดตลอดมา

ลดดาวลย เดอนฉาย กมภาพนธ 2556

(1)

สารบญ

หนา สารบญ (1) สารบญตาราง (2) สารบญภาพ (3) ค าน า 1 วตถประสงค 3 การตรวจเอกสาร 6 อปกรณและวธการ 35 ผลและวจารณ 42 สรปและขอเสนอแนะ 74 สรป 74 ขอเสนอแนะ 76 เอกสารและสงอางอง 77 ภาคผนวก 85 ภาคผนวก ก แบบสอบถามผมาเยอน 86 ภาคผนวก ข ผลการทดสอบคาสมประสทธอลฟา (Alpha Coefficient) 94 ภาคผนวก ค ภาพพนทศกษาและการเกบขอมลภาคสนาม 97 ประวตการศกษาและการท างาน 102

(2)

สารบญตาราง ตารางท หนา

1 2 3 4 5 6 7 8 9

10 11

12 13

14

จ านวนและรอยละของผมาเยอน จ าแนกตามลกษณะสงคมประชากร จ านวนและรอยละของผมาเยอน จ าแนกตามประสบการณในการมาเยอนพนท และรปแบบการเดนทาง จ านวนและรอยละของผมาเยอน จ าแนกตามรปแบบการมาเยอนและแรงจงใจในการเดนทางมาเยอนพนท จ านวนและรอยละของผมาเยอน จ าแนกตามรปแบบการประกอบกจกรรมนนทนาการ รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานดานการรบรคณภาพของทรพยากรและสงแวดลอม รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานดานประสบการณทเคยไดรบในอดต จ านวนและรอยละของผมาเยอนจ าแนกตามปจจยตามดานการพงพงทรพยากร จ านวนและรอยละของผมาเยอนจ าแนกตามระดบความผกพนกบพนทของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน จ านวนและรอยละของผมาเยอนจ าแนกตามพฤตกรรมการอนรกษ คาสมประสทธสหสมพนธ (r) ของตวแปรอสระ 7 ตว ตอการเกดความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ผลการวเคราะหถดถอยพหเพอทดสอบสมมตฐานขอท 1 คาสมประสทธสหสมพนธ (r) ของตวแปรอสระ 8 ตว ตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ผลการวเคราะหถดถอยพหเพอทดสอบสมมตฐานขอท 2

43

45

47

48

50

53 54 57

58 60

65 66

71 72

ตารางผนวกท

ข1 คาสมประสทธอลฟา (Alpha Coefficient) ของตวแปรดานอตลกษณ 95 ข2 คาสมประสทธอลฟา (Alpha Coefficient) ของตวแปรดานพฤตกรรมการอนรกษ 96

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 2

กรอบแนวคดของความรสกผกพนกบพนท ทตงและอาณาเขตตดตอของอทยานแหงชาตแกงกระจาน

11 27

(3)

3 4

แผนภาพแสดงสมมตฐานขอท 1 แผนภาพแสดงสมมตฐานขอท 2

63 69

ภาพผนวกท

ค1 ค2 ค3 ค4 ค5 ค6 ค7 ค8

บรเวณศนยบรการนกทองเทยว ผมาเยอนกางเตนทพกแรมใกลอางเกบน าบรเวณศนยบรการนกทองเทยว ลานกางเตนทบรเวณเขาพะเนนทง ศนยบรการนกทองเทยวบรเวณเขาพะเนนทง ลานกางเตนทบรเวณบานกรางแคมป ผมาเยอนประกอบกจกรรมดนกบรเวณบานกรางแคมป น าตกปาละอ ผมาเยอนประกอบกจกรรมเลนน าตก

98 98 99 99

100 100 101 101

1

ปจจยทมอทธพลตอการเกดความรสกผกพนกบพนทและพฤตกรรมการอนรกษ ของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน

Factors Influencing Place Attachment and Pro-environmental

Behaviors of Visitors to Kaeng Krachan National Park

ค าน า ปจจบนการเดนทางทองเทยวพนทธรรมชาตในประเทศไทยถอวาไดรบความนยมจากนกทองเทยวทงชาวไทยและตางประเทศเปนจ านวนมาก ซงแหลงทองเทยวทางธรรมชาต เชน อทยานแหงชาต วนอทยาน เขตรกษาพนธสตวปา เขตหามลาสตวปา และพนทอนรกษอนๆ ลวนแลวแตมทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย ควรคาแกการอนรกษ แตเมอมการทองเทยวและการใชประโยชนภายในพนทธรรมชาต สงทตามมาและไมสามารถหลกเลยงได คอความเสอมโทรมและการเปลยนแปลงของทรพยากรธรรมชาตภายในพนท การใชประโยชนพนททองเทยวทางธรรมชาตในการประกอบกจกรรมนนทนาการ ท าให ผมาเยอนเกดประสบการณ ความพงพอใจและการรบรคณภาพของสภาพแวดลอมตางๆในพนท โดยทตวของผมาเยอนจะคอยๆ มการซบซบความรสกเหลานนไวจนเกดเปนความรสกทางบวกทมตอพนท ทงนยงท าใหบคคลรสกวาตนเปนสวนหนงของพนทและมความสมพนธใกลชดตอสภาพแวดลอมและพนท (Stedman, 2003) แตหากพนทมการเปลยนแปลงจากการใชประโยชนพนทของผมาเยอนกลมอนๆ อนเนองจากการใชประโยชนโดยไมค านงถงผลกระทบทางลบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ยอมสงผลกระทบตอความรสกและจตใจของบคคลทมความผกพนกบพนทอยางยง กระบวนการเกดความผกพนกบพนทนนเกดขนจากการประกอบกนของหลายๆ ปจจย ซงสามารถแบงออกเปนปจจยใหญๆ ได 2 ปจจย คอ ปจจยดานอตลกษณของพนทอนประกอบไปดวยปจจยดานอารมณ ความรสกทมตอพนทเปนปจจยส าคญ (Williams and Roggenbuck, 1989) และปจจยดานการพงพงทรพยากรธรรมชาตในพนท (Stokers and Shumaker, 1981) ท าใหบคคลเกดความรสกผกพนกบพนทในระดบตางกน โดยการเกดความผกพนกบพนทของบคคลไมจ ากด วาตองเกดกบพนททมขนาดใหญ สวยงามหรอหรหราเทานน แตความผกพนสามารถเกดกบพนทไดตงแตพนททมขนาดเลกไปถงพนทขนาดใหญ เชน หอง บานเรอน ชมชน พนทสาธารณะหรอเมองใหญๆ

2

กได (Low and Altman, 1992) แตระดบความผกพนนนขนอยกบความส าคญ ประสบการณและความสมพนธทบคคลมตอพนท ซงเมอบคคลเกดความผกพนกบพนทแลว ความผกพนจะน าไปสการปรบปรงคณภาพชวตใหดขน เชน ในกรณของความผกพนทเกดในพนทคมครอง บคคลทมความผกพนกบพนทจะมความรสกรก หวงแหน ตองการทจะปกปองดแลรกษาทรพยากรและสงแวดลอมในพนทใหคงอยในสภาพเดม ปราศจากรองรอยของการท าลายใหเสยหายจากการใชประโยชนของผมาเยอนกลมอนๆ (Walker and Chapman, 2003) ดงนน เราสามารถคาดหวงไดวาบคคลทมความผกพนกบพนทในระดบเขมขน จะแสดงความรสกและ ความรบผดชอบตอพนทเพอทจะปรบปรงคณภาพชวตใหดขนตามไปดวย ในการศกษาเรองนผศกษาไดเลอกอทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบรเปนพนทศกษา เนองจากอทยานแหงชาตแกงกระจานเปนแหลงทองเทยวทไดรบความนยมจากนกทองเทยวหลายกลมเดนทางมาประกอบกจกรรมนนทนาการ เพราะมฐานทรพยากรทหลากหลาย อกทงการมความหลากหลายทางชวภาพในระดบสงและมคณคาของพนททเหมาะสมแกการอนรกษ เหนไดจากการไดรบการประกาศเปนพนทมรดกแหงอาเซยน (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2550) รวมไปถงกลมผมาเยอนทเคยเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานซ าอก มถงรอยละ 66.2 (อรามศร, 2548) ถอไดกลมบคคลเหลานวามความสมพนธกบพนทในระดบเขมขน ท าใหผวจยมความสนใจทจะศกษาความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ซงสามารถน าไปสการเกดพฤตกรรมการอนรกษ เพอน าไปเปนแนวทางในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมภายในอทยานแหงชาต อนจะเปนประโยชนตออทยานแหงชาตแกงกระจาน และพนทคมครองแหงอนๆ ตอไป

3

วตถประสงค 1. เพอศกษาอทธพลของปจจยดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลาและความถในการประกอบกจกรรม ตอความรสกผกพนกบพนทของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน 2. เพอศกษาอทธพลของปจจยดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลา ความถในการประกอบกจกรรม และความรสกผกพนกบพนท ตอพฤตกรรมการอนรกษพนทของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน

ขอบเขตการศกษา

ในการศกษาครงนมขอบเขตในการศกษาวจยดงตอไปน

1. ขอบเขตดานเนอหา การศกษาครงนจะท าการศกษาแนวคด ทฤษฎ และหลกการท เกยวของกบการเกดความรสกผกพนกบพนท (place attachment) ซงท าการรวบรวมจากผลงานวจยทเกยวของ บทความ สงพมพ วารสารทางวชาการ เวบไซต ทมการศกษาทงในและตางประเทศ

2. ขอบเขตทางดานพนท การวจยนมงศกษาวเคราะหปจจยทมความสมพนธตอความรสก ผกพนกบพนทของผมาเยอน และความรสกผกพนกบพนทของผมาเยอนตอพฤตกรรมการอนรกษจากการใชประโยชนพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน โดยท าการศกษาบรเวณแหลงนนทนาการ ไดแก ศนยบรการนกทองเทยว เขาพะเนนทง บานกรางแคมป และน าตกปาละอ

3. ขอบเขตดานคณลกษณะของประชากรเปาหมายและกลมตวอยาง การศกษาวจยนได ก าหนดใหประชากรเปาหมายคอผมาเยอนทเคยเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานแลวอยางนอย 2 ครงขนไป และมอายตงแต 18 ปขนไป

4

นยามศพท อทยานแหงชาต หมายถง อทยานแหงชาตแกงกระจาน ตงอยในอ าเภอแกงกระจาน อ าเภอหนองหญาปลอง และอ าเภอทายาง จงหวดเพชรบร และอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ ผมาเยอน หมายถง บคคล หรอกลมตวอยางทเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน ทงแบบพกคางและไมพกคาง ตงแต 2 ครงขนไปและมอายตงแต 18 ปขนไป โดยมวตถประสงคเพอนนทนาการและการทองเทยว

ปจจยทางลกษณะประชากร หมายถง ลกษณะของผมาเยอนทางดานเพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได ภมล าเนา ความผกพนกบพนท หมายถง การทบคคลเดนทางมาเยอนพนทอทยานแหงชาต แกงกระจาน เกดความรสกวาพนทมความหมายกบตน และมความตงใจวาจะเดนทางกลบมาเยอนพนทอกทกครงทมโอกาส หากไมไดเดนทางกลบมาเยอนหรอพบเหนการเปลยนแปลงไปของพนทในทางลบจะรสกผดหวง เสยใจหรอโกรธ

อตลกษณของพนท หมายถง ความมลกษณะเฉพาะของพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ทเกดจากปจจยแวดลอมตางๆ เปนตวก าหนดใหแตละพนทมความแตกตางกนออกไป โดยปจจยทใชในการศกษาประกอบไปดวย ปจจยทางดานอารมณ/ ความรสก การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท และประสบการณทเคยไดรบในอดต

ปจจยทางดานอารมณ/ ความรสก หมายถง ความรสกทกอเกดขนภายในตวบคคล โดยอารมณ/ ความรสกนนมกเกดขนไดทงทางบวกและทางลบตอสงตางๆ โดยปจจยทางดานอารมณ/ ความรสกประกอบไปดวย ความพงพอใจ ความประทบใจ แรงจงใจ และความชอบ

การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท หมายถง กระบวนการตความ ใหความหมายจากการทตนไดสมผสกบสภาพแวดลอมภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน โดยการรบรคณภาพของสภาพแวดลอมของแตละบคคลอาจมความเหมอนหรอแตกตางกนออกไปตามการสมผสและการรบร

5

ประสบการณทเคยไดรบในอดต หมายถง สงทผมาเยอนไดรบจากการมาเยอนและประกอบกจกรรมนนทนาการในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน การพงพงทรพยากร หมายถง การทบคคลเขาไปใชประโยชนทรพยากรในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน เกดความพงพอใจและรสกวาเปนพนททดทสด เหมาะสมส าหรบตนทสด โดยปจจยทใชในการศกษาคอ ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลา ความถในการประกอบกจกรรม ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม หมายถง ลกษณะของทรพยากรและสงแวดลอม ทงทมชวตและไมมชวตในพนท ทเปนปจจยส าคญทสงผลท าใหผมาเยอนเกดความรสกผกพนกบพนท เชน ทรพยากรธรรมชาตตางๆ สงอ านวยความสะดวก กฎระเบยบในพนทและการจดการ รวมไปถงระบบการสอความหมาย และความปลอดภยจากการเดนทางทองเทยวภายในอทยานแหงชาตแกงกระจาน ลกษณะและรปแบบการใชประโยชน หมายถง ผมาเยอนทเดนทางมาพกคางในพนท ก าหนดใหมลกษณะการใชประโยชนแบบเขมขน และผมาเยอนทไมพกคางในพนท ก าหนดใหมลกษณะการใชประโยชนไมเขมขน ระยะเวลาในการประกอบกจกรรม หมายถง ระยะเวลาจรงทผมาเยอนใชในการประกอบกจกรรมนนทนาการในพนทตงแตเดนทางมาถงจนกระทงประกอบกจกรรมเสรจสน พฤตกรรมการอนรกษ หมายถง กจกรรมหรอการกระท าของผมาเยอนในการใชทรพยากรสงแวดลอมอยางชาญฉลาด ความตงใจทจะลดการใชสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต การปองกนด ารงรกษาใหคงอยอยางสมดล รวมทงหาทางปองกนไมใหทรพยากรและสงแวดลอมถกท าลาย ซงพฤตกรรมการอนรกษในทนไมเพยงแตเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทธรรมชาตเทานน แตหมายรวมถงพฤตกรรมการอนรกษภายในชวตประจ าวนดวย

6

การตรวจเอกสาร การศกษาในครงน ผวจยไดท าการศกษาคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของในหวขอตางๆ ดงตอไปน

1. ความรสกผกพนกบพนท

2. พฤตกรรมการอนรกษกบความรสกผกพนกบพนท

3. พนทศกษา

4. ผลงานวจยทเกยวของ

ความรสกผกพนกบพนท ความหมายของความรสกผกพนกบพนท ความรสกผกพนกบพนท เปนพฤตกรรมทเกดขนไดทงแบบปจเจกบคคล และสามารถเกดไดพรอมๆกนภายในกลมเดนทาง สามารถเกดขนไดทงในพนททมขนาดเลกไปจนถงพนทขนาดใหญ (Low and Altman, 1992) แตระดบการเกดความรสกผกพนกบพนทนนยอมแตกตางกนออกไปตามการรบรของแตละบคคล และกลบกนอาจมบคคลทเดนทางไปเยอนพนทแตไมเกดความผกพนกบพนทเลย ซงการเกดความผกพนกบพนทเกดขนไดจากการทผมาเยอนเดนทางมาเยอนพนทและเขามาประกอบกจกรรมภายในพนท แลวเกดเปนความรสกในทางบวกตอพนท เชนความรสกพงพอใจ ความรสกชอบ ความประทบใจ และสามารถเกดไดจากการไดรบการตอบสนองจากพนททตรงตามความตองการของผมาเยอน ท าใหผมาเยอนเกดความรสกอยากกลบมาเยอนพนท รสกวาสถานทแหงนมความหมายหรอรสกวาพนทมความพเศษตอตนเอง และเกดเปนความรกพนทไมตองการทจะยายแหลงในการประกอบกจกรรมนนทนาการ รวมไปถงการเกดพฤตกรรมการอนรกษทรพยากร ธรรมชาตภายในพนท (Williams et al., 1992)

7

ความเขาใจเกยวกบนยามความหมายหรอค าจ ากดความของความผกพนกบพนทมอยอยางแตกตางหลากหลาย อาจเนองมาจากการไดรบความสนใจจากนกวจยหลายทานทเขามาศกษาวจย ซงจากการศกษาทฤษฎเกยวกบความผกพนกบพนทมผใหนยามความหมายทแตกตางกน ดงน

Schereyer et al. (1981) กลาววา ความสมพนธระหวางสงแวดลอมกบความรสกผกพนกบพนทนน ประกอบดวยปจจยหลก 2 ประการ คอ 1) องคประกอบดานหนาทของพนท (functional) คอ การทผมาเยอนมโอกาสเขาไปใชประโยชนในพนท และประกอบกจกรรมภายในพนท ท าใหเกดความรสกพงพอใจหรอความรสกพเศษทมตอพนท และพนทสามารถตอบสนองความตองการของผมาเยอนใหประสบการณทผมาเยอนพงปรารถนาหรอดมากกวาทผมาเยอนคาดหวง และ 2.องคประกอบดานความรสก (emotional) การใหความหมายเชงสญลกษณ (symbolic meaning) คอการทผมาเยอนใหความส าคญกบพนท รสกวาพนทมความหมายและสามารถบรรยายความเปนตวตนเองไดเปนอยางด Proshansky et al. (1983) ใหความเหนวา ความผกพนกบพนทเปนการศกษาวจยเกยวกบสงแวดลอมและพฤตกรรมของมนษย โดยใหแนวคดไววา มนษยสวนใหญทจะมความรสกผกพนกบสถานทแหงหนงแหงใด จะมความรสกวาสถานทแหงนนเปนสถานทเฉพาะและมความพเศษส าหรบตน และสถานทมกมความพเศษแบบเฉพาะท เชน พนทสนโดษ พนทอทยานแหงชาต หรอพนททมความส าคญทางประวตศาสตร

Altman and Low (1992) กลาววา ความรสกผกพนกบพนทเปนอารมณหรอความรสกทด ทเกดขนระหวางตวบคคลหรอกลมคนกบทรพยากรธรรมชาตในพนท Williams et al. (1992) กลาวถงความผกพนกบพนทวาเปนเรองเกยวกบบคคลกระบวน การทางดานอารมณและความรสกของบคคลทมตอพนท และความตองการของบคคลทจะเดนทางกลบมาเยอนพนทอกเมอมโอกาส Moore and Graefe (1994) ไดใหความหมายไววา ความรสกผกพนกบพนทคอ ขอบเขตของการใหคณคาเฉพาะตวบคคลและการใหคณคาทรพยากรธรรมชาตภายในพนท Hidalgo and Hernández (2001) และ Giuliani (2003) กลาววา ความรสกผกพนกบพนทนนเปนความสมพนธทเกดขนระหวางปจเจกบคคลหรอกลมคนกบสงแวดลอม โดยเกดเปนความรสก

8

ทางบวกตอพนทและสงผลใหเกดเปนพฤตกรรมการอนรกษใหด ารงคงไวซงลกษณะทเปนเอกลกษณของพนท

และจากการศกษาทางดานความรสกผกพนกบพนทนน พบวามการศกษาหลายดาน เขามาเกยวของดวย ดงเชน ดานสงคมวทยา (sociology) เปนการใหนยามความหมาย หรอสญลกษณของพนทโดยบคคลทเดนทางไปเยอน (Grieder and Gerkovich, 1994; Altmen and Low, 1992; Williams et al., 1992. ) ดานมานษยวทยา (anthropology) เปนการศกษาความสมพนธเกยวกบความผกพน ของผมาเยอนและวฒนธรรมภายในพนท (Gupta and Ferguson, 1997) ดานภมศาสตร (human geography) เปนการศกษาดานแนวคดเกยวกบความรสกทมตอพนทและการรบรสภาพพนท (Tuan, 1977) ในชวงแรกๆ หรอตงแตกลางป 1990 การศกษาเรองความผกพนกบพนท เปนการศกษาเพยงเพอชวยในเรองของการดแลรกษาและจดการสงแวดลอมเพยงอยางเดยวเทานน แตในปจจบนการศกษาเรองความผกพนกบพนทยงขยายไปสการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและการทองเทยว (McCool and Martin, 1994; Vorkinn, 1998) พฤตกรรมของผคนทอาศยอยบรเวณโดยรอบพนท (Eisenhauer et al., 2000) ความขดแยงจากการประกอบกจกรรมนนทนาการของนกทองเทยว (Hawkins and Backman, 1997; Hoger and Chavez, 1998, Williams et al., 1992) การวางแผนและการจดการทรพยากรนนทนาการ (Norton and Hannon, 1997) ความผกพนกบพนทของนกทองเทยวทเดนทางมาเยอนและเขามาใชประโยชนพนท ในการประกอบกจกรรมนนทนาการ (William et al., 1992; Moore and Graefe, 1994) และการศกษาเรองความผกพนกบพนทเสมอนบานหลงทสองของตน (Jorgenson and Stedman, 2001)

โดยสวนมากผทท าการศกษาวจยเกยวกบความผกพนกบพนทจะท าการศกษาวจย ในหลายๆ แงมม พบวา พฤตกรรมหรอลกษณะนสยสวนบคคลกบพนทมกมความส าคญตอกน จงจะสามารถเกดเปนความผกพนกบพนทได โดย Giuliani and Feldman (1993) กลาววาความผกพนของมนษยกบพนทนน ไมไดเกดขนเพยงเพราะความรสกทางบวกหรอทางลบเพยงอยางเดยว แตเปนการเกดขน

9

รวมกนของความรสกทมนษยมตอพนท Stedman (2003) พบวา อตลกษณของพนท (place identity) ความรสกทมตอพนท และความผกพนกบพนท สามารถบรรยายออกมาไดในดานของอารมณและความรสก ท าใหเกดขอของใจทวาการรบรสงแวดลอมทางกายภาพของพนทเปนการน าไปสการรบรอตลกษณของพนทหรอไม ซงจากการศกษาวจยพบวากระบวนการรบรของผมาเยอนมกเกยวของกบการมองเหนสงตางๆ ท าใหเกดอารมณหรอความรสก และอตลกษณของพนท อาจจ ากดความไดวาเปนความเกยวเนองของอารมณ/ ความรสกกบการใหสญลกษณของพนท (symbolic meaning) เชน การเปรยบพนทเปนเหมอนบานหลงทสอง โดยกระบวนการเกดเหลานสามารถน าไปสการเกดความผกพนกบพนท และ William et al. (1992) ไดท าการศกษาจตวทยาเกยวความผกพนกบพนทนนทนาการ พบวา ประกอบไปดวยมต 2 ดาน คอ 1) ดานการพงพง/ หรอการใชประโยชนทรพยากร (place dependence) สามารถสะทอนใหเหนถงความส าคญของการใชประโยชนทรพยากรนนทนาการภายในพนท เพอสามารถตอบสนองความตองการของบคคลและบคคลสามารถประกอบกจกรรมนนทนาการตามทปรารถนาได โดยการพงพงหรอการใชประโยชนทรพยากรนอกจากจะท าใหเกดความรสกผกพนกบพนทแลว ความถหรอความบอยครงของการเดนทางไปเยอนพนท ยงสงผลใหเกดความผกพนกบพนทไดเชนกน 2) อตลกษณของพนท (place identity) อาจหมายรวมถงความรสก/ อารมณทมตอพนท เปรยบเสมอนการใหสญลกษณแทนความส าคญทมตอพนท โดยการใหสญลกษณของพนทสามารถแสดงออกไดในดานของอารมณ/ ความรสก และความสมพนธทมตอพนท นอกจากนน อตลกษณของพนทยงสามารถบรรยายถงความเปนเอกลกษณของบคคล (Proshansky et al., 1983) และความรสกทมตอพนททางภมศาสตรไดเปนอยางด (Tuan, 1974)

จากความหมายของความผกพนกบพนท สามารถสรปไดวา 1. เปนความรสกทบคคลมตอพนทเปนระยะเวลานาน โดยการเกดความผกพนกบพนทไมไดขนอยกบขนาดของพนทสามารถเกดขนไดตงแตขนาดเลกไปจนถงพนทขนาดใหญ และตวบคคลมความคนชนกบพนทเปนอยางด 2. มความรสกวาพนทมคณคามความหมายและความส าคญ ซงพนทเปรยบเสมอนสญลกษณทบงบอกความเปนตนเองไดเปนอยางด และหากบคคลมไดเดนทางไปเยอนพนทเปนเวลานานมกเกดความตองการทจะเดนทางไปเยอนอกในเรววน

10

3. บคคลมความตระหนกรถงคณคาและความส าคญของพนท ทงทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรม ประเพณและประวตศาสตร แนวคดเกยวกบความผกพนกบพนท คณประโยชนอยางหนงของการทมผใหค านยามทแตกตางกนของความผกพนกบพนท แสดงใหเหนวามผทใหความสนใจและท าการวจยเรองนอยางกวางขวาง แตความแตกตางของ ค านยามเหลานนยงคงมความเชอมโยงไปในทศทางเดยวกน (ความผกพนกบพนทมความเกยวของกบสถานท จตวทยาและสงคม) สงเหลานท าใหเราทราบไดวาเราสามารถมองความผกพนกบพนทไดอยางหลากหลายมมมองและหลากหลายมต และโครงสรางของความผกพนกบพนทเองกยงคงไมชดเจน ดงนนจงมนกวจยหลายทานไดท าการศกษาวจยแนวคดจากหลายมมมอง ซงกรอบแนวคดหรอโครงสรางของความผกพนกบพนททพบเหนโดยมาก ประกอบไปดวยมต 3 ดาน คอ มตทางดานบคคล มตดานกระบวนการทางจตวทยา และมตดานพนท (Scannell, 2003) โดยมตแรกเปนการศกษาวาบคคลทมความผกพนกบพนทคอใคร ความผกพนกบพนทสามารถเกดขนไดจากความรสกสวนตวหรอสามารถเกดขนพรอมกนทงกลม มตทสอง กระบวนการทางจตวทยา เปนการศกษาความผกพนกบพนทมผลกระทบตอจตใจ การรบร และพฤตกรรมทแสดงออกเมอมความผกพนกบพนทเปนอยางไร และมตทสามเกยวกบพนท การรบรลกษณะของพนท และธรรมชาตของพนท (ดงแสดงในภาพท 1) 1. มตดานบคคล: การเกดความผกพนกบพนทแบบปจเจกบคคลและแบบกลม (person dimension: individual and collective place attachment) ความผกพนกบพนทสามารถเกดขนไดทงแบบปจเจกบคคลหรอบคคลเพยงคนเดยว และสามารถเกดขนไดกบทงกลมคน โดยการเกด ความผกพนกบบคคลเพยงคนเดยวสามารถเกดขนไดเพราะตวบคคลมความสมพนธกบพนท เชน ความรสกผกพนกบพนทในระดบทเขมขนจากความทรงจ าทดทเกดขนจากการเดนทางมาเยอนพนท และความรสกผกพนกบพนทเกดจากความรสกทมนคงตอสถานท หรออาจกลาวไดวา พนทแหงใดจะมความหมายกบตวบคคลนนอาจเปนเพราะประสบการณทเคยไดรบ และสามารถตอบสนองความตองการของบคคลได หรอเปนพนทซงมความส าคญชวงหนงของชวตทจดจ ามาตงแตอดตจนถงปจจบน กลาวอกอยางคอ ความทรงจ าและประสบการณสามารถท าใหเกดความรสกผกพนกบพนทได

11

ภาพท 1 กรอบแนวคดของความผกพนกบพนท

ทมา: ดดแปลงจาก Leila (2003) และ William et al., (1992)

ความผกพนกบพนท (place attachment)

อตลกษณของพนท (place identity)

การใชประโยชนทรพยากร (place dependence)

กระบวนการสวนบคคล (process)

บคคล (person)

กลมบคคล (group) - ศาสนา - ประวตศาสตร

ปจเจกบคคล (individual) - ประสบการณ - ความเปนจรง - อารมณ/ ความรสก

ความรก (affect) - ความสนกสนาน, ความภมใจ ความเขาใจ (cognitive) - ความร, การจดจ า พฤตกรรม (behavior) - ความถ/ ความบอยครงในการใชพนท, ระยะเวลาการเกดความผกพน

พนท (place)

สงคม (social) - สงคม - สญลกษณทางสงคม

กายภาพ (physical) - ทรพยากรธรรมชาต - สงทมนษยสรางขน

12

การเกดความผกพนกบพนทของกลมคนนน สามารถเกดขนไดจากการรวมแบงปนความรสกของบคคลภายในกลม (Low, 1992) ซงจากการศกษาในงานวจยตางๆ พบวาการเกด ความผกพนกบพนทแบบกลมสามารถเกดขนไดกบบคคลทมความแตกตางทางดานสงคม วฒนธรรม เพศและศาสนา โดยวฒนธรรมจะเปรยบเสมอนตวเชอมโยงบคคลเขากบประสบการณ การรบรถงคณคาของพนทและสญลกษณของพนทซงจะน าไปสการเกดความผกพนกบพนท เชน นครเมกกะ และกรงเยรซาเลม ทชนชาวมสลมและชาวครสตใหความผกพนตอสถานทเหลานน (Mazumdar and Mazumdar, 2004) 2. มตดานกระบวนการทางจตวทยา ( psychological process dimension of place attachment) มความสมพนธโดยตรงกบตวบคคลและพนท อาจกลาวไดวา ธรรมชาตและสงแวดลอมมกมผลตอจตใจของมนษย ซงสอดคลองกบ Jorgenson and Stedman (2001) กลาววา จตวทยาความผกพนกบพนทประกอบดวยปจจย 3 ประการ คอ ความพงพอใจ ความเขาใจและพฤตกรรม โดยทความผกพนกบพนทมความเหมอนแนวคดจตวทยาทางสงคม คอ มทงทศนคต และอคต ท าใหเกดอารมณ/ ความรสกและการรบร รวมไปถงการเกดพฤตกรรมดวย โดยแนวคดเรองความผกพนกบพนทมความคลายคลงและเกยวเนองกบจตวทยาทางสงคม 3 ประการ ดงน 2.1 ความพงพอใจ (place attachment as affect) Shelly (1975) สรปทฤษฎ ความพงพอใจไววา เปนทฤษฎวาดวยความรสกสองแบบของมนษย คอ ความรสกทางบวก และ ความรสกทางลบ ความรสกทกชนดของมนษยจะตองอยในกลมความรสกทงสองแบบน ความรสกทางบวกคอความรสกทเมอเกดขนแลวจะท าใหเกดความสข ความรสกนเปนความรสกทแตกตางจากความรสกทางบวกอนๆ กลาวคอ เปนความรสกทมระบบยอนกลบ ความสขเปนความรสกทสลบซบซอน และความสขนจะมผลตอบคคลมากกวาความรสกทางบวกอนๆ ความรสกทางลบ ความรสกทางบวกและความสข มความสมพนธกนอยางสลบซบซอน และระบบความสมพนธของความรสกทง 3 น รวมเรยกวา ระบบความพงพอใจ โดยความพงพอใจจะเกดขนเมอมความรสกทางบวกมากกวาทางลบ ความพงพอใจสามารถแสดงออกมาในรปแบบความรสกทางบวกตางๆได และความรสกทางบวกนยงเปนตวชวยใหเกดความพงพอใจเพมขนได สาลน (2540) กลาวถงทฤษฎความพงพอใจไววา บคคลพอใจทจะกระท าสงใดๆ ทใหความสข และจะหลกเลยงไมกระท าสงทท าใหเขาไดรบความทกขหรอความล าบาก อาจแบงประเภทความพงพอใจกรณนได 3 ประเภท คอ

13

- ความพอใจดานจตวทยา (psychological hedonism) เปนทรรศนะของความพอใจวา มนษยจะพยายามแสวงหาความสขสวนตว หรอหลกเลยงความทกขใดๆ

- ความพอใจเกยวกบตนเอง (egoistical hedonism) เปนทรรศนะของความพอใจวา มนษยจะพยายามแสวงหาความสขสวนตวแตไมจ าเปนวาการแสวงหาความสขจะตองเปนธรรมชาตของมนษยเสมอ

- ความพอใจเกยวกบจรยธรรม (ethical hedonism) เปนทรรศนะทถอวามนษยแสวงหา ความสขเพอประโยชนของมวลมนษยหรอสงคมทตนเองเปนสมาชกอยและจะเปนผไดรบประโยชนนผหนงดวย

จากทฤษฎความพงพอใจทางสงคมจะเหนไดวามความเกยวของกบจตใจของบคคล โดยตรง เชนเดยวกนกบทฤษฎความพงพอใจกบความผกพนกบพนทยอมมความเกยวของระหวางบคคลกบพนท แสดงใหเหนวาบคคลมความรสกทพเศษเฉพาะตอพนท (Hidalgo and Hernandez, 2001; Giuliani, 2003) โดย Tuan (1974) นกภมศาสตรไดท าการศกษาเกยวกบความรสกของมนษยทมตอพนท พบวา ความรสกของมนษยทมตอพนทเปนความรสกทเรยกวา “ความหลงใหล” หรอ “ความรกพนท” เปนตวเชอมโยงมนษยกบพนทใหมความสมพนธตอกน และ Relph (1976) ไดใหค าจ ากดความวา ความผกพนกบพนทโดยแทจรงแลวเปนอารมณทเรยกวา “ความพงพอใจ” ของมนษยทมสงแวดลอม นกจตวทยาสงแวดลอม กลาววา ความพงพอใจสามารถท าใหบคคลเกดความผกพนกบพนทไดและโดยมากในเรองของความผกพนกบพนทมกมความรสกและอารมณเขามาเกยวของดวยอยางหลกเลยงไมได และความสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอมนนเกดจากกระบวนการรบร ความชอบ และการคดไตรตรองอยางถถวนแลว (Riley, 1992) นอกจากน Jorgenson and Stedman (2001) กลาววา การทบคคลมความรสกทางบวกตอพนทเปนความรสกพงพอใจพนท ทงในสวนของอตลกษณของพนท รวมไปถงการไดใชประโยชนทรพยากรภายในพนทดวย ความสมพนธของบคคลกบสถานทสามารถแสดงออกมาในรปแบบของความรก ความพงพอใจ ความกลว และความเกลยด (Manzo, 2005) ยกตวอยางเชน ในวยเดกของบคคลมสถานท แหงหนงทมความหมายและความส าคญกบบคคลมาก เมอไดเดนทางกลบเยอนบคคลจะมความรสกยนด พงพอใจซงเปนความรสกทางบวก แตในขณะเดยวกนหากพนทนนเปนพนททท าใหบคคลม

14

ประสบการณทไมด หรอสรางบาดแผลในจตใจแกบคคล ความรสกทมตอสถานทจะแสดงออกมาจะเปนความรสกทางลบ อยางไรกตามความรสกทางลบกสามารถท าใหเกดเปนความผกพนกบพนททางลบได แตโดยปกตแลวความผกพนกบพนทจะถกจ ากดดวยความรสกทางบวกเทานน เชน ความเปนสวนตว ความปลอดภย ความสะดวกสบาย ความสขและความสนกสนาน (Giuliani, 2003) ทงนการศกษาเรองความผกพนกบพนทพบวามความเกยวเนองกบพฤตกรรมการอนรกษ โดยความผกพนกบพนทในระดบทเขมขนเปนเสมอนตวกระตนใหบคคลเกดพฤตกรรมการอนรกษสงแวดลอม ดวยเหตนจะเหนไดวาความผกพนกบพนทในทางลบถอไดวาเปนไปไดนอยมาก 2.2 ความเขาใจ (place attachment as cognition) กระบวนการเกดความผกพนกบพนท สามารถเกดขนไดจากความเขาใจหลายๆ ดานประกอบกน เชน การจดจ า ความเชอ ความหมายทมตอพนท และกระบวนการรบรและเขาใจของบคคล ลวนแตเปนพนฐานในกระบวนการเขาใจของตวบคคลวาสามารถใหความส าคญกบพนทหรอเกดความผกพนกบพนทไดไดมากนอยเพยงใด โดยกระบวนการความเขาใจเปนกระบวนการทางจต ไดแก การเรยนร การจดจ า การนกคด ซงรวมถงการพฒนาทางสตปญญา สามารถน าไปสการเกดความผกพนกบพนทได จากการความรสกทบคคลมตอพนท ความหมายของพนทตอตวบคคล รวมไปถงการรบรในเรองของความสะดวกสบายทบคคลไดรบจากการใชประโยชนพนท ในสวนของการจดจ าหรอความทรงจ านน บคคลจะใหความส าคญกบพนทมากหรอนอยนนขนอยกบประสบการณจากความทรงจ าของตนเอง ซงมผกลาวไววา “สงหรอความรสกสามารถเตบโตขนภายในจตใจไดจากความทรงจ าหรอเหตการณส าคญทเกดขนกบบคคล” (Hay, 1998) เชน เรารสกผกพนกบบานทเราอาศยอยในวยเดกมาก เนองจากเปนสถานทเชอมโยงเรากบบคคลทเรารกทเราสญเสยไป (Twigger-Ross and Uzzell, 1996) ซงพนทเหลานนสามารถแสดงใหเหนถงเหตการณส าคญ และเปนเหมอนพนทรวบรวมความรสกผกพนของบคคลทมตอพนทเพอทบคคลจะสามารถจดจ าความส าคญและความผกพนเหลานนใหคงอยกบบคคลตอไป กระบวนการความเขาใจกบความผกพนกบพนทนนเปนการเกดรวมกนขององคประกอบหลายดาน ทงการเรยนร ความรของบคคล ความเชอและความเชอมนของบคคล (Markus, 1977) โดย Fullilove (1998) กลาววา ความรสกคนเคยเปนสวนหนงของกระบวนการรบรทจะน าไปสการเกดความผกพนกบพนท ซงความคนเคยเปนการรบรและความเขาใจเกยวกบรายละเอยดตางๆ ของสงแวดลอมและพนท Feldman (1990) กลาววา แนวคดในเรองอตลกษณของพนทขนอยกบ

15

ความเขาใจของบคคลทมตอพนท และ Stoker and Shumaker (1981) กลาววา ความรสกชนชอบหรอพงพอใจทบคคลมตอพนท มความสมพนธเชอมโยงกบความรและความเชอของบคคล และ สงทสามารถท าใหบคคลเกดความผกพนกบพนทคอความรสกทแนบแนนและสมพนธกนระหวางบคคลกบพนท Proshansky et al. (1983) กลาวถง อตลกษณของพนทวาเปน “กายภาพทางสงคม” หรออาจหมายถงการใหนยามของพนทของบคคลจากการทไดไปเยอน ซงการทบคคลรสกผกพนกบพนทเกดจากการรบรและความเขาใจสงแวดลอมทางกายภาพ ( เชน ความทรงจ า ความคด คณคาของพนท ความชนชอบและประเภทของพนท) และการทบคคลใหนยาม ความหมายหรอสญลกษณ กบพนท เปนเพราะบคคลรสกวาพนทมคณคากบตนเองถงแมวาจะเดนทางไปเยอนกครงกตาม โดยพนทเหลานนอาจมความโดดเดนเฉพาะตว เชน ความโดดเดนทางสถาปตยกรรม อนสาวรยประวตศาสตร และวฒนธรรมทมอยเฉพาะในพนท จะท าใหเกดการซมซบสบคคลและเกดเปนความผกพนกบพนท อตลกษณของพนทสามารถอธบายกระบวนการความเขาใจไดด เพราะอตลกษณจะเกดขนตอเมอบคคลคนพบความสมดลระหวางตนเองกบพนททรสกวามความพเศษเฉพาะมากกวาทอนๆ ซงพนททท าใหบคคลเกดความผกพนนนอาจเปนเพราะความมเอกลกษณทงในสวนของปจจยทางกายภาพและปจจยทางสงคม การเกดความผกพนกบพนทท าใหบคคลเกดการเปรยบเทยบ เชน การเปรยบเทยบสงแวดลอมภายในบานของตนเองกบบานหลงอนๆทอยในบรเวณใกลเคยงกน (Scannell, 2003) และโดยทวไปแลวการทบคคลรสกผกพนกบพนทแตละแหง ลกษณะหรอ อตลกษณของพนทสามารถบงบอกความเปนตวตนของบคคลไดเปนอยางด และการรบรและ ความเขาใจของบคคลกเปนกระบวนการทจะน าบคคลไปสการเกดความผกพนกบพนท 2.3 พฤตกรรม (place attachment as behavior) พฤตกรรมทแนบแนน มนคง ถาวร และพฤตกรรมทบคคลแสดงออกมกเปนพฤตกรรมทางบวกเปนสวนใหญ โดยพฤตกรรมรกและผกพนกบพนทสามารถเกดขนในพนททมความหมายเฉพาะบคคล (Hidalgo and Hernandez, 2003) Fried (2000) ไดท าการศกษาใหเหนขอเปรยบเทยบและความแตกตางของพฤตกรรม ความผกพนกบพนทของบคคล พบวา การทบคคลเขาไปใกลชดหรออยในพนทเปนประจ า อาจเปนเพราะบคคลรสกวาตองการปกปอง รกษาพนท แตบางครงบคคลกเปรยบเสมอนภยคกคามของพนทไดเชนกน แตบคคลทมความผกพนกบพนทจะมพฤตกรรมทเรยกวา “การยดตดกบพนท (clinging)”

16

โดยบคคลเหลานจะเปนเสมอนตวชวยในการรกษาสงแวดลอมในพนทใหคงอย ในอนาคตพฤตกรรมการผกพนกบพนทของบคคลอาจถกลดทอนลงไปจากความเบอหนาย หรอการยายถนฐานของบคคล แต Fried กยงคงเชอวาความผกพนกบพนทเปนความรสกทอยภายใตจตใจทอยากจะรกษาพนทของบคคล โดยแนวคดเกยวกบความผกพนกบพนท มการศกษาวาขนอยกบความถ หรอความบอยครงในการเขาไปใชประโยชนพนท (Williams et al., 1992) และระยะเวลาการพกคางในพนท (Hay, 1998) เมอบคคลไมไดเดนทางไปเยอนพนทเปนระยะเวลาหนง อาจท าใหบคคลเกดความตองการและความปรารถนาทจะเดนทางไปเยอนพนท เชน บคคลทมความเคารพและเครงครดในพระพทธศาสนามความตองการเดนทางไปเคารพสกการะสงศกดสทธทเคารพนบถอเปนประจ า ทกป เปนตน ซงถอไดวาเปนพฤตกรรมอยางหนงของผทมความผกพนกบพนท คอเมอมความหางจากพนทเปนระยะเวลานาน จะเกดความตองการเดนทางไปเยอนพนท ความผกพนกบพนทสามารถเกดขนไดจากความรสกปลอดภย ความสะดวกสบายและความสบายใจทไดอยในพนท แตความผกพนกบพนทของบคคลนนจะเกดขนหรอไม ขนอยกบ พนทวาสามารถตอบสนองความตองการของบคคลไดหรอไม โดย Hay (1998) ไดท าการศกษาและพบวาความรสกปลอดภยของเดกทมตอพนทจะคอยๆ เพมมากขนตามอายทมากขน เมอเดกรสกปลอดภยกจะสามารถเลนไดอยางเตมท และเมอเดกเหลานเตบโตขน พวกเขากยงคงมความรสกทมนคงตอพนทและคดวาพนทนยงคงเปนพนททปลอดภยส าหรบพวกเขา โดย Hay เรยกความรสกเหลานวา “การฝงราก (rooting) “ การเกดความผกพนระหวางบคคลกบพนทอาจเรยกไดวาเปนการใหคณคาและความส าคญกบพนททมความส าคญกบบคคล (Moore and Graefe, 1994) หรออกนยหนงอาจหมายถง พนททบคคลรสกพงพอใจ สามารถตอบสนองความตองการของบคคลได และยากทจะหาพนทใดมาแทนพนทนได (Williams et al., 1992) โดย Stokers and Shumaker (1981) กลาววา ความผกพนสามารถเกดขนไดจากการใชประโยชนทรพยากรภายในพนทและสามารถตอบสนองความตองการของ ผใชประโยชนได รวมไปถงความถของการใชประโยชนทรพยากรภายในพนทกมสวนใหเกดความผกพนกบพนทไดเชนกน เชน นกกฬาเลนวาวเดนทางมาเลนวาวททะเลสาบเปนประจ าทกวนหยดสดสปดาห เพราะททะเลสาบแหงนมลมแรงเหมาะส าหรบการเลนวาว เปนตน โดยระดบความผกพนกบพนทจะขนอยกบ ความทรงจ าหรอการจดจ าทมตอพนท จ านวนความถ/ ความบอยครงในการใช

17

ประโยชนพนท ความตองการเดนทางมาไปเยอนพนทและพนทสามารถตอบสนองความตองการของบคคลได 3. มตดานพนท (place dimension of place attachment) พนทอาจเปนมตทส าคญทสด ทท าใหเราเกดความผกพน โดยมตทางดานพนทประกอบไปดวยพนทตงแตขนาดเลกไปจนถงพนทขนาดใหญ ตงแตหองภายในอาคารบานเรอน ชมชน เมอง ประเทศ หรอโลก (Low and Altman, 1992) ซงความผกพนของมตดานพนทสามารถแบงออกเปน 2 ดาน คอ ความผกพนทางดานสงคม และความผกพนทางดานกายภาพ โดย Hidalgo and Hernandez (2001) ไดท าการศกษาเรองระดบความผกพนกบพนททงทางดานสงคมและกายภาพ แบงเปนการศกษาใน 3 ระดบ คอ ในระดบครอบครวหรอครวเรอน ระดบชมชนและพนทใกลเคยง และในระดบพนทเมอง พบวาครอบครวหรอครวเรอนและพนทเมองมระดบความผกพนกบพนทมากกวาระดบชมชน สวนพนทเมองมระดบความผกพนดานสงคมมากกวาความผกพนดานกายภาพ ซงจากการศกษานแสดงใหเหนไดวาปจจยทง 2 ดานสามารถท าใหเกดความผกพนกบพนทได ลกษณะทางกายภาพของพนทถอไดวาเปนสวนหนงทสามารถท าใหเกดความผกพนกบพนท จากการใชประโยชนทรพยากรภายในพนท เชน ลกษณะเดนทางกายภาพของพนทสามารถตอบสนองความตองการของบคคล และตวบคคลสามารถบรรลเปาหมายจากการเดนทางมาเยอนพนท (Stokers and Shumaker, 1981) โดยประเภทของทรพยากรในพนททมความหมายตอบคคลจนเกดเปนความผกพนมความหลากหลาย เปนไดทงสงแวดลอมทมนษยสรางขน เชน บาน ถนน สงปลกสรางตางๆ ไปจนถงสงแวดลอมทเปนทรพยากรธรรมชาต เชน ทะเลสาบ เสนทางศกษาธรรมชาต ปาไม และภเขา เปนตน (Manzo, 2005) ระดบความผกพนกบพนททางดานกายภาพถอไดวาเปนเรองส าคญ ซงระดบความผกพนทเขมขนสามารถเกดขนกบพนททมลกษณะโดดเดนเปนพเศษ และพนททมการจดแบงประเภท Williams et al. (1992) ท าการศกษาความผกพนในพนททง 2 ประเภท โดยเลอกพนทศกษาเปนพนทสนโดษ ซงจากการศกษาพบวา บคคลสวนนอยทจะเปลยนพฤตกรรมไปเยอนพนทแหงอน ทมความโดดเดนนอยกวาพนทเดม และความผกพนกบพนทสนโดษนนมความผกพนกบพนทในระดบสง และมโอกาสทบคคลจะไปเยอนพนทสนโดษแหงอนๆ เชนกน ซงจากการศกษานสามารถสรปไดวาความแตกตางของระดบความผกพนของบคคลมความเกยวของกบทศนคต พฤตกรรม และปจจยสวนบคคลตางๆ

18

Stedman (2003) กลาวถงความผกพนกบพนทและความสมพนธทางดานกายภาพของ พนทวาบคคลจะไมไดรสกผกพนกบปจจยทางกายภาพของพนทโดยทนท แตจะคอยๆ ซมซบลกษณะทางกายภาพเหลานนเขาไปทละนด ซงการพฒนาใหเกดความผกพนทงในสวนของสงคม/ ชมชน หรอพนทปาสนโดษตางๆ สามารถเกดขนไดจากการรบรถงความหมายหรอสญลกษณของพนทของบคคลแตละคน เชน สภาพภมอากาศ ทบคคลไดสมผสในพนท หากสภาพภมอากาศนนมความเหมอนหรอคลายคลงกบสภาพภมอากาศทบคคลเคยไดสมผสในวยเดก ท าใหบคคลเกดความรสกดเหมอนทเคยไดสมผสในวยหนงของชวต (Knez, 2005) จากทไดกลาวถงมตทง 3 ดานทเกยวของกบกระบวนการเกดความผกพนกบพนท ทงในสวนของบคคล กระบวนการทางจตวทยาและพนท ลวนแลวแตมความเกยวของสมพนธซงกนและกน ทกปจจยมความส าคญตอกนอยางแยกกนไมได เพราะชวยอธบายความสมพนธการเกดความผกพนกบพนทระหวางบคคลกบพนทไดอยางชดเจน ซงจากการศกษาเอกสารขางตนผศกษาไดแบงปจจยทเปนองคประกอบของกระบวนการความผกพนกบพนทออกเปน 2 ปจจยหลกๆ ไดแก 1. ปจจยดานอตลกษณของพนท ซงเปนกระบวนการเกดความผกพนกบพนทของบคคล ดานอารมณ/ ความรสกทมตอพนท ความคด ความเชอ ความพงพอใจ คณคาและการรบรเกยวกบสภาพแวดลอมในพนท ซงปจจยตางๆ เหลานเมอรวมเขากบประสบการณเดมของบคคลทเคยไดรบเมอครงอดต ท าใหบคคลเกดความรสกทางบวกตอพนทสะสมจนเกดเปนความผกพนกบพนท ในทสด 2. ปจจยดานการพงพงหรอการใชประโยชนทรพยากรในพนท ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทมในพนทแตละแหลง อาจมการตอบสนองจากการใชประโยชนจากผมาเยอนทแตกตางกนออกไป ซงบคคลจะมความผกพนหรอเกดความรสกทางบวกกบพนทไดนน ทรพยากรและสงแวดลอมภายในพนทตองสามารถตอบสนองการใชประโยชนของบคคลได

19

แนวคดเกยวกบพฤตกรรมการอนรกษ

นยามความหมายและทฤษฎทเกยวของกบพฤตกรรม

การศกษาในเรองของพฤตกรรม (behavior) มแนวคดและทฤษฎทเกยวของอยอยางหลากหลาย เพอชวยในการอธบายลกษณะหรอการเกดพฤตกรรมของมนษย และการศกษาเกยวกบพฤตกรรมศาสตรถอไดวาเปนแกนหลกของการศกษามนษยในเชงพฤตกรรมโดยประกอบไปดวยวชาการ 3 สาขาวชา (สรอยตระกล, 2542) ดงตอไปน

1. จตวทยา เปนวชาทศกษาถงพฤตกรรมของมนษยโดยพจารณาถงปจจยตางๆ ทเกยวของกบพฤตกรรมตลอดจนเหตการณตางๆ ในชวตทอาจมผลกระทบมาถงพฤตกรรม

2. สงคมวทยา เปนวชาทศกษาถงพฤตกรรมของสงคมหรอหมชน พจารณาถงพฤตกรรมของมนษยในฐานะเปนหมชน สนใจศกษาถงสถาบนตางๆทมอทธพลตอสงคม

3. มานษยวทยา เปนวชาทศกษาถงพฤตกรรมของสงคมหรอหมชนเชนเดยวกบ “สงคมวทยา” โดยเนนศกษาอดตทเกยวของกบความเปนมาของมนษย

ไมเพยงแต 3 สาขาวชานเทานนทจดวาเปนพฤตกรรมศาสตร ยงมอกหลายสาขาวชาไดแก ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร รฐศาสตร กฎหมาย และอนๆ ซงแตละวชาจะสนใจศกษาเฉพาะแงมมตางๆ ของพฤตกรรม และเนองดวยมศาสตรหลายแขนงวชาและมทฤษฎทเกยวของอยอยางหลากหลายจงมผใหค านยามความหมายของพฤตกรรมไวดงน

วมลสทธ (2526) กลาวถงพฤตกรรมมนษยวา มนษยมพฤตกรรมทางจตหรอพฤตกรรมภายในควบคกบพฤตกรรมภายนอก มนษยมความรสกในการสมผส การรบร การเรยนร การจดจ า การคดและตดสนใจรวมทงการเกดอารมณตอสงตางๆ ทอยภายนอก จากการประกอบกจกรรมในชวตประจ าวน ซงพฤตกรรมทางจตเหลานมความสมพนธกบพฤตกรรมในสภาพแวดลอมทเปนพฤตกรรมภายนอก ทเกยวของกบสภาพแวดลอมทางกายภาพดวย

ปรญ (2544) กลาววา พฤตกรรม หมายถง กจกรรมหรออาการกระท าตางๆ ซงบคคลอนสามารถสงเกตได เชน การเดน การพด การหวเราะ เรยกวาเปนพฤตกรรมภายนอก และการกระท าทบคคลอนมองไมเหนดวยตา เชน การคด การฝน ตองสงเกตโดยการใชเครองมอ พฤตกรรมประเภทน เรยกวาพฤตกรรมภายใน

20

จากความหมายทกลาวมาขางตนสรปไดวา พฤตกรรม คอ การกระท าหรอกรยาตางๆ ของบคคลทแสดงออก โดยพฤตกรรมของมนษยสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท คอ พฤตกรรมภายใน เปนการกระท าทบคคลอนไมสามารถมองเหนได เชน ความคด ความเชอ คานยม ทศนคต เปนตน และพฤตกรรมภายนอกทมนษยแสดงออกและบคคลอนสามารถมองเหนได เชน การเดน การยม การหวเราะ การรองไห เปนตน ซงการแสดงออกของพฤตกรรมมนษยจะเปนไปในทางบวกหรอทางลบ ยอมขนอยกบการรบรของมนษยดวย ทงนจากการศกษาพบวาการแสดงออกของพฤตกรรมมนษยจ าเปนตองมสงทเปนตวก าหนดพฤตกรรม ซงจะท าใหการแสดงออกของมนษยแตละบคคลแตกตางกนออกไป โดย กาญจนาและนตยา (2521) กลาววา ววฒนาการและพฤตกรรมเปนสวนหนงทท าใหคนและสตวปรบตวเขากบสงแวดลอมทเปลยนแปลงอยเสมอ โดยถาพฤตกรรมใดทแสดงออกแลวสามารถทจะปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดพฤตกรรมนนกจะคงอยตอไป แตถาพฤตกรรมใดทแสดงออกมาแลวมการปรบตวไดนอยกวา พฤตกรรมนนกจะตองสญสลายไป นอกจากนยงไดกลาวถงกฎเกณฑทเกยวของกบพฤตกรรม โดยมหลกใหญๆ ดงน 1. พฤตกรรมทกอยางตองมเหตผล โดยแสดงออกเพอตอบสนองตอสงเรา 2. สงเราทเหมอนกนอาจกอใหเกดการแสดงพฤตกรรมทแตกตางกนได

3.สงเราทแตกตางกนอาจกอใหเกดการแสดงพฤตกรรมทเหมอนกนได

4. พฤตกรรมตางๆ ทสะสมมานานจนเปนนสยหรอทศนคต ถาจะท าการเปลยนแปลง ลกษณะนสยเหลานตองใชเวลานานเกอบเทากบระยะเวลาของการสรางสม

21

ความหมายของการอนรกษ นวต (2533) กลาววา การอนรกษ (conservation) หมายถง การรจกใชทรพยากรอยางชาญฉลาดใหเปนประโยชนตอมหาชนมากทสด และใชไดเปนเวลายาวนานทสด ทงนตองใหทรพยากรสญเสยโดยเปลาประโยชนนอยทสด และตองกระจายการใชประโยชนจากทรพยากร โดยทวถงกนดวย ฉะนนการอนรกษจงไมไดหมายถงการเกบรกษาทรพยากรไวเฉยๆ แตตองน าทรพยากรมาใชประโยชนใหถกตองตามกาลเทศะ ซงสอดคลองกบทวและทศนย (2523) กลาวถงความหมายของการอนรกษสงแวดลอมวา หมายถง การใชสงแวดลอมอยางชาญฉลาด ไมใหเกด พษภยตอสงคมสวนรวม ด ารงไวซงสภาพเดมของสงแวดลอมทางธรรมชาต และสงแวดลอมทมนษยสรางขน รวมทงหาทางก าจดและปองกนมลพษสงแวดลอมมใหเกดขนในสงคมสวนรวมของมนษย ซงเกษม (2524) กลาวถงการอนรกษวาเปนการใชประโยชนอยางมเหตผลและมการสรางสรรคในการทจะใหทรพยากรธรรมชาตมใชตลอดไป การอนรกษประกอบดวยหลกการ 3 ประการ คอ 1. การใชอยางชาญฉลาด กลาวคอ ในการทจะใชทรพยากรแตละอยางนนตองพจารณาอยางรอบคอบถงผลไดผลเสย ความขาดแคลนหรอความหายากในอนาคต อกทงพจารณาทางหลกเศรษฐศาสตรอยางถถวนดวย 2. ประหยดของทหายาก หมายถง ทรพยากรใดทมนอยหรอหายาก ควรอยางยงทจะเกบรกษาเอาไวมใหสญไป บางครงถามของบางชนดทพอจะใชไดกตองใชอยางประหยด อยาฟมเฟอย 3. หาวธการปรบปรงของทไมดหรอเสอมโทรมใหดขน กลาวคอ ทรพยากรใดกตามมสภาพลอแหลมตอการสญเปลาหรอจะหมดไปถาด าเนนการไมถกตองตามหลกวชาการ ควรอยางยงทจะไดหาทางปรบปรงใหอยในลกษณะทดขน จากความหมายขางตนสามารถสรปไดวา การอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตเปนการใชทรพยากรอยางชาญฉลาด คมคา สามารถกอใหเกดประโยชนในวงกวาง และจะตองมการฟนฟทรพยากรทเสอมโทรมใหกลบคนสภาพดดงเดม

22

วธการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

โดยการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทมความเกยวของกบเรองทผวจยใหความสนใจศกษา ไดแก ทรพยากรปาไม ทรพยากรสตวปา และทรพยากรน า ดงน 1. การอนรกษทรพยากรปาไม หมายถง การสงวน การปองกน และการใชตนไมเพอใหเกดประโยชนสงสด ตลอดจนการปลก การดแลรกษา เพอใหอยในสภาพทสมบรณ ตนไมและปาไมเปนทรพยากรทมคณคาแกมนษยชาตทงทางตรงและทางออม สามารถน ามาเปนอาหาร ทอยอาศย เครองนงหม ยารกษาโรค เปนเชอเพลง เปนวตถดบในการท ากระดาษและสงทอ ท ายางรถยนต ตลอดจนท าสงของเครองใชอกมาก นอกจากนประโยชนทางออมยงชวยใหฝนตก อากาศชมชน ปองกนน าทวมและการพงทลายของหนาดน บรรเทาความรนแรงของลมพาย เปนแหลงก าเนด ตนน าล าธารและเปนแหลงพกผอนหยอนใจ (เกษม, 2529) วธการอนรกษทรพยากรปาไมมอยหลากหลายวธ ดงน 1.1 บ ารงรกษาสภาพปาไมของบรเวณพนทตนน าล าธารใหมความอดมสมบรณตลอดไปดวยวธการตางๆ เชน การก าหนดพนทปาตางๆ ใหเปนอทยานแหงชาต การปองกนและปราบปรามการลกลอบตดไมอยางจรงจง การปองกนมใหมการบกเบกขยายพนทเพอการท าไรเลอนลอย และการปองกนไฟไหมปา 1.2 ปรบปรงบรณะสภาพพนทปาไมซงถกท าลายอยางมประสทธภาพและจรงจงดวยวธการตางๆ เชน การปลกซอมเสรมปาในบรเวณพนทรกรางวางเปลา การท าสวนปา การท าสวนพฤกษศาสตรหรอสวนรกขชาต 1.3 ประชาสมพนธ ดวยการใหการศกษาแกเยาวชนและประชาชนทวไปใหตระหนกถงภยอนจะเกดขนจากการทปาไมบรเวณพนทตนน าล าธารถกท าลาย และรณรงคใหรวมมอกบทางราชการในการรกษาปาไมอยางกวางขวาง 2. การอนรกษทรพยากรน า หมายถง การใชน าอยางประหยด ไมทงของเสยลงในแหลงน า ตลอดจนการชวยเหลอบ ารงรกษาน าใหอยในสภาพทด มนษยสามารถใชประโยชนจากน าดวยการอปโภคบรโภคไดแก น าดม น าใชในการปรงอาหาร ช าระลางสงของเครองใชและรางกายมนษย การเกษตร อตสาหกรรม การคมนาคม การผลตพลงงาน การพกผอนหยอนใจ นอกจากนน ายงเปน

23

แหลงทรพยากรทส าคญ เปนทอยอาศยของสาหราย แพลงคตอน สตวน า เปนตวผลตกาซออกซเจนใหแกมนษย ชวยสรางบรรยากาศในการด ารงชวต และเปนปจจยหนงทท าใหฝนตก (นวต, 2537) แตเพราะในปจจบนการด ารงชวตของมนษยสรางผลกระทบตอแหลงน า ซงท าใหเกดผลเสยมาถงตวของมนษยเองดวย จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองรวมกนอนรกษทรพยากรน า สามารถท าไดโดย อนรกษปา ใชน าอยางประหยด ไมทงสงปฏกลหรอสารเคมทเปนพษลงในแหลงน า และชวยกนดแลรกษาแหลงน า โดยการรกษาความสะอาด เกบขยะ รวมมอกบเจาหนาทในการรกษากฎหมาย เมอพบเหนผกระท าผดกชวยแจงความ

3. การอนรกษทรพยากรสตวปา หมายถง การดแลรกษาสตวปาในพนทธรรมชาต เชน จดสถานทชมสตวปาใหประชาชนไดเขาไปใชเปนทพกผอนหยอนใจหรอศกษาหาความรตามสมควร และสตวปาเปนทรพยากรธรรมชาตทสามารถเพมจ านวนมากขนได แตถาสตวปาชนดใดสญพนธไปแลวกไมสามารถสรางพนธของสตวปาชนดนนขนมาไดอก การอนรกษทรพยากรสตวปาจงควรมหลกในการด าเนนการดงน (นวต, 2546)

3.1 การปองกนใหสตวปาคงอยนบวาเปนสงส าคญอนดบแรกของการจดการสตวปา เพราะถาหากสามารถทจะคมครองรกษาสตวปาชนดตางๆ ไวไดแลวการด าเนนงานในเรองอนๆทจ าเปนตอการจดการสตวปายอมกระท าตามหลกวชาการใหบงเกดผลดได

3.2 การอนรกษแหลงทอยอาศย แหลงน า และอาหาร หมายถง การปองกน การบ ารงรกษาและการปรบปรงแหลงทอยอาศย แหลงน า และอาหารของสตวปาใหอยในสภาพทดและไมถกท าลายใหสญหายไป เพอประโยชนแกสตวปาใหมากทสด

3.3 การคนควาวจยทางวชาการ การคนควาวจยถอไดวาเปนพนฐานของการจดการสตวปาในอนาคตตอไปเมอกจการดานสตวปาไดเจรญมากขน งานปองกนและปราบปรามการลกลอบลาสตวปาจะลดลง งานคนควาวจยกลบจะเพมมากขนตามล าดบ จงควรทจะเรมงานคนควาวจยทางวชาการใหควบคกบงานดานปองกนและปราบปรามดวยเพอจะไดหาทางจดการใหสตวปามจ านวนเพมมากขนในระดบทพอเหมาะกบปรมาณอาหารและทหลบภยในทองทนนๆ

3.4 การใชประโยชนจากสตวปา ตามหลกของการอนรกษนนมไดมงแตทจะเกบรกษาทรพยากรนนๆ ใหคงอยตลอดไปเทานน แตยงตองรจกน าทรพยากรนนๆ มาใชใหเกดประโยชนมากทสด โดยไมกอใหเกดความเสยหายแกทรพยากรนนๆ อกดวย ในเรองสตวปากเชนกนจะตองหาวธทจะน าเอาสตวปาตางๆ มาใชใหบงเกดประโยชนแกสงคมในทางทเหมาะสมตามกาลเทศะดวย

24

โดย Julia (2006) กลาวถงประเภทของพฤตกรรมการอนรกษ ซงเปนการแสดงออกถงความหวงใยทมตอทรพยากรและสงแวดลอม ดงน

1.การเขารวมกจกรรมกบองคกรทางดานสงแวดลอมตางๆ มการสมครเขารวมเพอเปน

สมาชกในองคกรนน แตบคคลสวนใหญไมไดลงมอลงแรง เพยงแคใหการสนบสนนทนทรพยหรอบรจาคเงนใหแกองคกรเพอน าไปบรหารจดการและพฒนาพนทเทานน

2. ไมไดเขารวมกลมองคกรการอนรกษใดๆ แตเตมใจใหการสนบสนนการอนรกษทรพยากร

และสงแวดลอมอยางเตมท 3. เปนการแสดงออกของพฤตกรรมสวนบคคลซงไมไดแสดงออกอยางโจงแจง แตบคคลนนมพฤตกรรมการอนรกษ เชน การใชสนคาและบรการทเปนมตรกบสงแวดลอม เปนตน 4. การแสดงออกของพฤตกรรมการอนรกษทอยภายในองคกรของตนเองเทานน แตไมใหความรวมมอกบองคกรการอนรกษอนๆ

และ Olli et al.(2001) ไดท าการศกษาความสมพนธของทศนคตทมตอสงแวดลอมและพฤตกรรมทแสดงออกในพนทธรรมชาตโดย พบวามความสมพนธกน เชน เมอนกทองเทยวมทศนคตทดและชนชอบสงแวดลอมในพนท พฤตกรรมทแสดงออกคอ นกทองเทยวคนนนไดเขยนค ารองไปยงองคกรตางๆใหชวยสนบสนนพนทธรรมชาตแหงนน เปนตน

พฤตกรรมการอนรกษกบความผกพนกบพนท จากการศกษาในเรองพฤตกรรมการอนรกษพบวามสวนมาจากการเกดความผกพนกบพนท ซงการเกดพฤตกรรมการอนรกษเกดจากองคประกอบหลายปจจยประกอบกน ทงปจจยทางดานอารมณ/ ความรสก คณคา การรบร ความตระหนกถงสงแวดลอม ลกษณะของสงคม บรรทดฐานของบคคล ทศนคต และกลมทางสงคม (Halpenny, 2006) ซงมความสอดคลองกบ Williams et al. (1992) กลาวถงความผกพนกบพฤตกรรมการอนรกษวา เปนอารมณ/ ความรสกทเขมขนทตองการลดการใชทรพยากร และเพมการดแลรกษาพนทในเรองเกยวกบการใชประโยชนและการบรหารจดการพนท

25

Vaske and Kobrin (2001) กลาววา ความผกพนกบพนทเปนสวนทชวยในการสงเสรมใหบคคลสามารถเกดพฤตกรรมการอนรกษได โดยการศกษา พบวา ความผกพนกบพนทประกอบไปดวยปจจย 2 ดาน คอ 1) การใชประโยชนทรพยากร/ การพงพงทรพยากร ในการตอบสนองความตองการใชประโยชนของบคคล และ 2) อตลกษณของพนท เปนความผกพนทางดานจตใจทมตอพนท และการศกษาของ Clayton (2003) แสดงใหเหนวาบคคลทมความผกพนในระดบทเขมขนกบทรพยากรธรรมชาตในพนท พฤตกรรมหรอการกระท าทแสดงออกจะเปนพฤตกรรมของนกอนรกษ และความรสกทมตอทรพยากรจะลดลง เมอบคคลรสกเฉยๆกบพนท

พนทศกษา: อทยานแหงชาตแกงกระจาน

อทยานแหงชาตแกงกระจานถอไดวาเปนอทยานแหงชาตทมขนาดใหญและมทรพยากร ธรรมชาตทสมบรณและความหลากหลายทางชวภาพสง รวมถงเปนแหลงรวมระบบนเวศทส าคญหลายประเภททงพชและสตว (กรมอทยาน สตวปาและพนธพช, 2550)

ทตงและอาณาเขต อทยานแหงชาตแกงกระจาน ตงอยบนบรเวณเทอกเขาตะนาวศร ระหวางเสนละตจดท 12 องศา 26 ลปดา ถง 13 องศา 19 ลปดาเหนอ และลองจจดท 99 องศา 4 ลปดา ถง 99 องศา 39 ลปดาตะวนออก ครอบคลมพนท 9 ต าบล ในทองท 4 อ าเภอ ของ 2 จงหวด ไดแก (กรมอทยาน สตวปาและพนธพช, 2550) - ต าบลยางน ากลดเหนอ และต าบลยางน ากลดใต อ าเภอหนองหญาปลอง จงหวดเพชรบร - ต าบลแกงกระจาน ต าบลหวยแมเพรยง และต าบลปาเดง อ าเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร - ต าบลเขากระปก อ าเภอทายาง จงหวดเพชรบร - ต าบลหนองพลบ ต าบลบงนคร และต าบลหวยสตวใหญ อ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ

26

สภาพทวไป อทยานแหงชาตแกงกระจาน มพนทครอบคลมทองทอ าเภอหนองหญาปลอง อ าเภอ แกงกระจานและอ าเภอทายาง จงหวดเพชรบร และอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ เปนอทยานแหงชาตทมพนทมากทสดในประเทศไทย มสภาพปาทสมบรณ เปนปาตนน าของแมน าเพชรบร และแมน าปราณบร มลกษณะเดนทางธรรมชาตทส าคญหลายแหง เชน ทะเลสาบ น าตก ถ าและหนาผาทสวยงาม รวมเนอทประมาณ 1,821,687.84 ไร หรอ 2,914.70 ตารางกโลเมตร อาณาเขตตดตอพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน มดงน (กรมอทยาน สตวปาและพนธพช, 2550) ทศเหนอ ตดตอ เขตรกษาพนธสตวปาแมน าภาช และพนทอทยานแหงชาต เฉลมพระเกยรตไทยประจน ในเขตจงหวดราชบร ทศใต ตดตอ พนทปลอดภยในราชการทหาร และพนทปาสงวนแหงชาตกยบร ตอเนองไปถงเขตอทยานแหงชาตกยบรในเขตจงหวดประจวบครขนธ ทศตะวนตก ตดตอ แนวเขตแดนประเทศเมยนมาร ทศตะวนออก ตดตอ พนทเกษตรกรรมและปาสงวนแหงชาตบางสวน ในเขตอ าเภอหนองหญาปลอง อ าเภอแกงกระจาน อ าเภอทายาง จงหวดเพชรบร และอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ อทยานแหงชาตแกงกระจานมลกษณะภมประเทศประกอบดวยเทอกเขาสลบซบซอน ของเทอกเขาตะนาวศร มยอดเขาทสงทสด ไดแก ยอดเขางะงนนกยวกตอง มความสงประมาณ 1,513 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง รองลงมาไดแก ยอดเขาพะเนนทง มความสงประมาณ 1,207 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง มระดบความลาดชนของพนทอยระหวางรอยละ 10-30 ประมาณรอยละ 40 ของพนทและความลาดชนมากกวารอยละ 30 ประมาณรอยละ 60 ของพนท(ภาพท 2)

27

ภาพท 2 ทตง และอาณาเขตตดตอของอทยานแหงชาตแกงกระจาน ทมา: ดดแปลงจาก กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2549); Butterflys and orchid gallery (2006)

28

ทรพยากรปาไม อทยานแหงชาตแกงกระจานมชนดปาในพนท 5 ชนด ไดแก (กรมอทยาน สตวปาและ พนธพช, 2550)

1. ปาผสมผลดใบ พบกระจายตามแนวยาวสลบกบปาดบแลง พบบนบรเวณตอนเหนอ และตะวนออกเฉยงเหนอของอทยานแหงชาตในบรเวณทเปนทราบและทลาดชนสภาพปาโปรง 2. ปาเตงรง พบมากทางตอนเหนอของอทยานแหงชาตแกงกระจาน ซงกระจายเปนหยอมเลกๆ ตามยอดเขา

3. ปาดบแลง เปนสงคมพชทครอบคลมพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมากทสด และม พนทตดตอกนเปนผนใหญ ครอบคลมพนทลมน าบางกลอยทางดานตะวนตกเฉยงเหนอและพนทลมน าประโดม ลมน าเพชรบร และลมน าปราณบร

4. ปาดบชน มการกระจายตวเปนแนวตามหบเขาหรอรองหวยทางดานทศตะวนตกของ

พนท และพบทางตอนเหนอของพนทบางสวน

5. ปาดบเขา พบบรเวณภเขาสงตอนกลางของพนท และภเขาสงตามแนวชายแดนไทยและเมยนมาร ทรพยากรสตวปา ทรพยากรสตวปาทพบในอทยานแหงชาตแกงกระจานมความหลากหลายทางชวภาพสง เนองมาจากการทมทตงของพนทอยบรเวณรอยตอระหวางทางตอนลางและตอนบนของ ประเทศไทย ท าใหสตวทพบมความหลากหลายเปนพเศษ ซงสตวปาภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมจ านวนอยางนอย 592 ชนด โดยสามารถแบงไดเปน 4 กลม ดงน (กรมอทยาน สตวปาและพนธพช, 2550) 1. กลมสตวเลยงลกดวยนม (mammals) กลมนมทงสตวทมขนาดใหญ ขนาดกลางไปจนถงขนาดเลก พบจ านวน 81 ชนด เชน เสอ แมวปา กวาง เกง หม ลง คาง ชะน กระรอก อเหน เปนตน

29

2. กลมนก (birds) พบทงสน 444 ชนด ในอทยานแหงชาตแกงกระจานสามารถพบนกทปรากฏอยในทกภาคของประเทศไทย เชน นกปรอดหวขาว ทพบมากในภาคเหนอ นกโพระดกคอสฟาเคราด า พบมากในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และนกจาบคาเคราแดงทพบมากในภาคใต ซงแสดงใหเหนวาพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมความหลากหลายสง 3. กลมสตวเลอยคลาน และสตวสะเทนน าสะเทนบก (reptiles and amphibians) สตวปากลมนหากนทงกลางวนและกลางคน พบทงสน 37 ชนด เชน องกรายขางแถบ กบตะนาวศร ปาดยกษ จงเหลนดนจดด า งกนขบ เตาหก ตะพาบแกมแดง เปนตน 4. กลมผเสอ (butterflies) พบมจ านวนถง 232 ชนด เชน ผเสอด าพาดเหลอง ผเสอนางพญาพมา ผเสอเจาหญงสฟา ผเสอตาขายทอง และผเสอแผนทเสนตรง เปนตน

นอกจากนในรายงานการส ารวจของสมาคมอนรกษนก ไดมการคนพบนกกะลงเขยดหางหนาม เมอป พ.ศ. 2533 ซงนกชนดนสามารถพบไดเฉพาะตอนเหนอของประเทศลาวและเวยดนาม และทางใตของจน ท าใหอทยานแหงชาตแกงกระจานยงคงเปนผนปาแหงเดยวในประเทศไทยทพบเหนนกชนดนได และอทยานแหงชาตแกงกระจานไดกลายเปนแหลงดนกทมชอเสยง และแหลงอนรกษทมผคนใหความสนใจมากจนถงปจจบน (กรมอทยาน สตวปาและพนธพช, 2550) ทรพยากรการทองเทยวภายในอทยานแหงชาตแกงกระจาน อทยานแหงชาตแกงกระจาน ประกอบไปดวยทรพยากรธรรมชาตทสวยงาม และมความอดมสมบรณ จงท าใหผคนนยมเดนทางไปทองเทยว พกผอนและประกอบกจกรรมนนทนาการภายในพนท ซงแหลงนนทนาการในพนทสวนใหญเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาต ไดแก จดชมววทะเลสาบเหนอเขอนแกงกระจาน เขาพะเนนทง ซงไดชอวาเปนแหลงดนกทมชอเสยงของประเทศไทย เขาปะการงหรอลานหนมาน น าตกทอทพย น าตกปาละอ ถอเปนแหลงดผเสอทส าคญ ถ าคางคาว และพะเนนทงแคมป-น าตกทอทพย หรอ เคยแคมป ฯลฯ (กรมอทยาน สตวปาและพนธพช, 2550)

30

ผลงานวจยทเกยวของ จากการศกษาผลงานวจยทเกยวกบการศกษาเรองความผกพนกบพนท พบวามงานวจยทงในประเทศและตางประเทศทเกยวของและมความใกลเคยงสามารถน ามาประยกตใชในงานวจยครงน ดงน Kaltenborn (1998) ท าการศกษาความผกพนกบพนทและพฤตกรรมการอนรกษ โดยน าระดบในการวดของ Shami (1990) และ Williams and Roggenbuck (1989) มาประยกตใชในการศกษาความผกพนกบพนทของผคนทอาศยอยบนหมเกาะ Norwegian ในอารคตค โดย Kaltenborn ท าการจดแบงกลมคนออกเปน 3 กลมตามระดบความเขมขนของความรสกทมตอพนท จากนนท าการศกษาเปรยบเทยบแตละกลมโดยการจดเตรยมสถานการณเกยวกบผลกระทบทเกดกบสงแวดลอมทแตกตางกนใหแตละกลม และถามค าถามคนเหลานนวาจะท าอยางไรกบผลกระทบทเกดขนกบพนทและมการแกไขหรออนรกษสงแวดลอมเหลานอยางไร ซงจากการศกษา พบวา ผคนทองถนทมถนอาศยอยในพนทมปฏกรยาตอผลกระทบทเกดกบสงแวดลอมในพนท โดยผทมความผกพนกบพนทในระดบเขมขนจะมความอดทนต าตอการเปลยนแปลงหรอการเพมขนของธรกจทองเทยวในพนท ตองการใหยายแหลงนนทนาการไปอยในพนทอนเพอปองกนการท าลายหรอคกคามทรพยากร เชน การปลอยน ามนลงทะเลท าใหเกดคราบน ามนตามชายฝง การทงขยะบรเวณพนทกางเตนท การเพมขนของธรกจเดนเรอและธรกจทองเทยว และควรมการรณรงคใหม การแกไขปญหาสงแวดลอมในพนทใหเพมมากขน Vaske and Korbin (2001) ศกษาเกยวกบความผกพนกบพนทสงผลอยางไรตอพฤตกรรมการอนรกษ โดยท าการศกษากบกลมวยรนทเขารวมโครงการอบรมการบรหารจดการทรพยากร ทมอาย 14-17 ป ภายใตปจจย 2 ดาน คอ มตดานการใชประโยชนหรอการพงพงทรพยากร และมตดานอตลกษณของพนท ซงจากการศกษา พบวา 1) การใชประโยชนทมเพมมากขนจะควบคไปกบการรบรอตลกษณของพนทเพมมากขน 2) อตลกษณของพนทเพมมากขน พฤตกรรมการอนรกษจะเพมมากขนตามไปดวย และ 3) อตลกษณของพนทแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางการใชประโยชนทรพยากรและพฤตกรรมการอนรกษสงแวดลอม นอกจากนการศกษายงพบอกวา พฤตกรรมการอนรกษของเดกเหลานสามารถเกดขนไดกบพนททวไป ไมเจาะจงเฉพาะพนทเทานน Stedman (2002) ท าการศกษาความผกพนกบพนทและพฤตกรรมการอนรกษบรเวณทะเลสาบ โดยอางองปจจยในการวดจากการศกษาของ Williams and Roggenbuck (1989) จากการศกษาของ Stedman พบวา ความรสกทางบวก ความเขมขนของการรบรถงอตลกษณของพนท และระยะเวลาหรอชวงเวลาในการอาศยอยในพนท มผลตอความผกพนกบพนทบรเวณรมทะเลของผพกอาศย ซงผทอาศยอยในบรเวณนนจะมพฤตกรรมทตองการปกปองรกษาทรพยากรและสงแวดลอมบรเวณพนททะเลสาบ รวมไปถงการจดตงกลมนกอนรกษเพอชวยกนดแลพนทบรเวณทะเลสาบใหปราศจากการเพมขนของบานพกอาศยและคณภาพของน าในทะเลสาบใหมคณภาพดอย

31

เสมอ Stedman ยงศกษาปจจยดานความพงพอใจ วาสงผลอยางไรตอสงคมและคณภาพของสงแวดลอมบรเวณทะเลสาบ ผลการศกษา พบวา ความผกพนกบพนทและความพงพอใจเปนปจจยทมอทธพลตอกน และไมวาอยางไรความผกพนกบพนทกยงคงเปนความรสกทางบวกอยเสมอ แมวาระดบความพงพอใจของบคคลจะลดลง แตความรสกทางบวกเหลานนกยงคงมอยและท าใหบคคลมความมงมนทจะปกปอง รกษาและดแลพนทอย

Shiuh et al. (2003) ท าการศกษาความสมพนธของความผกพนกบพนทของนกทองเทยวและความพงพอใจตอการบรการดานการสอความหมายประเภทตางๆ ภายในอทยานแหงชาตไตหวน (Taiwan’s National Park) ผลการศกษาพบวา นกทองเทยวมความรสกทางบวกตอการรบรคณภาพของการบรการสอความหมายภายในอทยานแหงชาตไตหวน และความผกพนกบพนทของบคคลสามารถท าใหบคคลเกดความพงพอใจตอการบรการดานการสอความหมายภายในพนทได

Walker and Chapman (2003) ใชมาตรฐานในการวดจาก Williams and Roggenbuck (1989) เชนกน โดย Walker and Chapman ท าการศกษาเรองความสมพนธของรสกผกพนกบพนทกบพฤตกรรมการอนรกษในพนททมลกษณะพเศษเฉพาะ โดยในกรณนท าการศกษาในพนทอทยานแหงชาต ซงปจจยทใชในการวดมความเกยวของกบอตลกษณของพนท และการพงพงทรพยากร ผลการศกษา พบวาหลกส าคญของการเกดพฤตกรรมการอนรกษในพนทอทยานแหงชาต ไดแก 1) ความมงมนตงใจการอนรกษตองไมลดลงหรอเสอมลงไป 2) หากบคคลอนจะกระท าผดกบพนทแตเรากยงคงชวยเหลอพนทโดยการเปนนกอนรกษทดอย เชน การเกบขยะทบรเวณพนทกางเตนททผอนทงไวไปทงในทททางอทยานแหงชาตจดเตรยมไว 3) กระท าหนาทการเปนนกอนรกษดวยความเตมใจ 4) ไมลกลอบเขาใชประโยชนพนท เชน เตมใจจายคาธรรมเนยมกอนเขาใชประโยชนพนท และ 5) มความตงใจทจะอยดแลพนทเปนพเศษ เพอปองกนการท าลายพนทจากนกทองเทยวกลมอนๆ Halpenny (2006) ศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางความผกพนกบพนทและพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนอทยานแหงชาต Point Pelee โดยปจจยทใชในการศกษาครงนประกอบไปดวย ความพงพอใจทมตอพนท แรงจงใจทท าใหเดนทางมาเยอนพนท ระยะทางจากทพกอาศยกบ

32

อทยานแหงชาต การมสวนรวมในการรกษาสงแวดลอม รปแบบการมาเยอนอทยานแหงชาตในวยเดก ระยะเวลาทเกดความผกพนกบพนท ระยะเวลาทใชในการท ากจกรรมในพนท ความถในการมาใชประโยชนพนท ซงจากการศกษาพบวา ปจจยทกตวมความสมพนธกบความผกพนกบพนท ยกเวนแรงจงใจในการเดนทางมาเยอนเพอการศกษาเรยนรและการประกอบกจกรรมทชนชอบ โดยปจจยทมความเขมขนทสดเกยวกบความสมพนธคอ ความตระหนกรของบคคลทไมสามารถเปลยนจดหมายหรอพนทได เพราะขนอยกบเวลาหรอคาใชจาย และคดวาไมมพนทใดทเหมาะสมเทยบเทาพนทอทยานแหงชาตได รองลงมาคอ ความถของการเยอนพนท ความผกพนทมตออทยานแหงชาต การไดรวมกลมภายในอทยานแหงชาต ความสมพนธทมตอพนทในอดต ( เชน การไดเดนทางมาเยอนพนทในวยเดก) และความพงพอใจทมตอพนท

ทงนในประเทศไทยพบวามผทท าการศกษาวจยเกยวกบความรสกผกพนดานตางๆ แตไมเกยวของกบพนทอนรกษโดยตรง ไดแก

นยนปพร (2550) ไดท าการศกษาวจยเกยวกบความผกพนกบชมชนของประชาชนในชมชนแขวงวดกลยาน เขตธนบรโดยท าการศกษาวจยทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ ดานการวจยเชงปรมาณ ใชแบบสอบถามในการเกบขอมลลกษณะทวไปของกลมตวอยาง สวนงานวจย เชงคณภาพใชการเกบรวบรวมขอมลดวยการสมภาษณแบบเจาะลกและสงเกตการณแบบมสวนรวม ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทศกษามระดบความผกพนกบชมชนในระดบสง แตเมอท าการแยกพจารณาตวแปรอสระแตละตวกบตวแปรตาม พบวา อาย ศาสนา ระยะเวลาทพกอาศยอยในชมชนและการเปนเจาของบาน มความสมพนธกบความผกพนกบชมชนของกลมตวอยางอยางมนยส าคญทางสถต ขณะทระดบการศกษา อาชพ รายไดตอป การเปนสมาชกกลมในชมชน และชมชนทอาศยมความสมพนธกบความผกพนกบชมชนของกลมตวอยางอยางไมมนยส าคญทางสถต ปรยานช (2539) ศกษาเกยวกบระดบความผกพนตอชมชนของคนในชมชน และศกษาปจจยทมอทธพลตอความผกพนตอชมชนของคนในชมชนบานช อ าเภอบานหม จงหวดลพบร จากการศกษาระดบความผกพนตอชมชน พบวา คนในชมชนสวนใหญมความผกพนตอชมชนในระดบปานกลาง รองลงมามความผกพนในระดบมากและกลมทความผกพนนอย ตามล าดบ และปจจยทมอทธพลตอความผกพนตอชมชนมการศกษาใน 3 ลกษณะ คอ การศกษาปจจยทมอทธพลตอความผกพนตอชมชนโดยตรง ปจจยทมอทธพลตอความเชอมโยงทางสงคม และปจจยทมอทธพลเชอมโยงทางสงคม กบความผกพนตอชมชน และจากการศกษาปจจยทมอทธพลกบความผกพนตอชมชนพบวามทงหมด 10 ปจจย ไดแก 1) ระยะเวลาของการอยอาศยในชมชน 2) ดานการศกษา

33

3) อาชพ 4) อาย 5) สถานภาพสมรส 6) ความคดแบบทองถนนยม 7) ผลประโยชนทไดรบจากชมชน 8) ความเปนเจาของบาน 9) ความเปนเจาของทดน และ 10) การมทดนท ากน สวนปจจยทไมพบความสมพนธกบความผกพนตอชมชน คอ ปจจยดานรายไดของครอบครว สวนปจจยทมอทธพลเชอมโยงทางสงคม พบวามทงหมด 6 ปจจย ไดแก 1) ระยะเวลาของการอยอาศยในชมชน 2) รายไดของครอบครว 3) การศกษา 4) อาชพ 5) อาย และ 6) สถานภาพสมรส ส าหรบปจจยทมอทธพลเชอมโยงทางสงคม กบความผกพนตอชมชนพบวามความสมพนธกนในระดบสง อไร (2536) ศกษาความผกพนของนกศกษาตอคณะศกษาศาสตรมหาวทยาลย สงขลานครนทร โดยใชปจจยทมสมพนธกบความผกพนของนกศกษา 8 ดาน คอ การบรหารทวไป กจกรรมนกศกษา อาคารสถานท คณสมบตของอาจารยผสอน วธสอนการวดผลและประเมนผลการศกษา และสมพนธภาพระหวางผสอนกบนกศกษา ซงจากการศกษาพบวา 1) นกศกษาคณะศกษาศาสตรชนปท 4 ปการศกษา 2535 และศษยเกาทส าเรจการศกษาปการศกษา 2534 มความคดเหนตอการปฏบตงานดานการบรหารและการจดการการศกษาอยในระดบปานกลาง 2) นกศกษาทมภมล าเนาตางกน มความผกพนตอคณะศกษาศาสตรไมแตกตางกน 3) นกศกษาคณะศกษาศาสตรทจดสอนโดยคณะตางกน มความผกพนตอคณะไมแตกตางกน และ 4) ปจจยองคการ ไดแก การบรหารทวไป กจกรรมนกศกษา อาคารสถานท คณสมบตของอาจารยผสอน วธสอนการวดผลและประเมนผลการศกษา และสมพนธภาพระหวางผสอนกบนกศกษา มความสมพนธกบความผกพนของนกศกษาตอคณะศกษาศาสตร อยางมนยส าคญ กลยา (2544) ท าการศกษาความผกพนของขาราชการต ารวจทมตอกองงบประมาณ ส านกงานแผนงานและงบประมาณ ส านกงานต ารวจแหงชาต โดยใชแบบสอบถามควบคกบการสมภาษณ และจากผลการศกษาพบวา ขาราชการต ารวจกองงบประมาณ มความคดเหนทแสดงความผกพนตอปจจยแวดลอมภายในในการปฏบตงาน ไดแก ดานระบบการพจารณาความดความชอบในเกณฑระดบปานกลางคอนขางต า รองลงมาดานทศนะตอตอกลมผรวมงานและดานรายไดและสวสดการ มความผกพนในเกณฑระดบปานกลาง และปจจยดานสภาพการปฏบตงานและสภาพแวดลอมในการปฏบตงาน มเกณฑความผกพนในระดบสง ส าหรบความคดเหนทแสดงความผกพนตอปจจยแวดลอมภายนอกในการปฏบตงาน ไดแก ปจจยดานโอกาสความกาวหนาในการท างานอยเกณฑระดบต า รองลงมาเปนปจจยดานลกษณะงานทมการตดตอสมพนธกบผอน

34

มความผกพนในเกณฑระดบปานกลางคอนขางต า และปจจยในดานลกษณะงานททาทายและปจจยในดานการมสวนรวมในการบรหารงานมความผกพนในเกณฑระดบปานกลางคอนขางสง

สมมตฐานการวจย จากศกษาวจยครงน ผวจยไดท าผศกษาเอกสาร ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ ซงผวจยไดท าการก าหนดกรอบแนวคดในการศกษาวจย ดงแสดงในภาพท 3 และไดก าหนดสมมตฐานไว 2 ขอ ดงน สมมตฐานขอท 1 อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประสบการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลาและความถในการประกอบกจกรรม มอทธพลตอความรสกผกพนกบพนทของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน สมมตฐานขอท 2 อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลา ความถในการประกอบกจกรรมและความรสกผกพนกบพนท มอทธพลตอพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน

35

อปกรณและวธการ

อปกรณ

1. อปกรณเครองเขยน

2. แบบสอบถามทจดท าขนจากการแนวคด ทฤษฎและวตถประสงคในการศกษา ซงแบงเปน 4 ตอนดงน ตอนท 1 ขอมลเกยวกบลกษณะทวไปในการเดนทางมาเยอนและรปแบบในการ ประกอบกจกรรมนนทนาการของผมาเยอน ตอนท 2 ขอมลเกยวกบความรสกผกพนกบพนทของผมาเยอนอทยานแหงชาต แกงกระจาน ตอนท 3 ขอมลเกยวกบความสมพนธระหวางความผกพนกบพนทและพฤตกรรม การอนรกษของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน ตอนท 4 ภมหลงของผมาเยอน

3. กลองถายรป

4. คอมพวเตอรและโปรแกรมส าเรจรปทางสถต

36

วธการ 1. การก าหนดประชากรเปาหมายและขนาดตวอยาง

1.1 ประชากรเปาหมาย ในการศกษาวจยในครงน ไดแก ผมาเยอนพนทอทยานแหงชาต แกงกระจานทมอายตงแต 18 ปขนไป ทเดนทางมาเยอนพนทอยางนอย 2 ครงขนไป

1.2 การก าหนดขนาดตวอยาง การศกษาวจยในครงนไมทราบขนาดจ านวนประชากร

เปาหมาย ผวจยจงเลอกใชวธการของคอแครน (Cochran, 1997 ) ในการก าหนดขนาดตวอยาง n = z

2

4e2

โดยท n = ขนาดของกลมตวอยางทตองการ e = ความคลาดเคลอนของกลมตวอยางทยอมใหเกดขนได z = คา z ทระดบความเชอมนหรอระดบนยส าคญ ซงการศกษาครงน

ก าหนดระดบความเชอมน = 0.05 จะได n = (1.96)

2

4 (0.05)2

n = 384.16 หรอ 385

จากผลการค านวณตามสตรดงกลาวจะไดขนาดตวอยางขนต าในการศกษา 384 ตวอยาง แตในการเกบขอมลจรงไดท าการเกบขอมลจ านวน 435 ตวอยาง ซงขนาดตวอยางทเพมขนท าใหความนาเชอถอของขอมลเพมมากขน

37

2. การสรางเครองมอในการศกษาวจย

ผศกษา ไดศกษาขอมลจากเอกสาร ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ แลวน ามาสรางค าถามในแบบสอบถาม โดยค าถามทใชมทงค าถามปลายปดและปลายเปดทเกยวของกบความผกพนกบพนท และครอบคลมทกตวแปรทตองการวดตามกรอบแนวคด แบบสอบถามประกอบดวย 4 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลเกยวกบลกษณะทวไปในการเดนทางมาเยอนและรปแบบในการประกอบกจกรรมนนทนาการของผมาเยอน

ตอนท 2 ขอมลเกยวกบความรสกผกพนกบพนทของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน

ตอนท 3 ขอมลเกยวกบความสมพนธระหวางความผกพนกบพนทและพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน

ตอนท 4 ขอมลภมหลงของผมาเยอน ท าการตรวจสอบเครองมอเพอใหมเนอหามความชดเจน ตรงประเดนและครอบคลม สอดคลองกบวตถประสงคมากทสด โดยท าการตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา (content validity) ดวยการน าแบบสอบถามไปใหคณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบความสมบรณของเนอหา แลวน ามาแกไขตามค าแนะน าของคณะกรรมการทปรกษา จากนนน าเครองมอทผานการตรวจสอบไปทดสอบ (pre-test) กบผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานจ านวน 30 คน ในชวงเดอนมนาคม ซงไมใชชวงเวลาในการเกบขอมลจรง เพอประเมนความเทยงตรงของเนอหา น าขอมลทไดมาวเคราะหหาความเชอมน (reliability) โดยวธการของ Cronbach ซงค านวณตามสตรไดดงน (พวงรตน, 2540)

= 1n

n .

2

2

1t

i

s

s

เมอ คอ สมประสทธความเชอมน n คอ จ านวนขอของเครองมอวด 2

is คอ คะแนนความแปรปรวนแตละขอ 2

ts คอ คะแนนความแปรปรวนของเครองมอวด

38

จากการค านวณสตรดงกลาว ไดคาสมประสทธอลฟาของตวแปรดานอตลกษณ เทากบ 0.894 และไดคาสมประสทธอลฟาดานพฤตกรรม เทากบ 0.835 3. การเกบขอมลและการสมตวอยาง โดยใชวธการสมแบบเฉพาะเจาะจง (purposeive sampling) ท าการเกบขอมลในจดทองเทยวทงหมดจ านวน 4 แหง คอ ศนยบรการนกทองเทยว จ านวน 112 ตวอยาง เขาพะเนนทง จ านวน 100 ตวอยาง บานกรางแคมป จ านวน 123 ตวอยาง และน าตกปาละอ จ านวน 100 ตวอยาง โดยชวงเวลาทผศกษาท าการเกบขอมลเปนชวงเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2552–กมภาพนธ พ.ศ. 2553 4. การวเคราะหขอมล น าแบบสอบถามทเกบไดมาตรวจสอบความสมบรณ จดท าคมอลงรหส (codebook) และท าการลงรหส (coding) ขอมลทส ารวจ จากนนวเคราะหและประมวลผลขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรปทางสถต โดยใชสถตเชงพรรณนา (descriptive statistics) และการวเคราะหสหสมพนธ(correlation analysis) ประกอบการวเคราะหถดถอยเชงพห (multiple regression analysis) 4.1 การใหคาคะแนน 4.1.1 ปจจยทางดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคลทผมาเยอนมตออทยานแหงชาตแกงกระจาน จ านวน 17 ขอ ใหคาคะแนนตามระดบของความรสก โดยดดแปลงจากลเครทสเกล (likert scale) 5 ระดบ ซงก าหนดไวดงน จรงอยางยง ใหคาคะแนนเทากบ 5 จรง ใหคาคะแนนเทากบ 4 ไมแนใจ ใหคาคะแนนเทากบ 3 ไมจรง ใหคาคะแนนเทากบ 2 ไมจรงอยางยง ใหคาคะแนนเทากบ 1

39

4.1.2 การรบรคณภาพของสงแวดลอมทผมาเยอนมตออทยานแหงชาตแกงกระจาน จ านวน 7 ขอ ใหคาคะแนนตามระดบของการรบร มจ านวน 7 ขอ ซงก าหนดไวดงน ดมาก ใหคาคะแนนเทากบ 5 ด ใหคาคะแนนเทากบ 4 ยอมรบได ใหคาคะแนนเทากบ 3 พอใช ใหคาคะแนนเทากบ 2 ตองปรบปรง ใหคาคะแนนเทากบ 1 4.1.3 ความรสกผกพนกบพนทของผมาเยอนตออทยานแหงชาตแกงกระจาน ใหคาคะแนนตามระดบของความรสกของผมาเยอน ซงก าหนดไวดงน มากทสด ใหคาคะแนนเทากบ 5 มาก ใหคาคะแนนเทากบ 4 ปานกลาง ใหคาคะแนนเทากบ 3 นอย ใหคาคะแนนเทากบ 2 นอยทสด ใหคาคะแนนเทากบ 1 4.1.4 ประสบการณทผมาเยอนไดรบในอดตสงผลใหเกดความรสกผกพนกบพนทใหคาคะแนนตามระดบการรบรของผมาเยอน ซงก าหนดไวดงน มากทสด ใหคาคะแนนเทากบ 5 มาก ใหคาคะแนนเทากบ 4 ปานกลาง ใหคาคะแนนเทากบ 3 นอย ใหคาคะแนนเทากบ 2 นอยทสด ใหคาคะแนนเทากบ 1

40

4.1.5 ลกษณะการใชประโยชนของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน ใหคาคะแนนตามพฤตกรรมทผมาเยอนปฏบต ซงก าหนดไวดงน การใชประโยชนเขมขน ใหคาคะแนนเทากบ 1 การใชประโยชนไมเขมขน ใหคาคะแนนเทากบ 0 4.1.6 การรบรลกษณะทางกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอมในพนทของผมาเยอนตออทยานแหงชาตแกงกระจาน ใหคาคะแนนตามการรบรของผมาเยอน ซงก าหนดคาไวดงน มากทสด ใหคาคะแนนเทากบ 5 มาก ใหคาคะแนนเทากบ 4 ปานกลาง ใหคาคะแนนเทากบ 3 นอย ใหคาคะแนนเทากบ 2 นอยทสด ใหคาคะแนนเทากบ 1 4.1.7 พฤตกรรมการอนรกษ จ านวน 11 ขอ ใหคาคะแนน ตามระดบการปฏบต ซงก าหนดไวดงน ปฏบตทกครง ใหคาคะแนนเทากบ 2 ปฏบตเปนบางครง ใหคาคะแนนเทากบ 1 ไมเคยปฏบตเลย ใหคาคะแนนเทากบ 0 4.1.8 ระดบการรบรทางดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล ประสบการณทเคยไดรบในอดตและการรบรคณภาพของสงแวดลอม ซงก าหนดไวดงน ระดบนอย ใหคาคะแนนเทากบ 1.00 – 1.33 ระดบปานกลาง ใหคาคะแนนเทากบ 1.34 – 3.66 ระดบมาก ใหคาคะแนนเทากบ 3.67 – 5.00

41

4.2 การใชสถตในการวเคราะหขอมล แบงออกเปน 2 สวน ดงน 4.2.1 การวเคราะหเชงพรรณา (descriptive statistics) เปนการน าเสนอขอมลพนฐานในการแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน น าเสนอขอมลเกยวกบขอมลทวไปของกลมตวอยาง ลกษณะทวไปของการเดนทาง ความถของการมาเยอน ระยะการใชประโยชน การประกอบกจกรรมนนทนาการ ความรสกผกพนตอพนท ประสบการณทเคยไดรบในอดต การรบรคณภาพของสงแวดลอม การเกดอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญของผมาเยอนทมตอพนท การรบรลกษณะกายภาพของพนทและลกษณะพนฐานของผมาเยอนอทยานแหงชาต แกงกระจาน 4.2.2 การทดสอบสมมตฐาน (hypothesis testing) ใชวธวเคราะหสหสมพนธ (correlation analysis) และการวเคราะหถดถอยเชงพห (multiple regression analysis) ในการทดสอบสมมตฐานการวจยโดยก าหนดนยส าคญทางสถตไวทระดบ 0.05 โดยคาทใชในการอธบายผลการทดสอบสมมตฐานไดแก X หมายถง คาเฉลยเลขคณตทไดจากกลมตวอยาง (mean) SD หมายถง คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยาง β หมายถง สมประสทธของตวพยากรณซงพยากรณในรปคะแนนมาตรฐาน

t หมายถง คาสถตทใชทดสอบนยส าคญของความสมพนธระหวางตวแปรตามและ ตวแปรอสระของสมการ

p-value หมายถง คานยส าคญทางสถต F หมายถง คาสถตทใชพจารณาใน F- distribution

r2 หมายถง คาสมประสทธของการตดสนใจเปนคาสถตทแสดงถงสดสวนหรอรอยละ r หมายถง คาสมประสทธสหสมพนธ

42

ผลและวจารณ

การศกษาปจจยทสงผลตอความรสกผกพนกบพนทและพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน ผวจยไดวเคราะหขอมลตามวตถประสงคของการวจย ซงผลการวเคราะหจ าแนกเปน 5 ตอน ดงตอไปน ตอนท 1 ลกษณะทวไปทางสงคมประชากรของกลมตวอยาง ตอนท 2 ลกษณะทวไปเกยวกบประสบการณในการมาเยอนพนท การเดนทาง และรปแบบการประกอบกจกรรมนนทนาการของผมาเยอน ตอนท 3 ปจจยดานอตลกษณของพนท (place identity) และปจจยดานการพงพงทรพยากร (place depence) ทท าใหเกดความรสกผกพนกบพนท ตอนท 4 ระดบความผกพนกบพนทโดยวธการประเมนตนเองและพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน ตอนท 5 ผลการทดสอบสมมตฐาน ตอนท 1 ลกษณะทวไปทางสงคมประชากรของกลมตวอยาง กลมตวอยางในการศกษา จ านวน 435 คน เปนเพศหญงมากกวาเพศชาย คดเปนรอยละ 54.58 และ 45.52 ตามล าดบ กลมตวอยางสวนใหญมอายระหวาง 20-30 ป คดเปนรอยละ 33.12 รองลงมาคออายระหวาง 31-40 ป คดเปนรอยละ 29.90 โดยมอายเฉลย 33.20 ป (SD = 10.21) สวนใหญจบการศกษาในระดบปรญญาตร รองลงมาคอ มธยมศกษาตอนปลาย คดเปนรอยละ 52.87 และ 16.55 ตามล าดบ และประกอบอาชพพนกงานบรษทเอกชนเปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 33.33 รองลงมาคอ ประกอบธรกจสวนตว คดเปนรอยละ 19.08 ลกษณะทวไปทางสงคมประชากรของกลมตวอยาง แสดงในตารางท 1

43

ตารางท 1 จ านวน และรอยละของผมาเยอน จ าแนกตามลกษณะสงคมประชากร

ลกษณะสงคมประชากร จ านวน (คน) รอยละ

เพศ ชาย หญง อาย ต ากวา 20 ป 20 – 30 ป 31 – 40 ป 41 – 50 ป 51 ป ขนไป X = 33.20, SD = 10.21

ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย อาชวะศกษา อนปรญญา ปรญญาตร ปรญญาโท อนๆ อาชพ รบราชการ พนกงานรฐวสาหกจ พนกงานบรษทเอกชน พอคา/ นกธรกจ ประกอบธรกจสวนตว

198 237

50

144 130 91 20 X

9

18 72 28 47

230 30 1

59 20

145 15 83

45.52 54.48

11.47 33.12 29.90 20.93 4.60

X

2.07 4.14

16.55 6.44

10.80 52.87 6.90 0.23

13.56 4.60

33.33 3.45

19.08

(n = 435)

44

ตารางท 1 (ตอ)

ลกษณะสงคมประชากร จ านวน (คน) รอยละ รบจางทวไป นกเรยน นสต นกศกษา อนๆ

38 71 4

8.74 16.32 0.92

ตอนท 2 ลกษณะทวไปเกยวกบประสบการณในการมาเยอนพนท การเดนทาง และรปแบบการ

ประกอบกจกรรมของผมาเยอน ผมาเยอนสวนใหญเดนทางมากบครอบครว คดเปนรอยละ 48.05 รองลงมาคอ เดนทางมากบกลมเพอน คดเปนรอยละ 29.66 และจ านวนสมาชกในกลมเดนทางมากทสดมจ านวนไมเกน 10 คน คดเปนรอยละ 72.53 รองลงมาคอจ านวนสมาชกในกลม 11- 20 คน คดเปนรอยละ 25.50 โดยจ านวนสมาชกเฉลยอยท 8.19 คน (SD = 5.19) และผมาเยอนเดนทางมาดวยรถยนตสวนตวมากทสด คดเปนรอยละ 94.71 รองลงมาคอเดนทางมาโดยรถเชา/ เหมา คดเปนรอยละ 3.22 ผมาเยอนสวนใหญเมอเดนทางมาเยอนพนทจะมการพกคางภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน คดเปนรอยละ 91 และเคยเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานแลวระหวาง 2-18 ครง คดเปนรอยละ 95.64 รองลงมาคอเคยเดนทางมาเยอนแลว 19-38 ครง คดเปนรอยละ 3.45 โดยจ านวนครงเฉลยทผมาเยอนเคยเดนทางมายงพนท คดเปน 4.90 ครง ( SD = 6.33 ) และเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานครงแรกในชวง 0-13 ปทแลว คดเปนรอยละ 89.44 และรองลงมาเคยเดนทางมาเยอนเมอ 14-27 ปทแลว คดเปนรอยละ 9.66 รายละเอยดประสบการณการมาเยอนพนทและรปแบบการเดนทาง แสดงในตารางท 2

n = (435)

45

ตารางท 2 จ านวน และรอยละของผมาเยอนจ าแนกตามประสบการณในการมาเยอนพนท และ รปแบบการเดนทาง

ประสบการณในการมาเยอน และรปแบบการเดนทาง จ านวน (คน) รอยละ ประเภทกลมในการเดนทาง กลมเพอน กลมครอบครว กลมผสมระหวางเพอนและครอบครว กลมเดนทางมากบบรษททวร เดนทางมาเองคนเดยว กลมเดนทางอนๆ จ านวนสมาชกในการเดนทาง 1-10 คน 11-20 คน 21 คนขนไป X = 8.19, SD. = 5.19

ยานพาหนะทใชในการเดนทาง รถโดยสารปรบอากาศ (รถทวร) รถบรษทน าเทยว รถยนตสวนตว รถจกรยานยนต รถเชา/ เหมา อนๆ

129 209 89 2 5 1

315 111

8 X

1 1

412 6

14 1

29.66 48.05 20.46 0.48 1.15 0.20

72.43 25.50 2.07

X

0.23 0.23

94.71 1.38 3.22 0.23

(n = 435)

46

ตารางท 2 (ตอ)

ประสบการณในการพนทมาเยอน และรปแบบการเดนทาง

จ านวน (คน)

รอยละ การพกคาง ผมาเยอนไมพกคาง ผมาเยอนพกคาง ความถในการเดนทางมาเยอนพนทซ า 2-18 ครง 19-38 ครง 39-60 ครง X = 4.90 SD = 6.33

จ านวนปทเคยเดนทางมาเยอนพนทครงแรก 0-13 ปทแลว 14-26 ปทแลว 26-40 ปทแลว X = 6.01, SD = 6.22

39

396

416 15 4

X

389 39 7

9.00

91.00

95.6 3.4 0.9 X

89.3 9.7 1.6

ชวงเวลาในการเดนทางมาเยอนพนทสวนใหญเปนวนหยดเทศกาล รอยละ 44.60 รองลงมาคอเดนทางมาในวนหยดเสาร-อาทตย คดเปนรอยละ 38.39 โดยผมาเยอนสวนใหญจะเดนทางมาเยอนในชวงฤดหนาว (เดอนพฤศจกายน-กมภาพนธ) คดเปนรอยละ 90.34 รองลงมาคอชวงฤดฝน (เดอนกรกฏาคม-ตลาคม) คดเปนรอยละ 5.98 ซงระยะเวลาในการประกอบกจกรรมสวนใหญอยท 1-2 วน คดเปนรอยละ 63.68 รองลงมาคอใชระยะเวลา 2-3 วน คดเปนรอยละ 22.32 และเหตผลทผมาเยอนเลอกเดนทางมาอทยานแหงชาตแกงกระจาน คอ การไดมาสมผสธรรมชาตทสวยงาม คดเปนรอยละ 47.36 รองลงมาคอ การไดใชเวลารวมกบเพอนและครอบครว และการมาประกอบกจกรรมนนทนาการท าใหเกดความสนกสนาน คดเปนรอยละ 34.48 และ 10.57 ตามล าดบ แสดงรายละเอยดรปแบบการมาเยอนพนทและแรงจงใจในการมาเยอน ดงแสดงในตารางท 3

(n = 435)

47

ตารางท 3 จ านวน และรอยละของผมาเยอน จ าแนกตามรปแบบการมาเยอนและแรงจงใจในการ เดนทางมาเยอนพนท

รปแบบการมาเยอน และแรงจงใจการมาเดนทางมาเยอนพนท

จ านวน (คน)

รอยละ ชวงวนในการเดนทาง วนธรรมดา วนหยดเสาร-อาทตย วนหยดเทศกาล วนหยดพกรอน อนๆ ชวงเดอนในการเดนทาง เดอนมนาคม – เดอนมถนายน เดอนกรกฎาคม – เดอนตลาคม เดอนพฤศจกายน – เดอนกมภาพนธ ระยะเวลาในการประกอบกจกรรม นอยกวา 1 วน ระยะเวลา 1 – 2 วน ระยะเวลา 2 – 3 วน มากกวา 3 วน เหตผลหลกทผมาเยอนเลอกเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน การไดมาสมผสธรรมชาตทสวยงาม การไดมาประกอบกจกรรมนนทนาการท าใหทานรสก สนกสนาน การไดใชเวลารวมกบเพอนและ/ หรอครอบครว การไดศกษาเรยนรเกยวกบธรรมชาตและสงแวดลอม

16

167 194 45 13

16 26

393

39 277 97 22

206 46

150 33

3.68

38.39 44.60 10.34 2.99

3.68 5.98

90.34

8.96 63.38 22.30 5.06

47.36 10.57

34.48 7.59

ส าหรบรปแบบการประกอบกจกรรมนนทนาการของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานนน พบวาผมาเยอนสวนใหญจะประกอบกจกรรมกางเตนทพกแรมมากทสด คดเปนรอยละ 31.26 รองลงมาคอ กจกรรมชมวว/ ทวทศน คดเปนรอยละ 29.20 การพกผอนในบรรยากาศทสงบ คดเปนรอยละ 13.55 กจกรรมถายภาพ/ บนทกภาพ คดเปนรอยละ 7.82 กจกรรมเลนน าตก/ ล าน าธรรมชาต คดเปนรอยละ 7.36 และพบวาผมาเยอนประกอบกจกรรมปกนคและกจกรรมดนก คดเปนรอยละ 3.45 เดนศกษาเสนทางศกษาธรรมชาต คดเปนรอยละ 3.22 และกจกรรมนนทนาการท

(n = 435)

48

ผมาเยอนเลอกกระท านอยทสดคอ กจกรรมเดนปาระยะไกล คดเปนรอยละ 0.69 ตามล าดบ รปแบบการประกอบกจกรรมนนทนาการ แสดงในตารางท 4

ตารางท 4 จ านวน และรอยละของผมาเยอนจ าแนกตามรปแบบการประกอบกจกรรมนนทนาการ

รปแบบการประกอบกจกรรมนนทนาการ จ านวน (คน) รอยละ ชมวว/ ทวทศน เดนเสนทางศกษาธรรมชาต ถายภาพ/ บนทกภาพ พกผอนในบรรยากาศทสงบ ดนก เลนน าตก/ ล าน าธรรมชาต กางเตนทพกแรม เดนปาระยะไกล ปกนค/ ประกอบอาหารรบประทาน

127 14 34 59 15 32

136 3

15

29.20 3.22 7.82

13.55 3.45 7.36

31.26 0.69 3.45

ตอนท 3 ปจจยดานอตลกษณของพนท (place identity) และปจจยดานการพงพงทรพยากร (place depence) ทท าใหเกดความรสกผกพนกบพนท 1. ปจจยดานอตลกษณของพนท (place identity) 1.1 อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญกบบคคล ส าหรบผลการศกษาปจจยทางดานอารมณ ความรสกและความส าคญทผมาเยอนมตอพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ซงประกอบไปดวยประเดนค าถามจ านวน 16 ขอ พบวา ผมาเยอนสวนใหญ รอยละ 65.06 เหนดวยวาจรงกบขอความทวา “ทานรสกมความสขเมอไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน” และ ”ทานรสกเตมใจทจะใชเวลาและเสยเงนเพอเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน” รองลงมาคอผมาเยอนสวนใหญไมแนใจกบขอค าถามทวา “ไมมพนทใดเหมาะสมส าหรบการประกอบกจกรรมของทานเทยบเทาอทยานแหงชาตแกงกระจานได” คดเปนรอยละ 45.28 และผมาเยอนสวนใหญเหนดวยวาจรงอยางยงท “อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานททผมาเยอนปรารถนาจะเดนทางมาเยอนซกครงในชวต” คดเปนรอยละ 26.90 ตามล าดบ สวนประสบการณทผมาเยอนเคยไดรบในอดตนน พบวาผมาเยอนสวนใหญเหนดวยวาจรงทวา “การมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานครงกอนๆ ท าใหรสกพงพอใจและสามารถตอบสนองความตองการของผมาเยอนได” และ”ประสบการณทเคยไดรบในอดตสงผลใหทานรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน” คดเปนรอยละ53.10 และ 52.18 ตามล าดบ รายละเอยดปจจยดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล แสดงในตารางท 5

(n = 435)

49

ซงเมอพจารณาถงผลการศกษาเรองปจจยทางดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล พบวาประเดนทผมาเยอนเลอกตอบมากทสดคอ “ทานรสกมความสขเมอไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน” และ “ทานเตมใจทจะใชเวลาและเสยเงนเพอเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน” มากทสด ซงเมอพจารณาตอไปถงระดบการรบรทผมาเยอนมตอพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน พบวา อยในระดบมาก แสดงใหเหนวา เมอผมาเยอนไดเดนทางมาเยอนทครงกอนๆ นน ท าใหเกดความประทบใจและมความรสกทดตอสถานท จงอยากเดนทางกลบมาเพอใชเวลาพกผอนกบครอบครว แมวาจะตองเสยเวลาหรอเสยเงนในการเดนทางมาเยอนพนทซ าๆ อกกตาม ซงสอดคลองกบ Williams et al. (1992) ทไดกลาวถง ความผกพนกบพนทวาเปนเรองเกยวกบบคคล กระบวนการทางดานอารมณและความรสกของบคคลทมตอพนท เปนพนททบคคลรสกพงพอใจ สามารถตอบสนองความตองการของบคคลได และบคคลตองการจะเดนทางกลบมาเยอนพนทอกเมอมโอกาส และยากทจะหาพนทใดมาแทนพนทนได

50

ตารางท 5 รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานดานอารมณ ความรสก ความส าคญตอบคคลของผมาเยอน

ปจจยดานอตลกษณของพนท

ไมจรงอยางยง

ไมจรง

ไมแนใจ

จรง

จรงอยางยง

X

SD ระดบการ

รบร ปจจยทางดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล 1. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทททานปรารถนา จะเดนทางมาเยอนซกครงในชวต 2. อทยานแหงชาตแกงกระจานมความหมายตอตวทาน 3. ผมาเยอนความสขเมอไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาต แกงกระจาน 4. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทบงบอกถงความ เปนตวตนของทาน 5. ทานรสกคนเคยกบอทยานแหงชาตแกงกระจาน 6. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทททานชนชอบ 7. ทานเดนทางไปเยอนพนทธรรมชาตแหงอนๆ บอยกวา อทยานแหงชาตแกงกระจาน 8. ทานมความรสกทางบวกทเขมขนตออทยานแหงชาต แกงกระจาน 9. ไมมพนทใดเหมาะสมส าหรบการประกอบกจกรรมของ ทานเทยบเทาอทยานแหงชาตแกงกระจานได

0

0 0

0

0.69 0

3.45 0

0.92

1.38

4.83 0.92

6.90

6.21 0.92

24.37 2.53

19.31

8.04

25.75 8.05

34.25

23.45 11.26

20.69 18.62

45.28

63.68

59.77 65.05

48.74

55.40 64.83

38.16 63.45

25.06

26.90

9.65

25.98

10.11

14.25 22.99

13.33 15.40

9.43

4.16

3.74 4.16

3.62

3.76 4.09

3.33 3.91

3.22

0.61

0.69 0.59

0.75

0.79 0.60

1.08 0.65

0.89

มาก

มาก มาก

ปานกลาง

มาก มาก

ปานกลาง

มาก

ปานกลาง

(n = 435)

51

ตารางท 5 (ตอ)

ปจจยดานอตลกษณของพนท ไมจรงอยาง

ยง

ไมจรง

ไมแนใจ

จรง

จรงอยางยง

X

SD ระดบการ

รบร 10. ทานรสกผอนคลายเมอไดเดนทางมาเยอนอทยาน แหงชาตแกงกระจาน 11. ทานรสกรกอทยานแหงชาตแกงกระจาน 12. ทานรสกพงพอใจอทยานแหงชาตแกงกระจานมากกวา พนทธรรมชาตแหงอนๆ 13. เมอทานตองการจะเดนทางทองเทยวในพนทธรรมชาต อทยานแหงชาตแกงกระจานจะเปนพนทแหงแรกททาน นกถง 14. เมอทานไมไดเดนทางไปเยอนไปเยอนอทยานแหงชาต แกงกระจานเปนระยะเวลานานทานรสกคดถงอทยาน แหงชาตแกงกระจาน 15. ทานรสกเตมใจทจะใชเวลาและเสยเงนเพอเดนทางมา เยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน 16. ทานรสกวาพรอมทจะเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาต แกงกระจานทกครงทมโอกาส

0

0 0.23

0.69

0

0

0.23

2.07

1.61 11.03

10.58

7.82

2.76

4.14

8.51

12.64 35.64

38.39

26.44

14.48

21.38

63.22

62.99 38.62

36.78

54.02

65.06

59.77

26.20

22.76 14.48

13.56

11.72

17.70

14.48

4.13

4.06 3.56

3.51

3.69

3.97

3.84

0.62

0.64 0.87

0.88

0.77

0.65

0.72

มาก

มาก ปานกลาง

ปานกลาง

มาก

มาก

มาก

3.75 0.45 มาก

(n = 435)

52

1.2 การรบรคณภาพของทรพยากรและสงแวดลอมของผมาเยอนอทยานแหงชาต แกงกระจาน สวนปจจยดานการรบรคณภาพของสงแวดลอมในพนทซงมประเดนค าถามจ านวน 7 ขอ พบวา ผมาเยอนสวนใหญเหนดวยวาจรง ในการรบรดานสงปลกสรางในพนทมความกลมกลนและเปนธรรมชาต คดเปนรอยละ 54.02 รองลงมาคอ เหนดวยวาจรงในดานการเปนแหลงทอยอาศยของสตวปา คดเปนรอยละ 52.19 และ เหนดวยวาจรงเกยวกบสถาพธรรมชาตทปรากฎ คดเปนรอยละ 49.66 สวนการรบรดานคณภาพของน า มความใสสะอาด ไมพบเหนขยะ สงสกปรก หรอสงปฏกลผมาเยอนเหนดวยวาจรงเชนกน คดเปนรอยละ 47.82 สวนผมาเยอนเหนดวยวาจรงอยางยงในการรบรคณภาพของอากาศในพนท คดเปนรอยละ 47.13 ยงพบวาการรบรดานการจดการขยะและสงปฏกลผมาเยอนสวนใหญเหนดวยวาจรง คดเปนรอยละ 45.98 และสดทายผมาเยอนเหนดวยวาจรงในเรองของการควบคมการกอใหเกดเสยงดงรบกวนผอน คดเปนรอยละ 43.22 ตามล าดบ รายละเอยดการรบรคณภาพของสงแวดลอมของผมาเยอน แสดงในตารางท 6 1.3 ประสบการณทเคยไดรบในอดต จากประสบการณทผมาเยอนเคยไดรบในอดตนนประกอบดวยขอค าถามจ านวน 2 ขอพบวา ผมาเยอนเหนดวยวาจรงกบการมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานในครงกอนๆ ผมาเยอนรสกพงพอใจและสามารถตอบสนองความตองการของผมาเยอนได มากทสดคดเปนรอยละ53.10 ซงเมอท าการจดระดบการรบรแลวนน พบวา จดอยในระดบมาก และผมาเยอนยงเลอกตอบวาจรงกบขอค าถามทวา ประสบการณททานเคยไดรบในอดตสงผลใหทานรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน มากทสด คดเปนรอยละ 52.18 ซงเมอท าการจดระดบการรบรในหวขอประสบการณทเคยไดรบในอดตนน พบวา จดอยในระดบปานกลาง รายละเอยดประสบการณทเคยไดรบในอดต แสดงในตารางท 7

53

ตารางท 6 รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานดานการรบรคณภาพของทรพยากรและสงแวดลอม

ปจจยดานอตลกษณของพนท ไมจรงอยางยง

ไมจรง ไมแนใจ จรง จรงอยางยง

X SD ระดบการรบร

ดานการรบรคณภาพทรพยากรและสงแวดลอม 1. คณภาพของน า มความใสสะอาด ไมพบเหนขยะ สงสกปรก หรอสงปฏกล 2. การเปนแหลงทอยอาศยของสตวปา 3. คณภาพของอากาศ 4. สภาพปาธรรมชาตทปรากฎ 5. ความกลมกลนของสงปลกสราง 6. การจดการขยะและสงปฏกล 7. การควบคมการกอใหเกดเสยงดงรบกวนผอน

0.92

0.46 0.23 0.23 1.38 2.76 5.98

4.83

3.68 2.07 3.45 5.29 6.90 9.43

17.93

13.10 6.90 7.35 22.99 24.36 26.67

47.82

52.19 47.13 49.66 54.02 45.98 43.22

28.50

30.57 43.67 39.31 16.32 20.00 14.70

3.98

4.08 4.31 4.24 3.78 3.73 3.51

0.86

0.78 0.71 0.75 0.82 0.94 1.04

มาก

มาก มาก มาก มาก มาก

ปานกลาง

3.95 0.59 มาก ตารางท 7 รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานดานประสบการณทเคยไดรบในอดต

(n = 435)

(n=435)

54

ปจจยดานอตลกษณของพนท ไมจรงอยางยง

ไมจรง ไมแนใจ จรง จรงอยางยง

X SD ระดบการรบร

ดานประสบการณทเคยไดรบในอดต 1. ประสบการณททานเคยไดรบในอดตสงผลใหทานรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน 2. การมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานในครงกอนๆ ทานรสกพงพอใจและสามารถตอบสนองความตองการของทานได

0.69

0.46

7.13

3.68

24.37

24.37

52.18

53.10

15.63

18.39

2.66

3.85

1.08

0.77

ปานกลาง

มาก

3.59 0.62 ปานกลาง

55

ทงน ผลการศกษาเรองการรบรคณภาพของสงแวดลอม พบวาผมาเยอนสวนใหญมการรบรดานสงปลกสรางทมความกลมกลนเปนธรรมชาตมากทสด ซงการรบรดานคณภาพของสงแวดลอมนนหากผมาเยอนไดรบรสงแวดลอมทด เหมาะสม ไมผดแปลกหรอมความกลมกลนกบสภาพความเปนจรง ผมาเองจะรสกพอใจ ชนชอบและจะน ามาซงการเดนทางกลบมาเพอสมผสสงแวดลอมทดเหลานอกครง และความรสกเหลานสามารถน าไปสการเกดความรสกผกพนกบพนทได ซงสอดคลองกบงานวจยของ Stedman (2003) พบวา อตลกษณของพนท (place identity) เปนความรสกทมตอพนท และความผกพนกบพนท สามารถบรรยายออกมาไดในดานของอารมณและความรสก ท าใหเกดขอของใจทวาการรบรสงแวดลอมทางกายภาพของพนทเปนการน าไปสการรบรอตลกษณของพนทหรอไม ซงจากการศกษาวจยพบวากระบวนการรบรของผมาเยอนมกเกยวของกบการมองเหนสงตางๆ ท าใหเกดอารมณหรอความรสก และรบรถงอตลกษณของพนท อาจจ ากดความไดวาเปนความเกยวเนองของอารมณ/ ความรสกกบการใหสญลกษณของพนท (symbolic meaning) เชน การเปรยบพนทเปนเหมอนบานหลงทสอง โดยกระบวนการเกดเหลานสามารถน าไปสการเกดความผกพนกบพนท 2. ปจจยดานการพงพงทรพยากร (place dependence) 2.1 ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะการใชประโยชนของผมาเยอนนน แบงเปนการใชประโยชนแบบเขมขนและไมเขมขน ซงสามารถจ าแนกไดจากการใชประโยชนของผมาเยอน โดยทก าหนดใหผมาเยอนแบบไมพกคางเปนผใชประโยชนแบบไมเขมขน และผมาเยอนแบบพกคางเปนผใชประโยชนแบบเขมขน ซงจากผลการศกษา พบวา ผมาเยอนสวนใหญมการใชประโยชนพนทแบบเขมขนถงรอยละ 91.0 และใชประโยชนแบบไมเขมขน คดเปนรอยละ 9.0 ซงลกษณะการใชประโยชนนแสดงใหเหนไดวาผมาเยอนสวนใหญเมอเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานแลวนน จะมการใชประโยชนพนทดวยการประกอบกจกรรมทหลากหลาย มการใชประโยชนจากพนทในการประกอบกจกรรมนนทนาการซงสามารถท าใหผมาเยอนเกดความพงพอใจและน าไปสการเกดความรกและความผกพนกบพนทตอไปได รายละเอยดลกษณะการใชประโยชน แสดงในตารางท 8

56

2.2 การไดสมผสกบธรรมชาตและทศนยภาพทสวยงาม การทผมาเยอนไดเดนทางมาเขามาพนทและสมผสกบธรรมชาตและทศนยภาพทสวยงามนน สามารถท าใหผมาเยอนเกดความรสกพงพอใจ และคดวาพนทสามารถตอบสนองความตองการของผมาเยอนไดซงความรสกเหลานนสามารถน าปสกระบวนการเกดความรสกผกพนกบพนทของผมาเยอนโดยการประเมนการเกดความรสกผกพนกบพนทโดยการไดสมผสกบธรรมชาตและทศนยภาพทสวยงามของผมาเยอนนนพบวา การเดนทางเขามาพนทและไดมาสมผสกบธรรมชาตและสมผสกบทศนยภาพทสวยงามของพนทของผมาเยอนนน ท าใหผมาเยอนเกดความรสกผกพนกบพนทไดในระดบมาก คดเปนรอยละ 47.82 รองลงมาคอท าใหเกดความรสกผกพนไดในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 28.51 และผกพนในระดบมากทสด คดเปนรอยละ 22.06 ตามล าดบ รายละเอยดการไดมาสมผสกบธรรมชาตและทศนยภาพทสวยงาม แสดงในตารางท 8 2.3 ระยะเวลาในการประกอบกจกรรม ระยะเวลาในการประกอบกจกรรมของผมาเยอนพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน สวนใหญผมาเยอนจะใชระยะเวลาในการประกอบกจกรรมในพนท เปนจ านวน 1-2 วน มากทสด คดเปนรอยละ 63.38 รองลงมาคอใชระยะเวลา จ านวน 2-3 วน คดเปนรอยละ 22.32 และนอยกวา 1 วนหรอแบบมาเชา-เยนกลบ คดเปนรอยละ 8.96 ตามล าดบ รายละเอยดระยะเวลาในการประกอบกจกรรม แสดงในตารางท 8 2.4 ความถในการมาเยอนซ า ความถในการมาเยอนซ าหรออาจหมายถง จ านวนครงทผมาเยอนไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน ซงจากการศกษาในครงนพบวา ผมาเยอนสวนใหญเคยเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานแลวระหวาง 2-18 ครงมากทสด คดเปนรอยละ 95.64 รองลงมาคอ เคยเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานแลว 19-38 ครง คดเปนรอยละ 3.45 และจ านวน 39-60 ครง คดเปนรอยละ 0.9 ตามล าดบ โดยจ านวนครงเฉลยทผมาเยอนเคยเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานอยท 4.90 ครง (SD=6.33) รายละเอยดความถในการมาเยอนซ า แสดงในตารางท 8

57

ตารางท 8 จ านวน และรอยละของผมาเยอนจ าแนกตามปจจยดานการพงพงทรพยากร (place dependence)

ปจจยดานการพงพงทรพยากร

จ านวน (คน)

รอยละ ลกษณะการใชประโยชน การใชประโยชนแบบเขมขน การใชประโยชนแบบไมเขมขน การไดสมผสธรรมชาต ทศนยภาพและเอกลกษณของพนท ผกพนระดบนอยทสด ผกพนระดบนอย ผกพนระดบปานกลาง ผกพนระดบมาก ผกพนระดบมากทสด X = 3.90, SD = 0.74

ระยะเวลาในการประกอบกจกรรม นอยกวา 1 วน ระยะเวลา 1 – 2 วน ระยะเวลา 2 – 3 วน มากกวา 3 วน จ านวนครงทเคยเดนทางมาเยอนพนท 2-18 ครง 19-38 ครง 39-60 ครง X = 4.90, SD = 6.33

396 39

0 7

124 208 96

39 277 97 22

416 15 4

91.00 9.00

0.00 1.61

28.51 47.82 22.06

8.96 63.38 22.30 5.06

95.6 3.4 0.9

(n=435)

58

ตอนท 4 ระดบความผกพนกบพนทโดยวธการประเมนตนเองและพฤตกรรมการอนรกษของผมา เยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน 1. ระดบความผกพนกบพนทโดยการประเมนตนเอง

ผลการศกษาในเรองระดบความผกพนกบพนทของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน โดยใหผมาเยอนประเมนตนเองดวยการระบระดบความรสกผกพนตามความรสกจรงทตนมตอพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ซงแบงออกเปน 5 ระดบ ตงแตรสกผกพนมากทสดไปจนถงรสกผกพนนอยทสด พบวาผมาเยอนสวนใหญมความผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานในระดบมาก คดเปนรอยละ 45.75 รองลงมาคอ ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 32.64 และมากทสด คดเปนรอยละ18.85 โดยมระดบความผกพนเฉลย 3.80 (SD = 0.77) ตามล าดบ (ตารางท 9) ตารางท 9 จ านวน และรอยละของผมาเยอนจ าแนกตามระดบความผกพนกบพนทของผมาเยอน อทยานแหงชาตแกงกระจาน

ระดบความผกพนกบพนท จ านวน (คน) รอยละ ระดบความผกพน มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

82

199 142 11 1

18.85 45.75 32.64 2.53 0.23

X = 3.8 , SD= 0.77

เมอพจารณาจากผลการศกษาความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานนน แสดงใหเหนวาผมาเยอนสวนใหญประเมนตนเองแลว พบวา มความรสกผกพนกบพนทอยในระดบมาก ซงสอดคลองกบความถในการกลบมาเยอนพนทซ า ซงกลมผมาเยอนสวนใหญจะเดนทางมาเยอนพนทอยในชวง 2-18 ครง ซงจ านวนตวเลขเหลานจะแสดงใหเหนไดวาหากผมาเยอนมไดรสกรกหรอผกพนกบพนท ผมาเยอนคงไมตองการทจะเดนทางกลบมาเยอนพนทอก ซงสอดคลองกบความหมายของความผกพนคอ ความรสกชนชอบหรอพงพอใจทบคคลมตอพนท มความสมพนธ

(n = 435)

59

เชอมโยงกบความรและความเชอของบคคล ซงสงทสามารถท าใหบคคลเกดความผกพนกบพนทคอความรสกทแนบแนนและสมพนธกนระหวางบคคลกบพนท (Stoker and Shumaker, 1981) 2. พฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน ผลการศกษาพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน จ านวน 11 ขอ พบวาพฤตกรรมการอนรกษทผมาเยอนปฏบตมากทสด คอ เมอผมาเยอนเสรจสนจากการประกอบกจกรรมภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานแลว ไดมการก าจดขยะและน าขยะออกมาทงในทๆ ทางอทยานแหงชาตจดเตรยมไวให คดเปนรอยละ 74.25 รองลงมาคอ บรจาคเงนเพอชวยในกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน คดเปนรอยละ 63.22 และการยนดทจะลดหรอหยดการเขาไปใชประโยชนสถานททองเทยวทเปนจดเดนทส าคญของอทยานแหงชาตแกงกระจาน หากเหนวาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในบรเวณนนเกดความเสอมโทรมและถกท าลาย และจะเปลยนไปใชประโยชนพนทสวนอนๆแทน คดเปนรอยละ 60.46 ตามล าดบ การจ าแนกพฤตกรรมการอนรกษมรายละเอยดแสดงดงตารางท 10 และเมอจดท า groping เพอแยกหวขอใหกบขอค าถามตางๆ แลว สามารถแยกได 4 กลม ดงน กลมท 1 กลมทเกยวของกบการเกดผลกระทบกบพนท กลมท 2 กลมทเกยวของกบการก าจดชขยะในพนท กลมท 3 เกยวของกบการมสวนรวมกบสงคม และกลมท 4 เกยวของกบการอนรกษสตวปา ซงจากการจดกลมแสดงใหเหนไดวา ผมาเยอนสวนเลอกปฏบตในหวขอทเกยวของกบการก าจดขยะมากทสด รองลงมาคอ การมสวนรวมกบสงคมดวยการใหเงนบรจาคเพอชวยกจกรรมการอนรกษ นนแสดงใหเหนไดวา การก าจดขยะ เปนเรองใกลตวและงายทผมาเยอนจะสามารถปฏบตเมออยในพนทอนรกษได

60

ตารางท 10 จ านวน และรอยละของผมาเยอนจ าแนกตามพฤตกรรมการอนรกษ

ประเดนเกยวกบพฤตกรรมการอนรกษ

จ านวน(คน) รอยละ

กลมผลกระทบทเกดกบพนท เดนศกษาธรรมชาตตามเสนทางเดนททางอทยานแหงชาตแกงกระจานจดไวใหเทานน เพอไมใหไปเหยยบย าพชพรรณในบรเวณนน ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง ยนดทจะลดหรอหยด การเขาไปใชประโยชนททองเทยวทเปนจดเดนทส าคญของอทยานแหงชาตแกงกระจาน หากเหนวาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในบรเวณนนเกดความเสอมโทรมและถกท าลาย และจะเปลยนไปใชประโยชนในพนทสวนอนๆ แทน ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง ถาพบเหนสงแวดลอมและทรพยากรในแหลงทองเทยวถกท าลายจะแจงใหเจาหนาทอทยานแหงชาตแกงกระจานทราบโดยเรว ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง

36 166 233

35 137 263

62 218 155

8.28 38.16 53.56

8.05 31.49 60.46

14.25 50.12 35.63

(n = 435)

61

ตารางท 10 (ตอ)

ประเดนเกยวกบพฤตกรรมการอนรกษ จ านวน (คน)

รอยละ

กลมการก าจดขยะ เมอเสรจสนการประกอบกจกรรมภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมก าจดขยะและน าขยะออกมาทงในทๆ ทางอทยานแหงชาตจดเตรยมไวให ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง ขณะทองเทยวภายในอทยานแหงชาตแกงกระจานจะชวยเกบขยะทพบเหนระหวางทาง แมวาขยะเหลานนจะไมเกดจากตนเองหรอกลมของตน ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง ท าการคดแยกขยะทเกดจากการประกอบกจกรรมนนทนาการ กอนน าออกมาทงในทๆ ทางอทยานแหงชาตแกงกระจานจดเตรยมไวให ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง บอกกลาวกบเพอนหรอผใกลชดใหลดการทงขยะ/ ของเสย และชวยเกบขยะในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง

22 90 323 33 253 149 38 224 173 32 165 238

5.06 20.69 74.25

7.59 58.16 34.25

8.74 51.49 39.77

7.36 37.93 54.71

n=(435)

62

ตารางท 10 (ตอ)

ประเดนเกยวกบพฤตกรรมการอนรกษ จ านวน (คน)

รอยละ

กลมการมสวนรวมตอสงคม เขารวมกจกรรมดแล รกษาทรพยากรและสงแวดลอมของอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง บรจาคเงนเพอชวยในกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง หากมโอกาสจะพดคยกบผอนเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง กลมอนรกษสตวปา บอกกลาวกบเพอนหรอผใกลชดวาไมควรใหอาหารแกสตวปา (เชน ลงและนก เปนตน) ทพบเหนตามเสนทาง หรอตามสถานททองเทยว ในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไมเคยปฏบตเลย ปฏบตเปนบางครง ปฏบตทกครง

118 204 113

72 275 88

55 239 141

77 215 143

27.13 46.90 25.97

16.55 63.22 20.23

12.64 54.94 32.42

17.70 49.43 32.87

n=(435)

63

63

ตอนท 5 ผลการทดสอบสมมตฐาน สมมตฐานขอท 1 อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลาและความถในการประกอบกจกรรม มอทธพลตอการเกดความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ภาพท 3 แผนภาพแสดงสมมตฐานขอท 1

- อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล - การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท - ประสบการณทเคยไดรบในอดต

อตลกษณของพนท (place identity)

- ลกษณะการใชประโยชน - การไดสมผสธรรมชาตและทศนยภาพทสวยงาม - ระยะเวลาในการประกอบกจกรรมในพนท - ความถในการมาเยอนพนทซ า

การพงพงทรพยากร (place dependence)

ความรสกผกพนกบพนท (place attachment)

64

ผลการวเคราะหสหสมพนธระหวางตวแปร 7 ตว กบความรสกผกพนกบพนท พบวามตวแปรอสระจ านวน 5 ตวแปร คอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประสบการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม และความถในการประกอบกจกรรม ซงมความสมพนธกบการเกดความรสกผกพนกบพนทอยางมนยส าคญทางสถต (r=0.56, p-value=0.00; r=0.36, p=value=0.00; r=0.48, p-value=0.00; r=0.66, p-value=0.00; r=0.22, p-value=0.00 ตามล าดบ) โดยตวแปรทมความความสมพนธกนมากทสดคอ ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (r) 0.66 และมคาเปนบวก (+) กลาวคอ การทผมาเยอนไดสมผสและรบรลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอมมากกจะเกดความรสกผกพนกบพนทมากตามไปดวย ซงตวแปรอสระอนกเชนกนลวนมทศไปในทางบวกทงสน จงสามารถสรปไดวา ตวแปรอสระทง 5 ตว คอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสงแวดลอมในพนท ประสบการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม และความถในการประกอบกจกรรม มความสมพนธกบการเกดความรสกผกพนกบพนทไปในทศทางบวก (+) ซงจะสงผลใหเกดความรสกผกพนกบพนทมากตามไปดวย (ตารางท 11)

65

ตารางท 11 คาสมประสทธสหสมพนธ (r) ของตวแปรอสระ 7 ตว ตอการเกดความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน

หมายเหต * p-value < 0.05 ** p-value < 0.01

ตวแปรอสระ คาสมประสทธสหสมพนธ (r)

1 2 3 4 5 6 7 8

1. ความรสกผกพนกบพนท 2. อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล 3. การรบคณภาพและสภาพแวดลอมในพนท 4. ประสบการณทเคยไดรบในอดต 5. ลกษณะการใชประโยชน 6. ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม 7. ระยะเวลา 8. ความถในการประกอบกจกรรม

1.000 0.562** 0.360** 0.484** -0.024

0.666** 0.026 0.220

1.000

0.435** 0.416**

0.001 0.509**

0.031 0.266**

1.000 0.313**

0.037 0.359** -0.051 0.038

1.000 0.067

0.457** 0.039 0.106

1.000 0.009

0.211** -0.064

1.000 0.044

0.142*

1.000 0.120

1.000

66

เมอท าการทดสอบสมมตฐานปจจยทสงผลตอความรสกผกพนของผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน โดยน าปจจยดานอตลกษณของพนท (place identity) ซงประกอบดวยตวแปรอสระจ านวน 3 ตว คออารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสงแวดลอมในพนท และประสบการณทผมาเยอนไดรบในอดต และปจจยดานการพงพงทรพยากร (place dependence) ซงประกอบดวยตวแปรอสระจ านวน 4 ตว คอ ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลา และความถในการประกอบกจกรรม รวม 7 ตว มาท าการทดสอบสมมตฐานโดยวธวเคราะหถดถอยพห พบวา ตวแปรอสระทกตวรวมกนมอทธพลตอความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานอยางมนยส าคญทางสถต โดยกอใหเกดการแปรผนในตวแปรตาม รอยละ 53.90 (F=71.32; p-value=0.000; R2=0.53 ) แตเมอพจารณาถงอทธพลของตวแปรอสระแตละตวพบวามเพยง 4 ตวแปรทมอทธพลตอความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานอยางมนยส าคญทางสถต คอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล (Beta=0.22; t=5.29; p-value=0.000) ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม (Beta=0.45; t=11.05; p-value=0.000) ประสบการณทเคยไดรบในอดต (Beta=0.16; t=4.29; p-value=0.000) และความถในการประกอบกจกรรม (Beta=0.07; t=2.20; p-value=0.02) โดยตวแปรทมอทธพลมากทสดคอ ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.45 (ตารางท 12) ตารางท 12 ผลการวเคราะหการถดถอยพหเพอทดสอบสมมตฐานขอท 1

ตวแปรอสระ

X

SD

Beta

t

p-value อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล 3.83 0.47 0.22 5.29 0.00 ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม

3.90

0.75

0.45

11.05

0.00

ประสบการณทเคยไดรบในอดต 3.85 0.77 0.16 4.29 0.00 ความถในการประกอบกจกรรม 4.90 6.34 0.07 2.20 0.02 หมายเหต F= 71.32; p-value= 0.000; r2=0.53

(n = 435)

67

ทงน อทธพลของตวแปรอสระแตละตวแปรตอความความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานสามารถอธบายไดดงน 1. อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล มอทธพลตอการเกดความรสกผกพนกบพนท อยางมนยส าคญทางสถต ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.22 และมอทธพลในเชงบวก กลาวคอ หากผมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานมความรสกทด มอารมณรกและหวงแหนในพนท หรอพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานเปนพนททผมาเยอนมความทรงจ าหรออดตทดและถอไดวาเปนพนทพเศษมาก ผมาเยอนกจะเกดความรสกผกพนกบพนทในระดบมากเชนกน ซงสอดคลองกบงานวจยของ Stedman (2003) ทพบวา กระบวนการรบรของผมาเยอนมกเกยวของกบการมองเหนสงตางๆ ท าใหเกดอารมณหรอความรสก และอตลกษณของพนท อาจจ ากดความไดวาเปนความเกยวเนองของอารมณ/ ความรสกกบการใหสญลกษณของพนท (symbolic meaning) เชน การเปรยบพนทเปนเหมอนบานหลงทสองของตน โดยกระบวนการเกดเหลานสามารถน าไปสการเกดความผกพนกบพนทไดในทสด 2. ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม มอทธพลตอการเกดความรสกผกพนกบพนท อยางมนยส าคญทางสถต ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.45 และมอทธพลในเชงบวก กลาวคอ การทผมาเยอนไดมาสมผสกบธรรมชาตทมความสวยงาม ทศนยภาพทโดดเดน และความมเอกลกษณของพนทมาก ผมาเยอนจะเกดความรสกผกพนในกบพนทเพมมากตามไปดวย เชนเดยวกบ Hidalgo and Hernández (2001) และ Giuliani (2003) ทไดกลาววา ความรสกผกพนกบพนทนนเปนความสมพนธทเกดขนระหวางปจเจกบคคลหรอกลมคนทมตอสงแวดลอม โดยเกดเปนความรสกทางบวกตอพนท โดยบคคลนนจะไมไดรสกผกพนกบปจจยทางกายภาพของพนทโดยทนท แตจะคอยๆ ซมซบลกษณะทางกายภาพเหลานนเขาไปทละนดและจะสงผลใหเกดเปนพฤตกรรมการอนรกษ (Stedman, 2003) 3. ประสบการณทเคยไดรบในอดต มอทธพลตอการเกดความรสกผกพนกบพนท อยางมนยส าคญทางสถต ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.16 และมอทธพลในเชงบวก กลาวคอ หากผมาเยอนมประสบการณในอดตทดในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมาก จะสงผลใหผมาเยอนเกดความรสกผกพนกบพนทไดมากเชนกน ทงนประสบการณทผมาเยอนเคยไดรบในอดตอาจท าใหผมาเยอนเหนวาพนทมความส าคญตอตนเอง จะใหเกดความรก ความผกพนและตองการกลบมาเยอนพนทนอก

68

4. ความถในการประกอบกจกรรม มอทธพลตอการเกดความรสกผกพนกบพนท อยางมนยส าคญทางสถต ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.07 และมอทธพลในเชงบวก กลาวคอ ผมาเยอนทเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานบอยครง แสดงใหเหนไดวาผมาเยอนมความผกพนกบพนทมาก เพราะตองการเดนทางกลบมาเยอนพนทซ าๆ อก ซงสอดคลองกบ Stokers and Shumaker (1981) ทกลาววา ความผกพนสามารถเกดขนไดจากการใชประโยชนทรพยากรภายในพนทและสามารถตอบสนองความตองการของผใชประโยชนได รวมไปถงความถของการใชประโยชนทรพยากรภายในพนทกมสวนใหเกดความผกพนกบพนทได โดยระดบความผกพนกบพนทจะขนอยกบ ความทรงจ าหรอการจดจ าทมตอพนท จ านวนความถ/ ความบอยครงในการใชประโยชนพนท ความตองการเดนทางมาไปเยอนพนทและพนทสามารถตอบสนองความตองการของบคคลได

69

69

สมมตฐานขอท 2 อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลา ความถในการประกอบกจกรรม และความรสกผกพนกบพนทมอทธพลตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน ภาพท 4 แผนภาพแสดงสมมตฐานขอท 2

- อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล - การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท - ประสบการณทเคยไดรบในอดต

อตลกษณของพนท (place identity)

- ลกษณะการใชประโยชน - การไดสมกบธรรมชาตและทศนยภาพท สวยงาม - ระยะในการประกอบกจกรรมในพนท - ความถในการเดนทางมาเยอนพนทซ า

การพงพงทรพยากร (place dependence)

ความผกพนกบพนท (place attachment)

พฤตกรรมการอนรกษ (pro-environmental

behaviors)

70

ผลการวเคราะหสหสมพนธระหวางตวแปร 8 ตว กบพฤตกรรมการอนรกษ พบวามตวแปรอสระจ านวน 4 ตวแปร คอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล ลกษณะการใชประโยชน ระยะเวลาในการประกอบกจกรรมและความถในการประกอบกจกรรม มความสมพนธกบพฤตกรรมการอนรกษพนทอยางมนยส าคญทางสถต (r=0.15, p-value=0.00; r= -0.08, p=value=0.05; r=0.08, p-value=0.04; r=0.14, p-value=0.001 ตามล าดบ) โดยตวแปรทมความความสมพนธกนมากทสดคอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (r) 0.20 และมคาเปนบวก (+) กลาวคอ การทผมาเยอนมอารมณ ความรสกและสถานทมความส าคญกบผมาเยอนมาก จะสงผลใหผมาเยอนมพฤตกรรมการอนรกษเพมมากขนไปดวย รายละเอยดดงแสดงในตารางท 13

71

ตารางท 13 คาสมประสทธสหสมพนธ (r) ของตวแปรอสระ 8 ตว ตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน

ตวแปรอสระ คาสมประสทธสหสมพนธ (r)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. พฤตกรรมการอนรกษ 2. ความรสกผกพนกบพนท 3. อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล 4. การรบคณภาพและสภาพแวดลอมในพนท 5. ประสบการณทเคยไดรบในอดต 6. ลกษณะการใชประโยชน 7. ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม 8. ระยะเวลา 9. ความถในการประกอบกจกรรม

1.000 0.049

0.159** 0.061 -0.072

-0.079** 0.029

0.080* 0.142**

1.000

0.562** 0.360** 0.484** -0.024

0.666** 0.026

0.220**

1.000 0.435** 0.416**

0.001 0.509**

0.031 0.266**

1.000 0.313**

0.037 0.359** -0.051 0.038

1.000 0.067

0.457** 0.039

0.106*

1.000 0.009

0.211** -0.064

1.000 0.044

0.142**

1.000 0.120

1.000 หมายเหต * p-value < 0.05 ** p-value < 0.01

72

เมอท าการทดสอบความมอทธพลของตวแปรอสระจ านวน 8 ตว คอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลา ความถในการประกอบกจกรรม และความรสกผกพนกบพนท ตอตวแปรตามคอ พฤตกรรมการอนรกษ ดวยวธการวเคราะหถดถอยพห พบวา ตวแปรอสระทกตวรวมกนมอทธพลตอตวแปรตามอยางมนยส าคญทางสถต โดยปจจยดงกลาวสงผลใหเกดการแปรผนในตวแปรตามรอยละ 0.071 (F = 4.09; p-value = 0.00; R2 =0.071 ) แตเมอพจารณาถงอทธพลของตวแปรอสระแตละตว พบวา มตวแปรอสระเพยง 2 ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการอนรกษอยางมนยส าคญทางสถต คอ อารมณ/ความรสก/ ความส าคญตอบคคล (Beta = 0.19; t = 3.18; p-value = 0.002) ประสบการณทเคยไดรบในอดต (Beta = -0.16; t = -2.87; p-value = 0.004) โดยตวแปรทมอทธพลมากทสดคอ อารมณ/ความรสก/ ความส าคญตอบคคล ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.19 รายละเอยดดงแสดงในตารางท 14 ตารางท 14 ผลการวเคราะหการถดถอยพหเพอทดสอบสมมตฐานขอท 2

ตวแปรอสระ X SD Beta t P-value

อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล 3.83 0.55 0.19 3.18 0.002 ประสบการณทเคยไดรบในอดต 3.85 0.30 -0.16 -2.87 0.004 หมายเหต F= 4.099; p-value= 0.00; r2=0.071

(n = 435)

73

โดยอทธพลของตวแปรอสระแตละตวแปรตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานสามารถอธบายไดดงน 1. อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล มอทธพลตอพฤตกรรมการอนรกษในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน อยางมนยส าคญทางสถต ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.19 และมอทธพลในเชงบวก กลาวคอ หากผมาเยอน มอารมณและความรสกรกในพนทมาก ผมาเยอนกจะมพฤตกรรมการอนรกษพนทในระดบมากเชนกน ทงน Williams et al. (1992) กลาวถง อารมณและความรสกทมตอพฤตกรรมการอนรกษวาเปนอารมณ/ ความรสกทเขมขนทตองการลดการใชทรพยากร และเพมการดแลรกษาพนทในเรองเกยวกบการใชประโยชนและการบรหารจดการพนท ซงอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล เหลานจะน าซงพฤตกรรมการอนรกษทรพยากรตอไป อาจเพราะเมอผมาเยอนเกดความรสกทด มความรก ความหวงแหน และเหนวาพนทนนมความส าคญส าหรบตนเองแลว สงทตามมาคอความตองการปกปกษรกษาทรพยากรเหลานนใหคงอยอยางยาวนาน และตองการทจะเหนทรพยากรเหลานนคงอยอยางยาวนานทสด 2. ประสบการณทเคยไดรบในอดต มอทธพลตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษ อยางมนยส าคญทางสถต ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ -0.16 และมอทธพลในเชงลบ กลาวคอ หากผมาเยอนมประสบการณทเคยไดรบในอดตมาก จะสงผลตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษนอย อาจกลาวไดวา การทผมาเยอนมประสบการณในอดตทดตอพนท ท าใหผมาเยอนเดนทางกลบมาเยอนพนทอกทกครงทมโอกาส แตการเดนทางมาเยอนพนทซ าๆหลายๆ ครง กไมไดมความหมายวาผมาเยอนจะมพฤตกรรมการอนรกษเพมมากขนตามไปดวย เชน ผมาเยอนเหลานนอาจจะมพฤตกรรมการอนรกษในระดบหนง เพยงแตพฤตกรรมการอนรกษเหลานนจะไมเพมมากขนตามความถทเดนทางกลบมาเยอน เชนเดยวกบงานวจยของ Clayton (2003) ทแสดงใหเหนวาบคคลทมไดรบประสบการณทดในพนท มความรสกผกพนในระดบเขมขนกบทรพยากรธรรมชาตในพนท พฤตกรรมการทแสดงออกจะเปนพฤตกรรมการอนรกษ แตความรสกทมตอทรพยากรจะเหลานนลดลงเมอบคคลรสกเฉยๆ กบพนท

74

สรปและขอเสนอแนะ สรป การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประสบการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลาและความถในการประกอบกจกรรม เปนปจจยทมอทธพลตอการเกดความรสกผกพนของผมาเยอนพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน และเพอศกษาอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประสบการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลา ความถในการประกอบกจกรรม และความรสกผกพนกบพนท เปนปจจยทมอทธพลตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน โดยการเกบขอมลจากผมาเยอนอทยานแหงชาตจ านวน 435 คน ดวยแบบสอบถาม และท าการวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณา การวเคราะหปจจย การวเคราะหสหสมพนธ และการวเคราะหถดถอยพห สามารถสรปผลการศกษาไดดงน ส าหรบการศกษาดานความรสกผกพนกบพนท พบวาผมาเยอนสวนใหญมความผกพนกบพนทอยในระดบมาก แสดงใหเหนวาผมาเยอนสวนใหญมความรสกผกพนกบพนทและตองการกลบมาเยอนพนทอกเมอมโอกาส และเมอพจาณาถงปจจยในเรองของอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล จากประเดนค าถามจ านวน 16 ขอ พบวา ผมาเยอนสวนใหญเหนดวยวาจรงกบขอความทวา “ทานรสกมความสขเมอไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน” และ ”ทานรสกเตมใจทจะใชเวลาและเสยเงนเพอเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน” คดเปนรอยละ 65.06 รองลงมาคอผมาเยอนสวนใหญไมแนใจวา “ไมมพนทใดเหมาะสมส าหรบการประกอบกจกรรมของทานเทยบเทาอทยานแหงชาตแกงกระจานได” คดเปนรอยละ 45.28 ตามล าดบ ซงจะสอดคลองกบระดบความผกพนของผมาเยอนทจดอยในระดบมาก ซงผมาเยอนจะแสดงความรกพนทถงแมวาจะตองเสยเงน หรอเสยเวลาเพอมาประกอบกจกรรมในพนทกตาม สวนปจจยดานการรบรคณภาพของสงแวดลอมในพนทซงมประเดนค าถามจ านวน 7 ขอ พบวา ผมาเยอนสวนใหญมการรบรดานสงปลกสรางทมความกลมกลนเปนธรรมชาตมากทสด ซงการรบรดานคณภาพของสงแวดลอมนนหากผมาเยอนไดรบรสงแวดลอมทด เหมาะสม ไมผดแปลกหรอมความกลมกลนกบสภาพความเปนจรง ผมาเยอนจะรสกพอใจ ชนชอบและจะน ามาซงการเดนทางกลบมาเพอสมผสสงแวดลอมทดเหลานอกครง ซงการศกษาเรองพฤตกรรมการอนรกษ จากประเดนขอค าถาม จ านวน 11 ขอ พบวาพฤตกรรมการอนรกษทผมาเยอนปฏบตมากทสด เมอเสรจสนจากการประกอบกจกรรมภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานแลว ไดมการก าจดขยะและน าขยะออกมาทงในทๆ ทางอทยานแหงชาตจดเตรยมไวให คดเปนรอยละ 74.25 รองลงมาคอ บรจาคเงนเพอชวยในกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน คดเปนรอยละ 63.22 และ

75

การยนดทจะลดหรอหยด การเขาไปใชประโยชนสถานททองเทยวทเปนจดเดนทส าคญของอทยานแหงชาตแกงกระจาน หากเหนวาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในบรเวณนนเกดความเสอมโทรมและถกท าลาย และจะเปลยนไปใชประโยชนพนทสวนอนๆแทน คดเปนรอยละ 60.46 ตามล าดบ ผลการทดสอบสมมตฐานเกยวการปจจยทสงผลตอการเกดความรสกผกพนกบพนท พบวาอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประสบการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลาและความถในการประกอบกจกรรม เปนปจจยทมอทธพลตอการเกดความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 และ 0.05 โดยตวแปรทมความความสมพนธกนมากทสดคอ ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (r) 0.66 เมอพจารณาถงอทธพลของตวแปรอสระพบวามเพยง 4 ตวแปรทมอทธพลตอความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานอยางมนยส าคญทางสถต คอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ประสบการณทเคยไดรบในอดต และความถในการประกอบกจกรรม โดยตวแปรทมอทธพลมากทสดคอ ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ดวยคาสมประสทธความถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.45 และผลการทดสอบสมมตฐานเกยวกบปจจยทมอทธพลตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษ พบวา อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล การรบรคณภาพของสภาพแวดลอมในพนท ประสบการณทเคยไดรบในอดต ลกษณะการใชประโยชน ลกษณะกายภาพของพนท ทรพยากรและสงแวดลอม ระยะเวลา ความถในการประกอบกจกรรม และความรสกผกพนกบพนท เปนปจจยทมอทธพลตอการเกดพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 และ 0.05 โดยตวแปรทมความความสมพนธกนมากทสดคอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (r) 0.15 และเมอพจารณาถงอทธพลของตวแปรอสระ พบวา มตวแปรอสระเพยง 2 ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการอนรกษอยางมนยส าคญทางสถต คอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล และประสบการณทเคยไดรบในอดต โดยตวแปรทมอทธพลมากทสดคอ อารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล ดวยคาสมประสทธถดถอยมาตรฐาน (Beta) เทากบ 0.19 ซงอาจสรปไดวา ปจจยดานอตลกษณของพนทและปจจยดานการพงพงทรพยากร เปนตวแปรทสามารถท าใหผมาเยอนเกดความรสกผกพนกบพนทได แตความรสกผกพนกบพนทไมสามารถท าใหผมาเยอนเกดพฤตกรรมการอนรกษได

ขอเสนอแนะ

76

ส าหรบการจดการพนท 1. จากผลการศกษาพบวาพฤตกรรมการอนรกษทผมาเยอนปฏบตนอยทสดอยในกลมของการจดการดานสตวปา ดงนนทางอทยานแหงชาตแกงกระจานควรมการจดการเกยวกบพฤตกรรมการอนรกษสตวปาเพมมากขน เชน การจดท าปายสอความหมายเกยวกบการอนรกษสตวปา จดใหมนทรรศการหรอการอบรมใหความรแกผมาเยอนในพนท เพอใหผมาเยอนเหลาไดทราบและเพอเปนแนวทางการปฏบตเพอน าไปสพฤตกรรมการอนรกษตอไป ส าหรบการศกษาในครงตอไป 1. ศกษาเพมเตมในเรองของการแสดงออกซงพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอนใหมากขน อาจเปนการศกษาเปรยบเทยบการแสดงออกของพฤตกรรมการอนรกษระหวางผมาเยอนชาวไทยกบผมาเยอนชาวตางชาตวามการแสดงออกเรองพฤตกรรมการอนรกษเหมอนหรอตางกนอยางไร จากการศกษาขอมลจากเอกสารและสงตพมพตางๆ แสดงใหเหนวาชาวตางชาตทมความผกพนกบพนทมากจะมพฤตกรรมการอนรกษสง ซงแตกตางจากผมาเยอนชาวไทยในการศกษาครงน 2. การศกษาเพมเตมในเรองของระยะเวลาในการมาเยอนซ ากบระดบความผกพนกบพนท อทยานแหงชาตแกงกระจาน เพอใหเหนถงความสมพนธของระยะของการกลบมาเยอนและการเกดความผกพน

77

เอกสารและสงอางอง กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. 2540. สรปสาระส าคญแผนหลกและแผนปฏบตการ

สงแวดลอมศกษา (ระดบประเทศ) 2540-2544. กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม, กรงเทพฯ. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2550. รายงานขอมลพนฐานโครงการจดท าแผนการ

จดการกลมปาแกงกระจานเชงนเวศ. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, กรงเทพฯ.

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2550. บนทกธรรมชาตปาแกงกระจาน. บรษท ช.แสง

การพมพ, สมทรปราการ กาญจนา ค าสวรรณ และ นตยา เสารมณ. 2521. จตวทยาเบองตน. พมพครงท 1. ส านกพมพ

การเวก, กรงเทพฯ. เกษม จนทรแกว. 2524. วทยาศาสตรสงแวดลอม. อกษรสยามการพมพ, กรงเทพฯ. เกษม สนทวงศ ณ อยธยา. 2529. การอนรกษธรรมชาตในประเทศไทย. สยามสมาคม,

กรงเทพฯ. กลยา มหาอ านาจ. 2544. ความผกพนของขาราชการต ารวจทมตอกองงบประมาณ ส านกงาน

แผนงานและงบประมาณ ส านกงานต ารวจแหงชาต. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

กรองทพย ศรตะปญญะ และ กมล ทองค าสก. 2534. การสรางจตส านกในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมแกเยาวชน. วารสารสงคมพฒนา 19 (5): 76-81. ทว ทองสวาง และ ทศนย ทองสวาง. 2523. การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

ส านกพมพโอเดยนสโตร, กรงเทพฯ. นวต เรองพานช. 2533. การอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม. อกษรสยามการพมพ, กรงเทพฯ . 2537. การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. พมพครงท 2. คณะวนศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

78

. 2546. นเวศวทยาทรพยากรธรรมชาต. พมพครงท 3. รวเขยว, กรงเทพฯ. นยนปพร สภากรณ. 2550. ความผกพนกบชมชนของประชาชนในชมชนแขวงวดกลยาณ เขต

ธนบร กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ปรญ ลกษตานนท. 2544. จตวทยาและพฤตกรรมผบรโภค. พมพครงท 3. บรษท ทปปง พอยท,

กรงเทพฯ. ปรยานช วรยราชวลลภ. 2539. ความผกพนตอชมชน: กรณศกษา ชมชนบานช จงหวดลพบร.

วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ราตร ภารา. 2538. ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. พมพครงท 1. โรงพมพทพยวสทธ,

กรงเทพฯ. วชาญ มณโชต. 2535. พฤตกรรมการอนรกษสงแวดลอมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ใน

จงหวดสงขลา. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยมหดล. วมลสทธ หรยางกร. 2530. พฤตกรรมมนษยกบสภาพแวดลอม: มลฐานทางพฤตกรรมเพอ

ออกแบบและวางแผน. ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. สาลน ภวายน. 2540. ขดความสามารถทางสงคมของสวนสาธารณะในเขตกรงเทพมหานคร:

ศกษากรณ สวนลมพน. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยมหดล. สรอยตระกล อรรถมานะ. 2542. พฤตกรรมองคกร: ทฤษฎการประยกต. พมพครงท 2.

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ. อไร ทะนนท. 2536. ความผกพนของนกศกษาตอคณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยสงขลานครนทร. อรามศร สวตถกล. 2548. พฤตกรรมการทองเทยวเชงนเวศของนกทองเทยวทเดนทางไปเยอน

อทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

Altman, I. and S.M. Low. 1992. Place Attachment. Human Behavior and

Environment. Plenum, New York.

79

Butterflys and Orchids Gallery. 2006. Map of Krang Krachan National Park. Source : www.orchidfoto.com/albums/map/parks/thumb_park_8_1.jpg, 19 July 2552.

Clayton, S. 2003. Environmental Identity: Conceptual and Operational Definition

pp.45-65. In S. Clayton and S. Opotow, eds. Identity and the Natural Environment: The Psychological Significance of Nature,. Cambridge.

Cochran, W.G. 1953. Sampling Techniques. John wiley and Sons, Inc., New York. Cronbach, L.J. 1972. The Dependability of Behavioral Measurement: Theory of

Generalibility for Scores and Profiles. John Wiley and Sons., New York. Eisenhauer, B.W., R.S. Krannich and D.J. Blahna. 2000. Attachment to Special Places

on Public Lands: An analysis of Activities, Reasons, for Attachment and Community Connections. Society and Natural Resources. 13: 421-443.

Feldman, R.M. 1990. Settlement-Identity: Psychology Bonds with Home Place in a

Mobile Society. Environment and Behavior, 22: 183-229. Fried, M. 2000. Continuities and Discontinuities of Place. Journal of Environmental

Psychology, 20: 193-205. Fullilove, M.T. 1996. Psychiatric Implications of Displacement: Contributions from

the Psychology of Place. American Journal of Psychiatry, 153: 1516-1523 Giuliani, M.V. 2003. Theory of Attachment and Place Attachment, pp. 137-170. In

M. Bonnes, T. Lee and M. Bonaito, eds. Psychological Theories for Environmental issue,. Aldershot., Eangland.

Giuliani, M.V. and R.M. Feldman. 1993. Place Attachment in a Developmental and

Cultural Context. Journal of Environmental Psychology, 16: 671-685. Greider, T. and L. Garkovich. 1994. Landscapes: The Social Construction of Nature

and the Environment. Rural Sociological Society. 59: 1-24.

80

Gupta, A. and J. Ferguson. 1997. Culture, Power, Place: Explorations in Critical Anthropology. Duck University Press, Durham, North Corolina.

Halpenny, E.A. 2006. Environmental Behaviour, Place Attachment and Park

Visition: A Case Study of visitors to Point Pelee National Park. University of Waterloo, Canada.

Hawkins, G. and K. Backman. 1997. Sensing Displacement: Sense of Place as a

Possible Concept in Nature-based Vacationer and Sightseer Conflict. Symposium on Leisure Research. October 29-November 2, 1997., Salt Lake City, Utah.

Hay, R. 1998. Sense of Place in Developmental Context. Journal of Environmental

Psychology, 18: 5-29. Hidalgo, M.C. and B. Hernandez. 2001. Place Attachment: Conceptual and Empirical

Questions. Journal of Environmental Psychology, 21: 273-281. Hoger, J.L. and D.J. Chavez. 1998. Conflict and Management Tactics on the Trail.

Parks and Recreation. 33(9): 41-56. Jorgenson, B.S. and R.C. Stedman. 2001. Sense of Place as an Attitude: Lakeshore

Owners Attitudes Toward their Properties. Journal of Environmental Psychology. 21: 233-248.

Kaltenborn, B.P. 1998. Effects of Sense of Place on Responses to Environmental

Impacts: A Study among Residents in Svalbard in the Norwegian High Arctic. Applied Geography. 18(2): 169-189.

. and T. Bjerke. 2002. Associations between Landscape Preferences and

Place Attachment: A Study in Roros, Southern Norway. Landscape Research, 27: 381-396.

Knez, I. 2005. Attachment and Identity as Related to a Place and its Perceived

Climate. Journal of Environmental Psychology. 25: 207-218.

81

Low, S.M. 1992. Symbolic Ties that Bind, pp. 165-185 In I. Altman and S.M. Low, eds. Place Attachment. Plenum Press, New York.

. and I. Altman. 1992. Place attachment: A conceptual Inquiry, pp. 1-12. In I.Altman and S.M. Low, eds. Place Attachment. Plenum Press, New York. Manzo, L.C. 2005. For Better or Worse: Exploring Multiple Dimension of Place

Meaning. Journal of Environmental Psychology. 18: 5-29. Markus, H. 1977. Self-Schemata and Processing Information about the Self. Journal

of Personality and Social Psychology. 35: 63-78. Mazumdar, S. and S. Mazumdar. 2004. Religion and Place Attachment: A Study of

Sacred Places. Journal of Environmental Psychology. 24: 385-397. McCool, S.F. and S.R. Martin. 1994. Community Attachment and Attitudes Toward

Tourism Development. Journal of Travel Research. 22(3): 29-34. Moore, R.L. and A.R. Graefe. 1994. Attachment to Recreation Settings: The Case of

Rail-Trail Users. Leisure Sciences. 16: 17-31. Norton, B.G. and B. Hannon. 1997. Environmental Values: A Place-based Theory.

Environmental Ethics Journal. 19(3): 227-246. Proshansky, H.M., A.K. Fabian and R. Kaminoff. 1983. Place-Identity: Physical World

Socialization of the Self. Journal of Environmental Psychology, 3: 57-83. Relph, E. 1976. Place and Placelessness. Pion Limited, London. Riley, R. 1992. Attachment to the Ordinary Landscape. In I. Altman and S.M. Low,

eds. Place Attachment. Plenum Press, New York. Scannell, L. 2003. Natural and Civic Place Attachment and the Relation to Pro-

Environmental Behaviours in Trail and Nelson. University of British Columbia.

82

Schermerborn, J.R., J.G. Hunt and R.N. Osborn. 1982. Managing Organization Behavior. John Wiley and Sons, New York.

Schiffman, L.G. and L.L. Kanuk. 1994. Consumer Behavior. 5th ed. Englewood Cliffs,

Prentice-Hall, Inc., New Jersey. Schreyer, R., G. Jacob and R. White. 1981. Environmental Meaning as a Determinant

of Spatial Behaviour in Recreation, pp. 294-300. In J. Frazier & B. Epstein, eds. Proceeding of the Applied Geography Conferences, 4: 294–300. Kent State University, Ohio.

Shelly, M.W. 1975. Responding to Social Change. Dowden Hutchhison and Ross.

Pennsylvania. Shiuh, N.H., L. Chuan and H.J. Chen. 2005. The Relationship among Tourists’

Involvement, Place Attachment and Interpretation Satisfaction in Taiwan’s National Park. Ming Chuan University, Tourism Management. 26: 143-156.

Stedman, R.C. 2002. Toward a Social Psychology of Place: Predicting Behavior from

Place-based Cognitions, Attitude and Identity. Environment and Behavior. 34(5): 561-581.

. 2003. Is it Really Just a Social Construction? The Contribution of the

Physical Environment to Sense of Place. Society and Natural Resources. 16: 671-685.

Stoker, D. and S.A. Shumaker. 1981. People in Places: A Transactional View of

Settings, pp.441-488. In J. Harvey, ed. Cognition, Social Behavior and the Environment. Hillsdale, Erlbaum, New Jersey.

Twigger-Ross, C.L. and D.L. Uzzell. 1996. Place and Identity Processes. Journal of

Environmental Psychology. 16: 205-220. Tuan, Y.F. 1974. Topophilia: A Study of Environmental Perception, Attitudes and

Values. Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffe, New Jersey.

83

. 1977. Space and Place: The Perspective of Experience. University of Minnesota Press, Minneapolis, Minnesota.

Vorkinn, M. 1998. Visitor Responses to Management Regulations: A Study among

Recreationist in Southern Norway. Environment Manage. 22: 737-746. Vaske, J.J. and K.C. Kobrin. 2001. Place Attachement and Environmentally

Responsible Behavior. Journal of Environmental Education. 32: 16-21. Walker, G.J. and R. Chapman. 2003. Thinking like a Park: The Effects of Sense of

Place, Perspective-Taking and Empathy on Pro-Environment Intentions. Journal of Park and Recreation Administration. 21(4): 71-86.

Williams, D. R. and J.W. Roggenbuck. 1989. Measuring place attachment: Some

preliminary results. In national recreation and park association research symposium on Leisure Research. October 20-22, 1989. San Antonio, Texas.

., M.E. Patterson., J.W. Roggenbuck and A.E. Watson. 1992. Beyond the

Commodity Metaphor: Examining Emotional and Symbolic Attachment to Place. Leisure Sciences. 14: 29-46

84

ภาคผนวก

85

ภาคผนวก ก แบบสอบถามผมาเยอน

86

หมายเลขแบบสอบถาม

แบบสอบถาม

ปจจยทสงผลตอความรสกผกพนกบพนทและพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอน

อทยานแหงชาตแกงกระจาน

โดย นางสาวลดดาวลย เดอนฉาย

นสตปรญญาโท สาขาอทยาน นนทนาการและการทองเทยว ภาควชาอนรกษวทยา คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วนทท าการส ารวจ............../................./................ เวลาเรมส ารวจ.....................................

สถานทส ารวจ................................................

ค าชแจง

1. แบบสอบถามชดนจดท าขนเพอวตถประสงคในการศกษาปจจยทสงผลตอการเกดความรสกผกพนกบพนท รวมไปถง ศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการอนรกษกบความผกพนกบพนทของผมาเยอน ซงขอมลและความคดเหนของทานจะเปนประโยชนในการน าไปใชประกอบการท าวทยานพนธ คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จงใครขอความรวมมอจากทานในการตอบแบบสอบถามตามความเปนจรง ขอมลททานตอบจะถกเกบเปนความลบและจะไมสงกระทบตอทานและหนวยงานของทานแตอยางใด และจะใชขอมลเพอประโยชนในการวจยเทานน 2. แบบสอบถามมทงหมด 4 ตอน ดงน

ตอนท 1 : ลกษณะการเดนทางและรปแบบการประกอบกจกรรมนนทนาการ ตอนท 2 : ขอมลเกยวกบความรสกผกพนกบพนทของผมาเยอน ตอนท 3 : ขอมลเกยวกบพฤตกรรมการอนรกษของผมาเยอน ตอนท 4 : ภมหลงผมาเยอน

3. ;วธตอบแบบสอบถาม

3.1 ท าเครองหมาย ลงใน หนาค าตอบททานเลอกในแตละขอเพยงค าตอบเดยว 3.2 เตมขอความลงในชองวาง (...................) ทก าหนดไวในค าถามแตละขอ 3.3 ท าเครองหมาย ทบตวเลขทตรงกบระดบความรสกของทานมากทสด

87

ตอนท 1 : ลกษณะการเดนทางและรปแบบการประกอบกจกรรมนนทนาการ

1. กลมททานเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานในครงนคอ ? (โปรดเลอกเพยงค าตอบเดยว) ( ) เพอน ( ) กลมครอบครว ( ) กลมผสมระหวางเพอนและครอบครว ( ) มากบบรษททวร ( ) เดนทางมาคนเดยว ( ) อนๆ โปรดระบ..........................

2. จ านวนสมาชกในกลมเดนทางครงน.................คน ? (รวมตวทานดวย) 3. พาหนะททานใชในการเดนทางมาครงน คอ (โปรดเลอกเพยงค าตอบเดยว)

( ) รถโดยสารปรบอากาศ (รถทวร) ( ) รถบรษทน าเทยว ( ) รถยนตสวนตว ( ) รถจกรยานยนต ( ) รถเชา/ เหมา ( ) อนๆ โปรดระบ........................................

4. ระยะเวลาททานใชในการประกอบกจกรรมนนทนาการภายในอทยานแหงชาตแกงกระจาน (โปรดเลอกรอกเพยงชองเดยว)

ผมาเยอนไมพกคาง ผมาเยอนพกคาง

............................................ชวโมง

(จ านวนชวโมงรวมททานประกอบกจกรรมในอทยานแหงชาตแกงกระจาน)

............................วน.......................คน (จ านวนวนและคนรวมททานเดนทางมาเยอนและประกอบกจกรรมในอทยาน

แหงชาตแกงกระจาน) 5. ทานเคยเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานทงหมด................................ครง (รวมครงนดวย) 6. ปททานเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานครงแรก เมอใด?.....................................

88

7. กจกรรมททานไดประกอบจรงและท าใหทานรสกพงพอใจมากทสด ในการเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานในครงน (โปรดเลอกเพยงค าตอบเดยว) ( ) ชมวว/ ทวทศน ( ) เดนเสนทางศกษาธรรมชาต ( ) ถายภาพ/ บนทกภาพ ( ) พกผอนในบรรยากาศทสงบ ( ) ดนก ( ) เลนน าตก/ ล าน าธรรมชาต ( ) กางเตนทพกแรม ( ) เดนปาระยะไกล ( ) ปกนค/ ประกอบอาหารรบประทาน ( ) เทยวถ า ( ) อนๆ โปรดระบ.......................................... 8. สวนใหญทานจะเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานในชวงวนใด? (โปรดเลอกเพยงค าตอบเดยว) ( ) วนธรรมดา ( ) วนหยดเสาร-อาทตย ( ) วนหยดเทศกาล ( ) วนหยดพกรอน ( ) อนๆ โปรดระบ........................................... 9. ชวงเวลาททานเคยมาเยอนสวนใหญอยในชวงเดอนใด? (โปรดเลอกเพยงค าตอบเดยว)

( ) ม.ค.-ม.ย. ( ) ก.ค.- ต.ค. ( ) พ.ย.-ก.พ. 10. การมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานในครงกอนๆ ทานรสกพงพอใจและสามารถตอบสนองความตองการใชประโยชนของทานไดหรอไม เพยงใด? (โปรด x ทบตวเลขทตรงกบความรสกของทานมากทสด)

พงพอใจนอยทสด พงพอใจปานกลาง พงพอใจมากทสด 1 2 3 4 5

11. โปรดเรยงล าดบความส าคญของเหตผลททานเลอกเดนทางมาอทยานแหงชาตแกงกระจาน

(ใสตวเลข 1-4 เรยงตามล าดบความส าคญ) 1. การไดมาสมผสธรรมชาตทสวยงาม [ ] 2. การไดมาประกอบกจกรรมนนทนาการท าใหทานรสกสนกสนาน [ ] 3. การไดใชเวลารวมกบเพอนและ/ หรอครอบครว [ ] 4. การไดศกษาเรยนรเกยวกบธรรมชาตและสงแวดลอม [ ] 12. หากมโอกาส ทานจะเดนทางกลบมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานอกหรอไม เพราะเหตใด ? ( ) ตองการมาอก เพราะ.......................................................................... ......... ( ) ไมตองการมาอก เพราะ................................................................................. ..

89

ตอนท 2 ขอมลเกยวกบความรสกผกพนกบพนท 1. โปรดใสเครองหมาย ในชองตวเลอกทตรงกบความรสกของทานเกยวกบความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมากทสด

ประเดนความรสกผกพนกบพนท

ความรสก

จรง อยางยง

จรง ไมแนใจ

ไมจรง ไมจรงอยางยง

1. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทททานปรารถนาจะเดนทางมาเยอนซกครงในชวต

2. ทานรสกวาอทยานแหงชาตแกงกระจานมความหมายตอตวทาน 3. ทานรสกมความสขเมอไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน 4. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทบงบอกถงความเปนตวตนของทาน

5. ทานรสกคนเคยกบอทยานแหงชาตแกงกระจาน 6. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทททานชนชอบ 7. ทานเดนทางไปเยอนพนทธรรมชาตแหงอนๆ บอยกวาอทยานแหงชาตแกงกระจาน

8. ทานมความรสกทางบวกทเขมขนตออทยานแหงชาตแกงกระจาน 9. ไมมพนทใดเหมาะสมส าหรบการประกอบกจกรรมของทานเทยบเทาอทยานแหงชาตแกงกระจานได

10. ทานรสกผอนคลายเมอไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน 11. ทานรสกรกอทยานแหงชาตแกงกระจาน 12. ทานรสกพงพอใจอทยานแหงชาตแกงกระจานมากกวาพนทธรรมชาตแหงอนๆ

13. เมอทานตองการจะเดนทางทองเทยวในพนทธรรมชาต อทยานแหงชาตแกงกระจานจะเปนพนทแรกททานนกถง

14. เมอทานไมไดไปเดนทางเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานเปนระยะเวลานาน ทานรสกคดถงอทยานแหงชาตแกงกระจาน

15. ทานรสกเตมใจทจะใชเวลาและเสยเงนเพอเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน

16. ทานรสกวาพรอมทจะเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานทกเมอททานมโอกาส

17. ประสบการณททานเคยไดรบในอดตสงผลใหทานรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน

90

2. การไดมาสมผสกบธรรมชาตทมความสวยงาม ทศนยภาพทโดดเดน และความมเอกลกษณของพนทท าใหทานรสกผกพนกบพนทไดมากนอยเพยงใด (โปรด X ทบตวเลขทสอดคลองกบความรสกของทานมากทสด)

นอยทสด นอย ปานกลาง มาก มากทสด 1 2 3 4 5

3. การเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานครงน คณภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมททานไดรบมมากหรอนอยเพยงใด (โปรด ลงในชองทตรงกบความรสกของทานมากทสด)

คณภาพทรพยากรและสงแวดลอม ดมาก ด ยอมรบ

ได พอใข

ตองปรบปรง

1. คณภาพของน า มความใสสะอาด ไมพบเหนขยะ สงปรกหรอสงปฏกล

2. ความหลากหลายทางชวภาพในพนท 3. คณภาพของอากาศ 4. สภาพของปาไม และตนไม 5. ความกลมกลนของสงปลกสราง 6. การจดการขยะและสงปฏกล 7. การจดการควบคมมลพษทางเสยง 4. ทานมความรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานในระดบใด (โปรด x ทบตวเลขทสอดคลองกบความรสกของทานมากทสด) นอยทสด นอย ปานกลาง มาก มากทสด 1 2 3 4 5

91

ตอนท 3 ขอมลเกยวกบพฤตกรรมการอนรกษภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน (โปรด ลงในชองทตรงกบความเปนจรงของทานมากทสดเพยงชองเดยว)

พฤตกรรมการอนรกษ ไมเคยปฏบตเลย

ปฏบตบางครง

ปฏบตทกครง

1. ทานเดนศกษาธรรมชาตตามเสนทางเดนททางอทยานแหงชาตแกงกระจานจดไวใหเทานน เพอไมใหไปเหยยบย าพชพรรณในบรเวณนน

2. ทานยนดทจะลดหรอหยด การเขาไปใชประโยชนททองเทยวทเปนจดเดนทส าคญของอทยานแหงชาตแกงกระจาน หากเหนวาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในบรเวณนนเกดความเสอมโทรมและถกท าลาย และจะเปลยนไปใชประโยชนในพนทสวนอนๆ แทน

3. เมอทานเสรจสนการประกอบกจกรรมภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมก าจดขยะและน าขยะออกมาทงในทๆ ทางอทยานแหงชาตจดเตรยมไวให

4. ขณะทองเทยวภายในอทยานแหงชาตแกงกระจานทานจะชวยเกบขยะทพบเหนระหวางทางแมวาขยะเหลานนจะไมเกดจากตนเองหรอกลมของตน

5. ถาทานพบเหนสงแวดลอมและทรพยากรในแหลงทองเทยวถกท าลายจะแจงใหเจาหนาทอทยานแหงชาตแกงกระจานทราบโดยเรว

6. ทานท าการคดแยกขยะทเกดจากการประกอบกจกรรมนนทนาการของทาน กอนน าออกมาทงในทๆ ทางอทยานแหงชาตแกงกระจานจดเตรยมไวให

7. ทานเขารวมกจกรรมดแล รกษาทรพยากรและสงแวดลอมของอทยานแหงชาตแกงกระจาน

8. ทานบรจาคเงนเพอชวยในกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน

9. ทานบอกกลาวกบเพอนหรอผใกลชดวาไมควรใหอาหารแกสตวปา (เชน ลงและนก เปนตน) ทพบเหนตามเสนทาง หรอตามสถานททองเทยว ในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน

10. ทานบอกกลาวกบเพอนหรอผใกลชดใหลดการทงขยะ/ ของเสย และชวยเกบขยะในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน

11. หากมโอกาสทานจะพดคยกบผอนเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน

92

ตอนท 4 ภมหลงของผมาเยอน 1. เพศ [ ] ชาย [ ] หญง 2. อาย.............................ป 3. ระดบการศกษาสงสด [ ] ประถมศกษา [ ] มธยมศกษาตอนตน [ ] มธยมศกษาตอนปลาย [ ] อาชวศกษาหรอเทยบเทา [ ] อนปรญญาหรอเทยบเทา [ ] ปรญญาตร [ ] ปรญญาโท [ ] อนๆ ระบ.................................. 4. อาชพ [ ] รบราชการ [ ] พนกงานรฐวสาหกจ [ ] พนกงานบรษทเอกชน [ ] พอคา/ นกธรกจ [ ] ประกอบธรกจสวนตว [ ] รบจางทวไป [ ] นกเรยน นสต นกศกษา [ ] อนๆ โปรดระบ................................... 5. ทอยปจจบน อยในจงหวด................................................

93

ภาคผนวก ข

ผลการทดสอบคาสมประสทธอลฟา (alpha coefficient)

94

ตารางผนวกท ข1 คาสมประสทธอลฟา (alpha coefficient) ของตวแปรดานอตลกษณของพนท

ตวแปรดานอารมณ/ ความรสก/ ความส าคญตอบคคล corrected item-total correlation

alpha if item deleted

1. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทททานปรารถนาจะเดนทางมาเยอนซกครงในชวต 2. ทานรสกวาอทยานแหงชาตแกงกระจานมความหมายตอตวทาน 3. ทานรสกมความสขเมอไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน 4. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทบงบอกความเปนตวตนของทาน 5. ทานรสกคนเคยกบอทยานแหงชาตแกงกระจาน 6. อทยานแหงชาตแกงกระจานเปนสถานทททานชนชอบ 7. ทานเดนทางไปเยอนพนทธรรมชาตแหงอนๆ บอยกวาอทยานแหงชาตแกงกระจาน 8. ทานมความรสกทางบวกทเขมขนตออทยานแหงชาตแกงกระจาน 9. ไมมพนทใดเหมาะสมส าหรบการประกอบกจกรรมของทานเทยบเทาอทยานแหงชาตแกงกระจานได 10. ทานรสกผอนคลายเมอไดเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน 11. ทานรสกรกอทยานแหงชาตแกงกระจาน 12. ทานรสกพงพอใจอทยานแหงชาตแกงกระจานมากกวาพนทธรรมชาตแหงอนๆ 13. เมอทานตองการจะเดนทางทองเทยวในพนทธรรมชาต อทยานแหงชาตแกงกระจานจะเปนพนทแรกททานนกถง 14. เมอทานไมไดเดนทางไปอทยานแหงชาตแกงกระจานเปนระยะเวลานาน ทานรสกคดถงอทยานแหงชาตแกงกระจาน 15. ทานรสกเตมใจทจะใชเวลาและเสยเงนเพอเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจาน 16. ทานรสกวาพรอมทจะเดนทางมาเยอนอทยานแหงชาตแกงกระจานทกเมอททานมโอกาส 17. ประสบการณททานเคยไดรบในอดตสงผลใหทานรสกผกพนกบพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน (Alpha = 0.894)

0.365 0.554 0.553 0.628 0.589 0.605 0.120 0.496 0.531 0.560 0.590 0.636 0.680 0.662 0.648 0.609 0.702

0.893 0.888 0.888 0.885 0.886 0.887 0.910 0.889 0.889 0.888 0.887 0.884 0.883 0.884 0.885 0.886 0.882

ตารางผนวกท ข2 คาสมประสทธอลฟา (alpha coefficient) ของตวแปรดานพฤตกรรมการอนรกษ

ตวแปรดานพฤตกรรมการอนรกษ

corrected item-total

alpha if item

95

correlation deleted 1. ทานเดนศกษาธรรมชาตตามเสนทางเดนททางอทยานแหงชาตแกงกระจานจดไวใหเทานน เพอไมใหไปเหยยบย าพชพรรณในบรเวณนน 2. ทานยนดทจะลดหรอหยด การเขาไปใชประโยชนททองเทยวทเปนจดเดนทส าคญของอทยานแหงชาตแกงกระจาน หากเหนวา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในบรเวณนนเกดความเสอมโทรมและถกท าลาย และจะเปลยนไปใชประโยชนในพนทสวนอนๆ แทน 3. เมอทานเสรจสนการประกอบกจกรรมภายในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมก าจดขยะและน าขยะออกมาทงในทๆ ทางอทยาน แหงชาตจดเตรยมไวให 4. ขณะทองเทยวภายในอทยานแหงชาตแกงกระจานทานจะชวยเกบขยะทพบเหนระหวางทาง แมวาขยะเหลานนจะไมเกดจากตนเองหรอ กลมของตน 5. ถาทานพบเหนสงแวดลอมและทรพยากรในแหลงทองเทยวถกท าลายจะแจงใหเจาหนาทอทยานแหงชาตแกงกระจานทราบโดยเรว 6. ทานท าการคดแยกขยะทเกดจากการประกอบกจกรรมนนทนาการของทาน กอนน าออกมาทงในทๆ ทางอทยานแหงชาตฯ จดเตรยมไวให 7. ทานเขารวมกจกรรมดแล รกษาทรพยากรและสงแวดลอมของอทยานแหงชาตแกงกระจาน 8. ทานบรจาคเงนเพอชวยในกจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน 9. ทานบอกกลาวกบเพอนหรอผใกลชดวาไมควรใหอาหารแกสตวปา (เชน ลงและนก เปนตน) ทพบเหนตามเสนทาง หรอตามสถานท ทองเทยว ในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน 10. ทานบอกกลาวกบเพอนหรอผใกลชดใหลดการทงขยะ/ ของเสย และชวยเกบขยะในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน 11. หากมโอกาสทานจะพดคยกบผอนเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน (alpha = 0.835)

0.358 0.447

0.519

0.519

0.539 0.503 0.482 0.447 0.483

0.497 0.510

0.831 0.826

0.822

0.822

0.820 0.823 0.824 0.826 0.824

0.823 0.822

96

ภาคผนวก ค พนทศกษาและการเกบขอมลภาคสนาม

97

ภาพผนวกท ค1 บรเวณศนยบรการนกทองเทยว

ภาพผนวกท ค2 ผมาเยอนกางเตนทพกแรมใกลอางเกบน าบรเวณศนยบรการนกทองเทยว

98

ภาพผนวกท ค3 ลานกางเตนทบรเวณเขาพะเนนทง

ภาพผนวกท ค4 ศนยบรการนกทองเทยวบรเวณเขาพะเนนทง

99

ภาพผนวกท ค5 ลานกางเตนทบรเวณบานกรางแคมป

ภาพผนวกท ค6 ผมาเยอนประกอบกจกรรมดนกบรเวณบานกรางแคมป

100

ภาพผนวกท ค7 น าตกปาละอ

ภาพผนวกท ค8 ผมาเยอนประกอบกจกรรมเลนน าตก

101

ประวตการศกษาและท างาน ชอ นางสาวลดดาวลย เดอนฉาย เกดวนท 1 กนยายน 2526 สถานทเกด อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบร ประวตการศกษา ศลปศาสตรบณฑต (ศศ.บ.) มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ต าแหนงปจจบน - สถานทท างานปจจบน - ผลงานดเดนและ/หรอรางวลทางวชาการ - ทนการศกษาทไดรบ -