อารมณ์ขนในบทละครนอกเรั ื่องสง...

อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทอง พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ปรญญานพนธ

ของ ไพศาล กรมรมย

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย

พฤษภาคม 2554


ปรญญานพนธ



พฤษภาคม 2554 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ


บทคดยอ ของ

ไพศาล กรมรมย


พฤษภาคม 2554

ไพศาล กรมรมย. (2554). อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาท สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (ภาษาไทย) กรงเทพฯ: บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ คณะกรรมการควบคม: อาจารย ดร. วชชกร ทองหลอ. อาจารย ดร. พรธาดา สวธนวนช. ปรญญานพนธเรองอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยมจดมงหมายในการศกษา 2 ประการคอ ศกษากลวธการสรางอารมณขน และวเคราะหบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทมตอสงคมไทย ผลการศกษาพบวาอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยแสดงถงความสามารถของกวและสะทอนรสนยมดานอารมณขนของคนไทย โดยมกลวธการสรางอารมณขน 3 ลกษณะไดแกการสรางอารมณขนจากเนอเรอง ตวละครและภาษา กวสรางอารมณขนจากเนอเรองดวยความขดแยงหรอความไมลงรอยกนของตวละครทงทเปนสมาชก ในครอบครวเดยวกนและไมไดเปนสมาชกในครอบครวเดยวกน กบความขดแยงระหวางตวละครกบบรบท การสรางอารมณขนจากตวละคร ดวยรปลกษณ บคลกทผดเพยนไปจากภาวะทควรจะเปน และพฤตกรรมของตวละครทไมสอดคลองกบสถานภาพและบทบาททางสงคม การสรางอารมณขน จากภาษา ดวยการใชภาษาระดบภาษาปากทเขาใจงายและขดแยงกบสถานภาพของตวละครใน ความเปนจรง การใชเสยง การใชคาขยายบอกลกษณะ บอกความรสก บอกกรยาอาการ การใชสานวน และโวหารภาพพจนประเภทอปมา อปลกษณ เลยนเสยง อวพจน และปฏพากย

การสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธนมการแทรกและขยายอารมณขน เพมเตมเหตการณทแสดงอารมณขนมากกวาบทละครนอกเรองสงขทองสมยอยธยาและ เปนตนแบบของการแสดงอารมณขนทเผยแพรในสมยตอมา อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมบทบาทหนาทตอสงคมไทย 3 ประการ ประการแรกใหความสนกสนานเพลดเพลน จากความรสกเหนอกวาดวยการสวมรอยเปน ตวละครและความเหนอกวาในฐานะผอาน จากการเหนความไมเขากนและจากการเหนความบกพรองหรอความลมเหลวของผอน ประการทสองลดความเครยดจากความคบของใจตอกฎระเบยบของสงคม ตอปญหาในครอบครวและตอผปกครอง ประการทสามเปนเครองมอในการอบรมสงสอนทางออม

HUMOUR IN SANG THONG THE DRAMA COMPOSED BY KING RAMA II

AN ABSTRACT

BY PHAISAN KRUMRAM

Presented in Partial Fulfillment of the Requirement for the Master of Arts Degree in Thai at Srinakharinwirot University

May 2011

Phaisan Krumram. (2011). Humour in Sang Thong The drama composed by King Rama II. M.A. Thesis (Thai). Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisory Committee: Dr. Witchukorn Thonglo. Dr. Porntada Suvatanavanit.

This thesis titled ‘Humour in Sang Thong The Drama Composed by King Rama II’ aims to study writing techniques to create humour and analyze role of humour in Sang Thong The Drama Composed by King Rama II affecting Thai society.

According to the research, it indicates that the humour in Sang Thong The Drama Composed by King Rama II demonstrates the composer’s ability to create the humour and reflects the taste in humour of Thai people. Besides, there are 3 methods of creating humour including story, figures and language. The writer builds the humour from the conflict of story or discordance of the figures, both who are and are not members in the same family. Moreover, the conflict is stemmed from the figures and the context also. This kind of humour is built from the characters’ images and personalities which are not concordant with suitable condition, social status and role. On the contrary, the language of humour is shown as spoken language which is easy to understand. The use of language in Sang Thong still opposes the characters’ real status, the use of voice, the use of adjectives to present attributes, manners , expressions, figure of speech, simile, metaphor, onomatopoeia, hyperbole and Paradox.

Additional, there are more humour insertion and extension of emotion in Sang Thong The Drama Composed by King Rama II while several humour events are added more than lakorn nok ‘Sang Thong’ written in Ayuddhaya Period. It has become later pattern of humour presentation as well.

The humour in Sang Thong The Drama Composed by King Rama II has three types of effects on Thai society. Firstly, readers can enjoy they story because they feel superior to subrogate as the characters and their own status as the readers, too. They can realize dissonance, the deficiency, imperfection or characters’ failure. Secondly, this drama helps reduce stress caused from frustration of social regulations, family problems and parents. Finally, the story can be used as a tool to indirectly teach the readers.

ปรญญานพนธ เรอง



ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

……............................................................. คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร. สมชาย สนตวฒนกล)

วนท ....... เดอน ............. พ.ศ. 2554

คณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ คณะกรรมการสอบปากเปลา ................................................. ประธาน .................................................... ประธาน (อาจารย ดร. วชชกร ทองหลอ) (รองศาสตราจารยยพร แสงทกษณ) ................................................. กรรมการ .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร. พรธาดา สวธนวนช) (อาจารย ดร. สภค มหาวรากร)

.................................................... กรรมการ (อาจารย ดร. วชชกร ทองหลอ) .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร. พรธาดา สวธนวนช)

ประกาศคณปการ

ปรญญานพนธฉบบนสาเรจลลวงลงไดดวยความกรณาและความชวยเหลอเปนอยางดจากอาจารย ดร.วชชกร ทองหลอ ประธานกรรมการควบคมปรญญานพนธ และอาจารย ดร.พรธาดา สวธนวนช กรรมการควบคมปรญญานพนธ ทไดกรณาเสยสละเวลาเพอใหคาแนะนาและชวยตรวจทานแกไขขอบกพรองใหถกตอง ผวจยจงกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน ผวจยขอกราบขอบพระคณรองศาสตราจารยยพร แสงทกษณ ทกรณามาเปนประธานสอบปรญญานพนธ และขอกราบขอบพระคณอาจารย ดร. สภค มหาวรากร ทไดสละเวลาเปนกรรมการคมสอบปรญญานพนธ ทงสองทานไดใหคาแนะนาแกไขขอบกพรองทาใหงานวจยนสาเรจลลวงดวยด ผวจยขอกราบขอบพระคณคณาจารยในภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออกรวมถงครอาจารยทกคนทไดประสทธประสาทความรและขอขอบคณเพอนๆ รวมชนเรยนทใหกาลงใจและใหความชวยเหลอผวจยเสมอมา ผวจยขอกราบขอบพระคณบดา มารดาและครอบครวผเปนแรงใจใหมมานะศกษาจนสาเรจ

สารบญ

บทท หนา 1 บทนา ………………………………………………………………..…………………........ 1

ภมหลง ……………………………………………………………..…………………...... 1 ความมงหมายของการศกษาคนควา .......................................................................... 4 ความสาคญของการศกษาคนควา ……………………………...................................... 4 สมมตฐานของการศกษาคนควา ................................................................................ 4 ขอบเขตของการศกษาคนควา ………………………………………………….............. 4 ขอตกลงเบองตน …………………………………………………………...………......... 5 วธการดาเนนการศกษาคนควา …………………………………..………………........... 5

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ................................................……......................... 6 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบอารมณขน………………………………………........ 6

ความสาคญของอารมณขน ………………..…………………………..……………. 6 การสรางอารมณขน ………………..…………………………..………........……... 9

แนวคดทฤษฎเกยวกบอารมณขน …………………………………..……………… 11 งานวจยทเกยวของกบอารมณขน ………………………………………………….. 16

เอกสารและงานวจยทเกยวกบบทละครนอกเรองสงขทอง ……………..…………........ 19 ภมหลงบทละครนอกเรองสงขทอง …………………………………………………. 19 คณคาของเรองสงขทอง …………………………………………………………….. 22 งานวจยทเกยวกบเรองสงขทอง ……………………………….............................. 24

3 การสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทอง .................................................. 27 การสรางอารมณขนจากเนอเรอง ............................................................................... 27 การสรางอารมณขนจากตวละคร ................................................................................ 45

การสรางอารมณขนจากภาษา .................................................................................... 81 4 การศกษาเปรยบเทยบอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบตางๆ .......... 94 การศกษาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ กบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยา ........................................................... 94 การศกษาเปรยบเทยบเนอเรอง .......................................................................... 97 การศกษาเปรยบเทยบอารมณขน ...................................................................... 99

สารบญ(ตอ) บทท หนา 4 (ตอ) การศกษาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกบบทละครนอก เรองสงขทอง ตอน นางมณฑาลงกระทอม ของมหาวทยาลยพายพ พ.ศ. 2537...... 110 การศกษาเปรยบเทยบเนอเรอง .......................................................................... 110 การศกษาเปรยบเทยบอารมณขน ....................................................................... 114 5 บทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองตอสงคม ..................... 117 อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองสรางความสนกสนานเพลดเพลน ……………. 117 อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองลดความเครยด ….......................…………… 126 อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองเปนเครองมอในการอบรมสงสอน ……………. 131 6 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ ………………………………………………..... 134 สรปผล …………………………………………………..………………………………… 134

อภปรายผล …………………………………………………..……………………........... 135 ขอเสนอแนะ ………………………………………..…………………………………...... 136

บรรณานกรม …………………………………………………..………………………………....... 137 ประวตยอผวจย ……………………………………………………….……………………………. 143

สารบญตาราง

ตาราง หนา 1 เปรยบเทยบเนอหาระหวางบทละครนอกเรองสงขทองสมยอยธยากบบทละครนอก เรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ ……………………………………………………… 92 2 เปรยบเทยบเนอหาระหวางบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ กบบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน นางมณฑาลงกระทอม ……………….…………. 106

บทท 1 บทนา

ภมหลง

อารมณขนเปนอารมณทนาสนใจ ในเบองตนอารมณขนทาใหเกดความสนกสนานรนเรง ลดความตงเครยดชวยใหมนษยสามารถดารงตนอยในสงคมไดอยางมความสข มคากลาวแสดง ถงความสาคญของอารมณขนวา “ถาปราศจากการหวเราะชวตในจกรวาลนไมสามารถดารงอยได” (สดารตน บวศร. 2547: 9) และมคาพดเปรยบอารมณขนไวนาสนใจวา “คนทไรอารมณขนกเหมอนรถทไรสปรงมนยอมกระเดงกระดอนเพราะกรวดทกกอนบนถนน” (Henry Ward Beecher. 2552: 3) นอกจากแสดงถงความบนเทงแลว การแสดงอารมณขนถอเปนการแสดงทศนะอยางหนงดวย เพราะในอารมณขนของมนษยมทงหวเราะเพอความบนเทง หวเราะเพอแสดงความยนด หวเราะเพอดถกเหยยดหยาม หวเราะเพอประชดประชน หรอหวเราะดวยความเกลยดชง ฯลฯ ดงนนอารมณขนจงถอเปนการแสดงทศนะแบบแอบแฝงซงเปนวธการทมประสทธภาพมากวธการหนงเพราะเรองบางอยางไมสามารถกลาวถงอยางตรงไปตรงมา แตสามารถนามาแสดงผานเรองตลกขบขนได ความจรงบางประการจงสามารถถายทอดและมองเหนผานเรองขบขนไดชดเจนกวาเรองประเภทอนๆ นอกจากนนอารมณขนยงถอเปนเครองมอในการจงใจไดอกดวย เพราะอารมณขน ทาใหผรบสารมองขามสาระทแทจรงจงเกดการยอมรบและมความรสกรวมไดงาย เมอแสดงความขบขนกบเรองใดกเทากบยอมรบเนอหาของเรองนนและการทาใหเรองราวหรอบคคลใดกลายเปนเรองตลกกเทากบลดความนาเชอถอของเรองนนและบคคลนนลง

คนไทยเปนชนชาตทนยมความสนกสนานรนเรงจนประเทศไทยไดรบการขนานนามวา “สยามเมองยม” ความนยมในความสนกสนานรนเรงนทาใหอารมณขนเปนลกษณะสาคญอยางหนงของคนไทย สงเกตไดจากกจกรรมตางๆ มกมอารมณขนแทรกอยดวยเสมอ เชน มการรองรา ทาเพลงหยอกเยากนในระหวางการทางาน ในการประกอบพธกรรมสาคญตางๆ เชน งานโกนจก งานบวช งานแตงงาน งานขนบานใหม แมกระทงงานศพกมมหรสพหรอการละเลนสรางความสนกสนานแกผรวมงาน การทคนไทยนยมอารมณขนทาใหอารมณขนมความนาสนใจและสามารถสะทอนธรรมชาตของคนไทยและสงคมไทยไดเปนอยางด

ความนยมในอารมณขนของคนไทยสะทอนใหเหนผานวรรณคดไทยดวยเชนกน หมอมหลวงบญเหลอ เทพยสวรรณ (2529: 100) กลาวถงอารมณขนในวรรณคดไทยวา “อารมณขนปรากฏอยในวรรณคดไทยจานวนมากและถอเปนลกษณะสาคญของวรรณคดไทย แมเรองเศรา กไมขาดอารมณขน” สอดคลองกบนงลกษณ แชมโชต (2521: 2) กลาวถงอารมณขนในวรรณคดไทยวา “ในวรรณกรรมพนบานซงใกลชดกบวถชวตชาวบานมากทสดนน เราจะพบมขตลกในนทาน

2

และภาษาทเลาสกนฟง” วรรณคดทสรางอารมณขนของไทยเรองทไดรบความนยมและมความนาสนใจเรองหนงคอบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธ เลศหลานภาลย ในสมยรตนโกสนทรตอนตนพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงพระราชนพนธ บทละครนอกขน 5 เรองคอ สงขทอง ไชยเชษฐ มณพชย ไกรทอง คาว และในยคสมยเดยวกนม พระราชนพนธบทละครนอกในพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวครงดารงพระยศเปนกรมหมนเจษฎาบดนทรอก 1 เรองคอ สงขศลปชย เปนทนาสงเกตวาบทละครนอกรวมสมยกนทง 6 เรอง ม 5 เรองตดตอนเพยงบางสวนมาพระราชนพนธเทานน มเรองสงขทองเพยงเรองเดยวทไดรบการ พระราชนพนธตงแตตนจนจบ ความนาสนใจของบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธคอเปนวรรณคดท สรางอารมณขน โดยมอารมณขนปรากฏอยมากมายทงในเนอเรอง ตวละคร ภาษา ฯลฯ หลงจาก ทพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงพระราชนพนธบทละครนอกเรองสงขทองแลว บทละครนอกเรองนกไดรบความนยมสบตอกนมาจนถงปจจบน ไดรบการนาเสนอในรปแบบตางๆ บอยครง เชน ละครรา การตน ภาพยนตร ละครโทรทศน เปนตน การนาเสนอแตละรปแบบ มเปาหมายและวธการนาเสนอแตกตางกน แตลกษณะเดนทอยคกบสงขทองเสมอคออารมณขน สงเกตไดจากเนอเรองและตวละครในเรองสงขทอง เชน เจาเงาะ ทาวสามนต หกเขย ฯลฯ ลวนไดรบการจดจาในฐานะตวละครทสรางความขบขนทงสน ความนยมนแสดงใหเหนถงความสามารถของกวและแสดงใหเหนวาเรองสงขทองมเนอหาเหมาะแกรสนยมของคนไทย สามารถสนองความตองการของคนไทยไดเปนอยางด นอกจากนนการทเรองสงขทองไมเคยหายไปจากสงคมไทยยงแสดงใหเหนวาเรองสงขทองมบทบาทหนาทตอสงคมไทยและสามารถทาหนาทของตนไดอยางมประสทธภาพดวยเชนกน ความนาสนใจของอารมณขนและบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธทาใหผวจยศกษาอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย การศกษาวจยนมเปาหมายในการศกษา 2 ประการคอ 1.ศกษากลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย โดยศกษาผานองคประกอบตางๆ ของวรรณคดวาองคประกอบใดมสวนทาใหเกดอารมณขนบางและกวมกลวธสรางหรอนาเสนออารมณขนผานองคประกอบเหลานนอยางไร 2.ศกษาวเคราะหบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทมตอสงคมไทย เพอใหเหนลกษณะเดนของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธชดเจนขนผวจยไดศกษารวมกบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบตางๆ คอบทละครนอกเรองสงขทองทประพนธขนกอนฉบบพระราชนพนธและบทละครนอกเรองสงขทองทนาบทพระราชนพนธ ไปดดแปลงเพอการแสดง เพราะเรองสงขทองไดรบการประพนธขนหลายครงสบตอกนมายาวนาน

3

บทละครนอกทประพนธขนใหมยอมมความสมพนธกบเรองสงขทองเดม การศกษารวมกนทาใหเหนลกษณะเฉพาะและลกษณะเดนของบทละครฉบบพระราชนพนธไดชดเจนขน งานวจยนจะทาใหทราบกลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบ พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยอนแสดงใหเหนถงพระอจฉรยภาพและรสนยมดานอารมณขนของกวตลอดจนเขาใจอารมณขนของคนไทยและรสนยมดานอารมณขน ของคนไทยและเหนบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ ทมตอสงคมไทย

4

ความมงหมายของการศกษาคนควา 1. ศกษากลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาท

สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย 2. ศกษาวเคราะหบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราช

นพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทมตอสงคมไทย

ความสาคญของการศกษาคนควา งานวจยนจะทาใหทราบกลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบ

พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยอนทาใหเขาใจอารมณขนของคนไทย และรสนยมดานอารมณขนของคนไทย ตลอดจนบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรอง สงขทองฉบบพระราชนพนธทมตอสงคมไทย

สมมตฐานของการศกษาคนควา

1. บทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยสรางอารมณขนผานเนอเรอง ตวละครและภาษา

2. อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธ เลศหลานภาลยแสดงแบบฉบบของอารมณขนในสงคมไทย ขอบเขตของการศกษาคนควา ในการศกษาคนควานผวจยศกษาเฉพาะอารมณขนทปรากฏในบทละครนอกเรองสงขทอง พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยเทานน ขอมลหลกทใชศกษาคอ บทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ฉบบพมพโดยสานกพมพศลปาบรรณาคาร พ.ศ. 2545

ขอมลทใชเปรยบเทยบคอ 1. บทละครนอกสงขทองสมยกรงศรอยธยา ฉบบหอสมดแหงชาต พมพโดยสานกพมพคลงวทยา พ.ศ. 2508 2. บทละครนอกเรองสงขทอง ตอน มณฑาลงกระทอม มหาวทยาลยพายพ พมพโดย ศนยศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยพายพ จงหวดเชยงใหม พ.ศ. 2537

5

ขอตกลงเบองตน เพอความสะดวกในการอางองถงตวบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ ในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ผวจยอางองโดยใชชอหนงสอ “บทละครนอก” แทน ชอผประพนธ โดย “บทละครนอก” หมายถง หนงสอบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธ ในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย พมพโดยสานกพมพศลปาบรรณาคาร พ.ศ. 2545 เชน เมอนน ทานทาวสามนตจนจต กอดเขาเขาตะลงราพงคด อกกดผดประหลาดใจ (บทละครนอก. 2545: 91) วธการดาเนนการศกษาคนควา 1. ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบอารมณขนและบทบาทหนาทของอารมณขน 2. ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบบทละครนอกเรองสงขทอง 3. วเคราะหกลวธสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทอง 4. ศกษาเปรยบเทยบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบตางๆ 5. วเคราะหบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทอง 6. เสนอผลการศกษาคนควาแบบพรรณนาวเคราะห

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจ

พระพทธเลศหลานภาลย ผวจยแบงเอกสารและงานวจยทเกยวของออกเปน 2 หวขอดงน

1. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบอารมณขน 2. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบบทละครนอกเรองสงขทอง

1. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบอารมณขน อารมณขนเปนความรสกรนเรงทเกดจากสงเราตางๆ เชน คาพด กรยาทาทาง การแสดง ภาพวาดหรอวรรณกรรม ฯลฯ เมอผถกเราเกดอารมณขนกจะแสดงออกเปนพฤตกรรมรนเรง เชน การยมหรอหวเราะ เปนตน 1.1. ความสาคญของอารมณขน

อารมณขนถอเปนอารมณทมความสาคญตอมนษยทงในดานรางกายและจตใจ เทวาพร ศภรกษจนดา (2538: 35-39) กลาวถงบทบาทของอารมณขนตอมนษยวา

1. ผลตอรางกาย อารมณขนชวยใหรางกายมความรสกสดชนกระปรกระเปราขนและรสกมคณภาพชวตทดข นโดยอารมณขนมผลกระทบตอรางกายดงน

1.1. ระบบโครงสรางกลามเนอ การหวเราะชวยใหกลามเนอผอนคลาย 1.2. ระบบหายใจ อารมณขนทาใหอตราการหายใจเขาออกเพมขนมการแลกเปลยนกาซออกซเจนมากขน

1.3. ระบบหวใจและการไหลเวยน อารมณขนกระตนใหเกดการไหลเวยนเลอดมากขนและกระตนการทางานของกลามเนอหวใจ

1.4. ระบบภมคมกน อารมณขนทาใหการทางานของระบบภมคมกนดขน 1.5. ระบบตอมไรทอ อารมณขนกระตนใหรางกายหลงฮอรโมนทเปนประโยชนชวยลดความเจบปวดและรสกสขสบาย ทาใหตนตว เพมความสามารถในการจา การเรยนรและความคดสรางสรรค

2. ผลทางดานจตใจ อารมณขนชวยยบยงวงจรของความวตกกงวลมผลใหความเครยดลดลง ชวยใหความสมพนธในสงคมดขน

อารมณขนเปนอารมณพนฐานของมนษยในทกสงคม แตถงอยางนนอารมณขนในแตละ

สงคมกมลกษณะแตกตางกนไปทงความแตกตางของสาเหตการเกดอารมณขนและความแตกตาง

7

ของวธการแสดงอารมณขน Hughes (อางถงในเมธา เสรธนาวงศ.2539:9) กลาวถงอารมณขนของแตละชนชาตวา

เรองตลกแตกตางกนไปตามแตละประเทศ เพราะความรสกขบขนของแตละคนนนตางกน เชน คนฝรงเศสจะเนนความสขความหลกแหลม ตลกสกอตจะเนนความสนกสนานหวานชน ตลกองกฤษจะเนนความฉลาดสภาพ ตลกอเมรกนจะเนนความอกทกทะลง ดวยเหตนตลกมกประสบความสาเรจเพยงชวระยะเวลาหนงหรอ ณ ทใดทหนง แตจะไมประสบความสาเรจอยางเดยวกนในทอน

ความแตกตางนเองทาใหอารมณขนมความนาสนใจ สามารถสะทอนใหเหนลกษณะเฉพาะของแตละสงคม นาไปสความรความเขาใจทงในดานรสนยม ทศนะคต โลกทศน ฯลฯ ของ แตละสงคมรวมถงสงคมไทยดวย

ชนชาตไทยเปนชนชาตทนยมความสนกสนานรนเรงสงเกตไดจากกจกรรมตางๆ ทมกแทรกความขบขนหรอความสนกสนานอยดวยเสมอ ในการประกอบอาชพกมกจกรรมสราง ความบนเทง เชน การรองเพลงเกยวขาว การรองเพลงสงฟาง เปนตน ในพธกรรมสาคญ เชน งานโกนจก งานบวช งานแตงงาน งานขนบานใหม แมกระทงงานศพกมมหรสพหรอการละเลนมาสรางความสนกสนานแกผรวมงาน

ความนยมในความสนกสนานรนเรงของคนไทยปรากฏในวรรณคดไทยดวยเชนกน กหลาบ มลลกะมาส (2528: 83) กลาววาอารมณขนเปนคณสมบตประการหนงในวรรณคดททาใหผอานผอนคลายความเครยดและสรางความบนเทงไดดยง อารมณขนเกดจากการใชถอยคา ตวละคร และสถานการณตางๆ ในเนอเรอง สอดคลองกบบญเหลอ เทพยสวรรณ (2529: 100) กลาวถงอารมณขนในวรรณคดไทยวาอารมณขนปรากฏอยในวรรณคดไทยจานวนมากและถอเปนลกษณะสาคญของวรรณคดไทย แมเรองเศรากไมขาดอารมณขน วรรณคดอารมณขนจงสามารถสะทอนภาพคนไทยและสงคมไทยไดเปนอยางด เพราะผประพนธวรรณคดยอมนาภาพสงคมทตนอาศยอยมาเปนวตถดบในการประพนธ ตวอยางเชน การศกษาการสรางมขตลกในเรองขาขน ของลานนาของหทยวรรณ ไชยะกล (2539: 198-220) พบวาอารมณขนทปรากฏในเรองขาขน ของลานนาเปนเรองเกยวกบ เพศ, พอตา, แมยาย, ลกเขย, พระ, เจาเมอง เปนตน หรอการศกษา ตวละครในนทานมขตลกภาคกลางของธนวฒน กรมนาถ (2546: 110-129) พบวาตวละครสาคญ ในนทานมขตลกภาคกลางแบงไดเปน 4 กลม คอ นกบวช กลมเครอญาต กลมชาวตางชาต ตางศาสนาและกลมคนพการยากไรซงทมาของมขตลกเหลานกมาจากคนกลมตางๆ ในสงคมนนเอง

นอกจากสะทอนความเปนไปของสงคมแลวอารมณขนยงมบทบาทเปนเครองมอในการแสดงความคดดวย ศรพร ศรวรกานต (2544: 1) กลาวถงการแสดงความคดเหนผานอารมณขนวา

แทจรงแลวบทบาทสาคญประการหนงของนทานมขตลกคอการผอนคลายความกดดน

อนเนองมาจากกฎเกณฑและระเบยบของสงคม ซงไมสามารถพดไดหรอวจารณไดในความเปนจรง

8

แตเมออยในรปของนทานซงเปนโลกสมมตจงสามารถฟงไดและหวเราะได โดยทไมกอใหเกดความขดแยงในสงคม เนองมาจากผลทตามมาหลงจากฟงนทานมขตลกคอเสยงหวเราะซงทาใหผฟงสนกสนานและไมไดตรวจสอบคาวจารณทแฝงไวอยางถถวน

อารมณขนจงอยในฐานะเครองมอในการแสดงทศนวจารณแบบแอบแฝง เพราะในทก

สงคมตางมเกณฑทเขาใจรวมกนวาสงใดทสามารถพดไดและสงใดทเปนเรองตองหาม กฎเกณฑเหลานเปนทยอมรบกนโดยทวไป แตเรองใดทสงคมพยายามปกปดกลบทาใหเรองนนเปนทสนใจใครร ความอดอนทตองปกปดกลายเปนสงทตองระบายออกหรอเปดเผยในทางใดทางหนง หนทางหนงคอทาใหเปนเรองตลก เพราะอารมณขนทาใหผฟงมองขามสารทแทจรงจงเกดการยอมรบและมความรสกรวมไดงาย ผพดจงสามารถแสดงความรสกนกคดของตนออกมาไดอยางเตมท มคากลาวสนบสนนความคดเหนนวา “เรองบางเรองพดไมไดแตรองเพลงได” (กสมา รกษมณ. 2549: 74) หรอดงททศนย กระตายอนทร (2521: 227) กลาวถงการใชอารมณขนเปนเครองชแนะแนวทางตอสงคมวา

นกเขยนใชกลวธในการสรางวรรณกรรมขบขนอยางมจดมงหมายคอ เพอความบนเทง

เปนสาคญและมจดมงหมายในการชแนะจดบกพรองของสงคมหรอพฤตกรรมของบคคลในสงคม ตลอดจนเสนอแนะวธแกไขสงคมใหดขนแฝงอยดวย

การทผอานยอมรบเรองขบขนไดงายจงทาใหอารมณขนถกใชเปนเครองมอจงใจหรอครอบงาทางความคดทมประสทธภาพสงดวย ดงทสรพล บณฑเสรณ (2539: 179) กลาวถงการใชอารมณขนเปนเครองมอจงใจวา

ความตลกยอมเปนเครองมอชนดหนงทใชในฐานะมขตลกเขาโจมตหรอควบคมสงใดๆ ได จะโดยรตวหรอไมกตาม ผแสดงตลกไดแสดงทาทจงใจ โนมนาวและครอบงาอยในตว ผชมทหวเราะไมเคยไดคดถงตวเองในแงทวา เมอหวเราะแลวยอมเทากบเชอ คลอยตามและเปนพวกไปในตรรกะของมขตลกแลว เพราะมขตลกทแทจรงแลวกคอทศนะจงใจแอบแฝงแบบหนงนนเอง

ความสาคญของอารมณขนเหลานทาใหการศกษาอารมณขนมความนาสนใจ สามารถนาไปสความเขาใจมนษยและสงคมไดทางหนง

9

1.2. การสรางอารมณขน ณรงควทย แสนทอง (2547: 24-26) กลาวถงกระบวนการเกดอารมณความรสกของมนษย

วามข นตอนดงน

1. การรบสงกระตน สงกระตนนเปนปจจยภายนอกทรบรไดจากประสาทสมผสตางๆ 2. การปรงแตง เปนกระบวนการทเกดขนภายในของตวผรบสาร โดยสงปรงแตงคอความ

เชอ ทศนคต ความรสก ประสบการณเดม อปนสยของตน เปนตน 3. พฤตกรรมการแสดงออก เชน สหนา แววตา ทาทาง นาเสยง หรออากปกรยาตางๆ

ธดา โมสกรตน (อางถงในสดารตน บวศร. 2547: 30-31) แสดงความเหนวาผขบขนตองมองคประกอบดงนจงจะเกดอารมณขนขน

1. นสย ผอานตองมทศนคตทดตอเรองขาขน 2. อายและประสบการณ ผทมอายมากจะเขาใจเรองอารมณขนไดมากขนสามารถเขาใจ

เรองไดรวดเรว เพราะประสบการณชวยใหมองเหนจดขาขนทผแตงเสนอไว เชน เรองการเมองหรอเรองเกยวกบเพศซงผใหญจะเขาใจมากกวาเดก

3. ความร ผมความรจะสามารถตความและเขาใจไดดยง ทงเรองลอเลยนและยวลอ ถาผอานมความรและความเขาใจเกยวกบวรรณคด สงคม การเมอง เปนพเศษแลวจะสามารถรบอารมณขนไดชดเจน

4. อารมณ หากมสภาวะอารมณเศราหมองหรอเครงเครยดจะทาใหเกดอารมณขนไดยาก ดงนนผรบสารตองมสภาวะอารมณทเหมาะสมพรอมทจะเกดความขบขนดวย

ม.ล.ตย ชมสาย (2524: 150-156) กลาวถงถงเงอนไขททาใหเกดอารมณขนและหลกเกณฑการสรางอารมณขนวามดงนคอ

การเปลยนทศทางไปอยางกะทนหน การใหผอานคดถงสงทปกปดทคนสนใจอยแลว เรองเลาเกนจรงทเปนไปไมไดแตไมนาจะเกดขนได การตความประสบการณผด การเหนบแนมเพราะไมถกเสนกน การเลาเรองเหลวไหล การลวงใหคด การใชคาทมเสยงคลายๆ กนแตมความหมายไปอกอยางหนง ตรรกวจารณผดๆ การลอสงคมและเรองสปดน

อบลรตน ศรยวศกด (2436: 33 - 50) กลาวถงสงทกระตนทาใหเกดอารมณขนวาม

ลกษณะดงน

1. การเลนตลกกบภาษา ภาษามแบบแผนทไดรบการยอมรบของสงคม การใชภาษานอกแบบแผนทาใหเกดอารมณขนได

10

2. การเลนตลกกบสามญสานก ในแตละสงคมมขอกาหนดวาเรองใดสามารถพดคย ไดอยางเปดเผย เรองใดเปนเรองตองหาม กฎนเปนสามญสานกของคนในสงคม การกระทาทละเมดสามญสานกนทาใหเกดอารมณขนได

3. การเลนตลกกบความรสก มนษยมแบบแผนการแสดงอารมณตามความรสกแตละประเภทการแสดงออกทแตกตางจากแบบแผนทาใหเกดอารมณขนไดแตความรสกเปนสงละเอยดออน การแสดงอารมณขนเชนนตองใชความระมดระวงเพราะอาจเปนการตอกยาความรสกทาใหเกดความเจบปวดได

4. การเลนตลกกบเรองในชวตประจาวน เชน ครอบครว การทางานสามารถนามาลอเลยนเสยดสทาใหเกดความขบขนได

5. การเลนตลกกบกลไกของชวต คอการทาใหแบบแผนการดาเนนชวตทซาซากเหมอนเครองจกร เกดอาการสะดดหรอหนเหจากทศทางทกาหนดไว

สธา ศาสตร (2529: 55-81) เสนอความตลกดวยการแสดงออกทางวาจาในหนงสอศาสตรแหงภาษาวา โครงสรางความตลกประกอบดวยลกษณะ 6 ประการ คอ

1. การเลนคา(pun) เชน การเลนคาเดยวแตม 2 ความหมาย 2. การพดเลนคารม(quip) 3. การพดสองแง(double entendre) 4. อปบท(anecdote) การบรรยายเหตการณซงจบในตว จบดวยขอความสาคญทสราง

ความขบขนตอนทายเรอง(punch line) 5. การเยาะเยย(satire) 6. การลอ(parody) 7. รกมาโรล(rigmarole)เปนการเลาเรองเพอสรางความขบขนเพยงอยางเดยวโดย

ไมคานงถงเหตผลวามความเหมาะสมกบเรองหรอไม 8. เอบกรม(epigram)เปนการแตงคาประพนธขนาดสนมการเลนคาพลกแงเพอ

สรางอารมณขน 9. กลอนนรอรรถ(nonsense verse) อยในคาประพนธทไมมการจากดหรอบงคบ

เรองถอยคา

สทธา พนจภวดล (2541: 503) กลาวถงลกษณะของภาษาทสรางอารมณขนวาม 4 ลกษณะ คอ

1. การเลนคา เปนการนาถอยคามาดดแปลงดวยวธการตางๆ เพอกอใหเกดอารมณขน

เชน การดดแปลงสวนประกอบของคา เชน พยญชนะ สระ ตวสะกด การนต วรรณยกต การใช คากากวม การใชภาษาถน การบรรยายอยางผดธรรมชาต การพดโพลงๆ โดยไมคดใหรอบคอบกอใหเกดการหกมมและการแสดงนยกลบหรอยอนทางกบสงทเปนปกตวสย เปนตน

11

2. การใชโวหารยวลอ เปนการใชถอยคาสานวนเพอเสยดส(satire) ผอนโดยการยวเลนหรอหยอกเยาแตไมกอใหเกดการลวงเกนสบประมาท

3. การใชโวหารขดแยง เปนการนาถอยคาทมความหมายตรงกนขามมาเทยบเคยงเขา คกนทาใหเกดการขดแยงระหวางคาสองคา ระหวางสานวนสองสานวนหรอระหวางความคด สองความคด

4. การใชโวหารทกลาวเกนจรง เปนการนาถอยคาทเหลอเชอไมนาเปนไปไดใน ความเปนจรงมาใชในการแสดงอารมณตางๆ รวมทงอารมณขนเพอเนนความสาคญและชใหเหนชดเจนขนโดยไมตองอธบาย

สวนธตสรณ ศรธาดา (2542: 232 - 234) ศกษาการใชภาษาในการแสดงตลก: การศกษาเชงวเคราะห พบการใชภาษาในการแสดงตลกดงน

1. การเลนคา พบการเลนคาพอง คาคลองจอง 2. การใชคายอและอกษรยอ มกมงใหตความแตกตางจากแบบแผนหรอความนยม 3. การใชคาหยาบและคาผวน เพราะการแสดงตลกมกใชภาษาระดบภาษาปากจงพบ

คาหยาบและคาผวนมาก 4. การใชคาสองงามสามแง มกมงใหตความในเรองเพศ 5. การใชสญลกษณ มกใชสญลกษณในคาทมความหมายในทางทไมด เชน ความหมาย

ในเรองเพศ 6. การใชภาพพจน พบการใชอปมา อปลกษณ อธพจน เพราะการเปรยบและ

การกลาวเกนจรงสามารถสรางความขบขนไดมาก 7. การใชภาษาถนและภาษาตางประเทศ มงลอเลยน หรอแปลความหมายตางจากปกต 8. การเลนสานวน มกเปลยนแปลงถอยคาจากสานวนเดมเพอสอความหมายใหม 9. การพดขดแยงกบความจรง 10. การเยยหยน เปนการกลาวเยยทงในดานรปลกษณ และพฤตกรรม เพอสราง

ภาพพจนทนาขบขน 11. การประชดประชน ทงในดานรปลกษณ และพฤตกรรม เพอสรางความขบขน 12. การถากถางแดกดน เปนกลาวกลาวเพอใหผอนเจบใจทาใหผชมเกดความขบขน 13. การลอเลยนบคคลและสถานการณ ทอยในความสนใจโดยลอใหเกนจรงหรอผดจาก

ความเปนจรงเพอสรางความขบขน

1.3. แนวคดทฤษฎเกยวกบอารมณขน อารมณขนไดรบความสนใจศกษามาเปนเวลาชานานทาใหมทฤษฎอารมณขนมากมาย แตทฤษฎทงหลายกเปนเพยงแนวทางในการพจารณาอารมณขนในแงมมใดแงมมหนงเทานน ไมมทฤษฎใดไดรบการยอมรบวาสามารถอธบายอารมณขนไดอยางรอบดานครอบคลม Elmer Blistein (อางถงในประภสสร ภทรนาวก. 2540-2541: 17-18) ไดรวบรวมทฤษฎเกยวกบอารมณขนแลวแบงออกเปน 3 แนวทางใหญๆ คอ

12

1. ทฤษฏความไมลงรอยกน ความผดหวงจากสงทคาดหวง และความสมพนธระหวางเหตการณทไปดวยกนไมได(Incongruity, Frustration of Expectation and Bisociation)

2. ทฤษฏความเหนอกวาและความดอยกวา(Superiority and Degradation) 3.ทฤษฏการผอนคลายจากความตงเครยดและการหลดพนจากการยบยงชงใจ(Relief of

Tension and Release from Inhibition)

1.3.1. ทฤษฎความไมลงรอยกน ความผดไปจากสงทคาดหวงและความ สมพนธระหวางเหตการณทไปดวยกนไมได (Incongruity, Frustration of Expectation and Bisociation) .

ทฤษฎนเกดขนเพราะมนษยมแบบแผนในการดาเนนชวตทเปนทยอมรบโดยทวไป ทาใหเกดรปแบบปกต(norm)ขน รปแบบปกตนเปนความรสกพนฐานของสงคม ดงนนเมอมการปฏบตตนแตกตางจากทควรเปนกทาใหผพบเหนเกดอารมณขนขน เพราะผทปฏบตนนไมไดทาตามอยางทผชมคาดหวงหรออยางทควรจะเปน เชน การพบเหนผชายแตงกายดวยเสอผาผหญงหรอ การสรางสถานการณททาใหเกดความคาดหวงอยางใดอยางหนงแตตอนจบกลบไมไดเปนไปตาม ทคาดพบในเรองหกมมเปนตน ดงนนสาเหตของความขบขนมาจากการมองเหนความไมเขากนหรอความขดแยงกนระหวางความรสกหรอความคาดหวงกบสงทเกดขนจรง การเบยงเบนนมกเปนสง ทเกดขนอยางฉบพลนและเปนเหตการณทไมมผลตอชวตจรง เพราะหากความไมเขากนมผลตอชวตจรงอาจทาใหเกดอารมณอนแทนความขบขน เชน ความรนแรงอาจทาใหเกดความกลว ความตกใจ เปนตน

ผทสนบสนนแนวคดนไดแก ซดนย สมธ (Sydney Smith) อมมานเอล คานท(Immanuel Kant) อาเธอร โซเพนเอาเออร (Arthur Schopenhauer) แบลส ปาสกาล (Blasé Pascal) พอล อ แมคค (McGhee,P.E) ครสโตเฟอร พ วลสน (Christopher P Wilson) เปนตน เพออธบายกระบวนการเกดอารมณขนครสโตเฟอร พ วลสน(Christopher P Wilson) (อางถงในประภสสร ภทรนาวก. 2540-2541: 20-24) ไดสรางกรอบรปแบบ(Model) ในการวเคราะหความตลกขบขนและใหคาอธบายไวดงน

ความตลกขบขน คอ X ของสงหนง คอ M1 ของอกสงหนง คอ M2 ความสอดคลองกน แทนดวยเครองหมาย = ความไมสอดคลองกน แทนดวยเครองหมาย ≠

13

ตวอยางกรอบรปแบบ M1 = / ≠ M2

X

กรอบรปแบบขางตนแทนเหตการณดวย M1 และ M2 ถา M1 กบ M2 สอดคลองกนก จะไมเกดความขบขนขน แตถา M1 กบ M2 ไมสอดคลองกนกจะทาใหเกดอารมณขนขน

ตวอยางจากบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย พระอนทรใหพระวศณกรรมนาสารมาทาทาวสามนตใหตคลชงเมองกน ทาวสามนตแสดงพฤตกรรมดงน เมอนน ทาวสามนตตวสนพรนนกหนา ทาหนาเขยวเหลยวดนางมณฑา หตาบองแบวเหมอนแมวคราว (บทละครนอก.2545 : 148) เหตการณดงกลาวสามารถเขยนเปนกรอบรปแบบโดยเปรยบเทยบสถานภาพทาวสามนตกบพฤตกรรมทแสดงออกวามความสอดคลองกนหรอไม เพราะสถานภาพของคนในสงคม ทาใหเกดความคาดหวงในการแสดงพฤตกรรมแตกตางกนไป ทาวสามนตเปนกษตรย ≠ ทาวสามนตตวสนพรนนกหนา ทาวสามนตเปนหวหนาครอบครว ทาหนาเขยวเหลยวดนางมณฑา ทาวสามนตเปนผใหญ หตาบองแบวเหมอนแมวคราว ทาวสามนต บทประพนธทยกมานนเหนไดวาทาวสามนตปฏบตตนไมเขากบสถานภาพ ของตนเองทเปนกษตรยแตแสดงความหวาดกลวจนตวสน นอกจากนนการเปนสามซงถอเปนหวหนาครอบครวตามคตของสงคมไทยแตกลบ “ทาหนาเขยวเหลยวดนางมณฑา” เพอขอ

14

ความชวยเหลอ และสดทายทาวสามนตถอไดวาเปนผทมอายสงกลบแสดงอาการ “หตาบองแบวเหมอนแมวคราว” ซงไมเหมาะกบตนเอง ทาใหผอานเกดความขบขน นอกจากนนเรองสงขทอง ยงเปนนทานทคนไทยคนเคยเลาสบตอกนมาชานานจงอยในกรอบของความเปนเรองเลาเพอความสนกสนานทาใหผอานสามารถหวเราะไดอยางสนทใจ

1.3.2. ทฤษฏความเหนอกวาและการทาใหตาลง (Superiority and Degradation)

ทฤษฎนเชอวาอารมณขนเกดจากความรสกเหนอกวาของผขบขน โดยสงทถกขบขนจะอยในตาแหนงทตากวา เพราะผขบขนนาลกษณะเดนของตนเองไปเปรยบกบความบกพรองหรอจดดอยของผอน โดยผถกขบขนมกเปนผทมความผดปกต มความบกพรองหรอมลกษณะพกลพการในทางใดทางหนง การถอวาตนเองเหนอกวาทาใหการหวเราะหรอการแสดงความขบขนในทฤษฎนเปนการแสดงความรสกมชย(Sense of triumph) แฝงความรสกเหยยดหยามเยยหยนและมความรสกเกลยดชงลงไปดวย เชน เราหวเราะเมอเหนคนตกเกาอหรอหกลม เปนตน โดยมเงอนไขวาความบกพรองหรอการประสบภยของผทถกขบขนนนตองไมใชเรองรายแรงเกนไปและอยในกรอบของการเลน เพราะหากเปนเรองรายแรงความขบขนอาจเปลยนเปนความสงสารแทน

ผทสนบสนนแนวคดนไดแก พลาโต(Plato) อรสโตเตล(Aristotle) ซเซโร(Cicero) ฟรานซส เบคอน(Francis Bacon) เรเน เดกาสเต(Rene Descartes) โทมส ฮอบบ(Thomas Hobbes) เปนตน ในชวตประจาวนอาจพบอารมณขนทเกดจากความรสกเหนอกวาไดงาย แตเมอนาแนวคดนมาใชพจารณาวรรณกรรมตองใชรวมกบแนวคดเรองการสวมรอยจงจะทาใหเหนแนวทางการศกษาไดชดเจนขน การสวมรอยคอการทผอานนาตนเองไปสวมทบเปนตวละครในเรอง โดยตวละครทถกสวมรอยมากทสดคอตวละครเอกเพราะตวละครเอกเปนผดาเนนเรองตงแตตนจนจบ การทผอานตดตามเรองกเทากบตดตามตวเอกนนเอง ผอานจงสวมรอยเปนตวเอกโดยอตโนมต ดงนนในขณะอานวรรณกรรมผอานจงรบอารมณความรสกของตวละครมาเปนอารมณหรอความรสก ของตน เมอตวละครเอกมชยหรอไดกลนแกลงผอนกทาใหผอานรสกเบกบานใจรวมดวย ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมเหตการณหลายเหตการณทตวละครเอกแสดงความเหนอกวาตวละครอนโดยการกลนแกลงหรอทารายผอน เชน

เมอนน พระสงขสรวลสนตกลนหวรอ ยมพลางทางตรสตดพอ เอออะไรใจคอเหมอนปลาซว แลวเอามดกรดลบกบศลา ทงหกตกประหมาหนานว มอบบหนบจมกไวสองนว อยาบดพลวดกดกพลกแพลง

15

ทาเงอมดกระหยบจบจอง ทใจชวกลวรองจนเสยงแหง เอาแลวนะฉะเชอดเลอดแดง จมกแหวงโหววนสนทกคน

(บทละครนอก.2545 : 119)

จากตวอยางขางตนผอานทสวมรอยเปนพระสงขหรออยฝายพระสงขยอมมความยนดทพระสงขแสดงความเหนอกวาและสามารถแกลงหกเขยได ในการสวมรอยเปนตวละครน ไมจาเปนทผอานตองสวมรอยเปนตวเอกหรอตวละครตวใดตวหนงเทานน ผอานสามารถสวมรอยเปนตวละครใดกไดและสามารถสวมรอยเปนตวละครหลายตวสลบไปมาได ทเปนเชนนเพราะในชวตจรงมนษยแตละคนมบทบาทมากมาย เชน คนเปนพอตากเคยเปนลกเขยมากอน หรอคนเปนพอาจมสถานะเปนนองดวย ฯลฯ ดงนนในบทละครนอกเรองสงขทองจงมตวละครมากมายใหผอานเลอกสวมบทบาท 1.3.3. ทฤษฏการผอนคลายจากความตงเครยดและการหลดพนจากการยบยงชงใจ (Relief of Tension and Release from Inhibition) ทฤษฎนเชอวาความขบขนเปนการระบายออกของความกาวราว มสาเหตมาจาก ความกาวราวของมนษยตองถกสะกดไวดวยความมสตสมปชญญะและกฎเกณฑของสงคมทาให ไมสามารถระบายความเครยดอยางทตองการได แรงกระตนนทาใหตองใชวธการทดแทนหรอ การเบยงเบนไปสสงอนรวมถงการทาใหเปนอารมณขน จงอาจกลาวไดวาอารมณขนเปนกระบวนการหกเหจากสงหนงไปยงอกสงหนง เชน การรองเพลง การผวปาก การนาเรองเพศมาพดอยางสนกสนาน การลอเลยนบคคลหรอสถาบนทมอานาจในสงคมหรอกลาวไดวาอารมณขนทาหนาทฝาฝนระเบยบสงคมและทาใหรสกผอนคลายจากกฎระเบยบนน ผทสนบสนนแนวคดนไดแก ซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) ชารล เรอโนวเซร (Charles Renouvier) ออกส เพนจอน (Auguste Penjon) จอน ดวอ (John Dewey) เปนตน ในการศกษาวรรณกรรมตามแนวคดนตองใชรวมกบแนวคดการสวมรอยเชนกน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมตวละครหลากหลายบทบาททสามารถรองรบการปลดปลอยความเครยดหรอระบายความอดอนทไมสามารถทาไดในชวตจรง เชน การแกลงพอตา การเหนบแนมแมยาย การทารายพเขย หรอแมแตการเอาชนะเมยนอยผทาลายครอบครว เปนตน สงเหลานแมจะเปนการกระทาในจนตนาการแตกสามารถคลายความอดอดใจในโลกแหงความ เปนจรงได ตวอยางเชนในครอบครวพอถอวาบคคลทลกควรใหความเคารพ หากลกคนใดลวงเกนพอกจะไดรบการตาหนจากสงคมวาประพฤตตนไมเหมาะสม แตในชวตจรงพออาจรกลกไมเทากนหรอทาผดตอลก การทลกไมสามารถตอบโตพอทไมยตธรรมหรอทารายตนไดในชวตจรงทาใหเกดความคบของใจ ดงนนเมอผอานเหนนางรจนาประชดทาวสามนตทไมมความยตธรรมตอนางดง คาประพนธวา

16

ครนถงพระโรงรตนรจ อญชลสองกษตรยเปนใหญ เจาเงาะยนยมหวไมกลวใคร ทงปลาลงไวใหพอตา รจนาจงทลบตรงค นปลาสงสวนตวผวขา อตสาหเสาะเพราะเกรงพระอาญา ไดมานอยนกสกสองรอย ตามประสายากเยนเขญใจ ไมมบาวมไพรใชสอย ผวเมยสองคนจนกรองกรอย ไมเลศลอยเหมอนลกสาวของทาวไท หกเขยเขาดมยศศกด ทานพอตาโปรดนกรกใคร ไปหาปลามาแลวหรออยางไร เหนจะไดมากมายหลายกระบง

(บทละครนอก.2545 :121) เหตการณนทาใหผอานรสกสมใจและผอนคลายปมปญหาในใจตนไดเพราะอารมณขนชวยเบยงเบนความรตอพอทแทจรงมาระบายกบพอในเรองเลา 1.4. งานวจยทเกยวของกบอารมณขน

ทศนย กระตายอนทร (2521) ศกษาอารมณขนในวรรณกรรมรอยแกวของไทยระหวาง พ.ศ. 2453-2516 พบวานกเขยนสรางวรรณกรรมโดยมจดมงหมายเพอความบนเทงเปนสาคญและ มจดมงหมายเพอชแนะจดบกพรองของสงคมหรอพฤตกรรมของบคคลในสงคม ตลอดจนเสนอแนะวธแกไขสงคมใหดขนแฝงอย การศกษาของทศนย กระตายอนทรเปนการชใหเหนวาอารมณขนมคณคาควรแกการศกษาในดานตางๆ

นงลกษณ แชมโชต (2521) ศกษาเรองหาสยรสในวรรณกรรมรอยกรองของไทย

สมยรตนโกสนทร พ.ศ. 2325 - พ.ศ. 2475 ศกษาวรรณคดอารมณขนตงแตสมยรชกาลท 1 ถงรชกาลท 6 เพอคนควาในเรองแรงบนดาลใจ กลวธ จดมงหมายและความสมพนธของหาสยรส กบสงคม พบวาคนไทยมลกษณะเดนคอรกสนกและมอารมณขนจงสรางวรรณคดทมความขบขนสะทอนลกษณะของคนไทย โดยใชภาพบคคลและเหตการณในสงคมเปนแรงบนดาลใจ จดมงหมายในการสรางอารมณขนม 3 ประการคอ เพอสรางความบนเทง เพอลอเลยนวรรณกรรม เพอเสยดสลอเลยนบคคลและสงคม

สธา ศาสตร (2526) นาเสนอรายงานผลการวจยโครงสรางของการเสนอความตลก ในละครนอก ศกษาบทละครนอกจานวน 20 เรองพบวาความตลกมโครงสรางของการเสนอโดยใชเนอเรองและตวละคร โดยมวธการแสดงความตลกของตวละครรวม 15 ชนด คอ

1. การตบต การขเขญ หมายถง การแสดงกรยาอนบงเจตนาททารายรางกาย 2. การแกลง หมายถง การกระทาซงเปนผลทางรางกายแกตวละครอน แตไมรนแรง 3. ทาทาง หมายถง กรยาอาการของตวละครโดยผดสนใจเฉพาะผกระทากรยานน

17

4. การขเขญ หมายถง การแสดงทาทางบงเจตนาทจะทารายตวละครอน 5. การดา หมายถง การใชวาจารนแรงและเปดเผย แสดงความโกรธและความมงราย

ตอตวละครอน 6. การพดข หมายถง การกลาววาจาบงเจตนาทจะทารายตวละครอน 7. การเสยดส หมายถง การใชวาจาเพอใหตวละครอนเจบใจหรออายใจแตไมตรงไป

ตรงมาโดยผพดจะมเจตนารายหรอไมกตาม 8. การไลเสยง หมายถง การกลาววาจาซกฟอกตวละครอนเพอใหความจรงบางอยาง

ประจกษ 9. การลวง หมายถง การพดเพอใหตวละครอนเขาใจผดหรอไมสงสยเจตนาของผพด 10. การยวแหย หมายถง การกลาววาจาลอเลยนตวละครอนโดยไมมเจตนาราย 11. การโออวด หมายถง การกลาววาจาใหตวละครอนเขาใจวา ผพดมความสามารถ

ในเรองใดเรองหนงเกนกวาทเปนจรงหรอทงทไมมความจรง 12. การพราเพอ หมายถง การกลาววาจาแสดงความวตก ความนอยใจ ฯลฯ เกนสมควร 13. การแกตว หมายถง การกลาววาจากลบเกลอนความผดหรอใหผพดพนผด 14. การขอโทษ หมายถง การกลาววาจารบผดอยางชดเจน 15. การวงวอน หมายถง การกลาววาจาเพอขอรองตวละครอนอยางเกนสมควร

ใกลรง อามระดษ (2533) ศกษาเรองรอยแกวแนวขบขนของไทย ตงแตรชกาลท 5 ถงรชกาลท 7 โดยศกษาในดานองคประกอบ กลวธการประพนธและความสมพนธกบสงคม ผลการวจยสรปวารอยแกวแนวขบขนของไทยตงแตรชกาลท 5 ถงรชกาลท 7 ดานองคประกอบและกลวธการประพนธสามารถจาแนกได 6 กลม สวนใหญจะเสนอแนวคดทผกพนกบยคสมยกบสงคม ตวละครเอกมกมขอบกพรอง การใชภาษาเบยงเบนไปจากลกษณะการใชภาษาโดยทวไป นอกจากนนยงสะทอนใหเหนความเปลยนแปลงของสงคมไทยอนเปนผลมาจากการรบอารยธรรมจากตะวนตก กนกวรรณ สวรรณวทย (2539) ศกษาอารมณขนในวรรณกรรมของไมตร ลมปชาต เพอศกษากลวธการสรางอารมณขนในวรรณกรรมประเภทบนเทงคดและสาระคดของไมตร ลมปชาต พบวามกลวธการสรางอารมณขน 3 ดานคอ 1.เนอหา 2.ภาษา 3. กลวธการเลาเรอง เนอเรอง ทนามาสรางความขบขนไดแกเรองสปดน ลกษณะรปรางของคน พฤตกรรมของคน ในเรองขบขนมทงขอตาหนและขอเสนอแนะขอบกพรอง การศกษาของกนกวรรณ สวรรณวทยแสดงใหเหนรสนยมเรองอารมณขนของคนไทย โดยบทบาทของเรองขบขนทพบคอเปนภาพสะทอนสงคมและใชอารมณขนเพอตาหนขอบกพรองของสงคมตลอดจนเปนขอเสนอแนะในการแกปญหาดวย

18

สรพล บณฑเศรณ (2539) ศกษา อารมณขนใน พล นกร กมหงวน ของป.อนทรปาลต มจดมงหมายเพอศกษากลไกการสรางอารมณขน และวเคราะหตความมขตลก พบวากลวธการสรางอารมณขนม 5 ประเภท คอ อารมณขนทเกดจากบคลก อากปกรยา พฤตกรรม สถานการณ และคาพด โดยอารมณขนดงกลาวมงประชด เสยดส เยาะเยยและลอเลน โดยการกลบหวกลบหาง เปนหวใจสาคญของนวนยายชดน เนอหาสะทอนคานยมของสงคมไทยในชวงตนสงครามโลกครง ท 2 จนถงสมยรชกาลของจอมพล ป.พบลสงคราม

หทยวรรณ ไชยะกล (2539) ศกษาเรองการสรางมขตลกในเรองขาขนของลานนา ผานเรองขาขนลานนา 740 เรอง ผลการวจยพบวาเรองขาขนลานนาหรอ “เจยกอม” เหลานเปนนทานตลกขนาดสนทมโครงเรองไมซบซอน สวนวธการสรางมขตลกนนสรางขนจากพฤตกรรมแสดง 17 พฤตกรรม อนไดแก การใชกลลวง เรองเกยวกบเพศ ความหลงลม-ขาดสต ความโง-ความฉลาด ความละโมบ-ความตระหน เรองโม-โออวด ความเขาใจผดความกลวเสยหนา การเยยหยน ความเกยงงอน ความเขนอาย ความกลวเกนเหต การกลาวหาทผด ชวตผกผน ความโกรธ และ การใชภาษาสอสาร ซงมตวละครคอคนจากกลมตางๆ ในสงคม เชน กลมนกบวชและผเกยวของ หรอกลมคนในครอบครว เปนตน

วลลภา สวางแจง (2542) ศกษาเรอง “อารมณขนของพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยจตเวช” ผวจยศกษาอารมณขนและวธการทชวยใหเกดอารมณขนของพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยจตเวช ของโรงพยาบาลจตเวชสงกดกรมสขภาพจต 10 แหง จานวน 233 คน พบวา กลมตวอยางมความชนชอบตออารมณขน และใชอารมณขนในการเผชญความเครยด โดยวธการ ททาใหเกดอารมณขน คอ การดรายการโทรทศนทสนกสนานการดภาพยนตร การอานหนงสอ การศกษาของวลลภา สวางแจงแสดงใหเหนบทบาทของอารมณขนตอจตใจไดเปนอยางด ธนวฒน กมรนาถ (2546) ศกษาเรองตวละครในนทานมขตลกภาคกลาง: การศกษาเชงวเคราะห ผลจากการศกษาพบวาตวละครในนทานมขตลกแบงไดเปน 4 กลมคอกลมนกบวช กลมเครอญาต กลมคนตางชาตตางสงคม และกลมคนยากไรและพการ โดยตวละครตลกจะเปนตวละครทพายแพตอความปรารถนาฝายตา มบคลกภาพทประสานกนระหวางความรกและความกาวราว อนเนองจากสญชาตญาณมงเปนกบสญชาตญาณมงตายของแตละบคคล โดยตวละครทงหมดสะทอนภาพของสงคมไทยภาคกลาง

สดารตน บวศร (2547) ศกษาเรองการศกษาภาษาและกลวธการสรางอารมณขนจากเรองขบขนในนตยสารแพรวและชวจต เพอศกษาภาษาทใชในเรองขบขนและกลวธการสรางอารมณขน ทปรากฏในเรองขบขน ผลการศกษาพบลกษณะภาษาทใชในเรองขบขน 3 ดาน คอ 1.ดานการใชคาและกลมคามการใชคาทใชในภาษาพด คาภาษาตางประเทศ คาซอน คาซา และคาขยาย 2.ดานการ

19

ใชประโยคมการใชประโยคคาถาม ประโยคคาสง และประโยคบอกเลา 3.ดานการใชเครองหมาย มการใชเครองหมายทถกตองและการใชเครองหมายทแตกตางไปจากหลกเกณฑการใชเครองหมายวรรคตอน สวนผลการหากลวธการสรางอารมณขนนนมหลกการทใชกลวธสรางจากเนอเรองและกลวธทสรางจากภาษาไดกลวธยอยรวมทงหมด 27 กลวธ กลวธทพบมากทสดคอความไมเขากน สดารตนตงขอสงเกตวาวธนมความเปนสากลจงมกใชในงานเขยน วรรณรนทร วนจกจเจรญ (2547) ศกษาเรองการใชภาษาเพอสรางอารมณขนในเพลงตลกคาเมอง : การศกษาตามแนวอรรถศาสตร และวจนปฏบตศาสตร โดยศกษาบทพดจานวน 660 บท ในเพลงตลกคาเมองทเผยแพรระหวางป พ.ศ.2535 – 2545 ผลการศกษาพบวาในเพลงตลก คาเมองมการสรางอารมณขนตามแนววจนปฏบตศาสตร มากกวาตามแนวอรรถศาสตร โดยการสรางอารมณขนตามแนววจนปฏบตศาสตร พบกลวธดงน 1.การใชความหมายบงชเปนนย 2.การใชการเปนไปตามคาดนย 3.การใชวจนกรรมตรง 4.การใชวจนกรรมความหมาย 5.การใชหลกการรวมมอในการสนทนาดานคณภาพ 6.การใชวจนกรรมออม 7.การใชหลกการรวมมอในการสนทนาดานปรมาณ 8.การใชวจนกรรมตามอกษร 9.การใชหลกการรวมมอในการสนทนาดานความสมพนธ สวนการสรางอารมณขนตามแนวอรรถศาสตรมกลวธดงน 1.การใชความหมายตามบรบท 2.การใชคาพองเสยง 3.การใชคาพองความหมาย 4.การใชความหมายประจารป 5.การใชคาเกนคกน 6.การใชคารวมกลม 7.การใชคาแยงความหมาย 8.การใชคาหลายหนาท

2. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบบทละครนอกเรองสงขทอง 2.1. ภมหลงบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระ

พทธเลศหลานภาลย ราตร ผลาภรมยตงขอสนนษฐานวาเรองสงขทองนาจะเปนนทานทไทยรบมาจากอนเดยโดยสงเกตจากพธแตงงานในเรองทใหผหญงเปนฝายเลอกผชายวาไมใชธรรมเนยมของชาวไทย แตสอดคลองกบอนเดย ราตร ผลาภรมย(2520: 275-285) ศกษาเปรยบเทยบนทานสงขทอง ของไทยกบนทานอนเดยเรองทาววกรมาทตยตอนเลอกคพบวามเนอหาคลายคลงกนจงไดสนนษฐานถงการเดนทางของเรองสงขทองวา

เรองสงขทองของไทยคลายกบนทานเบงกอลเรองทาววกรมาทตยตอนเลอกค ของอนเดย อกทงประเพณการแตงงานในเรองกสอดคลองกบธรรมเนยมของชาวอนเดย ดงนนเรอง สงขทองนาจะมในอนเดยกอน ตอมานทานเรองนคงเผยแพรเขามาสประเทศไทยพรอมกบวฒนธรรมอนเดยอนๆ ทเรมเผยแพรเขาประเทศไทยราว พ.ศ. 110 โดยเดนทางทางเรอเขามาทางภาคใตกอน ตอมาชาวเหนอมการนมนตพระเถระจากจงหวดนครศรธรรมราชขนไปเผยแพรพระพทธศาสนา ลทธลงกาวงศ พระภกษชาวเหนอคงไดฟงนทานเรองหอยสงขจากพระเถระแลวนามาแตงเปน

20

ปญญาสชาดกเลยนแบบนบาตชาดก นทานเรองสงขทองกแพรหลายไปสอยธยาเปนทชนชอบ มการนาไปแตงเปนสงขทองกลอนสวดและละครนอกเรองสงขทอง

หลงจากไดร บการเผยแพรในเมองไทย เรองสงขทองกไดร บความนยมอยางมาก

และแพรหลายไปสภมภาคตางๆ ของไทยจากการสารวจของวชราภรณ ดษฐปาน (2545: 12) สามารถรวบรวมนทานเรองสงขทองไดถง 72 สานวน ความนยมและความแพรหลายนทาให เรองสงขทองผกพนเขากบคนไทยและกลายเปนสวนหนงของประวตศาสตรชมชนตางๆ ดงท ราตร ผลาภรมย (2520: 96 -148) กลาววา

ในภาคใตมนทานเรองสงขทองจงหวดพงงาชาวบานมความเชอวาเมองรางททงตกใน

เขตอาเภอเมองคะบรเปนเมองยศวมล จตรกรรมฝาผนงรปปลาและสตวสเทาทเกาะปนหย เชอวาเปนเวทมนตรทนางพนธรตนเขยนใหพระสงข ภาคเหนอมเรองสงขทองจงหวดอตรดตถชาวบานเชอวา ทงยงเปนเมองของทาวยศวมล มลานศลาแลงเชอวาเปนสนามทพระสงขตคลกบพระอนทร สวนภาคกลางมเรองสงขทองจงหวดนครสวรรคมภเขาลกหนงชอวาเขานางพนธรต มรองรอยการเขยนผนงถาเชอวาเปนเวทยมนตรทนางพนธรตเขยนใหพระสงข

ความนยมนแสดงใหเหนวาเรองสงขทองมเนอหาเหมาะสมกบรสนยมของคนไทยได เปนอยางด เรองสงขทองทพบตามแหลงตางๆ ของไทยสวนมากอยในรปของนทานมขปาฐะเพงมการจดบนทกเปนลายลกษณภายหลง การเลาตอๆ กนมาทาใหมการแตงเตมเปลยนแปลงเนอหา อยตลอดจงไมสามารถระบไดแนนอนวาเรองสงขทองเกดครงแรกขนในสมยใดและเกดในชมชนใดกอน โดยวรรณคดลายลกษณทปรากฏอยถงปจจบน เชน สวรรณสงขชาดกในปญญาสชาดก สงขทองกลอนสวดสมยอยธยา สงขทองคาฉนทสมยอยธยา บทละครนอกสงขทองฉบบบอยธยา ฯลฯ โดยสวนใหญชารดเสยหายมเนอหาไมครบถวนสมบรณ

ในสมยรตนโกสนทรตอนตนพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงพระราชนพนธ บทละครนอกขน 5 เรองคอ สงขทอง ไชยเชษฐ มณพชย ไกรทอง คาว แตมเพยงเรองสงขทองเพยงเรองเดยวทไดรบการพระราชนพนธตงแตตนจนจบและเปนเรองทไดรบความนยมเปนอยางมากจนถงปจจบน อภลกษณ เกษมผลกล (2547: 2) กลาวถงความนยมนวา

เรองราวของพระสงขหรอเจาเงาะเปนทรจกของชาวบานทวไปเปนอยางดสะทอนใหเหน

ถงความนยมของประชาชนทมตอวรรณกรรมเรองสงขทอง สงขทองฉบบทเปนทรจ กกนอยางแพรหลายในปจจบนคอบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

สงทแสดงใหเหนถงความนยมในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธได

เปนอยางดคอบทละครนอกฉบบนไดรบการนาเสนอในรปแบบตางๆ เชน การนาไปแสดงละคร

21

การนาไปดดแปลงเปนนทาน การตน ละครโทรทศน ภาพยนตร ไดรบการแปลเปนภาษาองกฤษ ฯลฯ โดยความโดดเดนสาหรบบทละครนอกเรองสงขทองสานวนนคอการสรางอารมณขน ตวละครเจาเงาะ ทาวสามนต หกเขย ลวนไดรบการจดจาในฐานะตวละครทสรางความขบขนทงสน

พระราชประวตพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย(พ.ศ. 2310 - พ.ศ. 2367) พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยเปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจพระพทธ ยอดฟาจฬาโลกมหาราชและกรมสมเดจพระอมรนทรามาตย ทรงพระราชสมภพเมอวนพธ ขน 7 คา เดอน 4 ปกน เวลาเชา 5 ยาม ตรงกบวนท 24 กมภาพนธ พ.ศ. 2310 เปนพระราชโอรสพระองค ท 4 ในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช มพระนามเดมวา ฉม ในปทประสตพระราชบดาทรงดารงตาแหนงหลวงยกกระบตรเมองราชบร พระองคประสตไดไมนานกรงศรอยธยา กเสยแกพมา ในวนท 7 เมษายน พ.ศ. 2310 ตอมาเมอพระเจาตากสนทรงกกรงไดสาเรจ พระราชบดากทรงเขารบราชการในรชสมยพระเจาตาก

วนท 6 เมษายน พ.ศ. 2325 พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชไดทรงปราบดาภเษกเปนพระมหากษตรย พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงไดรบการสถาปนาเปนสมเดจพระเจาลกยาเธอ เจาฟากรมหลวงอศรสนทร ขณะมพระชนมายได 15 พรรษา ตอมา ใน พ.ศ. 2352 ทรงไดรบการสถาปนาเปนกรมพระราชวงบวรสถานมงคล เสดจขนครองราชย ในวนท 7 กนยายน พ.ศ. 2352

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยเสดจสวรรคตในวนท 21 ก.ค. พ.ศ. 2367 ขณะ มพระชนมายได 57 พรรษา 5 เดอน รวมสรดารงราชสมบต 15 ป มพระราชโอรสพระราชธดา รวมทงสน 73 พระองค

ยคสมยทประพนธ บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธนประพนธขนเมอใดไมทราบระยะเวลาท

แนนอน สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ (บทละครนอก. 2545: (3)) ทรงสนนษฐานเรองระยะเวลาในการพระราชนพนธวา

แตพระราชนพนธบทละครทง 6 เรองน จะทรงพระราชนพนธเรองไหนกอนเรองไหน ทหลง ขอนหาปรากฏคาชแจงมาแตกอนไม ไดแตสงเกตสานวนกลอน ขาพเจาสนนษฐานวาเหน จะทรงพระราชนพนธเรองไชยเชษฐกอนแลวเรองอนๆ ตอมา ทานองเรยงลาดบไวในสมดน เชอวาเรองคาวนนเหนจะทรงทหลงเรองอนๆ เพราะสงเกตดทงทางความและทางกลอนชาชองยงนก

ในการพระราชนพนธวรรณคดเรองตางๆ นนพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ไมไดทรงพระราชนพนธเพยงพระองคเดยวทงหมด แตมกวอนชวยแตงถวาย ดงทสมเดจพระเจา

22

บรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ (อางถงในสมพนธ เลขะพนธ. 2530: 94 - 95) กลาวถงการทรงพระราชนพนธบทละครในสมยรชกาลท 2 ไววา

ในการทรงพระราชนพนธบทละครครงรชกาลท 2 นนทรงเลอกสรรเจานายและ

ขาราชการทเปนกวชานาญกลอนไวสาหรบทรงปรกษา กลาววาม 7 คนดวยกน ททราบแน คอกรมหมนเจษฎาบดนทร เจาฟากรมหลวงพทกษมนตร ขนสนทรโวหาร(ภ) และอาจมกรมหมนสรนทรรกษและพระยาไชยวชต (เผอก) ดวย ตอนใดทไมทรงพระราชนพนธเองกพระราชทานใหกวเหลานนรบตดตอนไปแตงแลวนามาอานถวายในทประชมกวหนาพระทนงเพอชวยกนแกไขอกชนหนง

บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธเองกมกวอนชวยแตงถวายหลายคน เชน

กรมหมนเจษฎาบดนทร ขนสนทรโวหาร(ภ) เปนตน สาเหตททราบวามกวสองทานนกมาจากเหตการณความขดแยงหนาพระทนงระหวางกรมหมนเจษฎาบดนทรกบขนสนทรโวหาร(ภ) ในการทรงพระราชนพนธบทละครนอกเรองสงขทองตอนเลอกค พระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดารง ราชานภาพ (2464: 115-116) กลาวถงเหตการณนวา

เมอทรงพระราชนพนธเรองสงขทองพระบาทสมเดจฯพระนงเกลาเจาอยหวทรงรบบท

ตอนตนไปแตง ทรงแตงบททาวสามนตปรารภจะใหลกสาวเลอกควา

“จาจะปลกฝงเสยยงแลว ใหลกแกวสมมาดปรารถนา”

เมออานถวายสนทรภกลาวเปนคาถามวา “ลกปรารถนาอะไร” พระบาทสมเดจฯ พระนงเกลาเจาอยหวจงทรงแกเปน

“จาจะปลกฝงเสยยงแลว ใหลกแกวมคเสนหา”

จดมงหมายในการประพนธ เพอใหคณะละครหญงของหลวงแสดงซงถอเปนความเปลยนแปลงของการแสดงละครนอก

เพราะแตเดมละครนอกใชตวละครชายลวนในการแสดง เมอทรงพระราชนพนธสาหรบละครผหญง กมการปรบเปลยนทารา การแตงกาย ฯลฯ ซงไดถอเปนแบบฉบบสบมาถงปจจบน

2.2. คณคาของเรองสงขทอง

การทเรองสงขทองไดรบความนยมสบตอกนมาตงแตอดตจนถงปจจบนแสดงใหเหนวาเรองสงขทองมเนอหาสอดคลองกบรสนยมของคนไทย สามารถตอบสนองความตองการไดทงผเลาและผฟง แมเรองเลาจะเปนเรองสมมตแตกมคณคาแฝงอยมากมาย เสาวลกษณ อนนตศานต (2541: 277) กลาวถงการศกษานทานวา

23

นทานคอซากทจะนาไปสชวต การทตวละครแมจะแปลกประหลาด แตกถกประดษฐสรางโดยคนธรรมดาจงมความรสกนกคด อารมณ เชนเดยวกบมนษยธรรมดา เราจงสามารถอธบายพฤตกรรมเหลานนไดเชนเดยวกบการอธบายคนธรรมดา

เรองสงขทองมไดสะทอนเพยงความคดในอดตเทานน แตยงสามารถสะทอนความรสก นกคดของคนในสงคมในปจจบนไดอกดวย ศราพร ณ ถลาง (2539: บทคดยอ) ศกษาเรอง “ศกษาสงขทอง: ความแตกตางในการตความโดยบคคลตางสถานภาพในครอบครว” โดยนานทานเรอง สงขทองมาเปนกรณศกษาในการเกบขอมลภาคสนามทจงหวดสงหบร เรองการตความบทบาท ของตวละครเพอศกษาความสมพนธระหวางบคคลสถานภาพตางๆ ในครอบครว โดยเฉพาะพอตา ลกเขย เมยหลวง เมยนอย ผลการวจยพบวากลมตวอยางตความหรอวนจฉยพฤตกรรมตวละคร โดยใชสถานภาพหรอบทบาททตนดารงอยในครอบครวทาความเขาใจละคร จากการศกษาของ ศราพรแสดงใหเหนวาเรองสงขทองมความสมพนธกบสงคมปจจบนดวย โดยเฉพาะในประเดนเรองความขดแยงในละครมความสมพนธกบความขดแยงทปรากฏจรงในสงคมไทยแสดงใหเหนความสมพนธระหวางนทานกบสงคมไดเปนอยางด

นอกจากนาเสนอเพอสรางความสนกสนานเพลดเพลนแลวนทานหรอเรองเลายงถกใช เปนเครองมอในการควบคมโลกทศนหรอถายทอดโลกทศนจากบคคลหนงไปสบคคลอน ดงท เสาวลกษณ อนนตศานต(2541: 81) กลาวถงคณคาของเรองสงขทองวา “เรองสงขทองเปนอดมการณทผแตงตองการปลกฝงใหสงคม” สอดคลองกบเบญจวรรณ ฉตระเนตร (2518: 212) กลาวถงคณคาของเรองสงขทองวา

เรองสงขทองมแกนเรองมงสรางสรรคสงคมไทย เพราะเสนอแนวทางประพฤตปฏบตทดใหเปนแบบอยางในการดาเนนชวตและเสนอแนวทางประพฤตปฏบตทไมดเพอใหเหนตวอยางในทางเสอมจะไดเปนเครองเตอนใจไมประพฤตปฏบตตามนนและดวยเหตทแนวทางประพฤตปฏบต ทปรากฏเปนแกนเรองยงคงใชไดในสงคมปจจบน จงมผลใหพระราชนพนธบทละครนอกยงคงทนสมยและอยในความสนใจของคนทวไปตราบเทาทกวนน

โดยขอคดสาคญในแกนเรองทสามารถนาไปประยกตใชในชวตไดคอการพจารณาบคคล

ไมควรพจารณาเพยงรปลกษณภายนอกเสาวลกษณ อนนตศานต (2538: 219) กลาวถงแงคดในเรองนวา

การสรางเรองในลกษณะนกคงมความมงหมายใหผอานไดขอคดวา การพจารณาบคคลนน ไมควรพจารณาจากรปรางหนาตา ชาตตระกลหรอยศศกด แตควรพจารณาทสตปญญา ความร ความสามารถ และความดงาม สงเหลานอาจจะแฝงอยในตวบคคล เชนเดยวกบรปทองทแฝงอยในรปเงาะ กได

24

แตคณคาทเปนประเดนสาคญของบทละครนอกเรองสงขทองคอการใหความสนกสนานเพลดเพลนซงถอเปนเปาหมายหลกของการประพนธบทละครนอก โดยในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมอารมณขนปรากฏอยมากมายทงในเนอเรอง ตวละคร ภาษา ฯลฯ

2.3. งานวจยทเกยวของกบบทละครนอกเรองสงขทอง

เสาวลกษณ อนนตศานต (2515) ศกษาบทละครนอกสมยอยธยา จานวน 19 เรองในดาน

ประวตความเปนมา กลวธการจารก แกนเรอง โครงเรอง ลกษณะคาประพนธ เพลง แบบแผน การแสดงละคร ผลการศกษาของเสาวลกษณแสดงใหเหนวาบทละครนอกเปนภาพสะทอนสงคมไทยในดานชวตความเปนอย สภาพจตใจ ความเชอ ความยดมน และขนบธรรมเนยมประเพณ ของชาวบาน โดยบทละครนอกในสมยอยธยาหลายเรองเปนตนเคาของละครนอกฉบบพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

เบญจวรรณ ฉตระเนตร (2518) ศกษาพระราชนพนธบทละครนอกในรชกาลท 2:

การศกษาเชงวจารณ เพอพจารณาคณคาของแกนเรอง สญลกษณ และโวหารภาพพจน โดยละเอยด พบวาองคประกอบทง 3 ประการมสวนทาใหบทละครนอกของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยเปนผลงานชนเอก ในเรองสงขทองแกนเรองมงสรางสรรคสงคมไทย เปนแนวทางประพฤตปฏบตในทางทด สญลกษณทพบในเรองสงขทองคอ รปหอยสงข รปเงาะ บอทอง รปทอง รปยกษของนางพนธรต รปมนษยของนางพนธรต และพระอนทร โวหารภาพพจนทนยมใชคออปมาอปไมยซงการใชโวหารภาพพจนชวยใหเขาใจเนอเรองไดงายและรวดเรวขน

ราตร ผลาภรมย (2520) ศกษาการศกษาเชงวเคราะหเรองสงขทอง โดยนานทานเรอง

สงขทองในภมภาคตางๆ ทงในและนอกประเทศมาศกษาเปรยบเทยบวามความเหมอนหรอตางกนอยางไรบาง ราตรสนนษฐานวาเรองสงขทองไมนาจะเปนนทานพนเมองของไทย เพราะประเพณการใหผหญงเปนฝายเลอกผชายไมใชประเพณไทย เมอศกษาเปรยบเทยบกบนทานตางชาตแลวพบวาเรองสงขทองมความคลายคลงกบนทานของอนเดยและประเพณการเลอกคกสอดคลองกบประเพณอนเดย จงสนนษฐานวาเรองสงขทองนาจะไดรบอทธพลจากอนเดย โดยเรองสงขทองของไทย สามารถสะทอนภาพสงคม สภาพความเปนอยและขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอของ คนในสงคม

สมพร รวมสข (2521) ศกษาวเคราะหบทบาทตวละครอมนษยในบทละครในและละคร

นอก เพอคนควาเกยวกบทมา ลกษณะ อปนสย ประเภท บทบาท และคณคาของตวละครอมนษย ผลการศกษาพบวาตวละครอมนษยในบทละครในและบทละครนอกสวนใหญมทมาจากศาสนา

25

ความเชอในคตพราหมณ และคตพทธศาสนา ชวา เปนตน ตวละครอมนษยแบงไดเปน 2 ประเภทคอตวละครฝายดและตวละครฝายราย โดยตวละครอมนษยมคณคาในการดาเนนเรองทาใหเนอหามความนาสนใจและมคณคาดานการสอนศลธรรมอกดวย

ยรฉตร บญสนท (2522) ศกษาพระราชนพนธบทละครนอกในพระบาทสมเดจพระพทธ

เลศหลานภาลย: การวเคราะหในดานระบบครอบครวและการสมรส เพอศกษาแนวคด อทธพล รวมถงวธการแกปญหาความขดแยงในครอบครว พบวาภาพสะทอนสงคมในละครนอกมความคลายคลงกบลกษณะครอบครวและการสมรสของคนไทยในสมยอยธยาตอนปลายและรตนโกสนทรตอนตนคอ ในการสมรสผปกครองและอานาจเหนอธรรมชาตมบทบาทสาคญ ลกษณะครอบครว เปนครอบครวผสมมความสมพนธทางเครอญาตทง 2 ฝายอยางใกลชด โดยใหอานาจแกฝายชายเปนใหญ สามารถมภรรยาไดหลายคน การมอบมรดกจะมอบใหบตรชายหรอบตรเขยทมความสามารถ ตวละครในละครนอกไมวาจะเปนกษตรยหรอเสนา แสดงลกษณะนสยเหมอน คนธรรมดามากวาตามสถานะในบทบาท เชน เปนคนขลาด เงอะงะ ตดสนใจผดพลาด เนอเรอง ในละครนอกดาเนนไปตามคตทาดไดด ทาชวไดชวและการใหอภย เรองสงขทองเปนวรรณคดทไดรบอทธพลจากตางประเทศทาใหมลกษณะแตงตางจากสงคมไทยบาง เชนการใหผหญงเปน ฝายเลอกผชาย

พฤทธ ศภเศรษศร (2523) ศกษาลกษณะความขดแยงในพระราชนพนธบทละครนอก

ในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เพอคนควาลกษณะขดแยง ความขดแยงและนาฏการ ทเกดขนจากความขดแยง ตความความขดแยงเหลานนในแงของการสะทอนภาพสงคมและ การแสดงโลกทศนของกว พบวามความขดแยงดงน ความขดแยงภายนอก ความขดแยงภายในและความขดแยงทางสงคม ความขดแยงเหลานนมความสมพนธกนสงเสรมการพฒนาเรองและ แกนเรองใหชดเจนขน โดยความขดแยงทปรากฏมความสมพนธกบสงคมและกวแสดงโลกทศน ตอลกษณะขดแยงไวอยางนาสนใจ

อญชล นมสะอาด (2537) ศกษาการวเคราะหความหมายแฝงในบทละครนอก พระราช

นพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ศกษาบทละครนอก 5 เรองพบความหมายแฝง 5 ลกษณะคอ ความหมายแฝงในโวหาร ความหมายแฝงในจนตภาพ ความหมายแฝงในสญลกษณ ความหมายแฝงในเนอเรอง ความหมายแฝงในตวละคร โดยความหมายแฝงมความเกยวของกบ การดาเนนชวตในครอบครว การพจารณาบคคล การปกครอง ปรชญา ความรก

ศราพร ณ ถลาง (2539) ศกษาเรองศกษาสงขทอง: ความแตกตางในการตความโดย

บคคลตางสถานภาพในครอบครว โดยนานทานเรองสงขทองมาเปนกรณศกษาในการเกบขอมลภาคสนามทจงหวดสงหบร เรองการตความบทบาทของตวละครเพอศกษาความสมพนธระหวาง

26

บคคลสถานภาพตาง ๆ ในครอบครว โดยเฉพาะพอตา ลกเขย เมยหลวง เมยนอย ผลการวจยพบวากลมตวอยางตความหรอวนจฉยพฤตกรรมตวละครโดยใชสถานภาพหรอบทบาททตนดารงอยในครอบครว

สมบรณ ศรระสนต (2542) ศกษาวเคราะหคานยมทางสงคมและการใชภาษาจาก คาบรภาษในบทละครนอกพระราชนพนธพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ศกษาการใชถอยคาในการบรภาษ 6 ประเดน คอ 1.การใชคาหยาบ 2.การใชคาประชด 3.การใชคาเหยยดหยาม 4.การใชคากลาวโทษ 5.การใชคาเหนบแนม 6.การใชคาอาฆาต การใชภาษาจากคาบรภาษสะทอนคานยมทางสงคม ดานกรยามารยาท ดานการเลอกคครอง ดานความกลาหาญ ดานการลงโทษและดานความเหลอมลาทางสงคม

สภค มหาวรากร (2548) ศกษาการแปรรปวรรณกรรมเรองสงขทอง โดยศกษาเรอง สงขทอง 4 สานวน คอ สวรรณสงขชาดก บทละครนอกเรองสงขทองสานวนอยธยา บทละครนอกเรองสงขทองสานวนรตนโกสนทรตอนตนและนทานเรองสงขทองของจนทนย พงศประยร พบวาจดมงหมายในการแตงและสภาพสงคมทแตกตางกนในแตละยคสมยมผลทาใหเรองสงขทอง มรายละเอยดตางกน แตกยงมลกษณะรวมทสาคญคอตวละคร จากเอกสารและงานวจยทเกยวของขางตนน ผวจยจะใชเปนแนวทางในการศกษาวเคราะหอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยตอไป

บทท 3 กลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทอง

ฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

กลวธการสรางอารมณขนเปนวธการของกวในการทาใหผอานเกดความรสกขบขน กบเรองราวทกวนาเสนอ การศกษากลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทอง ฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยน ผวจยศกษาผานองคประกอบตางๆ ของวรรณคดวาองคประกอบใดมสวนทาใหเกดอารมณขนบางและกวมกลวธสรางหรอนาเสนออารมณขนผานองคประกอบเหลานนอยางไร ผลการศกษาพบวากวสรางอารมณขน ผานองคประกอบเหลานคอ

1. การสรางอารมณขนจากเนอเรอง 2. การสรางอารมณขนจากตวละคร 3. การสรางอารมณขนจากภาษา

1. การสรางอารมณขนจากเนอเรอง เนอเรอง หมายถง เรองราวหรอเหตการณตางๆ ในเรองทกวสรางขนเพอนาเสนอตอผอาน โดยหวงวาเหตการณหรอเรองราวเหลานนทาใหผอานเกดความรสกสนกสนานได จากการศกษาเนอเรองในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธพบวาความขดแยง หรอความไมลงรอยกนเปนองคประกอบสาคญของเนอเรองททาใหเกดอารมณขน

ความขดแยงถอเปนองคประกอบสาคญสาหรบวรรณคดเพราะมผลตอโครงเรองทาให เรองดาเนนไปอยางนาสนใจ ความขดแยงทปรากฏในวรรณคดไมใชสงทเกดขนเองแตเปนสงทกวสรางขน ดงนนความขดแยงจงเปนกลวธนาเสนอเรองอยางหนงของกวททาใหผอานสนใจหรอ เกดความสนกสนาน กวจงตองสรางลกษณะความขดแยงเหลานนอยางประณตเพอใหสอดคลองกบจดประสงคทตองการ ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกวสรางเหตการณ ความขดแยงเพอใหเนอเรองสรางความสนกสนานเพลดเพลนแกผอาน

ความขดแยงหรอความไมลงรอยกนสรางความขบขนเพราะเปนการนาสงทไมเขากน เชน วตถ บคคล ความรสกหรอความคด ฯลฯ ทแตกตางกนมานาเสนอรวมกนหรอนาเสนอสถานการณ ททาใหเกดความคาดหวงอยางใดอยางหนงแตตอนจบกลบไมไดเปนไปตามทคาด เมอผอานมองเหนความไมเขากนหรอความขดแยงกนระหวางความรสกหรอความคาดหวงกบสงทเกดขนจรงทาใหเกดอารมณขนขน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกวสรางอารมณขน ผานความขดแยงดงน

28

1.1. เหตการณความขดแยงจากความไมลงรอยกนของตวละคร ความไมลงรอยกนของตวละครสรางความขบขนเพราะผอานไดเหนตวละครเอก แสดงความเหนอกวาตวละครปรปกษ การเหนตวละครปรปกษลมเหลวหรอความขดแยงทาให ตวละครตกอยในสถานการณทไมสอดคลองกบสถานภาพของตน ผวจยแบงกลมเหตการณ ความขดแยงเปน 2 กลมคอ ความขดแยงระหวางตวละครทเปนสมาชกในครอบครวและความขดแยงระหวางตวละครทไมใชสมาชกในครอบครวดงน 1.1.1. ความขดแยงระหวางตวละครทเปนสมาชกในครอบครว ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธพบอารมณขนทเกดจากความขดแยงของตวละครทเปนสมาชกในครอบครวดงน 1.1.1.1. ความขดแยงระหวางทาวสามนตกบเจาเงาะ ทาวสามนตกบเจาเงาะมความสมพนธกนในฐานะพอตากบลกเขย สาเหต ของความขดแยงเกดจากนางรจนาพระธดาของทาวสามนตเลอกเจาเงาะซงเปนคนชนตา รปรางอปลกษณเปนคครอง ทาใหทาวสามนตรสกอบอายและโกรธแคน ทาวสามนตพยายามกาจดเจาเงาะหลายครงแตกลมเหลวและถกเจาเงาะกลนแกลงกลบทกครง เมอพระอนทรยกกองทพมาลอมเมองทาทาวสามนตแขงตคลชงบานเมองปรากฏวาหกเขยสพระอนทรไมไดทาวสามนตตองขอใหเจาเงาะมาชวยตคล ความขดแยงระหวางทาวสามนตกบเจาเงาะสรางความขบขนเพราะผอานเหน เจาเงาะซงเปนตวละครเอกกลนแกลงทาวสามนตซงเปนตวละครปรปกษใหเกดความหวาดกลวได อกทงทาใหทาวสามนตตกอยในสถานการณทไมสอดคลองกบสถานภาพของตนทเปนกษตรยและเปนพอตาแตกลบหวาดกลวเจาเงาะซงเปนคนชนตาและเปนลกเขยของตนเอง ดงตวอยางเมอทาวสามนตคดกาจดเจาเงาะโดยการใหเหลาลกเขยแขงกนหาเนอ ถาใครหาไมไดตามจานวนตองถกลงโทษประหารชวต เพราะคดวาเจาเงาะคงหาไมได ผลปรากฏวาหกแพแตทาวสามนตไมลงโทษหกเขยตามทกลาวไว เจาเงาะจงกลนแกลงทาวสามนตโดยการขใหกลวดงคาประพนธวา

เหนทาวสามนตอยบนเตยง กยนเมยงเขมนมองปองหนา ขตะคอกหลอกลอพอตา เงองาทาทจะตรน

เมอนน ทาวสามนตตนกลวตวสน ไมสไมรบหลบเปนควน งนงนงกงกพลดตกเตยง สาคญวาเงาะตถกศรษะ สนสตมานะรองเตมเสยง นแนยายดทหรอทเพรยง หวขาแตกกเสยงไมรเลย

29

นางมณฑาวาไฮทไหนนน เมอดอยท งนนนพอเอย ตนเตนเชนนขามเคย ลกเขยของตวกลวมนไย ทาวสามนตวากลากอยาหน เหลอกาลงแลวพไมอยได วาพลางเหวยงวดสะบดไป เมยยดฉดไวพลวน

(บทละครนอก.2545: 140) เหตการณความขดแยงนสรางความขบขนเพราะผอานเหนเจาเงาะสามารถ กลนแกลงทาวสามนตผเปนพอทไมมความยตธรรมกบตนเองได อกทงทาใหทาวสามนตตกอยในสภาพทนาขนเพราะเปนกษตรยและเปนพอตาของเจาเงาะแตกลบแสดงความหวาดกลวลกเขยตนเองทเปนสามญชน 1.1.1.2. ความขดแยงระหวางทาวสามนตกบหกเขย ทาวสามนตกบหกเขยมความสมพนธกนในฐานะพอตากบลกเขย หกเขยเปนลกเขยททาวสามนตโปรดปรานเพราะคดวาหกเขยมคณสมบตตามทตนคาดหวงคอเพยบพรอม ไปดวยฐานะ รปลกษณและความสามารถ แตหกเขยกลบเปนคนไรความสามารถ ไมอาจทาตามความตองการของทาวสามนตไดไมวาจะเปนการหาเนอหาปลากแพเจาเงาะ เมอใหไปตคลกบพระอนทรกแพพระอนทรแบบหมดรปทาใหทาวสามนตโกรธหลายครง เหตการณความขดแยงระหวางทาวสามนตกบหกเขยสรางความขบขนเพราะผอานเหนความผดหวงของทาวสามนตและเหนความลมเหลวของหกเขยทไมสามารถปฏบตตาม ททาวสามนตตองการไดเลย อกทงทาวสามนตและหกเขยตางกเปนตวละครปรปกษทมงรายตอ เจาเงาะ การทเหนตวละครปรปกษทะเลาะกนเองทาใหผอานซงเปนฝายเดยวกบเจาเงาะ เกดความรสกขบขน ดงตวอยางเมอทาวสามนตใหเหลาลกเขยไปหาปลามาสงคนละหนงรอยตว ผลปรากฏวาเจาเงาะหาไดเปนจานวนมากและกลบมาถงกอน สวนหกเขยซงมบรวารมากมายแตหาปลาไดเพยงคนละตวสองตวเทานนทาใหทาวสามนตหนมาดดาหกเขยดงคาประพนธวา เมอนน ทาวสามนตเคองขนหนหน

จงวาไปแกหกเขยนน กจะใครฆาฟนบนรอน แตอายเงาะทรพลคนอปรย มนยงดกวามงมาถงกอน เออนมไปเทยวจอดนอน ไมรเรวรรอนเจาคนด บาวไพรไปดวยกหนกหนา ไดปลามาไมพอจะเซนผ กคดนดเดยวดอกครงน หาไมชวจะบรรลย

(บทละครนอก.2545 :122)

30

จากตวอยางความขดแยงระหวางทาวสามนตกบหกเขยทยกมาน นสราง ความขบขนเมอผอานเหนความผดหวงของทาวสามนตทไมสามารถกาจดเจาเงาะไดเพราะหกเขยไมมความสามารถดงทคาดไว อกทงเมอผอานเหนตวละครปรปกษซงเปนพวกเดยวกนทะเลาะกนเองทาใหผอานทเปนฝายตวละครเอกรสกขบขน 1.1.1.3. ความขดแยงระหวางหกเขยกบพระสงข หกเขยกบพระสงขมความสมพนธกนในฐานะตางกเปนลกเขยของทาวสามนต สาเหตของความขดแยงเกดจากทาวสามนตคดกาจดเจาเงาะจงใหเหลาลกเขยแขงกนหาปลาหาเนอมาสงทาใหเจาเงาะและหกเขยกลายเปนตวละครปรปกษตอกน ในการแขงขนหาปลาหาเนอนน เจาเงาะถอดรปเปนพระสงขใชมหาจนดามนตเรยกปลาเรยกเนอมารวมกนทาใหหกเขยหาไมได เมอหกเขยมาขอปลาขอเนอพระสงขจงกลนแกลงหกเขยโดยการตดปลายจมกและใบห เหตการณความขดแยงระหวางหกเขยและพระสงขสรางความขบขนเพราะผอานเหนตวละครเอกแสดงความเหนอกวาตวละครปรปกษโดยการกลนแกลงและทารายหกเขยทาใหผอานทเปนฝายพระสงขรสกขบขนดวยความเบกบานใจ ดงตวอยางเมอทาวสามนตใหเหลาลกเขยหาเนอแขงกน พระสงขใชมหาจนดามนตเรยกเนอมารวมกนทาใหหกเขยหาไมไดตองมาขอจากพระสงขทปลอมเปนเทวดา พระสงขจงแกลงทารายหกเขยโดยการตดใบหดงคาประพนธวา

เมอนน พระสงขฉดหกระชากลากหลน จะเชอดแตเบาเบาเอาบญ แลวชกดาบญปนออกเงอดเงอ เขยใหญขยนพรนพรง รององอยหนานาเจบเหลอ อยางนทไหนจะไดเนอ ทาทจะเชอดเถอแลวรงรอ แกลงขยบจบจองลองใจ เลอกเอาขางไหนจะดหนอ เหนยวหขวาลงใหกงคอ แขงขอเชอดขาดเลอดสาดไป

(บทละครนอก.2545 : 134) ตวอยางนสรางความขบขนเพราะเหนทาทางเงอดาบของพระสงขประกอบกบอาการประหวนพรนพรงของหกเขยเปนภาพทขดแยงกน อกทงเปนการกลนแกลงหกเขยทาใหผอานรสกขบขน 1.1.1.4. ความขดแยงระหวางหกเขยกบเจาเงาะ หกเขยกบเจาเงาะมความสมพนธกนในฐานะตางกเปนลกเขยของทาวสามนตเหมอนกน โดยหกเขยเปนลกเขยททาวสามนตโปรดปรานแตเจาเงาะเปนลกเขยททาวสามนตรงเกยจ ความขดแยงระหวางหกเขยกบเจาเงาะมสาเหตมาจากทาวสามนตตองการกาจดเงาะจง

31

ใหเหลาลกเขยหาเนอหาปลาประกวดกน ทาใหหกเขยกบเจาเงาะเปนตวละครคปรบหรอตวละครปรปกษตอกน เหตการณความขดแยงระหวางหกเขยกบเจาเงาะสรางความขบขนเพราะผอานเหนตวละครเอกแสดงความเหนอกวาหรอสามารถเอาชนะตวละครปรปกษได เมอหกเขยเผชญหนากบเจาเงาะกมกถกเจาเงาะกลนแกลงหรอทาราย ทาใหผอานซงเปนฝายเจาเงาะรสกขบขน ตวอยางคาประพนธเหตการณเจาเงาะกลนแกลงทารายหกเขยเมอครงหาปลาแขงกนวา เมอนน หกเขยขดใจเปนหนกหนา

เหนเงาะเยาะหยอกภรรยา โกรธาตาเขยวเหลยวดกน โมโหฮดฮดขดเขมร โจงกระเบนคาดกระเบนเสยใหม น หมายเขมนกาหมดกดฟน มทะลดดนไมพรนพรง ลางคนบนดาเงาะอบาทว จะใครเอาเทาคาดเขาสกผง บางวาจะถองสกสองตง ทาไมมงมาหยอกหลอกเมยก ดเถดเกดมาไมเคยพบ บาใบบดซบทาลบหล จองหองถองเสยใหเมยด ดาพลางทางกรกนเขาไป เหนเงาะเงอไมไลกวดแกวง ระรนสนหนาแขงไมเขาใกล บางนงลงลบลอยทรอยไม นาตาไหลครางออดกอดมอ บางหลบตาหนาเมนซอมหมด เงาะวดลมกลงลกวงตอ ทรดนงลงนวดปวดสะดอ ครางฮอไปทเดยวไมเหลยวแล เขยใหญยางเทากาวถลา เงาะตาตอยจมกถกแผล ลมลงกลอกคอทาทอแท เมยมาชวยแกทบตนคอ ลางคนถอยหลงเขาบงเสา รองวาพวกเราอยากลวพอ บางกาหมดขดเขมรไมยอทอ ใจคอเหยมฮกบกบน เขาชกเงาะเดาะเอาดวยเขาลา ลมผวาเจบจกลกไมขน พดไมออกกลอกหวมวมน เพอนกนวงครนกระจายไป

(บทละครนอก.2545 : 125-126) เหตการณความขดแยงนสรางความขบขนเมอผอานเหนหกเขยสเจาเงาะทตน ดถกวาบาใบและโงเซอะไมได รายละเอยดทแสดงอาการหวาดกลวของหกเขยแตละคนทาใหเกดความขบขน 1.1.1.5. ความขดแยงระหวางทาวยศวมลกบนางจนทา ทาวยศวมลกบนางจนทามความสมพนธกนในฐานะสามกบภรรยา สาเหต ของความขดแยงเกดขนจากนางจนทาตองการไดตาแหนงมเหสเอกแตทาวยศวมลไมยอมแตงตงนาง เปนสาเหตใหทงสองทะเลาะโตเถยงและทารายกน

32

เหตการณความขดแยงระหวางนางจนทากบทาวยศวมลสรางความขบขนเพราะเหตการณความขดแยงทกครงลงเอยดวยทาวยศวมลทารายนางจนทาซงถอเปนตวละครปรปกษ กบตวเอกทาใหผอานรสกชอบใจทเหนนางจนทาถกทาราย ดงตวอยางเมอทาวยศวมลจะไปรบนางจนทเทวกลบมาครองเมอง นางจนทาเกรงความผดของตนทเคยใสความนางจนทเทวจะปรากฏและทาใหไดรบโทษจงกลาวถอยคาเยาะเยยเสยดสใหทาวยศวมลอบอายจะไดเปลยนความตงใจดงคาประพนธวา

ครนถงจงแกลงทากระแอม ยมแยมเยาะองคพระทรงศกด เอออะไรอกทกคกคก ไมรจกเหตผลตนปลายเลย จะยกรกรพลไปไหนหนอ นาหวรอนกหนาเจาขาเอย ทกขรอนถงใครไมเสบย ฮดเชยกยกยฮยหยเจยว ดเหมอนบาหลงนงมวมน จนฝาขนจบหนาขอบตาเขยว เซอะซมงมงายไปฝายเดยว ชางไมเหลยวหลงนกตรกตรา


คาพดของนางจนทาทาใหทาวยศวมลโกรธและลงเอยดวยการทารายนางจนทา ดงคาประพนธวา อเอยอจนทา กลาดแลวอยาทาตาเหมยว

ฉวยไดไมเรยว ไลเลยวพลวน ดดดานหนา กลบมาเยยหยน โกรธเกรยวเคยวฟน ตรนราไป

ขนเอยขนจาน งนงานพาลโกรธโลดไล เขาวาถกใจ จบไมไลต ตบหตถผดพอ เลยวลอหลกหน เยาะเยยภม ทาทแยบคาย

ดเอยดเอา ขนเฝาเยายวไมกลวหวาย ตเสยใหตาย แสนรายรงแก หวดดวยไมเรยว ชาเขยวหลายแผล คนขยนนนแน วงแรไปไย

ภเอยภม มาทาโพยโบยตไมปราศรย แตกอนรอนชะไร ทาวไมมทะล เดยวนนหนอ ใจคอรายด ยงกวาบาย ดรนาชง แกลงเยยยมหว เยาะยวใหคลง เลยวลอรอรง เหลยวหลงแลนไป

33

อเอยอชาตชว ขนเสยงเถยงผวหากลวไม เลยงมนไวไย จญไรใจคด ลอเลนเชนน เหลอทจะอด ตวดมพยศ ไมลดละมง ทงตทงดา ปากวามอถง ถกถองสองดง รององออไป

เมอนน นางจนทาเศราสรอยละหอยไห เจบปวดยบยอยดวยรอยไม นาตาไหลเปนคราบอาบแกมคาง ความกลวตวสนงนงก พลดตกอฒจนทรถงชนลาง ลกขนเดนดวนครวญคราง กลบมาตาหนกนางทนใด

(บทละครนอก.2545 :189-191)

จากตวอยางความขดแยงนลงเอยดวยนางจนทาซงเปนตวละครปรปกษถกทารายทาใหผอานซงเปนฝายตวละครเอกรสกขบขนดวยความสมใจทนางจนทาผดหวงและไดรบบาดเจบ 1.1.1.6. ความขดแยงระหวางนางมณฑากบทาวสามนต นางมณฑากบทาวสามนตมความสมพนธกนในฐานะสามกบภรรยา สาเหตของความขดแยงเกดจากตวละครมพฤตกรรมไมเหมาะสมกบสถานภาพของตนทาใหเกดความขดแยงกน โดยทาวสามนตเปนหวหนาครอบครวและเปนกษตรยแตกลบเปนคนขขลาดไมสามารถเปนทพงของผอนได สวนนางมณฑาเปนภรรยาแตมความสขมรอบคอบ สามารถเตอนสตสามในยามคบขนได ในยามทโตเถยงกนนางมณฑามกเปนฝายตาหนทาวสามนต ฯลฯ ความขดแยงทาใหตวละคร มพฤตกรรมไมสอดคลองกบสถานภาพนทาใหผอานเกดความรสกขบขน ตวอยางเหตการณความขดแยงระหวางทาวสามนตกบนางมณฑาเมอเจาเงาะแกลงทาใหทาวสามนตหวาดกลว นางมณฑาเหนทาวสามนตกลวเจาเงาะจงเตอนใหไดสต การกระทาของนางมณฑาทาใหทาวสามนตดนาขบขนดงคากลอนวา

เมอนน นางมณฑาเหนผวกลวเงาะใบ วงหนเหนอยบอบหอบหายใจ จงวาไฮอะไรนนาชง พอเจาเถดพอคณอยาวนวาย ไมอดสดรายเขามง วาแลวลากลถกง ผลกใหนงบนเตยงเสยงตง เหนผวตวสนขวญแขวน คอยจะแลนลกยนตนทะลง นางฉวยฉดยดมออยาดอดง หยกทงทบหลงใหนงลง ทาวสามนตไดคดผดแลวแม คนแกคนเฒาเฝาลมหลง พไมขขลาดดอกบอกตรงตรง ทนคงคอยยงชวไมกลวมน


34

จากตวอยางขางตนความขดแยงระหวางนางมณฑากบทาวสามนตสราง ความขบขนเพราะผอานเหนนางมณฑาซงเปนภรรยาเปนฝายเตอนสตมทงฉดลากหยกต ทาวสามนตซงเปนสาม ตอมาเจาเงาะถอดรปเปนพระสงข นางมณฑาเรยกใหทาวสามนตมาดพระสงข ในกระทอมแตทาวสามนตไมยอมมาและนนทานางมณฑาใหเสนาฟงดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตหวเราะเยาะยมอย เออราวกบใครเขาไมร ราคาญหจจ ไปทเดยว ขนจะใหไปดลกเขยเงาะ มนสเหมาะหนกหนาเหมอนมาเหมยว อยาอวดโอโปปดลดเลยว พระอนทรมาเขยวเขยวไมเชอเลย แลวตรสกบเสนานนทาเมย ตะแกเสยจรตผดแลวเหวย รปทองทไหนเลาเฝาชมเชย เงาะเงยนาเกลยดขเกยจไป

เมอนน นางมณฑาวาดดอไปได เขาจะรบฉบหายทงเวยงชย นาชงชางกระไรไมเชอเลย กลบมาหวเราะเยาะเยยขา จะวาใครเปนบานจจาเอย ไมลวงหลอกดอกนะพระเอย ลกเขยเราไซรมใชเงาะ ฟาผเถดหนาไมวาเลน ทาวเหนกลวแตจะชมเปาะ จรงจรงนะขาอยาหวเราะ แมนไมเหมาะตเมยเสยใหตาย


เหตการณนสรางความขบขนเพราะบทสนทนาและพฤตกรรมของนางมณฑา กบทาวสามนตเหมอนกบชาวบานทวไปไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละครทเปนกษตรย อกทงทาวสามนตผเปนสามมกถอตนวาเปนผนาทงทเวลามปญหากลบแกไขไมได 1.1.1.7. ความขดแยงระหวางนางรจนากบพระธดาทงหก นางรจนาและพระธดาทงหกมความสมพนธกนในฐานะพนองรวมบดามารดา สาเหตของความขดแยงเกดจากนางรจนาเลอกเจาเงาะเปนคครอง พระธดาทงหกซงเปนพสาว ไดรบความอบอายจงเกดการทะเลาะโตเถยงกนทาใหนางรจนาและพระธดาทงหกเปนตวละครปรปกษตอกนและทะเลาะโตเถยงกนทกครงทพบกน เหตการณความขดแยงระหวางนางรจนากบพระธดาทงหกสรางความขบขน แกผอานเพราะนางรจนาและพระธดาทงหกตางกเปนบคคลทมฐานะสงแตกลบโตเถยงกนโดยใชถอยคาและทาทางราวกบชาวบาน อกทงพระธดาทงหกถอเปนเปนตวละครปรปกษการทนางรจนากลาโตเถยงพทดถกเหยยดหยามตนทาใหผอานรสกถกใจ ดงตวอยางเหตการณโตเถยงกนเมอเจาเงาะหาปลาไดมากกวาและกลบมาถงกอนนางรจนาจงไดโอกาสจงเยาะเยยพสาวทาใหเกดการทะเลาะโตเถยงกนดงคาประพนธวา

35

เมอนน หกนางเคองขดอชฌาสย ตางคนชหนาแลววาไป หวเราะเยาะใครอรจนา เหตวาผวมงมาถงกอน ทาแสนงอนเจอเจอะสะเออะหนา ผวกไมรจกจบผกปลา จงไดมาไมมากเหมอนหมอมเงาะ ดเยยงผวเจามนเคลาคลอง หวยหนองเหนอใตเขาใจเสาะ นางเมยขนหนามาหวเราะ เปรยบเปรยเยยเยาะไมเจยมตว เขาขบไลไปอยเสยปลายนา ยงดอดานเขามาวาแทนผว ไมมความยาเยงเกรงกลว ไสหวออกไปเสยจากวง

เมอนน รจนาตอบไปดงใจหวง ชชะหมอมพทข นซง ออกประดงดาทอเลนพอแรง เฝามาขบไลไสหวห โกรธหรอวาดจมกแหวง แตเหนเขาหวรอกระแวง ออกสกดสแกงแกลงพาโล ผวพไปหาปลากบบาวไพร นอยหรอชางไดมาอกโข ผวขาหาปลาประสาโซ แตจมกไมโหวเหมอนผด พอรเชนเหนอยวาเทจจรง สปดปากหากนงเสยดอกพ จะใหวาหรอจะวาออกเดยวน แลวเหลยวดสามเหนขงตา แคนใจคดจะใครอยทะเลาะ แตเจาเงาะชชวนไปเคหา ถมนาลายรดใหแลวไคลคลา ตามผวออกมาไมพรนพรง

(บทละครนอก.2545 :123-124)

เหตการณความขดแยงนสรางความขบขนเพราะผอานเหนนางรจนาไดเยาะเยยพสาวทเคยดถกตนเองผอานซงเปนฝายนางรจนาจงรสกสมใจไปกบตวละคร อกทงความขดแยงนทาใหตวละครอยในสถานการณทผดไปจากสถานภาพของตนและผดไปจากความคาดหวงของผอาน เพราะเหลาพระธดาถอเปนบคคลทมสถานภาพทางสงคมสงแตกลบโตเถยงกนโดยใชคาบรภาษ ราวกบชาวบานไมเหมาะสมกบฐานะของตวละคร 1.1.1.8. ความขดแยงระหวางพระธดาทงหกกบหกเขย พระธดาทงหกกบหกเขยมความสมพนธกนในฐานะสามภรรยา สาเหต ของความขดแยงเกดขนจากหกเขยเปนบคคลไรความสามารถแพเจาเงาะในการหาเนอหาปลาและแพพระอนทรในการตคลทาใหหกธดาไดรบความอบอายเสมอจงเกดความขดแยงกนขนหลายครง เหตการณความขดแยงความขดแยงระหวางพระธดาทงหกกบหกเขยสรางความขบขนเพราะทงหกเขยและพระธดาทงหกเปนตวละครปรปกษทดถกเหยยดหยามและมงราย ตอตวละครเอก การทเหนตวละครปรปกษลมเหลวและทะเลาะกนเองทาใหผอานเกดความรสกขบขน ดงตวอยางเมอหกเขยหาเนอไดนอยกวาเจาเงาะแถมยงถกตดใบหแหวงทาให พระธดาทงหกเกดความอบอายดงตวอยางคาประพนธวา

36

เมอนน หกนางตางพศดผว สารพดวปรตผดตว มนชางชวจรงจรงทกสงไป จมกโหวแลวมหนาซาหแหวง เหมอนใครแกลงเอามดเชอดเลอดไหล ลางคนบนวาไมนาอะไร จมกใบหวนสนงาม บางวานาอายกบอายเงาะ มนยงฟนหวเราะเยาะเยยหยาม ดดหนาดาเปนนาคราม ไมหมดจดงดงามเหมอนเกาเลย ลางคนเคองคอนแลวคอนวา สมเพชเวทนานจจาเอย ไมนาสมาคมชมเชย แตนไปไมเลยแลวพอคณ บางบนออดกอดเขาเกาหว โกรธผวตวสนหนหน ทกขทนพนกาลงนงงวงงน ตางคนเคองขนวนวายใจ


และเมอหกเขยตอสกบเจาเงาะผลปรากฏวาหกเขยสเจาเงาะไมไดทาให พระธดาทงหกโกรธตอวาหกเขยดงคาประพนธวา

เหนผวกลวเงาะกขดใจ จงวาเอออะไรชางไมอาย แตเงาะปาบาใบบดส ชางชวนกนวงหนมนงายงาย เสยแรงกาเนดเกดเปนชาย ไมอดสดรายเขามงเลย


จากตวอยางขางตนภาพความลมเหลวและการทะเลาะกนเองของตวละครปรปกษดงกลาวทาใหผอานขบขน นอกจากนนการทตวละครซงมบทบาทเปนภรรยามาดาทอบรภาษสามขดแยงกบสถานภาพความเปนจรงในสงคมทสามยอมอยในสถานะทเหนอกวาภรรยาทาใหนาขบขนยงขน 1.1.1.9. ความขดแยงระหวางพระสงขกบนางรจนา พระสงขกบนางรจนามความสมพนธกนในฐานะสามภรรยา สาเหตของความขดแยงเกดขนจากนางรจนาตองการใหพระสงขเลกสวมรปเงาะจงลกเอารปเงาะไปทาลาย เมอ พระสงขมาเหนจงเกดการโตเถยงยอแยงกน เหตการณความขดแยงระหวางพระสงขกบนางรจนาแยงชงรปเงาะสรางความขบขนเพราะเปนเหตการณทผดไปจากความคาดหวงของผอานทเหนตวละครพระนางและ มสถานภาพทางสงคมสงกลบโตเถยงกนและแยงชงรปเงาะกนเหมอนเดกๆ ดงคาประพนธวา

เหนนงเยาวเผาเงาะเอาไฟสม จงตกนาในตมมาดบเสย แลววานาชงชางทาเยย ชงเงาะทะเลาะเมยมไป

37

ดดยงดอเขายอครา ยงวาแลวยงหาฟงไม จะเอาเงาะของเขาไปเผาไฟ ทาไดไมเกรงขมเหงกน หรอเจาชอบใจจะใสเลน จะไดเปนนางเงาะเหมาะขน นอกรตนอยหรอมอคนคน จะใครรนเขาสกผางนางคนด

ทรงเอยทรงฤทธ ชอบผดจะรบใสเกศ แมนไมเมตตาจะฆาต นองนจะสมวยมด พระสวมเงาะรายขายหนาเมย จะชงเอาเผาเสยใหสนสด ถงพระเรยวแรงจะแยงยด ผดชอบแขนหลดไมวางมอ

นาเอยนาหวเราะ เกอแลวนเงาะของเจาหรอ กลบเถยงเสยงแขงเขาแยงยอ เอออะไรใจดอจรงจรงเจยว ถงเจามใหกไมฟง นาชงนอยหรอนางมอเหนยว ฮดฮดขดเขมรเปนเกลยว แยงยดฉดเหนยวกนไปมา

ชงรปเงาะไดใสสวมองค ทากมลงหลอนหลอกกลอกหนา ตบมอเยยหยนกลยา แลวคนเขาเคหาหองนอน

(บทละครนอก.2545 :109) จากคาประพนธขางตนพระสงขกบนางรจนาเปนตวละครเอกทมสถานภาพ ทางสงคมสงและเปนคครองกนแตกลบทะเลาะโตเถยงกนเองโดยใชถอยคาและกรยาทาทางราวกบสามญชนทาใหผดไปจากความคาดหวงของผอานและไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละคร และในตอนทายทพระสงขแยงรปเงาะไปสวมไดสาเรจและแสดงทาทางยวนางรจนาทาใหดนาขบขน อกดวย 1.1.1.10.ความขดแยงระหวางตากบยาย ตากบยายมความสมพนธกนในฐานะสามภรรยา สาเหตของความขดแยงเกดขนจากนางจนทเทวถกเนรเทศไปอยในปา นางเดนทางมาถงกระทอมของตายาย ยายเหนผหญงมาถงกระทอมกคดวาเปนชของตาจงแสดงความหงหวงตอวาตา เหตการณความขดแยงระหวางตากบยายสรางความขบขนเพราะผอานรวายายเขาใจผดทาใหการแสดงอาการหงหวงของยายนาขบขนดงคาประพนธวา

ตานดรายจะไมตรง มนคงกคดหาผดไม นดแนะกนมาหรอวาไร ตาเอาใจออกนอกกน นอยหรอนนรปรางอยางกนนร ยายคอนตาผวจนตวสน ฝายตาโกรธยายเอาไมรน มงเหนสาคญดวยอนใด

(บทละครนอก.2545 :21-22)

38

จากเหตการณขางตนยายเขาใจผดจงแสดงอาการหงหวงขนอกทงความขดแยงนไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละครทอายมากแลวแตกลบยงหงหวงกนอยทาใหผอานเกดความขบขน 1.1.1.11.ความขดแยงระหวางนางรจนากบทาวสามนต นางรจนากบทาวสามนตมความสมพนธกนในฐานะพอกบลก สาเหตของความขดแยงเกดขนจากทาวสามนตไมพอใจทนางรจนาเลอกเจาเงาะเปนคครอง ทาใหทาวสามนตโกรธนางรจนาและมกเขาขางพระธดาทงหกและหกเขย เหตการณความขดแยงระหวางทาวสามนตกบนางรจนาสรางความขบขนเพราะทาวสามนตเปนตวละครทมงรายกบเจาเงาะและนางรจนา การทรจนาไมยอมรบคาตดสนและแสดงความไมเคารพทาวสามนตทาใหเกดพฤตกรรมทนาขบขนดวยความสมใจของผอานดงตวอยาง คาประพนธวา

เมอนน รจนาหนหนหมนไส เหนบดาเคองขนฟนไฟ เขาขางเขยใหญกเดอดดาล จงชวนผวไปลาพอตาเสย อยาอยชาพาเมยออกไปบาน นางสอนใหนงลกคกคลาน กราบกรานทานเสยหนอยหนงตามจน

(บทละครนอก.2545 :128-129) เหตการณนสรางความขบขนเพราะเปนความขดแยงทไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละครคอทาวสามนตเปนพอแตกลบถกนางรจนาซงเปนลกประชดประชน และประกอบกบทาวสามนตเปนตวละครปรปกษทไมมความยตธรรม เมอเหนนางรจนาแสดงทาทางไมยอมรบ ในอานาจของทาวสามนตทมสถานภาพเปนพอและเปนกษตรยทาใหเกดความขบขนขนเมอตวละครทมสถานภาพดอยกวาแสดงความเหนอกวา 1.1.1.12.ความขดแยงระหวางเจาเงาะกบพระธดาทงหก เจาเงาะกบพระธดาทงหกมความสมพนธกนในฐานะนองเขยกบพภรรยา สาเหตของความขดแยงเกดขนจากพระธดาทงหกรงเกยจเงาะทาใหกลายเปนตวละครปรปกษตอกน ความขดแยงนสรางความขบขนเพราะผอานเหนเจาเงาะไดกลนแกลงตวละครปรปกษทแสดงความรงเกยจและดถกตนเองทาใหผอานทเปนฝายเดยวกบเจาเงาะรสกสมใจ ตวอยางเหตการณหาปลาแขงกบหกเขย เจาเงาะเหนพระธดาทงหกโตเถยง กบนางรจนาจงเขาไปแสดงพฤตกรรมลอเลยนพระธดาทงหกดงคาประพนธวา

39

เมอนน เจาเงาะเหนวนวางเขากางกน ทาบอกใบใหรสาคญ แกลงกระชนกระโชกโบกมอ กมลงหลอนหลอกกลอกคอ หกนางดาทอกไมถอ ทาเหมอนบาใบไดแตออ ตบมอหวรอลอเลยนนาง เหนพเมยชาเลองเคองคอน กฉดเมยมาสอนใหคอนบาง ถอไมเทากาวเดนเปนทาทาง ทเสอลากหางใหนางกลว แลวเดดใบไมปดจมกเลน ทาเปนปดแมลงวนสนหว ชมอใหเหนแลวเลนตว เยายวพเมยไปมา

(บทละครนอก.2545 :125). เหตการณความขดแยงนสรางความขบขนเพราะผอานเหนเจาเงาะลอเลยนพระธดาทงหกซงเปนตวละครทอยในสถานภาพทสงกวาตน การลอเลยนแสดงใหเหนถงความเหนอกวาของเจาเงาะ ทาใหผอานซงเปนฝายเดยวกบเจาเงาะรสกขบขนดวยความสาสมใจรวมไปกบเจาเงาะดวย 1.1.2. ความขดแยงระหวางตวละครทไมใชสมาชกในครอบครว ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธพบอารมณขนจากความขดแยงระหวางตวละครทไมใชสมาชกในครอบครวดงน 1.1.2.1. ความขดแยงระหวางบรวารยกษกบพระสงข บรวารยกษเปนบรวารของนางพนธรต เกดความขดแยงกบพระสงขเพราะ พระสงขหนจากเมองยกษ นางพนธรตจงใหเหลาบรวารยกษออกตดตามทาใหบรวารยกษกลายเปนตวละครปรปกษกบพระสงข เหตการณความขดแยงระหวางบรวารยกษกบพระสงขสรางความขบขนเพราะผอานเหนพระสงขเอาชนะบรวารยกษซงเปนตวละครปรปกษได ดงคาประพนธวา

บดนน หมมารทหารนอยใหญ เหนพระสงขนงอยบนตนไทร มไดรจกแตสกตน เพงพศดพลางไมวางตา คดวาเทวาในไพรสณฑ ผวพรรณผดผาดประหลาดคน ใหงวยงงฉงนสนเทหใจ จงถามวาดกอนเทวา เหนเจาเงาะเหาะมามงหรอไม อยาแกลงกลาวคาอาไว จงบอกไปตามจรงบดน

เมอนน พระสงขฟงคายกษ บอกพลางทางยกมอช เหนเหาะไปทศนนะขนมาร

40

บดนน ยกษาไดฟงวาขาน ดใจเสอกสนลนลาน เหาะทะยานตดตามไปพลน

(บทละครนอก.2545 : 72-73) ความขดแยงนสรางความขบขนเพราะผอานเหนตวละครเอกสามารถหลอก ตวละครปรปกษใหหลงเชอทาใหรอดพนจากอนตรายไดจงรสกขบขนทเหตการณพลกผน อยางงายดาย 1.1.2.2. ความขดแยงระหวางโอรสกษตรยรอยเอดเมอง ความขดแยงระหวางโอรสกษตรยรอยเอดเมองดวยกนเกดจากเหลาโอรสกษตรยรอยเอดเมองเขามารบการเลอกคจากพระธดาทงเจดของทาวสามนต ดวยเหลาโอรสมจานวนมากกวาพระธดาทาใหตางเปนตวละครปรปกษตอกนจงเกดการทะเลาะกนมทงการโตเถยงหรอ กลนแกลงกน เหตการณความขดแยงนสรางความขบขนเพราะเปนเหตการณทผดไปจากความคาดหวงของผอานทเหนเหลาเจาชายซงเปนผมสถานภาพสงในสงคมทะเลาะแยงชงกนราวกบเดกๆ ตวละครดงตวอยางคาประพนธวา ตางชงขนหนาวาไมฟง บางถงเถยงเสยงดงองไป


บางพดกบเพอนสนทไมคดอาย อนนองนชสดทายคงตายขา เดยวนและมาลยจะลอยมา เจาคนนนกนหนาขาไวไย ............................................... ............................................... บางพลางโกรธขงหงเพอนกน นางคนนนของขาใครอยาหมาย ตางทะเลาะเกาะแกะกนวนวาย ถงเถยงทาทายมากมายไป

(บทละครนอก.2545 :86) เหตการณนสรางความขบขนเพราะตวละครแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม กบฐานะของตน ประกอบกบผอานทราบวาเหลาโอรสกษตรยททะเลาะโตเถยงกนนสวนใหญ จะไมไดรบการคดเลอกทาใหเกดความขบขนยงขน 1.1.2.3. ความขดแยงระหวางชายชาวบาน ความขดแยงระหวางชายชาวบานดวยกนเองเกดขนจากเหลาชายชาวบาน เขามารบการเลอกคจากรจนาเปนจานวนมากทาใหตางกเปนคแขงตอกนจงเกดการทะเลาะแยงชงกนเอง

41

เหตการณความขดแยงนสรางความขบขนเพราะเหลาชายชาวบานแยงชงในสงทตนไมคควร อกทงผอานทราบวานางรจนาจะไมเลอกใครเปนคครองทาใหการทะเลาะกนเองนไมเกดประโยชนและนาขนดงตวอยางคาประพนธวา

คบคงทงทองพระโรงชย ผดปนเขญใจกไมวา อยากจะใครไดองคพระธดา ตางคดสมบตบาอยทกคน บางชงทตตอยปะเตะปะตะ เอะอะองคะนงสบสน ตารวจวงถอหวายวงวน ไลขผคนอยเปนควน


เหตการณนสรางความขบขนเพราะเหนความสบสนวนวายของตวละคร ชายชาวบานทแสดงความคาดหวงทไมเหมาะสมกบฐานะของตนเองคอคาดหวงวาจะไดรบการเลอก จากนางรจนา ประกอบกบผอานทราบวาชายชาวบานททะเลาะโตเถยงกนนจะไมไดรบการเลอก ทาใหรสกขบขนยงขน 1.1.2.4. ความขดแยงระหวางเจาเงาะกบเสนาของทาวสามนต ความขดแยงระหวางเจาเงาะกบเสนาทาวสามนตเกดจากเสนาไดร บคาสง จากทาวสามนตใหทารายเจาเงาะทาใหเสนากบเจาเงาะกลายเปนตวละครปรปกษตอกน เหตการณความขดแยงระหวางเจาเงาะกบเสนาทาวสามนตสรางความขบขนเพราะผอานเหนเจาเงาะสามารถเอาชนะตวละครปรปกษได ดงตวอยางคาประพนธวา

บดนน เสนาคานบรบสง ลกขนขดเขมรเหนบรง พรอมพรงนายไพรไมยอทอ บางขขบจบไมเงองา เงาะปาไมกลวทาหวรอ ลางคนเขาไปจะไสคอ เจาเงาะงอหมดชกกตกใจ บางยคนขางหนาวาอยากลว ปลนปลอกออกตวไมเขาใกล หกเขยรองวาชาอยไย เขาผลกไสเสนาใหครายอ ผคนเขาพรอมลอมหนาหลง ลากลถกงออกองออ เจาเงาะเหวยงวดสะบดมอ บางลมกลงวงฮอกระจายไป

เมอนน เจาเงาะทาโกรธาควาไขว ปะเตะตอยทบถองวองไว เลยวไลประชดตดพน มอจบอามาตยขางละคน เอาหวชนกนเลนใหเหนขน ทงสองรองดนอยยนยน เจาเงาะหวเราะงนชอบใจ

(บทละครนอก.2545 :139-140)

42

เหตการณความขดแยงนสรางความขบขนเพราะผอานเหนเจาเงาะกลนแกลงเหลาเสนาอยางสนกสนาน การทเหนเจาเงาะสามารถเอาชนะตวละครปรปกษทเขามาทารายตนเองไดทาใหผอานทเปนฝายเดยวกบเจาเงาะรสกขบขน 1.1.2.5. ความขดแยงระหวางเสนาของทาวสามนตกบเดกเลยงโค ความขดแยงระหวางเสนาของทาวสามนตกบเดกเลยงโคเกดขนจากทาวสามนตใหเหลาเสนาไปจบเจาเงาะมาเขารบการเลอกคเหลาเดกเลยงโคถอวาตนเองเปนเจาของเจาเงาะ จงเขาไปขมขเหลาเสนาทาใหเดกเลยงโคกบเสนาเปนตวละครปรปกษตอกน เหตการณความขดแยงระหวางเสนาของทาวสามนตกบเดกเลยงโคสรางความขบขนเพราะเหนตวละครปฏบตตนไมเหมาะสมกบสถานภาพของตนและการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางกะทนหนของเดกเลยงโคดงคาประพนธวา

บดนน ฝงเดกเลยงโคนอยใหญ เหนคนกลมรมฉดเงาะไพร ขดใจวงพลางทางรอง จะเอาเงาะเขาไปขางไหนนน ขมเหงกนไมบอกเราเจาของ มถกอฐหวผากอยาลอง ไวไยไลถองใหแทบตาย

บดนน เสนาฮกฮกชกหวาย เหมเจาเหลานหลงจะลาย อยาวนวายอายหวเหาเตาเลน รบสงใหเอาตวอายเงาะปา จะทอดพระเนตรหนาตาไมเคยเหน มนเปนใบบาวายากเยน เองรใจไดเลนกบมนมา เคยอยางไรจงบอกอยาหลอกกน ใหไดมนเขาไปถวายหนา กจะใหขนมเขงของทยา กนอรอยหนกหนาประสาจน

บดนน ฝงเดกดใจเสลอกสลน ตางชงกนบอกออกลน แตเปนคนแลวอยาฉดใหเหนอยแรง ถาขนหยกเหยาเซาซ มนขดใจจะหนไปแอบแฝง จงใหไปเกบดอกไมแดง มาผกปลายไมแกวงแตไกลไกล คอยวงรอรอลอเลน เงาะเหนกจะผลนหมนไล จะพาไปถงวงไดดงใจ เอาขนมมาใหขาเถดรา

(บทละครนอก.2545 :92-93) เหตการณความขดแยงนทาใหเกดความขบขนเพราะเหนเดกเลยงโคแสดงวาจาขมขเสนาทมาจบเจาเงาะซงไมเหมาะกบสถานภาพของตนทเปนเดกแตกลบขมขเสนาทเปนผใหญและเปนทหารทมกาลงมากกวา และรสกขบขนเมอเดกเลยงโคการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางกะทนหนจากเดมทตองการชวยเหลอเจาเงาะเปนชวยแนะนาเสนาใหจบเจาเงาะเพราะอยากไดขนม

43

1.1.2.6. ความขดแยงระหวางพระอนทรกบทาวยศวมล ความขดแยงนเกดจากพระอนทรตองการใหทาวยศวมลไปรบพระสงขกบนางจนทเทวกลบมาครองเมองจงเขาไปขทาวยศวมลใหทาวยศวมลหวาดกลว เหตการณความขดแยงระหวางพระอนทรกบทาวยศวมลสรางอารมณขนเพราะผอานรสกสมใจททาวยศวมลซงขบไลนางจนทเทวและพระสงขถกพระอนทรตาหน และเมอคดวาความขดแยงนทาใหนางจนทเทวไดกลบมาครองเมองกทาใหผอานรสกเบกบานใจดวย อกทงความขดแยงนทาใหทาวยศวมลตกอยในสถานการณทไมสอดคลองกบสถานภาพของตนเองทเปนกษตรยแตกลบถกขมขและแสดงความหวาดกลวลนลานดงตวอยางคาประพนธวา

เมอนน สหสนยนไดยนกยมหว ฟงทาวเธอมอบครอบครว เหนเตมกลวตงกระทขสาทบ นาชงนกหนาพระยาเคอะ พดเลาะหลงใหลไมไดศพท มนนาตจรงหนอใหคอพบ ยงจะกลบงอนงอขอชวต มแตโงเงาเมามว ไมรหรอทตวกระทาผด เชอแตเมยนอยไปเปนนจ จะทาไมไมพจารณา นางจนทนนผดสงไร จงขบหนตไลออกอยปา มหนาซาจบพระสงขมา ถวงลงคงคาไมปราน ทายงหยาบบาปกรรมไมคดเหน เสยแรงเปนถงทาวเจากรงศร เชอคนรษยาทงตาป วนนชวนจะบรรลย แมนรกตวกลวตายอยานงเสย ไปตามลกตามเมยมาใหได แลวเงอดเงอตระบองจองไว ทาฮดฮดขดใจจะตรน

เมอนน ทาวยศวมลไมมขวญ ทาตาปลกปลกงกงน ปากสนเสยงสนขอโทษตว ซงงวยงงหลงเชอผหญง ไมทนคดผดจรงนะทนหว เหมอนหนงคนโฉดเฉาเมามว ความชวเปนพนคณนา อนนางจนทนนขาใหขบหน กสญไปหลายปนกหนา

หอยสงขถวงลงในคงคา ปานนปลามนกนสนชวต จะไปตามทไหนมาไดเลา อนโทษขาเจาไมพนผด มเมตตาฆาตคงมวยมด ขอพระองคทรงฤทธจงโปรดปราน

(บทละครนอก.2545 :184) ความขดแยงนสรางความขบขนเพราะผอานเหนทาวยศวมลซงหเบาหลงเชอ นางจนทาถกพระอนทรตาหนอยางไมไวหนาซายงขวาจะทารายอกดวย และการททาวสามนตแสดงความหวาดกลวลนลานเปนพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพความเปนกษตรยของตวละคร ทาใหผอานรสกขบขน

44

1.2. ความขดแยงระหวางตวละครกบบรบท ความขดแยงระหวางตวละครกบบรบท เกดจากความไมสอคลองกนระหวางตวละครกบเหตการณทเกดขนดงน 1.2.1. ความขดแยงระหวางชายชาวเมองกบพธเลอกค เหตการณความไมสอดคลองกนนเกดขนจากทาวสามนตใหชายชาวเมองเขารบ การเลอกคจากนางรจนา เหลาชายชาวเมองทเขารบการเลอกคลวนมฐานะตาตอย บางคนสงอาย บางคนมรางกายพการ ซงไมเหมาะสมควรคกบพระธดาเลยสรางความขบขนแกผอาน ดงคาประพนธวา ครนไกขนแซเสยงเทยงคน ตางคนตางตนขนแตดก

ตกแตงกายาโอฬารก ออองอกทกไปทกคน บางทาแปงแตงตวฉยฉาย นงลายนอกอยางหางปดสน บางนงหมสมตวตามจน สบสนอลหมานไมหลบนอน พอทองฟาขาวเชาตร ทใครอยบานใกลกไปกอน เนองแนนถนนในนคร คอยผอนเขาไปในวง ลางคนแกเฒาเกอบเขาโลง กเดนหอบหงโครงมาขางหลง ถอไมเทาโซเซเกกง เขามาดวยเขามงไมเจยมตน ทเปนงอยเพลยเสยแขงขา กนงถดถดมาตามถนน เจบปวดไมวาอตสาหทน เสลอกสลนกลนเกลอนกนมา

คบคงทงทองพระโรงชย ผดปนเขญใจกไมวา อยากจะใครไดองคพระธดา ตางคดสมบตบาอยทกคน บางชงทตตอยปะเตะปะตะ เอะอะองคะนงสบสน ตารวจวงถอหวายวงวน ไลขผคนอยเปนควน

(บทละครนอก. 2545: 89) จากตวอยางขางตนภาพตวละครชายชาวเมองสามนตแตงองคทรงเครองมาใหพระธดาเลอกคจนเกดความโกลาหลไปทว ผเขารบการเลอกคแตละคนไมเหมาะสมกบพระธดาเลย สรางความขบขนแกผอาน

ผลจากการศกษาการสรางอารมณขนจากเนอเรองแสดงใหเหนวากวสรางอารมณขนจากเหตการณทมความขดแยง โดยพบความขดแยงระหวางตวละครกบตวละครมากทสดเปนเพราะบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธประพนธขนเพอใชในการแสดงละครนอก ความขดแยงระหวางตวละครกบตวละครเปนสงทแสดงออกไดงายและเหนไดชดเจนทสด ทาใหผอานและผชมละครเขาใจเรองราวทเกดขนและเกดอารมณตอบสนองไดงาย

45

เปนทนาสงเกตวากลมคนทมความขดแยงกนนนเปนกลมคนทมความสมพนธกน ในครอบครวเปนสวนใหญ การนาความขดแยงในครอบครวมาสรางเปนอารมณขนนเองเปนสาเหตสาคญททาใหบทละครนอกเรองสงขทองไดรบความนยมจากผอาน เพราะการทวรรณคดเรองหนงไดรบความนยมสบตอกนมายาวนานผานยคสมยตางๆ ไดนน แสดงใหเหนวาวรรณคดเรองนนสามารถเขาถงความรสกนกคดของคนในสงคมนนๆ ไดเปนอยางด ในบทละครนอกเรองสงขทองการนาเรองครอบครวมาสรางเปนอารมณขนนเปนสาเหตหนงททาใหไดรบความนยมยาวนาน เพราะความขดแยงภายในครอบครวเปนเรองใกลตว เปนปญหาพนฐานทผคนทกยคสมยตองเผชญ ความใกลชดนทาใหผอานทาความเขาใจบทละครไดงายและบทละครเองกเขาถงอารมณความรสกของผอานไดเปนอยางดเชนกน ในขณะเดยวกนเหตการณความขดแยงเหลานกสามารถสะทอนภาพครอบครวไทยในอดตไดทางหนง 2. การสรางอารมณขนจากตวละคร ตวละครในวรรณคดเปนสงทกวสรางขนทงรปลกษณภายนอก ลกษณะนสยตลอดจนพฤตกรรมตางๆ ทแสดงออก การสรางตวละครจงเปนวธการอยางหนงของกวในการสรางอารมณความรสกแกผอาน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธตวละครถอเปนองคประกอบสาคญในการสรางอารมณขนดงน 2.1. การสรางอารมณขนผานรปลกษณของตวละคร รปลกษณ เปนลกษณะภายนอกของตวละคร ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกวสรางอารมณขนผานผานตวละครทมรปลกษณบกพรองหรอผดปกตแตกตางไป จากลกษณะปกตของมนษยทวไปหรอผดไปจากความคาดหวงของผอานดงน 2.1.1. เจาเงาะ รปลกษณของตวละครเจาเงาะสรางความขบขนแกผอานเพราะเจาเงาะมรปรางอปลกษณ มลกษณะแตกตางจากคนปกตทวไปมาก คอรปรางสงใหญ “รปรางชางกระไรเหมอนยกษมาร ลาสนขนจานสกเทาพอม” เนอตวลาย “เนอตวเปนลายคลายเสอปลา” ผมหยกยงเหยง “ผมหยกยงเหยงเหมอนเซงฟก” ทาทางไมกลวใคร รปรางโดยรวมแลวมลกษณะดงคากลาว ของนางกานลของเมองสามนตวา “รปรางอปรยข ท ง เหมอนหนงภตผทกลางนา” ดวยรปลกษณ ของเจาเงาะทประหลาดผดมาตรฐานปกต(norm) ของลกษณะมนษยทวไปทาใหผอานรสกขบขนเมอจนตนาการตามคาประพนธของกว ตวอยางอารมณขนทเกดจากรปลกษณของเจาเงาะเมอเจาเงาะกลาวรปรางหนาตาของตวเองดงคาประพนธวา

46

โฉมเอยโฉมเฉลา เอออะไรรเทาไปทกสง แสนเฉลยวฉลาดลวงทวงตง มนกจรงกระนนนนและซ ขนจะมาควกคอนคอนวา เงาะของขาเคยใสทาไมส ผหญงมกตองจตประสทธ อยาเฝาตตะบอยไปหนอยเลย ถงหนวดเครารงรงชางเปนไร เอาแหนบถอนเสยไดดอกนองเอย หวพรกหยกยงอยาเยาะเยย ถาหวเสยสอยหยงแลวคงงาม ทาไมกบรปชวตวดา จะอาบนาขดสสมมะขาม ละลายดนสอพองสกสองชาม ทาใหงามตลอดเทาขาวทงตว ถงตาพองทองพลยพพล อยาดหมนกนจมใชช ว จงปรานเงาะปาเถดอยากลว จะแตงตวใหงามตามใจนอง

(บทละครนอก. 2545: 103) จากตวอยางขางตนเมอผอานจนตนาการตามคาพดของเจาเงาะกจะเหนวาเจาเงาะ มรปลกษณประหลาดนาขบขน 2.1.2. พระโอรสกษตรยทเขารบการเลอกค รปลกษณของตวละครพระโอรสกษตรยทเขารบการเลอกคสรางความขบขนเพราะ โดยทวไปเหลาโอรสมกมรปรางหนาตางดงามทาใหผอานคาดหวงวาพระโอรสทมาเขารบการเลอกคกคงมรปรางหนาตางดงามเชนกน แตเมอพระโอรสกษตรยบางพระองคไมงดงามสมกบฐานะ ความเปนพระโอรส เชน บางพระองคอวนดา “รปรางจามาดามดหม” บางพระองคมฝทหนา “หนางอกออกฝประปราย” รปลกษณทขดแยงกบฐานะของตวละครนผดไปจากความคาดหวงของผอานทาใหเกดความขบขนขน ดงคาประพนธเหตการณตอนทาวสามนตชวนนางมณฑาไปด เหลาพระโอรสวา เมอนน ทาวสามนตยมแยมแจมใส จงชวนเมยรกรวมใจ ออกไปแยมแกลแลด เหนหนอกษตรยทมานน หนาตาคมสนขยนอย คนขางหลงลาดเลาเปนเจาช ตาหชอบกลเจามณฑา คนโนนรปรางกระจอยรอย หนมนอยนารกหนกหนา

คนนทถดกนลงมา หนาตาเปนประมาณพานพอด โนนแนคนนนอยช นลาง รปรางจามาดามดหม เหนหรอไมคนนนขนสนด หนางอกออกฝประปราย ดพลางทางสงเมยรก อยาชานกเลยเจาจะจวนสาย จงเรงรดจดแจงแตงกาย บตรโฉมฉายขนมา

(บทละครนอก. 2545: 83)

47

จากคาประพนธขางตนแสดงใหเหนวามเจาชายบางพระองคมรปลกษณไมงดงามสมความเปนเจาชายเลย ผดไปจากความคาดหวงของผอานทาใหเกดความขบขน

2.2. การสรางอารมณขนผานบคลกของตวละคร บคลกเปนลกษณะเฉพาะตวของตวละครเมอปรากฏตวขนมกแสดงใหผอานเหนและทาใหเกดความขบขน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธพบการสรางอารมณขนผานบคลกของตวละครดงน 2.2.1. เจาเงาะ ลกษณะเฉพาะของเจาเงาะคอเปนคนบาใบ มกแสดงกรยาทาทางทแตกตางจากผอน ชอบกลนแกลงตวละครอน ดวยบคลกเชนนทาใหเจาเงาะสรางความขบขนไดทกครงทปรากฏตว โดยความขบขนเกดจากการใหเหนกรยาทาทางทผดแปลกของเจาเงาะและจากการเหนเจาเงาะ กลนแกลงผอน ตวอยางเจาเงาะแสดงพฤตกรรมผดแปลกไปจากคนปกตดงคาประพนธวา เมอนน เจาเงาะปรดเปรมเกษมศานต เขาไปในหองมทนนาน เทยวดของประทานทงปวง แกลงหยบกระโถนมาโยนเลน ทาเปนเหมอนกบรบลกชวง แลเขมนเหนหวดกนกลวง เอามาจวงตกนาทาจะกน รจนาวาไฮชางไมอาย เบอจะตายผมเผาเขาเปยกสน เจาเงาะเมนขายหไมไดยน ทาฉวยพดปดรนปดยง แลวแกลงหยบครตงบนเชงกราน ควกขาวสารมาใสกอไฟหง คลผากศราชออกคาดพง กางมงเสยใหดแตววน แลวหยบหมอนมาองยงฟนขาว กระดกเทาทาเลนใหเหนขน พอโพลเพลเพลาสายณห จงราพนพดเกยวเลยวลด

(บทละครนอก. 2545: 100-101)

จากตวอยางขางตนพฤตกรรมทผดไปจากคนปกตของเจาเงาะทาใหผอานเกดความขบขน หรอตวอยางเหตการณเจาเงาะกลนแกลงผอนดวยทาทางนาขบขนดงคาประพนธวา เมอนน เจาเงาะทาเงอศอกบอกใบ

เหลยวหลงเหลยวหนาควาไม กวดแกวงแกลงไลกระชนชด เหนเขยทงหกตกประหมา กหวดไปหวดมาใหผดผด ควงกระบองลองแรงแผลงฤทธ ไลตดตามตหนกระจย ดเหนเตมกลวกหวเราะ ยมเยาะยกมอขนกยกย ตงทาททาเปนราซย เบยวบยปากหลอกกลอกหนาตา

48

เหนหกเขยคอยจะถอยหลง กหยดยงยนมองปองหนา แลวยางเทาสาวหมดเขามา ถลงตาขเขญเขมนด


จากตวอยางขางตนทาทางกลนแกลงผอนดวยความสนกสนานและนาขบขน ของเจาเงาะทาใหผอานเกดอารมณขนขน 2.2.2. ทาวสามนต ลกษณะเฉพาะของทาวสามนตททาใหเกดความขบขนคอเปนกษตรยชราทมพฤตกรรมไมเหมาะสมกบสถานภาพ ไมมความยตธรรม ขขลาดแตมกโออวด ทาใหทาวสามนตสรางความขบขนใหกบผอานเมอปรากฏตว โดยความขบขนเกดจากการเหนทาวสามนตผดหวง ถกเจาเงาะกลนแกลงและแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพ ดงตวอยางคาประพนธ ทาวสามนตแสดงความหวาดกลวขาศกดงคาวา เมอนน ทาวสามนตตระหนกตกประหมา

ใหคดครามครนหวนวญญาณ เหลยวซายแลขวาละลาละลง ความกลวตวสนงนงก เพอพกพดจาเหมอนบาหลง คอยกระซบถามเมยเงยหฟง เสยงอะไรตงตงดงเหมอนปน เอะกอยแลวนะเสน เหนไพรจะมากมายหลายหมน นหากวากลาหาญพานยงยน จงไมตนตระหนกตกใจ เสยแตแกชราหตามว ทงตวกเจบปวดปวยไข ถาหนมแนนแมนเหมอนแตกอนไซร จะเกรงกลวอะไรกบไพร

(บทละครนอก. 2545: 145) จากตวอยางขางตนทาวสามนตกลวขาศกจนลนลานแตกยงกลาววาตนกลาหาญจง ไมตกใจและโออวดวาถายงหนมแนนเหมอนแตกอนจะไมกลวขาศกเลย หรอเมอเผชญหนากบ เจาเงาะผเปนลกเขย ทาวสามนตมกถกเจาเงาะกลนแกลงเสมอ ดงตวอยางคาประพนธเมอเจาเงาะแกลงใหทาวสามนตตกใจกลววา เหนทาวสามนตอยบนเตยง กยนเมยงเขมนมองปองหนา ขตะคอกหลอกลอพอตา เงองาทาทจะตรน เมอนน ทาวสามนตตนกลวตวสน ไมสไมรบหลบเปนควน งนงนงกงกพลดตกเตยง


49

2.2.3. หกเขย ลกษณะทสรางความขบขนของหกเขยคอเปนคนชอบโออวดแตไรความสามารถ หกเขยสรางความขบขนใหแกผอานจากการเหนความผดหวงและความลมเหลวของหกเขย จากการ ถกพระสงขและเจาเงาะกลนแกลงและทารายและการแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพ ตวอยางหกเขยโออวดวาตนมความสามารถเหนอกวาเจาเงาะดงคาประพนธวา เมอนน หกเขยเกษมสนตหรรษา

ยมพลางทางตอบเสนา ผกปลาหนานมถมไป อยาวาแตเทานนทานจะเอา ถงจะลงสาเภากรบได อาสาพอตาแลวเตมใจ จะหาใหสดฤทธไมบดพลว สงสารแตเงาะปาประดาเสย จะพาเมยสมชอนจนออนหว เตมทจะไดมาแคปลาซว ทาวจะกรวโกรธาใหฆาฟน

(บทละครนอก. 2545: 112) แตผลกลบกลายเปนวาหกเขยหาปลาไดนอยกวาเจาเงาะทาใหผอานเกดความขบขน หรอเมอเผชญหนากบเจาเงาะหกเขยมกถกเจาเงาะกลนแกลงทารายทาใหหกเขยแสดงความขลาดกลวดงคาประพนธวา เมอนน หกเขยเขดขยาดไมอาจส

เหลยวซายแลขวาหาประต เอะอยแลวกระมงครงน บางเขาแอบหลงภรรยา รนเมยออกหนาเจาอยาหน ความกลวตวสนไมสมประด เตมทลงนงภาวนา บางกาหมดขดเขมรหมายเขมน ทาเปนวาพนคนกลา ครนเหนเงาะถอไมใกลเขามา กวงลมถลาขาแขงเพลย ลางคนยนนงไมวงหน อตสาหทาใจดแกเบย พดจาอวดฮกศกหนาเมย สเสยชวตไมคดกลว ทาเหนบรงตงมวยอยแตนอก เหนเจาเงาะเงอศอกกกลอกหว ยอทอถอยหลงระวงตว ตางกลวเงาะปาทกคนไป


จากตวอยางการทเหนหกเขยถกเจาเงาะกลนแกลงและการแสดงความขลาดกลว ของหกเขยสรางความขบขนใหกบผอาน

50

2.3. การสรางอารมณขนผานพฤตกรรมของตวละคร การสรางอารมณขนผานพฤตกรรมของตวละครมกใหตวละครแสดงพฤตกรรมทผดไปจากปกตของคนทวไป หรอแสดงพฤตกรรมไมสอดคลองกบสถานภาพของตนหรอผดไปจากความคาดหวงของผอานทาใหเกดความรสกขบขน ตวละครในบทละครนอกเรองสงขทองมพฤตกรรม ทนาขบขนดงน 2.3.1. ตวละครทมสถานะทางสงคมสง หมายถงตวละครทมสถานะทางสงคมสงกวาตวละครอนคอ กษตรย พระมเหส พระโอรสและพระธดา สถานภาพทางสงคมเปนปจจยหนงทกาหนดวาบคคลควรมพฤตกรรมอยางไรจงจะเหมาะควรกบฐานะของตน หากบคคลใดแสดงพฤตกรรมทไมสอดคลองหรอผดไปจากทสงคมกาหนดวาควรเปนกจะทาใหผพบเหนเกดความรสกขบขนขนได ในบทละครนอกเรอง สงขทองฉบบพระราชนพนธกวสรางอารมณขนผานพฤตกรรมของตวละครทมฐานะสงดงน 2.3.1.1. พฤตกรรมหลอกลวง พฤตกรรมหลอกลวงทสรางอารมณขนม 2 ลกษณะคอ การหลอกลวงของตวเอกหรอตวละครฝายดและการหลอกลวงของตวละครปรปกษ การหลอกลวงของตวเอกหรอตวละครฝายดสรางความขบขนเพราะผอานอยฝายเดยวกบตวละครเอก เมอตดตามพฤตกรรมของตวละครทหลอกลวงเทากบผอานรวมหลอกลวงไปดวย ความขบขนจงเกดขนเมอเหนการหลอกลวงนนสาเรจ ตวอยางเหตการณพระสงขปลอมเปนเทวดาหลอกหกเขย พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวสามนตใหเหลาลกเขยหาปลาแขงกน พระสงขถอดรปเงาะแลวใชมหาจนดามนตเรยกปลา มารวมกนทาใหหกเขยหาไมได เมอหกเขยมาขอพระสงขจงหลอกหกเขยวาตนเปนเทวดา ดงตวอยางคาประพนธวา

เมอนน พระสงขนงยมอยในหนา เหนหกเขยเคอะเซอะมา สมดงจนดากยนด จงเสแสรงแกลงทาไมรจก ถามทกซกไซไปไหนน เอะแลวออเจาเหลาน หนวยกานพานจะดมฝมอ เรอแพแหอวนกเอามา จะลอบลกดกปลาของขาหรอ เราเปนเทพเจาเลาลอ นบถอทกแหงแพรงพราย แตหกคอคนตายเสยหลายพน อยาดดนดหมนมกงาย มาหาเรานดหรอราย บอกยบลตนปลายใหแจงใจ

เมอนน ทงหกอกสนหวนไหว สาคญจตคดวาพระไพร กราบไหวทวมหวกลวฤทธา

51

ใจคอทกทกนกพรน ปากสนเสยงสนซงตายวา ทานทาวสามนตผพอตา ใหหาปลาประกวดกบอายเงาะ ขาทอดแหแปรซอนแตเชาตร ออกออนหหวหอบเทยวรอบเกาะ ไมไดปลาสกหนอยชะรอยเคราะห ฉวยแพอายเงาะสนาอาย กลวทาวพอตาจะฆาเสย สงสารแตเมยจะเปนมาย เทวดาเลยงปลาไวมากมาย ขาขอไปถวายพอรอดตว

(บทละครนอก. 2545: 145-146)

จากตวอยางการหลอกลวงนสรางความขบขนเพราะผอานซงตดตามเรองมาตงแตตนรดวาเจาเงาะและพระสงขเปนคนเดยวกน อกทงการหลอกลวงนยงมจดมงหมายเพอกลนแกลงหกเขยซงเปนตวละครปรปกษ ผอานเปนฝายเดยวกบพระสงขจงรสกสนกสนานรวมไปกบตวละครดวย เมอเหนพระสงขสาทบวาตนเปนเทวดาทมชอเสยงเคยฆาคนมาแลวหลายพนเปนการเพมระดบการหลอกลวงใหนากลวขนทาใหความสนกสนานเพมขนเชนกน และเมอเหนหกเขยหลงเชอแสดงความหวาดกลวจนตวสนจงสรางความขบขนใหกบผอานเพราะเหนการหลอกลวงบรรลผลสาเรจ สวนการหลอกลวงของตวละครปรปกษสรางความขบขนแกผอานเพราะผอานรทนวาคาหลอกลวงเหลานนไมเปนความจรง อารมณขนจงเกดขนจากทงผหลอกลวงทกลาวไมจรงและผทถกหลอกฐานทเชอความเทจ ตวอยางหกเขยหลอกทาวสามนต พฤตกรรมนเกดขนเมอหกเขยหาปลาแพ เจาเงาะและถกพระสงขตดปลายจมก เมอทาวสามนตซกถามหกเขยจงตองหลอกลวงเพอใหพนผดดงคาประพนธวา

เมอนน เขยใหญทงหกตกประหมา แกลงทลเลยวลดปดพอตา แตเชาขากไปไมเชอนแช ลงตอวนฉดลากทปากลด ปากเปากดจมกลกเปนแผล ในแมนาลาคลองทงสองแคว ไมมปลาเลยแตสกตวเดยว สทนแดดแผนรอนไปยงคา จนตวลอกออกดาเหมอนมาเหมยว อตสาหบกขนบกรกเรยว ไปไดปลาหนอยเดยวทในบง ไมเคยพบเคยเหนเลยเชนน ชะรอยผโขมดมนโกรธขง ใหปวดหวมวตาหนาตง แทบจะไมมาถงทาวไท

(บทละครนอก.2545: 122-123)

จากตวอยางขางตนพฤตกรรมหลอกลวงของหกเขยทาใหหกเขยนาขบขนเสยเองเพราะผอานรทนวาหกเขยพดเทจและยงทาใหทาวสามนตดนาขบขนดวยเพราะเชอถอยคาเทจท ไมนาเปนไปไดเลย

52

2.3.1.2. พฤตกรรมทาราย พฤตกรรมทารายสรางความขบขนเมอตวละครเอกหรอตวละครฝายดเปนฝาย ทารายตวละครปรปกษ เปนผลมาจากผอานอยฝายเดยวกบตวละครททารายผอนจงทาใหผอานรสกรวมไปกบตวละครททารายดวย ความรสกทเกดขนคอความรสกเหนอกวาหรอเกดความรสกม ชยชนะทาใหเกดความขบขนดวยความเบกบานใจ ตวอยางพระสงขทารายหกเขย พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวสามนตใหเหลาลกเขยหาเนอแขงกน พระสงขปลอมเปนเทวดาเรยกเนอมารวมกนเมอเหลาหกเขยหาไมไดจงมาขอ จากพระสงข พระสงขจงกลนแกลงทารายหกเขยโดยการตดปลายหดงคาประพนธวา

เมอนน พระสงขฉดหกระชากลากหลน จะเชอดแตเบาเบาเอาบญ แลวชกดาบญปนออกเงอดเงอ เขยใหญขยนพรนพรง รององอยหนานาเจบเหลอ อยางนทไหนจะไดเนอ ทาทจะเชอดเถอแลวรงรอ แกลงขยบจบจองลองใจ เลอกเอาขางไหนจะดหนอ เหนยวหขวาลงใหกงคอ แขงขอเชอดขาดเลอดสาดไป

เมอนน หกเขยนวหนานาตาไหล จมกแลวหเลาเฝาเสยใจ นเนอกรรมกระไรของเรา เจบปวดหนกหนาอตสาหทน ตางคนบนออดนงกอดเขา เรงอารกษตกเตอนรบเรา เนอจะใหไหนเลาอยานงนาน


พฤตกรรมของพระสงขสรางความขบขนแกผอานเพราะผอานเปนฝายเดยวกบ ตวละครททารายผอน อกทงการทารายนเปนการกลนแกลงตวละครปรปกษของตวละครเอก ทาทางของพระสงขททาทาจะเชอดแลวรงรอหรอแกลงเลอกวาจะเชอดขางไหนด ทาใหผอานทเปน ฝายเดยวกบพระสงขรสกสนกสนานรวมไปกบตวละครดวย และเมอเหนเหลาหกเขยไดรบบาดเจบและมบาดแผลททาใหเกดความอบอายกยงทาใหผอานรสกขบขนดวยความเบกบานใจยงขน 2.3.1.3. พฤตกรรมโตเถยง การเหนตวละครโตเถยงกนสรางความขบขนเพราะตวละครทโตเถยงกนนน มสถานภาพสงในสงคม บคคลทมสถานภาพสงยอมไดรบความคาดหวงวาควรมกรยาจรยาวตร ทงดงาม การทตวละครโตเถยงกนโดยใชกรยาทาทางและคาพดราวกบชาวบานจงทาใหเกดความนาขบขนขน ตวอยางพระธดาทงหกโตเถยงกบนางรจนา พฤตกรรมนเกดจากเจาเงาะหาปลาไดมากกวาหกเขย นางรจนาไดทจงเยาะเยยพสาวทาใหเกดการทะเลาะโตเถยงกนขนดงคาประพนธวา

53


เมอนน รจนาตอบไปดงใจหวง ชชะหมอมพทข นซง ออกประดงดาทอเลนพอแรง เฝามาขบไลไสหวห โกรธหรอวาดจมกแหวง แตเหนเขาหวรอกระแวง ออกสกดสแกงแกลงพาโล ผวพไปหาปลากบบาวไพร นอยหรอชางไดมาอกโข ผวขาหาปลาประสาโซ แตจมกไมโหวเหมอนผด พอรเชนเหนอยวาเทจจรง สปดปากหากนงเสยดอกพ จะใหวาหรอจะวาออกเดยวน แลวเหลยวดสามเหนขงต แคนใจคดจะใครอยทะเลาะ แตเจาเงาะชชวนไปเคหา ถมนาลายรดใหแลวไคลคลา ตามผวออกมาไมพรนพรง

(บทละครนอก. 2545: 123-124)

จากตวอยางขางตนผทโตเถยงกนลวนเปนผมสถานภาพทางสงคมสง ยอมไดรบความคาดหวงวาควรมกรยามารยาทงดงามแตกตางจากสามญชนทวไป แตเหลาพระธดากลบทะเลาะโตเถยงกนโดยใชทาทางและคาพดไมตางจากชาวบาน เชน พระธดาทงหกชหนาวา นางรจนา สวนนางรจนากถมนาลายรดพน ฯลฯ หรอคาเรยกขาน เชน ก มง ผว ฯลฯ ลวน ไมเหมาะสมกบสถานภาพของตวละครและผดไปจากความคาดหวงของผอานทาใหเกดความขบขนแกผอาน 2.3.1.4. พฤตกรรมโกรธ ผมฐานะสงยอมไดรบความคาดหมายวาเปนผทมพฤตกรรมงดงามและสามารถควบคมตนเองไดดกวาบคคลทวไป การทผมฐานะสงแสดงความโกรธอยางขาดสตจงไมสอดคลองกบสถานภาพและผดไปจากความคาดหวงของผอาน ความโกรธของผมสถานภาพสงทสรางอารมณขนม 2 ลกษณะคอ ตวละครปรปกษโกรธตวละครเอกและตวละครปรปกษโกรธกนเอง ตวละครปรปกษโกรธตวละครเอก ตวอยางทาวสามนตแสดงความโกรธเจาเงาะ พฤตกรรมนเกดขนเมอเจาเงาะหาเนอไดมากกวาหกเขย แตทาวสามนตไมยอมลงโทษหกเขยตาม ทล นวาจาไว จงถกเจาเงาะลอเลยนทาใหทาวสามนตโกรธดงคาประพนธวา

54

เมอนน เจาเงาะยางยองมองมาใกล เหนพอตาอาธรรมเขากนไป ไมเอาโทษเขยใหญดงสญญา ทานบเนอทกองลองเลน จะใหเหนวาใครไดมากกวา ชไปตรงพระแสงแกลงกลอกตา เงองาทาทเหมอนฟาดฟน แลวชเขาทคอเขยใหญ บอกใบใหรดขนขน ตบมอหวรออยงองน เยยหยนหยอกลอทาพอตา

เมอนน ทาวสามนตวาเหมอายเงาะปา จองหองพองขนพนปญญา ใบบาไมเสงยมเจยมตวเลย กลบจะมาชมอทาซอร สอนกใหฆาอายหกเขย มหนาซาหวเราะเยาะเยย เกนเลยนกหนานาขดใจ รแลวคะชะเจามนดเหลอ หาเนอไดมากกวาเขยใหญ ขนหนามาอวดขาหรอไร กฝากมงไวดวยเถดวะ คดคดขนมานาตอยตบ บาใบบดซบพงพบปะ เถดจะงดอดโมโหถวายพระ ถาทหลงแลวนะไมละมง ดดยงทะนงองอาจ หวจะขาดแมนมนสกวนหนง พระกรวโกรธโกรธาดาอง แลวผนหลงนงบงอยบนเตยง


ความโกรธของทาวสามนตสรางความขบขนเพราะตวละครแสดงพฤตกรรม ไมเหมาะสมกบสถานภาพทงทเปนกษตรยแตไมสามารถควบคมตนเองได อกทงความโกรธน เกดจากความพายแพแกตวละครเอก การทเหนทาวสามนตโกรธเจาเงาะแตไมสามารถทาอะไร เจาเงาะไดทาใหผอานรสกขบขนดวยความเบกบานใจ สวนตวละครปรปกษโกรธกนเองดงตวอยางทาวสามนตโกรธหกเขย พฤตกรรมนเกดขนเมอเหลาหกเขยแพเจาเงาะในการหาปลา ทาใหทาวสามนตโกรธหกเขยทมขาทาสบรวารมากมายแตไมสามารถเอาชนะเจาเงาะไดและทาใหแผนการทจะทารายเจาเงาะของทาวสามนต ไมประสบความสาเรจดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตเคองขนหนหน จงวาไปแกหกเขยนน กจะใครฆาฟนบนรอน

แตอายเงาะทรพลคนอปรย มนยงดกวามงมาถงกอน เออนมไปเทยวจอดนอน ไมรเรวรรอนเจาคนด บาวไพรไปดวยกหนกหนา ไดปลามาไมพอจะเซนผ กคดนดเดยวดอกครงน หาไมชวจะบรรลย เออจมกนนถกอะไรนน เหมอนกนกบเขาเชอดเลอดไหล จงบอกใหแจงกแคลงใจ อยาไดเอาเทจมาเจรจา

(บทละครนอก. 2545: 121-122)

55

จากตวอยางขางตนพฤตกรรมโกรธของทาวสามนตตอหกเขยนอกจาก เปนพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพแลว การเหนตวละครปรปกษทมงรายกบตวละครเอกทะเลาะกนเองทาใหผอานทเปนฝายเดยวกบตวละครเอกรสกขบขนยงขน 2.3.1.5. พฤตกรรมเยาะเยย พฤตกรรมเยาะเยยสรางความขบขนเพราะเปนพฤตกรรมทแสดงใหเหนดานเลวหรอความบกพรองทางพฤตกรรมของผเยาะเยยน น ตวละครทมสถานภาพสงยอมไดร บ การคาดหมายวาควรมพฤตกรรมทดงามเปนแบบอยางแกผทมสถานะตากวา การแสดงพฤตกรรมเยาะเยยผอนจงนาขบขนเพราะเปนการกระทาทผดไปจากความคาดหวงของผอานและขดแยงกบสถานภาพของตน ตวอยางหกเขยเยาะเยยโอรสกษตรยทไมไดรบเลอกเปนคครองจากพระธดาทงเจด พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวสามนตจดพธเลอกคใหเหลาพระธดา หกเขยทไดรบเลอกตางแสดงพฤตกรรมเยาะเยยเหลาโอรสกษตรยทผดหวง ดงคาประพนธวา

เมอนน หนอกษตรยท งหกเรงหรรษา

นงสบายอารมณดมมาลา หวเราะราขาแขงกระดกเพลา บางพดจาเปรยบเปรยเยยเพอนกน อยางไรนนลงนงกอดเขา วาสนาหาไมแลวชาวเรา แตไดเขามาเหนกเปนด


จากตวอยางนนาขบขนเพราะเหนเหลาเจาชายเยาะเยยกนเอง ดวยทาทางและถอยคาทไมเหมาะสมกบสถานภาพความเปนโอรสกษตรยเลย เชน นงดมพวงมาลยกระดกขา ฯลฯ อกทงเหลาหกเขยกอนไดรบเลอกกไดรบการกลาวถงในทางทดการเปลยนนสยอยางกะทนหน ผดไปจากความคาดหวงของผอานจงทาใหเกดความขบขนขน 2.3.1.6. พฤตกรรมดถก พฤตกรรมดถกทสรางอารมณขนแบงไดเปน 2 ลกษณะคอตวละครปรปกษดถกตวละครเอกและตวละครปรปกษถกตวละครอนดถก ตวละครปรปกษดถกตวละครเอกสรางความขบขนเพราะผอานความจรงวา ตวละครเอกนนไมไดเปนไปตามคาดถกนนเลย จงทาใหตวละครทดถกนนนาขบขนเสยเอง ตวอยางทาวสามนตดถกเจาเงาะ พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวสามนตให เหลาลกเขยหาปลาแขงกน ทาวสามนตดถกเจาเงาะวาเปนคนไรสามารถไมนาจะหาปลาได ดง คาประพนธวา

56

คดพลางทางสงเสนาใน จงรบไปบอกบรรดาลกเขย กจะใหแตงตงสงเวย ตามเคยบวงสรวงเทวญ พรงนหาปลามาคนละรอย ใครไดนอยจะฆาใหอาสญ ทงอายเงาะขครอกจงบอกมน มไดปลามาทนจะบรรลย


จากตวอยางขางตนผอานรดวาเจาเงาะนนคอพระสงขทมความสามารถมาก พฤตกรรมของทาวสามนตจงทาใหทาวสามนตดนาขนเสยเอง สวนตวละครปรปกษถกตวละครอนดถกสรางความขบขนแกผอานเพราะผอานรสกสมใจทเหนผทคดรายตอตวละครเอกถกผอนดถก

ตวอยางทาวสามนตถกพระวศณกรรมดถก พฤตกรรมนเกดขนเมอ พระวศณกรรมทาหนาทสงสารจากพระอนทรทาทาวสามนตตคล พระวศณกรรมพดจาดถกทาวสามนตวาไรความสามารถทาใหทาวสามนตดนาขบขนดงคาประพนธวา

เมอนน พระวศณกรรมกยมหว

นแนทาวสามนตคนเมามว ใจคอพอตวยงชวครน พดจาปากกลาแตตาขาว เนอแททาวกกลวจนตวสน จะใหหกเขยตคลพนน วาใหแมนมนเหมอนสญญา แมนไมออกไปสนามตามกาหนด มรบลกเมยหมดกจงวา แกลงขสาทบกาชบกาชา แลวเทวารบกลบไปฉบไว


จากตวอยางขางตนผอานรสกขบขนเพราะทาวสามนตเปนตวละครปรปกษคดรายตอเจาเงาะอกทงทาวสามนตเปนกษตรยถอวามสถานภาพสงสดแตกลบถกผอนดถกตอหนาในทสาธารณะ การเหนทาวสามนตถกดถกจงทาใหผอานรสกสมใจและรสกขบขนดวยความเบกบานใจ 2.3.1.7. พฤตกรรมอบอายขายหนา พฤตกรรมอบอายทสรางอารมณขนลวนเปนความอบอายของตวละครปรปกษทงสน ผอานรสกขบขนเพราะความอบอายนแสดงใหเหนถงความลมเหลวของตวละครปรปกษและเปนเครองแสดงใหเหนถงชยชนะหรอความเหนอกวาของตวละครเอก ตวอยางหกเขยอายเรองแพพระสงข พฤตกรรมนเกดขนเมอพระสงขถอดรปเงาะ ทาใหหกเขยรวาพระสงขกบเจาเงาะเปนคนเดยวกนจงรสกอบอายทเคยไปขอใหพระสงขชวย เมอครงหาเนอหาปลาดงคาประพนธวา

57

ครนถงจงบงคมเคารพ นอบนบสองกษตรยเปนใหญ เหนพระสงขทองยองใย จาไดแนจตสะกดกน อายรปทองคนนเจยวสหวา ททาเปนเจาปาพนาสณฑ หาปลาหาเนอเมอคราวนน ตองไปงอขอมนไมทนร มนเปนผวรจนาอจฉาเรา จงเลนเอาจมกกบใบห ตางกมคลาแผลไมแลด อปยศอดสเสยนาใจ

(บทละครนอก. 2545: 170) จากตวอยางขางตนความอบอายของหกเขยสรางความขบขนแกผอานเพราะเหนความพายแพของตวละครปรปกษทเคยดถกเจาเงาะ 2.3.1.8. พฤตกรรมกลว ตวละครทมสถานภาพสงควรมพฤตกรรมหนกแนน อกทงหากเปนผนาหรอผปกครองกควรมความสามารถและความกลาหาญเหนอกวาผอน การเหนตวละครทมสถานภาพสงแสดงพฤตกรรมกลวสรางความขบขนเพราะเปนการแสดงใหเหนถงความออนแอหรอความพายแพ หากเปนความกลวทมากเกนกวาเหตกจะทาใหเกดความรสกขบขนยงขน ตวอยางทาวสามนตกลวขาศก พฤตกรรมนเกดขนเมอเมอพระอนทรยกกองทพมาลอมเมอง ทาวสามนตไมทราบเรองราวเพยงแตไดยนเสยงอกทกกแสดงความหวาดกลว ดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตตระหนกตกประหมา

ใหคดครามครนหวนวญญาณ เหลยวซายแลขวาละลาละลง ความกลวตวสนงนงก เพอพกพดจาเหมอนบาหลง คอยกระซบถามเมยเงยหฟง เสยงอะไรตงตงดงเหมอนปน เอะกอยแลวนะเสน เหนไพรจะมากมายหลายหมน นหากวากลาหาญพานยงยน จงไมตนตระหนกตกใจ เสยแตแกชราหตามว ทงตวกเจบปวดปวยไข ถาหนมแนนแมนเหมอนแตกอนไซร จะเกรงกลวอะไรกบไพร เหวยหมมาตยาขาเฝา อยางไรเลาเราจะสหรอจะหน กเหนเหลอกาลงแลวครงน สดทจะตานตอใหทอแท ไดยนคนขางหลงกระทงไอ ตกใจจรงจรงออกวงแร รองเรยกเมยตวสนวานนแน เสยงแซนากลวทงร ววง

(บทละครนอก. 2545 : 145-146) จากตวอยางขางตนพฤตกรรมของทาวสามนตสรางความขบขนเพราะเปนพฤตกรรมทไมสอดคลองกบสถานภาพความเปนกษตรยซงถอเปนผนาและเปนทพงของผอน

58

นอกจากนนความกลวของทาวสามนตยงถอวาเปนความกลวทมากเกนกวาเหต เชน แคไดยน เสยงคนไอกวงหนเสยแลว ฯลฯ อกทงผอานทราบวากองทพทยกมานนไมไดมงรายทาใหความกลวของทาวสามนตนาขบขนยงขน 2.3.1.9. พฤตกรรมแกตว

พฤตกรรมแกตวสรางความขบขนเพราะผอานรวาคาแกตวเหลานนไมเปน ความจรงทาใหผทพยายามแกตวดนาขบขนเสยเอง

ตวอยางทาวสามนตแกตวทปฏบตตนไมดกบเจาเงาะ พฤตกรรมนเกดขนเมอ พระสงขถอดรปเงาะ ทาวสามนตเคยทาไมดกบเจาเงาะจงพยายามแกตววาตนไมผดดงคาประพนธวา

อายหกเขยยพอใหขบเจา แคนใจยายเฒากไมหาม

บดาโฉดเฉาเบาความ ไมรเลยวางามถงเพยงน อยาถอโทษโกรธพอเลยหนอลก วาลบหลดถกขบหน แมนเจามชยชนะคล พอจะมอบบรใหครอบครอง


จากตวอยางขางตนทาวสามนตแกตววาทเคยคดรายตอเจาเงาะนนเปนเพราะ ถกยยงและไมมคนหาม พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะผอานรวาทาวสามนตแสดงความรงเกยจและคดรายตอเจาเงาะเองไมมใครยยงทาใหขอแกตวนไมสมเหตสมผลและไมนาเชอถอ อกทงการเหนตวละครปรปกษยอมรบและตองพงความสามรถของตวละครเอกทตนเคยคดรายทาใหผอานรสกสมใจและเกดความขบขนขน

2.3.1.10. พฤตกรรมเขนอาย

ความเขนอายทาใหตวละครวางหนาไมสนท รสกกระดาก ไมกลาสหนา หรอ ตกอยในสภาพกลนไมเขาคายไมออกทาใหผพบเหนรสกขบขน ตวอยางนางรจนาเขนอายเมอถกเงาะเกยวพาราส พฤตกรรมนเกดขนเมอ นางรจนาและเจาเงาะถกเนรเทศใหไปอยกระทอมปลายนา เจาเงาะเกยวพาราสนางทาใหนางรจนาเขนอายดงคาประพนธวา

เมอนน นวลนางรจนาโฉมฉาย ไดฟงเจาเงาะพดเราะราย แยบคายคมสนขนคะนอง นาสารวลสรวลสนตไมกลนได อรไทสะเทนเมนยมยอง แกขวยฉวยมดมาเจยนตอง กรดเลบเยบซองจะใสพล

59

เจาเงาะรอเรยกซาทากระบวน เมยงชมอยมอยมวนหนาอย อดเออนเชอนแชไมแลด เปนครมใครจะพาท คดถงรปทองยงตองใจ เสยแรงไดตดตามมาถงน ครนจะมพดดวยกไมด เทวจงตอบวาจา


จากตวอยางกรยาของนางรจนาสรางความขบขนเพราะผอานเหนความเขนอายของหญงสาวจากการถกเกยวพาราสทมท งความรสกเขนอายและความรสกพงพอใจในคราวเดยวกน

2.3.1.11. พฤตกรรมโลภ พฤตกรรมโลภสรางความขบขนเพราะเปนความอยากไดทเกนพอด แสดงใหเหนความบกพรองทางนสยและพฤตกรรมของตวละครทแสดงความโลภนน ตวอยางพระยารอยเอดเมองอยากไดพระธดาทาวสามนตเปนสะใภ พฤตกรรมนเกดจากทาวสามนตตองการใหพระธดามคครอง จงใหพระยารอยเอดสงพระโอรสมาเขาพธเลอกค พระยารอยเอดเมองตางแสดงความดใจออกนอกหนา ดงคาประพนธวา

เมอนน ฝายพระยารอยเอดบรศร

คลสาสนอานดรคด เปรมปรดเปนพนคณนา ตางเรยกโอรสมาบอกเลา เปนลาภเราแลวลกเสนหา จงตรวจตราบาวไพรเรงไคลคลา ไปพาราสามนตใหทนการ บางคดมยลกใหหยาเมย จาจะทงเปรยวเสยไปกนหวาน ทบตรหามไมใจทะยาน คดจดแจงแตงหลานเปลยนไป


จากตวอยางขางตนพฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะพระยารอยเอดเมองแสดงพฤตทไมเหมาะสมกบสถานภาพของตนเองทเปนกษตรยและเปนพอตา อยากใหพระโอรสไดพระธดาทาวสามนตเปนคครองถงขนาดวาโอรสของตนมคครองอยแลวกใหหยาเสย ใครทไมมลก กสงหลานไปแทน

2.3.1.12. พฤตกรรมผดหวง

ความผดหวงทสรางอารมณขนเปนความผดหวงของตวละครปรปกษหรอตวละครประกอบ อารมณขนเกดจากตวละครเหลานนแสดงพฤตกรรมทผดไปจากปรกตทควรเปน ไมเหมาะสมกบสถานภาพของตนทเปนบคนทมสถานภาพสง

ตวอยางความผดหวงของทาวสามนตเมอนางรจนาไมยอมเลอกคครอง ความผดหวงนเกดขนเมอทาวสามนตจดพธเลอกคใหพระธดาทงเจด โดยใหเหลาพระโอรสจากเมองตางๆ

60

เขามารบการเลอกค แตนางรจนาไมยอมเลอกใครเปนคครองทาใหทาวสามนตผดหวงเสยใจ ดง คาประพนธวา

เมอนน ทานทาวสามนตจนจต

กอดเขาเขาตะลงราพงคด อกกดผดประหลาดใจ (บทละครนอก. 2545: 90)

จากตวอยางขางตนความผดหวงจากการทนางรจนาไมยอมเลอกใครเปนคครองทาใหทาวสามนตผดหวงเสยใจนงกอดเขา สรางความขบขนแกผอานเพราะทาวสามนตเปนกษตรยจงควรมบคลกนาเกรงขามและมอารมณหนกแนน การเสยใจกอดเขาใหผอนเหนจงไมเหมาะสม กบสถานภาพของตนเอง นอกจากเปนการแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพของตวละครแลวความผดหวงของตวละครปรปกษยงทาใหผอานรสกขบขนมากขนอกดวยเชนความผดหวงของ ทาวสามนตเมอไมสามารถหาเหตกาจดเจาเงาะไดดงตวอยางคาประพนธตอนหาเนอวาวา

เมอนน ทาวสามนตเหนมนใหคนหว เรยวแรงกระไรเหมอนควายวว เนอยสบตวชางหาบมา ไมสมหวงดงจตทคดไว หนหนหมนไสจะใครฆา เหนมนแลวหรอเจามณฑา หยาบชาทะนงไมกลวใคร แคนใจไอเขยทงหกคน มนไปเทยวซกซนอยขางไหน ทาใหอายขายหนาทกคราไป อเมยกไมกาชบกน

(บทละครนอก. 2545: 136) ความผดหวงของทาวสามนตจากตวอยางขางตนนอกจากเปนการแสดง

พฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพแลวยงทาใหผอานรสกขบขนเพราะความสมใจทเหนตวละครปรปกษไมสามารถทารายตวละครเอกไดอกดวย

2.3.1.13. พฤตกรรมโออวด

การโออวดเปนการแสดงสรรพคณของตนทงทตนอาจไมมคณสมบตเชนนนกได การโออวดจงนาขบขนเพราะผอานรวาเปนการพดไมจรงหรอพดเกนความจรง อกทงการโออวด ยงถอเปนการแสดงความบกพรองทางลกษณะนสยของตวละครจงถอเปนการแสดงพฤตกรรมท ไมเหมาะสมกบตวละครทมสถานภาพสงดวย ตวอยางทาวสามนตโออวดเรองรปรางหนาตา พฤตกรรมนเกดขนเมอพระสงขถอดรปเงาะ ทาวสามนตเหนพระสงขมรปรางงดงามจงโออวดวาเมอยงหนมตนเองกรปงามเชนกน ดงคาประพนธวา

61

ฟาผเถดเอยลกเขยเรา งามจรงแลวเจานางมณฑา ถงตวพเมอครงยงหนมแนน รปรางกออนแอนโออา ไมแกลงอวดทรวดทรงหนาตา ใสชฎาเครองประดบกรบรอง แตไมเหมาะเหมอนลกเขยคนน เปนตอพอยราวสกสามสอง แพเขาทเนอไมเปนทอง กระนนนองยงรกวารปงาม ตรสพลางแยมยมพรมพราย แลวภปรายปราศรยไตถาม

(บทละครนอก. 2545: 166-167) จากตวอยางขางตนพฤตกรรมของทาวสามนตนาขบขนเพราะทาวสามนตถอวาเปนผใหญและเปนกษตรยแตกลบมพฤตกรรมโออวดไมยอมแพเหมอนเดกๆ ขดกบสถานภาพ ของตนเอง

นอกจากแสดงใหเหนถงความไมสอดคลองกบสถานภาพแลว หากผโออวด ไมสามารถทาดงทกลาวไวไดกทาใหผอานรสกขบขนเชนกน

ตวอยางหกเขยโออวดวาสามารถเอาชนะเจาเงาะได พฤตกรรมนเกดขนเมอ ทาวสามนตตองการกาจดเจาเงาะจงใหเหลาลกเขยหาปลามาสง ถาใครหาไดไมครบตามจานวน ตองถกประหารชวต หกเขยโออวดวาตนเองสามารถหาปลาชนะเจาเงาะไดอยางงายดาย ดง คาประพนธวา

เมอนน หกเขยเกษมสนตหรรษา

ยมพลางทางตอบเสนา ผกปลาหนานมถมไป อยาวาแตเทานนทานจะเอา ถงจะลงสาเภากรบได อาสาพอตาแลวเตมใจ จะหาใหสดฤทธไมบดพลว สงสารแตเงาะปาประดาเสย จะพาเมยสมชอนจนออนหว เตมทจะไดมาแคปลาซว ทาวจะกรวโกรธาใหฆาฟน

(บทละครนอก. 2545: 113) จากตวอยางขางตนพฤตกรรมของหกเขยนาขบขนเพราะผอานรวาเจาเงาะคอ

พระสงขทมความสามารถเหนอกวาหกเขย และผอานรผลของการแขงขนนวาหกเขยตองพายแพ เมอหกเขยโออวดวาตนเหนอกวาจงทาใหหกเขยดนาขบขนเสยเอง

2.3.1.14.พฤตกรรมพราเพอ

พฤตกรรมพราเพอสรางความขบขนเพราะเปนการพดซาซากถงเรองทไมอาจ เปนจรง

62

โอรสกษตรยรอยเอดเมองพราเพอวาจะไดรบเลอกจากพระธดา พฤตกรรมน เกดจากเหลาโอรสกษตรยรอยเอดเมองทมาเขารบการเลอกคจากพระธดาของทาวสามนตตางก พราเพอวาตนเองจะไดรบเลอกไมยอมหลบนอน ดงคาประพนธวา

เมอนน พวกเหลาทาวพระยาทงหลาย

ตางองคกระหยมพรมพราย ใหกระสนมนหมายวนวายใจ บางหยบผายกทองนงลองด ใครใครเหนไมสรปกได พรงนมคนหนงกคนไร จะจงจตพสมยเปนมนคง บางนงนกตรกหาอปเทห จะทาดวยเสนหใหลมหลง เหนจะรมรกเราทงเจดองค คดทะนงเปรมปรมกระหยมใจ ลางองคถอมนโดยปญญา วาสนาหลงสงแลวคงได สดแทแตกศลสรางไว จะเดอดเนอรอนใจไปใยม บางเรยกหาหมอดมาจบยาม ใหทายตามชะตาราศ จะสมคะเนหรอไมในพรงน แตเซาซซกไซไมนทรา


จากตวอยางขางตนพฤตกรรมพราเพอของเหลาพระโอรสสรางความขบขนเพราะตางแสดงพฤตกรรมทไมสอดคลองกบสถานภาพความเปนเจาชายเลย อกทงผอานรวา ความคาดหวงเหลานไมเปนจรงเพราะจานวนพระธดามนอยกวาจานวนพระโอรสทเขามารบ การเลอกคทาใหตองมผผดหวงมากกวาผทสมหวง

2.3.1.15. พฤตกรรมซมซาม ความซมซามสรางความขบขนเพราะเปนการทาอะไรพลาดพลงโดยไมทนระวงตว

ทาใหเกดความอบอายขายหนาและสรางความขบขนแกผพบเหน . ตวอยางทาวสามนตแสดงพฤตกรรมซมซาม พฤตกรรมนเกดขนเมอพระสงขตคล

กบพระอนทร ทาวสามนตแสดงความซมซามดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตรองรบใหดพอ ตบมอออเออชะเงอคอ เหนลกเขยเปนตอหวรอคก ลกขนโลดเตนเขมนมง พลดผลดลงมาขาแทบหก มนเมอยเหนอยบอบหอบฮก พงพนกนงโยกตะโพกเพลย ฉวยคนโทถมยามาดมนา หกควาสาลกแลวบวนเสย หยบบหรจดไฟไหมลามเลย วดถกจมกเมยไมรตว สาละวนตงตงกาลงวน แมคณขอโทษอยาโกรธผว

63

พกพานแกชราหตามว ไมเหนตววาใครขางไหนเลย วาพลางทางเรยกเอาแวนตา ใสจมกแหงนหนาดลกเขย

(บทละครนอก. 2545: 175-176) จากตวอยางขางตนพฤตกรรมของทาวสามนตนาขบขนเพราะจะทาอะไรก พลาดพลงไปหมดขดกบสถานภาพความเปนกษตรยทตองมความสงาผาเผย

2.3.1.16.พฤตกรรมเหนอยออน ความรสกเหนอยออนของตวละครสรางความขบขนแกผอานเพราะไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละครฐานะสงทควรมความสงาผาเผย ตวอยางทาวยศวมลเหนอยออนจากการไลตจนทา พฤตกรรมนเกดจาก ทาวยศวมล ไลตนางจนทาดวยความโกรธ ทาใหพระองครสกเหนอยดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวยศวมลบนเมอยไหล หยดนงเหนอยบอบหอบหายใจ รองเรยกไปใครนอกานล กอยากนาอยากทานกหนานก เรวเรวไปตกมาสกขน กนนาสาลกกลนไมทน มอสนงนงกหกเพรอไป

(บทละครนอก. 2545: 191) จากตวอยางขางตนพฤตกรรมของทาวยศวมลสรางความขบขนเพราะทาวยศวมลเปนฝายทารายนางจนทาแตกลบเหนอยเสยเอง อกทงกรยาทแสดงถงความเหนอยลวนเปนพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบความเปนกษตรยทาใหผอานรสกขบขน 2.3.1.17. พฤตกรรมชลมนวนวาย ความชลมนสรางความขบขนเพราะแสดงใหเหนถงความสบสนวนวาย ความ ไมเปนระเบยบ และความไรประสทธภาพ อกทงตวละครทมฐานะสงควรมกรยามารยาททงดงามเรยบรอยการแสดงพฤตกรรมชลมนวนวายจงเปนพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพของ ตวละคร ตวอยางความชลมนของนางจนทาและบรวาร พฤตกรรมนเกดจากนางจนทาตองการไดตาแหนงมเหสจงใหลกสาวคอนางจนทไปขอตาแหนงจากทาวยศวมล แตทาวยศวมล ไมยอมยกใหจงเกดการโตเถยงกน ทาวยศวมลใชพระขรรคไลทารายทาใหนางจนทาและบรวารวงหนวนวายสรางความขบขนแกผอานดงคาประพนธวา

หวจะปลวไปไมทนร มงดถกเลนเปนหนกหนา ฉวยพระแสงพลนมทนชา จนทาลกวงเปนสงคล

64

พระฟาดฟนผดตดทวาร บางลมลกคลกคลานทะยานหน มงอยาเขามาพนอจนท พระบตรฉวยฉดยดกร

(บทละครนอก. 2545: 30-31) จากตวอยางขางตนความสบสนวนวายของนางจนทาและพวกสรางความขบขนเพราะพฤตกรรมทแสดงออกมานนไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละคร เชนภาพนางจนทาลกวงเปนสงคล อกนางจนทาเปนตวละครปรปกษการทเหนนางจนทาลมเหลวทาใหผอานรสกขบขนยงขน

2.3.1.18. พฤตกรรมอจฉารษยา ความอจฉารษยาเปนความรสกทนไมไดทเหนผอนไดดกวาตน ความอจฉารษยา

ทสรางอารมณเปนพฤตกรรมของตวละครปรปกษทงสนจงเปนสงแสดงใหเหนชยชนะหรอ ความเหนอกวาของตวละครเอก ผอานทเปนฝายตวละครเอกจงรสกขบขนดวยความสะใจ พระธดาทงหกอจฉารษยานางรจนา พฤตกรรมนเกดขนเมอพระธดาทงหกเหนพระสงขมรปรางงดงามกเกดอจฉารษยานางรจนาดงคาประพนธวา

เมอนน ทงหกบตรพผใหญ

เหนพระสงขนงดตะลงตะไล พศวงหลงใหลใจปอง งามจรงยงมนษยในใตหลา นอยหรอนารวมภรมยสมสอง สอดใสเครองประดบกรบรอง ผวเนอนวลละอองดงทองทา ดพลางทางทาสะเทนอาย ชกชายผาหมกมหนา เมยงชมอยคอยรบนยนา เสนหาตองจตตดใจ แลวเหลยวดผวของตวมง เหนนงทกขรอนกคอนให รกระนททงพวงมาลย จะเลอกเจาเงาะไวเปนของตว ตางคดรษยานองสาว มานงเทาแขนเคยงอยกบผว เรงราหนาบานเปนใบบว ลมกลวบดารองวาไป


ความอจฉานสรางความขบขนเพราะเปนพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพของตวละครทเปนผหญงทมฐานะสงและมสามแลวแตกลบอจฉานองอยากไดพระสงขมาเปนของตว อกทงทผานมาพระธดาทงหกเคยดถกเจาเงาะและนางรจนาเมอครงเลอกเจาเงาะเปนคครอง การเหนความเสยดายของพระธดาทงหกทาใหผอานรสกขบขนยงขน

65

2.3.1.19. พฤตกรรมหยอกลอ การเหนคนอนหยอกลอกนสรางความขบขนเพราะการหยอกลอเปนการเยาแหยผอนเพอความสนกสนานของผหยอกลอและถอเปนการกลนแกลงอยางหนงผอานทตดตามตวละครจงเกดความรสกสนกสนานรวมไปกบผกลนแกลงนนดวย ตวอยางพระสงขหยอกนางรจนา พฤตกรรมนเกดขนเมอนางรจนาแสดงความรงเกยจรปรางของเจาเงาะจงหนหลงใหไมคยดวย พระสงขถอดรปเงาะซอนไวแลวแกลงหยอก นางรจนาใหเขาใจวาเงาะแกลง ดงคาประพนธวา

วาพลางทางถอดเงาะเสย เอาซอนเมยวางไวในหอง รปทรงโสภาดงทาทอง คอยยองมานงขางหลงนาง เหนหมผาสไบไพลพลว ทายนนวจะจทสขาง กระทงไอกระแอมแยมยมพลาง สะกดนางใหรดนแน

(บทละครนอก. 2545: 103) จากตวอยางขางตนเมอผอานเหนทาทางของพระสงขทแกลงหยอกนางรจนา ทาใหเกดความรสกขบขน

2.3.1.20. พฤตกรรมประชด พฤตกรรมประชดสรางความขบขนเพราะเปนพฤตกรรมทไม เหมาะสม

กบสถานภาพของตวละครชนสงจงเทากบเปนการแสดงใหเหนความบกพรองของผทประชดนนเอง และหากผอานเปนฝายเดยวกบตวละครทประชดกจะทาใหรสกเบกบานใจรวมไปกบผประชด นนดวย ตวอยางเชนทาวสามนตประชดนางรจนา พฤตกรรมนเกดขนเมอนางรจนาไมยอมเลอกโอรสกษตรยและชายชาวบานเปนคครอง ทาวสามนตจงประชดดวยการนาเจาเงาะซงมรปรางไมงดงามมาใหเลอกดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตฟงแจงแถลงไข ดวยเดชะเทพเจาเขาดลใจ เผอญใหกรวโกรธบตร จงตรสแกองคอครชายา นอยหรอรจนาลกสาวศร เลอกคดใครไมไยด จนสนชายไมมทงพารา เหลอแตเงาะปาเปนบาใบ เอามาใหมนเลอกสมนาหนา วาพลางทางสงเสนา จงไปพาอายเงาะมาในวง


66

จากตวอยางขางตนพฤตกรรมนนอกจากไมเหมาะสมกบสถานภาพความเปนกษตรยและพอแลวการทผอานรวานางรจนาจะเลอกเจาเงาะเปนคครองทาใหทาวสามนตนาขบขนยงขน แตหากผทถกประชดเปนตวละครปรปกษดงตวอยางนางรจนาประชดทาวสามนตทเขาขางหกเขยกบหกธดาดงคาประพนธวา

เมอนน รจนาหนหนหมนไส เหนบดาเคองขนฟนไฟ เขาขางเขยใหญกเดอดดาล จงชวนผวไปลาพอตาเสย อยาอยชาพาเมยออกไปบาน นางสอนใหนงลกคกคลาน กราบกรานทานเสยหนอยหนงตามจน

(บทละครนอก. 2545: 128-129)

จากตวอยางขางตนพฤตกรรมนทาใหผอานรสกสะใจรวมกบนางรจนาเพราะ เปนการประชดตวละครทไมยตธรรมตอตนเองทาใหผอานรสกชอบใจ 2.3.1.21. พฤตกรรมเขาใจผด ความเขาใจผดทาใหตวละครมพฤตกรรมผดไปจากทควรเปนทาให ผอานรสกขบขน ตวอยางนางมณฑาเขาใจผดวาพระสงขเปนเทวดา พฤตกรรมนเกดขนเมอ นางมณฑาไปขอรองใหเจาเงาะไปตคลกบพระอนทร พระสงขสงสารนางรจนาจงยอมถอดรปเงาะออก นางมณฑาเหนพระสงขมรปรางงดงามผวกายเปนสทองกคดวาเปนเทวดาจงทาความเคารพ ดงคาประพนธวา

เมอนน นางมณฑาแลดไมรจก คดวาเทวาสรารกษ อกใจทกทกใหครนคราม นางนบนอบหมอบกรานกราบไหว ลกสาวยดฉดไวแลวรองหาม พระมารดานงอยไมรความ ลกเขยถอดเงาะงามแลวเปนไร

(บทละครนอก. 2545: 165) พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะนางมณฑาแสดงพฤตกรรมผดไปจากทควรคอทาความเคารพลกเขยของตนเอง แตถาความเขาใจผดทาใหผถกเขาใจผดตกอยในสถานภาพทผดไปจากสถานภาพของตนยอมทาใหผถกเขาใจผดนนนาขบขนเชนกน

67

ตวอยางทาวยศวมลถกนางจนทเขาใจผด พฤตกรรมนเกดขนจากนางจนทา ทาเสนหใหทาวยศวมลลงไปหานางทตาหนกในตอนกลางคน เมอทาวยศวมลไปถงเตยงนางจนท หวนมตนขนมาควาไดบดากรองไหจะกนนมดงคาประพนธวา

เมอนน พระบตรภมโฉมเฉลา ผวาตนฟนองคนงเยาว ควาเอาบดาวามารดร คลาหาพระเตาเจาจะกน ผดกลนตกใจรองไหออน ใครนแมขาเขามานอน แทรกซอนซอนแมขาไวไย


พฤตกรรมของจนททาใหทาวยศวมลดนาขบขน เพราะทาวยศวมลเปนผชาย แตกลบถกเขาใจผดวาเปนผหญงและถก “คลาหาพระเตาเจาจะกน” ซงผดสถานภาพทางเพศ ของตน

2.3.1.22. พฤตกรรมงองอน

การงอสรางความขบขนเพราะเหนตวละครทมฐานะสงแสดงพฤตกรรมท ไมสอดคลองกบสถานภาพของตน นางรจนางอพระสงข พฤตกรรมนเกดจากนางรจนาไมตองการใหพระสงขสวม รปเงาะอกตอไปจงลกรปเงาะไปทาลายทาใหพระสงขโกรธ นางรจนาจงงอพระสงขดงคาประพนธวา

เมอนน นวลนางรจนาดวงสมร จงตามมางอนงอขอโทษกรณ วงวอนสามพรพไร นองไดผดพลงแตครงหนง จะพโรธโกรธขงไปถงไหน ผวเมยสองคนจนไร ชวดไดเหนหนากน ถาทหลงยงขนทาเชนน จงทาโพยโบยตใหอาสญ วาพลางนางเขาไปนวดฟ น หลงไหลไหนคนจะชวยเกา ยนมอมาจทสขาง จะหยารางกนจรงเจยวหรอเจา เอนองพงทบลงกบเพลา ถอนหนวดถอนเคราใหเจาเงาะ แลวหยบหมากมาปอนวอนขอชาน เคยวประทานสกคาทาปะเหลาะ ยยวนชวนผวใหหวเราะ แสรงออเซาะสรวลสนตจานรรจา


จากตวอยางขางตนผอานรสกขบขนกบพฤตกรรมงองอนโดยการเกาหลงและจ ทสขางของนางรจนาเพราะผดไปจากจากการงอทวไป

68

2.3.1.23. พฤตกรรมขเซา อาการขเซาสรางความขบขนเพราะเปนพฤตกรรมทถอเปนความบกพรอง ทางนสยอยางหนง โดยเฉพาะตวละครทอยในฐานะสงมภาระรบผดชอบมากมาย การแสดงพฤตกรรมขเซาจงถอวาไมสอดคลองกบสถานภาพของตน ทาวสามนตนอนขเซาเมอพระอนทรมาลอมเมอง พฤตกรรมนเกดขนเมอ พระอนทรปลอมเปนขาศกมาลอมเมองเสยงดงอกทกไปทวแตทาวสามนตกลบนอนขเซาไมยอมตน ดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตราชนเรนทรสร

หลบอยไมรเคามล แววเสยงสนมทลกตกใจ ผวาตนฟนตวยงมวเมย งวเงยโงกหงบหลบไปใหม นางมณฑาตนกอนนอนไว หลงใหลทะลงลกปลกสาม ทาวสามนตละเมอเพอพา คดวาผอาทาออ ลกขนแกฝนขนสนท เหนจะดหรอรายชวยทายด นางมณฑาวาไฮอะไรนน ยงจะมาแกฝนกนอย

(บทละครนอก. 2545: 144-145) พฤตกรรมของทาวสามนตสรางความขบขนเพราะทาวสามนตเปนกษตรยปกครองแผนดนเปนทพงของประชาชน ดงนนตามสถานภาพแลวตองเปนผมความรบผดชอบสง แตในเหตการณนทาวสามนตไดยนนางสนมมาทลเรองขาศกแทนทจะรบลกกลบนอนหลบไปอก แมวานางมณฑาจะชวยปลกแตกยงไมมสตพดจาออคดวาฝนไป พฤตกรรมทไมเหมาะสม กบสถานภาพนทาใหผอานรสกขบขน 2.3.1.24. พฤตกรรมวพากษวจารณ พฤตกรรมวพากษวจารณสรางความขบขนเพราะเปนการกลางถงขอบกพรองหรอความผดปกตของตวละครใหผอานเหนภาพทนาขบขน โอรสกษตรยรอยเอดเมองถกทาวสามนตกลาวถง พฤตกรรมนเกดขนเมอ เหลาโอรสกษตรยเขามารบการเลอกค ทาวสามนตชวนนางมณฑามาดแลวกลาวถงลกษณะของโอรสกษตรยรอยเหลานน ดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตยมแยมแจมใส จงชวนเมยรกรวมใจ ออกไปแยมแกลแลด เหนหนอกษตรยทมานน หนาตาคมสนขยนอย คนขางหลงลาดเลาเปนเจาช ตาหชอบกลเจามณฑา

69

คนโนนรปรางกระจอยรอย หนมนอยนารกหนกหนา คนนทถดกนลงมา หนาตาเปนประมาณพานพอด โนนแนคนนนอยช นลาง รปรางจามาดามดหม เหนหรอไมคนนนขนสนด หนางอกออกฝประปราย ดพลางทางสงเมยรก อยาชานกเลยเจาจะจวนสาย จงเรงรดจดแจงแตงกาย บตรโฉมฉายขนมา

(บทละครนอก. 2545: 83) พฤตกรรมของทาวสามนตทาใหโอรสกษตรยนาขบขนเพราะทาใหเหนรปลกษณของเหลาโอรสกษตรยทบางพระองคทไมงดงามเหมาะสมกบฐานะเจาชาย 2.3.2. ตวละครสามญชน ตวละครสามญหมายถงตวละครทวไป ในบทละครนอกเรองสงขทองกวสรางอารมณขนจากพฤตกรรมของตวละครสามญชน 2.3.2.1. พฤตกรรมผดหวง ความผดหวงทสรางอารมณขนลวนเปนความผดหวงของตวละครปรปกษหรอ ตวละครทมพฤตกรรมในทางไมดทงสน ดงนนอารมณขนจงเกดจากการเหนตวละครปรปกษหรอ ตวละครไมดลมเหลวในพฤตกรรมทไมดนน ตวอยางโหรผดหวงในการลอลวงหญงแมครว พฤตกรรมนเกดขนเมอนางจนทาใหหญงแมครวไปตดสนบนโหรทบาน โหรตองการรวมประเวณกบหญงแมครวจงหลอกใหเขา ไปหยบของในหองนอนแตหญงแมครวรทนจงปฏเสธดงคาประพนธวา

แลเหลยวเปลยวคนทบนเรอน อดเออนจะใครประสมศร สาวใชเจาเขาไปในท วานหยบบหรทรมเตยง

สาวใชอดสกรเทา ไฮคณตาเจาชางกลาวเกลยง ใครจะเขาไปถงเตยง ขาวของรายเรยงจะหายไป สะบดมอไดแลวไหวลา อยานะฉนหาอะไรไม จงวงผลนหนพลนทนใด มายงวงในไปแจงความ

(บทละครนอก. 2545: 11-12)

ความผดหวงของโหรสรางความขบขนเพราะโหรถอเปนผสงอายและเปนผทไดรบความเคารพเชอถออยางสงจากพระมหากษตรยและประชาชน การทโหรคดลอลวงนางแมครวจง ถอเปนการประพฤตตนไมเหมาะสมกบสถานภาพและความคาดหวงของสงคม ดงนนเมอเหนโหรผดหวงจงทาใหผอานรสกขบขน

70

2.3.2.2. พฤตกรรมเสยใจ ความเสยใจทสรางความขบขนเปนความเสยใจของตวละครปรปกษหรอตวละคร

ประกอบ อารมณขนเกดผอานเหนตวละครปรปกษเสยใจหรอเหนทาทางทนาขบขนของตวละคร ตวอยางชาวเมองสามนตเสยใจทหกเขยทแพพระอนทร พฤตกรรมนเกดขนเมอหกเขยตคลแพพระอนทรชาวเมองสามนตแสดงเสยใจออกมาตางๆ นานาดงคาประพนธวา

บดนน ชาวเมองทดอยองม

เหนหกเขยยอมแพแกไพร ไพรผดเสยใจสนทกคน ตางพดงบงบกระซบดา ลกเขยพระยาไมเปนผล มนพอสมนาหนาทาวสามนต พลอยใหคนฉบหายทงพารา บางวาจะรอนใจไปไยเลา ใครเขามบญกเปนขา เหนจะตองรบแนแตพระยา เราเปนไพรฟาขาแผนดน บางตะโกนโพนทะนาทาวสามนต ชางเชอคนหแหวงจมกวน หนวยกานเชนนดแตกน ตองเปนขาเขาสนสาแกใจ บางพดจาฮกฮกพยกพเยด ฟาผเถดหาวาเลนไม แมนเราไดลกสาวของทาวไท จะตคลมใหพายแพ (บทละครนอก. 2545: 153-154) พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะกรยาทาทางและคาพดของชาวเมองนาขบขน

บางคนกโออวดวาถาเปนตนกคงไมแพ อกทงทงถอยคาตาหนตเตยนทาวสามนตและหกเขยซงเปนตวละครปรปกษทาใหผอานรสกขบขน

2.3.2.3. พฤตกรรมกลว

ความกลวสรางความขบขนเพราะตวละครแสดงความกลวในสงทไมสมควรกลวหรอแสดงความกลวมากเกนไปทาใหผพบเหนเกดความขบขน

ตวอยางเสนากลวสนข พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวสามนตตองการใหเสนาไป แจงเจาเงาะใหหาปลาแขงกบเหลาหกเขย เหลาเสนาไปถงกระทอมของเจาเงาะแตไมกลาเขาใกลเพราะความกลวสนขดงคาประพนธวา

บดนน เสนาลาหกเขยใหญ ชวนกนรบออกนอกเวยงชย ตรงไปยงบานปลายนา

ครนถงจงยนอยนอกรว ระวงตวกลวสนขหนกหนา รองเรยกเขาไปมไดชา หมอมแมรจนาอยแหงใด


71

พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะเหนเหลาเสนาเปนทหารและมจานวนมากกลบแสดงความเกรงกลวสนขถอเปนพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพของตนเอง ตวอยางตายายกลวทาวยศวมล พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวยศวมลมารบ นางจนทเทว ตายายเหนคนมามากมายทาใหเกดความกลวหนไปซอนอยางรวดเรวไมเหลยวหลง ดงคาประพนธวา

ฝายสองเฒาชราตายาย เหนคนมามากมายไมอยได ตวสนงนงกตกใจ วงขนกระไดไมเหลยวแล เขาถงหองในยงไมหยด ยายพาตามดเขาใตแคร กลวจะดงเกรยบกรอบหมอบกระแต ไมไหวตงนงแนภาวนา

(บทละครนอก. 2545: 193-194)

พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะตายายแสดงความกลวลนลานแคเพยงเหน คนมากมายกวงหนดวยความตกใจแมเขาไปในหองแลวกไมยอมหยด อกผอานทราบดวาผทมานนไมไดมงรายจงทาใหผอานรสกขบขนกบพฤตกรรมของตายายมากยงขน 2.3.2.4. พฤตกรรมเยอหยง ความเยอหยงสรางความขบขนเพราะเปนการเปลยนแปลงนสยอยางกะทนหนของตวละคร ตายายเยอหยงหลงจากไดรบรางวล พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวยศวมลมารบ นางจนทเทวแลวปนบาเหนจตายายทชวยดแลนางจนทเทวและพระสงขโดยใหทรพยสนและใหดารงตาแหนงนายบาน ตายายเมอไดรบรางวลกถอตวไมทกทายใครดงคาประพนธวา

บดนน สองเฒารบรางวลหรรษา ชนชมสมจตจนดา ถวายบงคมลาทงตายาย เรยกบรรดาขาคนใหขนของ เงนทองผาเสอเหลอหลาย ผวเมยกระหยมพรมพราย ใครทกทายทาเมนเดนยมไป


พฤตกรรมของตายายทาใหเกดความขบขนแกผอานเพราะตายายเปลยนพฤตกรรมไปจากเดมอยางกะทนหนจากทเคยเปนผโอบออมอารสงเกตไดจากการชวยเหลอ นางจนทเทวและพระสงขกลายเปนคนเยอหยงไมทกทายใคร สรางความขบขนแกผอาน

72

2.3.2.5. พฤตกรรมหยอกลอ การหยอกลอสรางความขบขนเพราะเปนการการลอเลนไมจรงจงหรอเยาแหย

มจดมงหมายเพอทาใหผหยอกลอเกดความรสกเบกบานใจ ทาใหผอานทตดตามพฤตกรรม ของตวละครรสกขบขนและสนกสนานรวมไปกบตวละครดวย ตวอยางเจาเงาะหยอกนางรจนา พฤตกรรมนเกดขนเมอนางรจนาและเจาเงาะ ถกเนรเทศใหไปอยกระทอมปลายนา เจาเงาะเหนนางรจนาโศกเศราจงหยอกลอนางดงคาประพนธวา

แกลงหยบกระโถนมาโยนเลน ทาเปนเหมอนกบรบลกชวง แลเขมนเหนหวดกนกลวง เอามาจวงตกนาทาจะกน รจนาวาไฮชางไมอาย เบอจะตายผมเผาเขาเปยกสน เจาเงาะเมนขายหไมไดยน ทาฉวยพดปดรนปดยง แลวแกลงหยบครตงบนเชงกราน ควกขาวสารมาใสกอไฟหง คลผากศราชออกคาดพง กางมงเสยใหดแตววน แลวหยบหมอนมาองยงฟนขาว กระดกเทาทาเลนใหเหนขน พอโพลเพลเพลาสายณห จงราพนพดเกยวเลยวลด

(บทละครนอก. 2545: 100-101) พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะกรยาทาทางของเงาะทแสดงออกมา เชน การเอาหวดกนกลวงมาตกนา หรอการกางมงตงแตกลางวน ฯลฯ เปนพฤตกรรมทผดไปจากปกต การหยอกเยานมจดมงหมายเพอใหนางรจนาขบขนคลายความเศราทาใหผอานรสกขบขนไปกบ ตวละครดวย 2.3.2.6. พฤตกรรมข

การขสรางความขบขนเพราะผขเปนตวละครเอก การขจงเปนการแสดงความเหนอกวาตวละครปรปกษ ทาใหผอานซงเปนฝายตวละครเอกรสกขบขน ตวอยางเจาเงาะขทาวสามนต พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวสามนตใหเหลาลกเขยหาเนอแขงกนใครหาไดไมครบตามจานวนจะถกลงโทษประหารชวต ผลปรากฏวาเจาเงาะเอาชนะหกเขยได แตทาวสามนตกลบไมลงโทษหกเขยตามทกลาวไว เงาะจงกลนแกลงทาวสามนตโดย การทาทวาจะทารายดงคาประพนธวา

เหนทาวสามนตอยบนเตยง กยนเมยงเขมนมองปองหนา ขตะคอกหลอกลอพอตา เงองาทาทจะตรน

เมอนน ทาวสามนตตนกลวตวสน ไมสไมรบหลบเปนควน งนงนงกงกพลดตกเตยง

73

สาคญวาเงาะตถกศรษะ สนสตมานะรองเตมเสยง นแนยายดทหรอทเพรยง หวขาแตกกเสยงไมรเลย


พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะทาทางของเจาเงาะนาขบขน อกทง ทาวสามนตถอเปนตวละครปรปกษดงนนเมอเหนทาวสามนตแสดงความหวาดกลวจนตวสนพลดตกจากเตยง ผอานจงรสกยนดและขบขนทเหนเจาเงาะแสดงความเหนอกวาตวละครปรปกษ

นอกจากแสดงถงความเหนอกวาแลวการขทไมเหมาะสมกสรางความขบขนขนไดเชนเดกเลยงโคขเสนา เหตการณนเกดขนเมอเหลาเสนามาจบเจาเงาะไปเขาเฝา เหลาเดกเลยงโคถอวาเงาะเปนของตนจงเขาไปขเหลาเสนาดงคาประพนธวา

บดนน ฝงเดกเลยงโคนอยใหญ

เหนคนกลมรมฉดเงาะไพร ขดใจวงพลางทางรอง จะเอาเงาะเขาไปขางไหนนน ขมเหงกนไมบอกเราเจาของ มถกอฐหวผากอยาลอง ไวใยไลถองใหแถบตาย


การข นสรางความขบขนเพราะเดกเลยงโคแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม กบสถานภาพของตนเองทเปนเดกแตกลบขเหลาเสนาซงเปนผใหญ

2.3.2.7. พฤตกรรมโลภ ความโลภสรางความขบขนเพราะเปนความอยากไดทมากเกนพอดทาใหตวละครมพฤตกรรมแตกตางจากปกตทควรเปน ตวอยางเดกเลยงโคอยากไดสนบนของเสนา พฤตกรรมนเกดขนเมอเหลาเสนา ไปจบเจาเงาะมาเขาเฝา เดกเลยงโคเขาไปชวยเจาเงาะโดยการขจะทารายเหลาเสนา แตเมอเหลาเสนาสญญาจะใหขนมเปนสนบนหากใครบอกวธลอลวงเงาะเขาวงได เหลาเดกเลยงโคอยากไดขนมแยงชงกนตอบดงคาประพนธวา


บดนน ฝงเดกดใจเสลอกสลน ตางชงกนบอกออกลน แตเปนคนแลวอยาฉดใหเหนอยแรง

74

ถาขนยกเยาเซาซ มนขดใจจะหนไปแอบแฝง จงใหไปเกบดอกไมแดง มาผกปลายไมแกวงแตไกลไกล คอยวงรอรอลอเลน เงาะเหนกจะผลนหมนไล จะพาไปถงวงไดดงใจ เอาขนมมาใหขาเถดรา

(บทละครนอก. 2545: 92) ความโลภนสรางความขบขนแกผอานเพราะเดกเลยงโคเปลยนพฤตกรรม อยางกะทนหนไมสอดคลองกบทาทในตอนตน 2.3.2.8. พฤตกรรมพราเพอ พราเพอเปนอาการพดซาซากถงเรองทไมอาจเปนจรงจงสรางความขบขน แกผอาน ตวอยางชายชาวเมองสามนตพราเพอถงการไดรบการเลอกคจากนางรจนาพฤตกรรมนเกดจากชายชาวเมองยนดทไดโอกาสเขารบการเลอกคทาใหแสดงกรยาพราเพอ ไปตางๆ นานาดงประพนธวา

บดนน ประชาชายรท วทกบานชอง บางเตนบางราทาคะนอง กระหยมยมยองอยทกคน พวกนกเลงเลนเบยเสยถว ครอบครวอตคดขดสน ไมมผาเสอแสงจะแตงตน เทยวซกซนยมหยบเพอนกน เหลาพวกอตรรราง ตดผมยกอยางใหซอยสน หวกระจายรายเสนเปนแปรงชน เชดนามนกนหนาดวยมดนอย บางตดตาหรบใหญเอาไฟอง กระจกตงนงหยงกงคอสอย แคนใจไมใครจะเรยบรอย เฝาตะบอยหวหวมวเมา พวกเหลาเจาชหวอกกรม เผาผมตกแสกทาหนาเศรา เชงจะพดจะจาควตาเพรา นงไหนกอดเขาเฝาทาทกข พวกขนนางตางแตงตวลอง นงยกทองเกยวสานสหมากสก บางนงลายพนตองลองนงลก ดกระปกกระปยกรยกราย

ทปวยไขไดขาวเขาปาวรอง ลกขนเดนไดคลองเหมอนหนงหาย พาลโกรธภรรยาดาแมยาย เคองขนวนวายเพราะรายนก

ครนไกขนแซเสยงเทยงคน ตางคนตางตนขนแตดก ตกแตงกายาโอฬารก ออองอกทกไปทกคน บางทาแปงแตงตวฉยฉาย นงลายนอกอยางหางปดสน บางนงหมสมตวตามจน สบสนอลหมานไมหลบนอน พอทองฟาขาวเชาตร ทใครอยบานใกลกไปกอน เนองแนนถนนในนคร คอยผอนเขาไปในวง

75

ลางคนแกเฒาเกอบเขาโลง กเดนหอบหงโครงมาขางหลง ถอไมเทาโซเซเกกง เขามาดวยเขามงไมเจยมตน

ทเปนงอยเพลยเสยแขงขา กนงถดถดมาตามถนน เจบปวดไมวาอตสาหทน เสลอกสลนกลนเกลอนกนมา

(บทละครนอก. 2545: 88-89) กรยาพราเพอไปตางๆ นานาปรารถนาทจะไดนางรจนามาเปนคครองทาให เกดภาพทนาขบขน อกทงผอานรดวาทงหมดจะไมไดรบเลอกทาใหผอานขบขนยงขน 2.3.2.9. พฤตกรรมชลมนวนวาย ความชลมนทาใหเกดความขบขนเพราะแสดงใหเหนถงความสบสนวนวาย ความไมเปนระเบยบและความไรประสทธภาพ ตวอยางชายชาวเมองเขารบการเลอกค พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวสามนต ใหเหลาชายชาวเมองเขารบการเลอกคจากนางรจนาดงคาประพนธวา

คบคงทงทองพระโรงชย ผดปนเขญใจกไมวา

อยากจะใครไดองคพระธดา ตางคดสมบตบาอยทกคน บางชงทดตอยปะเตะปะตะ เอะอะองคะนงสบสน ตารวจวงถอหวายวงวน ไลขผคนอยเปนควน


เหตการณนสรางความนาขบขนเพราะชาวเมองเขามารบการเลอกคมากมาย ทาใหเกดความสบสนวนวายความไมเปนระเบยบมทงโตเถยง ทารายกน อกทงผอานรดวาทงหมด จะไมไดรบเลอกทาใหผอานขบขนยงขน 2.3.2.10. พฤตกรรมหงหวง ความหงหวงสรางความขบขนเพราะเปนความหงหวงทเกดจากความเขาใจผดและเปนพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบสถานภาพของตวละคร ยายหงตา ความหงหวงนเกดขนเมอนางจนทเทวถกเนรเทศออกจากเมองไปอยในปานางเดนทางมาถงกระทอมของตายาย ยายเหนผหญงสาวมาถงกระทอมกคดวาเปนชของตา

จงแสดงความหงหวงดงคาประพนธวา

ฝายวาสองราดหนากน ยายถามตานนทนใด ตานดรายจะไมตรง มนคงกคดหาผดไม

76

นดแนะกนมาหรอวาไร ตาเอาใจออกนอกกน นอยหรอนนรปรางอยางกนนร ยายคอนตาผวจนตวสน ฝายตาโกรธยายเอาไมรน มงเหนสาคญดวยอนใด คราวลกคราวหลานกไมวา มนบาอยาถอแมขาไหว มาแตตาบลหนใด บอกใหแจงใจยายตา

(บทละครนอก. 2545: 21-22) พฤตกรรมของยายสรางความขบขนเพราะผอานทราบวาความหงหวงของยายเปนการเขาใจผด และการแสดงอาการหงหวงของยายทคอนตาผวจนตวสนกไมเหมาะสม กบสถานภาพของคนชราทาใหผอานรสกขบขน 2.3.2.11. พฤตกรรมหลอกลอ

การหลอกลอสรางความขบขนเพราะผหลอกลอแสดงอาการหวาดกลวไปพรอมกบการหลอกลอทาใหมทาทางนาขบขน

เสนาหลอกลอเงาะ พฤตกรรมนเกดขนเมอเสนาไดฟงคาแนะนาวธในการพา เจาเงาะเขาวงจากเดกเลยงโค จงเดดดอกชบามามดปลายไมหลอกลอเจาเงาะใหตามไปดง คาประพนธวา

บดนน อามาตยตบมอหวเราะรา

ตางวงชงเกบดอกชบา ผกปลายไมมาลอเงาะ พวกหลงไสสงใหตรงไป ถอดอกไมนาหนาพาวงเหยาะ

ลางคนบางกลวบางหวเราะ ลอเงาะเขาไปถงวงใน (บทละครนอก. 2545 :92)

พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะทาทางของเหลาเสนาทหลอกลอเจาเงาะ ดวยความหวาดกลวสรางความขบขนแกผอาน

2.3.2.12. พฤตกรรมสงสย

ความสงสยสรางความขบขนเพราะผอานเหนความไมรของตวละครในสงทผอาน รเปนอยางด เดกเลยงโคแสดงความสงสยในตวเงาะ เหตการณนเกดเมอเจาเงาะเหาะมา ถงเมองสามนตเหลาเดกเลยงโคไมรจกเงาะตางสนนษฐานไปตางๆ นานาดงคาประพนธวา

ครนออกมาถงททาไร จงปลอยโคไวใหกนหญา เหนเงาะยนอยบนคนนา อายนบาหรอมใชไยอยางน

77

รปรางหวหกดแปลก ลางคนวาแขกกะลาส อยาไวใจมนมกควกเอาด นกกลวเตมทว งหนพลาง บางวาอายนลงทะโมนใหญ บางเถยงวาทาไมไมมหาง หนาตามนขนยงฟนฟาง หรอจะเปนผสางทกลางนา


พฤตกรรมของเดกเลยงโคนสรางความขบขนเพราะกรยาทาทางและคาพด ของเดกเลยงโคทคาดเดาไปตางๆ นานา ทาใหผอานทรจกเจาเงาะดเกดความรสกขบขน 2.3.2.13. พฤตกรรมทาราย พฤตกรรมทารายสรางความขบขนเมอตวละครเอกหรอตวละครฝายดทาราย ตวละครปรปกษ การทเหนตวละครเอกทารายตวละครปรปกษไดทาใหผอานทเปนฝายเดยวกบ ตวละครเอกเกดความรสกขบขนเบกบานใจ ตวอยางเจาเงาะทารายเหลาเสนา พฤตกรรมนเกดขนเมอทาวสามนตให เหลาเสนารมทารายเจาเงาะ แตเหลาเสนาสเจาเงาะไมไดกลบถกทารายเสยเองดงคาประพนธวา

เมอนน เจาเงาะทาโกรธาควาไขว

ปะเตะตอยทบถองวองไว เลยวไลประชดตดพน มอจบอามาตยขางละคน เอาหวชนกนเลนใหเหนขน ทงสองรองดนอยยนยน เจาเงาะหวเราะงนชอบใจ เหนเขยทงหกทางกเงน แกวงไมเทากาวเดนเขามาใกล ยงถอยยงประชดตดไป ยงวงยงไลกระโชกมา เหนทาวสามนตอยบนเตยง กยนเมยงเขมนมองปองหนา ขตะคอกหลอกลอพอตา เงองาทาทจะตรน

(บทละครนอก. 2545: 139-140) การทารายนสรางความขบขนเพราะเหลาเสนาเปนผทมงรายตอเจาเงาะเมอ เหนเจาเงาะทารายเสนาไดทาใหผอานทเปนฝายเงาะรสกขบขน 2.3.2.14. พฤตกรรมประชด

การประชดสรางความขบขนเพราะเปนการประชดของตวละครเอก ทาใหผอาน ทเปนฝายตวละครเอกรสกเบกบานใจ ตวอยางเจาเงาะประชดนางมณฑา พฤตกรรมนเกดขนเมอนางมณฑาขอรอง ใหเจาเงาะไปตคลกบพระอนทร การทนางมณฑาตองมาขอรองใหเจาเงาะชวย ทาใหถกเจาเงาะ

78

ประชดเพราะทผานมาเจาเงาะมกถกดถกและไดรบความไมเปนธรรมจากครอบครวของนางรจนาโดยเฉพาะจากทาวสามนตดงคากลอนวา

เมอนน เจาเงาะสารวลสรวลสนต จงตอบวาจามารดาพลน จะรบอาสานนสดปญญา เงาะนพวกปศาจอบาทวราย มากลบกลายสรรเสรญเหนเกนหนา จะลอลวงใหหลงอยาสงกา ลกกลวพระบดาจะฆาแกง ทานคดแยบยลเปนกลใน แตหลงอยางไรพระยอมแจง ใชลกจะรงเกยจเสยดแทง พระมารดาอยาระแวงฤทยนก อนทานทงหกเขยยอมเคยคล ตอตยงแพแกขาศก นบประสาหนาเงาะนเหนลก จะพงพาอยานกใหปวยการ แตธระของขาหาใสปาก แสนยากกไมมใครสงสาร พงเหนวาชนนนโปรดปราน อตสาหมาถงบานขาขอบใจ

(บทละครนอก. 2545 :159) พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะเหนตวละครทเคยดถกเจาเงาะกลบตองให เจาเงาะชวยเหลอ การเหนเจาเงาะพดประชดกบผอนเคยปฏบตไมดกบตน ทาใหผอานซงเปน ฝายเงาะรสกสมใจทเหนเงาะแสดงความเหนอกวาตวละครทเคยดถกตนเองไดกบตนได 2.3.2.15. พฤตกรรมลอเลยน การลอเลยนเปนการกลนแกลงเพอใหไดรบความอบอาย การลอเลยนสราง ความขบขนเพราะตวละครเอกเปนฝายลอเลยนตวละครปรปกษ

ตวอยางเจาเงาะลอเลยนทาวสามนต พฤตกรรมนเกดขนเมอเงาะหาปลา ไดมากกวาหกเขย เจาเงาะจงกลนแกลงทาวสามนตโดยการลอเลยนดงคาประพนธวา

เมอนน เจาเงาะกมกราบยบสกสบหน แกลงเลยนลอตอหนาทาวสามนต เฝากนหวเราะรกกระดกเทา เหนพอตาทาไรกทามง เหมอนบาหลงจรงจรงยงฟนขาว ทาโจงกระเบนใหมไวหางยาว แกลวปดหวผวพสาวของเมยไป แลวยนมองปองหนาดจมก เหนรอยถกมดเชอดเลอดยงไหล ตบมอหวเราะเยาะไยไพ บอกใบบยปากใหเมยด เหนทงหกตกประหมากมหนานง ไมไหวตงเตมกลวตวเปนหน จงชวนรจนาโฉมตร ออกประตรบกลบไปฉบพลน


79

พฤตกรรมนสรางความขบขนเพราะเปนการกลนแกลงเยาแหยพอตาทไมม ความยตธรรม เมอผอานเหนเจาเงาะสามารถกลนแกลงทาวสามนตซงถอเปนตวละครปรปกษได ทาใหรสกยนด 2.3.2.16. พฤตกรรมโออวด การโออวดสรางความขบขนเพราะผอานรวาเปนการแสดงสรรพคณทมไดมอยหรอพดเกนความจรง

ตวอยางเจาเงาะโออวดเรองทรพย พฤตกรรมนเกดขนเมอนางรจนาเลอกเจาเงาะเปนคครองจงถกทาวสามนตเนรเทศโดยใหเหลาเสนาไปปลกกระทอมใหอยอาศยทปลายนา เจาเงาะโออวดวารารวยทไดรบพระราชทานขาวของเครองเรอนมากมายดงคาประพนธวา

พระโปรดปรานประทานทบกระทอม ทงเครองใชไดพรอมเพราะบญพ นาชมสมบตเรามงม มารศรอยาเศราเสยใจ

(บทละครนอก. 2545: 101) การโออวดนนาขาเพราะของทไดรบพระราชทานมาลวนเปนสงของธรรมดาสามญ อกทงการโออวดนเปนการเยาแหยใหนางคลายเศราโดยการกลาวตรงกนขามกบสงทเปนจรงเพอใหนางรจนาขบขนซงทาใหผอานขบขนไปดวย

2.3.2.17. พฤตกรรมเมามาย

พฤตกรรมของคนเมาสรางความขบขนเพราะคนเมาไมสามารถควบคมสตและพฤตกรรมของตนได ทาใหแสดงพฤตกรรมทผดปกตนาขบขน ทหารทาวยศวมลเมา พฤตกรรมนเกดขนเมอเหลาทหารทตดตามทาวยศวมล ไปเมองสามนตเพอรบพระสงขกลบไปครองเมอง เหลาทหารของทาวยศวมลไดรบการเลยงตอนรบจากฝายเมองสามนตเปนอยางด เมอกนเหลาเมาแลวตางกแสดงกรยาอาการนาขบขน ดงคาประพนธวา

บดนน พวกเสนรพลทงหลาย

ตางคนกนเหลาเมามาย ไมมอายพดโปงโผงอง บางลกขนเตนราทนท กจะซดชาตรสกหนอยหนง เพอนกนหามวาอยานะมง มนจะองออไปอายเกลอ ลางคนประกวดอวดร การกแลวใครไมเสมอ พดกนเอะอะคะเออ บางอาปากรากเรอวนไป


80

อารมณขนนเกดจากการเหนอาการของคนเมาทแสดงพฤตกรรมเหลวไหลไรสาระ บางกพดจาเสยงดงเอะอะ บางกโออวดความสามารถของตนเอง บางคนลกขนเตนราแมเพอนพยายามหามปรามกไมฟง บางคนเมาอาเจยนออกมา 2.3.2.18. พฤตกรรมวพากษวจารณ พฤตกรรมวพากษวจารณสรางความขบขนเพราะเปนการกลางถงขอบกพรองหรอความผดปกตของตวละครใหผอานเหนภาพทนาขบขน ตวอยางเจาเงาะถกเหลานางกานลกลาวถง พฤตกรรมของนางกานลนเกดขนเมอเสนานาตวเจาเงาะมาเขาเฝาเพอเขารบการเลอกคจากนางรจนา เหลานางกานลแอบดเจาเงาะแลวกลาวถงรปรางของเจาเงาะวาอปลกษณดงคาประพนธวา

บดนน ฝงสนมกานลนอยใหญ แอบดอยทบญชรชย แลไปเหนเงาะหวเราะอง บางวานาชงเปนหนกหนา แลดหตาตนทะลง รปรางอปรยข ทง เหมอนหนงภตผทกลางนา ลางคนบนวาถาเชนน ฟาผเถดไมนกปรารถนา นากลวตวดาเหมอนคลา ตางตเงาะปาวาวนไป


พฤตกรรมและถอยคาทเหลานางกานลทาใหเจาเงาะนาขบขนเพราะแสดงใหเหนวารปรางหนาตาของเงาะนนอปลกษณและแตกตางไปจากผคนทวไปมาก ความแตกตางหรอความผดไปจากความเปนปกตทาใหผอานขบขนรปลกษณของเจาเงาะได ผลจากการศกษาอารมณขนจากตวละครพบวากวสรางอารมณขนผานตวละครทมฐานะสงมากกวาตวละครสามญชน โดยกวมวธการสรางอารมณขนจากตวละครคอใชพฤตกรรมของ ตวละครทนาขบขนเชนพฤตกรรมทางกาย ทางวาจา ทางความคด อยางใดอยางหนงหรอทงสามอยางรวมกน เพอใหผอานเกดความขบขนซงเปนวธการทพบมากทสด การทผประพนธสรางอารมณขนจากพฤตกรรมของตวละครมากกวาวธการอนเปนเพราะบทละครนอกเรองสงขทองเปนวรรณคดทสรางขนเพอใชในการแสดงละคร การสอสารโดยใชพฤตกรรมของตวละครจงเปนวธการททาใหผชมเขาใจและเกดความรสกรวมไดงาย

เปนทนาสงเกตวาการสรางอารมณขนผานพฤตกรรมของตวละครทมฐานะสงและตวละครทเปนสามญชนนนไมมความแตกตางกน เชน ตวละครทาวสามนตกบตวละครตายายแสดงความกลวลนลานไมตางกน แสดงใหเหนวาในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธฐานะของ ตวละครเปนเพยงสงทกาหนดขนเพอใหสอดคลองกบเนอเรองเทานนไมมผลตอการแสดงแตอยางใด

81

ตวละครฐานะสงจงสามารถแสดงบทตลกไดเชนเดยวกบตวละครอนหรอแสดงบทขาขนในฉากเดยวกนกบตวละครสามญชนได 3. การสรางอารมณขนจากภาษา ภาษาเปนเครองมอทใชในการถายความรสกนกคดของกวและเปนสอกระตนใหเกดอารมณความรสกแกผอาน ภาษาจงเปนองคประกอบหนงททาใหเกดอารมณขน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธพบการสรางอารมณขนจากภาษาดงน 3.1. การสรางอารมณขนจากระดบภาษา

ภาษาไทยแบงภาษาออกเปนหลายระดบตามสถานภาพของบคคลและโอกาสในการใชภาษาดงน ภาษาระดบพธการ ภาษาระดบทางการ ภาษาระดบกงทางการ ภาษาระดบสนทนา และภาษาระดบกนเองหรอภาษาปาก นอกจากนนยงมคาราชาศพทซงเปนภาษาสาหรบพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศดวย

ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกวเลอกใชภาษาระดบภาษาปากหรอภาษาพดของสามญชนทวไป แมตวละครทมสถานภาพสง เชน พระมหากษตรย พระมเหส พระโอรสและพระธดา ฯลฯ กไมใชคาราชาศพท การใชภาษาปากทาใหเกดความขบขนไดดงน

3.1.1. ภาษาปากเปนถอยคาทเขาใจงาย ภาษาปากทาใหผอานเขาใจเนอเรองหรอเหตการณตางๆ ไดงายและชดเจนไมเกดความสงสยหรอตองใชระยะเวลาพจารณาเหตการณทเกดขนนานเกนไป เหมาะสมกบการเลาเรอง ทมงทาใหเกดความสนกสนานขบขน เพราะอารมณขนเปนอารมณทเกดขนฉบพลนผอานจง

ตองเขาใจเรองราวไดชดเจนอยางรวดเรว ดงตวอยางเหตการณพระธดาทงหกโตเถยงกบนางรจนา แมตวละครทโตเถยงกนเปนพระธดาแตกวกลาวถงเหตการณนโดยใชถอยคาสามญไมใชคาราชาศพทหรอคาทยากแกการเขาใจเลยดงคาประพนธวา


82

เมอนน รจนาตอบไปดงใจหวง ชชะหมอมพทข นซง ออกประดงดาทอเลนพอแรง เฝามาขบไลไสหวห โกรธหรอวาดจมกแหวง แตเหนเขาหวรอกระแวง ออกสกดสแกงแกลงพาโล ผวพไปหาปลากบบาวไพร นอยหรอชางไดมาอกโข ผวขาหาปลาประสาโซ แตจมกไมโหวเหมอนผด พอรเชนเหนอยวาเทจจรง สปดปากหากนงเสยดอกพ จะใหวาหรอจะวาออกเดยวน แลวเหลยวดสามเหนขงตา แคนใจคดจะใครอยทะเลาะ แตเจาเงาะชชวนไปเคหา ถมนาลายรดใหแลวไคลคลา ตามผวออกมาไมพรนพรง

(บทละครนอก. 2545: 123-124)

จากตวอยางขางตนกวใชภาษาระดบภาษาปากหรอถอยคาสามญ เชน เมอกลาวถงพระธดาทงหกแทนทจะใชคาราชาศพทกเรยกวา “หกนาง” เมอกลาวถงความรสกโกรธของ เหลาพระธดากใชคาวา “เคอง” แมในถอยคาสนทนาดวยกนเองของเหลาพระธดาซงถอเปนพระบรมวงศานวงศชนสงกใชภาษาปากไมใชคาราชาศพทเลย เชน ใชคาสรรพนามวา อ มง ผว เมย ฯลฯ การใชภาษาระดบภาษาปากซงเปนถอยคาสามญจงทาใหผอานเขาใจเหตการณ ทเกดขนไดงายเหนภาพตวละครทะเลาะกนไดชดเจนเหมาะสมกบบทละครนอกทเนนความสนกสนาน เมอเปรยบเทยบกบบทละครในเรองอเหนา ในเหตการณทนางษษบาแสดงความ ขดเคองใจตอนางจนตะหราพบวากวใชคาราชาศพทและถอยคาทมระดบภาษาเหมาะสม กบสถานภาพของตวละครพระธดาดงตวอยางคาประพนธวา

เมอนน ระเดนษษบาศรใส ดทชนนกแจงใจ ขนเคองพระทยไปมา จงหยบพานสลามาวาง เชญเสวยพนางจนตะหรา มไดเคยมคลวนทา แตชาเลองนยนาดท

เมอนน ระเดนจนตะหรามารศร เหนนางบษบานาร ทาทกรยาคมใน ยงแคนเคองระคายนยนา กลยามใครจะทนได จงเอาพระหตถซายทรามวย รบพานเสอกไสไวตรงพกตร

(บทละครเรองอเหนา. 2512: 1063-1064) จากตวอยางขางตนเหนไดวาถอยคาในบทละครเรองอเหนานนผอานตองแปลความหมายคาศพทและคาราชาศพทหลายคาจงจะเหนภาพความขดแยงระหวางนางษษบากบนาง จนตะหราไดชดเจนซงเหมาะสมกบบทละครในทเนนความไพเราะของถอยคา

83

3.1.2. ภาษาปากขดแยงกบสถานภาพตวละคร บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธตวละครสาคญในเรองลวน เปนพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศซงมสถานภาพทางสงคมสง ตามฐานะของตวละครแลวสมควรใชคาราชาศพท แตในบทละครเรองนกวกลบใชถอยคาภาษาปากทาใหไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละคร ตวอยางการโตเถยงกนของเหลาพระธดาดงคาประพนธวา

เมอนน รจนาเถยงทะเลาะเยาะหยน ชางแคะไดคอนวาสารพน ฝากไวกวนจะเอาไป อยาออองมงมนกระนนนะ ไมลดละกนดอกจะบอกให ผวพรอดตวเพราะผวใคร เหนเขาไมวาไรแลวไดท

เมอนน หกนางรอนใจดงไฟจ จงวาเหนผวกชวด อยางไรนวาไปใหจรงจง อยาสบประมาทกนกระนนเจา นเปลาเปลาเตอนคอนใสสนหลง เรงวาออกไปจะไดฟง ใครอาปลงยงไวมใชคน

(บทละครนอก. 2545: 171) จากตวอยางขางตนเหลาพระธดาเปนพระบรมวงศานวงศชนสงแตกลบโตเถยงกนโดยใชถอยคาไมตางจากชาวบาน เรยกขานกนดวยคาวา มง มน ก ผว เมย ฯลฯ ซงไมสอดคลองกบสถานภาพความเปนพระธดาเลยทาใหผพบเหนเกดความขบขน ตวอยางทาวยศวมลดาวานางจนทาทมาพดจาเหนบแนมตนเพอไมใหไปรบนางจนทเทว ถอยคาททาวยศวมลกลาวลวนเปนภาษาปากทหยาบคาบดงตวอยางคาประพนธวา อเอยอชาตชว ขนเสยงเถยงผวหากลวไม

เลยงมนไวไย จญไรใจคด ลอเลนเชนน เหลอทจะอด ตวดมพยศ ไมลดละมง ทงตทงดา ปากวามอถง ถกถองสองดง รององออไป

(บทละครนอก. 2545: 190) จากตวอยางขางตนคาททาวยศวมลยกมาดาวานางจนทา เชน “อชาตชว” “จญไร” หรอคาเรยกขานวา “ผว” “มง” ไมเหมาะสมกบทงผพดคอทาวสามนตทเปนกษตรยและผฟงคอนางจนทาเพราะเปนมเหส

84

3.2. การสรางอารมณขนจากเสยง การใชเสยงหมายถงการใชคาทมเสยงสระ เสยงพยญชนะ เสยงสมผส ทาใหเกดความคลองจองและมความหมายทาใหเขาใจยงขน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมการสรางอารมณขนจากเสยงดงน 3.2.1. การสรางอารมณขนจากเสยงของคา เสยงของคามผลตอความรสกของผอาน รวมถงทาใหเกดความรสกขบขนดวย ใน บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกวสรางอารมณขนจากเสยงของคาดงตวอยาง คาประพนธเหตการณเจาเงาะเกยวพาราสนางรจนาวา

แสนเอยแสนแขนง นอยหรอแกลงตดพอเลนตอหนา

ตเลกตนอยคอยนนทา คอนวาพไรไคแคะ พกไมหลกเลยงเถยงสกสง มนกจรงกระนนนนแหละ เจาเยยเยาะวาเงาะไมงามแงะ แฮะแฮะวาเลนหรอวาจรง อยาประมาทรปพเหนขเหร ไมวาเลนเปนเสนหชอบใจหญง ชาวรวชาวงงไมชงชง อตสาหทงมาลยมาใหเงาะ ใชวาจะแสรงแกลงอวดตว นานไปพกลวจะชมเปาะ วาพลางเยายวนชวนหวเราะ แกลงปะเหลาะปะแหละและเลยม (บทละครนอก. 2545: 102) จากตวอยางเสยงของคาวา แคะ แงะ แฮะแฮะ เปาะ ปะเหลาะปะแหละ กระตน ใหผอานหรอผฟงเสยงเกดความรสกขบขนได 3.2.2. การสรางอารมณขนเสยงสมผส เสยงสมผสเกดจากการนาคาทมเสยงคลายกนมาเขยนเรยงกนทาใหเกดเสยงและ ชวยใหเหนภาพทนาขบขน ดงตวอยางเหตการณนางจนทาโตเถยงกบทาวยศวมล กวใชคาวา “ฮดเชยกยกยฮยหยเจยว” และ “กยกย” แมผอานไมเขาใจความหมายแตเสยงของคาทาใหเกด อารมณขนขนไดดงคาประพนธวา

จะยกรกรพลไปไหนหนอ นาหวรอนกหนาเจาขาเอย ทกขรอนถงใครไมเสบย ฮดเชยกยกยฮยหยเจยว ดเหมอนบาหลงนงมวมน จนฝาขนจบหนาขอบตาเขยว


85

ควงกระบองลองแรงแผลงฤทธ ไลตดตามตหนกระจย ดเหนเตมกลวกหวเราะ ยมเยาะยกมอขนกยกย ตงทาททาเปนราซย เบยวบยปากหลอกกลอกหนาตา


ตวอยางเหตการณชายชาวบานเขารบการเลอกคจากนางรจนากวใชเสยงของคา ทาใหเหนภาพความชลมนวนวายชดเจนขนทาใหเกดอารมณขนขนไดดงคาประพนธวา

คบคงทงทองพระโรงชย ผดปนเขญใจกไมวา

อยากจะใครไดองคพระธดา ตางคดสมบตบาอยทกคน บางชงทตตอยปะเตะปะตะ เอะอะองคะนงสบสน ตารวจวงถอหวายวงวน ไลขผคนอยเปนควน


ตวอยางเหตการณหกเขยตอนหาปลากวกลาวถงหกเขยโดยใชกลมคาสมผส คลองจองกนวา “เซอะกระเจอะกระเจง” และ “เซอะเซง” ทาใหมเสยงและเกนมโนภาพหกเขยท นาขบขนดงคาประพนวา

อายหกเขยเซอะกระเจอะกระเจง เทยวเซอะเซงหาปลากขดสน ไปประสบพบพทฝ งชล ทงหกคนกราบกรานขอทานปลา

(บทละครนอก. 2545: 121) 3.3. การสรางอารมณขนจากการใชคาขยาย คาขยายชวยใหเหนภาพของสงทขยายนนชดเจนขน จงทาใหผอานมปฏกรยาตอบสนองไดรวดเรวขนเชนกน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธพบการใชคาขยายทาให เกดความขบขนดงน 3.3.1. คาขยายบอกลกษณะ คาขยายบอกลกษณะทาใหผอานเหนลกษณะของสงทขยายชดเจนขน คาขยายบอกลกษณะทาใหเกดอารมณขนเพราะทาใหเหนลกษณะทผดไปจากปกตหรอผดไปจากทควรเปน ดงตวอยางเชน เมอทาวสามนตใหเสนาไปบอกเจาเงาะใหหาปลามาสงนนทาวสามนตเรยกเจาเงาะดงตวอยางคาประพนธวา

คดพลางทางสงเสนาใน จงรบไปบอกบรรดาลกเขย กจะใหแตงตงสงเวย ตามเคยบวงสรวงเทวญ

86

พรงนหาปลามาคนละรอย ใครไดนอยจะฆาใหอาสญ ทงอายเงาะขครอกจงบอกมน มไดปลามาทนจะบรรลย (บทละครนอก. 2545: 113) คาวาขครอกเปนคาดถกหมายถงลกของทาส ทาใหเหนภาพผทถกลาวถงวา

ตาตอย ไรคา หรอไรความสามารถนาขบขน ตวอยางเมอพระธดาทงหกมาตอวาทนางรจนาเลอกเจาเงาะซงมรปรางอปลกษณ

เปนคครอง นางรจนาจงตอบโตโดยกลาวถงรปรางของหกเขยดงคาประพนธวา

อนผวพดเหลอเปนเนอหนอ เหนตอจะบญหนกศกดใหญ รปรางนอยจอยอรอยใจ จงกอดไวเถดคะอยาละวาง ถงพจะรงเรองไปเบองหนา กไมพงวาสนาอยาอวดอาง ดแตจะมาพานรานทาง ไมอดสผสางบางเลย


นางรจนากลาวถงหกเขยวาเปนโอรสกษตรยมบญหนกศกดใหญแตเมอกลาว ถงรปรางวานอยจอยอรอยใจทาใหเกดภาพทนาขบขน

ตวอยางเหตการณตอนหาปลา หกเขยหาปลาไมไดตองไปขอจากพระสงข กวใชคาขยายลกษณะของหกเขยวา “เหนหกเขยเคอะเซอะมา” คาวาเคอะแสดงใหเหนลกษณะประหมาขาดความมนใจของหกเขยทาใหดละครดนาขบขนดงคาประพนธวา

เมอนน พระสงขนงยมอยในหนา

เหนหกเขยเคอะเซอะมา สมดงจนดากยนด (บทละครนอก. 2545: 117)

3.3.2. คาขยายบอกความรสก คาขยายบอกความรสกทาใหผอานเขาใจความรสกนกคดของตวละครไดชดเจน

ขน ตวอยางเหตการณหกเขยแสดงความหวาดกลวพระสงขทปลอมเปนเทวดากวขยายกรยากราบเทวดาของหกเขยวา “ไหวทวมหวกลวฤทธา” และแสดงความรสกของหกเขยวา “ใจคอทกทกนกพรน” ทาใหเหนความรสกกลวของหกเขยไดชดเจนทาใหผอานเกดความขบขนดงคาประพนธวา เมอนน ทงหกอกสนหวนไหว สาคญจตคดวาพระไพร กราบไหวทวมหวกลวฤทธา ใจคอทกทกนกพรน ปากสนเสยงสนซงตายวา ทานทาวสามนตผพอตา ใหหาปลาประกวดกบอายเงาะ

87

ขาทอดแหแปรซอนแตเชาตร ออกออนหหวหอบเทยวรอบเกาะ ไมไดปลาสกหนอยชะรอยเคราะห ฉวยแพอายเงาะสนาอาย กลวทาวพอตาจะฆาเสย สงสารแตเมยจะเปนมาย เทวดาเลยงปลาไวมากมาย ขาขอไปถวายพอรอดตว

(บทละครนอก. 2545: 118) ตวอยางเมอกลาวถงความกลวของทาวสามนตกวใชคาขยายวา “ตระหนก ตกประหมา” ทาใหเหนภาพความกลวของทาวสามนตไดอยางชดเจน และเมอนกถงฐานะความเปนกษตรยของทาวสามนตแตกลบแสดงความขลาดกลวลนลานทาใหเกดความขบขนขนดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตตระหนกตกประหมา ใหคดครามครนหวนวญญาณ เหลยวซายแลขวาละลาละลง

(บทละครนอก.2545 : 145) 3.3.3. คาขยายบอกกรยาอาการ คาขยายบอกอาการทาใหผอานเหนกรยาอาการของตวละครไดชดเจนและ นาขบขนมากขน ดงตวอยางเมอกลาวถงกรยาถอยหนดวยความกลวของตายายกวขยายกรยาถอยดวยคาวา “หดหว” ทาใหเหนความกลวไดชดเจนขนดงคาประพนธวา บดนน ตายายถอยถดหดหว

ตางคนตางไมไวใจตว เมยผวขยนพรนเตมท ทาลบลบลอลอรอรง เหลยวหลงลนลานคลานหน แลวแขงขนอารมณสมประด ออกมาเฝาภมมทนนาน

(บทละครนอก.2545 :196) ตวอยางคาขยายอาการพดของเหลาเสนาดวยคาวา “ละลาละลก หายใจหอบฮกขยกขยอน” ทาใหเหนการพดดวยความตนตระหนกไดชดเจนขนดงคาประพนธวา

บดนน เสนาขาเฝานอยใหญ ไดยนสรเสยงทาวไท ตางคลานเขาไปตรงบญชร พดทลถอยคาละลาละลก หายใจหอบฮกขยกขยอน ไมรวาใครมาลอมนคร พระภธรจงทราบพระบาทา


88

ตวอยางเหตการณพระสงขยอแยงรปเงาะกบนางรจนากวใชคาแสดงกรยาของนางรจนาวา “นางมอเหนยว” ทาใหเหนภาพนางรจนายอแยงไมยอมปลอยไดชดเจนและทาใหผอานเกดความขบขนดงคาประพนธวา



3.4. การสรางอารมณขนจากสานวน สานวนคอการใชถอยคาในลกษณะทไมกลาวถงโดยตรงหรอกลาวอยางหนงแตหมายถง

อกอยางอยางหนงผอานตองอาศยการตความจงจะเขาใจ ในบทละครนอกเรองสงขทองกวใชสานวนเพอสรางภาพใหเกดความขบขนดงตวอยางเชน

กวใชสานวน “ใจเหมอนปลาซว” เพอแสดงใหเหนความขขลาดตาขาวของหกเขย ทาให หกเขยดนาขบขนดงคาประพนธวา

เมอนน พระสงขสรวลสนตกลนหวรอ

ยมพลางทางตรสตดพอ เอออะไรใจคอเหมอนปลาซว แลวเอามดกรดลบกบศลา ทงหกตกประหมาหนานว มอบบหนบจมกไวสองนว อยาบดพลวดกดกพลกแพลง ทาเงอมดกระหยบจบจอง ทใจชวกลวรองจนเสยงแหง เอาแลวนะฉะเชอดเลอดแดง จมกแหวงโหววนสนทกคน


ตวอยางตอมากวใชสานวน “เสอลากหาง” หมายถง การทาทาทเปนเซองซมหรอไมสนใจซงเปนกลอบายใหผอนตายใจแลวเขาทาการอยางใดอยางหนงโดยไมทนใหรตว ทาใหผอาน เหนภาพการกลนแกลงทนาขบขนของเจาเงาะดงคาประพนธวา

เมอนน เจาเงาะเหนวนวางเขากางกน ทาบอกใบใหรสาคญ แกลงกระชนกระโชกโบกมอ กมลงหลอนหลอกกลอกคอ หกนางดาทอกไมถอ ทาเหมอนบาใบไดแตออ ตบมอหวรอลอเลยนาง เหนพเมยชาเลองเคองคอน กฉดเมยมาสอนใหคอนบาง ถอไมเทากาวเดนเปนทาทาง ทเสอลากหางใหนางกลว

89

แลวเดดใบไมปดจมกเลน ทาเปนปดแมลงวนสนหว ชมอใหเหนแลวเลนตว เยายวพเมยไปมา

(บทละครนอก.2545 :125).

3.5. การสรางอารมณขนจากโวหารภาพพจน โวหารภาพพจน คอ กลวธการใชภาษาเพอใหผอานเกดภาพในใจ การใชโวหารภาพพจนชวยทาใหผอานเหนภาพทนาขบขนชดเจนขน ในบทละครนอกเรองสงขทองพบวากวใชโวหารภาพพจนสรางอารมณขนดงน

3.5.1. อปมา อปมา คอ การเปรยบเทยบวาสงหนงเหมอนกบสงหนง อปมาชวยทาใหผอาน เหนภาพทนาขบขนชดขน ดงตวอยางเมอกลาวถงรปลกษณของเจาเงาะกวเปรยบรางกายเจาเงาะวาเหมอนกบสงตางๆ ทผดไปจากลกษณะของคนปกตทาใหเกดภาพทนาขบขนดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตเหนเงาะชงนาหนา เนอตวเปนลายคลายเสอปลา ไมกลวใครใจกลาดดน ผมหยกยงเหยงเหมอนเซงฟก หนาตาตละยกษมกกะสน

(บทละครนอก.2545 :93-94)

ชะนางคนดไมมช ว ชางเลอกผวงามนกนารกใคร รปรางนาหวรอเหมอนตอไม เอออะไรพงโรสนหลงยาว มนนาเชยนาชมสมประกอบ พอชอบทานองหมอมนองสาว หตาบงแบวเหมอนแมวคราว เขาเลาลอออฉาวชางไมอาย

(บทละครนอก. 2545: 97) เมอเจาเงาะแสดงความดใจทไดรบพระราชทานกระทอมและของใชกวใหนางรจนาเปรยบกระทอมทอยนนวาเหมอนรงอกาทาใหเหนวาคากลาวของเจาเงาะไมจรงและความดใจนนนาขบขนดงคาประพนธวา

นาเอยนาชง ชางอวดมงอวดมไมอายหนา เหยาเรอนเหมอนกนกบรงกา แคนคดสมบตบานาหวเราะ

(บทละครนอก.2545 :101-102)

90

เมอกลาวถงความอาการตวสนเพราะความกลวของตายายกวเปรยบเหมอนปลาทถกทบหว “ระรวตวสนดงตปลา” ทาใหผอานเหนความหวาดกลวของตายายไดชดเจนและทาใหเกดความขบขนขนดงคาประพนธวา

ตารองดาพลนมทนร ใครทาหลานกไอฉบหาย วงพนกนมาทงตายาย เหนเขาวนวายกตกใจ ระรวตวสนดงตปลา กลบวงหนมาหาชาไม ปากตวกชวเปนพนไป ดาใหหากเขามไดยน


3.5.2. อปลกษณ อปลกษณ คอการเปรยบเทยบวาสงหนงเปนอกสงหนง อปลกษณชวยทาใหผอานเหนภาพทนาขบขนชดตวอยาง เชน เหตการณทเหลาเสนาไปจบพระสงข ตายายวงออกมาชวยเหลอพระสงข กวใชคาวา “วงพนกนมาทงตายาย” ทาใหเหนภาพของตวยายทวงมาพรอมกนและวงกลบไปพรอมกนดวยความกลวสรางความขบขนแกผอาน

ตารองดาพลนมทนร ใครทาหลานกไอฉบหาย วงพนกนมาทงตายาย เหนเขาวนวายกตกใจ ระรวตวสนดงตปลา กลบวงหนมาหาชาไม ปากตวกชงเปนพนไป ดาใหหากเขามไดยน

(บทละครนอก.2545 :39) ตวอยางนางรจนากลาวถงรปรางของเจาเงาะโดยการเปรยบวาตาของเจาเงาะเทาไขหาน สวนรปรางเทาพอม ซงเปนภาชนะสานขนาดใหญสาหรบบรรจขาวเปลอก ทาใหผอานเหนภาพรปรางหนาตาของเจาเงาะมความแปลกประหลาดนาขบขนดงคาประพนธวา

นอยหรอนนนารกอยอกโข หหนาตาโตเทาไขหาน รปรางชางกระไรเหมอนยกษมาร ลาสนขนจานสกเทาพอม บตรงคทรงศกดรกใคร จงโปรดใหสงสอยกระทอม จอบเสยมสารพดจดใหพรอม พอสมททาปลอมแปลงมา

(บทละครนอก.2545 :101-102) 3.5.3. เลยนเสยง การเลยนเสยง หมายถง การใชคาเพอเลยนเสยงธรรมชาต การใชภาพพจนประเภทนทาใหเหมอนไดยนเสยงนนจรงๆ ดงตวอยางเมอกลาวถงการโตเถยงกนระหวางพระสงขกบ

91

นางรจนา พระสงขขวาจะทารายนางรจนาโดยเลยนเสยงการตวา “สกผาง” เมอพจารณาผกลาว เปนตวละครเอกทาใหเกดภาพทนาขบขนขนดงคาประพนธวา

แลววานาชงชางทาเยย ชงเงาะทะเลาะเมยมไป ดดยงดอเขายอครา ยงวาแลวยงหาฟงไม จะเอาเงาะของเขาไปเผาไฟ ทาไดไมเกรงขมเหงกน หรอเจาชอบใจจะใสเลน จะไดเปนนางเงาะเหมาะขน นอกรตนอยหรอมอคนคน จะใครรนเขาสกผางนางคนด


ตวอยางเหตการณตายายกลวทาวยศวมลหนขนไปซอนบนเรอน ตายายไมกลา ทาเสยงดงเพราะกลวทาวยศวมลรวาตนวอนอยทไหน กวใชคาเลยนเสยงวา “กลวจะดงเกรยบกรอบหมอบกระแต” ซงแสดงใหเหนความกลวของตายายชดเจนและทาใหผอานเกดความขบขนดงคาประพนธวา

เขาถงหองในยงไมหยด ยายพาตามดเขาใตแคร กลวจะดงเกรยบกรอบหมอบกระแต ไมไหวตงนงแนภาวนา


3.5.4. อวพจน อวพจน คอโวหารทกลาวนอยเกนความจรง เพอเนนความรสกทาใหเหนภาพไดงายและแสดงความรสกไดอยางชดเจน ตวอยางเหตการณเมอหกเขยหาปลามาไดคนละตวสองตว ทาวสามนตจงตาหนดงคาประพนธวา

บาวไพรไปดวยกหนกหนา ไดปลามาไมพอจะเซนผ กคดนดเดยวดอกครงน หาไมชวจะบรรลย (บทละครนอก.2545 :122)

การเซนไหวผปกตใชอาหารเพยงนดเดยวเทานน การททาวสามนตกลาววาปลาทหกเขยไดมานนไมพอจะเซนผเปนการกลาวนอยกวาความเปนจรงเพอเนนความรสกวาหกเขยหาไดนดเดยวทาใหเกดความขบขนขน ตวอยางเมอเสนาไปจบเจาเงาะมาเขารบการเลอกค เหลาเดกเลยงโคเขามาขมขหามไมใหจบเจาเงาะ เหลาเสนาจงขกลบวาจะตเหลาเดกเลยงโคและเรยกเหลาเดกเลยงโควา “หวเหาเตาเลน” ดงคาประพนธวา

92

บดนน เสนาฮกฮกชกหวาย เหมเจาเหลานหลงจะลาย อยาวนวายอายหวเหาเตาเลน รบสงใหเอาตวอายเงาะปา จะทอดพระเนตรหนาตาไมเคยเหน มนเปนใบบาวายากเยน เองรใจไดเลนกบมนมา (บทละครนอก.2545 :92)

การเรยกเดกเลยงโควาหวเหาเตาเลนเปนการกลาวนอยกวาความเปนจรง เพราะอยางไรหวคนกใหญกวาหวเหาแนนอน การกลาวเชนนเนนใหเหนวาเหลาเดกเลยงโคเปนเดกเลก ไมมพษสงอะไรแตกลบกลามาขมขเหลาเสนาทาใหผอานเหนภาพทนาขบขน 3.5.5. ปฏพากย ปฏพากย คอการใชถอยคาทมความหมายตรงกนขามหรอขดแยงกนมากลาวรวมกน ตวอยางเมอนางรจนาและเจาเงาะถกขบไลใหไปอยกระทอมปลายนา เจาเงาะแสดงความดใจทไดรบพระราชทานกระทอมและขาวของวา “พระโปรดปรานประทานทบกระหมอม ทงเครองใชไดพรอมเพราะบญพ นาชมสมบตเรามงม มารศรอยาเศราเสยใจ” นางรจนาจงตอวาเจาเงาะดงคาประพนธวา

นาเอยนาชง ชางอวดมงอวดมไมอายหนา เหยาเรอนเหมอนกนกบรงกา แคนคดสมบตบานาหวเราะ

(บทละครนอก.2545 :101-102) จากตวอยางขางตนนางรจนากลาวถงสงทไดรบวาเปน “สมบตบา” ถอเปนคาปฏพากยเพราะ “สมบต” หมายถงทรพยทมคาเปนสงทนาปรารถนา สวน “บา” หมายถงอาการเสยจรตเปนสงทไมดไมนาปรารถนา การนามากลาวรวมกนทาใหเกดความขบขน

ผลจากการศกษาการสรางอารมณขนผานกลวธทางภาษาในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมดงน การใชถอยคาสามญทาใหผอานเขาใจงายและเปนระดบภาษาทไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละคร การใชเสยงของคาและเสยงสมผส การใชคาขยายบอกลกษณะ คาขยายบอกความรสกและคาขยายบอกกรยาอาการ การสรางอารมณขนจากสานวนและโวหารภาพพจน

กลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย กวมกลวธในการสรางอารมณขน 3 ลกษณะคอ การสรางอารมณขนจากเนอเรอง การสราอารมณขนจากตวละครและการสรางอารมณขนจากภาษา ดงน

93

การสรางอารมณขนจากเนอเรอง กวสรางอารมณจากเนอเรองทมเหตการณความขดแยง 2 ประเภทคอ ความขดแยงระหวางตวละครทไมลงรอยกนและความขดแยงระหวางตวละคร กบบรบท ความขดแยงระหวางตวละครทไมลงรอยกนสามารถแบงไดเปน 2 กลมคอ ความขดแยงระหวางตวละครทเปนสมาชกในครอบครวและความขดแยงระหวางตวละครทไมเปนสมาชก ในครอบครว โดบพบความไมลงรอยกนของตวละครทเปนสมาชกในครอบครวมากทสด ภาพความขดแยงในครอบครวเหลานเปนภาพสะทอนครอบครวไทยในอดตไดเปนอยางด สวนความขดแยงระหวางตวละครกบบรบทเปนความไมสอดคลองกนระหวางตวละครกบเหตการณทเกดขน การสรางอารมณขนจากตวละคร กวมกลวธดงนคอ การสรางอารมณขนผานรปลกษณ ของตวละคร กวสรางอารมณขนจากตวละครทมรปลกษณบกพรองหรอผดไปจากลกษณะปกตของมนษยทวไปหรอผดไปจากความคาดหวงของผอาน การสรางอารมณขนผานบคลกของตวละคร กวสรางอารมณขนจากตวละครทมบคลกชอบกลนแกลงผอน บคลกขลาดกลว และบคลกโออวดแต ไรความสามารถ สวนการสรางอารมณขนผานพฤตกรรมของตวละคร กวใหตวละครแสดงพฤตกรรมทผดไปจากปกตหรอแสดงพฤตกรรมไมสอดคลองกบสถานภาพของตนทาใหผอานรสกขบขนดงน พฤตกรรมหลอกลวง พฤตกรรมทาราย พฤตกรรมโตเถยง พฤตกรรมโกรธ พฤตกรรมเยาะเยย พฤตกรรมดถก พฤตกรรมอบอายขายหนา พฤตกรรมกลว พฤตกรรมแกตว พฤตกรรมหยอกลอ พฤตกรรมเขนอาย พฤตกรรมผดหวง พฤตกรรมโออวด พฤตกรรมพราเพอ พฤตกรรมซมซาม พฤตกรรมเหนอยออน พฤตกรรมชลมนวนวาย พฤตกรรมอจฉารษยา พฤตกรรมประชด พฤตกรรมเขาใจผด พฤตกรรมขเซา พฤตกรรมวพากษวจารณ พฤตกรรมเสยใจ พฤตกรรมเยอหยง พฤตกรรมขมข พฤตกรรมงองอน พฤตกรรมหงหวง พฤตกรรมโลภ พฤตกรรมสงสย พฤตกรรมหลอกลอ และพฤตกรรมเมามาย

การศกษาการสรางอารมณขนผานกลวธทางภาษา กวสรางอารมณขนโดยการใชถอยคาสามญทาใหผอานเขาใจงายและเปนระดบภาษาทไมสอดคลองกบสถานภาพของตวละครทเปนกษตรยและพระบรมวงศานวงศ การใชเสยงของคาและเสยงสมผส การใชคาขยายบอกลกษณะ คาขยายบอกความรสกและคาขยายบอกกรยาอาการ การสรางอารมณขนจากสานวนและโวหารภาพพจนคอ อปมา อปลกษณ เลยนเสยง อวพจน และปฏพากย

บทท 4 การศกษาเปรยบเทยบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ

กบบทละครเรองสงขทองฉบบตางๆ

การศกษาเปรยบเทยบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกบบทละครเรอง สงขทองฉบบตางๆ นเปนการศกษาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธรวมกบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอน คอบทละครนอกเรองสงขทองทประพนธขนกอนฉบบพระราชนพนธและบทละครนอกเรองสงขทองทนาบทพระราชนพนธไปดดแปลงเพอใชในการแสดงละคร เพราะเรองสงขทองเปนวรรณคดทมการเลาสบตอกนมาเปนเวลาชานาน ดงนนเรองสงขทองทประพนธขนใหมยอมมความสมพนธกบเรองสงขทองทประพนธขนกอน การศกษารวมกนแสดงใหเหนลกษณะรวมตลอดจนลกษณะเฉพาะหรอลกษณะเดนของบทละครฉบบพระราชนพนธไดชดเจนขน การศกษาเปรยบเทยบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกบบทละครเรอง สงขทองฉบบตางๆ นผวจยไดศกษารวมกบบทละครเรองสงขทองดงน 1. บทละครนอกสงขทองสมยกรงศรอยธยา ฉบบหอสมดแหงชาต พมพโดยสานกพมพคลงวทยาพ.ศ. 2508 2. บทละครนอกเรองสงขทอง ตอน มณฑาลงกระทอม มหาวทยาลยพายพ พมพโดยศนยศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยพายพ จงหวดเชยงใหม พ.ศ. 2537 1. การศกษาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกบบทละครนอกเรองสงขทองสมยกรงศรอยธยา

การศกษาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาซงเปนบทละครทไดรบการประพนธขนกอนเปนการศกษาเพอทาใหไดทราบวาผประพนธ บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธไดสบทอดสงใดมาจากฉบบกอนหนาและสงใดเปน สงทผประพนธฉบบพระราชนพนธเพมเตมเขาไป มการแกไขปรบเปลยนอยางไรบางอนจะทาใหเหนลกษณะเฉพาะและลกษณะรวมของบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธไดชดเจน

บทละครนอกสงขทองฉบบบอยธยาทตกทอดมาถงปจจบนมเพยงตอนเดยวคอตอนตคล เรมตนเนอหาหลงจากหกเขยแพการตคลแลววา

ไดฟง ถอยทคาเจาฉายา ทานทาวสามนตราชา กลบคนเขาไปปราสาทชย

(บทละครนอกฉบบอยธยา. 2508:74)

95

ถงพระสงขเลยบนครความวา

ขนมหารถทองผองใส โยธาแหแหนแนนไป สงใหสารถขบรถ ออกนอกทวารวงใน เทยวรอบขอบฯ

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508:130) เมอเปรยบเทยบกบเนอหาของบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธพบวา

ตรงกบตอนท 8 พระสงขตคลโดยเรมตงแต

ครนถงไพชนมนเทยรทอง เสดจตรงขนทองพระโรงหลง ลดองคลงนงบนบลลงก นงนงครางออดกอดมอ จงดารสตรสเรยกนางมณฑา แมเอยมาใกลพถงนหรอ ความทกขจะปรกษาหารอ จะทาถอเชงชนฉนนนไย เจาเตอนสตพเมอกนน จรงอยหาทนคดไม อนเจาเงาะลกเขยของเราไซร เหนจะกเวยงชยไดดงคด เจาอตสาหแขงใจออกไปหา บอกวาพเฒานรบผด ใหเจาเงาะปรานชวยชวต มาตอฤทธตคลแทนบดา

(บทละครนอก.2545 :155-156)

ถงตอนท 9 ทาวยศวมลตามพระสงขความวา

เมอนน พระสงขทรงศกดากลาหาญ เสดจยงเกยลาหนาพระลาน ขนทรงคชสารชาญชย ชางทรงตรงออกทวารวง โยธาหนาหลงไมนบได เสยงฆองกลองชนะสนนไป คลาไคลไปตามมรคา

(บทละครนอก.2545: 202)

แมเนอหาของบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาทตกทอดมาถงปจจบนมไมครบถวนสมบรณ แตกถอวามเนอหาเพยงพอทจะแสดงใหเหนความสมพนธกบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธไดวาพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงคนเคยกบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาเปนอยางด สงเกตไดจากทงสองฉบบมเนอหาและถอยคาคลายกนหลายประการ เชน ตอนทาวสามนตนาเครองทรงมาใหเจาเงาะแลวเงาะไมชอบใจทาใหทาวสามนตโกรธ บทละครนอกฉบบอยธยากลาวถงเหตการณตอนนวา

เมอนน ทาวสามนตไดฟงชงนาหนา มนจะเอาอยางไรทไหนมา ชอายเงาะปาน

เหลอใจ เครองทรงของกมใชช ว เกนตวมนเสยเปนไหนไหน จองหองพองขนเปนพนใจ มน

96

เหนไมมทพ งแลว ไดความเจบชาระกาใจ เพราะอจนไรลกแกว เสยดายของกไมรแลว เครองแกวแตครงพระอยกา จะใหอายเงาะสวมกาย ความกเสยดายเปนหนกหนา มใหจาใหอายเงาะปา สงใหเอามาทนใด

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508:79-80)

ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกลาวถงเหตการณเดยวกนนวา

เมอนน ทาวสามนตฟงชงนาหนา อายเงาะถอยรอยยางชางมารยา กวาไมผดปากจะยากเยน นแมยายแลวสรให เมอมนไมเคยพบเคยเหน นาหนาจะสอดใสทไหนเปน ทาเลนเครองตนเลอกคนร แลวจดเครองทรงอยางเอก แตครงอภเษกพระเจาป คดเสยดายนกของรกก จนอยจาใจตองใหมน วาพลางทางรองเรยกไป เหวยเสนาในใครอยนน จงเตรยมพลผกชางฉบพลน กจะจรจรลไปปลายนา


หรอเหตการณเมอพระสงขถอดรปเงาะบทละครนอกสมยอยธยากลาวถงทาทางของทาวสามนตวา

เขาไปในทบเหนลกเขย พอเจากเอยงามเหลอใจ วงเขาสวมกอดลกเขยไว ทาใหพอ

โกรธโกรธา พอไมรเลยเทากงกอย ลกนอยมางามเปนหนกหนา พระอนทรมาลอมพระพารา จงวอนลกยาใหถอดเงาะ

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508:82)

ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกลาวถงเหตการณเดยวกนนวา

เขาไปในทบเหนลกเขย พอเจาลกเอยงามนกหนา นอยหรอรปรางเหมอนเทวดา หนาตาจมลมพรมเพรา ผวเนอเรอเรองเหลองประหลาด ดงทองคาธรรมชาตหลอเหลา ฟาผเถดเอยลกเขยเรา งามจรงแลวเจานางมณฑา

(บทละครนอก.2545 :163) จากตวอยางทยกมานนแสดงใหเหนวาผประพนธบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราช

นพนธทรงคนเคยกบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาเปนอยางดและนาบทละครฉบบอยธยา

97

มาเปนตนเคาในการพระพนธฉบบพระราชนพนธ การศกษาเปรยบเทยบบทละครนอกทงสองฉบบไดผลดงน

1.1. การศกษาเปรยบเทยบเนอเรอง ผลจากการศกษาพบวาเนอเรองของทงสองฉบบมความคลายคลงกนเปนสวนใหญ มเหตการณสาคญทแตกตางกนอยเพยงเหตการณเดยวคอ ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยามเหตการณประหารชวตนางจนทาททาเสนหใหทาวยศวมลหลงใหล ในขณะทฉบบพระราชนพนธไมมเหตการณน ฉบบพระราชนพนธมเพยงถอยคาททาวยศวมลพดกบนางจนทเทวถงการลงโทษนางจนทาวา

แมนไดลกเรามาถงธาน จะฆาอคนรายใหตายหมด อยาเศราสรอยโศกศลยรนทด พไมปดไมลวงเจาดวงใจ

(บทละครนอก.2545:195)

หลงจากนนในฉบบพระราชนพนธกไมไดมการกลาวถงหรอลงโทษนางจนทาเลย สวนเหตการณอนๆ นนตางกนเพยงรายละเอยดปลกยอย เชน บทละครนอกฉบบอยธยาทาวยศวมล ใหเสนาไปรบนางจนทเทวกอน เมอนางไมยอมมาจงเสดจดวยพระองคเอง แตในฉบบพระราชนพนธพระองคเสดจเองตงแตตน เปนตน เพอใหเหนความแตกตางชดเจนขนผวจยไดสรปเปนตารางเปรยบเทยบเนอเรองดงน

ตาราง 1 เปรยบเทยบเนอหาระหวางบทละครนอกสมยอยธยากบบทละครนอก เรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ

บทละครนอกเรองสงขทองสมยอยธยา บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ

-นางมณฑาไปขอรองใหเงาะชวยตคล -พระสงขสามารถเอาชนะพระอนทรไดครองเมองสามนต -พระอนทรไปขทาวยศวมลใหไปรบนางจนทเทวกบพระสงขกลบมาครองเมอง -ทาวยศวมลสงเสนาไปตามหานางจนทเทวแตนางไมยอมกลบ

-นางมณฑาไปขอรองใหเงาะชวยตคล -พระสงขสามารถเอาชนะพระอนทรไดครองเมองสามนต -พระอนทรไปขทาวยศวมลใหไปรบนางจนทเทวกบพระสงขกลบมาครองเมอง

98

ตาราง 1(ตอ) เปรยบเทยบเนอหาระหวางบทละครนอกสมยอยธยากบบทละครนอก เรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ

บทละครนอกเรองสงขทองสมยอยธยา บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ

-นางจนทาทราบขาววาทาวยศวมลจะไปรบนางจนทเทวดวยพระองคเองจงเขาไปเยาะเยยใหเปลยนใจแตถกทายศวมลไลต -นางจนทาใหแมหมอเฒาสเมธาเขามาทาเสนหอกครงแตทาวยศวมลมาพบเสยกอน -ทาวยศวมลสงประหารชวตจนทาและพวกขอหาทาเสนห -ทาวสามนตไปรบนางจนทเทว -ทาวสามนตและนางจนทเทวปลอมตวเขาเมองสามนต -เทวดาดลใจใหพระสงขกระวนกระวายใจเสดจเลยบพระนคร

-นางจนทาทราบขาววาทาวยศวมลจะไปรบนางจนทเทวดวยพระองคเองจงเขาไปเยาะเยยใหเปลยนใจแตถกทายศวมลไลต -ทาวสามนตไปรบนางจนทเทว -ทาวสามนตและนางจนทเทวปลอมตวเขาเมองสามนต -เทวดาดลใจใหพระสงขกระวนกระวายใจเสดจเลยบพระนคร

จากตารางขางตนแสดงใหเหนวาพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงปรบปรง เนอเรองบทละครจากสมยอยธยาโดยการตดเหตการณทไมสรางความขบขนและเหตการณททาใหเกดอารมณโศกเศราทาใหฉบบพระราชนพนธสรางความสนกสนานมากขน เพราะการใหเสนาไปรบนางจนทเทวกอนดงในฉบบอยธยานนไมทาใหเกดความขบขนไดเทากบใหทาวยศวมลเสดจไปเอง สวนเหตการณประหารชวตนางจนทานนทาใหผอานเกดความโศกเศราจงไมไดกลาวถงดงตวอยางเหตการณประหารชวตนางจนทาในบทละครนอเรองสงขทองฉบบอยธยา

เมอนน นวลนางจนทากใจหาย สมประดไมมอยกบตาย แลเหนชางพลายเขาเอามา นวลนางกนแสงแลวโศก เทวตงแตจะแลหา จนทลกรกของแมอา แตจะตามแมมากไมม แลไปพอเหนเขาพามา เสนาขบคนใหหลบหน ฝายวานวลนางจนท กอดบาทชนนเขาราไร

แมเจาประคณของลกแกว สดความคดแลวจะทาไฉน ไมรทคดอานประการใด สดใจลกแลวในครงน ลกทลขอโทษไมโปรดให ภวไนจะฆาใหเปนผ โอกรรมอะไรพระชนน เมอ

99

อยดดจะหนไป แมเอาชวตลกไปดวย ลกจะขอสมวยไปเกดใหม อยหลงลกวงเวงใจ ลกจะเหนหนาใครเหมอนมารดา แมเจาประคณของลกเอย ไมควรเลยจะมวยสงขาร พากนตายทงยายสเมธา ทงขนโหรากพลอยมวย ราพลางนางแสนโศกศลย ดงหนงนางนนจะตายดวย ใจสลดระทดระทวย ระหวยเหยนเวยนวงนงแนไป

(บทละครนอกฉบบอยธยา: 115-116)

1.2.การศกษาเปรยบเทยบอารมณขน ผลจากการศกษาเปรยบเทยบพบวาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมอารมณขนมากกวาบทละครนอกเรองสงขทองสมยอยธยา ซงแสดงเหนพระอจฉรยภาพของกวทประพนธบทละครใหมความขบขนและความสนกสนานมากกวาตนฉบบ โดยมการปรบปรงเพมเตมความขบขนดงน

1.2.1.การแทรกอารมณขน

ในเหตการณเดยวกน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาไมสรางความขบขนแตในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกลบมอารมณขนเพมขนมาดงน ในเหตการณททาวสามนตใหนางมณฑาไปขอรองเงาะใหมาตคล ในฉบบกรงเกากลาวถงกรยาของนางมณฑาวา

เมอนน จงโฉมนวลนางสมณฑา ไดฟงถวยคาพระราชา หวปเมยวามฟงเลย พระมาชงชงแตเจาเงาะ จาเพราะมารกแตหกเขย ครนจนเขาเลาเจาเมยเอย หกเขยไมชวยชวาลย เมอกระนจะใหออกไปหา อายแกเงาะปาหรอหาไม เมยทลขอโทษสกเทาไร ตงใจแตลวนจะฆาด ครนวาเทานนกเยองยาง ออกมาจากปรางคปราสาทศร เถาแกแลชาวแมขนท ตามเสดจเทวเจาออกไป

(บทละครนอกฉบบอยธยา. 2508: 74)

แตในฉบบพระราชนพนธกวไดแทรกเหตการณททาใหผอานเกดความขบขนขนโดยใหนางมณฑาแสดงกรยานนทาเยาะเยยทาวสามนตกอนออกเดนทางดงน

เมอนน โฉมนางมณฑาเสนหา

นงเสยไมคานบรบวาจา นางนงนนทาวาเปรยบเปรย จนจรงจะวงไปหาเงาะ นาหวเราะหนกหนาเจาขาเอย สนมานะสะทะแลวพระเอย เงาะเงยกจะใหไปงองอน

วาพลางทางยมแยมหยน แลวลกจากแทนสวรรณบรรจถรณ พรงพรอมสาวสรางคนกร บทจรไปยงบานปลายนา


100

เมอนางมณฑาไปถงกระทอม ในบทละครนอกฉบบอยธยาเงาะไมไดแสดงกรยาใดเพยงแตเฉยอย แตในฉบบพระราชานพนธกวใหเจาเงาะแสดงกรยาหยอกลอนางมณฑาดงน

เมอนน เจาเงาะทาเหมอนถวายตวใหม

เฝาแตแลมาแลไป ไมเขาใจนบนอบหมอบกราน นงยองยองมองดแลวปผา พนมมอเมนหนาทาแบกขวาน ราวกบจะรบศลสมภาร พงพาบกราบกรานทานแมยาย แลวลกมาหาครกตาหมาก ไมพบสากเจากรรมใครทาหาย ลวงมอคนไดในกนกระทาย เอาปนปายพลใสลงในครก ฉวยมดผาหมากดบหยบใส อตสาหตาตงใจมใหหก ทาเหมอนอยวดวาดงทารก ประเคนครกเขาไปใหแมยาย แลวมาเกบแฟงฟกผกหญา ใสกระบงแบกมาใหเมยถวาย รจนาวาไฮเบอจะตาย ชางไมอายสาวสรรคกานลใน


นางมณฑาและรจนาขอรองใหเจาเงาะไปตคล ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาพระสงขไมตองการถอดเงาะเพราะเกรงวาจะทาใหไมไดพบพระมารดาดงคาประพนธวา

เมอนน พระสงขดงอกจะแลงไหล จะถอดเงาะออกเสยกไมได ทไหนจะพบพระ

มารดา ครนจะมเขาไปตคล รจนานาทจะสงขาร จะคดไฉนดนะอกอา จาจะอาสาพระภม (บทละครนอกฉบบอยธยา. 2508: 77-78)

สวนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธนน เจาเงาะไมไดนกถงมารดาเลยกลบมงทจะกลนแกลงพอตาแมยายเพยงอยางเดยวดงคาประพนธวา

เมอนน เจาเงาะฟงเมยเสยไมได

สงสารรจนายาใจ รองไหวอนวานาเอนด แตคดแคนแมยายกบพอตา จะทรมาเสยกอนใหออนห ถาแมนไมงอนงอตอก จะทาเชงเฉยอยใหชานาน แลวผนผนหนหลงใหแมยาย หยบกระบายมาตงนงสาน กระดกเทาททาเปนสาราญ ใครวาขานอยางไรไมนาพา


เหตการณตอนเงาะขอเครองทรงเพอไปตคล ในบทละครนอกสมยอยธยากลาวถงความรสกของทาวสามนตเพยงนกเสยดายเทานนแตกจดหาใหทนทวา

101

เมอนน ทาวสามนตราชา ไดฟงสาวศรทลมา จดหาเครองทรงทนท ลวนแกวมณมคา ใหอายเงาะปานาบดส เสยดายของกลวนดด สาวศรจงเรงเอาไป

(บทละครนอกฉบบอยธยา. 2508: 78)

สวนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ ทาวสามนตกลบกลาววาจาเยาะเยยเงาะทาใหเกดความขบขนดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตหวเราะเงาะทรงเครอง

ชอบแตนงผาคาบาทเฟอง แหวนทองเหลองลกปดจดใหมน หนาตาหวหยย ถาใสเครองชาตรทจะขน ไมสมกบเครองทองของทงนน แตจะตองใหมนดวยจาจน วาพลางทางมบญชาการ สงเจาพนกงานเครองตน จงไปจดมงกฎกณฑล สรอยสนสงวาลบานพบ ของกดดมนกหนา เกาแกแตบรรดาเครองประดบ จะเลอกใหไอเงาะสกสารบ เรวเรวรบกลบมาฉบไว


เมอพระสงขถอดรปในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยา นางมณฑาเพยงแสดงอาการดใจมากเทานนดงคาประพนธวา

ฝายนางสมณฑาผแมยาย เหนดงจะวายชวตมวย ลกเขยขางามเปนหนกหนา จะไป บอกพอมาใหดดวย

(บทละครนอกฉบบอยธยา. 2508: 82) แตในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธไดเพมใหนางมณฑาทาความเคารพพระสงขเพราะคดวาเปนเทวดาดวยทาใหเกดอารมณขนขนดงคาประพนธวา

เมอนน นางมณฑาแลดไมรจก คดวาเทวาสรารกษ อกใจทกทกใหครนคราม นางนบนอบหมอบกรานกราบไหว ลกสาวยดฉดไวแลวรองหาม พระมารดานงอยไมรความ ลกเขยถอดเงาะงามแลวเปนไร นางมณฑาวาออกระนนหรอ แมคนซอสาคญวามใช ลกเขยขาถอดเงาะเหมาะเหลอใจ นางลบไหลลบหลงนงมอง นอยหรอนารกเปนนกหนา หนาตาจมลมยมยอง สอดใสเครองประดบกรบรอง ผวพรรณผดผองดงทองทา คดคดขนมานาหวเราะ เอารปเงาะสวมใสทาใบบา อปยศอดอายขายหนาตา เจาแกลงแปลงมาแมไมร

102

รจนายาจตชางคดถก หมายมนพนผกกควรอย ทนแหละลอยแกวแลวลกก โฉมตรแยมยมกระหยมใจ


ฝายทาวสามนตในบทละครนอกฉบบอยธยานน เมอนางมณฑาเรยกใหเขาไปดพระสงขกไมไดอดออดอะไรเพยงแตเดนเขาไปดวยความไมเตมใจเทานนดงคาประพนธวา ทานทาวสามนตผพอตา ไมเชอเมยวาซงตายไป (บทละครนอกฉบบอยธยา. 2508: 82)

แตในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ ทาวสามนตไมยอมไปทนททาใหเกดการโตตอบทางวาจากบนางมณฑายดยาวสรางอารมณขนแกผอานดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตหวเราะเยาะยมอย เออราวกบใครเขาไมร ราคาญหจจ ไปทเดยว ขนจะใหไปดลกเขยเงาะ มนสเหมาะหนกหนาเหมอนมาเหมยว อยาอวดโอโปปดลดเลยว พระอนทรมาเขยวเขยวไมเชอเลย แลวตรสกบเสนานนทาเมย ตะแกเสยจรตผดแลวเหวย รปทองทไหนเลาเฝาชมเชย เงาะเงยนาเกลยดขเกยจไป

เมอนน นางมณฑาวาดดอไปได เขาจะรบฉบหายทงเวยงชย นาชงชางกระไรไมเชอเลย กลบมาหวเราะเยาะเยยขา จะวาใครเปนบานจจาเอย ไมลวงหลอกดอกนะพระเอย ลกเขยเราไซรมใชเงาะ ฟาผเถดหนาไมวาเลน ทาวเหนกลวแตจะชมเปาะ จรงจรงนะขาอยาหวเราะ แมนไมเหมาะตเมยเสยใหตาย

(บทละครนอก. 2545 : 166)

เมอพบพระสงขแลวทาวสามนตในฉบบพระราชนพนธแสดงความดใจและโออวดวาในสมยยงหนมตนเองกมรปรางงดงามเชนกนซงพฤตกรรมนไมปรากฏในฉบบอยธยาดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตสรวลสนตไมผนผาย เหนนางมณฑาวาวนวาย จงชงตายดาเนนเดนมา เขาไปในทบเหนลกเขย พอเจาลกเอยงามนกหนา นอยหรอรปรางเหมอนเทวดา หนาตาจมลมพรมเพรา ผวเนอเรอเรองเหลองประหลาด ดงทองคาธรรมชาตหลอเหลา ฟาผเถดเอยลกเขยเรา งามจรงแลวเจานางมณฑา

103

ถงตวพเมอครงยงหนมแนน รปรางกออนแอนโออา ไมแกลงอวดทรวดทรงหนาตา ใสชฎาเครองประดบกรบรอง แตไมเหมาะเหมอนลกเขยคนน เปนตอพอยราวสกสามสอง แพเขาทเนอไมเปนทอง กระนนนองยงรกวารปงาม

(บทละครนอก.2545: 166-167)

พรอมทงแกตววาทขบไลเงาะออกจากเมองนนเปนเพราะการยยงของผอนไมใชความผดของตน พฤตกรรมเหลานของทาวสามนตสรางความขบขนแกผอานดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตตบพระหตถฉดฉาน ลกเขยกผดสนดาน เปนเผาพงศวงศวานกษตรา สมยศสมศกดนารกใคร ทนไมอบอายขายหนา พระลบหลงลบไหลไปมา จบซายจบขวาลกขางาม อายหกเขยยพอใหขบเจา แคนใจยายเฒากไมหาม บดาโฉดเฉาเบาความ ไมรเลยวางามถงเพยงน อยาถอโทษโกรธพอเลยหนอลก วาลบหลดถกขบหน แมนเจามชยชนะคล พอจะมอบบรใหครอบครอง

(บทละครนอก. 2545: 167) ในตอนทพระสงขตองการมาสาหรบใชในการตคล บทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาเหลาเสนาสามารถจบมาไดโดยงายดงคาประพนธวา

ไดฟง เสนารบสงใสเกศ ชวนกนเรงออกมา ไลจบอาชาทนท บดใจกไดพาช ขาว ดงสาลศรใส อาบนาชาระมโนมย แลวใสเบาะอานตระการตา

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508 :84) สวนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธนนเกดความชลมนวนวายสรางความขบขนแกผอานกวาทเสนาจะไดมามากตองใหเทวดามาชวยดงคาประพนธวา

บดนน เสนสเหลาทเฝาอย รบสงแลวชงกนวงพร มาดเหนมากยนด จงแยกยายรายกนเขาลอม วงออมเอาเชอกขงองม ไลสกดทางโนนทางน พาชหนหลบวองไว ลางคนเขามาเอาหญาลอ ฉวยผมหนาควาคอไวได มาชกหกลมคะมาไป เลยวไลดดกดกระจดกระจาย

104

เทวญบนดาลใหเสนา จบมามาไดดงใจหมาย จงผกเครองสวรรณพรรณราย แลวจงมาถวายทนท

(บทละครนอก.2545 :169) ในระหวางทพระสงขตคลกบพระอนทรนน ฉบบอยธยาไมไดกลาวถงพฤตกรรมของทาวสามนตเลยแตฉบบพระราชนพนธกลาวถงพฤตกรรมของทาวสามนตและประชาชนทมาดการ ตคลสรางความขบขนใหกบผอานวา

เมอนน ทาวสามนตรองรบใหดพอ ตบมอออเออชะเงอคอ เหนลกเขยเปนตอหวรอคก ลกขนโลดเตนเขมนมง พลดผลดลงมาขาแทบหก มนเมอยเหนอยบอบหอบฮก พงพนกนงโยกตะโพกเพลย ฉวยคนโทถมยามาดมนา หกควาสาลกแลวบวนเสย หยบบหรจดไฟไหมลามเลย วดถกจมกเมยไมรตว สาละวนตงตงกาลงวน แมคณขอโทษอยาโกรธผว พกพานแกชราหตามว ไมเหนตววาใครขางไหนเลย

(บทละครนอก.2545 :177) บดนน ประชาชนคนดอกกนษฐ

เหนเหาะทงสองขางตางมฤทธ ใหคดพศวงงงงวย บางแหงนหนาอาปากตะลงตะไล แลดภวไนยเอาใจชวย เบยดเสยดเยยดยดดงดมวย แซซองรองอานวยอวยชย พวกชาววงนงเลกมลด องคะนงหนวกหหามไมไหว บางโกรธเพอนพอตดดวยขดใจ ททางอะไรของตว ทาวสามนตมองรองตวาด ออบาทวเหลานมใชช ว ไดจะดอะไรแลวไมกลว เคยตวตเสยใหแทบตาย ทาวนางตกใจเขาไปหาม อะไรรปงามงามไมกลวหวาย แมเจาเถดแมคณอยาวนวาย หลงจะลายเปลาเปลาไมเขาการ พวกผหญงชนลางขางพลบพลา เบยดกนรนเขามาถงหนาฉาน จาโขลนไลตหนลนลาน สบสนอลหมานมไป


หลงจากพระสงขตคลชนะพระอนทรในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาทาวสามนตดใจไปรบพระสงขทนทดงคาประพนธวา

105

ทานทาวสามนตทรงเดช กบองคอคเรศมเหส ดใจไปรบพระภม เขาโรงพธฉบพลน

(บทละครนอกฉบบอยธยา. 2508 : 87)

แตในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธทาวสามนตแสดงความดใจมากกวใชคาวา “ทาวสามนตลนลานลงไปหา” และโออวดวาเมอสมยยงหนมตนกมฝมอในการตคลเชนกนพฤตกรรมเหลานทาใหทาวสามนตดนาขบขนขนดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตลนลานลงไปหา จงกรตอนรบขนพลบพลา แมยายพอตาเขาเชยชม ปราศรยสวมสอดกอดจบ โลมลบหลงไหลลกเขย ชางเคลาคลองวองไวกระไรเลย ทรงสงางาเงยกงามครน พอนแตครงยงไมชรา อนตคลขมานขยน เมอครงบานเมองดตพนน กออกชอลอกนวาตวด ทหนทไลกไววอง จะเปนรองเจาราวหาเอาส แตลมเลอะทเดยวแลวเดยวน ไพรลวงรจงดเบา

(บทละครนอก.2545 :178-179) เมอทาพธอภเษกพระสงขขนเปนกษตรยนนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาทาวสามนตสงการใหผอนไปเตรยมการดงคาประพนธวา

วนน ฤกษดพจะใหทาขวญ กบโฉมรจนาแจมจนทร พอจะมอบไอศวรรยใหวนน วาแลวสงใหแตงการ พนกงานเตรยมไวใหถวนถ ใหยกบายศรมาทนท เถาแกสาวศรมาพรอมกน

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508 :86) แตในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธทาวสามนตกลบลงมอกระทาดวยตนเอง ทาใหเหนภาพความวนวายของการเตรยมงานและทาใหทาวสามนตดนาขบขนขน ดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตไมอยสขลกวงไขว เทยวตรวจงานการขางหนาขางใน มไดหยดยงนงลงเลย บดเดยวไปใหเมยแตงธดา บดเดยวมาจดแจงแตงลกเขย ครนเสรจนาหนาพาไปเกย รองหามเฮยอยาขวางทางลกก


106

1.2.2. ขยายอารมณขนใหมากขน การขยายความขบขนใหมากขนเปนการเพมอารมณขนทมอยเดมในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาใหมากขนในฉบบพระราชนพนธดงน เมอพระอนทรตองการใหทาวยศวมลไปรบนางจนทเทวและพระสงขกลบมาครองเมอง ในตอนนบทละครนอกฉบบอยธยามอารมณขนจากความกลวของทาวยศวมลอยแลวดงตวอยางเชน

เหาะรอนอยตรงบญชรชย รองเรยกเขาไปเปนหลายหน เหวยเหวยทาวยศวมล จะปนวนนบแบน จะเชอดเนอเถอหนงสกพนชน กากนมใหจะเหลอแคน นอนซมอยไยทในแทน ศรษะจะแบนบแลว เมอนน ทาวยศวมลไดยนแวว ตกใจเอะใครหลากแลว ลกจากแทนแกววงมา พระคอยเยยมมองตามชองแกล แลเหนตกใจเปนหนกหนา ระรวตวสนดงตปลา หนกลบเขามาแทนทอง เจรจาพาทกไมได จะหายเหนอยหายใจกขดของ ทานอนนงหลบกบแทนทองไมรทจะรองไปหาใคร

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508 :88-89) ในฉบบพระราชนพนธกวกยงรกษาอารมณขนทเกดจากความกลวลนลานของ ทาวยศวมลไวเชนเดม แตทาใหทาวยศวมลดนาขบขนขนโดยการใหทาวยศวมลรองขอชวตและจะสละบลลงกใหพระอนทรโดยตนจะไปบวชแตยงขอเมยไปปรนนบตหนงคน พฤตกรรมทเพมขนนทาใหทาวยศวมลในฉบบพระราชนพนธดนาขบขนมากขนดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวยศวมลยงหมนหมอง เหนพระอนทรตงทางาตระบอง เอามอปองรองวาชาพอคณ เมอขาอยดดไมมโทษ ทานมาโกรธโกรธาวาวน จงโปรดบอกขาเจาเอาบญ ซงเคองขนคงแคนดวยขอใด หรอจะเอาสมบตพสถาน ยศศกดศฤงคารเปนไฉน เชญชวยชแจงใหแจงใจ จะมอบใหทกสงสารพด ตวขากจะลาออกบวชเสย ขอแตเมยสกคนปรนนบต จะจาศลภาวนาอยหาวด รววงจงหวดไมวแวว ขาเปนคนแกเฒาเฉาโฉด ขอโทษเถดทลกระหมอมแกว ยกมอไหวทวมหวลกกลวแลว แมนมโปรดกแววไมเปนตว

(บทละครนอก.2545 :183) ในเหตการณทนางจนทาเขามาเยาะเยยทาวยศวมลเพอใหเกดความอบอายไมไปรบนางจนทเทวกลบเขาวง ในบทละครนอกฉบบอยธยามความนาขบขนจากการโตเถยงและการทารายนางจนทาดงตวอยางคาประพนธวา

107

ครนถงจงเขาปราสาทศร เหนพระภมนงรองให บงคมทลถามไปทนใด รองไหวาไรพระราชา นางจนทรนนวามาอยางไร ไมเหมอนพระทยปรารถนา ไดยนวานางไมเขามา หรอจงโศกาเปนบาใจ

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508 :101)

พระจงจบตวได กจะตมงใหหนกหนา โบยซายปายขวา ปากกลาเหลอใจ วาไรไมฟงแตงตงเปนใหญ กลวกหรอไม รอยไมทงตว เหวยเหวยอจนทา ขนหนาเถยงผว อบาทวชาตชว ไสหวมงไป นางจนทาเถยงเลา พระองคเจาหลงใหล ไลตเมยใย พระไมปราณ เมยผดสงไร พระไลโบยต หรอเปนกาล เหมอนทขบไป

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508 :104-105) ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกลาวถงเหตการณนเชนกน แตเพม

ความนาขบขนใหมากขน โดยในเหตการณททาวยศวมลไลตนางจนทา กวไดเพมทาทางยวลอของนางจนทาและอาการปวดเมอยของทาวสามนตทเกดจากการไลตนางจนทาทาใหสรางอารมณขนเพมมากขนดงตวอยางคาประพนธวา

อเอยอจนทา กลาดแลวอยาทาตาเหมยว

ฉวยไดไมเรยว ไลเลยวพลวน ดดดานหนา กลบมาเยยหยน โกรธเกรยวเคยวฟน ตรนราไป

ขนเอยขนจาน งนงานพาลโกรธโลดไล เขาวาถกใจ จบไมไลต ตบหตถผดพอ เลยวลอหลกหน เยาะเยยภม ทาทแยบคาย

ดเอยดเอา ขนเฝาเยายวไมกลวหวาย ตเสยใหตาย แสนรายรงแก หวดดวยไมเรยว ชาเขยวหลายแผล คนขยนนนแน วงแรไปไย

ภเอยภม มาทาโพยโบยตไมปราศรย แตกอนรอนชะไร ทาวไมมทะล เดยวนนหนอ ใจคอรายด ยงกวาบาย ดรนาชง แกลงเยยยมหว เยาะยวใหคลง เลยวลอรอรง เหลยวหลงแลนไป

อเอยอชาตชว ขนเสยงเถยงผวหากลวไม เลยงมนไวไย จญไรใจคด

108

ลอเลนเชนน เหลอทจะอด ตวดมพยศ ไมลดละมง ทงตทงดา ปากวามอถง ถกถองสองดง รององออไป


เมอนน ทาวยศวมลบนเมอยไหล หยดนงเหนอยบอบหอบหายใจ รองเรยกไปใครนอกานล กอยากนาอยากทานกหนานก เรวเรวไปตกมาสกขน กนนาสาลกกลนไมทน มอสนงนงกหกเพรอไป

(บทละครนอก.2545 :189-191)

ในเหตการณทสองตายายแสดงความหวาดกลวทหาร ในบทละครนอกฉบบอยธยานนตายายแสดงพฤตกรรมทนาขบขนคอกอดคอกนรองไหหนไปไตถนแลวเอาพอมครอบเพอ ซอนตวดงคาประพนธวา

เมอนน ตาเฒาเพชคงกตกใจ จงบอกยายพลนทนใด เอะใครแนนบานเรา ดรายจะมาจบนางจนทร เอาไปฆาฟนเสยอกเลา ความผดจะตดมาถงเรา จะปรบเอาผทมาคบไว ตวเราผวเมยจะพลอยตาย ตายยายกอดคอกนรองไห หนเขาไปไตถนวนวาย เอาพอมครอบตวไวทงยายตา

(บทละครนอกฉบบอยธยา.2508 :96) ในฉบบพระราชนพนธใหตวละครสองตายายแสดงพฤตกรรมทนาขบขนมากขนโดย

สองตายายแสดงความกลวมากขนจนตวสนหนขนบานเขาไปถงหองแลวกไมยอมหยดกอนจะเขาไปซอนไตแครดวยความกลววาจะทาใหเกดเสยงดงจงไดแตสวดมนตไมกลาขยบตวดงคากลอนวา

ฝายสองเฒาชราตายาย เหนคนมามากมายไมอยได

ตวสนงนงกตกใจ วงขนกระไดไมเหลยวแล เขาถงหองในยงไมหยด ยายพาตามดเขาใตแคร กลวจะดงเกรยบกรอบหมอบกระแต ไมไหวตงนงแนภาวนา

(บทละครนอก.2545 :193-194)

109

1.2.3. การเพมเหตการณเพอสรางอารมณขน การเพมเหตการณเพอสรางอารมณขนเปนการเพมเหตการณทไมมในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยา แตปรากฏเหตการณนขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธดงน การเพมเหตการณโตเถยงระหวางรจนากบพระธดาทงหก ในบทละครนอกเรอง สงขทองฉบบอยธยานนเมอพระสงขถอดรปเงาะแลวกไปตคลทนท แตในฉบบพระราชนพนธผกวใหพระสงขเขาไปในพระราชวงกอน ทาใหพระธดาทงหกแสดงความรษยานางรจนาและเกดการโตเถยงกนขนสรางความขบขนแกผอานดงตวอยางคาประพนธวา

เมอนน ทงหกบตรพผใหญ เหนพระสงขนงดตะลงตะไล พศวงหลงใหลใจปอง งามจรงยงมนษยในใตหลา นอยหรอนารวมภรมยสมสอง สอดใสเครองประดบกรบรอง ผวเนอนวลละอองดงทองทา ดพลางทางทาสะเทนอาย ชกชายผาหมกมหนา เมยงชมอยคอยรบนยนา เสนหาตองจตตดใจ แลวเหลยวดผวของตวมง เหนนงทกขรอนกคอนให รกระนททงพวงมาลย จะเลอกเจาเงาะไวเปนของตว ตางคดรษยานองสาว มานงเทาแขนเคยงอยกบผว เรงราหนาบานเปนใบบว ลมกลวบดารองวาไป เมยเจารปทองสบสองหนก ยศศกดปงชาหานอยไม พนองพรอมพรงชงกระไร แตจะยกมอไหวกไมม

เมอนน รจนาไดฟงทงหกพ หวเราะเยาะหยนขนทนท เออนอะไรชางไมอาย ออกมานงตงกระทขขม เจาคารสคารมใจหาย เมอแรกไดผวเงาะเยาะวนวาย ทงตดเปนตดตายจะตบต ประเดยวนจะกลบมานบถอ นลมไปแลวหรอนะหมอมพ เปนผใหญอะไรอยางน ขามอยากไหวใหเสยมอ

(บทละครนอก.2545 :170-171) ผลจากการศกษานแสดงใหเหนวาผประพนธบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราช

นพนธคยเคยกบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาเปนอยางด โดยกวนาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยามาปรบปรงใหสรางอารมณขนมาก จากการใหตวละครมพฤตกรรมทนาขบขนมากขน เพมเหตการณทสรางความขบขน ลดหรอตดเหตการณทไมสรางความขบขนและเหตการณททาใหเกดอารมณโศกเศราออก การทกวนาบทละครนอกเรองสงขทองซงเปนวรรณคดของชาวบานมาปรบปรงใหมความสนกสนานขบขนมากขนกวาตนฉบบนแสดงใหเหนพระอจฉรยภาพดานการประพนธและการเขาถงความรสกของผอานไดเปนอยางด

110

2. การศกษาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกบบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน มณฑาลงกระทอม ของมหาวทยาลยพายพ พ.ศ. 2537 การศกษาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธเปรยบเทยบกบบทละครนอกเรองสงขทอง ตอนมณฑาลงกระทอมของมหาวทยาลบพายพนเปนการศกษารวมกบบทละครนอก ทดดแปลงจากบทพระราชนพนธเพอเพอตรวจสอบวาในการดดแปลงบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธไปใชในการแสดงนนมการนาเสนออารมณขนอยางไร อารมณขนใดทสบทอดจากฉบบพระราชนพนธทไดรบการนาไปใชในการแสดง อารมณขนใดเปนการสรางขนมาภายหลง อนแสดงใหเหนความโดดเดนของอารมณขนในบทพระราชนพนธเรองสงขทอง ไดผลการศกษาดงน 2.1. การศกษาเปรยบเทยบเนอเรอง บทละครนอกเรองสงขทอง ตอน มณฑาลงกระทอมน แตงขนเพอใชแสดงละครนอก ณ มหาวทยาลยพายพ ในป พ.ศ. 2537 แบงเนอหาออกเปน 2 องค คอ องคท 1 ม 2 ตอนคอ ตอนท 1 รจนาเสยงพวงมาลย ตอนท 2 พระสงขไดนางจรนา องคท 2 ม 2 ตอน คอ ตอนท 1 พระอนทรรอนอาสน ตอนท 2 มณฑาลงกระทอม โดยเรมจบความตงแตนางรจนาเสยงมาลยเลอกเจาเงาะเปนคครองจนถงพระสงข ยอมถอดรปเงาะรบอาสาตคล โดยเรยงลาดบเหตการณดงน

1. นางรจนาเสยงพวงมาลยเลอกเงาะ

2. พระอนทรยกทพมาลอมกรง

3. นางมณฑาไปออนวอนเงาะใหมาชวยตคล

4. พระสงขเปดเผยตว

เมอเปรยบเทยบเนอหากบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธพบวาตรงกบ เนอเรองในตอนท 6 พระสงขไดนางรจนา ถงตอนท 8 พระสงขตคล จากการเปรยบเทยบแสดง ใหเหนวาบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน นางมณฑาลงกระทอม ครอบคลมเนอหาฉบบพระราชนพนธถง 3 ตอน แตบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน นางมณฑาลงกระทอมของมหาวทยาลยพายพไดปรบเนอหาใหสนกระชบเหมาะสาหรบใชในการแสดงหนงครง เพอใหเหนความแตกตางของเนอหาอยางชดเจนผวจยไดจดทาตารางเปรยบเทยบเนอหาระหวางบทละครนอกเรองสงขทอง

111

ฉบบพระราชนพนธกบบทละครนอกเรองสงขทองตอนมณฑาลงกระทอมดงน ตาราง 2 เปรยบเทยบเนอหาระหวางบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ

กบบทละครนอกเรองสงขทอง ตอนมณฑาลงกระทอม บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ บทละครนอกเรองสงขทอง ตอน มณฑาลง

กระทอม -นางรจนาเลอกเจาเงาะเปนคครองทาใหถกขบไลใหไปอยกระทอมปลายนา -ทาวสามนตคดกาจดเจาเงาะจงใหลกเขยหาปลาหาเนอมาสง -พระอนทรปลอมเปนขาศกมาทาตคล -หกเขยตคลแพพระอนทร -นางมณฑาไปขอใหเจาเงาะมาชวยตคล -พระสงขเปดเผยตว

-นางรจนาเลอกเจาเงาะเปนคครองทาใหถกขบไลใหไปอยกระทอมปลายนา -พระอนทรปลอมเปนขาศกมาทาตคล -นางมณฑาไปขอใหเจาเงาะมาชวยตคล -พระสงขเปดเผยตว

จากการพจารณาเนอเรองพบวาบทละครนอกเรองสงขทองตอนมณฑาลงกระทอมนใชเนอหาจากบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธเปนเนอหาหลก โดยดดแปลงเนอเรองคอการเลาขามเหตการณหาปลาหาเนอและเหตการณทหกเขยตคลแพพระอนทร นอกจากนนใชเนอหาตามบทพระราชนพนธเพยงแตใชวธการเลาโดยยอเพอใหเนอเรองสนลง ซงเปนสาเหตหนงททาใหความสนกสนานลดลง เพราะทาใหเนอหาขาดรายละเอยดและเหตการณทตดออกไปนนลวนเปนเหตการณสาคญททาใหสรางความสนกสนานทงสน ในการดดแปลงบทพระราชนพนธนนบางตอนยกเนอหาจากบทพระราชนพนธมาทงหมดไมมการเปลยนแปลงใดๆ เชน ตอนรจนาเสยงพวงมาลย ผประพนธนาเนอหาจากบทพระราชนพนธมาทกถอยคาดงน เมอนน เจาเงาะแสนกลคนขยน พศโฉมพระธดาวลาวณย ผดผาดผวพรรณดงดวงเดอน งามละมอมพรอมสนทงอนทรย นางในธรณไมมเหมอน แสรงทาแลเลยงเบยงเบอน ใหฟ นเฟอนเตอนจตคดปอง

112

พระจงตงสตยอธษฐาน แมบญญาธการเคยสมสอง ขอใหทรามสงวนนวลนอง เหนรปพเปนทองตองใจรก

เมอนน รจนานารมศกด เทพโทอปถมภนาชก นงลกษณดเงาะเจาะจง นางเหนรปสวรรณอยช นใน รปเงาะสวมไวใหคนหลง ใครใครไมเหนรปทรง พระเปนทองทงองคอรามตา ชะรอยบญเราไซรจงไดเหน ตอจะเปนคครองกระมงหนา คดพลางนางเสยงมาลา แมวาเคยสมภรมยรก ขอใหพวงมาลยนไปตอง เจาเงาะรปทองจงประจกษ เสยงแลวโฉมยงนงลกษณ ผนพกตรทงพวงมาลยไป (ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 73) บางตอนผประพนธตดทอนเนอหาในบทพระราชนพนธใหส นลงและแกไขถอยคาจากบทพระราชนพนธเลกนอย เชน เมอนน รจนาไมอยากจะแยแส คดวาเงาะลบหลงทารงแก ไมเหลยวแหลรอยองคะนงไป โมโหหนหนามาหยกทง เหนรปทองกตะลงหลงใหล นอยหรอถอดเงาะเหมาะเหลอใจ เนอหนงชางกระไรราวกบทอง หนาตาจมลมพรมเพรา นงเยาวกระหยมยมยอง คดไวกสมอารมณปอง ผวพรรณผดผองโสภา เมอนน พระสงขเกษมสนตหรรษา เหนนางอายเอยงเพยงพกตรา จงแสรงวาสพยอกหยอกเอน

(ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 76)

เนอความตอนนในบทพระราชนพนธมเนอหา 10 คากลอน แตผประพนธบทละครนอกเรองสงขทองตอนนางมณฑาลงกระทอมตดใหเหลอเพยง 8 คากลอนเทานนโดยปรบเปลยนถอยคาทายบาทท 6 จากบทพระราชนพนธวา “บรสทธผดผองผวพรรณ” เปน “ผวพรรณผดผองโสภา” เพอใหสงสมผสไปยงวรรคถดไป บางตอนผประพนธแตงเนอหาเพมจากบทละครนอกฉบบพระราชนพนธ เชน การกลาวถงดาวดงสซงไมมในบทพระราชนพนธดงคากลอนวา ดาวดงสเทวโลกมโหฬาร เปนทอยสาราญฤทยหรรษ สารพดงามจรงงามจรงทกสงอน สารพนอดมสมใจปอง เทพบตรผดพรรณโฉมยง งามทรงอาภรณไมมหมอง นางอปสรงอนสงวนนวลละออง งามทรงเครองทองและเพชรนล

(ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 77)

113

บางตอนผประพนธแปลงจากการเจรจารอยกรองเปนรอยแกว เชน

มณฑา วย ดรพดออกฉอดๆ มทงออนทงอดตดพอตอวาสารพน โธ พอเงาะลกรกของแม เจาประชดประชนไปถงไหน เอาเถอะนะลกเมย อนความผดตางๆ ทพอและแมเคยทาไปนะ แมขอโทษหมดทกอยาง เวลานพระบดากสนเคองระคางไมถอสา นกวา เอนดพาราไวสกครงเถอะนะลก อยาไดพนผกคดพยาบาทมาดรายไปเลย โธ ลกเอย แมเหน โธ ดซ ลกรจนา แมนะจนปญญาเสยแลว ลกชวยวอนพอเงาะแทนมทเถอะ ถาพอเงาะไมชวยละก เขารบเราหมดเนอหมดตวกนคราวนละ

(ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 83 )

แมแปลงบทรอยกรองเปนรอยแกวแลว ผประพนธกไมไดตดบทรอยกรองของบทละครนอกฉบบพระราชนพนธทงยงคงนาบทพระราชนพนธมากลาวซาความอยนนเอง เชน เมอนน นางมณฑาแลดไมรจก คดวาเทวาสรารกษ อกใจทกทกใหครนคราม

นางนบนอบหมอบกรานกราบไหว ลกสาวยดฉดไวแลวรองหาม เจรจา

มณฑา (ลงนงคกเขา) โอ สาธ รจนา (เขาจบมอ) อยาเพคะ พระมารดา มณฑา อยาอะไรลก เทวดาเสรจมาแลว เอา กราบทานเสย สาธ รจนา อยาเพคะ พระมารดา ไมใชเทวดาหรอกเพคะ นเงาะไงละเพ

คะ มณฑา หาวาไงนะลกรจนา

รองราย (ตอ) นางนบนอบหมอบกรานกราบไหว ลกสาวยดฉดไวแลวรองหาม พระมารดานงอยไมรความ ลกเขยถอดเงาะงามแลวเปนไร

(ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 86) จากการศกษาบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน นางมณฑาลงกระทอม ของมหาวทยาลยพายพ พบวาผประพนธดาเนนเรองตามบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธทกประการ มเพยงการปรบเนอหาใหสนลงโดยการเลาขามและเลายอเพอใหเรองสนกระชบลงเทานน

114

2.2. การศกษาเปรยบเทยบอารมณขน เนองจากผประพนธบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน นางมณฑาลงกระทอม ดาเนนเรองเหมอนบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ จงทาใหอารมณขนทพบมลกษณะเดยวกบบทพระราชนพนธเปนสวนใหญคอ อารมณขนจากการเกยวพาราสของเจาเงาะ อารมณขนจากเหตการณนางมณฑาเขาใจผดวาพระสงขเปนเทวดา และอารมณขนจากเหตการณนางมณฑาโตเถยงกบทาวสามนต สวนอารมณขนทเพมขนนอกเหนอจากในบทพระราชนพนธคอ 2.2.1. การเพมอารมณขนโดยการเพมพฤตกรรมของตวละครใหนาขบขนมากขน ดงน เพมบทเจรจาใหนางมณฑาเปนคนชางพด

มณฑา โธ พอเงาะลกรกของแม ลกไมสงสารแมบางหรอ แมนะ

อตสาหบากหนามางอนงอจนถงน ดรทาทเหมอนไมเอาใจใส ทกขราวนนะเปนทกขใหญนะลกรก แมกบพอนะไมเหนใครพดทจะพงพกไดเทาลกเงาะ เอย อา พอเงาะ โธ คนด คนดของแม ชวยกหนาไวสกครงเถอะนะ พอนะ ไมเหนแกพอกเหนแกแมเถอะนะ

เจาเงาะ เงาะนคอปศาจอบาทวราย มณฑา วาย ตาเถรหนาเจาะเงาะพดได อยจรงๆ นะแหละ ลกรจนา

นใครเปนคนสงคนสอน ใหเจาเงาะพดนะ ลกหรอ รจนา เปลาหรอกเพคะ เงาะของลกพดไดมานานแลวเพคะ มณฑา ออ ยงง นหรอ อยตาย แมไมยกร ฮๆ ๆ เงาะพดได เสยงก

ไพเราะ เอาลก พดไป แมจะตงใจฟง ตายตาย แหม นารกจงเลย จรงไหมวะ อนางเลกๆ (จรงเพคะ) เอาพดไปซลก พดไป พดไปเถอะ แมจะฟง ออ นอยกบลกมพดจอทกวนหรอรจนา (เพคะ) เอาพดซลก ทาไมไมพดละ แมจะฟง

เจาเงาะ กหมอมแมหยดเสยทซพะยะคะ ขาจะไดพด มณฑา อย ตายตาย ดกเปนดวย เอา เอาเถอะ แมหยดละ โอ คนด

ของแม นารกจรง (ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 82)

เพมพฤตกรรมใหนางมณฑากบทาวสามนตเดนเกาะหลงกนเขากระทอมดงน

มณฑา เอาทานตา เกาะฉนใหแนน (พาเดนขามสะพาน)

สามนต ทานยายปลอยนะ ขนปลอยละฉนแยเชยว -เลนตะโพนเดนขามสะพาน-

115

-ทาวสามนตตกสะพาน- สามนต (ตกรรเชยง กนกระแทก) โอย ทานยาย ไมไหวแลว โอย

ตะโพกเคลดไปหมดแลว ฉนไปละนะ มณฑา อย มาเถอะนา ทานตา จะบนเอาอะไร กทานตาหรอมใชละ

ทส งใหเขามาปลก (ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 90)

เตมบทตลกของตวละครเสนาเมอนางมณฑาแสดงทาทางดใจทเหนพระสงขมรปราง

งดงาม เสนาจงรองเพลงประกอบทาทางของนางมณฑาดงเนอหาวา

ผวเนอเรอเหลองเรองรอง เปลงปลงดงทองนพคณ

(ทอด) งามเลศเหลอมนษยสดแลวพอ ปากคอควตาเหมอหนาหน -นางมณฑาออกทาหนกระบอก-

เสนา (รองหนกระบอก) อ อ อ อ เทงปง ๆ ๆ ๆ จะกลาวถงพระอภยวไลเหลอ ไปหลงเชองนางฝรงชาวกงฉน ออกมานงส งพญาพานรนทร ใหอยกนขไกทในเมอง เจรจา

สามนต (ตนางมณฑา) ทานยาย มณฑา วาย ตาเถรตกตก สามนต เฮย อายเสนาหยด อะไรของมงวะ เสนา ไมทราบเกลาพะยะคะ เหนหมอมแมออกหน ขา

พทธเจาก เลยชวยรองใหซพะยะคะ มณฑา เสอกนกเชยวเจาน

(ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 88) 2.2.2. การเพมอารมณขนทเปนเหตการณปจจบน โดยการแทรกเรองลอตเตอรซงไมมในสมยรชการท 2 ดงน มณฑา ทานตาขา เรว ๆ คะ

สามนต เรวอะไรทานยาย มณฑา อย ทนละ รวย ๆๆ ละ สามนต รวยอะไรทานยาย รวยเงนรวยทอง รวยหวยหรอ

รวยลอตเตอร มณฑา อย ยงกวานนเจาคะ ทานตา รวยลอตเตอรนะ มน

ไมไดชไซรรวยอยางนหรอก (ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. 2537: 87)

116

ผลจากการศกษาทาใหสรปไดวาบทละครนอกเรองสงขทองตอนมณฑาลงกระทอมนยดอารมณขนตามบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ มการเปลยนแปลงเพมเตมอารมณขนเพยงเลกนอยเทานน ผลจากการศกษาเปรยบเทยบบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธกบบทละครเรองสงขทองฉบบตางๆ แสดงใหเหนวาลกษณะเดนของบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธคอการนาตวละครทมฐานะสงโดยเฉพาะกษตรยมาลอเลยนซงกวสามารถทาใหเกดความขบขนไดอยางโดดเดนเหนอกวาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยา เปนผลมาจากผแตงบทละครนอกฉบบอยธยาเปนสามญชนจงไมมความรความเขาใจชวตความเปนอยของกษตรยและ เชอพระวงศอยางแทจรงจงลอเลยนไดไมดเทาฉบบพระราชนพนธ อกทงการทชาวบานจะลอเลยนบคคลทมฐานะสงมอานาจใหคณใหโทษแกตนไดกเปนสงทตองปฏบตดวยความระมดระวง ในขณะทพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงเคยเปนทงสามญชนและเปนกษตรย จงกลาวไดวาทรงมความรความเขาใจละครนอกแบบชาวบานและเขาใจชนชนสงเปนอยางด อกทงการทพระองคเปนพระมหากษตรยเองจงทาใหสามารถลอเลยนหรอกลาวถงกษตรยในลกษณะตางๆ ไดอยางเตมท ประกอบกบพระอจฉรยภาพในการประพนธทาใหบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธสรางความขบขนและความสนกสนานไดมากกวาฉบบอนๆ ในสวนบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน มณฑาลงกระทอม แมนาบทละครนอก เรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมาดดแปลง แตกไมสามารถนาเสนออารมณขนไดเหมอนตนฉบบ โดยลกษณะเดนของบทละครนอกเรองสงขทองเกดจากคนทมฐานะตาคอเจาเงาะไดกลนแกลงคนทมฐานะสงกวาคอกษตรย พอตา พเขย พภรรยา ฯลฯ ทาใหผอานเกดความรสกสนกสนานรวมไปกบเจาเงาะ การทบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน นางมณฑาลงกระทอม ตดตอนใหมขนาดสนโดยนาเสนอเฉพาะเหตการณทสรางอารมณขน แตกทาใหขาดความตอเนองของเนอหา เชน เหตการณประชดประชนนางมณฑาของเจาเงาะ ไมทาใหเกดอารมณสะใจเหมอนฉบบพระราชนพนธเพราะ ไมมเหตการณททาวสามนตดถกและคดกาจดเจาเงาะ เมอทาวสามนตใหนางมณฑามาขอรองให เจาเงาะไปตคลและถกเจาเงาะดถกจงไมเกดความรสกขบขนดวยความรสกเหนอกวาหรอไดรบ ชยชนะของตวละครเอกเหมอนฉบบพระราชนพนธ และแมบทละครนอกเรองสงขทอง ตอน นางมณฑาลงกระทอม นาเสนออารมณขนผานตวละครชนสงเชนเดยวกบบทพระราชนพนธ เชน การใหนางมณฑาเปนคนชางพด การใหทาวสามนตและนางมณฑาเกาะเอวกนเตน กเปนการใหตวละครแสดงกรยานาขบขนขนมาเอง ไมไดเกดจากการกลนแกลงของเจาเงาะ อารมณขนทเกดขนจงเกดจากการเหนพฤตกรรมนาขบขนของตวละครเทานนแตขาดความรสกรวมสนกสนานหรอขบขนไปกบตวละครของผอานจงเปนอารมณขนทใหความรสกแตกตางจากบทพระราชนพนธ

บทท 5 บทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองตอสงคม

สงทถกสรางขนมาในสงคมนนไมไดเกดขนมาลอยๆ แตเกดขนมาอยางมจดมงหมายของผสราง ดงนนทกสงจงมบทบาทหนาทของตนเองและหากสงใดคงอยในสงคมไดยาวนานยอมแสดงใหเหนวาสงนนสามารถตอบสนองความตองการของสงคมไดเปนอยางด ในขณะเดยวกนกแสดง ใหเหนวาสงนนสามารถทาหนาทของตนไดอยางมประสทธภาพดวย บทละครนอกเรองสงขทองกเชนกนเมอพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรง พระราชนพนธขนใหมในสมยรตนโกสนทรตอนตน ปรากฏวาบทละครนอกเรองนไดรบความนยมเปนอยางมากสงเกตไดจากมการนาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธไปเลาตอ ในรปแบบตางๆ เชน การแสดงละครนอก การแสดงละครโทรทศน ภาพยนตร การตน นทาน รอยแกว ฯลฯ จนถงปจจบน กลาวไดวาเรองสงขทองไมเคยหางหายไปจากสงคมไทยเลยแสดงใหเหนวาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธสามารถตอบสนองความตองการของคนในสงคมไทยไดเปนอยางดและมบทบาทหนาทสาคญตอสงคมไทย

การศกษาบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองตอสงคมน เปนการศกษาเฉพาะบทบาทหนาทของอารมณขนทปรากฏในบทละครนอกฉบบพระราชนพนธเทานน โดยไดผลการศกษาดงน 1. อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองสรางความสนกสนานเพลดเพลน 2. อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองชวยลดความเครยด 3. อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองเปนเครองมอในการอบรมสงสอน 1. อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองสรางความสนกสนานเพลดเพลน บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธเปนวรรณคดทประพนธขนเพอสรางความสนกสนานเปนหลก ดงนนบทบาทแรกของวรรณคดเรองนจงเปนการสรางความเพลดเพลนและความบนเทงใจแกผอานและสงคม ความบนเทงแมไมใชหนงในปจจยสแตกมความสาคญตอการดารงชวตของมนษย เพราะมนษยไมไดตองการเพยงอาหาร ยารกษาโรค เครองนงหมและทอยอาศยซงเปนความตองการทางรางกายเทานน มนษยยงมความตองการทางดานจตใจดวย ความตองการทางจตใจประการหนงคอความตองการความสนกสนานเพลดเพลน เพราะความสนกสนานเพลดเพลนทาใหมนษยดารงชวตอยไดอยางมความสข ซงอารมณขนตอบสนองความตองการนไดเปนอยางด

118

บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยสรางความอารมณขนกอใหเกดความสนกสนานเพลดเพลนจากความรสกดงน

1.1. ความเพลดเพลนจากความรสกเหนอกวา อารมณขนทเกดจากความรสกเหนอกวาเกดขนเพราะผอานรสกวาตนเองเหนอกวาสงท

ทาใหเกดความขบขน การถอวาตนเองเหนอกวาทาใหการหวเราะหรอการแสดงความขบขนเปนการแสดงความรสกมชย บางครงอาจแฝงความรสกเหยยดหยามเยยหยนและมความรสกเกลยดชงลงไปดวยเพราะรสกวาสงทนาหวเราะนนตากวา ดอยกวาหรอโงเขลากวา ฯลฯ ความรสกเหนอกวาท ทาใหเกดความขบขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธม 2 ประการ คอ 1.1.1. ความเหนอกวาจากการสวมรอยเปนตวละครหรอการเขาขางตวละคร การสวมรอยเปนตวละคร หมายถง การทผอานนาความรสกนกคดของตวละคร มาเปนความรสกนกคดของตน สวนการเขาขางตวละคร หมายถง การทผอานเลอกวางตนใหอย ฝายเดยวกบตวละครในเรอง โดยตวละครทผอานมกสวมรอยหรอวางตนใหอยฝายเดยวกนมากทสดคอตวละครเอก เพราะตวละครเอกเปนผดาเนนเรองตงแตตนจนจบ การทผอานตดตามเนอเรอง กเทากบตดตามตวละครเอกดวย นอกจากตวละครเอกแลวผอานสามารถสวมรอยเปนตวละครอนๆ ไดเชนกน เปนเพราะในชวตจรงมนษยมหลายบทบาทในคนคนเดยว เชน คนทเปนพอาจมฐานะเปนนองดวย คนทเปนพอตากเคยเปนลกเขยมากอน ฯลฯ การทผอานมหลายบทบาทเออใหสามารถสวมรอยหรอเขาขางตวละครไดหลายตวอยางไมจากด โดยหากตวละครมสถานภาพ บคลกหรอลกษณะนสยสอดคลองกบผอานกจะทาใหผอานสวมรอยเขาขางไดงายขน เชน คนทเปนภรรยาอาจสวมรอยหรอเขาขางนางมณฑา คนทเปนนองอาจสวมรอยหรอเขาขางรจนาไดงายขน ฯลฯ การสวมรอยหรอการเขาขางตวละครทาใหในขณะอานวรรณคดนอกจากจะไดตดตามเนอเรองและพฤตกรรมของตวละครแลว ยงทาใหผอานรบความรสกของตวละครมาเปนความรสกของตนมความรสกทกข สข สนกสนาน เสยใจ ฯลฯ รวมไปกบตวละครราวกบเรองทเกดขนนน เปนเรองของตนเองหรอเปนเรองของฝายเดยวกบตนเอง ทาใหการอานวรรณคดนนมรสชาตมากขน ตวอยางหากผอานสวมรอยหรออยฝายเดยวกบพระสงขยอมรสกสนกสนานรวม ไปกบพระสงขทกลนแกลงหกเขยดวยความสนกสนานดงคาประพนธวา เมอนน พระสงขสรวลสนตกลนหวรอ ยมพลางทางตรสตดพอ เอออะไรใจคอเหมอนปลาซว

แลวเอามดกรดลบกบศลา ทงหกตกประหมาหนานว มอบบหนบจมกไวสองนว อยาบดพลวดกดกพลกแพลง

119

ทาเงอมดกระหยบจบจอง ทใจชวกลวรองจนเสยงแหง เอาแลวนะฉะเชอดเลอดแดง จมกแหวงโหววนสนทกคน

(บทละครนอก.2545:119) หรอรบรอารมณทไดจากการเยาะเยยผอน ซงเปนการสมผสความรสกแหงชยชนะรวมกบนางรจนาทไดเยาะเยยพระธดาทงหกและหกเขยดงคาประพนธวา

เมอนน รจนาเถยงทะเลาะเยาะหยน ชางแคะไดคอนวาสารพน ฝากไวกวนจะเอาไป อยาออองมงมนกระนนนะ ไมลดละกนดอกจะบอกให ผวพรอดตวเพราะผวใคร เหนเขาไมวาไรแลวไดท

(บทละครนอก.2545:171) การสวมรอยนไมจาเปนตองเปนตวละครเอกเสมอไป ผอานทเปนภรรยาสามารถสวมรอยเปนนางมณฑาหรอพระธดาทงหกทตาหนสามทไรความสามารถของตน ดงตวอยางคาประพนธในเหตการณททาวสามนตใหนางมณฑาไปขอรองเจาเงาะใหมาตคลกบพระอนทร นางมณฑาตาหนทาวสามนตทเคยรงเกยจเจาเงาะวา

เมอนน โฉมนางมณฑาเสนหา นงเสยไมคานบรบวาจา นางนงนนทาวาเปรยบเปรย จนจรงจะวงไปหาเงาะ นาหวเราะหนกหนาเจาขาเอย สนมานะสะทะแลวพระเอย เงาะเงยกจะใหไปงองอน

วาพลางทางยมแยมหยน แลวลกจากแทนสวรรณบรรจถรณ พรงพรอมสาวสรางคนกร บทจรไปยงบานปลายนา

(บทละครนอก.2545: 156) ภาพทสะทอนผอานทนาสนใจคอการรวมกลนแกลงหรอการเขาขางตวละครเอก ของผอานนบางครงกไรขอจากด เพราะแมตวละครกลนแกลงผอนจนเกนพอดหรอมพฤตกรรมท ไมสมควรแตผอานกยงรวมขบขนไปดวยจนลมนกถงความเหมาะสมหรอความถกตอง เชน ผอาน ไมรสกสงสารเหนใจหกเขยเลยเมอเหนพระสงขกลนแกลงโดยการตดจมกตดหจนลมนกไปวา เปนการกระทาทเกนกวาเหตหรอไม หรอผอานรสกสะใจไปกบรจนาทโตเถยงหกธดาและบดาอยาง ไมลดละจนลมนกไปวาสาเหตเกดจากตวรจนาเองทเลอกคครองไมเหมาะสมกบสถานภาพ ของครอบครวโดยไมยอมอธบายเหตผล เปนผลมาจากจากความยตธรรมตามความรสกของผอานวาตวละครเหลานนสมควรถกกลนแกลงแลวเปนความรสกสมใจทไดรบชยชนะหรอผรายถกกาจด สธา ศาสตร (2526: 27-28) กลาววาความยตธรรมตามความรสกนเปนความรสกสมใจบคคล

120

ในสงคมและเปนไปตาม อดมคตของสงคม จงทาใหอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองสามารถสะทอนธรรมชาตของคนไทยไดทางหนง 1.1.2. ความเหนอกวาในฐานะผอาน ผอานเปนผเฝามองเหตการณทเกดขนในเรองทาใหเปนผรเรองราวมากกวาตวละคร อกทงเรองสงขทองแพรหลายอยในสงคมไทยมาเปนเวลานานแลวผอานสวนมากจงรเหตการณตางๆ ในเรองเปนอยางดแลว ความรนทาใหผอานเกดความรสกเหนอกวาตวละคร และเกดความขบขนเพราะผอานรในสงทตวละครไมรหรอรวาสงทตวละครกาลงประพฤตปฏบตนนเปนสงทผด ดงตวอยางเมอพระสงขหลอกบรวารยกษ ผอานซงเฝามองเหตการณนรวาบรวารยกษกาลงถกหลอกทาใหเกดความรสกขบขนในความไมรของบรวารยกษดงคาประพนธวา

บดนน หมมารทหารนอยใหญ เหนพระสงขนงอยบนตนไทร มไดรจกแตสกตน เพงพศดพลางไมวางตา คดวาเทวาในไพรสณฑ ผวพรรณผดผาดประหลาดคน ใหงวยงงฉงนสนเทหใจ จงถามวาดกอนเทวา เหนเจาเงาะเหาะมามงหรอไม อยาแกลงกลาวคาอาไว จงบอกไปตามจรงบดน

เมอนน พระสงขฟงคายกษ บอกพลางทางยกมอช เหนเหาะไปทศนนะขนมาร

บดนน ยกษาไดฟงวาขาน ดใจเสอกสนลนลาน เหาะทะยานตดตามไปพลน

(บทละครนอก. 2545: 72-73) เหตการณเมอเจาเงาะเดนทางไปถงเมองสามนตเหลาเดกเลยงโคเหนเจาเงาะมรปรางแปลกประหลาดกเกดความสงสยไปตางๆ นานาทาใหผอานรสกขบขนในความไมรของเดกเลยงโคดงคาประพนธวา

ครนออกมาถงททาไร จงปลอยโคไวใหกนหญา เหนเงาะยนอยบนคนนา อายนบาหรอมใชไยอยางน รปรางหวหกดแปลก ลางคนวาแขกกะลาส อยาไวใจมนมกควกเอาด นกกลวเตมทว งหนพลาง บางวาอายนลงทโมนใหญ บางเถยงวาทาไมไมมหาง หนาตามนขนยงฟนฟาง หรอจะเปนผสางทกลางนา


121

เมอพระสงขถอดรปแลวมรปรางงดงามนางมณฑาคดวาเปนเทวดาจะทาความเคารพกทาใหผอานรสกขบขนในความไมรของตวละครเพราะผอานรดวาพระสงขกบเจาเงาะเปน คนเดยวกนดงคาประพนธวา

เมอนน นางมณฑาแลดไมรจก คดวาเทวาสรารกษ อกใจทกทกใหครนคราม นางนบนอบหมอบกรานกราบไหว ลกสาวยดฉดไวแลวรองหาม พระมารดานงอยไมรความ ลกเขยถอดเงาะงามแลวเปนไร

(บทละครนอก. 2545: 165) จากตวอยางแสดงใหเหนวาความรสกเหนอกวาในฐานะผอานนทาใหเกดอารมณขนไดเพราะผอานรสกวาตวละครดอยกวาหรอโงเขลากวาตน และแสดงใหเหนวาความนยมวรรณคดของสงคมไทยในอดตไมไดเกดจากความแปลกใหมของเนอเรอง เพราะผอานสามารถรสกสนกสนานกบเรองราวทตนรจกดอยแลว แตความสนกสนานเกดจากความรสกพงพอใจทไดรบจากเหตการณหรอเรองราวในเรอง ดงนนจงสามารถอานเรองเดมซาๆ เพอรบความรสกสขใจไดหลายๆ ครง 1.2. อารมณขนจากเหนความไมเขากน

อารมณขนนเกดจากมนษยมแบบแผนในการดาเนนชวตทเปนทยอมรบโดยทวไป ทาใหเกดรปแบบปกต รปแบบปกตนเปนความรสกพนฐานของสงคม ดงนนเมอมการปฏบตตนแตกตางจากทควรเปนกทาใหผพบเหนเกดอารมณขนขน เพราะผทปฏบตนนไมไดทาตามอยางทอยางทควรจะเปนหรอตามทคนทวไปคาดหวง ความไมเขากนททาใหเกดความขบขนในบทละครนอกเรอง สงขทองฉบบพระราชนพนธม 2 ประการ คอ

1.2.1. ความไมเขากนระวางตวละครกบสถานภาพ สถานภาพของคนเปนสงกาหนดวาคนนนควรมบทบาทหรอพฤตกรรมอยางไร การท

ตวละครมพฤตกรรมไมสอดคลองกบสถานภาพทาใหเกดความขบขนขน ดงตวอยางเชนทาวสามนตซงมสถานภาพเปนกษตรย เปนผชาย เปนสามของ

นางมณฑา เปนบดาของนางรจนา เปนพอตาของหกเขยและเจาเงาะ สถานภาพเหลานเปนสงทกาหนดบทบาทหรอพฤตกรรมของทาวสามนตวาควรประพฤตปฏบตตนอยางไรตามครรลองอนดงามของสงคม เชน ในฐานะกษตรยทาวสามนตตองประพฤตตามหลกทศพธราชธรรมซงเปนจรยวตรหรอเปนคณธรรมประจาตนของผปกครองบานเมอง อกทงกษตรยเปนจอมทพของเหลาขาราชบรพารทาวสามนตควรมความสามารถและความกลาหาญ ฯลฯ แตในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธทาวสามนตบกพรองในหลกทศพธราชธรรมหลายประการ เชน มกแสดงความ

122

โกรธ ขาดความเทยงธรรม ฯลฯ หรอเมอมขาศกศตรทาวสามนตกลบแสดงความหวาดกลวและคดหนเอาตวรอด ดงตวอยางคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตตระหนกตกประหมา

ใหคดครามครนหวนวญญาณ เหลยวซายแลขวาละลาละลง ความกลวตวสนงนงก เพอพกพดจาเหมอนบาหลง คอยกระซบถามเมยเงยหฟง เสยงอะไรตงตงดงเหมอนปน เอะกอยแลวนะเสน เหนไพรจะมากมายหลายหมน นหากวากลาหาญพานยงยน จงไมตนตระหนกตกใจ เสยแตแกชราหตามว ทงตวกเจบปวดปวยไข ถาหนมแนนแมนเหมอนแตกอนไซร จะเกรงกลวอะไรกบไพร เหวยหมมาตยาขาเฝา อยางไรเลาเราจะสหรอจะหน กเหนเหลอกาลงแลวครงน สดทจะตานตอใหทอแท ไดยนคนขางหลงกระทงไอ ตกใจจรงจรงออกวงแร รองเรยกเมยตวสนวานนแน เสยงแซนากลวทงร ววง

(บทละครนอก. 2545: 145-146) ทาวสามนตมพฤตกรรมทไมสอดคลองกบสถานภาพความเปนผชายและสามทควรม

ความกลาหาญและเปนทพงแกภรรยา แตในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ ทาวสามนตกลบตองใหนางมณฑาซงเปนผหญงและเปนภรรยาตกเตอนจงไดสตดงตวอยางคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตลนลานจะวงหน

นางมณฑาครามอไวทนท ทาวไดสมประดกแลด (บทละครนอก. 2545: 147)

ในฐานะพอตาทาวสามนตมสถานภาพเหนอกวาเจาเงาะผเปนลกเขย แตในบทละคร

นอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธทาวสามนตกลบแสดงความหวาดกลวเจาเงาะดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตตนกลวตวสน ไมสไมรบหลบเปนควน งนงนงกงกพลดตกเตยง สาคญวาเงาะตถกศรษะ สนสตมานะรองเตมเสยง นแนยายดทหรอทเพรยง หวขาแตกกเสยงไมรเลย นางมณฑาวาไฮทไหนนน เมอดอยท งนนนพอเอย ตนเตนเชนนขามเคย ลกเขยของตวกลวมนไย

123

ทาวสามนตวากลากอยาหน เหลอกาลงแลวพไมอยได วาพลางเหวยงวดสะบดไป เมยยดฉดไวพลวน

(บทละครนอก. 2545: 140) จากตวอยางพฤตกรรมของทาวสามนตไมสอดคลองกบสถานภาพของตนเองทาให

ผพบเหนเกดความรสกขบขน 1.2.2. ความไมเขากนระวางตวละครกบความคาดหวงของผอาน สถานภาพและบทบาทของตวละครนอกจากกาหนดบทบาทและพฤตกรรมของตวละครแลวยงทาใหผอานเกดความคาดหวงกบตวละครดวย เมอตวละครมคณลกษณะหรอพฤตกรรมทแตกตางจากความคาดหวงของผอานอยางสนเชงทาใหเกดความขบขนขน ดงตวอยางตวละครพระสงขและนางรจนาเปนละครทมฐานะสงและตวเอกของเรอง ผอานยอมคาดหวงวาตวละครเอกควรปฏบตตอกนดวยความรกความหวงใย เมอเหนภาพการทะเลาะโตเถยงกนราวกบชาวบานของตวละครเอกยอมทาใหเกดความรสกผดไปจากทคาดทาใหเกดความขบขนขนดงคาประพนธวา

แลววานาชงชางทาเยย ชงเงาะทะเลาะเมยมไป ดดยงดอเขายอครา ยงวาแลวยงหาฟงไม จะเอาเงาะของเขาไปเผาไฟ ทาไดไมเกรงขมเหงกน หรอเจาชอบใจจะใสเลน จะไดเปนนางเงาะเหมาะขน นอกรตนอยหรอมอคนคน จะใครรนเขาสกผางนางคนด

ทรงเอยทรงฤทธ ชอบผดจะรบใสเกศ แมนไมเมตตาจะฆาต นองนจะสมวยมด พระสวมเงาะรายขายหนาเมย จะชงเอาเผาเสยใหสนสด ถงพระเรยวแรงจะแยงยด ผดชอบแขนหลดไมวางมอ


(บทละครนอก. 2545: 109) หรอตวอยางพฤตกรรมของเดกเลยงโคทเขามาชวยเงาะจากการฉดคราของ เหลาเสนา แตเมอเหลาเสนอวาหากใครบอกวธลอลวงเจาเงาะเขาวงไดจะใหขนมเปนการตอบแทน เหลาเดกเลยงโคกลบแยงชงกนตอบเพราะอยากไดขนม พฤตกรรมนผดไปจากความคาดหวง ของผอานเพราะเดกเลยงโคเปลยนพฤตกรรมอยางฉบพลนจากผชวยเหลอเจาเงาะเปนผชวยเหลอเหลาเสนาดงคาประพนธวา

124


บดนน ฝงเดกดใจเสลอกสลน ตางชงกนบอกออกลน แตเปนคนแลวอยาฉดใหเหนอยแรง ถาขนยกเยาเซาซ มนขดใจจะหนไปแอบแฝง จงใหไปเกบดอกไมแดง มาผกปลายไมแกวงแตไกลไกล คอยวงรอรอลอเลน เงาะเหนกจะผลนหมนไล จะพาไปถงวงไดดงใจ เอาขนมมาใหขาเถดรา

(บทละครนอก. 2545: 92) หรอพฤตกรรมถอตวของตายายเมอทาวยศวมลปนบาเหนจทชวยดแลนางจนทเทวและพระสงขโดยใหทรพยสนและใหดารงตาแหนงนายบาน ตายายไดรบรางวลกถอตวไมทกทายใครผดไปจากความรสกของผอานทไมคาดวาตายายจะเปลยนพฤตกรรมฉบพลนดงคาประพนธวา

บดนน สองเฒารบรางวลหรรษา ชนชมสมจตจนดา ถวายบงคมลาทงตายาย เรยกบรรดาขาคนใหขนของ เงนทองผาเสอเหลอหลาย ผวเมยกระหยมพรมพราย ใครทกทายทาเมนเดนยมไป


1.3. อารมณขนจากเหนความลมเหลวหรอความบกพรองของผอน อารมณขนนเกดขนเมอผอานเหนตวละครทาสงหนงสงใดไมบรรลวตถประสงคหรอม ความบกพรองบางประการ เปนทนาสงเกตวาในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธผอานสามารถหวเราะตวละครไดทกตวตงแตตวละครเอก ตวละครปรปกษ ตวละครชาวบานจนถง ตวละครทเปนกษตรยแสดงใหเหนวาคนทกคนยอมมขอบกพรองดวยกนทงนน เมอพจารณาอารมณขนทเกดจากความบกพรองหรอความลมเหลวของตวละครพบวา มความแตกตางกนคอหากตวละครทแสดงความบกพรองนนเปนตวละครปรปกษผอานจะหวเราะโดยแฝงความรสกสมใจลงไปดวย เชน ความบกพรองของทาวมนต หกเขย และนางจนทา เปนตน

ตวอยางเมอทาวสามนตและหกเขยลมเหลวในการทารายเจาเงาะทาใหผอานรสกขบขนดวยความสมใจดงตวอยางคาประพนธวา

125

เมอนน ทาวสามนตเคองขดฟดหมอนผลง คนมอคนไมหมนไสพง ไมสมทหมายมงจะฆาฟน อรจนาพาผวมาเยยได แคนใจเหลอทจะอดกลน เพราะอายเขยขเคาเหลานน พากนเซอะซะไปกระไร จงชหนาดาลกทงหกนาง มงชางหากาชบผวไม ปานนมมานาแคนใจ กจะใครฆาเสยใหมวยมด

(บทละครนอก. 2545: 121-122)

หรอความขบขนทเกดจากเหนโหรลมเหลวในการลอลวงหญงแมครว เพราะโหรเปนผสงอายและมสถานภาพทางสงคมสงกวาชาวบานทวไปไดรบความเคารพเชอถอจากผอนเปนอยางมาก การทโหรคดลอลวงนางแมครวจงถอเปนการประพฤตตนไมเหมาะสมกบสถานภาพและ ความคาดหวงของสงคม ดงนนเมอเหนโหรผดหวงจงทาใหผอานรสกขบขนดวยความสมใจ ดงคาประพนธวา

แลเหลยวเปลยวคนทบนเรอน อดเออนจะใครประสมศร สาวใชเจาเขาไปในท วานหยบบหรทรมเตยง

สาวใชอดสกรเทา ไฮคณตาเจาชางกลาวเกลยง ใครจะเขาไปถงเตยง ขาวของรายเรยงจะหายไป สะบดมอไดแลวไหวลา อยานะฉนหาอะไรไม จงวงผลนหนพลนทนใด มายงวงในไปแจงความ

(บทละครนอก. 2545: 11-12)

แตความรสกเกลยดชงนจะไมเกดขนหากเปนความบกพรองของตวละครฝายดหรอตวละครทวไป

ตวอยางเมอเหนนางรจนาสะดดขาวของผอานเพยงขบขนในความซมซามของนางรจนาเทานนแตไมเกดความรสกสมใจหรอเกลยดชงตวละคร เมอเหนวาเหตการณนไมใชเหตการณท มผลรายแรงตอตวละครทาใหผอานขาไดอยางสบายใจดงคาประพนธวา

พอไดยนเสนามารองเรยก ตนตะเกยกตะกายวายวน

โดนสะดดสะดงผาตาชน กระทายหกตกใตถนลงไป รจนาเดนออกมานอกชาน อามาตยเหนหมอบกรานกราบไหว นางจงถามทกซกไซ ธระอะไรนะเสนา


126

แมแตตวละครทาวสามนตซงเคยเปนตวละครปรปกษ แตเมอเลกคดรายตอเจาเงาะแลว เมอตวละครแสดงความบกพรองผอานเพยงแสดงความรสกขบขนในความไมสอดคลอง กบสถานภาพของตวละครเทานนไมไดรสกสมใจหรอเกลยดชงดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตรองรบใหดพอ ตบมอออเออชะเงอคอ เหนลกเขยเปนตอหวรอคก ลกขนโลดเตนเขมนมง พลดผลดลงมาขาแทบหก มนเมอยเหนอยบอบหอบฮก พงพนกนงโยกตะโพกเพลย ฉวยคนโทถมยามาดมนา หกควาสาลกแลวบวนเสย

(บทละครนอก. 2545: 177) ดงทกลาวมาแสดงใหเหนวาอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองทาใหผอาน เกดความรสกอารมณขนสรางความสนกสนานเพลดเพลนใหแกผอานไดจากสาเหตหลายประการ ซงความสนกสนานเพลดเพลนนเปนสงทมความจาเปนสาหรบมนษยเพราะทาใหสามารถมชวตอยไดอยางมความสข 2. อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองชวยลดความเครยด การใชชวตประจาวนในสงคมของมนษยตองเผชญปญหามากมาย บางปญหาสามารถแกไขไดงาย บางปญหาแกไขไดยากหรอไมสามารถแกไขไดเลย ปญหาเหลานลวนทาใหเกดความวตกกงวลหรอความตงเครยดขนในจตใจ ความวตกกงวลหรอความเครยดมผลทาใหเกดความทกขซงอารมณขนเปนหนทางหนงในการขจดความเครยดเหลานนได ดงทวลลภา สวางแจง (2542: 17) กลาววาอารมณขนเปนกลไกการเผชญความเครยดของบคคลชนดหนงซงจดวาเปนกลไกทางจต ทบรรลภาวะ(the mature defense) ซงเปนการแสดงออกของอารมณทผอนคลาย ตลกขบขน กอใหเกดความพอใจตอตนเองและตอผอน ชวยใหคนเกดความผอนคลายและสามารถทนตอสภาพตางๆ ไดดขน สอดคลองกบความเหนของเทวาพร ศภรกษจนดา(2538: 40) กลาววาในทางจตวทยาบคคลทมความสามารถจะหวเราะไดเปนบคคลทมการปรบตวไดด โดยเทวาพรสรปวาสง ทปลดปลอยไปพรอมกบอารมณขนม 4 ประการคอ ความวตกกงวลและความเครยด ความโกรธและดราย การไมยอมรบความจรง ความไมมความสามารถและกลวตาย บทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธถอเปนวรรณคดทชวยกระตนใหเกดอารมณขนไดเปนอยางดและเมอมนษยสามารถหวเราะไดความทกขแมมากมายเพยงใดกสลายกบ เสยงหวเราะนน ถงแมความทกขจะหายไปจากจตใจเพยงชวคราวกตามแตกทาใหจตใจผอนคลายลดความตงเครยดลงพรอมทจะตอสกบอปสรรคตอไปได เพราะสงทสลายไปกบเสยงหวเราะคอปมปญหาทสะสมอยในจตใจ

127

นอกจากสรางความขบขนเพอผอนคลายความเครยดทวไปแลว การทบทละครนอก นาความขดแยงภายในครอบครวของตวละครทมสถานภาพสงมาสรางความขบขนทาใหมบทบาทในการลดความเครยดและขจดปมปญหาเฉพาะดานคอ ความคบของใจจากกฎระเบยบสงคม ความคบของใจเรองปญหาในครอบครวและความคบของใจจากผปกครอง เปนผลมาจากเนอเรองเหลานมาสรางความขบขนชวยใหผอานเบยงเบนปญหาในชวตจรงมาระบายโดยการหวเราะกบปญหา ในเรองเลาแทน 2.1. ความคบของใจจากกฎระเบยบสงคม ในสงคมทกสงคมยอมมกฎเกณฑของสงคมทงกฎเกณฑทบญญตเปนกฎหมายและกฎเกณฑทเปนกฎจารตประเพณทรบรรวมกนวาสงใดสามารถทาได สงใดไมสามารถทาได ใน บทละครนอกเรองสงขทองสงทเปนเปาในการหวเราะขบขนคอสมาชกในครอบครวและบคคลทมสถานภาพทางสงคมสงซงมฐานะและอานาจเหนอกวาตวละครเอกคอ เปนพอ เปนพอตา เปนพ เปนพภรรยา เปนพเขย เปนกษตรย ในในชวตจรงบคคลเหลานถอเปนผทมสถานภาพสงในสงคมไมสามารถลวงเกนได เชน ลกไมสามารถลวงเกนพอได นองไมควรลวงเกนพ ลกเขยไมควรลวงเกนพอตา ฯลฯ เปนเพราะสงคมคาดหวงวาผทมท งคณวฒและวยวฒเหนอกวา สามารถเปนแบบอยางทดและชวยปกปองดแลผทมสถานะตากวาดวย แตในความเปนจรงมนษยไมไดเปนดงทสงคมคาดหวงทกคน เชน พอบางคนอาจไมไดมความรกและความยตธรรมตอลกเทากนทกคน พอาจไมไดรกและปกปองนอง พอตาอาจไมไดรกลกเขย หรอผปกครองอาจไมไดเปนทพงของประชาชนได ฯลฯ แมสมาชกทมสถานภาพเหนอกวาไมไดเปนไปตามความคาดหวงของสงคม แตสมาชกทมสถานภาพตากวาทไมไดรบความเปนธรรมในสงคมกไมอาจละเมดกฎกตกาของสงคมได เพราะหากลกลวงเกนพอ ภรรยาลวงเกนสาม หรอประชาชนตาหนกษตรยในชวตจรงยอมไดรบการลงโทษ จากสงคมฐานะเปนผทมพฤตกรรมไมเหมาะสม การทสมาชกในสงคมไมสามารถตอบโตผทลวงเกนตนไดทาใหเกดความตงเครยดสะสม ในจตใจ หากไมสามารถระบายความคบของใจนออกไดสมาชกกไมอาจอยในสงคมนนไดเชนกนเพราะเทากบตองอยกบปญหาทรมเราตนตลอดเวลา เพอใหสามารถดารงตนอยในสงคมไดจตใจ จงสรางกระบวนการเบยงเบนความรสกจากเรองหนงไประบายกบเรองอน ในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธเปดโอกาสใหผอานไดระบายความเครยดและลวงละเมดกฎระเบยบสงคมไดดวยเสยงหวเราะ เชน ประชาชนสามารถหวเราะเยาะฝายปกครองทมความบกพรองไปพรอมกบการหวเราะพฤตกรรมบกพรองของทาวสามนตและ ทาวยศวมล หรออาจรวมวพากษวจารณผปกครองรวมไปกบตวละครชาวบานในเรองเมอเหนหกเขยตคลแพพระอนทรดงคาประพนธวา

128

บดนน ชาวเมองทดอยองม

เหนหกเขยยอมแพแกไพร ไพรผดเสยใจสนทกคน ตางพดงบงบกระซบดา ลกเขยพระยาไมเปนผล มนพอสมนาหนาทาวสามนต พลอยใหคนฉบหายทงพารา บางวาจะรอนใจไปไยเลา ใครเขามบญกเปนขา เหนจะตองรบแนแตพระยา เราเปนไพรฟาขาแผนดน บางตะโกนโพนทะนาทาวสามนต ชางเชอคนหแหวงจมกวน หนวยกานเชนนดแตกน ตองเปนขาเขาสนสาแกใจ บางพดจาฮกฮกพยกพเยด ฟาผเถดหาวาเลนไม แมนเราไดลกสาวของทาวไท จะตคลมใหพายแพ

(บทละครนอก. 2545: 153) จากตวอยางขางตนการหวเราะเหลากษตรยชวยใหผอานไดละเมดกฎเกณฑของสงคม ทไมอาจปฏบตไดอยางเปดเผยในชวตจรงและชวยใหความตงเครยดจากกฎเกณฑเหลานน ผอนคลายลง 2.2.ความคบของใจเรองปญหาในครอบครว ครอบครวในอดตของไทยเปนครอบครวขยาย(Extended family) ทมสมาชกในครอบครวมากและในขณะเดยวกนกเปนครอบครวผสม(Polygamous family) ซงเปนครอบครวทประกอบดวยสามหนงคนและภรรยาหลายคน การมโครงสรางครอบครวเชนนทาใหครอบครวไทยในอดต เปนครอบครวทมขนาดใหญและมสมาชกอาศยอยภายในครอบครวเดยวกนเปนจานวนมาก การทมสมาชกมากกทาใหเกดความขดแยงภายในครอบครวไดงาย โดยเฉพาะสมาชกทเพมเขามาทหลง เชน ภรรยานอยและลกเขย ฯลฯ ทมกถกตอตานจากสมาชกเดม เชน ภรรยานอยถกตอตานจากภรรยาหลวงและลกๆ ของภรรยาหลวง ลกเขยถกตอตานจากพอตาและลกเขยคนอนๆ เปนตน

ปญหาครอบครวเปนปญหาทเกดขนไดงายแตยากในการแกไข บางปญหาไมสามารถแกไขไดเลยเพราะตนเหตของปญหาครอบครวคอสมาชกในครอบครวนนเอง การแกปญหาจงอาจเปนการทาลายครอบครวไปดวย ปญหาทไรทางออกเหลานลวนสรางความคบของใจขนในจตใจ ของสมาชกครอบครว การทบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธมบทบาทในการคลคลายปญหาครอบครวได เพราะเนอหาของบทละครนอกเรองสงขทองกลาวถงความขดแยงของสมาชก ในครอบครวไมวาจะเปนพอตากบลกเขย สามกบภรรยา พกบนอง พอแมกบลก ลกเขยกบลกเขย ฯลฯ ซงเปนภาพสะทอนครอบครวในสงคมไทยทผอานอาจเคยประสบมาดวยตนเอง หรอเคยเกดขนในชมชนของผอาน ทาใหบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธสามารถเชอมโยงไปถงความรสกของผอานได เมอผอานพบเหนเหตการณทเกดขนในเรองกอาจชวยผอนคลายความทกข

129

ในใจได เพราะบางครงการเพยงแคเหนผอนประสบปญหาเชนเดยวกบตนกทาใหความทกขของตนเบาบางลงได แมจะเปนกระบวนการในจนตนาการแตกสามารถคลายความอดอดใจในโลกแหงความเปนจรงได หรอการทผอานสวมรอยหรอเขาขางตวละครกทาใหเกดอารมณความรสกรวมกบตวละคร ดงตวอยางเหตการณนางรจนาประชดทาวสามนตผเปนพอเพอแสดงความไมพอใจทไมมความยตธรรมตอตนเอง เหตการณนผอานทสวมรอยหรอเขาขางนางรจนาไมเพยงเกดความรสกขบขนเทานน แตยงไดปลดปลอยความเครยดของตนรวมไปกบตวละครดวยดงคาประพนธวา

ครนถงพระโรงรตนรจ อญชลสองกษตรยเปนใหญ เจาเงาะยนยมหวไมกลวใคร ทงปลาลงไวใหพอตา รจนาจงทลบตรงค นปลาสงสวนตวผวขา อตสาหเสาะเพราะเกรงพระอาญา ไดมานอยนกสกสองรอย ตามประสายากเยนเขญใจ ไมมบาวมไพรใชสอย ผวเมยสองคนจนกรองกรอย ไมเลศลอยเหมอนลกสาวของทาว หกเขยเขาดมยศศกด ทานพอตาโปรดนกรกใคร ไปหาปลามาแลวหรออยางไร เหนจะไดมากมายหลายกระบง

(บทละครนอก .2545: 121) จากตวอยางขางตนการเหนนางรจนาประชดประชนทาวสามนตซงเปนพอทไมมความยตธรรมทาใหผอานทเขาขางนางรจนาไดร บความรสกสะใจรวมไปดวยซงสามารถระบายความเครยดทไดรบจากพอในชวตจรงได แมในปจจบนครอบครวของไทยจะเปนครอบครวเดยวมากขน แตความสมพนธ ในครอบครวกยงมลกษณะเดมเดม ยงคงมพอตาลกเขย มสามภรรยา มพนอง ฯลฯ ซงเชอมโยง คนไทยกบบทละครนอกเรองสงขทองไดเปนอยางด 2.3. ความคบของใจจากผปกครอง ในอดตประเทศไทยปกครองดวยระบบกษตรย โดยมขนนางเปนผปกครองประชาชน ในเขตของตน ในบางครงผปกครองอาจทาใหผถกปกครองรสกอดอดใจ หรออาจไดรบความเดอดรอน เชน ถกเกณฑไปใชแรงงาน ถกเอาเปรยบจากเจาขนมลนาย เปนตน ดงท ม.ร.ว.อคน รพพฒน ( 2538: 75) กลาวถงการปกครองในสมยรตนโกสนทรตอนตนวา

เมอสองสามรชกาลแรกๆ ในมยกรงรตนโกสนทรตอนตน พระมหากษตรยทรงปกปอง คมครองราษฎรดวยการใหราษฎรอยใตอารกขาของขนนาง ถงแมวาจะมพระราชกาหนดและกฎหมายตางๆวางไว เกยวกบการลงโทษอยางหนกแกขนนางผซงกดขขมเหงสามญชนกตาม พระมหากษตรยกมไดรบฟงหรอสอบถามกบสาเหตสามญชนเหลานนไดรบการกดขขมเหงอยางไรบาง แตจะลงโทษ

130

ขนนางในกรณทมอาจปดบงองคพระมหากษตรยได ฉะน นจงไมมการรายงานขนมาจนถง พระมหา กษตรย เวนแตผานทางขนนางเอง

ระบบการปกครองเชนนแมประชาชนจะรสกอดอดจากผปกครองแตกไมอาจทาอยางไรได เพราะผปกครองเปนฝายทมอานาจเหนอกวามาก ความสมพนธในลกษณะนทาใหการยอมรบอานาจของฝายปกครองนนสวนหนงเกดจากความเกรงกลวและมความรสกตอตานแฝงอยดวย แตเปนการตอตานทไมอาจแสดงออกไดอยางเปดเผย ดงนนการแสดงออกโดยการลอเลยนผานตวละครในเรองเลาจงเปนทางออกทปลอดภยทสด บทละครนอกเรองสงขทองฉบบอยธยาทตกทอดมาถงปจจบนแสดงใหเหนเนอเรอง ทกลาวถงผปกครองทไรความสามารถทาใหผชมละครไดหวเราะตวละครทเปนชนชนสงเหลานน ซงเปนการระบายความเครยดหรอความคบของใจจากผปกครองได ตอมาพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยพระราชนพนธบทละครนอกเรองสงขทองขนใหมกยงคงสบทอดการลอเลยนผปกครองผานตวละครกษตรยคอ ทาวสามนต ทาวยศวมล หกเขย พระธดาทงหก รวมถงเหลาเสนาทไรความสามารถสรางความขบขนแกผอานทงหลายดวย ทาใหผอานหรอคนทชมละครนนไดหวเราะบคคลทมฐานะสงในสงคม เปนการผอนคลายความตงเครยดในจตใจทเกดจากฝายปกครองลง แมการหวเราะเหลานเปนแตเพยงลดความตงเครยดทไมมผลคกคามอานาจทแทจรงของฝายปกครองเลย แตกเพยงพอใหรสกคบของใจไดระบายออกและรบการถกปกครองตอไปได ตวอยางเชนผอานไดหวเราะทาวสามนตในฐานะคนแกททาอะไรกผดพลาดในเหตการณพระสงขตคลกบพระอนทรทาวสามนตดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตรองรบใหดพอ

ตบมอออเออชะเงอคอ เหนลกเขยเปนตอหวรอคก ลกขนโลดเตนเขมนมง พลดผลดลงมาขาแทบหก มนเมอยเหนอยบอบหอบฮก พงพนกนงโยกตะโพกเพลย ฉวยคนโทถมยามาดมนา หกควาสาลกแลวบวนเสย หยบบหรจดไฟไหมลามเลย วดถกจมกเมยไมรตว สาละวนตงตงกาลงวน แมคณขอโทษอยาโกรธผว พกพานแกชราหตามว ไมเหนตววาใครขางไหนเลย วาพลางทางเรยกเอาแวนตา ใสจมกแหงนหนาดลกเขย

(บทละครนอก. 2545: 175-176)

หรอหวเราะในความไรความสามารถของเหลาเสนาทมจานวนมากแตไมสามารถจบมาไดทาดงคาประพนธวาวา

131

บดนน เสนสเหลาทเฝาอย รบสงแลวชงกนวงพร มาดเหนมากยนด จงแยกยายรายกนเขาลอม วงออมเอาเชอกขงองม ไลสกดทางโนนทางน พาชหนหลบวองไว ลางคนเขามาเอาหญาลอ ฉวยผมหนาควาคอไวได มาชกหกลมคะมาไป เลยวไลดดกดกระจดกระจาย

(บทละครนอก. 2545: 169) และเมอเหนเจาเงาะซงเปนตวละครทมสถานภาพตาตอยในสงคมกลนแกลงทารายหกเขยและทาวสามนต ทาใหผอานรสกสนกสนานและปลดปลอยความเครยดของตนรวมไปกบตวละครดวยดงคาประพนธวา

เมอนน ทาวสามนตตนกลวตวสน ไมสไมรบหลบเปนควน งนงนงกงกพลดตกเตยง สาคญวาเงาะตถกศรษะ สนสตมานะรองเตมเสยง นแนยายดทหรอทเพรยง หวขาแตกกเสยงไมรเลย นางมณฑาวาไฮทไหนนน เมอดอยท งนนนพอเอย ตนเตนเชนนขามเคย ลกเขยของตวกลวมนไย ทาวสามนตวากลากอยาหน เหลอกาลงแลวพไมอยได วาพลางเหวยงวดสะบดไป เมยยดฉดไวพลวน

(บทละครนอก. 2545: 140) ในปจจบนแมประเทศไทยจะเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยแลวกตาม แตความอดอดทไดรบจากฝายปกครอง เชน ขาราชการ นกการเมอง ฯลฯ กคงยงอย อกทง ธรรมเนยมการนบถอเคารพผใหญหรอผอาวโส กมลกษณะเดยวกบผปกครองในระบบเดมคอฝาย ผอาวโสมอานาจกวาอกฝายอยางไมอาจแกไขได จงทาใหสามารถถายโอนหรอปรบเปลยนเปาหมายในการหวเราะไดไมยาก 3. อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองเปนเครองมอในการอบรมสงสอน สงคมในแตละสงคมยอมมระเบยบแบบแผนในการประพฤตปฏบตตนของคนในสงคม ระเบยบแบบแผนเปนสงทสงคมตองอบรมสงสอนถายทอดไปสคนรนถดไปเพอใหประชาชนสามารถปฏบตตนไดอยางถกตอง วรรณคดนบเปนชองทางหนงทไดรบความนยมเพราะเรองราวในวรรณคดเปนการจาลองชวตใหเหนไดในระยะเวลาอนสน ทาใหเหนวถชวตแบตางๆ ไดอยางรวดเรว การทบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธสรางอารมณขนผานเหตการณ ความขดแยงทาใหเหนการชแนะจากกวไดชดเจนขน เพราะการนาสงทแตกตางกนหรอตรงขามกน

132

ไมวาจะเปนวตถ บคคล ความรสกหรอความคดมานาเสนอรวมกนทาใหผอานเหนลกษณะของ แตละสงไดชดเจนขนกวาการนาเสนอสงนนเพยงลาพง อกทงการนาเสนอความขดแยงถอเปนการเปรยบเทยบอยางหนงทสามารถแสดงใหเหนความคดของผประพนธเพราะในการเปรยบยอม มสงหนงดสงหนงเลว สงหนงถกสงหนงผด เปนตน เมอพจารณาวาอารมณขนทเกดขนในเรอง มาจากพฤตกรรมในทางลบของตวละคร ระเบยบแบบแผนทนาเสนอผานบทละครนอกเรองสงขทองคอแนวทางการประพฤตปฏบตตนของคนในสงคมวาพฤตกรรมใดไมเหมาะสมบาง ทาใหผอานสามารถแยกแยะพฤตกรรมทดและทเลวได ความขดแยงในวรรณคดจงเปนการจาลองคาถามทอาจเกดขนในใจคนสงคม โดยวรรณคดเปนผตอบคาถามนนเองดวย ดงนนวรรณคดจงสามารถขจดหรอบรรเทาปญหาทจะเกดขนในอนาคตได ตวอยางความขดแยงระหวางหกเขยกบเจาเงาะและพระสงข ถอเปนการเปรยบเทยบตวละคร 2 ตวคอ หกเขยกบเจาเงาะและพระสงข โดยตวละครทนามาเปรยบนนมสถานภาพใกลเคยงกนคอ เปนผชาย เปนสามและเปนลกเขย ผลจากความขดแยงไดทาใหเหนวาเจาเงาะและพระสงขเปนชายทมความกลาหาญและความสามารถ เปนสามทสามารถปกปองครอบครวได และเปนลกเขยทไดรบการยอมรบจากพอตาในทายทสด สารทนาเสนอผานความขนแยงนคอลกษณะ ของผชาย สาม และลกเขยทดวาควรเปนอยางไร เพราะแมผอานจะหวเราะกบพฤตกรรม ไรความสามารถของหกเขยแตคงไมมใครอยากถกหวเราะเชนนนบาง ดงตวอยางหกเขยทแสดงความขลาดกลวเจาเงาะวา

เมอนน หกเขยเขดขยาดไมอาจส เหลยวซายแลขวาหาประต เอะอยแลวกระมงครงน บางเขาแอบหลงภรรยา รนเมยออกหนาเจาอยาหน ความกลวตวสนไมสมประด เตมทลงนงภาวนา บางกาหมดขดเขมรหมายเขมน ทาเปนวาพนคนกลา ครนเหนเงาะถอไมใกลเขามา กวงลมถลาขาแขงเพลย ลางคนยนนงไมวงหน อตสาหทาใจดแกเบย พดจาอวดฮกศกหนาเมย สเสยชวตไมคดกลว ทาเหนบรงตงมวยอยแตนอก เหนเจาเงาะเงอศอกกกลอกหว ยอทอถอยหลงระวงตว ตางกลวเงาะปาทกคนไป

(บทละครนอก. 2545: 126) จากตวอยางขางตนเพราะคงไมมผชายคนใดทไดอานบทละครเรองนตองการเปนอยาง หกเขย ผหญงกคงไมตองการสามทไมสามารถปกปองครอบครวได หรอพอตาคงไมตองการลกเขยทไรความสามารถแบบนเชนกน สารประการตอมาความลมเหลวของผคดราย ในบทละครนอกเรองสงขทอง ผทคดราย ไมวาจะเปนนางจนทา หกเขย พระธดาทงหก ในทสดแลวกตองพายแพแกตวละครฝายดหรอ

133

ตวละครเอกทงสนเปนตวอยางใหผอานเหนชดเจนถอเปนการปรามผทมงรายไปในตว เชน นางจนทาทมกใหญใฝสงใสรายนางจนทเทว แตสดทายนางกไมสมประสงคแถมยงไดรบผลราย จากการกระทาของตนเองคอการถกทาวยศวมลทารายดงตวอยางคาประพนธวา



การนาเสนอแนวทางในการประพฤตปฏบตผานอารมณขนนเปนในลกษณะแอบแฝง เพราะไมไดเปนการสงสอนโดยตรงแตเปนการแสดงใหเหนและเขาใจไดเอง ถอเปนวธการสอน ทแนบเนยนและไดผลดกวาการสอนโดยตรงเสยอก เพราะการสอนโดยตรงอาจทาใหเกดการตอตานคาสอนนน แตในทางจตวทยาการใหผอานรสกวาเปนการคนพบดวยตวเองทาใหเกดการยอมรบ ไดงายกวา ผลจากการศกษาบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองพบวาม 3 ประการคอ อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองสรางความสนกสนานเพลดเพลนจากความรสกเหนอกวา การเหนความไมเขากนและการเหนความบกพรองหรอความลมเหลวของผอน อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองชวยลดความเครยดจากกฎระเบยบของสงคม จากปญหาในครอบครวและจากผปกครอง อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองเปนเครองมอในการอบรมสงสอนทางออมโดยการแฝงขอคดเตอนใจผอานตามอดมคตของสงคม

บทท 6 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

สรปผลการศกษาคนควา การศกษาอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธในพระบาทสมเดจ พระพทธเลศหลานภาลยมจดมงหมายในการศกษา 2 ประการคอ ศกษากลวธการสรางอารมณขนและศกษาบทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธ ตอสงคมไทย สรปผลการศกษาไดดงน กลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเร องสงขทองฉบบพระราชนพนธ ในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย กวมกลวธในการสรางอารมณขน 3 ลกษณะคอ การสรางอารมณขนจากเนอเรอง การสรางอารมณขนจากตวละครและการสรางอารมณขนจากภาษา ดงน การสรางอารมณขนจากเนอเรอง กวสรางอารมณขนจากเนอเรองหรอเหตการณทมความขดแยง แบงไดเปน 2 ประเภทคอ ความขดแยงระหวางตวละครทไมลงรอยกนและความขดแยงระหวางตวละครกบบรบท ความขดแยงระหวางตวละครทไมลงรอยกนสามารถแบงไดเปน 2 กลมคอ ความขดแยงระหวางตวละครทเปนสมาชกในครอบครวและความขดแยงระหวางตวละครทไมเปนสมาชกในครอบครว โดบพบความไมลงรอยกนของตวละครทเปนสมาชกในครอบครวมากทสด สวนความขดแยงระหวางตวละครกบบรบทเปนความไมสอดคลองกนระหวางตวละครกบเหตการณ ทเกดขน

การสรางอารมณขนจากตวละคร กวมกลวธดงนคอ การสรางอารมณขนผานรปลกษณ ของตวละคร การสรางอารมณขนผานบคลกของตวละครและการสรางอารมณขนผานพฤตกรรม ของตวละคร การสรางอารมณขนผานรปลกษณของตวละครกวสรางอารมณขนจากตวละครทมรปลกษณบกพรอง มรปลกษณผดแผกแตกตางไปจากลกษณะปกตของมนษยทวไปหรอผด ไปจากความคาดหวงของผอาน การสรางอารมณขนผานบคลกของตวละคร กวสรางอารมณขน จากตวละครทมบคลกชอบกลนแกลงผอ น บคลกขลาดกลว และบคลกโออวดแตไรความสามารถ สวนการสรางอารมณขนผานพฤตกรรมของตวละคร โดยใหตวละครแสดงพฤตกรรมทผดไปจากปกตหรอแสดงพฤตกรรมไมสอดคลองกบสถานภาพของตนทาใหผอานรสกขบขนดงน พฤตกรรมหลอกลวง พฤตกรรมทาราย พฤตกรรมโตเถยง พฤตกรรมโกรธ พฤตกรรมเยาะเยย พฤตกรรมดถก พฤตกรรมอบอายขายหนา พฤตกรรมกลว พฤตกรรมแกตว พฤตกรรมหยอกลอ พฤตกรรมเขนอาย พฤตกรรมผดหวง พฤตกรรมโออวด พฤตกรรมพราเพอ พฤตกรรมซมซาม พฤตกรรมเหนอยออน พฤตกรรมชลมนวนวาย พฤตกรรมอจฉารษยา พฤตกรรมประชด พฤตกรรมเขาใจผด พฤตกรรม ขเซา พฤตกรรมวพากษวจารณ พฤตกรรมเสยใจ พฤตกรรมเยอหยง พฤตกรรมขมข พฤตกรรม งองอน พฤตกรรมหงหวง พฤตกรรมโลภ พฤตกรรมสงสย พฤตกรรมหลอกลอ พฤตกรรมเมามาย

135

โดยตวละครทมสถานภาพทางสงคมสงและตวละครทเปนสามญชนนนแสดงพฤตกรรมทนาขบขนไมแตกตางกน

การศกษาการสรางอารมณขนผานกลวธทางภาษา กวสรางอารมรขนโดยการใชถอยระดบภาษาปากซงเปนถอยคาสามญทาใหผอานเขาใจงายและเปนระดบภาษาทไมสอดคลอง กบสถานภาพของตวละครทเปนกษตรยและพระบรมวงศานวงศ การใชเสยงของคาและเสยงสมผส การใชคาขยายบอกลกษณะ คาขยายบอกความรสกและคาขยายบอกกรยาอาการ การสรางอารมณขนจากสานวนและโวหารภาพพจนคอ อปมา อปลกษณ เลยนเสยง อวพจน และปฏพากย บทบาทหนาทของอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองตอสงคมไทยม 3 ประการคอ อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองสรางความสนกสนานเพลดเพลน อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองชวยลดความเครยดและอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองเปนเครองมอ ในการอบรมสงสอน โดยอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองใหความสนกสนานเพลดเพลน จากความรสกเหนอกวา การเหนความไมเขากนและการเหนความบกพรองหรอความลมเหลวของผอน อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองชวยลดความเครยดจากกฎระเบยบของสงคม จากปญหาในครอบครวและจากผปกครอง อารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองเปนเครองมอในการอบรมสงสอนทางออม อภปรายผล ผประพนธบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธนาเรองสงขทองทมอยเดม มาเปนตนเคาในการประพนธ โดยกวสามารถปรบปรงใหบทละครนอกฉบบพระราชนพนธ มความสนกสนานเพลดเพลนมากขนและไดร บความนยมสบมาถงปจจบน แสดงใหเหนถง พระอจฉรยภาพในการประพนธและความเขาใจความรสกนกคดของคนไทยของกว สาเหตทบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธไดรบความนยมเกดจากการ นาปญหาภายในครอบครวมาสรางความขบขนและการลอเลยนบคคลทมสถานภาพสงโดยคนทมสถานภาพตากวา เพราะปญหาครอบครวเปนปญหาพนฐานทมนษยทกยคสมยตองประสบ ทาใหผอานทาความเขาใจบทละครไดงายและบทละครเองกเขาถงอารมณความรสกของผอานไดเปนอยางดเชนกน แมในปจจบนครอบครวไทยเปลยนเปนครอบครวเดยวมากขนโดยหลงจากแตงงานแลว กมกแยกตวไปสรางครอบครวใหม แตครอบครวเดยวแบบไทยกยงมลกษณะของครอบครวขยายแบบเดมอย คอมความสมพนธกนในระหวางเครอญาตอยางแนนแฟน พอตาแมยายยงมอานาจสามารถเขาไปจดการเรองตางๆ ในครอบครวลกเขยได สวนการลอเลยนบคคลทมสถานภาพสงนนเปนเพราะผอานสวนใหญเปนสามญชนการไดเหนตวละครชนตาเชนเจาเงาะสามารถกลนแกลง ตวละครทมสถานภาพสงกวาตนยอมเปนทถกใจ ผลจากการศกษากลวธการสรางอารมณขนในบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธแสดงใหเหนวาอารมณขนในบทละครนอกเรองนเปนการแสดงความตลกผานความขดแยง

136

ของตวละครและการแสดงพฤตกรรมทางกาย เชน การกลนแกลง การทาราย การโตเถยง ฯลฯ ซงเปนพฤตกรรมทเหนไดชดเจนผานภาษาทเขาใจงาย ไมใชอารมณขนทตองขบคดหรอแสดงความเฉลยวฉลาดทางสตปญญา ลกษณะเชนนสามารถสะทอนใหเหนรสนยมดานอารมณขนของคนไทยไดประการหนง และยงมปรากฏใหเหนอยในปจจบน เชน ในการแสดงตลกของคณะตลกตางๆ หรอการแสดงบทตลกในละครทออกอากาศทางโทรทศน เปนตน การนาบทละครนอกเรองสงขทองฉบบพระราชนพนธไปดดแปลงเพอใชในการแสดงนนพบวาผผลตละครยงคงรกษาโครงเรองและตวละครหลกของเรองไว สวนการนาเสนออารมณขนนนมทงการนาเสนออารมณขนจากบทละครนอกฉบบพระราชนพนธและการเพมเตมอารมณขน ทไมปรากฏในบทพระราชนพนธ โดยเฉพาะการเพมเตมอารมณขนทเกยวของกบสถานการณสงคม ในชวงเวลาทมการผลตละครเรองนนๆ เปนทนาสงเกตวาอารมณขนในละครฉบบดดแปลง กบตนฉบบพระราชนพนธนนมความแตกตางกนบางประการคอ บทละครฉบบพระราชนพนธนาเสนออารมณขนผานตวละครสาคญทมสถานภาพสงเปนหลก แตในบทละครฉบบดดแปลงมการเพมเตมอารมณขนจากตวละครประกอบ ความเปลยนแปลงนทาใหอารมณขนทเกดขนกบผอานและผชมมความแตกตางกน โดยอารมณขนในบทละครนอกฉบบพระราชนพนธนนพงเปาการหวเราะไปทบคคลสาคญทมความสมพนธในครอบครว เชน กษตรย พอตา แมยาย ลกเขย พนอง เปนตน ทาใหผอานสามารถเชอมโยงความรสกขบขนไปถงครอบครวและผปกครองในชวตจรงได สวนในละครฉบบดดแปลงผชมมกหวเราะตวละครประกอบ เชน สนมกานล เสนา อมาตย ชาวบาน ฯลฯ ถอเปนบคคลทวไปการไดหวเราะคนเหลานจงทาใหผอานเชอมโยงถงความรสกทมตอคนทวไปในสงคมแทน ขอเสนอแนะ 1. ศกษาอารมณขนจากวรรณคดเรองอนๆ ของพระบาทสมเดจพระพระพทธเลศหลานภาลยทาใหเขาใจวธการสรางอารมณขนและรสนยมดานอารมณขนของผประพนธยงขน 2. ศกษาเปรยบเทยบอารมณขนในบทละครชนดตางๆ ของไทย เชน ละครนอก ละครใน ฯลฯ วามความเหมอนหรอตางกนอยางไร 3. ศกษาพฒนาการของวรรณคดอารมณขนของไทยตงแตอดตจนถงปจจบนทาใหเขาใจววฒนาการของวรรณคดอารมณขนตลอดจนทศนะของคนไทยทแฝงอยในอารมณขนดวย

บรรณานกรม

บรรณานกรม

กนกวรรณ สวรรณวทย. (2539). อารมณขนในวรรณกรรมของไมตร ลมปชาต. ปรญญานพนธ การศกษามหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทร

วโรฒ. ถายเอกสาร. กสมา รกษมณ. (2549). การวเคราะหวรรณคดไทยตามทฤษฎวรรณคดสนสกฤต. กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยศลปากร. กหลาบ มลลกมาส.(2528). วรรณคดวจารณ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามคาแหง ใกลรง อามระดษ. (2533). รอยแกวแนวขบขนของไทยตงแตสมยรชกาลท 5 ถงรชกาลท 7.

วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

คนางค บญทพย. (2545). การวเคราะหสารจากตวตลกหนงตะลง. วทยานพนธนเทศศาสตร มหาบณฑต(วาทวทยาและสอสารการแสดง). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

จนทมา หวงสมโชค.(ก.ค.-ธ.ค. 2549) กลวธสออารมณขนในบทละครตลกสถานการของไทย จากมมมองวจนปฏบตศาสตร. วารสารศลปศาสตร คณะศลปศาสตรมหาวทยาลย ธรรมศาสตร. 6(2):100-127 ชนญญา ใยลออ. (2544). การสอสารอารมณขนของนกแสดงตลก “รายการกอนบายคลาย

เครยด”. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต (การสอสารมวลชน). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

ณรงควทย แสนทอง. (2547). EQ ด อารมณด ชวสดใส. กรงเทพ: ซเอดยเคชน. ดวงมน จตรจานง. (2528). หลงมานวรรณศลป. กรงเทพฯ: เทยนวรรณ. -------------. (2541). สนทรยภาพในภาษาไทย. กรงเทพ: สานกพมพศยาม. ทศนย กระตายอนทร. (2521). อารมณขนในวรรณกรรมรอยแกวของไทยระหวาง พ.ศ.

2453-2516. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

ธนวฒน กมรนาถ.(2546). ตวละครในนทานมขตลกภาคกลาง: การศกษาเชงวเคราะห. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต (ไทยศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยรามคาแหง. ถายเอกสาร. ธดา โมสกรตน. (2526). วรรณคดสออารมณขน. เอกสารการสอนชดวชาภาษาไทย 4 : วรรณคดไทย หนวยท 1-7. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

139

ธตมา วทยาวงศรจ. (2527). วเคราะหบทละครนอกสามสมย. ปรญญานพนธการศกษา มหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถาย เอกสาร. ธตสรณ ศรธาดา. (2542). การใชภาษาในการแสดงตลก: การศกษาวเคราะห. ปรญญานพนธ การศกษามหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทร

วโรฒ. ถายเอกสาร. นงลกษณ แชมโชต. (2521). หาสยรสในวรรณกรรมรอยกรองของไทยสมยรตนโกสนทรพ.ศ. 2325 - พ.ศ.2475. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. นตยา แกวคลนา.(2539). การใชภาษาภาพพจนในวรรณคดรอยกรองสมยอยธยาตอนตน. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร.ถายเอกสาร. นยะดา เหลาสนทร. (2538). ปญญาสชาดก : ประวตและความสาคญทมตอวรรณกรรมรอย

กรองไทย. กรงเทพฯ: แมคาผาง นศารตน สทธวรรณ. (2542). วเคราะหเนอหาและกลวธการสรางอารมณขนในบทขาขน

เรองเพศจากอนเทอรเนต เวบไซต http://www. Sanook.com/jokes. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย). พษณโลก: บณฑต วทยาลยมหาวทยาลยนเรศวร. ถายเอกสาร.

นสา เมลานนท. (2541). การละเลนและการเลนจาอวดพนบาน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. บญเหลอ เทพยสวรรณ. (2517). วเคราะหรสวรรณคดไทย. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. -------------. (2529). แวนวรรณกรรม. กรงเทพฯ : อานไทย. เบญจวรรณ ฉตรเนตร. (2517). พระราชนพนธบทละครนอกในรชการท 2: การศกษาในเชง

วจารณ. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต(ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

ประภสสร ภทรนาวก. (ตลาคม 2540 – มนาคม 2541). การซบซบนนทาในเชงลอเลยน เสยดส ชวนขบขนในคอลมนคทลยาจะจาของคทลยา นดล. วารสารปารชาต. 10( 2):17

พรพรรณ วรรณา. (2544). การศกษาวเคราะหเพลงตลกคาเมอง. วทยานพนธศลปศาสตรมหา บณฑต(ภาษาและวรรรกรรมลานนา). เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

พรรณทพา อปลวรรณา. (2540). กลยทธการใชอารมณขนในการโฆษณาทางโทรทศน. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต (การ สอสารมวลชน). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

140

พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ. (2446). ตานานละครอเหนา. กรงเทพฯ: พมพไทย.

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย. (2545). บทละครนอก. กรงเทพฯ: ศลปาบรรณาการ. พฤทธ ศภเศรษศร. (2523). ลกษณะความขดแยงในพระราชนพนธบทละครนอกใน พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต

(ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. -------------. (2538). อารมณขนในพระราชนพนธบทละครพดในรชกาลท 6. วารสาร

ศลปกรรมศาสตร คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร 3(1) มกราคม-มถนายน

พชรย จนทรทอง. (2543). ศกษาบทความแนวขบขนของไทยระหวาง พ.ศ. 2539 – 2540. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต(ภาษาไทย). สงขลา: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ทกษณ. ถายเอกสาร. พฒน เพงผลา. (2535). ชาดกกบวรรณกรรมไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามคาแหง. เมธา เสรธนาวงศ. (2539). การวเคราะหรปแบบเนอหา กลวธ การนาเสนอมขตลกของ

รายการตลก ทางโทรทศนและวดโอเทป. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต (การสอสารมวลชน). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

ยรฉตร บญสนท.(2522). พระราชนพนธบทละครนอกในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลา นภาลย : การศกษาวเคราะหในดานระบบครอบครวและการสมรส. วทยานพนธ อกษรศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ:บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

ราตร ผลาภรมณ. (2520). การศกษาเชงวเคราะหเรองสงขทอง. วทยานพนธอกษรศาสตรมหา บณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร. วรรณรนทร วนจกจเจรญ. (2547). การใชภาษาเพอสรางอารมณขนในเพลงตลกคาเมอง: การศกษาตามแนวอรรถศาสตรและวจนปฏบตศาสตร. วทยานพนธศลปศาสตรมหา บณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.ถายเอกสาร. วชราภรณ ดษฐปาน. (2545). แบบเรองนทานสงขทอง: ความแพรหลายและการแตกเรอง.

วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

วลลภา สวางแจง.(2542). ศกษาอารมณขนของพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยจตเวช. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (สขภาพจตและการพยาบาลจตเวช). เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

141

ศราพร ณ ถลาง. (2539). สงขทอง: ความแตกตางในการตความโดยบคคลตางสถานภาพ ภายในครอบครว. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑต วทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

-------------. (2545). ชนชาตไทยในนทาน: แลลอดแวนคตชนและวรรณกรรมพนบาน. กรงเทพ: สานกพมพมตชน -------------. (2548).ทฤษฎคตชนวทยา. กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงานทางวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงการณมหาวทยาลย. ศรพร ศรวรกานต. (2544). ศรธนญชย ไทย-เยอรมน การศกษาเปรยบเทยบนทานมขตลก:

ศรธนญชยกบทลล ออเลนชปเกล. กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงการณมหาวทยาลย.

ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ. (2537). สงขทอง. ศนยศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยพายพ: เชยงใหม. สมบรณ ศรระสนต. (2542). วเคราะหคานยมทางสงคมและการใชภาษาจากคาบรภาษในบท ละครนอก พระราชนพนธพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย. ปรญญานพนธ การศกษามหาบณฑต (ภาษาไทย). สงขลา: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยทกษณ. ถาย

เอกสาร. สมพร รวมสข. (2521). วเคราะหบทบาทตวละครอมนษยในบทละครในและละครนอก.

ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

สทธา พนจภวดล.(2541).เอกสารประกอบการสอนชดวชาภาษาเพอการสอสาร หนวยท 1-7 กรงเทพ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สธา ศาสตร. (2526). รายงานการวจยโครงสรางความตลกในบทละครนอก. กรงเทพฯ: คณะ

อกษรศาสตร จฬาลงการณมหาวทยาลย.ถายเอกสาร. สดารตน บวศร. (2547). การศกษาภาษาและกลวธการสรางอารมณขนจากเรองขบขนใน

นตยสารแพรวและนตยสารชวจต. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ถายเอกสาร.

สภค มหาวรากร. (2548). การแปรรปวรรณกรรมเรองสงขทอง : รายงานการวจย. กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สรพล บณฑเศรณ. (2539). อารมณขนใน พล นกร กมหงวน ของ ป.อนทรปาลต.วทยานพนธ

อกษรศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

เสาวลกษณ อนนตศานต. (2515). บทละครนอกสมยอยธยา. วทยานพนธอกษรศาสตรมหา บณฑต(ภาษาไทย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

142

-------------. (2538). วรรณกรรมพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย. กรงเทพ: มหาวทยาลยรามคาแหง เสฐยรโกเศศ. (2546). การศกษาวรรณคดแงวรรณศลป. กรงเทพฯ: สานกพมพศยาม. หมอมราชวงศอคน รพพฒน. (2527). สงคมไทยในสมยรตนโกสนทร พ.ศ. 2325 - 2416. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หมอมหลวงตย ชมสาย. (2524). วรรณกรรมพนจเชงจตวทยา. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช หทยวรรณ ไชยะกล. (2539). การสรางมขตลกในเรองขาขนของลานนา. วทยานพนธศลป

ศาสตรมหาบณฑต (ภาษาและวรรณกรรมลานนา). เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

อภลกษณ เกษมผลกล. (2547). สงขทองกลอนสวด. สภาวฒนธรรมจงหวดตราด สานก วฒนธรรมจงหวดตราด อญชล นมสะอาด.(2537). การวเคราะหความหมายแฝงในบทละครนอก พระราชนพนธในพระ บาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต (ภาษาไทย).

กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. อนธยา หลอเรองศลป. (2549). การวเคราะหกลวธการใชภาษาเพอสรางอารมณขนในละคร

ตลกสถานการณเรองบางรกซอย 9. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย) เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

อบลรตน ศรยวศกด. (2436). อารมณขนในสอมวลชน. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณ มหาวทยาลย.

Henry Ward Beecher.(มกราคม 2552).แรงบรรดาลใจ.นตยสารฟว. 2(24): 3

ประวตยอผวจย

144

ประวตยอผวจย

ชอสกล นายไพศาล กรมรมย วนเดอนปเกด 19 เมษายน พ.ศ. 2522 สถานทเกด อาเภอเมอง จงหวดบรรมย สถานทอยปจจบน 44 หม 14 ตาบลสะแกซา อาเภอเมอง จงหวดบรรมย ประวตการศกษา พ.ศ. 2541 มธยมศกษาตอนปลาย จากการศกษานอกโรงเรยน อาเภอเมอง จงหวดสงหบร พ.ศ. 2545 ศกษาศาสตรบณฑต (การสอนภาษาไทย)

จากมหาวทยาลยรามคาแหง พ.ศ. 2554 ศลปศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย) จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

อารมณ์ขนในบทละครนอกเรั ื่องสง...

Documents